Даланг хөндлөн гарах хоолойн шуудууны төслөөр өгөгдсөн өргөнийг 0.2 м-ээр нэмэгдүүлж авна.

Олон яндан тавигдах шуудууны өргөнийг дараах томьёогоор тооцно.

еa - хоолойн хоорондох зайнуудын нийлбэр;

еd - шуудуунд тавигдах яндангийн голчийн нийлбэр;
c - шуудууны ёроолын өргөн (7-p хүснэгтээр авна).
3 м хүртэл гүнтэй шуудууны хананд ердийн бэхэлгээ хийнэ. 3 м-ээс дээш гүнтэй үед зориулалтын бэхэлгээ
хийнэ.
Яндан хоолойн уулзварын хэсгийн газрыг гараар yxax ба тооцоог хялбарчлах үүднээс газар шорооны ажлын
хэмжээг хүснэгт № 10-д заасан хувь хэмжээгээр авч болно.
Худаг, тэгшитгүүр зэрэг бүтээц суулгах газар шорооны хэмжээг төсөлд зааснаар авна.
ЯНДАН ХООЛОЙН ХОЛБОЛТ, УУЛЗВАРЫН ХЭСГИЙГ УХАХАД ГАРАХ ШОРООНЫ ХЭМЖЭЭ
Хүснэгт № 10
Суваг шуудууны ухалтаас гарах
д/д Яндан хоолойн төрөл Шуудууны гүн (м) нийт шорооны эзлэхүүнээс
авах хувь, %
Ширмэн, асбестоцементэн, вааран, 3 хүртэл 2.0
1. хуванцар, бетонон болон төмөр бетонон 3-аас гүн 1.0
хоолой
3 хүртэл 1.0
2. Ган яндан багцалж угсрахад 3-аас гүн 0.5
3 хүртэл 3.0
3. Ган янданг дангаар угсрахад
3-аас гүн 2.0
Тайлбар: Гудамжны хий дамжуулах шугамыг 2 метр хүртэл гүнд угсарвал ухлагын эзлэхүүнийг шуудууны
ухалтаас гарах нийт шорооны эзлэхүүнээс 4.0 хувиар тооцно.
Цэвэр, бохир усны шугамд худаг суулгахын тулд шуудууг налуу гарган өргөсгөж yxax ажлын хэмжээг тооцоход
их хөдөлмөр зарцуулалт шаарддаг тул хавсралт 2-д байгаа хүснэгтийг ашиглаж тодорхойлно.
3.1. Өрөмдлөгийн ажил
Өрөмдлөгийн ажлын хэмжээг өрөмдөх арга, өрөмдлөгийн агрегатын төрөл, хөрсний чулуулгийн хатуулгын
ангилал (хавсралт № 3)-ыг харгалзан зураг төслийн дагуу тодорхойлбол зохино. Чулуулгийн зэргийг тогтоох
үндсэн материал нь гидрогеологийн акт байна.
Цооногийн хана ба яндан хоёрын хоорондох завсрыг дүүргэх хайрганы хэмжээг цооногийн гаднах цагираг зайн
эзлэхүүнээр тооцон 1.3 гэсэн илтгэлцүүрээр үржүүлж авна.
Уурхайн худаг малтахад гарах шорооны тоо хэмжээг доторлогоо хийгддэг бүтээцийн гадна хэмжээгээр тооцно.
Худгийн ханыг бэхлэх, ёроолын шүүр хийх ажлын тоо хэмжээг зураг төслийн үндсэн дээр тогтооно.
Усны цооног өрөмдлөгийн ажилд цооногийн цэвэршүүлэлт, ашиглалтын болон зүгшрүүлэх шавхалтын цагийг
техникийн тогтоосон нормын дагуу тооцно.
3.2. Газар шорооны болон шороон байгууламжийн ажилд онцгойлон анхаарах зарим техник,
технологи зохион байгуулалтын шаардлагууд
Газар шорооны ажил гүйцэтгэх, шороон байгууламж барих ажлын тоо хэмжээг бодохдоо доорх техник,
технологи, зохион байгуулалтын чанартай зарим шаардлага, горимын хязгаарлалтыг шалгуур болгож авбал
зохино. Үүнд:
- Ургамалт үсийг хуулах ажлын тоо хэмжээг тусгайд нь тооцсон нөхцөлд шуудуу, хүнхээлийн гүнээс
ургамалт үеийн зузааныг хасаж тооцно.
- Илүүдэл хөрсний эзлэхүүнийг зоорь, газар доорх давхар, суурь, худаг, битүү сав, яндан хоолой, түүний
буурь, тусгайлсан элсэн булаас, овоолго, шуудуу, хөндий орон зай, шавран түгжээс болон бусад далдлагдсан
байгууламжийн эзлэхүүний нийлбэрээр авна.
- Скреперийн ажилд түрэлтийн зайг нэг мөчлөгийн, өөрөөр хэлбэл түрэлт хийх газрын эхлэх болон дуусах
цэгийн хоорондын зайн тэн хагасаар, бульдозерийн ажилд овоолго, булаасын босоо тэнхлэгүүдийн хоорондын
зайгаар тооцож тогтооно.
Тусгайлан сэндийлж овоолсон, бэлтгэсэн болон тээврийн хэрэгслээр ачиж зөөвөрлөсөн хөрсийг үндсэн
хөрсний шинж байдлаас хамааруулан сийрэг байдлаар тооцно.
Байгалийн нягтаас сийрэг байдалд шилжүүлэх илтгэлцүүр нь хайрган хөрсөнд 1.26-1.32, дунд зэргийн ба
нарийн хайр, сайрган хөрсөнд 1.14-1.28, шавран хөрсөнд 126-1.32, шавранцар хөрсөнд 1.14-1.32, ургамалт
үенд 1.14-1.3, алтан химэрлэг хөрсөнд 1.14-1.37, элсэн хөрсөнд 1.08-1.28, элсэнцэр хөрсөнд 1.08-1.28, хадан
хөрсөнд 1.14-1.5 байна.
Шороон байгууламжийн ажилд хөрсийг нягтруулахдаа хөрсний нягтрах шинж байдлын ангиллаас хамааруулан
нягтад шилжүүлсэн хөрсний тоо хэмжээг дараах илтгэлцүүрээр өсгөж авна. Үүнд:
- 92.0 хувь хүртэл стандартын нягтралтай бол -1.12;
- 92.0-оос дээш хувийн стандартын нягтралтай бол - 1.18.
- Хөрсний нягтралын гол үзүүлэлт нь түүний бүрэлдэхүүн дэх элс шаврын агууламжаас хамаарах бөгөөд
стандартын нягтралын үед хөрсний нягт нь дараах үзүүлэлт (хүснэгт № 11)-ийг хангасан байвал зохино.
Хүснэгт № 11
1 / 33
 д/д Хөрсний ангилал Нягтралын хүлцхүйц хэмжээ, г/см3
1. Элсэрхэг 1.84
2. Шаварлаг 1.97
3. Тоосорхог 1.70
4. Шаварлагтай 1.90
5. Шаварлаг ихтэй 1.68
6. Шавар 1.64
- Яндан хоолойн шуудууг yxax, булах ажлын тоо хэмжээг нийт угсрагдах яндан хоолойн уртаар, устай болон
хуурай жалга, гууг нэвтрэх хэсгийн арматур, тусгай маягийн хийцийн (фасон) уртыг хасахгүйгээр тооцно.
Асгаасанд тараах сийрэг хөлдүү хөрсийг байгалийн нягтралд шилжүүлэхдээ ажлын тоо хэмжээг хөрсний
ангиллаас хамааруулан доорх илтгэлцүүрээр хувааж авна.
I, II зэргийн хөрсөнд - 1.5
III зэргийн хөрсөнд - 1.4
- Өвлийн улиралд гүйцэтгэх газар шорооны ажлын хэмжээг үйлдвэрлэл зохион байгуулах төслийн дагуу
техник-эдийн засгийн үндэслэлтэйгээр гүйцэтгэнэ.
- Мөнхийн хөлдөлтийн тархацтай нутаг районд зуны улиралд газар шорооны ажил гүйцэтгэхдээ гэсгэлэн
болон хөлдүү хөрсний тоо хэмжээг тусад нь тооцно.
- Хөлдүү хөрсийг бутлахдаа механикжсан болон тэсэлгээний арга хэрэглэх бөгөөд хөрсний шинж байдлаас
хамааруулан үйлдвэрлэлийн аргыг дараах байдлаар сонговол зохино.
• 0.25 метр хүртэл хөлдүү үетэй хөрсийг урьдчилан бутлахгүйгээр боловсруулахдаа 0.5-0.65 м3 багтаамж
бүхий шанагатай, 0.4 метр хүртэл хөлдүү үетэй хөрсийг 1.0-1.25 м3 багтаамж бүхий шанагатай эксковатор
хэрэглэнэ.
• 0.4 метрээс илүү хөлдөлтийн зузаантай хөрсийг зөвхөн тэсэлгээний аргаар хийнэ.

