Masa¿ niemowl¹t i dzieci

P³acz¹ce, niemowlê uspokoi siê, jeœli mama przytuli je do swojego cia³a, pog³aszcze,
odezwie siê do niego, poœwiêci mu uwagê. Z naszych codziennych doœwiadczeñ wie-
my, ¿e dotyk jest nies³ychanie wa¿ny z punktu
widzenia prawid³owego psychofizycznego roz-
woju dziecka. Przytulanie i delikatne g³askanie s¹
niezbêdne do wykszta³cenia siê u dziecka uczuæ mi³oœci
i zaufania.

Instynktowny zwi¹zek z dzieckiem staje siê bardziej

œwiadomy dziêki masa¿owi, który pog³êbia wiêzy uczu-
ciowe, wp³ywa korzystnie zarówno na dzieci, jak i na
rodziców.

Obecnie stosuje siê wiele technik masa¿u niemowl¹t.

Masa¿e mo¿na stopniowo wprowadzaæ ju¿ u nowo-
rodków i kontynuowaæ je – z pewnymi modyfikacjami
technicznymi – dopóki dziecko nie osi¹gnie wieku
nastolatka.

Dotyk to bardzo istotny element budowania

więzi między rodzicami a dzieckiem

Masa¿ niemowl¹t zosta³ opracowany w USA przez Vimala Schneidera McClure’a,

który w wieku szesnastu lat trafi³ do Indii i przez kilkanaœcie lat pracowa³ tam
w domu dziecka. Zaobserwowa³, ¿e ¿yj¹ce w nêdznych warunkach, pokrzywdzone
przez los dziewczynki osi¹gaj¹ duchowy spokój i harmoniê, masuj¹c siê nawzajem.
PóŸniej, gdy sam zachorowa³ na malariê, móg³ osobiœcie przekonaæ siê o dobroczyn-
nym dzia³aniu masa¿u.

Vimal Schneider McClure, opieraj¹c siê na swoich doœwiadczeniach, opracowa³

metodê „gimnastyki niemowl¹t”, która:

z pradawnej wiedzy indyjskiej przejmuje technikê rozluŸniania miêœni za po-
moc¹ chwytów kieruj¹cych siê od tu³owia w stronê palców (relaksacja);

z masa¿u szwedzkiego zapo¿ycza ruchy skierowane od do³u do góry, pobudzaj¹ce
kr¹¿enie krwi (stymulacja);

wykorzystuje znany z refleksoterapii ucisk punktów refleksyjnych stopy;

wykorzystuje zestaw æwiczeñ koordynacji ruchowej, zawieraj¹cy równie¿ ele-
menty jogi.

Dobroczynny wp³yw masa¿u na niemowlęta

Masa¿ niemowl¹t:

stabilizuje uk³ad nerwowy;

podnosi odpornoϾ na choroby;

1

ma doskona³y wp³yw na uk³ad oddechowy i uk³ad kr¹¿enia;

poprawia dzia³anie narz¹dów trawienia;

t³umi negatywne doznania zwi¹zane z z¹bkowaniem, skurczami, zmêczeniem,
chorobami itd.;

roz³adowuje stres, napiêcie;

wspomaga rozwój koordynacji ruchowej;

stanowi ciekawy punkt dnia;

sprawia, ¿e dziecko spokojniej œpi;

równowa¿y rozwój, przybieranie na wadze;

uczy rozpoznawaæ pozytywny dotyk cia³a;

wzmacnia wiêzi miêdzy rodzicami i dzieckiem;

pog³êbia wzajemne poznanie i szacunek.

Masa¿ niemowl¹t nie s³u¿y leczeniu chorób. Wzmacnia zwi¹zek miêdzy rodzi-
cami i dzieckiem, co jest szczególnie istotne we wspó³czesnym, pe³nym poœpiechu
œwiecie.

Omawiany rodzaj masa¿u ma dobry wp³yw nie tylko na niemowlêta. Gdy mama
zajmuje siê swoim dzieckiem, przestaje dla niej istnieæ ca³y zewnêtrzny œwiat.
Uwalnia siê od stresu, codziennych zmartwieñ, relaksuje siê. Coraz pewniej zaj-
muje siê dzieckiem – stanowi to wielk¹ pomoc dla kobiet niedojrza³ych jeszcze do
roli matki, zbyt m³odych lub wystraszonych now¹ sytuacj¹. Masa¿ niemowl¹t jest
te¿ doskona³¹ form¹ terapii dla kobiet cierpi¹cych na depresjê poporodow¹, które
czuj¹, ¿e nie s¹ w stanie sprostaæ nat³okowi zadañ i z tego powodu prze¿ywaj¹
wewnêtrzny konflikt. Pomoc¹ w wyjœciu z tego impasu jest uœwiadomienie matce
jej zdolnoœci, tego, ¿e potrafi ukoiæ p³acz maleñstwa, usun¹æ kolkê, uspokoiæ czy
uœpiæ dziecko.

Masaż ma korzystny wpływ zarówno na dzieci, jak i na rodziców

2
Przywi¹zanie matki (ojca) i dziecka pog³êbiaj¹ splataj¹ce
siê ze sob¹ spojrzenia, bliskoœæ cia³a, odg³os g³askania
i dotyk d³oni. Nieskomplikowany i niewymagaj¹cy
szczególnego wk³adu masa¿ niemowl¹t, bêd¹cy punk-
tem wieczornego programu, pomaga scaliæ rodziny
i prawid³owo ukierunkowaæ póŸniejsze zachowanie
dziecka, jego relacje z ludŸmi.

