Θέματα Γλωσσολογίας

Θέματα Γλωσσολογίας 2011-12 (α)
• Η επιστήμη της γλωσσολογίας/ γενικές αρχές

• Κλάδοι της γλωσσολογίας
• Γραμματική/-ές / Ιστορία της γλωσσικής
επιστήμης
• Η γλώσσα ως κώδικας επικοινωνίας
• Ιδιότητες της γλώσσας/ Η γλώσσα ως
σημειωτικό σύστημα
Θέματα Γλωσσολογίας 2011-12 (β)

• Επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης
• Φωνητική
• Φωνολογία
• Μορφολογία
• Σύνταξη
• Ασκήσεις
Τι είναι η γλωσσολογία;
• Η επιστημονική μελέτη της γλώσσας
• 1. τι σημαίνει ‘επιστημονική μελέτη’ και γιατί
κάποιες άλλες προσεγγίσεις δεν ήταν επιστημονικές;
• 2. τι είναι ‘γλώσσα’ και ποια στοιχεία παρουσιάζει
τόσο ενδιαφέροντα και ξεχωριστά ώστε μια
ολόκληρη επιστήμη να έχει δημιουργηθεί γύρω από
τη μελέτη της;
Βασικά ζητήματα για τη σύγχρονη

γλωσσολογία
• Πώς οργανώνεται (διαρθρώνεται) η ανθρώπινη φωνή έτσι ώστε να
δημιουργείται η γλώσσα; Ποια είναι, δηλαδή, τα στοιχεία της γλώσσας και
οι μεταξύ τους σχέσεις;
• Υπάρχουν κοινά, καθολικά χαρακτηριστικά για όλες τις γλώσσες και ποια
είναι αυτά;
• Ποιες είναι οι διαφορές ανάμεσα στις γλώσσες;
• Πώς κατακτά ο άνθρωπος τη γλώσσα του;
• Πώς μαθαίνει κανείς μια δεύτερη γλώσσα;
• Πώς μπορεί να διδαχθεί αποτελεσματικότερα μια ξένη γλώσσα;
• Πώς αντανακλώνται μέσω της γλώσσας κοινωνικές διαφορές ανάμεσα
στα μέλη μιας γλωσσικής κοινότητας;
• Τι συμβαίνει σε περιπτώσεις γλωσσικών διαταραχών;
Κλάδοι της Γλωσσολογίας
Θεωρητική/ Γενική Γλωσσολογία Εφαρμοσμένη/ Διακλαδική Γλωσσολογία
• ΚΕΙΜΕΝΟ • Εφαρμοσμένη Γλωσσολογία:
Κειμενογλωσσολογία – Διδακτική Γλωσσών
• ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Σύνταξη/ – Υφολογία
Πραγματολογία – Λεξικογραφία
– Μεταφρασεολογία
• ΦΡΑΣΕΙΣ Σύνταξη
– Κλινική Γλωσσολογία
• ΛΕΞΕΙΣ Λεξικολογία/
– Δικανική Γλωσσολογία
Σημασιολογία
• Ψυχογλωσσολογία
• ΜΟΡΦΗΜΑΤΑ Μορφολογία
• Νευρογλωσσολογία
• ΦΩΝΗΜΑΤΑ Φωνολογία
• Κοινωνιογλωσσολογία
• ΦΘΟΓΓΟΙ Φωνητική
• Υπολογιστική Γλωσσολογία
• Ανθρωπολογική Γλωσσολογία
Δημιουργικότητα της γνώσης της γλώσσας: Ποια είναι η

μεγαλύτερη δυνατή πρόταση;
• Η Γλωσσολογία είναι μια ενδιαφέρουσα επιστήμη.

• Ξέρω ότι η Γλωσσολογία είναι μια ενδιαφέρουσα επιστήμη
• Ξέρεις ότι ξέρω ότι η Γλωσσολογία είναι μια ενδιαφέρουσα
επιστήμη
• Η Μαρία ξέρει ότι ξέρεις ότι ξέρω ότι η Γλωσσολογία είναι
μια ενδιαφέρουσα επιστήμη
• Είναι γεγονός ότι η Μαρία, η φίλη μου που έχει ένα
κοριτσάκι που το λένε Διώνη της οποίας τα γενέθλια ήταν τον
Σεπτέμβριο και η οποία την περασμένη εβδομάδα υπέφερε
από ωτίτιδα για την οποία δεν υπάρχει άλλη θεραπεία από
τη λήψη αντιβιοτικού το οποίο συστήνουν οι περισσότεροι
γιατροί οι οποίοι ασχολούνται με τα παιδιά, ξέρει ότι ξέρεις
ότι ξέρω ότι η Γλωσσολογία είναι μια ενδιαφέρουσα
επιστήμη
• Όσο μεγαλύτερες είναι οι προτάσεις, τόσο σπανιότερο

να τις ακούσουμε ή να τις εκφωνήσουμε. Ωστόσο,
θεωρητικά τόσο η παραγωγή όσο και η κατανόησή τους
είναι δυνατές.
• Η απλή απομνημόνευση όλων των δυνατών προτάσεων
μιας γλώσσας είναι αδύνατη.
• Οι ομιλητές όλων των γλωσσών έχουν την ικανότητα να
παράγουν και να κατανοούν έναν απεριόριστο αριθμό
προτάσεων. Παράλληλα, έχουν τη δυνατότητα να
σχηματίζουν απεριόριστα μεγάλες προτάσεις. Η
δημιουργικότητα είναι καθολικό χαρακτηριστικό των
ανθρώπινων γλωσσών.
Τι σημαίνει «γνωρίζω μια γλώσσα»;;;

• Φθόγγοι (ήχοι)
• Λέξεις (φθόγγοι + σημασίες)
• Κανόνες
– Περιορισμένο μήκος
– Πεπερασμένος αριθμός
– Παραγωγή και κατανόηση άπειρου αριθμού
προτάσεων
– Προϊόν γλωσσικής κατάκτησης
Σκεφτείτε όσο το δυνατόν περισσότερες σημασίες/ χρήσεις της λέξης
«γλώσσα». Ποιες από αυτές θα ενδιέφεραν τη γλωσσολογία;
• Βγάζω τη γλώσσα μου σε κάποιον/ βγάζω γλώσσα

• Μου βγαίνει η γλώσσα
• Δεν βάζω γλώσσα μέσα μου
• Η γλώσσα μου πάει ροδάνι
• Η γλώσσα του στάζει μέλι/ φαρμάκι/ κόβει και ράβει
• Φάε/ δάγκωσε/ κατάπιε τη γλώσσα σου
• Έχω κάτι στην άκρη της γλώσσας μου/ με τρώει η γλώσσα μου
• λύνεται/ δένεται η γλώσσα μου
• Κακές γλώσσες
• Γλώσσα του παπουτσιού/ της φωτιάς
• Γλώσσα (ψάρι)
• Η γλώσσα των λουλουδιών/ του σώματος/ του χορού/ του χρήματος
• ελληνική/ ξένη/ δεύτερη/ μητρική/ φυσική γλώσσα
• Γλώσσα των νέων/ της ιατρικής/ του λαού/ της εποχής
• Μιλάμε άλλη γλώσσα
• Οι γλώσσες θεωρούνται σήμερα προσόν
Ποια από όλες τις «γλώσσες» ενδιαφέρει τη γλωσσολογία;
• Γλώσσα ως σύστημα επικοινωνίας που

υπάρχει και μαθαίνεται φυσικά (δεν
κατασκευάζεται) από τα μέλη μιας κοινωνίας
• Γλώσσα ως το φυσικό σύστημα επικοινωνίας
που χρησιμοποιείται από τον άνθρωπο και
έχει ως βάση τον έναρθρο λόγο
Η γλωσσολογία μελετά τη γλώσσα. Ποια
γλώσσα;
• Δεν υπάρχει μόνο μία γλώσσα για όλο το ανθρώπινο γένος, η
οποία να αποτελεί αντικείμενο της Γλωσσολογίας.
• Η Γλωσσολογία δεν περιορίζεται σε μία συγκεκριμένη
γλώσσα από τις χιλιάδες των γλωσσών που μιλιούνται στον
κόσμο, αλλά ούτε και θέτει ως σκοπό της τη μελέτη καθεμίας
από αυτές χωριστά.
• Η Γλωσσολογία μελετά τη γλώσσα ως φαινόμενο και σκοπός
της είναι να καθορίσει αν υπάρχουν και ποια είναι τα
γενικά, καθολικά χαρακτηριστικά αυτού του φαινομένου.

• Κανόνες
προτάσεων
Γλωσσική ικανότητα και γλωσσική
πραγμάτωση
• Γνώση παραγωγής και κατανόησης άπειρου
αριθμού προτάσεων σε μία γλώσσα
• Εφαρμογή της γνώσης αυτής σε πραγματικές
συνθήκες παραγωγής και κατανόησης
(φυσιολογικοί/ ψυχολογικοί περιορισμοί)
Διπλή άρθρωση της γλώσσας

(double articulation, Martinet)
– pona-o, pina-o, icoenia-Ø
• 1 Επίπεδο μονημάτων- πρωτεύον
• 2 Επίπεδο φωνημάτων - δευτερεύον

– p-o-n-a-o, p-i-n-a-o, i-k-o--e-n-i-a
• Στοιχεία χωρίς σημασία (2η άρθρωση) συνδυάζονται για

να σχηματίσουν τα σημαντικά (με σημασία) στοιχεία της
πρώτης άρθρωσης
Δομική ιεραρχία γλωσσικών μονάδων
• Από τις απλούστερες μονάδες βαίνουμε
στις σύνθετες και συνθετότερες.
• ΚΕΙΜΕΝΟ
• Καθαρώς υλικά στοιχεία (φθόγγοι)
• imanaponaitapedjatisceskef λειτουργούν ως φορείς διαφορετικής
tetetiborinakanikalitero υποστάσεως στοιχείων (άυλων), των
• ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ σημασιών.
ponaitokefalimou • Κάθε επίπεδο δομείται με στοιχεία του
αμέσως κατώτερου και παρέχει τα
• ΦΡΑΣΕΙΣ tokefalimu στοιχεία για να δομηθεί το αμέσως
• ΛΕΞΕΙΣ ponos ανώτερο επίπεδο.
• Η γλώσσα είναι ένας ψηφιακός
• ΜΟΡΦΗΜΑΤΑ pono-s μηχανισμός που δίνει τη δυνατότητα
• ΦΩΝΗΜΑΤΑ p,o, n, o, s στις μονάδες του να συνδυάζονται με
• ΦΘΟΓΓΟΙ p, o, n, s, k, c, e, i ποικίλους τρόπους δημιουργώντας έτσι
ένα μη πεπερασμένο σύστημα.
Τι είναι η γλωσσολογία;
• Η επιστημονική μελέτη της γλώσσας
• 1. τι σημαίνει ‘επιστημονική μελέτη’ και γιατί
κάποιες άλλες προσεγγίσεις δεν ήταν επιστημονικές;
• 2. τι είναι ‘γλώσσα’ και ποια στοιχεία παρουσιάζει
τόσο ενδιαφέροντα και ξεχωριστά ώστε μια
ολόκληρη επιστήμη να έχει δημιουργηθεί γύρω από
τη μελέτη της;
Ποια από όλες τις «γλώσσες» ενδιαφέρει τη γλωσσολογία;
• Γλώσσα ως σύστημα επικοινωνίας που

υπάρχει και μαθαίνεται φυσικά (δεν
κατασκευάζεται) από τα μέλη μιας κοινωνίας
• Γλώσσα ως το φυσικό σύστημα επικοινωνίας
που χρησιμοποιείται από τον άνθρωπο και
έχει ως βάση τον έναρθρο λόγο
Χαρακτηριστικά της ανθρώπινης γλώσσας (design features,

Hockett 1963)
• πώς μεταβιβάζεται το μήνυμα;

• τι σχέση υπάρχει ανάμεσα στη λέξη και το
αντικείμενο αναφοράς της;
• πώς κατακτάται η γλώσσα;
• πώς ορίζεται η δομή της γλώσσας;
• πώς περιγράφονται οι μετέχοντες σε μια
γλωσσική πράξη;
Τι είναι το γλωσσικό σημείο;
Το γλωσσικό σημείο είναι συνδυασμός δύο εσωτερικών

στοιχείων
«ΑΝΘΡΩΠΟΣ»
Σημασία / σημαινόμενο
/ànθropos/ Μορφή/ σημαίνον

Σημειακό τρίγωνο (Στωικοί φιλόσοφοι)
Μοντέλο επικοινωνίας
Αυθαίρετο μορφής/ σημασίας: είστε σε θέση αντιστοιχίσετε τις
παρακάτω μορφές με τις σημασίες που σας δίνονται;;;
• odun • πρωί (ιαπων.)

