ŁACIŃSKA TERMINOLOGIA

PRAWNICZA
ŁACIŃSKA SENTENCJA POLSKIE ZNACZENIE

znać łacinę nie jest tak chwalebnym,

Non tam praeclarum est scire Latine, quam turpe nescire
jak haniebnym jest jej nie znać

Repetitio est mater studiorum Powtarzanie jest matką wiedzy

Sapere aude; Sapere auso; Odważ się być mądrym, odważył się być mądrym

A priori Z założenia

Ab ovo „Od jajka”, od samego początku

Captatio benevolentiae Zjednywanie sobie życzliwości

Casus belli Powód do wojny

Cedant arma togae! Niech oręż ustąpi przed togą, niech władza
Wojskowa ustąpi przed cywilną, niech nastanie
Pokój (cytat z mowy Cycerona)

Cogito ergo sum Myślę, więc jestem (Rene Descartes)

Communi consensu Za wspólną zgodą

Corpus delicti Przedmiot przestępstwa (dowód rzeczowy

świadczący o przestępstwie; ślad lub przedmiot
stanowiący podstawę do przedstawienia
wniosku dotyczących czynu lub sprawcy

Sapienti sat Mądremu wystarczy

Finis coronat opus Koniec wieńczy dzieło

Memento mori Pamiętaj o śmierci

O tempora! O mores! O czasy! O obyczaje!

Per fas et nefas Prawem i bezprawiem; wszelkimi dozwolonymi

oraz niedozwolonymi metodami;

Pro publico bono Dla dobra publicznego (usługi profesjonalne

wykonywane dobrowolnie w interesie publicznym)

Qui tacet, consentire videtur Kto milczy, ten zdaje się zezwalać
(Jedna z zasad prawa kanonicznego)

Quod erat demonstrandum Co było do udowodnienia

Salus rei publicae suprema lex esto Dobro republiki najwyższym prawem

Votum separatum Zdanie odrębne (opinia inna niż głoszona przez

Większość; opinia nie mieszcząca się w
proponowanych rozwiązaniach)

1
 NAUKI HISTORYCZNE
POLSKIE ZNACZENIE POLSKIE ZNACZENIE

ius Prawo (jako całość)

Quo iure Jakim prawem?

De iure

De facto

Ipso iure Z mocy samego prawa

Ubi societas ibi ius Gdzie społeczeństwo, tam i prawo

Fontes iuris Źródła prawa

Fontes iuris oriundi Źródła powstania prawa

Fontes iuris cognoscendi źródła poznania prawa

Ex nihilo Z niczego

Mos maiorum Obyczaj przodków

Longa consuetudo Długi zwyczaj (ustalona, jednolicie wykonywana

i trwała praktyka postępowania w określonej
sytuacji- prawo zwyczajowe)

Summum ius- summa iniuria Szczyt prawa to szczyt bezprawia

(zbyt bezwzględne przestrzeganie prawa staje się
przyczyną największej krzywdy)

adiuvandi iuris civilis gratia Pretorskie wyjaśnianie przepisów prawa

cywilnego

Supplendi iuris civilis gratia Pretorskie uzupełnianie istniejących luk w prawie

cywilnym

Corrigendi iuris civilis gratia Pretorskie poprawianie przepisów prawa

cywilnego

Ius publicum- publicum ius est quod ad status rei

Prawem publicznym jest prawo, które dotyczy
Romanae spectat pomyślności państwa

Ius privatum- privatum ius- quod ad singulorum

Prawem prywatnym jest to prawo, które dotyczy
ultilitatem spectat interesów poszczególnych osób

Ius est ars boni et aequi Prawo jest sztuką dobra i słuszności (prawo jest
sztuką tego co dobre i słuszne)

Ius civile- ius canonicum- utriusque iuris Oboje prawa (cywilne i kanoniczne)

Ius cogens- ius dispositivum Prawo bezwzględnie obowiązujące- prawo

Względnie obowiązujące

Ius particulare- ius universale Prawo partykularne- prawo powszechne

Ignorantia iuris nocet= ignorantia iuris non exculpat Nieznajomość prawa szkodzi= nieznajomość
prawa nie uwalnia/nie tłumaczy

Ignorantia facto non nocet Nieznajomość faktu nie szkodzi

2
 POLSKIE ZNACZENIE POLSKIE ZNACZENIE

Glossa marginalis Glosa na marginesie

Glossa internealis Glosa między wierszami

Glossa ordinaria (Accursiusa) Glosą zgodna z prawem

Forum Agora (gr. Rynek, plac, jarmark, sąd)

