Professional Documents
Culture Documents
Rozpoznawanie Osiągnięć Rozwojowych Dziecka
Rozpoznawanie Osiągnięć Rozwojowych Dziecka
NARODOWEJ
Agnieszka Szyszko-Perłowska
Anna Baranowska
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
Recenzenci:
dr Elżbieta Jaszczyszyn
mgr Alicja Pasemko
Opracowanie redakcyjne:
mgr Agnieszka Szyszko - Perłowska
Konsultacja:
mgr Zenon W. Pietkiewicz
Korekta:
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Proces rozwoju dziecka 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 11
4.1.3. Ćwiczenia 11
4.1.4. Sprawdzian postępów 12
4.2. Podstawy psychofizycznego rozwoju dziecka w okresie prenatalnym 13
4.2.1. Materiał nauczania 13
4.2.2. Pytania sprawdzające 17
4.2.3. Ćwiczenia 17
4.2.4. Sprawdzian postępów 18
4.3. Rozwój psychomotoryczny dziecka od 0 do 4 roku życia w zakresie 19
wszystkich sfer rozwojowych
4.3.1. Materiał nauczania 19
4.3.2. Pytania sprawdzające 34
4.3.3. Ćwiczenia 34
4.3.4. Sprawdzian postępów 36
5. Sprawdzian osiągnięć 37
6. Literatura 42
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub
instruktora o wyjaśnienie.
Poradnik nie może być traktowany jako wyłączne źródło wiedzy. Wskazane zatem jest
korzystanie z innych dostępnych źródeł informacji.
513[01].Z1. 01 513[01].Z1. 02
Rozpoznawanie osiągnięć Stymulowanie rozwoju
rozwojowych w poszczególnych psychomotorycznego i osobowości
etapach życia dziecka dziecka
513[01].Z1. 03
Opiekowanie się dziećmi
z trudnościami wychowawczymi
i zaburzeniami w rozwoju
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie krótkiej charakterystyki okresu poniemowlęcego zawartego w materiale
nauczania określ szczegółowe umiejętności, jakie powinno posiadać prawidłowo
rozwijające się dwuletnie dziecko.
Ćwiczenie 2
Wytłumacz matce trzymiesięcznego dziecka (opis sytuacji) błędy w jej postępowaniu,
podaj konsekwencje nieprawidłowej opieki.
Twoja znajoma stosuje surowe zasady wychowania i uważa, że dzieci nie należy
rozpieszczać. Trzy miesiące temu urodziła synka. Dziecko jest karmione sztucznie, ściany
pokoju dziecinnego są białe, dziecko nie ma kolorowych zabawek, najczęściej przebywa
w swoim łóżeczku. Matka rzadko go przytula, nawet podczas karmienia często zostawia
dziecko w łóżeczku z butelką podpartą pieluszką. Chłopczyk nadal jest ciasno zwijany
w pieluszki i kocyk.
Okres zygoty jest to pierwszy etap prenatalnego rozwoju dziecka. Zygota składa się
z plemnika i komórki jajowej. Po zapłodnieniu następuje wielokrotny podział zapłodnionej
komórki jajowej (bruzdkowanie), jej zagnieżdżenie i intensywne przemiany. Do
pierwszych podziałów zapłodnionej komórki jajowej dochodzi zaraz po poczęciu. Podziały
następują średnio, co 12 – 15 godzin. Zapłodniona komórka jajowa wędruje w kierunku
macicy 5 dni, po czym już na miejscu zagnieżdża się w miękkiej wyściółce (endometrium).
Kiedy osiągnie macicę ma wielkość główki szpilki. Około 10 dnia następuje zagnieżdżenie
poprzez wypustki (łożysko) łącząc się ze ścianą macicy przez nią z krwioobiegiem, skąd
też czerpie pożywienie. W drugim tygodniu życia następuje także powstanie owodni -
tkanki, która tworzy pęcherz z płynem owodniowym, w którym to dziecko będzie rozwijało
się przez najbliższe miesiące. Worek wypełniony płynem ma zabezpieczać dziecko przed
urazami mechanicznymi, wstrząsami oraz zapewnia stałą temperaturę.