• asa • ρεπόρτερ (ινδον.)
• bolna • δάσκαλος (γλώσσα
Ινδιάνων Warao
• wartawan Βενεζουέλας)
• inaminatu • δάσκαλος (αραβ.)
• madras • μιλάω (urdu, γλώσσα του
• kyinii Πακιστάν)
• ξύλο (τουρκ.)
• πονάω (ρωσ.)
• μεγάλη ομπρέλα για τον
ήλιο (στην Twi της Γκάνας)
/min/ <mean> ‘σημαίνω’ (Αγγλ.)
<mine> ‘ορυχείο’ (Γαλ.)
<min> ‘γωνία’ (Ουαλ.)
<min>’πόνος’ (Βασκ.)
<min>’από’ (Αραβ.)
<μην>ΑΡΝΗΣΗ (Ελλην.)
Φύσει ή θέσει τα ονόματα;
• ἐμοὶ γὰρ δοκεῖ ὅτι ἄν τίς τῳ θῆται ὄνομα, τοῦτο εἶναι τὸ
ὀρθόν: καὶ ἂν αὖθίς γε ἕτερον μεταθῆται, ἐκεῖνο δὲ μηκέτι
καλῇ, οὐδὲν ἧττον τὸ ὕστερον ὀρθῶς ἔχειν τοῦ προτέρου,
ὥσπερ τοῖς οἰκέταις ἡμεῖς μετατιθέμεθα [οὐδὲν ἧττον τοῦτ'
εἶναι ὀρθὸν τὸ μετατεθὲν τοῦ πρότερον κειμένου]: οὐ γὰρ
φύσει ἑκάστῳ πεφυκέναι ὄνομα οὐδὲν οὐδενί, ἀλλὰ νόμῳ
καὶ ἔθει τῶν ἐθισάντων τε καὶ καλούντων
• Τι υπάρχει μέσα σε ένα όνομα; Αυτό που ονομάζουμε

τριαντάφυλλο, αν είχε άλλο όνομα, θα μύριζε το ίδιο γλυκά.
'That which we call a rose by any other name would smell as
sweet‘.
Βαθμοί «αυθαιρετότητας»
• Αν όλα τα γλωσσικά σημεία ήταν απολύτως αυθαίρετα, η
γλώσσα δεν θα ήταν σύστημα και η επικοινωνιακή της
λειτουργία θα ήταν υπό κατάρρευση.
• Μια γλώσσα δεν είναι εντελώς αυθαίρετη, γιατί το κάθε
σύστημα έχει τη δική του λογική.
• Η θεμελιώδης αρχή περί του αυθαιρέτου των γλωσσικών
σημείων δεν μας απαγορεύει από το να διακρίνουμε
ανάμεσα σε αυτά τα σημεία που είναι εγγενώς αυθαίρετα/
απολύτως αναίτια και σε αυτά που είναι μόνο σχετικά
αυθαίρετα.
• Η «αυθαιρετότητα» είναι τελικά μια παράδοξη αρχή. Συνιστά
την πραγματική βάση του γλωσσικού συστήματος, ενώ την
ίδια στιγμή η «συστηματικότητα» του συστήματος
υποβάλλει τη γλώσσε αυστηρότατους περιορισμούς.
Η έννοια της «γλωσσικής σύμβασης»
• Ενώ η σχέση σημαινομένου-σημαίνοντος είναι οντολογικά
αυθαίρετη, δεν σημαίνει ότι τα σημειωτικά συστήματα είναι
κοινωνικά ή ιστορικά αυθαίρετα.
• Το σημείο είναι αυθαίρετο a priori, αλλά παύει να είναι
αυθαίρετο a posteriori.
• H σχέση σημαίνοντος και σημαινομένου δεν είναι προϊόν
ατομικής επιλογής. Αν συνέβαινε αυτό δεν θα υπήρχε
επικοινωνία. Το άτομο δεν έχει τη δύναμη να αλλάξει με
κανένα τρόπο ένα σημείο από τη στιγμή που αυτό έχει
παγιωθεί μέσα στη γλωσσική κοινότητα.
• Η γλώσσα είναι ένα μη διαπραγματεύσιμο συμβόλαιο μέσα
στο οποίο γεννιέται καθένας από εμάς. Άρα, το οντολογικά
αυθαίρετο που προϋποθέτει δεν μπορούμε να το δούμε,
γιατί απλώς μαθαίνουμε να το αποδεχόμαστε ως «φυσικό»


επιστήμη
επιστήμη

Διπλή άρθρωση της γλώσσας

(double articulation, Martinet)
– pona-o, pina-o, icoenia-Ø
• 1 Επίπεδο μονημάτων- πρωτεύον
• 2 Επίπεδο φωνημάτων - δευτερεύον

– p-o-n-a-o, p-i-n-a-o, i-k-o--e-n-i-a
• Στοιχεία χωρίς σημασία (2η άρθρωση) συνδυάζονται για να

σχηματίσουν τα στοιχεία της πρώτης άρθρωσης
• ΚΕΙΜΕΝΟ
Χαρακτηριστικά της ανθρώπινης γλώσσας (design features,

Hockett 1963)
• πώς μεταβιβάζεται το μήνυμα;

• τι σχέση υπάρχει ανάμεσα στη λέξη και το
αντικείμενο αναφοράς της;
• πώς κατακτάται η γλώσσα;
• πώς ορίζεται η δομή της γλώσσας;
• πώς χρησιμοποιούν τη γλώσσα οι μετέχοντες
σε μια γλωσσική πράξη;
Το γλωσσικό σημείο είναι συμβατικός
συνδυασμός
• Συμβατικότητα: δεν έχει η επιλογή του

σημαίνοντος αιτιακή σχέση με το σημαινόμενο.
Η επιλογή είναι αναιτιολόγητη.
• Η συμβατικότητα περιορίζεται μέσα στο ίδιο το
γλωσσικό σημείο, στη σχέση σημάνσεως, την
εσωτερική σχέση μεταξύ σημαίνοντος και
σημαινομένου.
• Επιχειρήματα υπέρ:
– Ποικιλία φυσικών γλωσσών/ όχι μία πανανθρώπινη
γλώσσα
– Μεταβλητότητα γλωσσικού σημείου
• Ίδια σημασία/ άλλη ακουστική εικόνα
• Ίδια ακουστική εικόνα/ άλλη σημασία
Σχετική αιτιότητα
• Στις λέξεις ‘εικοσιένα’, ‘διπλωματούχος’,

‘ουρανοξύστης’, ‘διαστημόπλοιο’, υπάρχουν
στοιχεία που αίρουν τα περί συμβατικότητας του
γλωσσικού σημείου;
«21» σημαινόμενο
/ikosiéna/
σημαίνον
Σχετική αιτιότητα: παραγωγή – σύνθεση
• Αιτιολογείται χωριστά η προέλευση κάθε μέρους

χωριστά (σημασίας ή μορφής). Άρα, πρόκειται για
μια «οριζόντια» αιτιολόγηση.
• Δεν αιτιολογείται η ουσιαστική σχέση μεταξύ των
δύο μερών του γλωσσικού σημείου μεταξύ τους: η
«κατακόρυφη» σχέση. Η σχέση αυτή παραμένει
συμβατική, αφού συμβατική είναι η σχέση καθενός
από τα γλωσσικά σημεία που τη συνιστούν, όσον
αφορά στη σημασία και τη μορφή τους
Βαθμοί «αυθαιρετότητας»
• Αν όλα τα γλωσσικά σημεία ήταν απολύτως αυθαίρετα, η
γλώσσα δεν θα ήταν σύστημα και η επικοινωνιακή της
λειτουργία θα ήταν υπό κατάρρευση.
• Μια γλώσσα δεν είναι εντελώς αυθαίρετη, γιατί το κάθε
σύστημα έχει τη δική του λογική.
• Η θεμελιώδης αρχή περί του αυθαιρέτου των γλωσσικών
σημείων δεν μας απαγορεύει από το να διακρίνουμε
ανάμεσα σε αυτά τα σημεία που είναι εγγενώς αυθαίρετα/
απολύτως αναίτια και σε αυτά που είναι μόνο σχετικά
αυθαίρετα.
• Η «αυθαιρετότητα» είναι τελικά μια παράδοξη αρχή. Συνιστά
την πραγματική βάση του γλωσσικού συστήματος, ενώ την
ίδια στιγμή η «συστηματικότητα» του συστήματος την
υποβάλλει σε αυστηρότατους περιορισμούς.
Διακριτότητα της γλώσσας
• Στο γλωσσικό περιβάλλον _ino για το σύστημα της

Ελληνικής πόσα στοιχεία μπορείτε να τοποθετήσετε
για να αποκτήσει διαφορετικό κάθε φορά
περιεχόμενο;
• Όλες οι λέξεις που διαφέρουν ελάχιστα μεταξύ τους
ως προς τη μορφή, έχουν ουσιαστική διαφορά ως
προς τη σημασία τους.
• Η ανθρώπινη γλώσσα έχει ψηφιακό χαρακτήρα.
Αποτελείται από στοιχεία που διακρίνονται το ένα
από το άλλο.

• ΚΕΙΜΕΝΟ
Πώς κατακτάται η ανθρώπινη
γλώσσα; Σχέση γλώσσας και
εγκεφάλου
Πλευρική άποψη του αριστερού ημισφαιρίου του ανθρώπινου

εγκεφάλου που δείχνει τη θέση των περιοχών Broca και
Wernicke – δύο σημαντικές περιοχές του φλοιού που
σχετίζονται με την επεξεργασία της γλώσσας
Δείγμα από παραγωγή αφασικών

• Τυπωμένη λέξη • Λέξη που προφέρει
• Ελευθερία • Λευτεριά
• Καναρίνι • Παπαγάλος
• Εξωτερικό • Υπερπόντιο
• Μεγάλο • Μακρύ
• Κοντός • Μικρός
• Ψηλός • Μακρύς
Δείγματα παραγωγής αφασικών
• Τύπου Broca
• Λέξεις…λέξεις… λέξεις… δύο τέσσερις έξι οκτώ λάμπουν είμαι
τον
• Λοιπόν… ηλιοβασίλεμα…εεε…άλογα εννιά, όχι,εεε, δύο,
ουρές θέλουν κούνημα.
• Τύπου Wernicke
• Καληνύχτα και στον πανσέ δεν μπορώ να πω, αλλά στην
πορτούλα μπορείς να το δεις.
• Α… αν μπορούσα θα το έκανα, και ένας άρρωστος γέρος
αποδιαρρύθμισε ένα πέτρωμα μέτρωμα.

• Κανόνες
προτάσεων
• Κάθε φυσικός ομιλητής γνωρίζει ποικίλες
πληροφορίες για τις μονάδες της μητρικής του
γλώσσας και τους τρόπους με τους οποίους
αυτές συνδυάζονται. Η γνώση αυτή συνιστά τη
γλωσσική ικανότητα του ομιλητή.
• Η εφαρμογή της γνώσης αυτής σε πραγματικές
συνιστά τη γλωσσική πραγμάτωσή της.
Τι προϋποθέτει η γλωσσική μας ικανότητα;
Ιεραρχική οργάνωση στη γλώσσα

• αμφισημία
• Η Αστυνομία απαγόρευσε την κυκλοφορία μετά τα
μεσάνυχτα.
• Κοινή σημασία
• Ο Λάνθιμος θα κερδίσει το Όσκαρ.
• Το Όσκαρ θα κερδηθεί από τον Λάνθιμο.
• αναφορά
• Ο Γιώργος χτύπησε το πόδι του.
• Ο αδερφός του Γιώργου τον χτύπησε αλύπητα.
• Ο Γιώργος τον χτύπησε.
Τι προϋποθέτει η γλωσσική μας ικανότητα;

επιστήμη
επιστήμη


Προτάσεις και μη προτάσεις
Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις θα χαρακτηρίζατε
«παράξενες» ή «λάθος» για έναν ομιλητή της
Ελληνικής;
• Η Διώνη έσπασε το ξύλινο καράβι που της έκανε δώρο
στα γενέθλια η θεία Αρετή.
• Που της έκανε δώρο στα γενέθλια η θεία Αρετή έσπασε η
Διώνη το ξύλινο καράβι.
• Ο Γιάννης είναι δύσκολο να φαγωθεί.
• Είναι δύσκολο να φας τον Γιάννη.
• Η Μαρία είναι αποφασισμένη να τα παρατήσει.
• Είναι αποφασισμένο να τα παρατήσει τη Μαρία.
• Ο Γιάννης, που είναι φοιτητής, απέτυχε στις εξετάσεις.
• Εξετάσεις στις απέτυχε φοιτητής είναι που Γιάννης ο.
Δημιουργικότητα/ παραγωγικότητα
• Εκείνο το ηλιόλουστο πρωί, στη ζούγκλα με τις ροδακινιές, τα

μπαλονόδεντρα και τις μυστικές σπηλιές, τα ρακετοκοράκια
παίζανε τένις με το βυσινό κουφέτο τους...η Κουκουνίτα
λάδωνε με γάλα καρύδας τον έλικα του
ελικοπτεροκροκόδειλου...ο Φονφόν το ξεσκονόπουλο
ξεσκόνιζε τη ζούγκλα και ο Λούκουλος κολυμπούσε στη λίμνη
με τα πεταλουδόψαρα. «Το κολύμπι μου άνοιξε την όρεξη,
σκέφτηκε. Τι να φάω; Δεν τρώω βότσαλα;» Έφαγε εκατόν
πενήντα βότσαλα. Και τι έγινε; Έγινε ο πιο βαρύς ελέφαντας
του κόσμου.
(Ευγένιος Τριβιζάς «Ο Λούκουλος τρώει βότσαλα»)
Κατάκτηση μητρικής γλώσσας (Γ1)
• Καθολικότητα (μηχανισμός γλωσσικής

κατάκτησης)
• Ομοιομορφία (παράλληλα αναπτυξιακά
στάδια)
• Ταχύτητα εκμάθησης (0-5 χρόνια)
• Πολυπλοκότητα γλωσσικού συστήματος
• ΠΑΡΑ τη διαφοροποίηση των περιβαλλοντικών δεδομένων
(«πρόβλημα του Πλάτωνα» )
• ΑΡΑ, η βασική φύση της γλώσσας είναι έμφυτη. Οι
λεπτομέρειες κατακτώνται μέσω της εμπειρίας στο πλαίσιο
μιας κρίσιμης περιόδου.