Zaniechaj masa¿u, jeœli dziecko cierpi na chorobê

zakaŸn¹ lub ma gor¹czkê. Nie próbuj te¿ masowaæ
dziecka, gdy jest g³odne, niespokojne lub zmêczone. Zawsze zwracaj
uwagê na drobne sygna³y – na przyk³ad, jeœli dziecko gaworzy i uœmiecha
siê w trakcie masa¿u, to masowanie z pewnoœci¹ sprawia mu przyjemnoœæ.

Rene Spitz, amerykański pediatra i psychiatra, przebadał 164 dzieci, które, najczęściej
w pierwszym roku życia, trafiły do dwóch różnych placówek wychowawczych. Jedną
z nich był oddział noworodków w więzieniu dla kobiet, w którym umieszczono skazane
razem z ich dziećmi. Mogły one tam z różną intensywnością zajmować się sobą i swoimi
dziećmi. Drugą placówką był dom dziecka, w którym każda pielęgniarka opiekowała
się ośmioma niemowlętami od ich trzeciego miesiąca życia. Warunki higieniczne, go-
spodarcze i nadzór lekarski były tak samo dobre w obydwu miejscach. Spitz podkreśla
we wnioskach ze swoich badań, że pielęgniarki pracujące w domu dziecka obdarzały
swoich wychowanków nadzwyczajną miłością. Po upływie okresu obserwacji naukowiec
stwierdził, że u dzieci z domu dziecka można było zauważyć wszystkie fizyczne i psy-
chiczne objawy wywołane zamknięciem w szpitalu. Chociaż doskonale przestrzegano
wszystkich przepisów higieny i dołożono wszelkich starań, by uniknąć chorób zakaź-
nych, niemowlęta były nadzwyczaj podatne na wszelkie zakażenia i choroby. Prawie
wszystkie dzieci chorowały na zapalenie ucha środkowego, ospę wietrzną lub różne
zakażenia jelitowe. W porównaniu z tym na więziennym oddziale noworodków zdrowie
i rozwój psychiczny dzieci wychowujących się pod opieką matek były nadzwyczaj dobre.

Spitz podsumował swoje badania następująco: na oddziale dla noworodków do dyspo-

zycji każdego dziecka była „potencjalna” matka, która opiekowała się nim jak każda
dobra matka; z kolei w domu dziecka niemowlęciem nie opiekowała się ani rodzona
matka, ani matka zastępcza, lecz jedynie pielęgniarka, która poza tym zajmowała się
siedmioma innymi dziećmi.

Nawet dzisiaj nie przyznaje siê temu od dawna znanemu

doœwiadczeniu du¿ego znaczenia. Obserwacje Spitza przywo³ujemy
jako przyk³ad na to, ¿e o wiele wiêksz¹ wagê przywi¹zuje siê zazwy-
czaj do niezbêdnej opieki, niż do pierwotnej, naturalnej ufnoœci.

Nasz¹ mi³oœæ do noworodka mo¿emy wyraziæ s³owami, jednak

niewiele on z tego zrozumie. Jedynie poprzez dotyk jego skóry
mo¿emy najlepiej okazaæ swoj¹ troskê i oddanie. Czêsto pomaga
ju¿ samo po³o¿enie ciep³ej d³oni na brzuchu dziecka – wywo³uje to
bodziec dotykowy i psychicznie je uspokaja.

Ka¿da matka instynktownie wie, jak troszczyæ siê o swoje dziecko

3
Najwa¿niejsze informacje na temat masa¿u niemowl¹t

Nastrój

Masa¿ niemowl¹t wymaga spo-

ro czasu. Nie jest to czynnoœæ, któr¹
mo¿emy wykonywaæ w poœpiechu. Dzie-
cko szybko wyczuje nasz¹ niechêæ, zde-
nerwowanie i niepokój, tak samo zreszt¹
jak nasz¹ weso³oœæ, spokój, troskê i od-
danie. Rodzice nie mog¹ byæ spiêci i po-
winni przystêpowaæ do masa¿u z ochot¹.
Masa¿ nie mo¿e byæ przymusem ani dla
rodziców, ani dla dziecka.

Miejsce

Masa¿ wykonujmy w ogrzanym pokoju lub w innym podobnym miejscu. Latem

mo¿e byæ to ogród lub brzeg rzeki.

Potrzebne œrodki

U¿ywajmy olejku dla dzieci lub balsamu do cia³a. W ten sposób zadbamy te¿
o skórê dziecka.

Kiedy zacz¹æ masa¿e i jak czêsto je stosowaæ

Masa¿ mo¿emy ostro¿nie wprowadzaæ ju¿ wtedy, gdy dziecko skoñczy dwa
tygodnie. Najlepiej wykonywaæ go po codziennej k¹pieli. Jeœli mamy na to czas,
mo¿emy masowaæ dziecko nawet dwa razy w ci¹gu jednego dnia. Po ukoñczeniu przez
dziecko szóstego miesi¹ca ¿ycia wykonujmy masa¿ co drugi dzieñ. Czêstotliwoœæ
tê mo¿na jeszcze bardziej ograniczyæ – decyzja zale¿y tu od rodziców. Nie nale¿y
wprowadzaæ jakiegoœ ustalonego porz¹dku masa¿y. S¹ dzieci, które lubi¹ ten ro-
dzaj masa¿u a¿ do osi¹gniêcia wieku szkolnego.