Forum Romanum Rynek rzymskie (inna nazwa Forum Magnum)

Centrum polityczne i towarzyskie

Eccelsia vivat lege Romana Kościół żyje prawem rzymskim

Neminem captivabimus nisi iure victum Nikogo nie więzimy, o ile go prawem nie
przekonamy- przywilej nietykalności osobistej
nadany szlachcie przez Jagiełłę

TEORIA PRAWA I CZĘŚĆ OGÓLNA PRAWA CYWILNEGO

POLSKIE ZNACZENIE POLSKIE ZNACZENIE

Lex perfecta Prawo doskonałe (norma prawna opatrzona

sankcją nieważności)

Lex plus quam perfecta Prawo bardziej niż doskonałe (norma prawna
opatrzona sankcją represyjną (karną) i sankcją
nieważności)

Lex minus quam perfecta Prawo mniej niż doskonałe (norma prawna
opatrzona sankcją represyjną (karną))

Lex imperfecta Prawo niedoskonałe (norma prawna pozbawiona

jakiejkolwiek sankcji)

Praeter legem Obok ustawy (o działaniu nie stojącym w

sprzeczności z prawem, ale i nie przewidzianym
w prawie- poza prawem)

Contra legem Wbrew ustawie

Iuxta legem Zgodnie z ustawą

Ratio legis Cel ustawy (uzasadnienie ustawowe)

Ubi eadem legis ratio, ibi eadem dispositio Gdzie ten sam cel, tam także takie samo
Uregulowanie- w takich samych okolicznościach
Należy stosować takie same rozwiązania prawne

Per analogiam Przez podobieństwo, analogię

Analogia legis Wnioskowanie z ustawy (wnioskowanie poprzez

ustalanie konsekwencji prawnych faktu, który
nie jest jeszcze szczegółowo uregulowany w
ustawie)

Analogia iuris Analogia z prawa (wnioskowanie z całego

systemu prawa- prawo cywilne)

A contrario Z przeciwieństwa; przeciwnym sposobem

3
 POLSKIE ZNACZENIE POLSKIE ZNACZENIE

A fortiori

A maior ad minus

A minore ad maius

Praesumptio facti Domniemanie faktyczne (relacja opiera się na

przyjęciu prawdopodobieństwa wynikającego z
doświadczenia życiowego)

Praesumptio iuris tantum Domniemanie wzruszalne (domniemanie

wyłącznie prawne- można je obalić dowodem
przeciwnym np. Domniemanie niewinności)

Praesumptio iuris ac de iure Domniemane prawne niewzruszalne (nie można

go obalić dowodem przeciwnym- np. w polskim
prawie- rękojmia wiary ksiąg wieczystych)

Lex generalis Ustawa ogólna

Lex specialis Ustawa szczególna

Lex retro non agit Ustawa (prawo) nie działa wstecz

Desuetudo Odzwyczajenie- wygaśnięcie ustawy przez

nieużywanie (jedna z reguł derogacyjnych)

Lex posterior derogat legi priori Prawo ustanowione później należy stosować
przed prawem ustanowionym wcześniej
(pochodzących z aktów prawnych o tej samej
Mocy)

Lex specialis derogat legi generali Prawo o większym stopniu szczegółowości

należy stosować przed prawem ogólniejszym

Lex posterior generalis non derogat legi priori

Przepis ogólny późniejszy nie uchyla przepisu
speciali wcześniejszego szczególnego

De lege lata O ustawie obowiązującej

De lege ferenda O ustawie, która ma być uchwalona

Erga omnes- inter partes Wobec wszystkich (prawo skuteczna wobec

podmiotów trzecich)- między stronami (np.
zobowiązania z umów)

Da mihi factum, dano tibi ius tura novit curia Daj mi fakt, dam ci prawo

Sensu stricto/sensu largo W ścisłym znaczeniu- w szerokim znaczeniu

Clara non sunt interpretanda ex de nitione Jasne teksty nie podlegają wykładni (
brak potrzeby)

Qui suo iure untitur, neminem laedit Nikogo nie krzywdzi ten, kto korzysta ze swego
prawa

Prior tempore potior iure Pierwszy w czasie, lepszy w prawie

(Pierwszeństwo w czasie daje lepsze prawa)