• ΚΕΙΜΕΝΟ
Τελικά, πόσο «ελεύθεροι» είμαστε μέσα στην
ανθρώπινη γλώσσα;
• Στον συνδυασμό των γλωσσικών μονάδων φαίνεται ότι υπάρχει μια
ανοδική κλίμακα ελευθερίας. Στον συνδυασμό των διαφοροποιητικών
χαρακτηριστικών στα φωνήματα η ελευθερία του ομιλητή είναι μηδενική:
ο κώδικας έχει εκ των προτέρων θέσει όλες τις δυνατότητες που μπορούν
να χρησιμοποιηθούν στη συγκεκριμένη γλώσσα. Η ελευθερία να
συνδυάζει κανείς φωνήματα σε λέξεις περιορίζεται στην περιθωριακή
μόνο κατάσταση της δημιουργίας καινούργιων λέξεων. Στον συνδυασμό
λέξεων για τον σχηματισμό προτάσεων ο ομιλητής είναι λιγότερο
περιορισμένος. Και τέλος, στον συνδυασμό προτάσεων για την παραγωγή
κειμένων, η ενέργεια των υποχρεωτικών συντακτικών κανόνων παύει και
η ελευθερία του ομιλητή να δημιουργεί καινούργια συμφραζόμενα
αυξάνει δραματικά, αν και δεν θα πρέπει να παραβλέψει κανείς τις
πολυάριθμες στερεοτυπικές φόρμουλες που μας επιτρέπουν να
επικοινωνούμε με αποτελεσματικότητα μέσα σε συγκεκριμένες νόρμες.
(Jakobson & Halle, 1956: 74)
Πώς χρησιμοποιούν τη γλώσσα οι μετέχοντες σε μία

γλωσσική πράξη;
• Έλεγχος: εκούσια χρήση

• Εξειδίκευση ήχων/σημείων αποκλειστικά για
γλωσσική χρήση
• Αυθόρμητη/ αυτοσχέδια χρήση
• Εναλλαγή ρόλων
• Φαντασία/ υπεκφυγή/ ψεύδος
• Αυτοαναφορικότητα
Ανθρώπινη γλώσσα και συστήματα
επικοινωνίας ζώων
• Στις διαφάνειες που ακολουθούν προσπαθήστε να
εντοπίσετε ομοιότητες και διαφορές ανάμεσα στα
συστήματα επικοινωνίας ανθρώπων και ζώων.
• Αν το χαρακτηριστικό που εντοπίζετε υπάρχει και στα
δύο συστήματα βάζετε ένα (+), αν όχι ένα (-) και αν
δεν είστε σίγουροι για την παρουσία ή την απουσία
του συγκεκριμένου χαρακτηριστικού ένα (?).
• Με βάση τις παρατηρήσεις σας ποια θεωρείτε ότι
είναι η σημαντικότερη διαφορά ανάμεσα στις
γλώσσες επικοινωνίας ανθρώπων και ζώων και γιατί;
Tα συστήματα επικοινωνίας των ζώων διαφέρουν από την

ανθρώπινη γλώσσα στον βαθμό στον οποίο διαθέτουν/ δεν
διαθέτουν
• Δυϊκότητα/ διπλή άρθρωση

• Μεταθετότητα
• Απειρία
• Δημιουργικότητα
• Αυτονομία από το ερέθισμα
• Διακριτότητα
Οι μακρινοί μας πρόγονοι…
Συστήματα επικοινωνίας των ζώων και

ανθρώπινη γλώσσα
ήχοι- σύνδεση ήχου/σημασίας-

διακριτότητα-δημιουργικότητα
Εναλλαξιμότητα- σύνδεση μορφής
με σημασία- μεταθετότητα
Εναλλαξιμότητα-σύνδεση ήχου/
σημασίας-αυθαιρετότητα-
μεταθετότητα-δημιουργικότητα- Καλέσματα/ κελαηδίσματα: ακουστικό-
αυτοαναφορικότητα φωνητικό κανάλι/ εναλλαξιμότητα-
μεταθετότητα-μαθησιακή ικανότητα-
διακριτότητα-δυϊκότητα-δημιουργικότητα
Και οι μέλισσες μιλάνε…
Κυκλικός χορός 7μ./ δρεπανοειδής 7-21μ./ ταλάντωση

ουράς >21μ.: ακουστικό/ φωνητικό κανάλι- σύνδεση
κίνησης με σημασία/ απειρία- δημιουργικότητα-
μεταθετότητα-εναλλαξιμότητα π-δ
Η βιολογική βάση της γλώσσας

Ζώα Άνθρωπος
Μικρά και κλειστά Λεξιλόγιο χωρίς όρια για τα
συστήματα συμβόλων για αισθητά και τα αφηρημένα
βιολογικές ανάγκες Πέρα από το άμεσο
Σύμβολα άμεσα περιβάλλον, πέρα από τα
εξαρτώμενα από το αισθητά, στο παρελθόν και
περιβάλλον το μέλλον, το πραγματικό και
το φανταστικό
Δημιουργικότητα
Πειράματα κατά της βιολογικής βάσης της
γλώσσας
Washoe
Nim Chimsky
Πειράματα κατά της βιολογικής βάσης της

γλώσσας
• Gardner & Gardner (1978)

Χιμπατζής Washoe 4 χρόνια 132 χειρονομίες , γενίκευση συμβόλων,
δημιουργία καινούργιων σύνθετων λέξεων «άνοιξε-φαγητό-ποτό»
• Τerrace (1979)
Χιμπατζής Nim Chimsky, 4 χρόνια για γνώση συμβόλων με γενικευμένη
αναφορά, αδυναμία συνδυασμού των συμβόλων σε πλήρεις
προτάσεις, άρα αδυναμία δημιουργίας καινούργιων μηνυμάτων
• Kριτική: Critics of primate linguistic studies include Thomas Sebeok, American
semiotician and investigator of nonhuman communication systems, who wrote:
In my opinion, the alleged language experiments with apes divide into three groups:
one, outright fraud; two, self-deception; three, those conducted by Terrace. The
largest class by far is the middle one.
Κοινό αποτέλεσμα: πολύς χρόνος για ελάχιστα αποτελέσματα.
Συγκρίνετε τι καταφέρνει ένα παιδί σε διάστημα 4 χρόνων
Συμπέρασμα: Η γλωσσική ικανότητα είναι ποιοτικά διαφορετική από τα

συστήματα επικοινωνίας των ζώων και η ικανότητα αυτή
περιορίζεται στο ανθρώπινο είδος.
Να τι κατάφερε ο Nim Chimsky
• Apple me eat
• Banana Nim eat • Banana Nim banana Nim
• Banana me eat • Banana eat me Nim
• Drink me Nim • Banana me Nim me
• Eat Nim eat • Banana me eat banana
• Eat Nim me • Drink Nim drink Nim
• Eat me Nim • Drink eat drink eat
• Eat me eat • Drink eat me Nim
• Finish hug Nim • Eat Nim eat Nim
• Give me eat • Eat drink eat drink
• Grape eat Nim • Eat grape eat Nim
• Hug me Nim • Eat me Nim drink
• Me Nim eat • Grape eat Nim eat
• Me more eat • Grape eat me Nim
• More eat Nim • Me Nim eat me
• Nut Nim nut • Me eat drink more
• Play me Nim • Me eat me eat
• Yogurt Nim eat • Me gum me gum
Συμπέρασμα
• Η γλωσσική ικανότητα είναι ποιοτικά
διαφορετική από τα συστήματα
επικοινωνίας των ζώων και η ικανότητα αυτή
περιορίζεται στο ανθρώπινο είδος.
Τα συστήματα επικοινωνίας των ζώων είναι ποιοτικά
διαφορετικά από τη γλώσσα των ανθρώπων
Είναι άξιο παρατήρησης το γεγονός ότι δεν

υπάρχει κανείς άνθρωπος τόσο διεφθαρμένος
ή ανόητος, χωρίς να εξαιρούνται οι ηλίθιοι,
που να μην μπορεί να βάλει σε σειρά
διαφορετικές λέξεις, σχηματίζοντας με αυτές
μια δήλωση που να γνωστοποιεί τη σκέψη
του. Εντούτοις, δεν υπάρχει κανένα άλλο ζώο,
όσο τέλειο και αν είναι και σε οποιεσδήποτε
ευνοϊκές συνθήκες κι αν βρίσκεται, που να
μπορεί να κάνει το ίδιο. (Descartes, 17ος αι. )
Χαρακτηριστικά ανθρώπινης γλώσσας
• α) Αυθαίρετο του γλωσσικού σημείου

• β) Μετατόπιση / Έξοδος από την απτή πραγματικότητα
• γ) Δημιουργικότητα / Παραγωγικότητα
• δ) Διακριτότητα
• ε) Διπλή άρθρωση
• στ) Γραμματική δομή
• ζ) Αυτοαναφορικότητα
• η) Εναλλαξιμότητα (πομπός – δέκτης)
Ανθρώπινη γλώσσα και συστήματα
επικοινωνίας ζώων
• Στις διαφάνειες που ακολουθούν προσπαθήστε να
εντοπίσετε ομοιότητες και διαφορές ανάμεσα στα
συστήματα επικοινωνίας ανθρώπων και ζώων.
• Αν το χαρακτηριστικό που εντοπίζετε υπάρχει και στα
δύο συστήματα βάζετε ένα (+), αν όχι ένα (-) και αν
δεν είστε σίγουροι για την παρουσία ή την απουσία
του συγκεκριμένου χαρακτηριστικού ένα (?).
• Με βάση τις παρατηρήσεις σας ποια θεωρείτε ότι
είναι η σημαντικότερη διαφορά ανάμεσα στις
γλώσσες επικοινωνίας ανθρώπων και ζώων και γιατί;
Tα συστήματα επικοινωνίας των ζώων διαφέρουν από την

ανθρώπινη γλώσσα στον βαθμό στον οποίο διαθέτουν/ δεν
διαθέτουν
• Δυϊκότητα/ διπλή άρθρωση

• Μεταθετότητα
• Απειρία
• Αυτονομία από το ερέθισμα
• Διακριτότητα
Οι μακρινοί μας πρόγονοι…

ήχοι- σύνδεση ήχου/σημασίας-

διακριτότητα-δημιουργικότητα
Εναλλαξιμότητα- σύνδεση μορφής
με σημασία- μεταθετότητα
Εναλλαξιμότητα-σύνδεση ήχου/
σημασίας-αυθαιρετότητα-
μεταθετότητα-δημιουργικότητα- Καλέσματα/ κελαηδίσματα: ακουστικό-
αυτοαναφορικότητα φωνητικό κανάλι/ εναλλαξιμότητα-
μεταθετότητα-μαθησιακή ικανότητα-
διακριτότητα-δυϊκότητα-δημιουργικότητα
Κυκλικός χορός 7μ./ δρεπανοειδής 7-21μ./ ταλάντωση

ουράς >21μ.: ακουστικό/ φωνητικό κανάλι- σύνδεση
κίνησης με σημασία/ απειρία- δημιουργικότητα-
μεταθετότητα-εναλλαξιμότητα π-δ
Βασικές αρχές Σύγχρονης

Γλωσσολογίας
Προτεραιότητα προφορικού λόγου

Έννοια του «λάθους» στη γλώσσα
Περιγραφή έναντι ρύθμισης
Συγχρονική έναντι διαχρονικής προσέγγισης
Βασικές αρχές της σύγχρονης Γλωσσολογίας:
Σωστό ή λάθος;
1. Η Γλωσσολογία ασχολείται με τη γλωσσογονία και είναι σε θέση να δώσει

απαντήσεις για το πώς δημιουργήθηκε η γλώσσα.
2. Η γραπτή γλώσσα είναι η πιο σωστή και αντιπροσωπευτική έκφραση του λόγου. Άρα,
ο γραπτός λόγος πρέπει να αποτελέσει το αντικείμενο μελέτης τη γλωσσικής
επιστήμης.
3. Σκοπός της γλωσσολογίας είναι η ανακάλυψη της δομής του ανθρώπινου φαινομένου
«γλώσσα». Άρα, ο προφορικός λόγος ως η πλέον φυσική έκφραση της γλώσσας,
πρέπει να αποτελέσει το αντικείμενο μελέτης τη γλωσσικής επιστήμης.
4. Η γλώσσα είναι πρωταρχικά ήχος. Η γραπτή της μορφή είναι δευτερογενές
φαινόμενο. Άρα, στη γλωσσική σπουδή πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στον
φωνητικό χαρακτήρα της γλώσσας.
5. Οι γλωσσικές μεταβολές συνιστούν φθορά και απομάκρυνση από τη γλωσσική
νόρμα. Άρα, σκοπός της γλωσσικής επιστήμης είναι να ρυθμίσει και να διδάξει τη
χρήση της γλώσσας βάσει συγκεκριμένων κανόνων, έτσι ώστε να προσεγγίσει τα
ιδεατά πρότυπα «καλύτερων» γλωσσών και «σωστότερων» προγενέστερων
γλωσσικών μορφών.