Czas trwania

Na pe³en masa¿, czyli masa¿ ca³ego cia³a, bez zabawy i æwiczeñ wzmacniaj¹cych
potrzebujemy 15 minut. Czas ten mo¿emy stopniowo zmniejszaæ, w zale¿noœci od
tego, czy masujemy jedynie brzuch, plecy lub nogi. Na poszczególne chwyty potrze-
bujemy 5 minut.

4
Techniki masa¿u
Techniki masa¿u niemowl¹t nie wymagaj¹ od nas jakiejœ niesamowitej zrêcznoœci.
Pocz¹tkowo wykonanie niektórych chwytów mo¿e nam oczywiœcie przysparzaæ nie-
co trudnoœci musimy się też nauczyć regulowaæ ich intensywnoœæ. Najwa¿niejsze
jest jednak to, abyœmy razem ze swoim dzieckiem znaleŸli radoœæ w masowaniu.
Wkrótce nauczymy siê „odczytywaæ” ze spojrzenia dziecka jego reakcje i w ten spo-
sób dowiemy siê, jak bardzo podobaj¹ siê mu æwiczenia. Tym samym dziecko nauczy
siê kontrolowaæ intensywnoœæ æwiczeñ. Na pocz¹tku wszystkie chwyty wykonujmy
ostro¿nie, z czasem, gdy poczujemy siê ju¿ pewniej, mo¿emy wzmocniæ masa¿. Byæ
mo¿e sami wymyœlimy jakieœ nowe æwiczenie, o które wzbogacimy masa¿.

Do technik i chwytów masa¿u niemowl¹t zalicza siê:

g³askanie (g³adzenie),

ugniatanie,

æwiczenia fizyczne,

wa³kowanie,

ruchy okrê¿ne.

G³askanie

Jest najwa¿niejsz¹ technik¹ masa¿u niemowl¹t, od której nale¿y rozpoczynaæ

masa¿. Powracamy do niego zawsze po przejœciu do kolejnych technik i chwytów.
G³askaniem (g³adzeniem) sprawiamy dziecku przyjemnoœæ.

W czasie g³askania pracuj¹c¹ d³oñ umieszczamy na brzuchu, plecach, nogach lub

ramionach dziecka i zawsze przesuwamy j¹ w kierunku serca.

Ugniatanie

W trakcie ugniatania trzymamy nogê lub ramiê dziecka obydwiema d³oñmi i deli-
katnie skrêcaj¹c w nich miêœnie, wykonujemy ucisk do góry.

Ugniatanie wywodzi siê z masa¿u klasycznego. Chwyty stosowane w tej technice

przypominaj¹ ruch przy wyrabianiu ciasta na chleb.

Æwiczenia fizyczne

Œciœle bior¹c, nie nale¿¹ one do masa¿u niemowl¹t, mimo to polecamy ich wyko-
nywanie, gdy¿ wprowadzaj¹ do masa¿u elementy zabawy i dzia³aj¹ odprê¿aj¹co
zarówno na dziecko, jak i na rodziców. Dziecko z radoœci¹ reaguje na tego rodzaju
„przerywniki”, poza tym rozwija dziêki nim ruchliwoœæ stawów i wzmacnia miêœnie.

5
Wa³kowanie

Wa³kowanie rozluŸnia tkanki. Jest bardzo ³atwe do wykonania. Stosujemy je na

rêkach i nogach. Koñczynê chwytamy w taki sposób, aby d³onie znajdowa³y siê na-
przeciw siebie i masujemy, naœladuj¹c ruch wa³kowania ciasta. Na plecach i brzu-
chu mo¿emy wykonaæ wibracjê.

Ruchy okrê¿ne

Ruchy okrê¿ne mog¹ wydawaæ siê trudne do wykonania. Chwyty te wywodz¹ siê
z g³askania, ró¿ni¹ siê od niego tym, ¿e podczas ich stosowania nale¿y wykonywaæ
d³oni¹ ruchy okrê¿ne. Kr¹¿enie mo¿emy wykonaæ te¿ jedn¹ d³oni¹, rysuj¹c naj-
pierw wiêksze, a nastêpnie coraz mniejsze okrêgi. Im czêœciej bêdziemy powtarzaæ
to æwiczenie, tym wiêkszej nabierzemy wprawy.

Wszystkie wymienione techniki uzupe³niaj¹ siê nawzajem, a ich wspólne zastoso-

wanie jest bardzo skuteczne.

Na pocz¹tku u¿ywajmy jak najwiêcej olejku do cia³a i unikajmy silniejszego ucisku.

D³oñ niemal sama bêdzie œlizgaæ siê po powierzchni cia³a.

Wprowadzajmy æwiczenia stopniowo. Na przyk³ad najpierw przeprowadŸmy

g³askanie ca³ego cia³a dziecka, a nastêpnie przejdŸmy do wa³kowania i ruchów
okrê¿nych. Tylko po tych technikach mo¿na zastosowaæ ugniatanie.

Wykonanie masa¿u niemowl¹t i dzieci

W tej czêœci przedstawimy omówione wczeœniej techniki jako elementy masa¿u
czêœciowego. Niektóre chwyty zosta³y nazwane w taki sposób, by jak najlepiej
zobrazowaæ ich zastosowanie. Praktyka pokazuje, ¿e takie obrazowe nazewnictwo
stanowi wielk¹ pomoc dla rodziców.