Expressis verbis Wypowiedziane wyraźnie słowami, dokładnie

Numerus clausus Określona liczba, liczba zamknięta

4
fi
 POLSKIE ZNACZENIE POLSKIE ZNACZENIE

Prima facie Na pierwszy rzut oka

Inter vivos/mortis causa Czynności prawne między żyjącymi (np. Umowy)-

czynności prawne na wypadek śmierci
(np. Testament)

Causa solvendi Celem jest zwolnienie z obowiązku ciążącego

na osobie dokonującej przysposobienia-
zmniejszenie jej pasywów (zapłata długu)

Causa donandi Dokonuje się czynności tylko po to, żeby

nastąpiło przysporzenie na rzecz innej osoby
bez żadnego ekwiwalentu (darowizna)

Causa obligandi vel acquirendi Celem jest nabycie prawa lub innej korzyści
majątkowej przez dokonującego przysporzenia-
zwiększenie jego aktywów (sprzedaż, najem)

Per facta concludentia Przez zaistnienie pewnych faktów

Forma ad solemnitatem (Forma czynności prawnej zastrzeżona) pod

rygorem nieważności

Forma ad probationem (Forma czynności prawnej zastrzeżona) dla

celów dowodowych

Forma ad eventum (Forma czynności prawnej zastrzeżona) dla

wywołania określonych skutków prawnych

Reservatio mentalis Zastrzeżenie dokonane w myśli, zmieniające

treść słów wypowiedzianych głośno; wola nie
jest zgodna z oświadczeniem woli

Essentialia negotii Przedmiotowo istotne składniki treści czynności

Prawnej- określają typ czynności i charakter
Wynikającego z niej stosunku prawnego

Naturalia negotii Przedmiotowo nieistotne składniki treści

czynności prawnej

Accidentalia negotii Podmiotowo istotne składniki treści czynności

Prawnej, które nie wpływają na istotę tej
czynności, jednak mocą woli stron zostały
podniesione do rangi istotnych (warunek, termin)

Negotium claudicans Czynność prawna kulejąca

Dies a quo Termin początkowy

Dies ad quem Termin końcowy

Computatio civilis Sposób liczenia czasu od dnia zdarzenia, w

której najmniejszą jednostką obliczania czasu
jest doba (komutacja rzymska)

Computatio a momento ad momentum Sposób liczenia czasu- od godziny zdarzenia

Ex tunc Od samego początku zawarcia, z mocą wsteczną

Ex nunc Od teraz, od tej pory

Verba legis Brzmienie ustawy

5
 PRAWO RZECZOWE
POLSKIE ZNACZENIE POLSKIE ZNACZENIE

Res omnium communes Rzeczy wspólne wszystkim ludziom

Super cies solo cedit To co jest ponad powierzchnią przypada gruntowi

iura in re aliena Prawa na rzeczy cudzej (ograniczone prawa

rzeczowe)

Actio in rem- erga omnes Powództwa o ochronę praw na rzeczy- wobec

Wszystkich)

Ius possidendi Prawo do posiadania rzeczy

Ius utendi (fruendi/abutendi) Uprawnia do użytkowania rzeczy (uprawnia do

Pobierania pożytków i przychodów z rzeczy/
uprawnia do dyspozycji faktycznej, prawo
zużycia rzeczy)

Ius disponendi Prawo rozporządzania rzeczą

Ius in nitum Prawo nieograniczone

Nemo plus iuris ad album transferre potest quam

Nikt nie może przenieść na drugiego więcej praw
Ipse habet niż sam posiada

Accessio possessionis Doliczenie posiadania

Accessio temporis Doliczenie czasu

In statu usucapiendi W sytuacji prowadzącej do zasiedzenia

Condominium pro indiviso Współwłasność niepodzielna

Rei vindicatio Skarga wydobywcza (wystąpienie o zwrot rzeczy)

Actio negatoria Skarga o naruszenie posiadania, zwrot rzeczy

przy naruszeniu praw własności

Non facere/pati Znosić nie czynić- ten kto ma grunt obciążony

prawem innego

Confusio Pomieszanie (ruchomości z nieruchomościami)

ususfructus Użytkowanie, służebność osobista polegająca na

prawie używania cudzej rzeczy i pobierania z niej
Wszystkich pożytków bez zużycia

Servitus in faciendo consistere nequit corpus Służebność nie może polegać na pozytywnym
działaniu ze strony właściciela nieruchomości
służebnej