Drugi okres rozwoju nowo poczętego dziecka jest to okres zarodkowy inaczej zwany
embrionalnym. Trwa on od drugiego tygodnia do końca drugiego miesiąca księżycowego.
Jest to okres organogenezy, czyli powstawania wszystkich układów i narządów jakie
posiada osoba dorosła. Około trzeciego tygodnia od poczęcia, rozwijający się nowy
człowiek osiąga wielkość 2,5mm. Zaczyna tworzyć się jego kręgosłup (powstają zaczątki
33 kręgów), powstają również zawiązki układu nerwowego. W czwartym tygodniu dziecko
ma już około 4mm. Można już zauważyć głowę i tułów. Pojawiają się zawiązki rąk, nóg a
także oczu, uszu, nosa, oraz organów wewnętrznych. Powstają zawiązki mózgu i rdzenia
kręgowego. Komórki zaczynają się wykształcać i specjalizować. Pojawia się skóra,
paznokcie, włosy. Kształtuje się cały układ nerwowy, główne elementy układu
pokarmowego oraz mięśnie, szkielet, krew.
Trzeci okres rozwoju dziecka to okres płodowy, który trwa od 9 tygodnia do narodzin.
Dziecko rozwija się harmonijnie, dużo się rusza stymulując rozwój narządów ruchu. Na
początku tego okresu waży 5,5gr i mierzy około 5 cm. Skóra staje się stopniowo różowa.
Lepiej wykształcają się narządy wewnętrzne, występują ruchy oddechowe. Plecy zaczynają
się prostować. Rozwija się zmysł dotyku.
W dziesiątym tygodniu dobiega końcowi kształtowanie się płuc, trzustki i tarczycy.
Zaczyna funkcjonować system odpornościowy. W jedenastym tygodniu rozwijają się
struny głosowe.
W dwunastym tygodniu osiąga ono wzrost 7,5 centymetra i waży około 30 gramów.
Żebra i kręgi kostnieją, a nerki rozpoczynają produkcję moczu. Aktywność dziecka jest
coraz bardziej zróżnicowana - otwiera usta, rusza nóżkami i rączkami oraz głową, łącznie
z mimicznymi ruchami mięśni twarzy.
Z początkiem czwartego miesiąca, dziecko waży 120 gramów i mierzy
15 centymetrów. Dziecko nadal bardzo intensywnie się rozwija. Trwa rozwój mózgu,
wykształcają się bruzdy i zwoje, które są przykryte korą mózgową. Układ kostny
twardnieje, a nogi wydłużają się. Na głowie dziecka zaczynają wyrastać pierwsze włosy,
pojawiają się też rzęsy, oraz paznokcie. Układ rozrodczy jest ukształtowany, można
odróżnić dziewczynkę od chłopca.
Na przełomie czwartego – piątego miesiąca matka wyczuwa już ruchy swojego
dziecka.
W piątym miesiącu ma ono już 25 cm długości i waży 400 gramów. Dziecko zaczyna
słyszeć. Komórki nerwowe w mózgu osiągnęły maksymalną ilość. Zaczynają teraz tworzyć
osłonkę, czyli mielinę, dzięki której sygnały przesyłane z mózgu i do mózgu mogą biec
Pamięć doświadczeń prenatalnych wyraża się w różny sposób, ale najczęściej przejawia
się w sytuacji stresu poprzez przyjmowanie pozycji lub podejmowanie zachowań, które
były doświadczeniem przedurodzeniowego okresu życia. Zachowania te pozwalają
przywołać stan wewnętrznej harmonii i równowagi, istniejącej kiedyś w łonie matki.