Ka¿dy masa¿ czêœciowy stanowi logiczn¹ ca³oœæ, mo¿na stosowaæ go oddzielnie

i wielokrotnie powtarzaæ. Niektórzy rodzice na przyk³ad codziennie masuj¹ ca³e
cia³o dziecka, póŸniej natomiast wykonuj¹ jeszcze osobny masa¿ nóg, gdy¿ uwa¿aj¹,
¿e nó¿ki dziecka nie rozwijaj¹ siê prawid³owo. S¹ te¿ dzieci, które lubi¹ bardziej
niektóre rodzaje masa¿u. Rodzice szybko to zauwa¿aj¹ i dlatego chêtniej stosuj¹
preferowane przez dziecko techniki.

W sekrety masa¿u niemowl¹t mo¿na te¿ wprowadziæ dziadków, rodzeñstwo lub

przyjació³. W czasie takiego masa¿u zawsze trzeba jednak oceniæ, czy dziecko jest
do niego pozytywnie nastawione, poniewa¿ nie ka¿de niemowlê lubi byæ dotykane
przez „obcych”.

6
Przygotowanie

Masa¿ powinien byæ wykonywany w ciep³ym pomieszczeniu. Wspomnieliœmy

ju¿, ¿e na pocz¹tku na masa¿ bêdziemy potrzebowaæ wiêcej czasu – musimy
przyswoiæ sobie wszystkie chwyty i zdobyæ praktykê. Poza tym samo dziecko musi
siê dobrze czuæ. Pamiêtajmy, ¿e w trakcie masa¿u nigdy nie powinno p³akaæ. Jedy-
nym wyj¹tkiem jest p³acz spowodowany przez kolkê pojawiaj¹c¹ siê oko³o trzeciego
miesi¹ca ¿ycia. W tym wypadku masa¿ s³u¿y uspokojeniu dziecka.

K³adziemy dziecko na jakimœ miêkkim, przykrytym rêcznikiem pod³o¿u. Rozbieramy

je do naga, mo¿emy je te¿ czêœciowo przykryæ. Najpierw musimy nawi¹zaæ z dziec-
kiem kontakt wzrokowy. Zanuæmy lub zagwi¿d¿my jak¹œ weso³¹, wyró¿niaj¹c¹ siê
melodiê. Nastêpnie pog³aszczmy dziecko po g³owie, twarzy, r¹czkach lub tam, gdzie
mamy na to ochotê. Dzieci bardzo lubi¹ pocieranie nosa o nos. Przechylmy swoj¹
g³owê do brzucha dziecka i kilka razy na niego dmuchnijmy. Dziecko powinno z ra-
doœci¹ i zadowoleniem reagowaæ na nasze dzia³ania. Rozpocznijmy od podstawowych
æwiczeñ – jeœli zastosujemy je jedno po drugim, wykonamy pe³ny masa¿.

Twarz – jednoczesna pielêgnacja i masa¿

Nawet najdelikatniejsza skóra niemowlêcia, taka jak skóra na twarzy, tak¿e

wymaga pielêgnacji. Wielu osobom wydaje siê, ¿e dziecko nie znosi, gdy dotykamy
jego twarzy. Kiedy poczuje olejek na skórze, zaczyna siê niepokoiæ. Strach dziecka
wynika prawdopodobnie z tego, ¿e zbyt czêsto dotyka siê jego twarzy. Wiêkszoœæ
osób myœli, ¿e dziecko cieszy siê, gdy ci¹gnie siê je za nosek, g³aszcze po policzkach
i g³ówce. Doroœli œciskaj¹ sobie d³onie, klepi¹ siê po ramionach, a w kontakcie
z dzieckiem – klepi¹ je po twarzy. Tymczasem dziecko mo¿e tego nie lubiæ. Dla-
tego musimy byæ bardzo ostro¿ni, gdy chcemy nasmarowaæ lub wymasowaæ twarz
naszego dziecka. Zacznijmy od zabawy, aby odwróciæ uwagê dziecka od naszych
zamiarów.

7
 Jeœli dziecko, które bêdziemy masowaæ, nale¿y do dzieci nadwra¿liwych na dotyk,
bezwarunkowo musimy rozpocz¹æ masa¿ od æwiczeñ przygotowawczych. Masa¿
twarzy wykonujemy dopiero wtedy, gdy niemowlê bêdzie ju¿ w „odpowiednim” na-
stroju. Dla wielu rodziców bêdzie to jedyna okazja do tego, by nasmarowaæ skórê
dziecka maœci¹ lub balsamem przepisanym przez pediatrê. Powinni o tym pamiêtaæ
szczególnie rodzice, których dzieci maj¹ sk³onnoœci do egzemy.

Zwróæmy szczególn¹ uwagê na to, by krem lub olejek nie dosta³ siê do oczu dziecka.
Dziecko nie tylko traci wtedy ochotê na jakikolwiek masa¿, lecz mo¿e mu to te¿
zaszkodziæ.

Najpierw nabieramy na palec dany preparat, a nastêpnie nanosimy go na twarz

dziecka, tworz¹c kropki lub d³ugie paski. Odwracamy jego uwagê od tej czynnoœci,
stale do niego mówi¹c lub œpiewaj¹c.

1. „Pudrowanie” noska

Nosek jest punktem centralnym twarzy.

Koñcami palców wskazuj¹cych delikatnie
dotykamy nosa dziecka i przesuwamy siê po
nim, dok³adnie tak, jakbyœmy chcieli go deli-
katnie popudrowaæ.