- Хүнхээл болон шуудуунд буцааж булахад хэрэглэх хөлдүү хөрсний хэмжээг нийт хөрсний 15.0 хувиас
хэтрүүлж болохгүй.
- Нойтон хөрс yxax ухлагын гүнийг хүснэгт № 12-д заасан хэмжээгээр нэмэгдүүлж авна.
Хүснэгт №12

д/д Хөрс Нэмэгдүүлэх хөрсний зузаан (м)

1. Элс ба хөнгөн элсэрхэг 0.3
2. Тоосорхог элс, хүнд элсэрхэг 0.5
3. Шавранцар, шавар, химэрлэг 1.0
- Тэсэлсэн хүлх (массив) болон хоёр дахь шатны буталгаагаар гарах хөрсний хэмхдэсийн хэмжээ хэрэглэх
машин, механизмын төрлөөс хамааран доорх хэмжээ (хүснэгт № 13)-нээс их байж болохгүй.
Хүснэгт №13
д/д Машин, механизмын нэр төрөл Хөрсний хэмхдэсийн дээд хязгаар
1. Шууд ба буцах шанагатай эксковатор Шанаганы өргөний 2/3
2. Драглайнаар тоноглогдсон эксковатор Шанаганы өргөний тэн хагас
3. Скрепер Ухах хамгийн том хийцлэлийн гүний 2/3
4. Бульдозер, грейдер Овоолгын өндрийн тэн хагас
Тэвшний өргөний тэн хагас буюу паспортын даацын
5. Авто өөрөө буулгагч
хагас
6. Бутлуур Хүлээн авах бункерын сараалж торны нүдний
хэмжээний 3/4
- Хөлдүү хөрсийг гэсгээх аргыг зөвхөн дараах нөхцөлд хэрэглэнэ. Үүнд:
• 50 м3 хүртэл эзлэхүүнтэй бага хэмжээний ажил гүйцэтгэвэл;
• Төвөгтэй, хязгаарлагдмал орон зайд ажил гүйцэтгэвэл.

- Барилга, байгууламжийн доторх хонгил, хөндий зайг булах, тэгшлэхэд хөлдүү хөрс хэрэглэхийг
хориглоно.
- Өвлийн улиралд ухсан шуудуунд яндан хоолойг угсарсны дараа удаахгүйгээр булна. 300 мм-ээс бага
голчтой яндан хоолойг хоолойн дээд ирмэгээс 20 см-ийн зузаан хуурай хөрсөөр булж бэлтгэнэ.
Дөрөв. БАРИЛГЫН СУУРЬ, ЗООРИНЫ (ПОДВАЛ) XAHA, ТУЛГУУР ХАНА
Хийцийн шийдлээр нь суурийг шугаман, тусдаа байрлах (каркасан барилгын суурь, аяган суурь), гүнзгий
шигтгэдэг гадсан гэж ангилдаг. Ажил явуулах аргаар нь цутгамал ба угсармал, гадсан суурь гэж ангилна.
Гадсан суурийг суулгах байдлаар нь өрөмдөж ба цохиж суулгах гэж хоёр ангилна.
4.1. Тусгай байрлах каркас суурь
a) Цутгамал суурь
Суурийн ажлын тоо хэмжээг тодорхойлохын тулд юуны өмнө зурагтай танилцаж, суурийн хэмжээ, хэв маяг,
бетоны марк зэргийг тогтооно. Үүний дараа хэмжээ болон төрлөөрөө ижил сууриудыг бүлэглэж, бүлэг бүрээс
нэг суурийн эзлэхүүнийг тооцож гаргаад, хэсэгт орсон сууриудын нийлбэрээр ажлын тоо хэмжээг гаргана.
Бүлэг бүрийн нийт тоо хэмжээг ажлын тоо хэмжээ тооцох нэгдсэн хүснэгтэд оруулна. Төмөр бетон сууринд
ажлын зурагт байгаа арматурын жинг, гангийн ангиллаар тооцохоос гадна нэмэлт деталийн жинг тусгайд нь
тооцож гаргана.
2 / 33
Тусдаа байрлах суурь нь ихэвчлэн шаталсан хэлбэртэй байдаг. Иймд суурийн тоо хэмжээг шатлалуудын
цутгалтын ажлын тоо хэмжээний нийлбэрээр авна.

Зураг 10. Тусдаа байрлах цутгамал суурь

10-p зурагт үзүүлсэн суурийн эзлэхүүнийг дараах томьёогоор тооцно.
V=a1b1h1+a2b2(h2-h1)+a3b3(h3-h2) (25)
a1=2.2 м, b1=1.9 м, h1=0.40 м, a2=1.40 м, b2=1.10 м, h2=0.40 м, a3=1.0 м, b3=0.70м, h3=0.40 м бол h1=h2=h3
25-р томьёог ашиглаад суурийн эзлэхүүнийг тодорхойлъё.
V = 2.2x1.9x0.4+1.4x1.1x0.4+1.0x0.7x0.4=2.57м3
Тусдаа байрлах чулуун, чулуут бетон, бетон ба төмөр бетон сууриуд ихэвчлэн олон үет хэлбэртэй байх ба
тэдгээрийн үеийн өндөр ба мөргөцөг нь ижил хэмжээтэй байдаг. Ийм суурийг дөрвөн талт пирамид гэж үзэж
дараах томьёогоор тооцно.

F - пирамидын доод суурийн талбай, м2;

ƒ - пирамидын дээд суурийн талбай, м2;
hп - пирамидын өндөр, м;
P - доод суурийн периметр, м.
Аяган суурийн эзлэхүүнийг тооцохдоо аяганы эзлэхүүнийг нийт суурийн эзлэхүүнээс хасахгүй.
б) Угсармал суурь
Тусдаа байрлах угсармал суурийн ажлын хэмжээг 3 үзүүлэлтээр зургийн дагуу хийнэ. Үүнд: Эзлэхүүнээр (м3),
ширхгээр (ш), жингээр (т).
Угсармал суурийн бүтээцийн ажлын тоо хэмжээг нэр төрөл, маркаар нь түүвэрлэж (хүснэгтэд оруулан)
тодорхойлно. Тэгэхдээ суурийн ажлын зургийн дугаарыг зааж өгнө. Тусдаа байрлах суурийн ажлын тоо хэмжээ
тооцох зарчмыг 11-р зургийг ашиглаж гаргая.

Зураг 11. Нэг давхар үйлдвэрийн барилгын тусдаа байрлалтай суурь

Эхлээд гол эгнээ буюу гол тэнхлэгүүдээс эхэлнэ. (зураг 11), өөрөөр хэлбэл D эгнээний дагуу 1н-9 тэнхлэгийг
хамааруулан тооцно. Үүний ижлээр C, B, A эгнээг тооцно.
4.2. Шугаман суурь
a) Цутгамал суурь
Цутгамал шугаман суурийн ажлын тоо хэмжээг тооцохдоо тухайн суурийн хөндлөн огтлолын талбай (F)-г
тодорхойлоод түүнийг суурийн урт (L)-aap үржүүлнэ.
Үүнийг томьёогоор илэрхийлбэл:
V=FxL (27)
Зарим үед шугаман суурийн хөндлөн огтлолын талбай нь суурь суултын гүн, улны өргөнөөс хамаараад өөр өөр
байдаг. Ийм үед ажлын тоо хэмжээг ижил хөндлөн огтлолтой хэсгүүдээр хувааж тооцдог.