Kornas-Biela podaje, że są to sytuacje, które dają poczucie bezpieczeństwa, rozluźnienie i
wyciszenie:
− leżenie w wannie i przyjmowanie pozycji skulonej, zwiniętej „w kłębek" (pozycji
płodowej),
− wtulanie się w małe zagłębienia (np. w fotel, w „grajdołki" na plaży) lub okrycia
(np. pod pościel, w przytulne ubranie),
− ssanie czegoś (np. palca, gumy do żucia),
− rytmiczne kołysanie ciałem (np. w chorobie, przez dzieci w szpitalach, w domach
małego dziecka, przy trudnościach z zasypianiem, lękach),
− upodobanie do spokojnych i rytmicznych dźwięków o rytmie zbliżonym do bicia serca
człowieka dorosłego (np. tykanie zegara, szum fal morskich, bicie dzwonów, stukot
kół pociągu, wsłuchiwanie się w rytm oddechu),
− uspokajanie się i zasypianie w sytuacji kołysania - taką reakcję możemy zaobserwować
w trakcie bujania dziecka na rękach, w kołysce lub wózku, a nawet u starszych, w
fotelu bujanym, w hamaku, w pociągu. Dzieci delikatnie kołysane lepiej rozwijają się
pod względem fizycznym i psychicznym,
− upodobanie do przyciemnionych świateł, stwarzanie romantycznego i relaksującego
nastroju przy pomocy półmroku i zapalanych świec.
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie tekstów dotyczących zagrożeń rozwoju prenatalnego wyjaśnij
konieczność planowania poczęcia dziecka i określ, na jakie czynniki wpływające na rozwój
wewnątrzmacicznego dziecka mamy wpływ, a na jakie nie mamy wpływu?
Ćwiczenie 2
Określ, sposoby zachowania ludzi (szczególnie dzieci) świadczące o ciągłości życia
prenatalnego także po narodzinach? Wyjaśnij przyczynę takich zachowań.
Okres noworodkowy
1 miesiąc życia
Okres niemowlęcy
2 miesiąc
3 miesiąc życia
Rozwój ruchowy: Dziecko w pozycji na brzuszku unosi głowę i utrzymuję ją w tej
pozycji przez pewien czas. Leży na brzuszku ze zgiętymi nóżkami w pozycji tzw. żabki.
W pozycji siedzącej podtrzymywane utrzymuje głowę prosto z lekkim pochyleniem do
przodu, natomiast podtrzymywane pod pachami na lekko zgiętych nogach w stawach
kolanowych i biodrowych opiera się o podłoże. Utrzymuje przez moment przedmiot
włożony do ręki.
Rozwój procesów poznawczych: Dziecko śledzi przedmiot oddalający się z pola
widzenia, przypadkowo zaczepia zawieszone przedmioty nad łóżeczkiem. Wzrokiem śledzi
oddalający się z pola widzenia przedmiot oraz szuka wzrokiem źródła dźwięku. Przygląda
się swoim rączkom.
4 miesiąc życia
Rozwój ruchowy: Dziecko leży na brzuszku z nogami półwyprostowanymi lub
wyprostowanymi a podciągane do pozycji siedzącej unosi głowę i ramiona. W pozycji na
brzuszku unosi głowę prostopadle do podłoża i utrzymuje się swobodnie unosząc
jednocześnie górną część tułowia.
Rozwój procesów poznawczych: Dziecko odwraca głowę by spojrzeć na osobę, która
go woła. Dotyka, obmacuje, chwyta i ogląda zawieszone nad łóżeczkiem zabawki. Sięga po
zabawki oburącz i niepewnie, a włożoną do ręki zabawkę prowadzi do ust i potrząsa nią.
W czasie kąpieli uderza rękami w wodę, rozbryzgując ją. Często bawi się swoimi rękami.
Rozwój mowy: Dziecko w tym okresie grucha, gdy się do niego przemawia.
Rozwój kontaktów społecznych: Dziecko odróżnia znany głos, znaną twarz. Spogląda
na zabawkę położoną na stole, śmieje się głośno i gaworzy, gdy dorosły do niego mówi.
5 miesiąc życia
Rozwój ruchowy: Dziecko w pozycji na brzuchu leży z wyprostowanymi nogami
i obraca się na boki. Leżąc na brzuszku stara się oprzeć na dłoniach i unieść górną część
tułowia.