2. „Prasowanie” czo³a

Wyg³adzamy palcami delikatne czó³ko dzie-

cka. Rozpoczynamy od œrodka czo³a, kieruj¹c
siê w stronê skroni. Ucisk powinien byæ
umiarkowanie mocny. Czubkami palców ry-
sujemy okrêgi i ósemki w kierunku do skro-
ni. Po tym bez nacisku delikatnie przesuwa-
my d³onie nad powiekami na koœæ nosow¹
i z powrotem do œrodka czo³a.

3. Ko³owanie

Jednym palcem ostro¿nie zataczamy okrêgi

wokó³ oka. Najpierw nad powiek¹ na zew-
n¹trz, nastêpnie do do³u, w stronê nosa i jego
nasady. Po tym powtarzamy æwiczenie dwo-
ma palcami.

Uwa¿ajmy na to, by olejek, maœæ lub palec

nie trafi³y do oka dziecka!

8
4. Rysowanie okrêgów na twarzy

Obydwiema d³oñmi rysujemy na twarzy

dziecka du¿e ko³a – szybciej lub wolniej,
zawsze w takim tempie, jakie najbardziej
odpowiada dziecku. Z czasem ko³a powinny
stawaæ siê coraz mniejsze. Na koñcu czubka-
mi palców zakreœlamy delikatnie tylko jeden
punkt. Nastêpnie wybieramy kolejny punkt
na twarzy dziecka.

5. „Mandolina”

Aby wzmocniæ ukrwienie delikatnej skóry na twarzy dziecka, lekko szczypiemy

skórê na policzkach. Chwytamy skórê w dwa palce i lekko j¹ poci¹gamy. Jeœli
poci¹gamy skórê i tkankê ³¹czn¹ w optymalnym rytmie, nie musimy byæ przesad-
nie ostro¿ni. Pod wp³ywem szczypania skóra siê zaczerwieni. Æwiczenie to mo¿emy
wykonaæ jedn¹ lub dwoma rêkami.

6. Wa³kowanie

K³adziemy obie d³onie na twarzy dziecka

i luŸno przesuwamy je do góry i do do³u.
Ruch ten mo¿emy te¿ wykonywaæ w kierun-
ku uszu i nosa. Uwa¿ajmy, aby nasze ruchy
by³y luŸne i ogarnia³y ca³¹ powierzchniê
twarzy. Takie wa³kowanie rozluŸnia miêœnie
dziecka.

7. „Umyjê ci buziê”

Olejek lub krem dla dzieci bardzo dobrze roz-

smarowuje siê na skórze dziecka. Zwróæmy
uwagê, który z nich odpowiada dziecku
najbardziej. Maluchy z pocz¹tku nie prze-
padaj¹ za tym æwiczeniem. Jeœli jednak
wykonaliœmy ju¿ poprzednie æwiczenia,
dziecko nie bêdzie siê przed nim wzbraniaæ.
Przesuwamy d³onie po twarzy dziecka, tak
jakbyœmy chcieli j¹ dok³adnie umyæ. Takie
obszerne, delikatne g³askanie twarzy ma
dzia³anie uspokajaj¹ce i rozluŸniaj¹ce.

9
8. Gwizdanie

Na zakoñczenie masa¿u twarzy spróbuj-

my jeszcze raz rozluŸniæ miêœnie dziecka.
Cmokajmy i gwi¿d¿my – dziecko bêdzie nas
obserwowaæ, a potem bêdzie próbowaæ nas
naœladowaæ. Wykonujemy wtedy g³askanie
d³oni¹ od czubka nosa do brody, postêpuj¹c
do do³u, a nastêpnie z powrotem – od brody
do czubka nosa.

Stopa

Masa¿ stóp nie tylko rozgrzewa stopy

dziecka, lecz poprawia te¿ jego samo-
poczucie. O œcis³ym zwi¹zku pomiêdzy
stopami a pozosta³ymi czêœciami cia³a
przekonuje nas bezpoœredni wp³yw zim-
nej wody na pêcherz moczowy. Od dawna
wiadomo, ¿e na stopach znajduj¹ siê licz-
ne strefy refleksyjne, które mo¿na ³atwo
aktywowaæ.

Masa¿ stóp niemowl¹t nie ma w³aœciwoœci

leczniczych, lecz s³u¿y poprawie samopo-
czucia i zapobieganiu chorobom.

Masa¿ stóp powinno siê rozpoczynaæ od nogi bardziej oddalonej od serca, czyli od
nogi prawej. O ile to mo¿liwe, masa¿ stóp dziecka nale¿y wykonywaæ ka¿dego dnia.
Nie trzeba jednak wykonywaæ wszystkich æwiczeñ jedno po drugim. Czêœæ æwiczeñ
mo¿na na przyk³ad stosowaæ rano, natomiast pozosta³e po po³udniu.

Pozycja cia³a dziecka w trakcie masa¿u jest nieistotna. Dziecko mo¿na masowaæ
równie dobrze na plecach lub brzuchu, jak i w pozycji siedz¹cej.

1. „S³oik”

Chwytamy stopê dziecka miêdzy d³onie.

Jedn¹ d³oñ opieramy o podeszwê, drug¹
k³adziemy na podbiciu. Jednoczeœnie obraca-
my obie d³onie, tak jakbyœmy chcieli otworzyæ
s³oik. Po krótkim czasie poczujemy, jak sto-
pa dziecka siê rozgrzewa (to samo æwiczenie
mo¿emy zastosowaæ w celu rozgrzania d³oni).