Зураг 12. Цутгамал шугаман суурийн байгуулалт

V= F1L1+F2L2+F3L3+F4L4+.............. +FnLn (28)
Үүнд:
F1F2.............Fn - суурийн хэсгүүдийн хөндлөн огтлолын талбай, (м2);
L1L2………..Ln - тухайн хэсгүүдийн урт, (м)
Шугаман суурийн уртыг тооцох хоёр арга байдаг.
1. Гадна ханын доорх суурийн дэлгэсэн уртыг ижил хөндлөн огтлолын талбайтай хэсгүүдийн
тэнхлэгийн хэмжээгээр авна.
12-р зурагт заасан суурийн дэлгэмэл уртыг A, B тэнхлэгийн ба 1, 2-р тэнхлэгийн дагуух хоёр талыг нэмж дараах
томьёогоор тодорхойлно.
L=( L1+L2)x2 (29) болно.
Дээрх дэлгэмэл урт нь тэнхлэгээр авсан урттай тэнцүү гэсэн үг. Тооцооны энэ аргыг суурийн байгууламжийн
хэлбэр, хэмжээнээс үл хамааран ашиглаж болох боловч тэгш хэмийн тэнхлэг нь суурийн өргөний 3 хуваасны
нэгд байх тохиолдолд ашиглаж болохгүй. Энэ тохиолдолд 2-р аргыг ашиглана.
2. Шугаман суурийн дэлгэмэл уртыг <тасдах> аргаар буюу ижил хөндлөн огтлолтой хэсгүүдээр нь
тооцно.
Голын суурь огтлолцсон тохиолдолд мөн л тэдгээрийн хэсэг бүрийн уртыг тооцож гаргана. Өөрөөр хэлбэл,
гадна сууриудын дотор ханын хоорондох уртаар тооцно. Үүнийг жишээн дээр авч үзье.
Жишээ 4. Доорх цутгамал шугаман суурийн байгуулалт өгөгджээ. Үүнийг ашиглан суурийн эзлэхүүнийг тооцъё.
Бодолт: Суурийн хөндлөн огтлолын талбай ба суурийн дэлгэмэл уртыг тодорхойлъё.
Суурийн хөндлөн огтлолын талбай:
3 / 33
F=1.3x 0.3 + 0.7x 1.0 = 1.09 м2
Суурийн дэлгэмэл уртыг гадна ба дотор ханын уртын нийлбэрээр тодорхойлно.
Lp= (48.0+12.0) x 2 + 48.0-1.30=166.7 м
Суурийн эзлэхүүн:
V=F x Lp = 1.09 x 166.70 = 181.70 м3 байна.

Зураг 13. Барилгын шугаман суурийн байгуулалт

Жишээ 5. 14-р зурагт үзүүлсэн барилгын шугаман суурь ба зоорь (подвал)-ийн хана (2-3 -р тэнхлэгийн
хоорондох)-ын эзлэхүүнийг тодорхойлъё.

Зураг 14. Барилгын шугаман суурь ба зоорины (подвал) хана

Бодолт: 14-р зургаас үзэхэд A, B тэнхлэгийн дагуух суурь шаталсан хэлбэртэй байна. Суурийн улны өргөн нийт
барилгын дагуу 800 мм, суурийн өргөн 600 мм байна.
Суурь ба зоорины ханыг тусгай хэсэг болгон хувааж тооцоо хийе. Тухайн тохиолдолд 4 хэсэг болгон хувааж
тооцвол ашигтай. Үүнд:
Нэгдүгээр хэсэг нийт барилгын дагуух суурийн дэр, хоёрдугаарт зоорины (2-3 тэнхлэг) хана, гуравдугаарт 1
тэнхлэгийн дагуух суурь, дөрөвдүгээрт A, B тэнхлэгээр хашигдах суурь.
Нэгдүгээр хэсэг.
Нийт барилгын хэсгийн дэлгэмэл урт: L= (46.70 + 12.00) x 2+(12.00-0.80) = 128.60 м
Суурийн дэрний хөндлөн огтлолын талбай: F = 0.80 x 0.30 = 0.24 м2
Суурийн дэрний эзлэхүүн: V = 0.24 x 128.60 = 30.86 м3
Хоёрдугаар хэсэг
Зоорины ханын дэлгэмэл урт: L = (12.00 +12.00) x 2.0=48.00 м
Зоорины ханын хөндлөн огтлолын талбай: F = 0.60 x (5.1-0.30) = 2.88 м2
Зоорины ханын эзлэхүүн: V = 2.88 x 48.00 = 138.24 м3
Гуравдугаар хэсэг
1 тэнхлэг хүртэлх суурийн урт: L = 12.00 - 0.60 = 11.40 м
Суурийн хөндлөн огтлолын талбай: F = 0.60 x 0.60 = 0.36 м2
Суурийн эзлэхүүн: V = 0.36 x 11.40 = 4.1 м3
Дөрөвдүгээр хэсэг
Энэ хэсгийн суурь шаталсан хэлбэртэй учир эхлээд суурийн хажуугийн талбайг тодорхойлоод, уг талбайг
суурийн өргөнөөр үржүүлж, үүнийг хоёр дахин өсгөнө.
Суурийн хажуугийн талбай:F=(1.2+1.8+2.4+3.0+3.6)x5.0+0.60x4.7+4.2x5.1=84.24 м2
Нийт эзлэхүүн: V = 30.86+138.24+4.1+101.1=274.3 м3
б)Угсармал шугаман суурь
Угсармал суурийн ажлын тоо хэмжээг угсармал эдлэлийн марк, нэр төрлөөр нь төсвийн нормд байгаа жингийн
ангиллаар, зураг төслийн дагуу тодорхойлно.
Угсармал шугаман сууринд хичнээн ширхэг гулдмай орохыг жишээн дээр авч үзье.
Жишээ нь: Суурийн дэлгэмэл урт LD = 240 м, суурийн өндөр (дэрнээс суурийн дээд ирмэг хүртэл) h = 2.95 м
тохиолдолд ЗХГ-6 маркийн гулдмайн (2380 x 600 x 580 мм-ийн хэмжээтэй) шаардагдах тоо хэмжээг
тодорхойлъё.
Гулдмайн тоог тодорхойлохдоо суурийн эзлэхүүнийг гулдмайн шилжүүлсэн эзлэхүүнд хувааж тооцно. Гулдмайн
шилжүүлсэн эзлэхүүнийг, гулдмайн бодит эзлэхүүнийг 1.02 гэсэн итгэлцүүрээр өсгөх замаар тодорхойлно.
Суурийн эзлэхүүн: V = 240 x 0.60 x 2.95 = 424.8 м3
Гулдмайн эзлэхүүн: V = 2.38 x 0.60 x 0.58 = 0.828 м3
Сууринд шаардлагатай гулдмайн тоо:
ширхэг болно.
Угсармал шугаман суурийн зарим хэсгийг цутгах, жижиг гулдмайг (ЗХГН) тавих бол зургийн дагуу тооцно.
Жишээ 6. Зураг 14-ийн дагуу барилгын зоорины хана, суурийн эзлэхүүн ба гулдмайн тоог тодорхойлъё.
Бодолт: 5-р жишээний адил суурь ба зоорины ханыг 4 хэсэг болгон хуваана. Үүнд:
Нэгд барилгын суурийн дэр, хоёр дахь хэсэгт зоорины хана, гуравдугаар хэсэгт 1 тэнхлэгийн дагуух суурь,
дөрөвдүгээр хэсэгт A, B тэнхлэгээр хашигдах суурь. Төсөлд:
СГ-8 2380 x 800 x 300 мм хэмжээтэй дэр сонгосон.
Нэгдүгээр хэсэг
Шууд тооцоогоор суурийн дэрний тоог тодорхойлъё (зураг 14).
Суурийн дэлгэмэл урт LD = (46.70+0.8) x 2 + (12.00-0.80) x 3 = 128.6 м
Дэрний хооронд 15 мм завсартай тохиолдолд СГ-8 маркийн дэр
ширхэг болно.
4 / 33
Хоёрдугаар хэсэг
Нэгж эзлэхүүний аргыг ашиглан зоорины эзлэхүүнийг тооцож болно.
P - зоорины эргэн тойрны хэмжээ (м) (периметр) P = 12 x 4 = 48. м
Зоорины ханын эзлэхүүн: V = P(H-h) x t
h - суурийн дэрний өндөр;
H - зоорины ханын өндөр (м);
t - зоорины ханын өргөн (м).
V= 48 x (5.1-0.30) x 0.60 = 138.24 м3
Зоорины хананд opox ЗХГ-6 маркийн гулдмайн тоо хэмжээ
ширхэг болно.
Гуравдугаар хэсэг
1-1 тэнхлэгийн дагуух суурийн урт: L= 12.0 - 0.6 = 11.4 м
Суурийн өндөр: h = 0.90 - 0.30 = 0.60 м;
Суурийн эзлэхүүн: V= 0.60x0.60x 11.40 = 4.1 м3
ЗХГ-6 маркийн гулдмайн тоо хэмжээ:
ширхэг болно.
Дөрөвдүгээр хэсэг
Суурийн ханын хажуугийн талбайг геометрийн хоёр дүрс ABCD талт ба KDCE трапец (зураг № 15) болгон
хувааж тооцно.
Суурийн нэг талын хажуугийн талбай:
м2