Rozwój procesów poznawczych: Dziecko reaguje na swoje odbicie w lustrze,
rozróżnia twarze obce i znajome reagując na ton głosu i mimikę dorosłego. Odwraca głowę
w kierunku źródła dźwięku. Sięga spontanicznie po przedmioty, które widzi i manipuluje
nimi, potrząsa, ogląda, obmacuje i wkłada do ust.
Rozwój mowy: Wydaje okrzyki radości, wymawia samogłoski i spółgłoski.
Rozwój kontaktów społecznych: Dziecko reaguje na melodię i intonację głosu dorosłej
osoby. Reaguje na ton pieszczotliwy oraz ton surowy rodzica.
6 miesiąc życia
Rozwój ruchowy: Dziecko w pozycji na brzuchu opiera się na dłoniach i kolanach
unosząc tułów. Siada podciągane za obie ręce. W tym wieku dziecko jeszcze nie siedzi
samodzielnie. Trzymając się podpory siada trzymając się rąk dorosłego. Podtrzymywane
pod pachami pewnie stoi na wyprostowanych nogach w stawach biodrowych i kolanowych.
Utrzymuje pewnie głowę podtrzymywane w pozycji siedzącej. Dziecko przewraca się
z pleców na brzuszek i na odwrót. Chwyta przedmiot całą dłonią i wyprostowanym
kciukiem.
Rozwój procesów poznawczych: Sięga i pewnie chwyta przedmioty, którymi
wykonuje pewne manipulacje, przekładając z ręki do ręki.
Rozwój mowy: Dziecko w tym okresie spontanicznie gaworzy, wydaje dźwięki
sylabowe. Gaworzy śpiewnie.
Rozwój kontaktów społecznych: Dziecko odróżnia osoby obce od znajomych, może
w tym czasie reagować lękiem na obce osoby. W pozycji na plecach chwyta ręką stopy
i bawi się palcami u nóg.
8 miesiąc życia
Rozwój ruchowy: Dziecko samodzielnie siedzi bez oparcia przez kilka minut.
Podtrzymywane za obie ręce lub trzymając się podpory stoi. W pozycji na brzuszku
posuwa się okrężnie i pełza do przodu. Stara chwytać mały przedmiot między kciuk
i wyprostowany palec wskazujący. Trzymając się podpory chodzi bokiem. Chwyta
jednocześnie trzema palcami: kciukiem, wskazującym i środkowym (chwyt nożycowy).
Rozwój procesów poznawczych: Trzymając dwa przedmioty po jednym w każdej ręce
postukuje jednym o drugi. Szuka przedmiotu, który upadł. Interesuje się przedmiotami,
bada je wszystkimi zmysłami, ogląda, bierze do ust, wyrzuca na podłogę.
Rozwój mowy: Gaworzy wymawiając szereg różnych sylab.
Rozwój kontaktów społecznych: Zwraca na siebie uwagę dorosłego pociągając go za
ubranie lub w inny sposób. Samodzielnie je herbatnik trzymając go w ręku. Dziecko w tym
wieku lękiem reaguje na obce osoby, jest niestałe w uczuciach, nagle przechodzi od
śmiechu do płaczu.
9 miesiąc życia
Rozwój ruchowy: Dziecko w tym wieku siada samodzielnie i siedzi pewnie,
swobodnie a z pozycji siedzącej przechodzi do pozycji na brzuszku. Dziecko raczkuje
w sposób nieskoordynowany. Trzymane pod pachami wykonuje ruchy chodzenia. Samo
opierając się o pręty w łóżeczku staje. Dziecko chwyta przedmioty przy udziale kciuka
i palca wskazującego (chwyt pęsetowy).
Rozwój procesów poznawczych: Dziecko w tym wieku rozumie znaczenie niektórych
słów i szuka wzrokiem przedmiotu nazwanego przez dorosłego. Wyrzuca z wózka, kojca,
łóżka przedmioty i obserwuje jak spadają.