10
2. G³askanie podeszwy

Zaciskamy d³oñ w piêœæ i najpierw ostro¿nie,

póŸniej z wiêksz¹ si³¹ g³aszczemy grzbietow¹
stron¹ zaciœniêtych palców podeszwê stopy
dziecka. Si³a i d³ugoœæ wykonania zale¿y od
nastroju dziecka. Æwiczenie to wzmacnia
sklepienie stopy i poprawia jej ukrwienie,
a tak¿e pobudza strefy refleksyjne.

3. Zabawa palcami

Poruszamy palce stopy dziecka. W trakcie

tego æwiczenia mówimy do dziecka wyli-
czanki.

4. Ko³a na podeszwie

Obydwie d³onie umieszczamy na podbiciu,

kciukami dotykamy podeszwy. Zataczamy
krêgi palcami na ca³ej stopie, najpierw deli-
katnie, póŸniej mocniej. Rysujemy kciukami
wiêksze i mniejsze krêgi.

5. Okr¹¿anie kostki

Unosimy do góry lub prostujemy nogê dzie-

cka. Palcami rysujemy wokó³ kostki (po stro-
nie wewnêtrznej i zewnêtrznej) ko³a. Jeœli
nie potrafimy masowaæ jednoczeœnie obszaru
wokó³ obydwu kostek, najpierw masujemy
po stronie wewnêtrznej, a póŸniej po stronie
zewnêtrznej.

Noga i rêka

Masa¿e rêki i nogi przedstawiamy wspólnie, gdy¿ wykonujemy je t¹ sam¹

technik¹. Znane s¹ jedynie dwie odmiany tego masa¿u, omówione przez doktora
Leboyera, zwane „indyjskim i szwedzkim dojeniem”. Trudno jest opisaæ tê technikê,
o wiele ³atwiej j¹ zobrazowaæ.

11
 Masa¿ r¹k i nóg zajmuje wa¿ne miejsce w masa¿u ogólnym. W trakcie tego masa¿u
niemowlê le¿y na plecach. Wa¿ne jest, aby zawsze rozpoczynaæ masowanie od koñ-
czyny znajduj¹cej siê dalej od serca, czyli od prawej rêki lub nogi.

W tym rozdziale przedstawiamy techniki masa¿u nóg. W ten sam sposób wykonu-
jemy te¿ masa¿ r¹k.

1. Wa³kowanie

Chwytamy nóżkę dziecka w taki sposób, aby dłonie znajdowały się naprzeciwko
siebie, i masujemy tak, jakbyśmy wałkowali ciasto.

2. Indyjskie i szwedzkie „dojenie”

Podczas tego æwiczenia stosujemy kolejnoœæ

³ydka – udo. Zginaj¹c kciuki, chwytamy
obydwoma rêkami nogê dziecka. Pomiêdzy
d³oñmi powinna byæ zachowana odleg³oœæ
szerokoœci jednej d³oni. Przesuwamy rêce
jedn¹ do drugiej, zmniejszaj¹c miêdzy nimi
odleg³oœæ. Zauwa¿ymy z pewnoœci¹, ¿e
pomiêdzy kciukami i palcami wskazuj¹cymi
obydwu d³oni zbieraj¹ siê miêœnie. Na pocz¹tku czêœciej otwieramy i zamyka-
my chwyt w trakcie zbli¿ania do siebie obydwu d³oni. Zbli¿enie powinno wiêc
przebiegaæ po linii prostej. PóŸniej w trakcie przybli¿ania d³oni mo¿emy te¿ je
obracaæ. Æwiczenie to z pewnoœci¹ wyda nam siê na pocz¹tku trudne, lecz po pew-
nej praktyce nabierzemy rutyny.

3. Wyg³adzanie

Na koñcu wykonujemy g³adzenie nogi dzie-

cka od stopy w kierunku kolana. Mo¿e byæ to
te¿ przejœcie do masa¿u goleni.

4. Sk³adanie

Æwiczenie to ma dobry wp³yw na oddycha-

nie. Rozk³adamy ramiona dziecka – spowo-
duje to wykonanie przez dziecko wdechu.
Nastêpnie krzy¿ujemy ramiona dziecka na
klatce piersiowej – wywo³a to wydech.

12
Brzuch

1. „Zegar”

Zginamy nogê dziecka w kolanie i delikatnie

przyciskamy j¹ do œciany brzucha. Æwiczenie
to mo¿emy wykonaæ na przemian obydwiema
nogami, zawsze jednak zaczynajmy od nogi
prawej. Wykonujmy to æwiczenie w kierunku
zgodnym z ruchem wskazówek zegara.

2. „M³yñskie ko³o”

K³adziemy d³onie na kszta³t szczap drew-

na w m³yñskim kole. Krótkimi ruchami,
przypominaj¹cymi zgarnianie ³opat¹, g³asz-
czemy brzuch dziecka od pêpka w kierunku
podbrzusza. Lekko uginamy w kolanach nogi
dziecka – podniesie to skutecznoœæ æwiczenia.
Pamiêtajmy, aby æwiczenie to wykonywaæ
ostro¿nie! Po tym æwiczeniu powtarzamy
jeszcze raz æwiczenie „zegar”.

3. „I, L, D”

Æwiczenie to opisa³a w swojej ksi¹¿ce pewna

amerykañska matka. Rysujemy na brzuchu
dziecka litery I i odwrócone L i D.