Зураг 15. Суурийн 2-р доголын хажуу талбай

Хоёр талынх нь:
75.06x2= 150.12 м2
Өргийн эзлэхүүн:
V= 150.12 x 0.60 = 90.07 м3
Гулдмайн тоо хэмжээ:
ширхэг болно.
ЗХГ-6 маркийн гулдмайн нийт тоо хэмжээ 164+5+107=276; СГ-8 маркийн суурийн дэр 54 ширхэг орох нь
тогтоогдлоо.
Гулдмайн хоорондын цутгамлын хэмжээг зураг төслийн дагуу авна.
Нэмэлт ажлууд. Шугаман суурийн босоо, хэвтээ тусгаарлалтын ажлыг тусгайд нь тооцох шаардлагатай. Хэрэв
суурийн гадаргуугийн хоёр талаас нь тусгаарлалт төлөвлөсөн бол ажлын тоо хэмжээг хоёр талын нийт
талбайгаас сууринд гаргасан нүх зайг хасаж тооцно.
4.3. Гадсан суурь
Гадсан суурь суулгах ажлын тоо хэмжээг төсвийн нормын 5-р эмхэтгэлд байгаа хэмжих нэгжид тохируулан
тооцно.
Гуалин гадастай суурийн ажлын тоо хэмжээн гуалингийн дээд хэсгийн голчоор, гадасны нийт уртаар (үзүүрийг
оруулан) тооцно.
Модон гадасны эгнээ, чиглүүлэгч ба эгнээний гадас, малгай болон бусад ажлуудыг зураг төсөлд зааснаар авна.
Ган гадас (шпунт) зөөх, сугалах, бэхлэх ажлыг нэгж гадсаар ба тн-оор, ажлын зургийн дагуу тооцно. Цулгай
хөндлөн огтлолын талбайтай төмөр бетон гадас зоох ажлын тоо хэмжээг тооцохдоо ажлын зураг ашиглана.
Харин дөрвөлжин хэлбэрийн, дугуй огтлол бүхий голоороо хөндий гадасны ажлын хэмжээг дотор зайг нь
хасалгүйгээр тооцно. Бүрхээрт гадас зоох ажлыг төмөр бетон бүрээсний эзлэхүүнээр нь, харин доторх
бүрээсний чигжээсийг тусад нь тооцно. Гадсан суурийн шат, вандан барих, буулгах ажлын хэмжээг ажил
гүйцэтгэх төсөлд зааснаар авна.
4.4. Тулгуур хана.
Тулгуур хана нь ихэнх тохиолдолд трапец хэлбэртэй байдаг тул ажлын тоо хэмжээг гаргахдаа түүний хөндлөн
огтлолын талбай (F)-г уртаар (L) нь үржүүлж тодорхойлох ба харин өндрийн дагуух хөндлөн огтлол нь хувьсах
бол томьёо 26-гаар тооцно. Ажлын тоо хэмжээг м3-ээр тодорхойлно. Тулгуур ханын арматур, бэхэлгээний
мөрийн жинг ажлын зургаас авна.
Тулгуур ханыг угсармал хавтангаар хийх тохиолдолд ажлын тоо хэмжээ, арматур бэхэлгээний төмрийн жинг
зураг төслийг үндэслэн, нэг ширхэг эдлэлийн талбай 6, 15, 20, 30 м2 хүртэл гэсэн шатлалтайгаар тус тус
тодорхойлно.
Тав. БАГАНА, XAHA, XAMAP XAHA
5.1. Багана
Баганыг хийгдсэн материалын дагуу дараах төрлүүдэд хуваадаг. Үүнд: Тоосгон (дөрвөлжин, дугуй), төмөр
бетон угсармал болон цутгамал, нэг болон хэд хэдэн хэсгээс бүрдэх ган, ган хоолойгоор хийгдсэн, модон
5 / 33
багана гэх мэт.
Төрөл бүрийн баганын тоо хэмжээг тус тусад нь тооцно. Тоосгон, чулуун, цутгамал төмөр бетон болон модон
баганын тоо хэмжээг м3-ээр, угсармал төмөр бетонон баганыг ширхгээр, 2, 3, 4, 6, 8, 10, 15, 20 тн хүртэл гэсэн
жингийн ялгавартайгаар тооцно.
Баганыг зураг төслийн дагуу авна. Багана (тоосго, чулуу, чулуут бетон гэх мэт)-ын өндрийг суурийн дээд
ирмэгээс дэр, татангийн доод ирмэг буюу дам нурууны дээд ирмэг хүртэлх зайгаар авна.
Цутгамал баганын өндрийг суурийн дээд ирмэгээс гол нуруу (прогон)-ны дээд тал хүртэл хэмжээгээр авна.
5.2. Хана
Ханын өргийн ажлын тоо хэмжээг хийсэн материал, ханын зузаанаас нь хамааруулан гадна, дотор хана тус бүр
дээр тодорхойлно. Тоосгон өргийн ажлын хэмжээг м3-ээр хэмжинэ. Угсармал ханыг төсвийн нормын дагуу
ширхгээр, модон ханыг м2-аар, цутгамал бетон ба төмөр бетон ханыг м3-ээр тус тус тооцно.
Өргийн материалын жинг батлагдсан стандарт, техникийн нөхцөлөөр авна. Барилгын ханыг хоёр ба түүнээс
дээш төрлийн материалаар өрөх бол ажлын хэмжээг материалын төрөл бүр дээр тооцож гаргана.
1. Тоосгон хана
Тоосгон ханын ажлын тоо хэмжээг нийт ханын уртыг өргөн, өндрөөр үржүүлж олно. Хэрэв хананд хаалга, цонх
суулгах нүх (энэ талаар цонх, хаалга гэсэн бүлэгт тодорхой өгүүлсэн болно)-тэй бол ажлын тоо хэмжээг
гаргахын өмнө нүхнүүдийн нийт талбайн хэмжээг гаргаж xacax хэрэгтэй. Хэрэв ханын тэнхлэг ханыхаа зузаанд
нэг тэгш хэмтэй бол барилгын нийт уртыг тэнхлэгээр нь тооцож болно. Хэрэв тэнхлэг нь шилжилттэй бол нийт
уртыг дараах аргаар тооцно. Өөрөөр хэлбэл хэмжээсүүдийг ажлын зургаас бодит хэмжилтээр авна.
Жишээ нь: Зураг 16(a) дээр ханын нийт урт P = (40.0+20.0) x 2 = 120 м
Харин зураг 16(6) дээр P = (20.42+39.40) x 2 = 119.64 м болно.
Ханын өндрийг суурийн дээд ирмэгээс карнизын дээд ирмэг хүртэлх зайгаар авна.
Карниз байхгүй тохиолдолд хучилтын дээд ирмэгээр өндрийг нь авдаг. Ханын талбайг F = P x h; (м2) гэсэн
томьёогоор олно.
Үүнд:
P - ханын нийт урт
H-өндөр