Rozwój mowy: Dziecko gaworzy, wymawiając szereg różnych sylab. Wymawia
pierwsze słowa dwusylabowe początkowo nie rozumiejąc co mówi.
Rozwój kontaktów społecznych: Samodzielnie zaczyna siadać na nocniku. Gaworzy
w celu zwrócenia na siebie uwagi dorosłych. Bawi się z dorosłym w grę „a ku-ku". Szuka
odebranych lub schowanych przez dorosłych przedmiotów.
10 miesiąc życia
Rozwój ruchowy: Dziecko stąpa bokiem trzymając się za poręcz. Dziecko samo
sprawnie raczkuje. Dziecko chwyta małe przedmioty między kciuk i wyprostowany palec
wskazujący. Dziecko samodzielnie wkłada i wyjmuje klocek z garnuszka jak również
wkłada palec w otwory.
11 miesiąc życia
Rozwój ruchowy: Dziecko chodzi pewnie do przodu trzymane za obie ręce. Staje
samodzielne i sprawnie. W pozycji siedzącej obraca się wokół własnej osi. Dziecko schyla
się i pochyla trzymając jedną ręką poręczy.
Rozwój procesów poznawczych: Dziecko wkłada, wyjmuje lub wysypuje drobne
przedmioty z większych.
Rozwój mowy: Wymawia ze zrozumieniem pierwsze dwusylabowe słowa. Naśladuje
dźwięki.
Rozwój kontaktów społecznych: Podaje zabawkę na prośbę dorosłego popartą gestem.
12 miesiąc życia
Rozwój ruchowy: Dziecko samodzielnie próbuje stawiać pierwsze kroki. Trzymane za
jedną rękę chodzi. Dziecko chwyta dwa małe przedmioty jedną ręką, zaczyna posługiwanie
się przedmiotami zgodnie z ich budową i funkcją.
Rozwój procesów poznawczych: Próbuje chwycić przedmiot, mimo iż w obu dłoniach
trzyma już dwa przedmioty. Buduje wieżę zestawiając 2 klocki razem, burzy wieżę
ustawioną przez dorosłego. Dziecko potrafi skupić uwagę przez 5-10 minut.
Rozwój mowy: Wymawia ze zrozumieniem pierwsze dwa lub trzy słowa z powtarzaną
sylabą np. ma-ma, ba-ba, ta-ta.
Rozwój kontaktów społecznych: Rozumie kilka prostych poleceń w znanych
sytuacjach i wykonuje je np. przy jedzeniu "otwórz buzię", "podaj rączkę".
Okres poniemowlęcy
15 miesiąc życia
Rozwój ruchowy: Dziecko chodzi samo niepewnie, często się przewraca. Raczkuje po
schodach wchodząc tylko na górę.
Rozwój procesów poznawczych: Otwiera i zamyka pudełka i szufladki, ściąga,
gromadzi i rozrzuca różne przedmioty wokół siebie. Dziecko buduje wieżę z 2 klocków.
Naśladuje bazgranie ołówkiem.
Rozwój mowy: Zaczyna używać słów dźwiękonaśladowczych na przykład "hau-hau",
"pi-pi". Mówi ze zrozumieniem kilka słów dwusylabowych.
Rozwój kontaktów społecznych: Dziecko wykonuje różne proste polecenia.
Sygnalizuje o swoich potrzebach fizjologicznych najczęściej po fakcie. Zwraca uwagę na
auto przejeżdżające obok.
18 miesiąc życia
Rozwój ruchowy: Dziecko w tym okresie jest bardzo ruchliwe, wszystkiego dotyka,
może zniszczyć różne przedmioty przez nieuwagę. Chodzi i biega dość sztywno. Wchodzi
po schodach z pomocą dorosłej osoby, samodzielnie wspina się na niskie przedmioty
21 miesiąc życia
Rozwój ruchowy: Dziecko wchodzi po schodach samo trzymając się poręczy a schodzi
ze schodów z obustronnym podparciem z pomocą dorosłego. Przykuca przy zabawie.