4. RozluŸnianie brzucha

Zginamy nogi dziecka w biodrach i w kolanach. Nastêpnie ostro¿nie obracamy

nogi w prawo i w lewo. Taki ruch powoduje skrêcanie siê miêœnia brzucha. Potem
trzymaj¹c jedn¹ rêk¹ ugiête w biodrach i kolanach nogi, umieszczamy drug¹ rêkê
na kolanach i delikatnie nimi wstrz¹samy. To proste wstrz¹sanie rozluŸnia œcianê
brzucha i poprawia ukrwienie narz¹dów trawienia.

Wszystkie æwiczenia powtarzamy trzy razy. Jeœli dziecko ma z³y humor lub jest
niespokojne, wykonujemy tylko delikatne g³askanie lub æwiczenie „zegar”. Nigdy
nie wykonujemy masa¿u bezpoœrednio po jedzeniu. G³askanie wykonujemy zawsze
w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara. W tym samym kierunku prze-
suwaj¹ siê jelita i dok³adnie tutaj umiejscowiona jest wywo³uj¹ca kolkê piana.

13
Klatka piersiowa

Masa¿ klatki piersiowej s³u¿y rozwojowi górnych dróg oddechowych. Nie

zastêpuje zabiegów terapii oddechowej, lecz zapobiega powstawaniu schorzeñ od-
dechowych. Dziêki niemu wzmacniaj¹ siê miêœnie miêdzy¿ebrowe.

Masa¿ klatki piersiowej mo¿na stosowaæ podczas przyjmowania jakiegokolwiek

preparatu przeciwgor¹czkowego, który nale¿y wcieraæ lub inhalowaæ. Wcieranie
powinno byæ delikatne i krótkie, gdy¿ wiêkszoœæ takich preparatów zawiera men-
tol, który wych³adza skórê. U zdrowych dzieci stosujmy wykonane z zió³ olejki
aromatyczne.

1. „Latawiec”

Masa¿ klatki piersiowej rozpoczynamy g³as-

kaniem odwzorowuj¹cym kszta³t latawca.
Wykonujemy g³askanie obydwiema d³oñmi
przez œrodek klatki piersiowej, do osi¹gniêcia
wysokoœci koœci obojczyka. St¹d kontynuuje-
my g³askanie, kieruj¹c siê na prawo i na lewo.
Zbli¿aj¹c siê do pach, g³aszczemy po bokach
klatki do do³u. Na koñcu przechodz¹c przez
mostek, kierujemy siê znowu do góry.

2. „Serce”

Obydwiema d³oñmi wykonujemy kr¹¿enie

o du¿ym zasiêgu po obu stronach klat-
ki piersiowej. Potem obydwiema d³oñmi
jednoczeœnie wykonujemy g³askanie wokó³
sutków dziecka, rysuj¹c serce. Æwiczenie
mo¿emy te¿ wykonaæ jedn¹ rêk¹ – najpierw
tylko po jednej stronie, nastêpnie zmieniamy
strony.

3. „Stara ksiêga”

WyobraŸmy sobie, ¿e klatka piersiowa dzie-

cka jest tak gruba jak stara ksiêga. Per-
gaminowe strony pozwija³y siê w miejscu,
na którym otworzyliœmy ksiêgê, i teraz
chcielibyœmy je wyg³adziæ. Umieszczamy
obie d³onie na œrodku dolnej czêœci klatki
piersiowej, a nastêpnie przesuwamy je do
boków. Potem umieszczamy d³onie trochê

14
 wy¿ej i ponownie wykonujemy g³askanie. Powtarzamy tê czynnoœæ, dopóki nie
osi¹gniemy wysokoœci mostka. D³onie nie powinny przesuwaæ siê po mostku.

4. „Ptaszek”

Podobnie jak mia³o to miejsce w przypadku

„latawca”, przesuwamy d³onie do góry po-
nad mostkiem. Potem zmieniamy kierunek
i nad obojczykiem przesuwamy d³onie do
boków. Osi¹gn¹wszy krawêdŸ, rozk³adamy
palce i z rozpostartymi palcami przesuwa-
my d³onie od zewn¹trz do œrodka pomiêdzy
¿ebra. Ucisk powinien byæ delikatny, dziêki
temu nie trzeba uwa¿aæ na rytm wdychanego i wydychanego przez dziecko powietrza.
Powtarzamy æwiczenie „latawiec”, po nim mo¿emy zastosowaæ te¿ æwiczenie „s³oik”.

Plecy

Pomyœlmy, jak dobrze siê czujemy, gdy ktoœ masuje nam plecy. Równie¿ u dzie-
cka wywo³uje to tak samo dobre samopoczucie. Najpierw posmarujmy delikatnie
kremem lub olejkiem pielêgnacyjnym pupê dziecka – j¹ tak¿e bêdziemy masowaæ
w trakcie masa¿u pleców.

1. „Wyg³adzanie kartki”

K³adziemy dziecko na brzuchu. Nogi dziecka powinny znajdowaæ siê blisko nas.
Rozpoczynaj¹c od pupy, wykonujemy po obu stronach krêgos³upa delikatne
g³aszcz¹ce ruchy a¿ do osi¹gniêcia wysokoœci barków. WyobraŸmy sobie, ¿e wyg³a-
dzamy d³ug¹ kartkê papieru. Stopniowo przyspieszajmy swoje ruchy i stopniowo
wzmacniajmy ucisk d³oni. Nasze d³onie powinny ca³kowicie dopasowaæ siê do ple-
ców dziecka.