Зураг 16 (a, б). Барилгын ханын зураг: a - тэгш хэмтэй тэнхлэгтэй хана; б - тэгш хэмгүй тэнхлэгтэй хана.
Онцгой хэв маягтай барилгын ханын өргийн хэмжээг тооцоход хүндрэлтэй байдаг тул түүнийг тооцохын тулд
хүснэгт (№ 14)-ээр тооцох нь зохистой.
Хүснэгт № 14
Тэмдэгт (м) Ханын Ханын талбайг Талбай (м2) Ханын Өргийн
Ханын Ханын тодорхойлох
тэнхлэг урт (м) өндөр дэлгэрэнгүй Зай Зайг зузаан эзлэхүүн
Доод Дээд (м) Хана (хүн) хассан (м) (м3)
тооцоо
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
1 4.25 -0.20 +2.80 3.0 F = 4.25 х 3.0 12.75 3.75 9.0 0.51 4.59
Тал багана, мөг, хашлага, бүслүүр, лоджий зэрэг 25 см-ээс өндөр өргийн ажлын хэмжээг нэмж тооцно. 25 см
хүртэл өндөртэй архитектурын жижиг хэсгийг өрөх ажил нь нормд тусгагдсан тул тусгайлан тооцох
шаардлагагүй. Өргийн ажлаас төмөр бетон бүс, ялуу, хаалга, цонх зэргийн эзлэх зайг хасаж, халаалтын нишний
догол, салхивч, утааны яндангийн сувгийн өрөг, хучилтын суулт зэргийн хэмжээг хасахгүй. Өргийн заадас
(расшивка) гаргах ажлын тоо хэмжээг цонх, хаалганы үүр зайг хасахгүйгээр нийт талбайгаар тодорхойлно. Орон
зайн хоосон үетэй тоосгон ханыг өрөх ажлын тоо хэмжээг цул ханын адил тооцно.
Хэрэв өрөг шулуунаас өөр хэлбэртэй байвал хэлбэр тус бүрээр нь ажлын тоо хэмжээг гаргана.
Хүснэгт № 14
Ханын Ханын Тэмдэгт (м) Ханын Ханын тал-байг Талбай (м2) Ханын Өргийн
тэнхлэг урт (м) Доод Дээд өндөр тодорхойлох Хана Зай Зайг зузаан эзлэхүүн
(м) дэлгэрэнгүй (нүх) хассан (м) (м3)
тооцоо
1 2 3 4 L5 6 7 8 9 10 11
1 4.25 -0.20 +2.80 3.0 F = 4.25x3.0 12.75 3.75 9.0 0.51 4.59
Тал багана, мөг, хашлага, бүслүүр, лоджий зэрэг 25 см-ээс өндөр өргийн ажлын хэмжээг нэмж тооцно. 25 см
хүртэл өндөртэй архитектурын жижиг хэсгийг өрөх ажил нь нормд тусгагдсан тул тусгайлан тооцох
шаардлагагүй. Өргийн ажлаас төмөр бетон бүс, ялуу, хаалга, цонх зэргийн эзлэх зайг хасаж, халаалтын нишний
догол, салхивч, утааны яндангийн сувгийн өрөг, хучилтын суулт зэргийн хэмжээг хасахгүй. Өргийн заадас
(расшивка) гаргах ажлын тоо хэмжээг цонх, хаалганы үүр зайг хасахгүйгээр нийт талбайгаар тодорхойлно. Орон
зайн хоосон үетэй тоосгон ханыг өрөх ажлын тоо хэмжээг цул ханын адил тооцно.
Хэрэв өрөг шулуунаас өөр хэлбэртэй байвал хэлбэр тус бүрээр нь
ажлы

Зураг 17. Тоосгон барилгын булангийн болон эгнээний хэсэглэл

Жишээ 7. 17-р зурагт үзүүлсэн хоёр блоктой, 5 давхар барилгын булангийн болон эгнээний хэсгийн өргийн
6 / 33
ажлын тоо хэмжээг тодорхойлъё. Давхрын өндөр 3 м.
Бодолт: Гадна болон дотор ханан дахь хаалга, цонх суулгах нүхний талбайг тодорхойлъё.
A. Цонхны нух: Шатны тавцанг гэрэлтүүлэх зорилгоор шилэн блокон хана (ШБХ) өрөх ба ХБ24-15 хаалганы
хэмжээтэй, 16 ширхэг байна. (2x4x2). Үүнээс гадна Ц-15.18, Ц-12.15 гэсэн хоёр цонхны эвлүүлэг байрлуулсан
болно. Ц-15.18 цонхны эвлүүлэг 86[7+9x4)x2] ширхэг, Ц-12.15 цонхны эвлүүлэг 130 (13x5x2) ширхэг байна. Бүх
бодолтыг хүснэгт № 15-д тусгалаа.
ЦОНХНЫ НҮХИЙГ ТООЦОХ
Хүснэгт №15
Хэмжээ (м) Нүхний Нүхний TOO Нийт талбайн
Цонхны эвлүүлгийн загвар талбай (м2) (ш) хэмжээ
Өргөн Өндөр
Ц-12.15 1.47 1.16 1.7 130 221.0
Ц-15.18 1.77 1.46 2.58 86 221.88
Гэрлийн нүх (ШБХ) 1.472 2.371 3.49 16 55.84
Нийт дүн 232 498.72
Б. Хаалганы нух: Тоосгон хананы ажлын тоо хэмжээг тодорхойлохын тулд зөвхөн тоосгон хананд суулгах
хаалганы нүхийг тогтоох хэрэгтэй.
Гадна хананд ХБ 24-15 хаалга 4 ширхэг, тагтны хаалга 8x4=32 ширхэг байна. 0.38см тоосгон дотор хананд
ХБ21-10 хаалганы эвлүүлэг 5x8=40, ХБ 21-09 хаалганы эвлүүлэг 12x5=60 ширхэг орно.
Тооцоогоор гадна хананд гарах нийт нүхний талбай 498.72 + 59.52 + 13.96 = 572.2 м2 болно.
ХААЛГАНЫ НҮХИЙГ ТООЦОХ
Хүснэгт №16
Хэмжээ (м) Эвлүүлгийн талбай (м)
Нэг Эвлүүлгийн
Эвлүүлгийн загвар Өргөн Нийт
Өндөр эвлүүлгийн TOO (Ш) 3 хүртэл 3-аас талбай Тодотгол
(мм) (м) талбай илүү (м)
ХБ21-09 Тагтны хаалга 0.89 2.09 1.86 32 59.52 - 59.52 Гадна 51 см хана
хананд
ХБ24-15 1.472 2.371 3.49 4 - 13.96 13.96 Мөн адил
ХБ21-10 0.97 2.071 2.01 40 80.4 - 80.4 38 см хана хананд
ХБ21-9 0.87 2.071 1.8 60 108 - 108 25 см хана хананд
Нийт дүн 247.92 13.96 261.88
38 см хананд гарах нүхний талбай 80.4 м2;
Гадна, дотор өргийн хэмжээг тодорхойлъё. Үүнд:
51 см зузаантай ханын талбайг ольё..
V1=[(41.65+0.31)x4+(11.41-0.2-0.2)x2)]x3x5 = [(189.86x3x5) = 2847.9 м2
Гадна ханаас xacax зай 572.2 бол 51 см ханын эзлэхүүн:
2847.9-572.2 = 2275.70x0.51 = 1160.61 м3 болно.
38 см зузаантай ханын талбайг олъё.
V2=[(11.41-0.40)x7+6.9x4 +(3.19- 0.38)x4]x3x5 = 1738.65 м2
Дотор ханаас xacax зай 80.4 бол 38 см ханын эзлэхүүн:
1738.65-80.4 = 1658.25x0.38 = 630.13 м3 болно.
25 см зузаантай ханын талбайг олъё.
V3 = [(11.01x8 +1.2x8)]x 3 x 5 = 1465.2 м2
25 см ханаас xacax зай 108.0 бол ханын эзлэхүүн:
1465.2-108 = 1357.2x0.25= 339.3 м3 болно.
Тоосгон хананы нийт өргийн ажлын тоо хэмжээ:
1160.61 + 630.13 + 339.3 = 2130.04 м3 болж байна.
Өрөг, хамар хана арматурчлах ажлын тоо хэмжээг зураг төслийн дагуу авч тонн (тн)-оор тодорхойлно.
Гадна талын төмөр эдлэлүүд, yc зайлуулагч болон хананд заадас гаргах ажлын тоо хэмжээг цонх, хаалганы
эзлэх зайг хасахгүйгээр нийт талбайгаар авна.
2. Угсармал хавтгаалжин хана
Угсармал хавтгаалжин ханын ажлын тоо хэмжээг зураг төслийн дагуу ширхгээр, үйлдвэрийн болон иргэн, орон
сууцны гэсэн ангиллаар тодорхойлно.
Үйлдвэрийн угсармал дан барилгын хавтгаалжин урт 7 м хүртэл бол 10 м2, 10 м2-аас их талбайтай, урт нь 7 м-
ээс урт бол 15 м2, 15 м2-аас их талбайтай, үйлдвэрийн олон давхар угсармал барилгын ханын эгнээний
хавтгаалжийг 10 м2, 10 м2-аас их талбайтай гэж тус тус ангилж тооцно.
Иргэн, орон сууцны угсармал барилгын ханын хавтгаалжийг газар хөдлөлийн 6 хүртэл, 7-9 баллыг тэсвэрлэх
гэж ангилна.
Газар хөдлөлийн 6 хүртэл баллтай газар баригдах каркасгүй барилгын хавтгаалжийн талбай 6, 10, 25 м2
хүртэл, 7-9 баллтай газар баригдах каркастай болон каркасгүй барилгын хавтгаалжийн талбайг 15, 20 м2
хүртэл гэж тус тус ангилан тооцно.
Ханын хавтгаалжийн хэвтээ, босоо заадаст бин битүүгийн тусгаарлалт (герметизация), гадна талын чигжээс
(швы) хийх ажлын тоо хэмжээг уртааш метрээр тодорхойлно.
3. Модон хана
7 / 33
Заамал модон гадна ханын уртыг зөрүүлэгийн гадна талын хэмжээгээр заамалнаас бусад модон гадна ханын
уртыг барилгын гадна талын эргэн тойрны хэмжээгээр, дотор ханын уртыг гадна ханын гадна ирмэгүүдийн
хоорондох зайгаар, хамар ханын уртыг хана хоорондын зайгаар тус тус тооцож, ажлын тоо хэмжээг м2-аар
тодорхойлно. Нийт талбайгаас хаалга цонхны эзлэх зайг xacax ба ханын суултыг нэмэхгүй.
Хана, хамар ханын өндрийг зураг төслийн дагуу авна. Үүнд:
- Заамал модон болон яс модтой ханын өндрийг доод ба дээд хэвтээ холбоосын гадна ирмэгүүдийн
хоорондох зайгаар авна. Заамал модон ханын суултыг тооцож, өндрийг 5.0 хувиар нэмэгдүүлнэ.
- Бамбай ханын өндрийг суурийн дээд ирмэгээс адрын дам нурууны дээд ирмэг хүртэлх зайгаар;
- Хамар ханын өндрийг цэвэр шалны түвшингээс тааз хүртэлх зайгаар тус тус авна.
4. Хамар хана
Хамар ханын уртыг хана хоорондын зайгаар тооцож, ажлын тоо хэмжээг хийсэн материалаас нь хамааруулан
тодорхойлно. Хамар ханын өндрийг хийсэн материалаас нь хамааруулан тодорхойлох ба цутгамал төмөр
бетон, тоосго, шилэн блок, жижиг блокон ханын өндрийг хучилтаас тааз хүртэл, 1-р давхрын хамар ханын
өндрийг суурийн дээд ирмэгээс тааз хүртэлх өндрөөр тус тус тооцож авна.
Тоосгон хамар ханыг бэхлэх бэхэлгээг зураг төслийн дагуу тусгайд нь тооцно.