Dziecko ustawia wieżę z 4-5 klocków, zaczyna szeregować klocki poziomo.
Rozwój procesów poznawczych: Pokazuje obrazki w książce. W zabawie zaczyna
naśladować dorosłych.
Rozwój mowy: Używa około dwudziestu słów, które wymawia po swojemu. Składa
wypowiedzi z dwóch słów np. żądanie, pokazywanie czegoś ciekawego (pokaż lalę).
Rozwój kontaktów społecznych: Dziecko złości się i krzyczy w sytuacjach, gdy nie
potrafi słowami wyrazić swego życzenia. Sygnalizuje o swych potrzebach fizjologicznych
zwykle już w porę jednak może czasami zmoczyć.
24 miesiąc życia
Rozwój ruchowy: Dziecko chodzi i biega pewnie, schodzi po schodach bez pomocy
dorosłego oparte o poręcz dostawiając jedną nogę do drugiej (krok dostawny). Dziecko
umie już kopać piłkę na polecenie słowne. Buduje wieżę z 6 klocków. Chętnie bazgrze
Rozwój procesów poznawczych: Naśladuje w zabawie proste czynności dorosłych,
np. karmi, gotuje. Chętnie bazgrze, na papierze rysuje kreski. Dziecko na obrazku
przedstawiającym lalkę wskazuje trzy części ciała. Dziecko wymienia na obrazku nazwy
znanych przedmiotów.
Rozwój mowy: Dziecko w mowie używa około 300 wyrazów i przestaje mówić po
swojemu. Dziecko zaczyna mówić prostymi 2-3 wyrazowymi zdaniami. Zaczyna
odmieniać wg przypadków i czasów.
Rozwój kontaktów społecznych: Dziecko jest bardziej zrównoważone uczuciowo,
domaga się pieszczot i czułości. Pilnuje swojej własności określając słowami: to moje. Wie
co do kogo w domu należy. Nie współdziała w zabawie z dziećmi, ale lubi pomagać
dorosłym w codziennych czynnościach.
30 miesiąc życia
Rozwój ruchowy: Dziecko w tym wieku chodzi po linii prostej, chodzi po schodach
stawiając na przemian nogi. Biega na przód lub zostaje w tyle, gdy chodzi po ulicy. Potrafi
przenosić naczynie z wodą. Buduje wieżę z 8 klocków i nazywa to, co zbudował. Potrafi
nawlekać na sznurek duże korale, zapinać i rozpinać duże guziki. Rysuje kreski pionowe
i poziome.
Rozwój procesów poznawczych: Dziecko rozpoznaje drogę do domu. Nauczone
zapamiętuje krótki wierszyk. Powtarza 2 cyfry oraz wskazuje 4 części ciała. Popycha
zabawki przed sobą, dobrze nimi kierując. Lubi rysować palcem spirale, kreski.
3 rok życia
Rozwój ruchowy: Dziecko umie stać na jednej nodze. Podskakuje, maszeruje, biega
przy muzyce i przeskakuje przez sznurek umieszczony 5 cm nad podłogą. Buduje most
z klocków. Lepi z plasteliny kule, wałeczek, placuszek posługując się przy tym ręką
dominującą. Rzuca piłkę nie tracąc równowagi. Lubi bawić się w piasku, toczyć wałeczki
i kulki z gliny, plasteliny. Rysuje kształty zamknięty, pierwsze głowonogi. Buduje domki
w dwóch wymiarach.
Rozwój procesów poznawczych: Wymienia i nazywa przedmioty i czynności
widoczne na obrazku. Powtarza 3 cyfry i zdania z 6 sylab. Potrafi z pamięci powtórzyć
krótkie opowiadanie. W tym okresie dziecko zadaje wiele pytań (wiek pytań). Używa
przyimków i spójników, używa zaimka "my". Dziecko zaczyna używać zdań złożonych,
buduje wypowiedzi wielowyrazowe. Nazywa to co narysowało
Rozwój mowy: W codziennej mowie używa około 1000 wyrazów, używa przyimków
i spójników, mówi o sobie "ja", używa zaimka "my". Buduje wielowyrazowe zdania
złożone podrzędnie stosując się do zasad gramatyki. Swobodnie porozumiewa się
z otoczeniem.