Animus rem sibi habendi, animus possidendi Wola posiadania dla siebie

Nemo sibi ipse causam possessionis mutare

Nikt sam dla siebie nie może zmienić przyczyny
Potest possessio vitiosa- non vitiosa posiadania

Animus possidendi pro alieno

Traditio corporalis Wręczenie (wydanie) rzeczy (art. 348 KC)-

Forma przeniesienia posiadania

6
fi
fi
 POLSKIE ZNACZENIE POLSKIE ZNACZENIE

Longa manu traditio Przekazanie posiadania przez wskazanie bez

zycznego zetknięcia z nią- Forma przeniesienia
posiadania

Constitutum possessorium Sposób przeniesienia posiadania bez

rzeczywistego przekazania, wręczenia rzeczy,
Wyłącznie na podstawie porozumienia stron

Traditio brevi manu Następuje przeniesienie posseshsio z posiadacza

Na dzierżyciela mocą samej umowy zawartej
Między posiadaczem, a dzierżycielem- dzierżyciel
Miał już corpus, teraz mocą samej umowy ma też
Posiadanie

Ius retentionis Prawo retencji/zatrzymania

ius tollendi Upoważnienie lokatora do usunięcia i odebrania

przy zwrocie przedmiotu wszystkich
poczynionych inwestycji

Conditio sine qua non Warunek bez którego nie- warunek konieczny

PRAWO SPADKOWE
ŁACIŃSKA SENTENCJA POLSKIE ZNACZENIE

Ex lege Wg. Ustawy/ z mocy prawa

Ex testamento Z mocy testamentu

Successio in universitatem Sukcesja; nabycie praw w całości

Nemo plus iuris ad album transferre potest quam

Nikt nie może przenieść więcej praw niż sam
Ipse habet posiada

Nascuriturus pro iam nato habetur Dziecko poczęte jest uważane za już narodzone

In capita Według głów (na szczycie)

In stripes Według szczepów (u podstawy)

Mortis causa Na wypadek śmierci

Cum animo testandi Z wolą (zamiarem) testowania

Favor testamenti Z przychylnością dla testamentu

Sensu stricto W sensie ścisłym

Legatum per vindicationem

Legatum per damnationem Legat damnacyjny- zapis dający zapisobiorcy

roszczenie przeciwdziedzicowi o przeniesienie
własności zapisanej rzeczy lub przysporzenie
zapisanej korzyści majątkowej

Legatum nominis

Legatum libertatonis

7
fi
 ŁACIŃSKA SENTENCJA POLSKIE ZNACZENIE

Transmissio hereditatis

Per facta concludentia

Cum viribus hereditatis

Pro viribus hereditatis

Successio anticipata

Hereditatis petitio

PRAWO RODZINNE
POLSKIE ZNACZENIE POLSKIE ZNACZENIE

Matrimonium non existens Małżeństwo nie istnieje

Impedimentium dirimens Przeszkoda zrywająca

Matrimoniale foedus Przymierze małżeńskie

Consensus matrimonialis Zgoda małżeńska

Numerus clausus Zamknięta liczba

Matrimonia libera esse debent Małżeństwa powinny być wolne od nacisków

Sponsalia- matrimonii promissio Zaręczyny- przyrzeczenie zawarcia małżeństwa

Nemo turpitudinem suam allegans audiatur Nikt, kto powołuje się na własną niegodziwość,
Nie będzie wysłuchany

Matrimonium fatum et consummatum Małżeństwo zawarte i dopełnione

(skonsumowane)

Nulla humana potestas Żadna władza ludzka nie może rozwiązać

zawartego małżeństwa

Separatio quad torum et mensam Oddzielenie co do łoża i stołu

Separatio perpetua Separacja trwała

Separatio temporanea Separacja czasowa

Matrimonium noon consummatum Małżeństwo nie dopełnione (brak konsumpcji)

Mater semper certa est Matka zawsze jest pewna

Pater est quem nupthae demonstrant Ojcem jest ten, na kogo wskazuje małżeństwo

Impotentia generandi Bezpłodność- brak możliwości bycia rodzicem

Impotentia ceundi Niemożność współżycia- brak możliwości do

odbycia stosunku seksualnego

Liberi vulgo concepti Dzieci poczęte poza małżeństwem

Filii legitimi Dzieci z prawego łoża

Filii illegitimi Dzieci z nieprawego łoża

8
 POLSKIE ZNACZENIE POLSKIE ZNACZENIE

lii illegimi legitimantur per subsequens

Dzieci z nieprawego łoża są legitymowane po
matrimonium parentum zawarciu małżeństwa