Зургаа. ХУЧИЛТ, ХУЧААС

Ашиглалтын болон техникийн шаардлагыг харгалзан барилга байгууламж, тэдгээрийн үндсэн бүтээцийг бүхэлд
нь тасралтгүй ажиллагаатайгаар буюу хэсэгчлэн цутгадаг.
Хучилт, багана, хана, хамар хана зэрэг үндсэн бүтээцийг хэсэгчлэн цутгаж болдог.
6.1. Хучилт
Хучилтын ажлын тоо хэмжээг дараах дөрвөн ангилалд хувааж тодорхойлно. Үүнд:
1) Даацын ханын хоорондох талбайгаар. Үүнд: төрөл бүрийн мод, тоосго (хүнхэр) зэрэг хучилтууд хамаарах
ба м2-аар тооцож авна.
2) Угсармал төмөр бетон хучилтыг нэгж эдлэлийн жин, талбайгаас нь хамааруулан ширхгээр тодорхойлно.
3) Цутгамал төмөр бетон хучилт болон асгаасан (үнс, керамзит гэх мэт), хөнгөн жижиг ширхэглэл (үнсэн
гулдмай, керамзитан гулдмай гэх мэт)-ийн хучилтыг м3-ээр тооцно.
4) Наамал болон бусад тусгаарлалтын материалаар хийсэн хучилтыг гадаргуугийн талбайгаар, м2-аар
тодорхойлно.
a) Угсармал төмөр бетон хучилт
Хучилтын хавтанг 5, 10, 15, 20 м2 талбайтай, дам нурууг 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 10, 15, 20, 30 хүртэл тн жинтэй гэж
ангилах ба ажлын тоо хэмжээг зураг төслийн дагуу ширхгээр тодорхойлно.
Хавтан угсрах ажилд хавтан, дам нуруунд холбоос гагнах, хавтангийн завсар чигжих зэрэг ажлууд
хамаарагддаг. Хавтангийн завсар чигжих ажлыг уртын метрээр тодорхойлж, дараах томьёогоор тооцно.
(30)
P - нэг хавтангийн эргэн тойрны хэмжээ (м);
N - хавтангийн тоо.
б) Цутгамал төмөр бетон хучилт
Цутгамал төмөр бетон хучилтыг хийцийн шийдлээс нь хамааруулан 4 ангилдаг. Үүнд:
1) Төмөр бетон цутгамал дам нуруу, гол дам нуруутай модон, угсармал төмөр бетон, төмөр хучилт;
2) Дам нуруугүй цутгамал төмөр бетон хучилт;
3) Хавиргат цутгамал төмөр бетон хучилт;
4) Төмөр дам нуруун дээр хийх цутгамал төмөр бетон хучилт.
Дам нуруу, гол нуруу, холбоос нурууны эзлэхүүнийг дараах томьёогоор тодорхойлно.
(31)
Fd - дам нурууны хөндлөн огтлол м2;
L - урт, м;
N -тоо, ширхэг.
Жишээ 8. Дараах өгөгдөлтэй төмөр бетонон давхар хоорондын хучилтын гол нуруу, дам нурууны хэмжээг
тодорхойлъё.
Гол нуруу: өргөн нь 0.4 м, өндөр нь 0.6 м, урт нь 6.5 м, тоо 12 ширхэг.
Дам нуруу: өргөн нь 0.2 м, өндөр 0.4 м, урт 2.7 м, тоо 48 ширхэг
Бодолт: Гол нурууны хөндлөн огтлол Fr= 0.4 x 0.6 = 0.24 м2
Дам нурууны хөндлөн огтлол Fd =0.2 x 0.4 = 0.08 м2
Гол нуруу болон дам нурууны төмөр бетоны хэмжээ:
Vб = FrLrnr+FdLdnd = 0.24x6.5x12+0.08x2.70x48=18.72+10.37=29.09 м3 болно.
Хэрэв ажлын зурагт дам нурууны урт өгөгдөөгүй зөвхөн тулгуур хоорондын зай өгөгдсөн бол дам нурууны уртыг
дараах аргаар тодорхойлно.
Дам нуруу нь төмөр бетонон баганан дээр тулгуурласан бол дам нурууны уртыг багануудын дотор ирмэгийн
8 / 33
хоорондын зайгаар авна. Харин чулуун болон тоосгон ханан дээр тулгуурласан бол хана хоорондын зай дээр
хоёр талын ханан дээр суусан хэмжээг нэмж, дам нурууны уртыг гаргана. Цутгамал төмөр бетонон хавтангийн
хэмжээг тодорхойлохдоо хавтангийн талбайг түүний зузаанаар үржүүлнэ.
Дам нуруутай хучилтын төмөр бетоны хэмжээг зураг 18-д зааснаар тооцъё.
1. Гол дам нурууны хэмжээг тодорхойлъё.
- Гол дам нурууны уртыг баганын тэнхлэгийн хоорондын зайнаас гол нурууны тэнхлэгийн дагуух баганын
хэмжээг хасаж тодорхойлно.
iI=i-b (32)
Гол дам нурууны өргөнийг ажлын зургаас, дам нурууны өндрийг дам нурууны доод захаас хавтангийн доод зах
хүртэлх зайгаар тус тус авна.
Гол дам нурууны эзлэхүүнийг (33) томьёогоор тодорхойлно.
V=axh(i-b) (33)
a - гол дам нурууны өргөн;
h - гол дам нурууны өндөр;
i - баганын тэнхлэгийн хоорондох зай;
b - дам нурууны тэнхлэгийн дагуух баганын хэмжээ.
2. Дам нурууны уртын хэмжээ (L)-v тодорхойлохдоо тэнхлэг хоорондын зайнаас гол дам нурууны
тэнхлэгийн дагуух баганын хэмжээг хасаж тодорхойлно.
L1 = L2 – a (34)
Дам нурууны өргөнийг ажлын зургаар авна. Дам нурууны өндрийг дам нурууны доод ирмэгээс хавтангийн доод
ирмэг хүртэлх хэмжээгээр авна.