Rozwój kontaktów społecznych: Dziecko jest dość samodzielne, samo je, myje się nie
mocząc ubrania, ubiera się i rozbiera jak również sznuruje buty. W tym okresie dziecko jest
bardziej opanowane, spokojne, radosne, bawi się z innymi dziećmi w małych, 2-3
osobowych grupach. Organizuje zabawę tematyczną np. w chodzenie po zakupy,
gotowanie. W kontaktach z dorosłymi przejawia upór, negatywizm, przekorę. Bawi się
samo spokojnie. Dziecko lubi patrzeć na robotników pracujących przy jakiejś maszynie np.
dźwig. Dziecko raczej nie moczy się w nocy.
Do oceny prawidłowego rozwoju dziecka wypracowano kilka skal, lub metod oceny
rozwoju. Dla osób opiekujących się dzieckiem najważniejsze wydaje się jasne
sprecyzowanie tzw. objawów alarmowych, to znaczy objawów, które - jeżeli wystąpią
w danym okresie życia dziecka - pilnie wymagają konsultacji lekarskiej. Według zaleceń
Magdaleny Dygi-Konarskiej i Alicji Bielawskiej z Zakładu Psychologii Klinicznej IP-CZD
sygnały ostrzegawcze powinny być wyróżniane w 3 kategoriach:
U- w sferze umysłowej
E- w sferze emocjonalno-społecznej
R- w ruchowej
Ocena rozwoju psychoruchowego dziecka w jego pierwszych trzech latach życia jest
nie tylko przydatna dla osób zainteresowanych prawidłowością rozwoju ich dziecka, ale ma
także duże znaczenie w diagnostyce chorób ośrodkowego układu nerwowego. W wyniku
oceny psychologicznej można z większym prawdopodobieństwem także ustalić możliwości
dalszego rozwoju, jeżeli uległ on zaburzeniu i podjąć odpowiednie oddziaływanie
terapeutyczne.
Na podstawie metod, którymi obecnie dysponujemy można określić dość dokładnie,
czy dziecko zachowuje się w sposób odpowiedni dla danego wieku życia. Wynika to
z faktu, o czym wspominano w poprzednich rozdziałach, że w życiu zdrowego dziecka
większość nowych umiejętności pojawia się w ustalonej kolejności, czyli że dzieci
rozwijają się według jednolitego wzoru. Nie wszystkie jednak dzieci równie szybko
przechodzą przez określone etapy. Dzieci różnią się pod tym względem nieraz znacznie
Opóźnienie rozwoju
Głuchota
Rodzina
Ślepota
Upośledzenie umysłowe
Choroby
Alkohol
Matka Narkotyki
Zatrucie ciążowe
Poronienia i martwe porody (poprzednie ciąże)
Powikłania porodu
Alkohol
Okres
Dystrofia wewnątrzmaciczna
okołoporodowy
Ciąża mnoga
Zakażenia
Zaburzenia neurologiczne (drgawki)
Krwotok śródmózgowy
Okres Posocznica
noworodkowy Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
Niedotlenienie wskutek zaburzeń oddychania
Ciężka hiperbilirubinemia
Drgawki. Posocznica
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
Okres
Nawracające zapalenie ucha środkowego
niemowlęcy
Zaburzenia odżywiania
i małe dziecko
Przewlekłe zatrucia
Zaniechanie opieki nad dzieckiem
Bardzo złe warunki materialne
Środowisko
Dziecko wychowywane przez jednego z rodziców
Rodzice nieletni
W pozycji na brzuszku
unosi głowę i utrzymuje ją
przez chwilę na wysokości
5-8 cm.