6. H Γλωσσολογία είναι πρώτα από όλα μια αξιολογική επιστήμη. Υπάρχουν γλώσσες
«πρωτόγονες» και γλώσσες «πολιτισμένες» και καλό είναι ο γλωσσολόγος να
ασχολείται με τις γλώσσες εκείνες που παρουσιάζουν έναν ιδιαίτερο τρόπο
ανάπτυξης.
7. Οι εξελικτικές μεταβολές αποτελούν ένα φυσικό χαρακτηριστικό των ανθρωπίνων
γλωσσών. Άρα, σκοπός της γλωσσικής επιστήμης είναι να περιγράψει πώς είναι
μια συγκεκριμένη γλώσσα, ποιες κανονικότητες τη διέπουν μια συγκεκριμένη
χρονική στιγμή.
8. Σκοπός της γλωσσικής επιστήμης είναι η μελέτη των κλασικών γλωσσών, αφού από
αυτές μπορούμε να αντλήσουμε στοιχεία για τη γλωσσική εξέλιξη των σύγχρονων
γλωσσών και να κατανοήσουμε τη γλωσσική τους αφετηρία.
9. Σκοπός της γλωσσικής επιστήμης είναι η μελέτη όλων των γλωσσών, αφού όσο πιο
μεγάλη και πλούσια η ποικιλία των γλωσσών που μελετάμε, τόσο πιο κοντά
φθάνουμε στην κατανόηση των αρχών της καθολικής γραμματικής.
10. Η μελέτη της γλώσσας ως αυτόνομη επιστήμη μπορεί να προσεγγιστεί διττά: από τη
θεωρία στα εμπειρικά δεδομένα (αξιωματική/ νοησιοκρατική προσέγγιση), από
τα ίδια τα γλωσσικά φαινόμενα στη θεωρία (εμπειριοκρατική/ πραγματοκρατική
προσέγγιση)
Η καταγωγή της γλώσσας
• Θεϊκή: ο Αδάμ έδωσε ονόματα στα ζωντανά
πλάσματα του Θεού. Αιγύπτιοι: Θωθ / Ινδουιστές:
Σαρασβάτι
• Μονογενετική : πύργος Βαβέλ/ μύθος Τολτέκων
Μεξικού/ Ψαμμήτιχος 7ος αι. π.Χ.
• Μιμητική/ ονοματοποιητική: θεωρία bow-wow
• Συναισθηματική: κραυγές χαράς, πόνου, φόβου
• Κοινωνική: παραγγέλματα
• Εκφραστική: Jespersen, o έρωτας ως το ισχυρότερο
ερέθισμα για την ανάπτυξη της γλώσσας.
Προτεραιότητα του προφορικού

λόγου
• Ιστορική: μόλις 6.000 χρόνια πριν η ανακάλυψη της
γραφής
• Βιολογική: το παιδί πρώτα μαθαίνει να μιλάει και
πολύ αργότερα να γράφει
• Λειτουργική:ευρύτερα διαδεδομένος ο προφορικός
λόγος από τον γραπτό. Αναλφάβητοι ναι, άγλωσσοι
όχι.
• Δομική: όλα τα συστήματα γραφής στηρίζονται σε
μονάδες του προφορικού λόγου.
Συγχρονία vs. Διαχρονία: Τι σημαίνει συγχρονική
προσέγγιση στη γλώσσα;
• έγραψα, έφαγες αλλά γράψαμε, φάγατε…

• οικογένεια, εικόνα, αίθουσα, κορόιδο, αητός,
φράουλα, καημός, μαϊμού, παλλαϊκός, παλιοί,
καινούργιος, καρδιές
• άνθρωπος-ανθρώπου, πρόσωπο –προσώπου,
όμορφος- όμορφου, δίκαιος – δίκαιου
• κόρη-κόρης, πόλη-πόλης/-εως, όψη-όψης/-εως
ΓΙΑΤΙ;;;;;
Η έννοια του «λάθους» στη γλώσσα
• Μου αρέσει ότι μαθαίνω ελληνικά

• Ο φίλος μου είναι ελληνικός
• Νομίζω που δεν καταλαβαίνεις.
• Τα ζητήματα επεξεργάστηκαν από την αρμόδια επιτροπή
• η συνήθη αμφισβήτηση, η συνεχή ροή, η παταγώδη ροή
• Είναι γνωστός για τον κακό του χαρακτήρα από ανέκαθεν
• Αυτός είναι πιο καλύτερος από τον άλλον
• Ο δημοσιογράφος διέρρευσε την είδηση ότι επίκειται ανασχηματισμός
της κυβέρνησης.
• Έλα, λοιπόν!!! Φώναξε τον σερβιτόρο και παρήγγειλε!!!
• Mετέφερε το παλάτι στην άλλη άκρη!!! Σε διατάζω…
• Είναι της αρμοδιότητάς μου ως πρόεδρος της επιτροπής.
• Περιορίστηκε στη μελέτη των ήδη συνταχθέντων εκθέσεων.
• Αρκετές χώρες συνδράμουν τους πλημμυροπαθείς.
Λάθη στα επίπεδα της γλώσσας
• Φωνητικό/ φωνολογικό: [ð]
• Μορφολογικό: διέγραψέ τον! Του διεθνή
αερολιμένα Αθηνών
• Συντακτικό: μετά Χριστού/ πιο καλύτερος
• Σημασιολογικό: «ευάριθμος»= πολυάριθμος
• Λεξιλογικό: ανθηρόστομος, αποθανατίζω
Η γλωσσολογική θεώρηση του «λάθους»
• Δεν πρόκειται για μεμονωμένα παραδείγματα

• Προϋποθέτει την ύπαρξη ποικιλιών στο
γλωσσικό σύστημα
• Σηματοδοτεί ασάφεια ή αδιαφάνεια του
συστήματος
Βασικοί μηχανισμοί παραγωγής/ ερμηνείας
λαθών
• Αναλογία
• Ενίσχυση
• Παρετυμολογία/ λαϊκή ετυμολογία
Γλωσσική μεταβολή
Ένα παράδειγμα γλωσσικής

μεταβολής από…λάθος
ΑΡΧΑΙΑ ο πατήρ ο ταμίας Δύο διαφορετικά
κλιτικά συστήματα
τον πατέρα τον ταμίαν χωρίς κοινά στοιχεία
ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ο πατήρ ο ταμίας ΑΝΑΛΟΓΙΚΗ επέκταση

του τελικού –ν στην
τον πατέραν τον ταμίαν αιτιατική των
τριτοκλίτων
ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ο πατέρας ο ταμίας ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΣ
σχηματισμός της
τον πατέραν τον ταμίαν ονομαστικής με βάση
την όμοια αιτιατική
ΚΝΕ ο πατέρας ο ταμίας Αποβολή του τελικού
–ν της αιτιατικής στο
τον πατέρα τον ταμία κοινό πλέον κλιτικό
παράδειγμα
Σύγχρονη Γλωσσολογία
1. Προτεραιότητα στον προφορικό λόγο

(έναντι γραπτού λόγου)
2. Περιγραφή
(έναντι ρύθμισης)
3. Συγχρονική προσέγγιση
(έναντι διαχρονικής προσέγγισης)

1. Η Γλωσσολογία ασχολείται με τη γλωσσογονία και είναι σε θέση να δώσει

απαντήσεις για το πώς δημιουργήθηκε η γλώσσα.
2. Η γραπτή γλώσσα είναι η πιο σωστή και αντιπροσωπευτική έκφραση του λόγου. Άρα,
ο γραπτός λόγος πρέπει να αποτελέσει το αντικείμενο μελέτης τη γλωσσικής
επιστήμης.
3. Σκοπός της γλωσσολογίας είναι η ανακάλυψη της δομής του ανθρώπινου φαινομένου
«γλώσσα». Άρα, ο προφορικός λόγος ως η πλέον φυσική έκφραση της γλώσσας,
πρέπει να αποτελέσει το αντικείμενο μελέτης τη γλωσσικής επιστήμης.
4. Η γλώσσα είναι πρωταρχικά ήχος. Η γραπτή της μορφή είναι δευτερογενές
φαινόμενο. Άρα, στη γλωσσική σπουδή πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στον
φωνητικό χαρακτήρα της γλώσσας.
5. Οι γλωσσικές μεταβολές συνιστούν φθορά και απομάκρυνση από τη γλωσσική
νόρμα. Άρα, σκοπός της γλωσσικής επιστήμης είναι να ρυθμίσει και να διδάξει τη
χρήση της γλώσσας βάσει συγκεκριμένων κανόνων, έτσι ώστε να προσεγγίσει τα
ιδεατά πρότυπα «καλύτερων» γλωσσών και «σωστότερων» προγενέστερων
γλωσσικών μορφών.
6. H Γλωσσολογία είναι πρώτα από όλα μια αξιολογική επιστήμη. Υπάρχουν γλώσσες
«πρωτόγονες» και γλώσσες «πολιτισμένες» και καλό είναι ο γλωσσολόγος να
ασχολείται με τις γλώσσες εκείνες που παρουσιάζουν έναν ιδιαίτερο τρόπο
ανάπτυξης.
7. Οι εξελικτικές μεταβολές αποτελούν ένα φυσικό χαρακτηριστικό των ανθρωπίνων
γλωσσών. Άρα, σκοπός της γλωσσικής επιστήμης είναι να περιγράψει πώς είναι
μια συγκεκριμένη γλώσσα, ποιες κανονικότητες τη διέπουν μια συγκεκριμένη
χρονική στιγμή.
8. Σκοπός της γλωσσικής επιστήμης είναι η μελέτη των κλασικών γλωσσών, αφού από
αυτές μπορούμε να αντλήσουμε στοιχεία για τη γλωσσική εξέλιξη των σύγχρονων
γλωσσών και να κατανοήσουμε τη γλωσσική τους αφετηρία.
9. Σκοπός της γλωσσικής επιστήμης είναι η μελέτη όλων των γλωσσών, αφού όσο πιο
μεγάλη και πλούσια η ποικιλία των γλωσσών που μελετάμε, τόσο πιο κοντά
φθάνουμε στην κατανόηση των αρχών της καθολικής γραμματικής.
10. Η μελέτη της γλώσσας ως αυτόνομη επιστήμη μπορεί να προσεγγιστεί διττά: από τη
θεωρία στα εμπειρικά δεδομένα (αξιωματική/ νοησιοκρατική προσέγγιση), από
τα ίδια τα γλωσσικά φαινόμενα στη θεωρία (εμπειριοκρατική/ πραγματοκρατική
προσέγγιση)
Συγχρονία έναντι Διαχρονίας

κατά Saussure
Η έννοια της Γραμματικής στη
Σύγχρονη Γλωσσολογία
Συγχρονία vs. Διαχρονία: Τι σημαίνει συγχρονική
προσέγγιση στη γλώσσα;
• έγραψα, έφαγες αλλά γράψαμε, φάγατε…

• οικογένεια, εικόνα, αίθουσα, κορόιδο, αητός,
φράουλα, καημός, μαϊμού, παλλαϊκός, παλιοί,
καινούργιος, καρδιές
• άνθρωπος-ανθρώπου, πρόσωπο –προσώπου,
όμορφος- όμορφου, δίκαιος – δίκαιου
• κόρη-κόρης, πόλη-πόλης/-εως, όψη-όψης/-εως
ΓΙΑΤΙ;;;;;
Συγχρονία και Διαχρονία στη γλώσσα
• Πώς ορίζονται οι δύο έννοιες:

– Άξονας διαδοχικώς εμφανιζόμενων στοιχείων
[άξονας διαχρονιών] π.χ. Ιστορία της οικονομίας
- Άξονας συγχρόνως εμφανιζομένων στοιχείων

[άξονας συγχρονιών] π.χ. Πολιτική οικονομία
Συγχρονία και Διαχρονία στη γλώσσα
• Συγχρονική θεώρηση: κάθε στοιχείο στη σχέση του με άλλα

που συνυπάρχουν στο ίδιο σύστημα κατά το ίδιο χρονικό
διάστημα
Saussure: έτοιμες καταστάσεις/ στατικά
• Διαχρονική θεώρηση: προέλευση ενός γλωσσικού στοιχείου,
μεταβολές, χρονικά στάδια από τα οποία πέρασε μέχρι να
πάρει την τελική του μορφή
Saussure: χρονική διαδοχή/ εξελικτικά
«Η αντίθεση μεταξύ των δύο θέσεων είναι απόλυτη και δεν
επιτρέπει συμβιβασμούς»
Σύγκριση συγχρονίας και διαχρονίας κατά

Saussure
• Διαχρονία
– α-συστηματική: οι μεταβολές δεν θίγουν το
σύστημα καθ’εαυτό, αλλά ορισμένα σημεία του
– Συμπτωματική: οι μεταβολές είναι τυχαίες, δεν
αλλοιώνουν ποτέ τη φυσιογνωμία του
συστήματος
– Μεμονωμένη: οι μεταβολές αφορούν ορισμένα
μόνο μέλη του συστήματος
Saussure
• Συγχρονία
– Συστηματική
– Σκόπιμη
– Στατική
Σχέσεις μεταξύ στοιχείων που συναπαρτίζουν
σύστημα σε ορισμένο χρόνο και εξυπηρετούν
σκοπιμότητα, επιτελούν, δηλαδή, ορισμένη
λειτουργία

Saussure
• Συγχρονία Διαχρονία
– Συστηματική Α-συστηματική
– Σκόπιμη Συμπτωματική
– Στατική Μεμονωμένη
Τα συγχρονικά φαινόμενα συνιστούν σχέσεις
μεταξύ στοιχείων που συναπαρτίζουν σύστημα σε
ορισμένο χρόνο και εξυπηρετούν σκοπιμότητα,
επιτελούν, δηλαδή, ορισμένη λειτουργία
Τι είναι η γραμματική;
• Νοητική γραμματική: γνώση για τη γλώσσα
που διαθέτουν οι ομιλητές στον εγκέφαλό
τους, χωρίς να είναι γλωσσολόγοι (φθόγγοι/
σημασίες/ κανόνες)
• Περιγραφική γραμματική: το πρότυπο ή η
περιγραφή αυτής της εσωτερικευμένης
γνώσης που διατυπώνεται από έναν
γλωσσολόγο
Τι είναι η γραμματική;
• Θεωρητικό και μεθοδολογικό πρότυπο για
την περιγραφή και την παρουσίαση της
εσωτερικευμένης γνώσης της γλώσσας που
έχουν κατακτήσει οι ομιλητές.
Πρώτη ελληνική γραμματική
«Τέχνη Γραμματική» Διονυσίου του Θρακός (100 π.Χ.)