Exceptio plurium concubentium Zarzut wielu współżyjących

Matrimonium putativum Małżeństwo mniemane

Adoptio plena Przysposobienie ze wszystkimi skutkami

Adoptio minus plena Adopcja niepełna- dziecko zostaje pod władzą

ojca
w dotychczasowej rodzinie, ale otrzymuje prawo
do
dziedziczenia beztestamentowego

Adoptio plenissima Adopcja najpełniejsza- dziecko traktowane jak

członek rodziny

Adoptio naturam imitatur Adopcja powinna odtwarzać naturę (zachowana

różnica wieku)

In vivo- in vitro Zapłodnienie naturalne- zapłodnienie sztuczne

ZOBOWIĄZANIA I PRAWO HANDLOWE

ŁACIŃSKA SENTENCJA POLSKIE ZNACZENIE

Vinculum iuris Węzeł prawny

obligare Zobowiązywać

Ex contractu

Ex delicto

Inter partes Między stronami

Obligatio naturalis Zobowiązanie, które nie może być zaskarżone

Dare, facere, non facere, pati Danie, czynienie, nieczynienie, znoszenie

Impossibilium nulla obliato est Nikt nie jest zobowiązany do rzeczy

niemożliwych

Genus perire non censetur Uważa się, że gatunek nie ginie

Species perit ei cui debetur Rzecz oznaczona indywidualnie przypada temu,

komu się należy

Damnum emergens Szkoda rzeczywista

Lucrum cessans Korzyści, jakich spodziewał się podmiot prawa,

ale nie osiągnął z uwagi na to, że ktoś nie
wykonał swego zobowiązania i przez to
wyrządził mu szkodę uniemożliwiającą
osiągnięcie tych korzyści

Pretium commune Wartość dla wszystkich

Pretium singulare Cena w odniesieniu do całego majątku

poszkodowanego uwzględniająca związki
funkcjonalne z innymi przedmiotami
9
fi
 ŁACIŃSKA SENTENCJA POLSKIE ZNACZENIE

Pretium a ectionis Według wartości uczuciowej, szczególnego

upodobania np. Zniszczenie pamiątkowego
zdjęcia

Compensatio lucri cum damno Potrącenie zysku ze stratą

obligatio alternativa Zobowiązanie przemienne- dłużnik może spełnić

jedno z kilku alternatywnych świadczeń

Facultas alternativa Upoważnienie przemienne- możliwość

zwolnienia się dłużnika od swojego
zobowiązania przez spełnienie innego
świadczenia

Datio in solutum Świadczenie w miejsce wykonania- czynność

prowadząca do wygaśnięcia istniejącego
zobowiązania poprzez spełnienie innego
świadczenia niż wynikające z dotychczasowego
stosunku obilgacyjnego

Negotium mixtum cum dontatione Umowy zawierające element częściowej

odpłatności

Pactum in favorem tertii Umowa na rzecz osoby trzeciej

Lex commissoria Zastrzeżenie dodane do umowy, na mocy której

dłużnik traci swoje prawa z umowy w razie
niedotrzymania zobowiązania

Pactum de contrahendo Umowa przedwstępna- jedna lub dwie strony

zobowiązują się że zawrą inną umowę

Culpa in contrahendo Wina w kontraktowaniu

Pacta sunt servanda Umów należy dotrzymywać- osoba, która

zawarła w sposób ważny umowę, musi się mniej
wywiązać

Rebus sic stantibus Skoro sprawy przybrały taki obrót

Empatio rei seperatae Kupno rzeczy spodziewanej

Emptio spei Nadzieja powstania

Res extra commercium Rzecz wyłączona z obrotu handlowego

Periculum est emptoris

Cuius commodum eius periculum Czyje korzyści, tego ryzyko

Pactum reservatio dominii Zastrzeżenie własności

Pactum displicentiae Sprzedaż na próbę, kupujący do określonego

czasu mógł wycofać się z kontraktu uznając, że
towar mu nie odpowiada

Empatio ad gustum Kupno z zastrzeżeniem, że kupujący będzie mógł

w określonym czasie zwrócić rzecz, jeśli mu się
nie spodoba

Pactum de retroemendo Umowa o odkupienie rzeczy

10
ff
 ŁACIŃSKA SENTENCJA POLSKIE ZNACZENIE

Condicio indebiti Skarga o zwrot nienależnego świadczenia

płaconego w przeświadczeniu spłacania długu,
którego w rzeczywistości nie było- pod
warunkiem, że płacono z zamiarem umożenia
długu