W pozycji na brzuszku
leży z nogami zgiętymi, Śledzi
Przysłuchuje się
miednica uniesiona, brak przedmioty w
Wydaje wiele rozmowie.
ruchów pełzania. polu widzenia.
2 dźwięków. Reaguje mimiką
Podtrzymywane Śledzi
na kontakt
w pozycji siedzącej poruszające się
z ludźmi.
utrzymuje chwiejnie osoby.
wyprostowaną głowę.
Leży płasko na plecach,
pozycja asymetryczna.
Wierzga nogami
w kąpieli.
Siada samo
swobodnie.
Z pozycji
Wyrzuca z
siedzącej
wózka, kojca, Gaworzy w celu
Staje samo, opierając się przechodzi do
łóżka zwrócenia na
9 o pręty łóżka lub kojca, pozycji na
przedmioty siebie uwagi
siada ciężko z tej pozycji. brzuszku.
i obserwuje, jak dorosłego.
Trzymane pod
spadają.
pachy wykonuje
ruchy
chodzenia.
Podnosi Naśladuje
Chodzi pewnie do przodu Wkłada,
zabawki dźwięki,
prowadzone za obie ręce. wyjmuje
przykucając lub wymawia ze
Staje samodzielnie i wysypuje
11 schylając się, zrozumieniem
sprawnie. W pozycji drobne
trzyma się przy jedno
siedzącej obraca się dokoła przedmioty
tym jedną ręką dwusylabowe
swej osi. z większych.
poręczy. słowo.
Próbuje ustawić
wieżę zestawia-
Rozumie kilka
jąc 2 klocki
prostych
razem, burzy
poleceń w
wieżę ustawioną Wymawia ze
Trzymane za jedną rękę znanych
przez dorosłego. zrozumieniem
chodzi, próbuje stawiać sytuacjach
12 Trzymając dwa dwa, trzy słowa
pierwsze samodzielne i wykonuje je
przedmioty (mama, tata,
kroki. (np. przy
interesuje się baba).
jedzeniu
trzecim, próbuje
„otwórz buzię"
go chwycić
itp.).
(próba może
być nieudana).
1. Spogląda na twarz
Instrukcja. Kładziemy dziecko na plecach, zbliżamy swoją twarz do twarzy dziecka na
odległość około 15 cm, Test uznajemy za rozwiązany, jeżeli dziecko spojrzy na
badającego, albo w sposób widoczny zmieni się zachowanie dziecka.
Ćwiczenie 1
Na podstawie opisu przypadku określ stopień rozwoju danego dziecka i poziom
deficytu rpzwojowego. Podaj przyczyny takiego stanu rzeczy.
Ćwiczenie 2
Na podstawie opisu przypadku określ niepokojące objawy występujące u danego
dziecka. Omów przykładowe testy służące do badania dysfunkcyjnych zmysłów.
8. Jakiej płci będzie dziecko, jeżeli plemnik, który wniknął do komórki jajowej był
nosicielem chromosomu X:
a) męskiej,
b) żeńskiej,
c) trudno określić,
d) płeć dziecka nie zależy od chromosomu.
9. Do zapłodnienia dochodzi w:
a) bańce jajowodu,
b) trąbce jajowodu,
c) jajniku,
d) macicy.
11. Czy dziecko, które nie potrafi siedzieć może nauczyć się chodzić? Dlaczego?
14. Wymień czynniki środowiskowe, które mogą zaburzać rozwój psychiczny dziecka po
urodzeniu.
16. Wymień jakie warunki powinna spełnić kobieta, która świadomie planuje ciążę.
18. Wymień zadania testowe prowadzone w formie zabawy do oceny rozwój u trzylatka.
19. Aby ocenić 4 główne sfery rozwojowe umiejętności dziecka posłużysz się:
a) kartą rozwoju psychoruchowego dziecka,
b) Inwentarzem rozwoju,
c) testem psychologicznym,
d) siatką centylową.
Numer
Odpowiedź Punkty
zadania
1. a b c d
2.
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7.
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11.
12.
13.
14.
15.
17. a b c d
18.
19. a b c d
20.
Razem