Зураг 18. Хавиргат дам нуруутай төмөр бетонон хучилтын хэсэг

Жишээ 9. Үйлдвэрийн барилгын нэг давхрын суурь, баганууд болон дам нуруутай хавтанд opox төмөр бетоны
орцыг тодорхойлъё.
Бодолт: 19-р зургаас өгөгдлүүдийг авъя. Баганын огтлол 0.35х0.35м, баганын өндөр 4.0м, баганын суурийн
улны хэмжээ 1.50x1.50 м. Суурийн хэмжээ 0.90x0.90 м, 1-р доголын өндөр 0.30 м, 2-р доголын өндөр 0.40 м,
хавтангийн зузаан 0.08 м, гол дам нурууны огтлол 0.35x0.60 м, дам нурууны огтлол 0.20x0.40 м тус тус болно.

Зураг 19. Үйлдвэрийн барилгын төмөр бетон каркас

Суурийн эзлэхүүн:
Vc = (1.50 x 1.50 x 0.30 + 0.90 x0.90x0.40) x 24=23.98 м3
Баганын эзлэхүүн:
Vб = 0.35x0.35x4.0x24 = 11.76м
Гол дам нурууны эзлэхүүн:
Vгд = 0.35 x 0.60 ( 6.00 -0.35) x 20 = 23.73 м3
Дам нурууны эзлэхүүн:
Vдн = 0.20 x 0.40 ( 6.00-0.35) x 48 = 21.70 м3
Хучилтын цутгамал хавтангийн эзлэхүүн:
Vx={[(18.0+0.35)x(30.0+0.35)]-[(0.35x0.35x24)+(0.35x5.65x20.0)+(0.20x5.65x48.0)]}x0.08=36.81 м3
Нийт төмөр бетоны орц:
Vб = 23.98+11.76+23.73+21.70+36.81=117.98 м3 болж байна.
6.2. Хучаас
Дээврийг хийцийн шийдлээс нь хамааруулан хавтгай, хосолмол (совмещенные), дээврийн хөндийтэй,
хөндийгүй, мөн материалаас нь хамааруулан хуйлмал (рубериод, пергамин, толь гэх мэт), ширхгийн
(асбестоцементэн хуудас, черпиц, хавтанцар гэх мэт), төмөр (xap, цайрдсан) гэж тус тус ангилна. Дээврийн
ажлын тоо хэмжээг бүтээц бүрээр нь тооцож авна.
Модон шувуу нурууны ажлын тоо хэмжээг зураг төслийн дагуу м3-ээр тооцно.
Угсармал төмөр бетон хучаасыг хэсэг тус бүрийн эзлэхүүн ба хүндээр, төмөр татанги, төмөр дам нурууг хүнд
болон ширхгээр тус тусад нь салгаж тооцно.
Дээврийн ажлын тоо хэмжээг дээврийн цонх, яндан, салхивчийн яндан зэргийн эзлэх талбайг хасахгүйгээр
хучаасны нийт талбайгаар тодорхойлно.
Дээврийн налуугийн уртыг, дээврийн дээд цэгээс хормой хүртэлх зайн дээр 7 см-ийг нэмж тооцно.
Дээврийн үндсэн хучилтад хамрагддаггүй хашлага, брандмауэрийн хана ба бусад элементүүдийг хучих ажлын
тоо хэмжээг тусад нь тооцно.
Ажлын зургийн дагуу дээвэр нь төвөгшилтэй хэлбэр дүрс (шат ровой)-тэй бол талбайг нь тооцоход төвөгтэй
байдаг. Иймд дараах энгийн бөгөөд нарийвчлалтай тооцоог хэрэглэж болно. Ажлын зургаар дээврийн хэвтээ
тусгалын талбайг ашиглан хучаасны талбай (Fхүч)-г дараах томьёогоор олно.

9 / 33
 Зураг 20. Барилгын дээврийн хэвтээ зураг
Fхүч=Fдээв+К (35)
Fхүч - хучаасны талбай;
Fдээв - дээврийн хэвтээ тусгалын талбай;
К - тусгалын илтгэлцүүр.
Зураг 20-ийг ашиглаж, тусгалын илтгэлцүүр (K)-ийг тодорхойлъё.

Зураг 21. Дээврийн огтлол

LI -дээврийн налуу урт (м);