Indebitum Świadczenie nienależne

A ectio (animus) societatis Wola pozostawania w spółce

Tempus deliberandi Czas do namysłu

PROCES CYWILNY
POLSKIE ZNACZENIE POLSKIE ZNACZENIE

Iurisdictio voluntaria Postępowanie nieprocesowe

Lex fori processualis Obowiązujące prawo zależy od tego, na jakim

terenie leży sąd

Audiatur et altera pars Niech będzie wysłuchana i druga strona

Domini litis Powód i pozwany/strony procesu

Nemo iudex sine actore Żaden sędzia bez powoda

Vigilantibusz iura sunt scripta Prawa są pisane dla osób czuwających

Ne eat iudex ultra petita partium Niech sędzia nie wychodzi ponad żądanie stron

Ante litem natam Przed wszczęciem procesu

Post litem natam Po wszczęciu procesu

Perpetuatio fori Uwiecznienie sądu (sąd właściwy do

rozpoznania sprawy w chwili wszczęcia
postępowania pozostaje właściwy aż do końca)

Actor sequitur forum rei Powód udaje się do sądu pozwanego

Actor- qui rem in iudicium ducit Ten, kto wniósł sprawę do sądu

Reus- contra quem res in iudicium deducitur iudex Przeciwko komu sprawa została wniesiona

iudex

Legitimatio ad causam Legitymowanie dla jednej sprawy

Legitimatio ad processus Legitymowanie dla całego procesu

Successio mortis causa Następstwo procesowe z powodu śmierci

Successio inter vivos Następstwo na skutek umowy między jedną

ze stron, a osobą trzecią

Res iudicata- inter partes Rzecz już osądzona

Res inter alios gesta Sprawa między osobami trzecimi

11
ff
 POLSKIE ZNACZENIE POLSKIE ZNACZENIE

Prorogatio fori Wybieranie sądu, który jest niewłaściwy, ale

strony uznają go za właściwy

Prorogato iurisdictionis Przedłużenie jurysdykcji

Negatio per posinionem alterius Zanegowanie przez przedstawienie innego

stanowiska

Exceptiones peremptoriae Zarzut peremptoryjny- ma na celu zniweczenie

Roszczeń powoda (przedawnienie)

Exceptiones dilatoriae Zarzut dylatoryjny- powoduje chwilowe

odroczenie sprawy (niewłaściwość sądu)

Exceptiones declinatoriae Zarzut deklinatoryjny- zwalniał od wdania się w

spór (zawarcie ugody)

Replicatio odpowiedź

duplicatio Odpowiedź na odpowiedź

Onus proferendi Obowiązek przeetsaiwenie środków dowodowych

Onus probandi Obowiązek udowodnienia winy ciążący na

oskarżycielu

Ei incumbit probatio qui dicit non qui negat Na tym spoczywa ciężar dowodu, kto twierdzi, a
nie na tym kto neguje

Reus in exceptione actor est

Ne bis in idem Nie wchodzi się dwa razy do tej samej rzeki

Sententia facit ius inter partes Wyrok tworzy prawo między stronami

Reformatio in peius Zakaz zmiany wyroku na gorszy (apelacja)

De minimis non curat praetor Rzeczami drobnymi nie zajmuje się pretor (sąd)

Error in iudicando Błąd w podstawie prawnej wydania wyroku

(w prawie materialnym)

Error in procedendo Błąd proceduralny (naruszenie prawa formalnego,

nie zachowanie odpowiedniej procedury)

Iudex inhabilis Sędzia wyłączony ze sprawy z mocy ustawy

(np. ze względu na pokrewieństwo)

Iudex suspectus Sędzia wyłączony ze strony na wniosek stron

(np. może być podejrzany/niezdolny)