2. „Prasowanie”

Prasowanie przypomina nieco poprzednie

æwiczenie. K³adziemy jedn¹ d³oñ na drug¹,
pierwsza d³oñ przyciska drug¹ do pleców dzie-
cka. Tak z³o¿one d³onie mo¿emy przyrównaæ
do ¿elazka. Na zmianê wykonujemy g³as-
kanie z do³u do góry po obu stronach krêgos-
³upa. Na pocz¹tku ucisk ma byæ delikatny,
potem powinien siê nasilaæ.

15
3. Kr¹¿enie

Obydwiema d³oñmi rysujemy okrêgi na plecach

dziecka. Postêpuj¹c od krêgos³upa na zewn¹trz,
najpierw kreœlimy du¿e, potem coraz mniejsze
ko³a. W ten sposób przesuwamy siê od pupy a¿
do barków. Oczywiœcie mo¿emy masowaæ równie¿
te miejsca, w których dziecko odczuwa szczególn¹
przyjemnoœæ. Do kreœlenia wiêkszych okrêgów
u¿ywajmy ca³ej powierzchni d³oni. Przy zmniejszaniu okrêgów coraz bardziej odsuwaj-
my d³oñ od pleców dziecka – w koñcu ruch ten bêdziemy wykonywaæ samymi czubkami
palców. Æwiczenie to rozluŸnia i wzmacnia tkanki.

4. „Szpulka”

Wewnêtrzn¹ krawêdzi¹ d³oni wykonujemy ta-

kie ruchy, jakbyœmy chcieli toczyæ szpulkê nici.
W tym wypadku ruch ten zastêpuje klasyczne
ugniatanie. Jedn¹ d³oñ umieszczamy na pu-
pie dziecka, drug¹ na jego barku. Obydwie-
ma d³oñmi ostro¿nie uciskamy skórê i tkankê
³¹czn¹.

5. „Grabienie”

Obydwie d³onie k³adziemy na plecach dziecka,

tak by czubki palców znalaz³y siê na barkach.
Palce lekko uginamy. Delikatnym, wij¹cym siê
ruchem zwieramy palce, tak jakbyœmy chcie-
li zagrabiæ trawê. Grabienie nie powinno byæ
zbyt delikatne. Dzieci lubi¹, gdy mocno drapie
siê je po plecach.

Razem z grabieniem, w zale¿noœci od szybkoœci

ruchu, mo¿na jednoczeœnie wykonaæ wstrz¹sanie. B¹dŸmy jednak ostro¿ni, by nie
podrapaæ dziecka paznokciami. Pamiêtajmy zawsze o obciêciu paznokci przed
przyst¹pieniem do masa¿u. Po tym æwiczeniu zastosujmy æwiczenie „wyg³adzanie
kartki”.

Nie rezygnujmy z masa¿u, gdy dziecko na pocz¹tku niechêtnie le¿y na brzuszku.

S¹ dzieci, które najpierw musimy przyzwyczaiæ do tego, ¿e dotykamy ich pleców,
jednak wiêkszoœæ dzieci z rozkosz¹ poddaje siê temu masa¿owi.

16
Masa¿ ca³ego cia³a
Kiedy ju¿ wypróbowaliœmy przedstawione wczeœniej masa¿e czêœciowe i potrafimy
je umiejêtnie stosowaæ, to – wykonuj¹c poszczególne æwiczenia jedno po drugim
– mo¿emy wykonaæ pe³en masa¿, czyli tzw. masa¿ ca³ego cia³a.

Polecamy nastêpuj¹c¹ kolejnoœæ:

1. przywitanie siê i spogl¹danie na siebie
z dzieckiem,
2. twarz,
3. stopy,
4. nogi,
5. rêce,
6. brzuch,
7. klatka piersiowa,
8. plecy.

Oczywiœcie mo¿liwa jest tak¿e inna kolejnoœæ – taka, która bardziej odpowiada dziecku.

Za ka¿dym razem nale¿y rozpoczynaæ masa¿ od uœmiechania siê do dziecka oraz od

æwiczeñ, przy których spotykaj¹ siê spojrzenia dziecka i osoby masuj¹cej.

Kiedy przystêpujemy do pełnego masa¿u, nasmarujmy kremem lub olejkiem ca³¹

przedni¹ stronê cia³a dziecka. Smarowanie rozpocznijmy od stóp i st¹d postêpujmy
do góry. Twarz nacierajmy w trakcie stosowania poszczególnych chwytów. Dziecko
nie lubi, gdy stale w tym samym miejscu dotykamy jego twarzy.

Pocz¹tkowo do wykonania pe³nego masa¿u bêdziemy potrzebowali wiêcej czasu.

Nie zniechêcajmy siê, jeœli nie bêdzie nam dobrze sz³o. Przy pierwszych próbach
mo¿emy ewentualnie pomin¹æ masa¿ pleców i masowaæ jedynie klatkê piersiow¹
i brzuch dziecka.

Omówiony tu rodzaj masa¿u nie jest masa¿em leczniczym. Przede wszystkim po-
przez psyche dziecka oddzia³uje na ca³y organizm i funkcje cia³a. W³aœnie
z tego powodu ma szczególne znaczenie w wypadku dzieci niepe³nosprawnych.
Wprawdzie ich u³omnoœci nie da siê wyleczyæ masa¿em, jednak „g³askanie z ser-
cem” bardzo im pomaga.

17