«Γραμματική είναι η πρακτική γνώση των γενικών γλωσσικών χρήσεων
των ποιητών και των πεζογράφων» Αποτελείται από 6 μέρη:
1. Την ακριβή, με προσοχή στην προσωδία, ανάγνωση.
2. Την εξήγηση των λογοτεχνικών εκφράσεων που υπάρχουν στα
έργα.
3. Τις χρηστικές σημειώσεις για τη φρασεολογία και το θέμα
4. Την ετυμολογία
5. Τη διερεύνηση για αναλογικές κανονικότητες
6. Την κρίση των λογοτεχνικών έργων, πράγμα που αποτελεί το
ευγενέστερο έργο της γραμματικής.
8 τάξεις λέξεων: όνομα/ ρήμα/ μετοχή/ άρθρο/ αντωνυμία/ πρόθεση/

επίρρημα/ σύνδεσμος
Πρώτη ελληνική γραμματική

Διονύσιος ο Θραξ «Τέχνη Γραμματική»
(100 π.Χ.)
Forbes, P.B.R. (1933).”Greek pioneers in philology

and grammar”. Classical Review[…]
«Δεν υπάρχει κανένα εγχειρίδιο αγγλικής
γραμματικής που να μην οφείλει κάτι στον
Διονύσιο τον Θράκα».
Μέθοδος: παρατήρηση
Υλικό: γραπτά δόκιμων συγγραφέων
8 τάξεις λέξεων (μέρη του λόγου) και ο αριθμός
διατηρήθηκε μέχρι το τέλος του Μεσαίωνα
στις γραμματικές περιγραφές της ελληνικής
και της λατινικής.
Robins, R.H. (1979). A short history of linguistics (μτφρ. στα ελληνικά
Σύντομη ιστορία της γλωσσολογίας, Αθήνα 1989: Νεφέλη.
• (1989:62) Το πρότυπο της γλωσσικής

ανάλυσης των αλεξανδρινών, όπως
προσαρμόστηκε στην ανάλυση της λατινικής
αποτέλεσε τη βάση για τη γραμματική θεωρία
2 περίπου χιλιετιών για τη διδασκαλία και
μελέτη της ελληνικής και λατινικής γλώσσας.
Είδη κανόνων: τύποι γραμματικής

• Κανόνες για την ορθή χρήση της γλώσσας (ρύθμιση):
ρυθμιστική γραμματική
• Κανόνες για την τυποποίηση των χαρακτηριστικών μιας
γλώσσας και την περιγραφή της γλωσσικής ικανότητας των
ομιλητών της: περιγραφική γραμματική
• Κανόνες ως μηχανισμοί παραγωγής της γλώσσας (ερμηνεία
της δομής και της λειτουργίας των στοιχείων μιας γλώσσας):
ερμηνευτική γραμματική
• Κανόνες για την εκμάθηση και διδασκαλία μιας γλώσσας
πέρα από τη μητρική: διδακτική/ παιδαγωγική γραμματική
Καθολικές αρχές στη γλώσσα: η έννοια της
«καθολικότητας» στη γραμματική
• Δουλειά του γραμματικού είναι να ανακαλύψει και

όχι να δημιουργήσει τους νόμους που διέπουν μια
γλώσσα.
• Οι νόμοι που διέπουν τις καθολικές ιδιότητες όλων
των γλωσσών συνιστούν την καθολική γραμματική.
Σχολές Θεωρητικής Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικό Σχολή/ Θεωρία Δεδομένα Μέθοδος Αποτέλεσμα

ρεύμα
1. Εμπειρισμός Δομισμός Γλωσσικά Κατάτμηση Σύστημα

στοιχεία Ταξινόμηση
Υποκατάστασ
η
2. Μενταλισμός Γενετική Γλωσσικά Σύγκριση Καθολικότητες
Νοησιαρχία Μετασχημα- παραδείγματα γραμματικών
τιστική αντιγραμματικ
Γραμματική ών
προτάσεων
3. Γλώσσα ως Λειτουργισμός Σώματα Σύγκριση Κανονικότητες/
επικοινωνία γλωσσικού γλωσσικών Χρήση
υλικού ποικιλιών
Τι είναι η γλώσσα κατά τον Saussure;
• Γλώσσα (langage)
Λόγος Ομιλία
(langue) (parole)
Δυϊκές διακρίσεις του Saussure: λόγος – ομιλία

Ποιος από τους παρακάτω ορισμούς αντιπροσωπεύει καλύτερα τον
κάθε όρο:
• Τα δεδομένα της γλωσσικής συμπεριφοράς από

συγκεκριμένους ομιλητές σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο
(φωνούμενος λόγος).
• Το αφηρημένο γλωσσικό σύστημα που κατέχουν από κοινού
όλα τα μέλη μιας γλωσσικής κοινότητας και τους επιτρέπει να
συνεννοούνται μεταξύ τους (ενδιάθετος λόγος).
• Ο όρος με τη γενικότερη εφαρμογή που αναφέρεται σε όλες
τις εκφράσεις της γλώσσας.
• Η γλωσσική ικανότητα
• Η γλωσσική συμπεριφορά (πραγμάτωση)
Λόγος - Ομιλία
• Κοινωνική και ατομική γλώσσα

Γενικός συμβατικός κώδικας/ συγκεκριμένα εξατομικευμένα μηνύματα της κάθε
ιδιολέκτου
• Εσωτερική και εξωτερική γλώσσα

Εσωτερικευμένη, ασυνείδητη γνώση ενός συστήματος επικοινωνίας/ συνειδητή,
πρακτική εφαρμογή της γνώσης για την κάλυψη συγκεκριμένων επικοινωνιακών
αναγκών
Μονιμότητα, σταθερότητα, διάρκεια, μη αφαιρέσιμος/ προσωρινότητα, περιπτωσιακή
εμφάνιση, αφαιρέσιμη
• Συστηματική και α-συστηματική γλώσσα

Το «κυρίως» σύστημα/ το απείκασμα του συστήματος, η εκφώνησή του, λάθη, κείνται
εκτός συστήματος

• Γνώση παραγωγής και κατανόησης άπειρου
αριθμού προτάσεων σε μία γλώσσα
• Εφαρμογή της γνώσης αυτής σε πραγματικές
Γενετική θεωρία: τι είναι η
γλώσσα κατά τον Chomsky;
• Αυτόνομη γλωσσική
ικανότητα
• Έμφυτος μηχανισμός
γλωσσικής κατάκτησης
• Λογικό πρόβλημα της
γλωσσικής κατάκτησης/
ένδεια του ερεθίσματος
• Ικανότητα vs. Πλήρωση
• Θετικές ενδείξεις
Γλωσσική ικανότητα (1): Προτάσεις και μη προτάσεις

Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις θα χαρακτηρίζατε
«παράξενες» ή «λάθος» για έναν ομιλητή της Ελληνικής;
• Η Διώνη έσπασε το ξύλινο καράβι που της έκανε δώρο στα

γενέθλια η θεία Αρετή.
• Που της έκανε δώρο στα γενέθλια η θεία Αρετή έσπασε η
Διώνη το ξύλινο καράβι.
• Ο Γιάννης είναι δύσκολο να φαγωθεί.
• Είναι δύσκολο να φας τον Γιάννη.
• Η Μαρία είναι αποφασισμένη να τα παρατήσει.
• Είναι αποφασισμένο να τα παρατήσει τη Μαρία.
• Ο Γιάννης, που είναι φοιτητής, απέτυχε στις εξετάσεις.
• Εξετάσεις στις απέτυχε φοιτητής είναι που Γιάννης ο.
• Είναι εύκολο να αρέσει του Γιάννη
• Είναι πιθανό να αρέσει του Γιάννη
• Ο Γιάννης είναι εύκολος να του αρέσει
• Ο Γιάννης είναι πιθανός να του αρέσει.
Γλωσσική ικανότητα (2): Ιεραρχική οργάνωση
• αμφισημία
• Η Αστυνομία απαγόρευσε την κυκλοφορία μετά τα
μεσάνυχτα.
• Κοινή σημασία
• Ο Λάνθιμος θα κερδίσει το Όσκαρ.
• Το Όσκαρ θα κερδηθεί από τον Λάνθιμο.
• αναφορά
• Ο Γιώργος χτύπησε το πόδι του.
• Ο αδερφός του Γιώργου τον χτύπησε αλύπητα.
• Ο Γιώργος τον χτύπησε.
Noam Chomsky: Γενετική-

Μετασχηματιστική Γραμματική
• Τα ανθρώπινα όντα γεννιούνται με ένα
έμφυτο «προσχέδιο» γλώσσας: καθολική
γραμματική.
• Στόχος της γλωσσολογικής θεωρίας να
φωτίσει αυτές τις αρχές που χαρακτηρίζουν
όλες τις ανθρώπινες γλώσσες και να
αποκαλύψει το έμφυτο μέρος της γλώσσας.
Η έννοια της ποικιλίας στην
Ο μύθος της ομοιογένειας
Είδη γλωσσικής ποικιλίας
Ο μύθος της ομοιογένειας
• Μιλάνε όλα τα μέλη μιας «γλωσσικής

κοινότητας» την ίδια γλώσσα;
• «γλωσσική κοινότητα»: σύνολο ανθρώπων

που θεωρητικά μοιράζονται την ίδια γλώσσα,
αγγλική, γαλλική, σουαχίλι… ως μητρική
γλώσσα
Ο μύθος της γλωσσικής ομοιογένειας
«Δώσαμε ιδιαίτερη προσοχή στην καθημερινή
ομιλούμενη αγγλική των ψαράδων, καουμπόηδων,
λαϊκών τραγουδιστών, ιερέων, γιατρών, κλπ., έτσι
όπως μιλούσαν για τη δουλειά τους στη δική του ο
καθένας γλωσσική ποικιλία. Η προσέγγιση αυτή
αποκαλύπτει μια σημαντική αλήθεια για τη γλώσσα
που η σταθερότητα του γραπτού λόγου συχνά
αποκρύπτει: ότι η γλώσσα είναι πάντα σε εξέλιξη
πέρα από τον έλεγχο δασκάλων και κυβερνήσεων.
Όταν κοιτάς τη γλώσσα μέσα από μικροσκόπιο,
μπορείς να τη δεις να αλλάζει σχεδόν καθώς κοιτάς»
Στη γλώσσα υπάρχει ετερότητα/ κάθε ομιλητής μιας γλώσσας

είναι για το δικό του σύστημα πρώτα απ’όλα πολύγλωσσος/
• Γλωσσική/ές ποικιλία/ες ανάλογα με

– ΠΟΙΟΣ: γλωσσικός χρήστης
– ΠΟΤΕ: χρήση, περίσταση γλωσσικής
επικοινωνίας
Γλωσσική ποικιλία με βάση τον
ΧΡΗΣΤΗ
o Γεωγραφικές ποικιλίες
– Διάλεκτοι
– Ιδιώματα
o Κοινωνιογλωσσικές ποικιλίες (κοινωνιόλεκτοι)
- Φύλο
- Ηλικία
- Επίπεδο μόρφωσης
- Επαγγελματική κατηγορία
- Κοινωνική τάξη
Γλωσσική ποικιλία με βάση τη ΧΡΗΣΗ
o Προφορικό έναντι Γραπτού ύφους

o Επίσημο έναντι μη επίσημου ύφους
o Ειδικές περιστάσεις επικοινωνίας
o Π.χ. λογοτεχνία
o Δημοσιογραφικός λόγος
o Επιστημονικό κείμενο
Δείγματα δημοσιογραφικού ύφους: τίτλοι
εφημερίδων 12-10-2010
• Παρατείνεται η ομηρία της ελληνικής οικονομίας