Professio iuris Oświadczenia prawa- w prawie osobowym

PRAWO MIĘDZYNARODOWE PRYWATNE/PUBLICZNE

ŁACIŃSKA SENTENCJA POLSKIE ZNACZENIE

Lex fori Prawo obowiązujące w miejscu urzędowania

sądu

Lex loci processus Prawo miejsca procesu

12
 ŁACIŃSKA SENTENCJA POLSKIE ZNACZENIE

Locus regat formarn actus Prawo miejsca dokonania czynności prawnej-

Miejsce rządzi formą czynności prawnej

Comitas gentium Kurtuazja międzynarodowa- nie mające

charakteru prawa, zwyczaje przyjęte w
stosunkach międzynarodowych

Mobilia personam sequuntur Rzeczy ruchome towarzyszące osobom

Lex patriae Prawo ojczyste

Lex domicilii Ustawa (prawo) miejsca zamieszkania

Animus manendi Wola, chęć pozostawania (wewnętrzny)

Pactum de lege utenda Umowa o korzystanie z ustawy

Ultimum refugium Ostateczna ucieczka, ostatnie schronienie

stosowane przez sąd np. Gdy nie można ustalić
miejsca zamieszkania

Pacta sunt servanda Umów należy dotrzymywać

Pacta tertiis non nocent non prosunt Umowy zawierane ze sobą nie szkodzą i nie
pomagają osobom trzecim

Res inter alios acta Rzecz dokonana między określonymi osobami

nie powinna szkodzić innym

In favorem tertii Na rzecz osoby trzeciej

Pro fono interno Dla sądu wewnętrznego

Pro fono externo Dla sądu zewnętrznego

dismembratio Rozdzielenie, rozerwanie, rozbiór państwa

Ius postliminii Prawo powrotu z zagranicy (prawo obywatela

rzymskiego, który wrócił z niewoli nieprzyjaciela
na terytorium Rzymu do odzyskania wcześniej
posiadanych praw z wykluczeniem stosunków
opartych na fakcie (małżeństwo, posiadanie)

Tabula rasa Niezapisana tabliczka (czysta karta)

Ius sanguinis Prawo krwi- sposób wyznaczania obywatelstwa

Z mocy prawa

Ius soli Prawo ziemi- sposób wyznaczania obywatelstwa

z mocy prawa- wtedy gdy dziecko urodzone na
terytorium Polski nie nabywało innego
obywatelstwa

Persona non grata Osoba niepożądana w danym państwie

(przyłapana na szpiegostwie, musi opuścić kraj)

13
 PRAWO I POSTĘPOWANIE KARNE
POLSKIE ZNACZENIE POLSKIE ZNACZENIE

Delicta iuris gentium Przestępstwo przeciw prawu narodów (terroryzm)

Victima o ara

Nullum crimen nulla poena sine lege poenali

Nie jest przestępstwem czyn popełniony przed
anteriori wejściem w życie ustawy

Sine lege scripta

Sine lege creta

Sine lege praevia

Lex retro non agit Ustawa nie działa wstecz

Res iudicata Rzecz już osądzona- prawomocność orzeczenia

sądowego lub ostateczność decyzji
administracyjnej

Vis absoluta Przymus absolutny (skrępowanie, uwięzienie,

pozbawienie świadomości itp.)

Vis compulsiva Przymus psychiczny podczas zawarcia czynności

prawnej

Dolus directus Zamiar bezpośredni

Dolus directus reprentinus Zamiar nagły- bez zastanowienia

Dolus directus praemenditatus Zamiar przemyślany- premedytacja

Dolus eventualis Zamiar ewentualny- sprawca przewiduje

możliwość popełnienia przestępstwa i godzi się
na to)

Culpa dolo exorta Wina spowodowana podstępem (wina mieszana;

Umyślno-nieumyślna; przestępstwo podstawowe
popełnione umyślnie, skutki wynikają z winy
nieumyślnej)

Iter delicti Pochód przestępstwa (formy stadialne czynu

zabronionego)

Delictum putativum Przestępstwo urojone (sprawca realizuje czyn,

Błędnie sądząc, że to co robi jest zabronione)

Nemo prudens punit quia peccatum est sed ne

Nikt roztropny nie karze dlatego, że popełniono
peccetur Czyn zabroniony, lecz po to, by nie popełniono
Go w przyszłości

In dubio pro reo Wątpliwości nie dających się rozstrzygnąć nie

Można tłumaczyć na niekorzyść oskarżonego

Dolus non praesumitur Nie domniemywa się złego zamiaru

Reformatio in Peius iudici appellato non licet Sądowi apelacyjnemu nie wolno zmieniać wyroku
Na niekorzyść zasądzonego