• «Πράσινο φως» ΔΝΤ για επιμήκυνση του χρέους
• «Λύνει» τη θηλιά το ΔΝΤ
• Ευκολίες…πληρωμής από τρόικα και ΔΝΤ
• Φως στο τούνελ: Τριπλή ανάσα για την οικονομία
• Νέο Μνημόνιο μακράς διαρκείας θέλει το ΔΝΤ
Τι καθορίζει τελικά τις γλωσσικές μας

επιλογές;
• Οι επιλογές μας, συνειδητές ή ασυνείδητες, είναι
εξίσου συστηματικές και αναγνωρίσιμες.
• Η καταλληλότητα των όποιων επιλογών μας είναι
σημαντικό μέρος της ορθής και αποτελεσματικής
χρήσης της γλώσσας, της ένταξής μας σε
συγκεκριμένη γλωσσική κοινότητα, της αποδοχής
και της διαμόρφωσης των όρων που την
χαρακτηρίζουν.
Τα 5 μυστικά της γλώσσας
• Οι άνθρωποι μιλούν, τα ζώα δεν μιλούν (με
λέξεις/ περιγραφές του κόσμου)
• Οι λέξεις σε όλες τις γλώσσες είναι
φτιαγμένες με τον ίδιο τρόπο
• Η γλώσσα αλλάζει, αλλά δεν χαλάει
• Οι γλώσσες δεν έχουν σύνορα
• Η γλώσσα έχει «πολλά πρόσωπα»

• ΚΕΙΜΕΝΟ
Η γλώσσα είναι μορφή, όχι ύλη (Saussure)
• ΥΛΗ → έννοιες
• Περιεχόμενο
• ΜΟΡΦΗ → σημασίες
• ΥΛΗ → φθόγγοι
• Έκφραση
• ΜΟΡΦΗ → φωνήματα
Δομική ιεραρχία φθόγγων και σημασιών
• ΚΕΙΜΕΝΟ
• ....... • Από τις απλούστερες μονάδες
βαίνουμε στις σύνθετες και
• ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ συνθετότερες.
• ΦΡΑΣΕΙΣ • Καθαρώς υλικά στοιχεία (φθόγγοι)
• ΛΕΞΕΙΣ λειτουργούν ως φορείς
• ΜΟΡΦΗΜΑΤΑ διαφορετικής υποστάσεως
στοιχείων (άυλων), των σημασιών.
• ΦΩΝΗΜΑΤΑ
• Κάθε επίπεδο δομείται με στοιχεία
• ΦΘΟΓΓΟΙ του αμέσως κατώτερου και
παρέχει τα στοιχεία για να δομηθεί
το αμέσως ανώτερο επίπεδο.
Eπίπεδα γλωσσικής ανάλυσης: ΦΩΝΗΤΙΚΗ
• Η επιστήμη που μελετά τα χαρακτηριστικά της

παραγωγής των φθόγγων από τους ανθρώπους και
παρέχει μεθόδους για την περιγραφή, την
ταξινόμηση και τη μεταγραφή τους.
• Η πρώτη δουλειά ενός φωνητικού είναι να
προσπαθήσει να ανακαλύψει τι κάνουν οι άνθρωποι
όταν μιλούν κι όταν ακούν την ομιλία.
Eπίπεδα γλωσσικής ανάλυσης: ΦΩΝΗΤΙΚΗ: τι

είναι ΦΘΟΓΓΟΣ;
• Τα ελάχιστα στοιχεία που συνθέτουν την
έκφραση, τη χαρακτηριστική προφορά μιας
γλώσσας και λειτουργούν μέσα σε ένα
φωνητικό σύστημα. Είναι συστατικά μιας
ευρύτερης παρακαταθήκης φθόγγων απ’
όπου κάθε γλώσσα αντλεί τα στοιχεία του
δικού της συστήματος.
Tι είναι η «προφορά» μιας γλώσσας;
• Με πόση ευκολία/ δυσκολία διακρίνετε την ακολουθία των ήχων στην

ομιλία ενός Έλληνα που μιλάει ελληνικά/ ενός ξένου που μιλάει μια ξένη
προς εσάς γλώσσα;
• Πού αρχίζει και πού τελειώνει ένας γλωσσικός ήχος; Έχετε παρατηρήσει
ποτέ λάθη/ αμφισημίες στα όρια μεταξύ δύο λέξεων;
• Ποιοι από τους ήχους που σχηματίζονται στη στοματική κοιλότητα είναι
γλωσσικοί και ποιοι όχι; Ο βήχας, το φιλί, το φύσημα ενός κεριού είναι
φθόγγοι; Γιατί;
• [mitéra]:Προφέρουν όλοι οι ομιλητές της Ελληνικής τη λέξη αυτή με τον
ίδιο τρόπο; Τι αλλάζει και τι μένει το ίδιο;
• Από ποιους παράγοντες εξαρτώνται οι διαφορές στην προφορά μεταξύ
των ομιλητών μιας γλώσσας;
• Πώς ερμηνεύουμε ως ακροατές τα δεδομένα της ομιλίας στη γλώσσα
μας; Πώς καθοδηγούμαστε στις επιλογές μας;
Γλωσσική γνώση σε μια γλώσσα βάσει

της προφοράς της
• Αναγνωρίζουμε τους ήχους που ανήκουν στο
φωνητικό σύστημα της γλώσσας μας και στον
συνδυασμό τους υλοποιούν το μήνυμα που
επιθυμούμε να μεταδώσουμε
• Αγνοούμε τις μη γλωσσικά σημαντικές διαφορές
στην ομιλία
• Παράγουμε αρκετούς ήχους τους οποίους
διαισθητικά αναγνωρίζουμε ότι δεν αποτελούν
φθόγγους ομιλίας της γλώσσας μας
Ηχητικά λογοπαίγνια
• Ι scream, you scream, we all scream for ice
cream.
• Grade A/ gray day
• Καφέ με γάλα/ αφτιά μεγάλα
• Την πήρα/ τη μπίρα
Κλάδοι της Φωνητικής

• Ακουστική φωνητική (acoustic phonetis): μελετά τις φυσικές
ιδιότητες των φθόγγων, την ακουστική τους υφή και τον
τρόπο μετάδοσής τους υπό μορφή ηχητικών κυμάτων
• Αρθρωτική φωνητική (articulatory phonetics): μελετά τον
τρόπο με τον οποίο τα φωνητήρια όργανα παράγουν τους
φθόγγους.
• Αντιληπτική φωνητική (auditory phonetics): μελετά τον τρόπο
με τον οποίο ο ακροατής αντιλαμβάνεται τους φθόγγους.
Σχέση φθόγγων και γραμμάτων
• 1 ήχος διαφορετικά γράμματα
• διαφορετικοί ήχοι 1 γράμμα
• 2 ήχοι 1 γράμμα
• 1 ήχος 2 γράμματα
1 ήχος: πόσα γράμματα;
Προφορά Ορθογραφία
[iðes]
[ili]
[ios]
[ina]
[itan]
[ikonomia]
Φωνητικοί χαρακτήρες για την προφορά στα αγγλικά
και τα ελληνικά
Φωνητικές χορδές
Πώς παράγονται οι φθόγγοι;

• Γλωττίδα: άνοιγμα ανάμεσα στις φωνητικές

πτυχές
• Λάρυγγας («φωνητικό κουτί»)
• Φάρυγγας
• Στοματική κοιλότητα
• Ρινική κοιλότητα
• Φωνητική οδός
Κατηγοριοποίηση των συμφώνων
• Τρόποι ταξινόμησης
– τόπος άρθρωσης
– τρόπος άρθρωσης
– ηχηρότητα
– στοματικοί vs. ρινικοί φθόγγοι
Φωνητικά σύμβολα για τα σύμφωνα της Ελληνικής με
παραδειγματα
Φωνητική vs. Φωνολογία

φθόγγοι vs. φωνήματα
• Όταν μαθαίνουμε μια γλώσσα μαθαίνουμε
ποιοι φθόγγοι απαντούν στη δική μας γλώσσα
και πώς συνδυάζονται μεταξύ τους.
• Η μελέτη των τρόπων με τους οποίους οι
φθόγγοι της ομιλίας σχηματίζουν συστήματα
και σχήματα λέγεται ΦΩΝΟΛΟΓΙΑ
Φωνολογία: 2 σημασίες
• Η νοητική αναπαράσταση της γνώσης για το

ποιοι ήχοι υπάρχουν και πώς στη γλώσσα μας:
η ακουστική εικόνα των γλωσσικών σημείων
• Η περιγραφή της γνώσης αυτής με τη μελέτη
των συνδυασμών των φθόγγων σε μία
γλώσσα ή γενικότερα στην ανθρώπινη
γλώσσα.
Τι σημαίνει
«φωνολογική γνώση»;
• Παράγω φθόγγους που σχηματίζουν εκφωνήματα με σημασία στη
γλώσσα μου
• Αναγνωρίζω προφορές ξένες προς τη γλώσσα μου
• Φτιάχνω λέξεις
• Προσθέτω τα κατάλληλα φωνητικά τεμάχια για τον σχηματισμό
διαφόρων γραμματικών κατηγοριών (π.χ. πληθυντικός, ρηματικά
πρόσωπα/ χρόνοι)
• Ξέρω ότι διαφορετικές φωνητικές διαδοχές μπορεί να αναπαριστούν το
ίδιο μόρφημα
• Ξέρω ποιοι φθόγγοι επιτρέπονται στην αρχή μιας λέξης, ποιοι φθόγγοι
στο τέλος της, ποιοι μπορούν να εμφανιστούν ο ένας δίπλα στον άλλο
στα όρια μιας συλλαβής.
Φωνολογική γνώση της Ελληνικής: Ποιες από τις παρακάτω
λέξεις υπάρχουν, είναι πιθανόν να υπάρχουν ή είναι αδύνατον
να υπάρξουν στο φωνολογικό σύστημα της Ελληνικής;
Φωνητική Υπαρκτή λέξη Πιθανή λέξη Αδύνατη λέξη

μεταγραφή
lariŋgas
çoli
plomos
lkamos
ŋanos
sklomos
murts
sdiro
mporo
Γράψτε το φωνητικό σύμβολο για τον πρώτο φθόγγο καθεμίας από τις
παρακάτω λέξεις σύμφωνα με τον τρόπο που τις προφέρετε:
• ούζο [ ] είδα [ ]
• ψυχή [ ] γάμος [ ]
• δέντρο [ ] γενέθλια [ ]
• νταλίκα [ ] καλός [ ]
• νησί [ ] καιρός [ ]
• αίτηση [ ]
• ξύλο [ ]
Γράψτε το φωνητικό σύμβολο για τον τελευταίο φθόγγο καθεμίας
από τις παρακάτω λέξεις σύμφωνα με τον τρόπο που τις προφέρετε:
• είναι [ ] δίνη [ ]
• αφού [ ] δίνει [ ]
• πολύ [ ] καλό [ ]
• καλεί [ ] καλώ [ ]
• καλή [ ] κάθεται [ ]
• καλοί [ ]
• παππούς[ ]
Γράψτε τις παρακάτω λέξεις σε φωνητική μεταγραφή, σύμφωνα

με τον τρόπο που τις προφέρετε:
• σμήνος [ ] σπόρια [ ]
• αμπέλι [ ] ντύθηκα [ ]
• Ούγγρος[ ] έντιμος [ ]
• μπαμπάς[ ] πρόσληψη[ ]
• συγγνώμη[ ] πυροσβεστική[ ]
• έγκριση [ ]
• κύριοι [ ]
Γράψτε τις παρακάτω λέξεις με τη συνήθη ορθογραφία τους. Για
κάποιες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχουν περισσότερες από μία
σωστές απαντήσεις:
• eklisia tiçi
• lipi xori
• mici perno
• kseñasça aŋgonas
• lipiθices aγonas
• zγuromala çeri
• etisis xarumenos
• aðji fotça
Δώστε το σύμβολο για τον κάθε έντονα γραμμένο φθόγγο που

υπάρχει σε καθένα από τα παρακάτω ζεύγη, δηλώστε τις διαφορές
και τα κοινά τους χαρακτηριστικά:
• βλάκας-βλάκες
• φεύγω-φεύγεις
• παντρεύομαι-παντρεύτηκα
• σμήνος-στόλος
• ματιά-ποδιά
• ανησυχώ-ανησυχείς
• ντύνω-έντομο
• χάλι-χάλια
• αργός-αργή
Πώς βρίσκουμε τα φωνήματα μιας γλώσσας;
Παράδειγμα από τη Φινλανδική: τα ηχηρά/άηχα φατνιακά κλειστά
[d]/[t] είναι διαφορετικά φωνήματα ή αλλόφωνα του αυτού
φωνήματος;
• [kudot] (=αποτυχίες)
• [madon] (=ενός σκουληκιού)
• [kate] (=καλύπτω)
• [kutot] (=στέγες)
• [kade] (=φθονερός)
• [maton] (=ενός χαλιού)
• [radon] (=από ένα φορτηγό)
• [ratas] (=τροχός)