14
fi
 POLSKIE ZNACZENIE POLSKIE ZNACZENIE

Delicta patentum liberis non nocent Przestępstwa rodziców nie szkodzą dziecku

Quod non est in actus non est in mundo Czego nie ma w aktach nie istnieje na świecie

Testis ex auditu Świadek ze słuchu

Nemo iudex in propria (sua) causa Nikt nie może być sędzią we własnej sprawie

Forum delicti commissi Sąd miejsca popełnienia czynu przestępnego

Forum praeventionis Sąd właściwy ze względu na pierwszeństwo

Przyjęcia sprawy

Forum connexitatis causarum Sąd właściwy ze względu na połączenie spraw

Causa principalis Sprawa główna

Causa accessoria Sprawa poboczna

Res iudicata pro meritate habetur Wyrok sądu uważa się za prawdę

Ne bis in idem crimen iudicetur Niech nikogo nie sądzi się dwa razy za to samo

Confessio est regina probationum Przyznanie się jest królową dowodu

Propter falsa Wznowienie postępowania, bo wyrok został

Wydany na podstawie złych dowodów

Propter nova Wznowienie postępowania bo wyszły nowe

dowody

PAREMIE
ŁACIŃSKA SENTENCJA POLSKIE ZNACZENIE

In legibus magis simpicitas quam di cultas

W ustawach lepsza jest prostota niż zawiłość.
placet

Ubi eadem legis ratio, ibi eadem legis dispositio Przy takim samym sensie ustawy, takie same
Postanowienie ustawy

Optima est legum interpres consuetudo Zwyczaj jest najlepszą wykładnią prawa

Leges ab omnibus intellegi debent Ustawy powinny być zrozumiałe dla wszystkich

Leges bonae ex malis moribus procreantur Złe obyczaje dają początek nowym prawom

Legem bonam a mala nulla alia nisi naturae norma

Dobre prawo od złego możemy odróżnić miarą prawa natury
Dividere possumus

Scire leges non hoc est verba earum tenere,

Znać ustawy, to nie znaczy trzymać się ich słów, lecz rozumie
sed vim ac potestatem

Iura nom in singulas persona, sed

Praw nie ustanawia się dla poszczególnych osób lecz dla ogó
Generaliter constituuntur

Satius enim esse impunitum relinqui facinus

Lepiej pozostawić bezkarnym występek
Nocentis quam innocentem damnari Złoczyńcy niż skazać niewinnego

Cessante ratione legis, cassat ipsa lex Gdy znika przyczyna prawa, samo prawo
Przestaje istnieć

15
ffi
 ŁACIŃSKA SENTENCJA POLSKIE ZNACZENIE

Vanie voces populi non sunt audiendae Nie należy słuchać próżnych głosów tłumu

Non omne quod licet honestum est Czyli nie wszystko, co jest dozwolone, jest
uczciwe

Sententia facit ius inter partes Wyrok tworzy prawo między stronami

Libertas inaestimabilis res est Wolność jest rzeczą bezcenną

Vim vi repellere licet

Male nostro iure uti non debemus Nie powinniśmy źle korzystać z naszego prawa

Nullus idoneus testis in re sua intellegitur Nikt nie może być wiarygodnym świadkiem we
Własnej sprawie

Poena constituitur in emendationem hominum Kara ustanowiona jest w celu poprawienia ludzi

Res nullius cedit primo occupanti Rzecz niczyja przypada temu, kto pierwszy ją
zawłaszczy

Vigilantibus, non dormientibus, iura subveniut Prawo przychodzi z pomocą starannym, a nie
bezczynnym

Volenti non t iniuria Zrobiłeś z własnej woli, to nie dzieje ci się

krzywda

Ignorantia legis neminem excusat Nieznajomość prawa nie jest dla nikogo
usprawiedliwieniem

Culpa lata dolo aequipartur Ciężkie niedbalstwo równe jest winie umyślnej

Ex iniuria ius non oritur Z bezprawia nie rodzi się prawo

Nemo ex suo delicto meliorem suam

Nikt nie może poprzez włosy występek (delikt) uczynić lepszy
Condictionem facere potest

Hominum causa omne ius constitutum est Wszelkie prawo winno być stanowione dla ludzi

Quid leges sine moribus, vanae pro ciunt Cóż warte puste słowa bez obyczajów?

Moribus ornes, legibus emendes Ozdabia zwyczjami, ulepsza ustawami

Corruptissima re publica plurimae leges Przy największym państwie nierządzie

Najliczniejsze są prawa

16
fi
fi