Παράδειγμα από την Ελληνική
• [kano] «κάνω» [çeri] «χέρι» [kalo] «καλό»

• [xano] «χάνω» [kori] «κόρη» [ceri] «κερί»
• [çino] «χύνω» [xori] «χώροι» [çilo] «χυλό»
• [cino] «’κείνο» [xrima] «χρήμα»
• [kali] «κάλλη» [krima] «κρίμα»
• [xali] «χάλι» [xufta] «χούφτα»
• [çeli] «χέλι» [kufeta] «κουφέτα»
• [cilo] «κιλό» [oçi] «όχι»
Παράδειγμα από την Ελληνική
• [k]: σύμφωνο άηχο υπερωικό κλειστό

• [x ]: σύμφωνο άηχο υπερωικό τριβόμενο
• [c ]: σύμφωνο άηχο ουρανικό κλειστό
• [ç ]: σύμφωνο άηχο ουρανικό τριβόμενο
1. Υπάρχουν ελάχιστα ζεύγη στα οποία οι φθόγγοι αυτοί αντιτίθενται;

2. Υπάρχουν μη αντιθετικοί φθόγγοι σε συμπληρωματική κατανομή;
3. Αν βρεθούν στοιχεία που δεν αντιτίθενται, ποια είναι φωνήματα και
ποια αλλόφωνα;
4. Ποιοι είναι οι φωνολογικοί κανόνες για την παραγωγή των αλλόφωνων;

Παράδειγμα από μια Αφρικανική γλώσσα: οι φθόγγοι [t] και [ts] είναι
φωνήματα ή αλλόφωνα του αυτού φωνήματος;
• [tobola]= ανοίγω μια τρύπα

• [tanu]= πέντε
• [nzwetu]=δικό μας
• [tsina]= κόβω
• [tsiba]= μπανάνα
Αλλόφωνο ενός φωνήματος: δύο ή περισσότεροι φθόγγοι
οι οποίοι φωνητικά είναι πολύ όμοιοι και βρίσκονται σε
σχέση συμπληρωματικής κατανομής, δηλ. το περιβάλλον
στο οποίο απαντά ο ένας είναι διαφορετικό από το
περιβάλλον στο οποίο απαντά ο άλλος.
• [misos]/ [nisos] • [axos]/[paŋgos]

• [pano]/ [nomos] • *[anxos]/ *[pangos]
• *[pao]/ *[omos]
Φώνημα: φθόγγος με διαφοροποιητική αξία, η μικρότερη διακριτή και

εναλλάξιμη μονάδα της έκφρασης. Ένα φώνημα μπορεί να πραγματώνεται
με διαφορετικούς φθόγγους
• [kalo]/ [cilo] • /k/

• [korna]/ [cerna]
• [kuta]/ [cita]
• *[calo]/ *[kilo] • //
• [konos]/ [onos]
• [ceri]/ [eri]
• *[keri]/ *[eri]
• [konos]/ [onos]
• *[conos]/ *[onos]
Πόσα φωνήματα μπορείτε να διακρίνετε στα παρακάτω ελάχιστα ζεύγη
λέξεων της Ελληνικής;
• [pira]/ [bira] • [nima]/[vima]

• [tino]/ [dino] • [pira]/ [pera]
• [poros]/ [foros] • [pera]/ [pura]
• [patos]/ [paθos] • [anusios]/[anosios]
• [faros]/ [varos] • [parusia]/ [parisia]
• [laθi]/ [laði] • [laci]/[luci]
• [paxos]/ [paos] • [lici]/[laci]
• [θima]/ [sima] • [liko]/[lako]
Δομική ιεραρχία φθόγγων και σημασιών/

Επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης
• ΚΕΙΜΕΝΟ
• ....... • Από τις απλούστερες μονάδες
βαίνουμε στις σύνθετες και
• ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ συνθετότερες.
• ΦΡΑΣΕΙΣ • Καθαρώς υλικά στοιχεία (φθόγγοι)
• ΛΕΞΕΙΣ λειτουργούν ως φορείς
• ΜΟΡΦΗΜΑΤΑ διαφορετικής υποστάσεως
στοιχείων (άυλων), των σημασιών.
• ΦΩΝΗΜΑΤΑ
• Κάθε επίπεδο δομείται με στοιχεία
• ΦΘΟΓΓΟΙ του αμέσως κατώτερου και
παρέχει τα στοιχεία για να δομηθεί
το αμέσως ανώτερο επίπεδο.
Μορφολογία: 3ο επίπεδο στην ανάλυση της
γλώσσας
• Μελέτη των
• Μελέτη της
κανόνων
εσωτερικής δομής
σχηματισμού των
των λέξεων
λέξεων
Δύο κατηγορίες λέξεων

• Λέξεις περιεχομένου • Γραμματικές λέξεις
– Λεξικές λέξεις – Λειτουργικές λέξεις
– Δηλώνουν έννοιες – Σύνδεσμοι-προθέσεις-
(αντικείμενα, άρθρα-αντωνυμίες
δραστηριότητες, – Ενδογλωσσική
ιδιότητες, ιδέες) εκτός λειτουργία
γλώσσας – Κλειστή τάξη λέξεων
– Ανοικτή τάξη λέξεων – Προβλέψιμοι τύποι ως
– Μη προβλέψιμοι τύποι προς τη σημασία τους
ως προς τη σημασία
τους
Tι παρατηρείτε στις παρακάτω ομάδες λέξεων;
• επιθυμητός • ανεπιθύμητος
• ιδιοτελώς • ανιδιοτελώς
• βεβηλωμένος • αβεβήλωτος
• επαρκής • ανεπαρκής
• αλήθεια • αναλήθεια
• βάσιμος • αβάσιμος
• ειλικρινής • ανειλικρινής
Τι παρατηρείτε στις παρακάτω λέξεις
• Φώνημα • Σύμφωνο
• Φωνητική • Συμφωνία
• Φωνολογία • Ευφωνία
• Αλλόφωνο • Αλλοφωνικός-ή-ό
• Φωνητικός, ο • Φωνημικός-ή-ό
• Φωνολογικός-ή-ό
• Φωνολόγος
• Τηλέφωνο
• Ευφωνικός-ή-ό
Τι είναι το μόρφημα;
• /andístasi/
• /éγrapsa/
• /patéras/
• /mitéras/
• /apó/
• Μόρφημα: οι ελάχιστες γλωσσικές μονάδες
που είναι φορείς σημασίας και στις οποίες
μπορούν να χωριστούν οι λέξεις.
Τι σημαίνει «μορφολογική γνώση» σε μία γλώσσα;
• Γνώση του κάθε μορφήματος ξεχωριστά

• Γνώση των κανόνων συνδυασμού των μορφημάτων
• Γνώση της λειτουργικότητας των μορφημάτων
• Γνώση της δυνατότητάς τους για αυτοδύναμη ή μη παρουσία
• Γνώση της σειράς εμφάνισης των μορφημάτων (ποιο
προηγείται, ποιο ακολουθεί, ποιο βρίσκεται στην αρχή, ποιο
στο τέλος μιας λέξης)
Από πόσα μορφήματα μπορεί να αποτελείται μία λέξη;
• 1: έτσι, λοιπόν, πριν, χτες

• 2: παιδιά, παίζουν, πατέρας
• 3: έγραψα, απολύω, αρτοποιός
• 4: αποσυμπίεση, αντιλαμβανόμενος
• >4: τυροπιτάδικο, αβαθμολόγητος
Από πόσες συλλαβές μπορεί να αποτελείται ένα μόρφημα;
• 1: α-/ αν-, φως, -ος

• 2: τώρα, τσάμπα
• 3: σήμερα, αύριο
• >4: κουλουβάχατα
• Μόρφημα: η αυθαίρετη ένωση φθόγγου και σημασίας

που δεν μπορεί να αναλυθεί περαιτέρω. Κάθε λέξη σε
κάθε γλώσσα συντίθεται από ένα ή περισσότερα
μορφήματα.
Μορφολογική ανάλυση: πώς αναγνωρίζουμε τα μορφήματα
μιας γλώσσας;
• άσχημος «καθόλου ελκυστικός»

• ασχημότερος «πιο άσχημος»
• ασχημότατος «ο πιο άσχημος»
• όμορφος «με ωραία εμφάνιση»
• ομορφότερος «με πιο ωραία εμφάνιση»
• ομορφότατος «με την πιο ωραία εμφάνιση»
• ψηλός «μεγάλος στο ύψος»
• ψηλότερος «πιο μεγάλος στο ύψος»
«ο πιο μεγάλος στο ύψος»
• ψηλότατος
Μορφολογική ανάλυση: πώς αναγνωρίζουμε τα μορφήματα

μιας γλώσσας;
• ασχημ- μόρφημα ρίζας

• ομορφ- μόρφημα ρίζας
• ψηλ- μόρφημα ρίζας
• -τερος δεσμευμένο μ. «συγκρ.β»
• -τατος δεσμευμένο μ. «υπερθ.β»
• -ος δεσμευμένο μ. «θετ.β»
Γενικές παρατηρήσεις
• Η σημασία ενός μορφήματος πρέπει να είναι σταθερή.

-ος (δρομ-ος, ανθρωπ-ος, άσχημ-ος αλλά εντός;;;; εκτός;;; φέτος;;;)
-σ-/-ς (ε-γραπ-σ-α, πατέρα-ς)
-er (singer, painter, lover, worker αλλά nicer, prettier, taller)
ΑΡΑ
1. Δύο διαφορετικά μορφήματα μπορούν να προφέρονται με τον ίδιο τρόπο
2. Η ίδια μορφή αντιπροσωπεύει δύο μορφήματα λόγω της διαφορετικής
τους σημασίας
3. Οι ίδιοι φθόγγοι μπορούν να εμφανίζονται σε διαφορετική λέξη και να
μην αντιπροσωπεύουν το ίδιο μόρφημα
Δυνατές πραγματώσεις ενός

μορφήματος
• αλλόμορφα (allomorphs): αμοιβαίος

αποκλεισμός στο ίδιο περιβάλλον με
βάση φωνολογικούς ή μορφολογικούς/
γραμματικούς κανόνες.
• (1) γραμματικά/ μορφολογικά καθορισμένη
αλλομορφία.
• {ονομαστική ενικού}
• /-s/, (/patéra-s /), /Ø/ (/mitéra- Ø /)
• {γενική ενικού}
• /-s/ (/mitéra-s/), /Ø/ (/patéra- Ø/)
• αλλόμορφα (allomorphs): αμοιβαίος

αποκλεισμός στο ίδιο περιβάλλον με
βάση φωνολογικούς ή μορφολογικούς/
γραμματικούς κανόνες.
• (2) φωνολογικά καθορισμένη αλλομορφία.
• {ονομαστική ενικού}
• Μόρφημα: {rav-}
• Μορφές: /rav-/ όταν ακολουθεί φωνήεν
• /rap-/ όταν ακολουθεί συριστικό /s/
• /raf-/ όταν ακολουθεί μη ηχηρό, μη διαρκές
σύμφωνο.

• ελευθέρως εναλλασσόμενοι τύποι (free

variants morphs).
• Μόρφημα: {α’πληθ. Ενεστ. ρημ. Β’Συζ. σε –άω}
• Μορφές: /-ame/, /-ume/
•
• Μόρφημα: {γ’πληθ. Πρτ. Ρημ. Α’Συζ. –ομαι}
• Μορφές: /-ndan, /e-, -ndo/, /-ndusan/
•
• Μόρφημα: {γ’ πληθ.}
• Μορφές: [-ουν], [-ουνε]
• [-αν], [-ανε]
• [-ονταν], [-όντανε]
Τύποι μορφημάτων
• (α) Ως προς την αυτοδυναμία τους: ελεύθερα
και δεσμευμένα μορφήματα
• (β) Ως προς τη σημασία τους: λεξικά και
γραμματικά μορφήματα
• (γ) Ως προς τη λειτουργία τους: παραγωγικά
και κλιτικά μορφήματα
• (δ) Ως προς τη θέση τους: ριζικά και μη ριζικά
μορφήματα
Tυπολογία μορφημάτων
• ΛΕΞΙΚΟ • ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟ
ελεύθερο δεσμευμένο ελεύθερο δεσμευμένο
Φως βλεπ- Και -ω, -ς, -ες

Χθες παιδ- Που ξε-, αντι-, α/αν
Πάνω ωραι- Εγώ -ικ(ός)
Αύριο υδρ- Σε -ακι
κουλουβάχατα Σαν -ών(ω), -ίζ(ω)
Δεσμευμένα και ελεύθερα μορφήματα
• Ελεύθερα μορφήματα: έτσι, εδώ, λοιπόν,

ακόμα
• Δεσμευμένα μορφήματα: α(ν)-, -άκι, -σ-, -ς,
δυσ-
– Προθήματα: αν-, δυσ-, δι-, αμφι-,
– Επιθήματα: -ακι, -ουλα, -ιτσα, -ακος, -ουλης,
-αρα, -ισμός, -ποιός
Παραγωγικά μορφήματα: αυτά που προστιθέμενα σε μόρφημα

ρίζας ή θέματος παράγεται μια νέα λέξη, μια νέα σημασία.
-ποιώ/ -ποίηση
• τραγικοποιώ
• δημοσιοποιώ
• γελοιοποιώ
• βελτιστοποιώ
• αντικειμενικοποιώ
• προσφυματοποιώ
– Παραγωγικά μορφήματα
– Κανόνες: επίθετο+-ποιώ>ρήμα/ ρήμα+-ποίηση>όνομα
Παράγωγη λέξη: ο τύπος που προκύπτει από την προσθήκη ενός
παραγωγικού μορφήματος.
Σχέση παραγωγής ή κλίσης;
• (α) Παραγωγικότητα
• Κλίση: η εμφάνιση μιας γραμματικής κατηγορίας είναι πολύ γενική
και εφαρμόζεται σε όλα τα μέλη του συγκεκριμένου μέρους του
λόγου.
• Παραγωγή: ο κανόνας δεν είναι γενικός και δεν υπάρχουν
ανεξάρτητα κριτήρια σχετικά με το πού εφαρμόζεται.
• (β) Σημασιολογική σταθερότητα
• Κλίση: προσθέτει μια σημασία σταθερή και καθορισμένη για όλους
τους τύπους.
• Παραγωγή: το ίδιο στοιχείο με διαφορετική σημασιολογική
επίδραση πάνω στη λέξη που συνοδεύει
• (γ) Μέρος του λόγου
• Κλίση: κανονικά χωρίς καμία αλλαγή
• Παραγωγή: με αλλαγή
Παραγωγικά έναντι κλιτικών μορφημάτων

• Παραγωγικά είναι τα προσφύματα που δεν είναι κλιτικά.
• Τα κλιτικά σηματοδοτούν γραμματικές σχέσεις και η παρουσία
τους κρίνεται απαραίτητη από τους κανόνες σχηματισμού της
πρότασης.
• Τα παραγωγικά μορφήματα αλλάζουν τη γραμματική τάξη και/ ή τη
βασική σημασία της λέξης η οποία μπορεί στη συνέχεια να κλιθεί
ως προς τον αριθμό (ενικό ή πληθυντικό), τον χρόνο (+/-
παρελθοντικό), κοκ.
• Η σημασία των μεμονωμένων μορφημάτων μπορεί να μην
υποδεικνύει πάντα τη σημασία μιας μορφολογικά πολύπλοκης
λέξης (πρβ. γλυκοαίματος/ lifelike), ενώ στην κλιτική μορφολογία,
κάθε καινούργια σημασία που προκύπτει είναι εύκολα
αναγνωρίσιμη και προβλέψιμη (γλωσσολόγος>γλωσσολόγοι,
αναλύω>ανέλυσε/ αναλύει/ αναλυμένος)
Λέξη
• ΛΕΞΗΜΑ: ΓΡΑΦΩ, ΓΡΑΦΕΙΟ.

Είδη λεξικών μονάδων:
απλές, παράγωγες και σύνθετες.
• Απλές. Είναι οι λ.μ. όπου συνδυάζονται ένα λεξικό και ένα κλιτικό
μόρφημα, π.χ. κλίση-ø, πατέρα-ς
• Παράγωγες: μονολεκτικές λ.μ. όπου συνδυάζονται ένα λεξικό και
ένα παραγωγικό μόρφημα, π.χ. παιδ-άκι-ø, ά-κακο-ς
• Σύνθετες: μονολεκτικές λ.μ., όπου συνδυάζονται δύο λεξικά
μορφήματα, π.χ. σοκολατ-ό-παιδο-ø, υδρ-ατμό-ς
• παράγωγο από μονολεκτικό σύνθετο: αστροναυτικός από

αστροναύτης
• παράγωγο από πολυλεκτικό σύνθετο: αρσιβαρίστας από άρση
βαρών
• σύνθετο από σύνθετο: σπιτονοικοκύρης.
Από το μόρφημα στη λέξη της Ελληνικής-

Παραγωγή και Σύνθεση λέξεων
• Ελάχιστος δυνατός • Συνδυασμός 2 ή
συνδυασμός για περισσότερων λεξικών
πολυμορφηματικές μορφημάτων
λέξεις – μαχαιρο-πήρουν-ο
• Παίζ-ω, παιδ-ί, ωραί-ες – ανοιγο-κλείν-ω
Παραγωγή λέξεων – σκουληκο-μυρμηγκό-
αδελφ+ός τρυπα
αδελφ+(ικ)+ός
(Συν)+αδελφ+(ικ)+ός
(Συν)+αδελφ+(ικ)+(ότητ)+α
(Προ)+(κατά)+λαμβάν+ω
κοκκιν+(ίζ)+ω
Οι διάφορες γλώσσες διαφέρουν
• Ως προς τον τρόπο που οργανώνουν και
συντάσσουν τα μορφήματά τους
(βλ. μόρφημα πληθυντικού)
• Ως προς τις σημασίες που εκφράζουν μέσω
της προσφυματοποίησης
(βλ. μόρφημα αλληλοπάθειας)
Μόρφημα του πληθυντικού: Παραδείγματα από

διάφορα συστήματα
• πατέρ-ες Γλώσσα Isthmus Zapotec

• πόλ-εις • zigi («μάγουλο»)
• boy-s • kazigi («μάγουλα»)
• machine-s • zike («ώμος»)
• diskette-s • kazike («ώμοι»)
• oda («δωμάτιο») • diaga («αφτί»)
• οdalar («δωμάτια») • kadiaga («αφτιά»)
Μόρφημα αλληλοπάθειας: Παραδείγματα από
διάφορα συστήματα
• understand each other Παράδειγμα Τουρκικής

• love each other • anla (καταλαβαίνω)
• Καταλαβαίνουν ο ένας τον • anla+sh
άλλον • sev (αγαπώ)
• Αγαπούν ο ένας τον άλλον • sev+ish
• Αλληλοκατανοούνται
• Η Μ και ο Ν αγαπιούνται
Ενθήματα: μορφήματα που

τοποθετούνται μέσα σε άλλα
μορφήματα
Παράδειγμα από γλώσσα Bontoc (Φιλιππίνες)

• fikas (=δυνατός) fumikas (=δυναμώνω)
• kilad (=κόκκινος) kumilad (κοκκινίζω)
• fusul (=εχθρός) fumusul (εχθρεύομαι)
• ngitad (=σκοτεινός) ;;;;;; (σκοτεινιάζει)
Περιθήματα: μορφήματα που επικολλώνται σε άλλα μορφήματα στην
αρχή και στο τέλος μιας λέξης (ασυνεχή μορφήματα)
Γλώσσα ιθαγενών Αμερικής

Καταφατικός τύπος Αρνητικός τύπος
• chokma (είναι καλός) ik+chokm+o
• lakna (είναι κίτρινος) ik+lakn+o
• palli (είναι ζεστός) ik+pall+o
• tiwwi ([το] ανοίγει) ik+tiww+o
Γερμανική Ελληνική
• lieben geliebt πέφτω έ-πεσ-α
• warten gewartet
Ρίζα: λεξικό μόρφημα περιεχομένου χωρίς περαιτέρω ανάλυση.

Λέξη: ρίζα/ες+πρόσφυμα/τα
• ζωγραφ- > ζωγράφος

• φευγ- > φεύγω
• νομ- >ά-νομ-ος
• κατοπτρ-> αντι-κατοπτρ-ίζω
Τυπολογία γλωσσών με βάση τη μορφολογική δομή των
λέξεων
1. Αναλυτικές/ Απομονωτικές: μόρφημα/ λέξη: 1-1

(Κινεζική, Βιετναμέζικη)
wo m tyεn tsin
εγώ πληθ. παίζ- πιάνο
«εμείς παίζουμε πιάνο»
wo m tyεn tsin i
εγώ πληθ. παίζ- πιάνο αόριστος
«εμείς παίξαμε πιάνο»
• A very nice young lady will come to visit us tomorrow
Τυπολογία γλωσσών με βάση τη μορφολογική δομή των

λέξεων
2. Συνθετικές: μόρφημα/ λέξη: 1+/1

Συγκολλητικές:
• Διαφανής και άμεσα προσιτή μορφολογική δομή
• Σχέση μορφής/ έννοιας: 1-1
Κλιτές ή διαχυτικές
• Προβληματική η διαίρεση της λέξης στα μορφήματά της
• Σχέση μορφής/ έννοιας: όχι 1-1, έμμεση και πολύπλοκη
• Ένα μόρφημα με 1+ γραμματικές λειτουργίες: αμάλγαμα
Παράδειγμα συγκολλητικής γλώσσας: Τουρκική
• Μορφήματα
/ev/ = σπίτι
/ler/ = πληθυντικός
/i/ = κτητική αντωνυμία 3ου προσώπου
/den/ = από
• Λέξεις
/evler/ = τα σπίτια
/evi/ = το σπίτι του/της
/evleri/ = τα σπίτια του/της
/evden/ = από το σπίτι
/evlerden/= από τα σπίτια
Το κάθε μόρφημα έχει σταθερή μορφή και έννοια και οι λέξεις παράγονται με απλή
συγκόλληση των μορφημάτων, τα οποία πάντα διατηρούν την οντότητά τους.

Θέματα Γλωσσολογίας

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Θέματα Γλωσσολογίας

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Θέματα Γλωσσολογίας

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Θέματα Γλωσσολογίας 2011-12 (α)

• Η επιστήμη της γλωσσολογίας/ γενικές αρχές

Θέματα Γλωσσολογίας 2011-12 (β)

Βασικά ζητήματα για τη σύγχρονη

Δημιουργικότητα της γνώσης της γλώσσας: Ποια είναι η

• Η Γλωσσολογία είναι μια ενδιαφέρουσα επιστήμη.

• Όσο μεγαλύτερες είναι οι προτάσεις, τόσο σπανιότερο

Τι σημαίνει «γνωρίζω μια γλώσσα»;;;

• Βγάζω τη γλώσσα μου σε κάποιον/ βγάζω γλώσσα

Ποια από όλες τις «γλώσσες» ενδιαφέρει τη γλωσσολογία;

• Γλώσσα ως σύστημα επικοινωνίας που

Τι σημαίνει «γνωρίζω μια γλώσσα»;;;

Διπλή άρθρωση της γλώσσας

– pona-o, pina-o, icoenia-Ø

• 1 Επίπεδο μονημάτων- πρωτεύον

• 2 Επίπεδο φωνημάτων - δευτερεύον

• Στοιχεία χωρίς σημασία (2η άρθρωση) συνδυάζονται για

• Γλώσσα ως σύστημα επικοινωνίας που

Χαρακτηριστικά της ανθρώπινης γλώσσας (design features,

• πώς μεταβιβάζεται το μήνυμα;

Το γλωσσικό σημείο είναι συνδυασμός δύο εσωτερικών

/ànθropos/ Μορφή/ σημαίνον

• odun • πρωί (ιαπων.)

/min/ <mean> ‘σημαίνω’ (Αγγλ.)

<mine> ‘ορυχείο’ (Γαλ.)

<min> ‘γωνία’ (Ουαλ.)

• Τι υπάρχει μέσα σε ένα όνομα; Αυτό που ονομάζουμε

Δημιουργικότητα της γνώσης της γλώσσας: Ποια είναι η

• Η Γλωσσολογία είναι μια ενδιαφέρουσα επιστήμη.

• Όσο μεγαλύτερες είναι οι προτάσεις, τόσο σπανιότερο

Διπλή άρθρωση της γλώσσας

– pona-o, pina-o, icoenia-Ø

• 1 Επίπεδο μονημάτων- πρωτεύον

• 2 Επίπεδο φωνημάτων - δευτερεύον

• Στοιχεία χωρίς σημασία (2η άρθρωση) συνδυάζονται για να

Χαρακτηριστικά της ανθρώπινης γλώσσας (design features,

• πώς μεταβιβάζεται το μήνυμα;

• Συμβατικότητα: δεν έχει η επιλογή του

• Στις λέξεις ‘εικοσιένα’, ‘διπλωματούχος’,

• Αιτιολογείται χωριστά η προέλευση κάθε μέρους

• Στο γλωσσικό περιβάλλον _ino για το σύστημα της

Δομική ιεραρχία γλωσσικών μονάδων

Πλευρική άποψη του αριστερού ημισφαιρίου του ανθρώπινου

Δείγμα από παραγωγή αφασικών

Τι σημαίνει «γνωρίζω μια γλώσσα»;;;

Τι προϋποθέτει η γλωσσική μας ικανότητα;

Ιεραρχική οργάνωση στη γλώσσα

• Η Γλωσσολογία είναι μια ενδιαφέρουσα επιστήμη.

Δημιουργικότητα της γνώσης της γλώσσας: Ποια είναι η

• Όσο μεγαλύτερες είναι οι προτάσεις, τόσο σπανιότερο

• Εκείνο το ηλιόλουστο πρωί, στη ζούγκλα με τις ροδακινιές, τα

• Καθολικότητα (μηχανισμός γλωσσικής

Δομική ιεραρχία γλωσσικών μονάδων

Πώς χρησιμοποιούν τη γλώσσα οι μετέχοντες σε μία

• Έλεγχος: εκούσια χρήση

Tα συστήματα επικοινωνίας των ζώων διαφέρουν από την

• Δυϊκότητα/ διπλή άρθρωση

Συστήματα επικοινωνίας των ζώων και

ήχοι- σύνδεση ήχου/σημασίας-