L - карнизийн гадна ирмэгүүдийн хоорондох зай (м)
20, 21-р зурагт өгөгдсөн гурвалжин оройтой барилгын дээврийн талбайг тодорхойлъё.
Дээврийн хэвтээ тусгал:
Fдээв = 30.0x 12 x 2 + 18 x 12 + 24 x 12 + 21 x 12 x 2 = 1728 м2
Дээврийн оройгоос карнизийн унжилт хүртэлх зай 7.50 м, карнизийн гадна ирмэгүүдийн хоорондох зай 12 м бол
дээврийн илтгэлцүүр
болно.
Дээврийн нийт талбай:
1728x 1.25 = 2160 м2 болно.
Үүний адил хавтгай дээврийн талбайг тодорхойлох ба тусгалын илтгэлцүүрийг 1.01-1.05-аар тооцож авна.
Дээврийн асгаасан (үнс, керамзит хайрга гэх мэт) дулаалгыг м3-ээр, хавтанцар (эсгий, эрдэс хөвөн гэх мэт)
дулаалгыг м2-аар тус тус тодорхойлно.
Долоо. ТУСГААРЛАЛТЫН АЖИЛ
Тусгаарлалтын ажлыг зориулалтын төрлөөр нь yc, дулаан, дуу тусгаарлалт гэж гурав ангилдаг.
Ус тусгаарлалт. Барилга байгууламжийн ашиглалтын явцын онцлог болон цаг yyp, гидрологи, гидрогеологийн
нөхцөлөөс хамааран тусгаарлалтын материал нь шингээх, будмал, наамал, шавардмал, угсармал, хуйлмал,
асгаасан гэсэн хэлбэртэй байна.
Будаж yc тусгаарлалт хийх аргыг зөвхөн динамик үйлчлэлд үл opox, 2 м хүртэл гидростатикийн даралтыг наах
бүтээцэд зэврэлтээс хамгаалах зорилгоор хэрэглэнэ.
Xap тос, давирхай болон полимер (поливинихлорид, винипласт, полизобутилен, полиэтиленд, полиамид,
фторопласт гэх мэт) материалаар хийгдсэн хуйлмал болон хуудсан материалуудыг үечлэн дээр дээрээс нь
давхарлаж наахыг наалттай тусгаарлалт гэнэ.
Бүх төрлийн наалттай тусгаарлалт нь шавардлага, бетон болон тоосгон ханыг механик эвдрэлээс хамгаалж
өгдөг. Xap тос болон битумээр хийгдсэн материалуудыг битумээр, чулуун нүүрс болон давирхай орсон
материалуудыг давирхайгаар, полимер орсон материалуудыг полимер цавуугаар тус тус наана. Наалттай
тусгаарлалтыг м2-аар хэмждэг.
Шавардлаган тусгаарлалт нь элс цементэн (церезит, шингэн шил) нэмэлттэй, аль эсвэл нэмэлтгүй асфальтан
гэсэн хоёр төрөл байх ба элс цементэн тусгаарлалтыг өнгөлгөө, шавардлага, торкрет байдлаар хийнэ. Шал
болон резерваурын ёроол зэрэг гадаргууд хүйтэн асфальтан, босоо гадаргууд халуун асфальт (үеийн зузаан 5-
7 см)-аар тус тус тусгаарлалт хийнэ.
Дулаан тусгаарлалт.Эсгий, шилэн хөвөн, асбестан зэрэг материалаар гадаргууг бүрж тусгаарлалт хийдэг.
Тооцоо хийхдээ тусгаарлалтыг м3-ээр, шавардлага ба будалтыг м2-аар тус тусад нь тооцно.
Энэ төрлийн тусгаарлалтыг дамжуулах яндангуудад өргөн хэрэглэдэг ба гадаргууг дулаан тусгаарлах
материалуудаар бүрж дээрээс нь-10-20 мм зузаан тортой шавардлага хийж өгдөг.
Угсармал тусгаарлалтыг асбозурит, диатомит, трепел, совелит болон бусад төрлийн материалаар хийдэг.
Янданд хийх тусгаарлалтын ажлын тоо хэмжээг тооцоход ажиллагаа ихтэй учраас тооцоог хөнгөвчлөх
зорилгоор хавсралт 4-ийг тооцоонд ашиглаж болно. Хавсралт 4-д өгөгдсөн өгөгдлийг дараах томьёонуудаар
тодорхойлсон болно. Үүнд:
Яндан хоолойн гадаргуугийн талбайг:
F=pdL (37)
Дулаалгын эзлэхүүнийг:
V=p (d + t) x tL (38)
Шавардлага хийх, наах, будах гадаргуугийн талбайг:
S = p (d + 2t +t1) x L (39) томьёогоор
Тэгш өнцөгт огтлолтой агаар дамжуулах хоолойн гадаргуугийн талбайг:
F = ( a + b) x 2L (40)
Дулаалгын эзлэхүүнийг:
V = 2t(a+b + 2t) x L (41)
Шавардлага хийх, наах, будах гадаргуугийн талбайг:
10 / 33
 S = (a + b + 4t+ 2t1) (42)
гэсэн томьёонуудаар тус тус тодорхойлно.
d - яндангийн гадна голч, м;
t - дулаалгын зузаан, м;
t1 - шавардлагын зузаан 0.01 м;
a, b - тэгш өнцөгт огтлолтой агаар дамжуулах хоолойн талууд, м;
L - яндангийн урт болно.
Дуу тусгаарлалт Үйлдвэрийн болон иргэний барилгын давхар хоорондын хучилт, хамар хананд дуу
тусгаарлалт хийж өгнө. Үүнийг шилэн хөвөн, үртсэн хавтан (древесно волокнистые), эрдэс хөвөн зэргээр
хийдэг. Тусгаарлалтыг м2-аар тооцно.
Хавтангаар тусгаарлалт хийж өгсөн тохиолдолд хавтангийн төрөл, бэхэлгээний аргыг харгалзан тооцно.
Тусгаарлалтын ажлын хэмжээг тооцохын зэрэгцээ тухайн ажил гүйцэтгэхэд хэрэглэгдэх үе шатны ажлыг тусад
нь тооцох хэрэгтэй.
Найм. ЦОНХ, ХААЛГА, ДААМАН ХААЛГА
Цонх, хаалгыг орон сууц, олон нийт, үйлдвэрийн барилгын гэж ялган ажлын тоо хэмжээг хайрцгийн гадна
бүслүүрийн хэмжээ (зураг 22)-гээр, м2-аар тодорхойлно.

Зураг 22. Тоосгон хананд цонх суулгалт

Цонх суулгах зайг дараах төрлөөр ангилна.
- Бүтээцээр:
цонхны эвлүүлэг (блок), саланги хэсгүүдээр (элементы)
- Суулгах ханын материалаас нь хамааруулж:
чулуун, модон хананд гэх мэт
- Хавтасны төрлөөр:
дан ба давхар
- Суулгах зайны талбайгаар:
2 м2 хүртэл, 2 м2 -aac дээш.
Үзүүлэнгийн цонх нь нэг маягийн биш байдаг. Хайрцаг нь материалын хувьд төмөр (ган, хөнгөн цагаан), мод
(будах зориулалттай xap мод, нарс гэх мэт), төмөр бетон гэх мэт төрөл бүрийн материалаар хийгдсэн байдаг.
Үзүүлэнгийн цонхны төмөр рамтай, хайрцгийн хэмжээг м2-аар тооцохоос гадна жингээр нь тооцож болно.
Тагтны хаалга суулгах ажлын тоо хэмжээг 3 м2 хүртэл, 3 м2-аас дээш талбайтай гэж ангилан, тус тусад нь
тодорхойлно.
Хаалга суулгах хэмжээг суулгах хананы үндсэн төрлөөс хамааруулан тооцдог. Үүнд:
- Тоосгон ба гулдмайн хананд;
- Чулуун өрөгт;
- Бүх төрлийн хамар хананд;
- Заамал модон хамар хананд гэх мэт.
Хаалга суулгах ажлын тоо хэмжээг 3 м2 хүртэл, 3 м2-аас дээш талбайтай гэж тооцно.
Дааман хаалгыг мод, төмөр, мод, төмөр хосолсон, хоёр хавтастай, салгадаг гэж ялгана.
Дааман хаалга хайрцаггүй, хананд шууд төмөр бэхэлгээ, нугасаар холбогдох бол хавтасны урт, өргөнөөр
хаалганы тоо хэмжээг тодорхойлно.
Цонх, хаалганы ажлын тоо хэмжээг хүснэгт 17, 18-ыг ашиглаж тооцоо хийнэ.
ЦОНХНЫ АЖЛЫН TOO ХЭМЖЭЭГ ТОДОРХОЙЛОХ ТООЦОО
Хүснэгт № 17
Хэмжээ (мм) Нэг Талбай (м2)
эвлүүлэг Давхар хавтастай Дан хавтастай
Цонхны марк (блок)- Too Тайлбар
Өргөн Өндөр ийн ширхэг 2 м2 2 м2-с 2 м2 2 м2-с
талбай, хүртэл дээш хүртэл дээш
м2
Ц12-15 1.47 1.16 1.70 130 221.0 - - - 51 см хананд
Ц15-18 1.77 1.46 2.58 90 232.2 - - - Мөн адил
Шатны цонх (ШБХ) 1.47 2.37 3.49 16 - - - 55.84 Мөн адил
Дүн 236 453.2 - - 55.84
Тайлбар: Тоосгон хананд суулгах цонхны модон тавцанг цонхны өндөр (1 м хүртэл, 2 м хүртэл, 2 м-ээс дээш)-
өөс хамааруулан, цонхны нийт талбайгаар тодорхойлно.
ХААЛГАНЫ АЖЛЫН TOO ХЭМЖЭЭГ ТОДОРХОЙЛОХ ТООЦОО
Хүснэгт № 18

Хэмжээ (мм) Талбай (м2)

Нэг
эвлүүлэг 3 м2 3 м2-аас Нийт
Хаалганы Өргөн Өндөр (блок)-ийн Too талбай, Тайлбар
марк ширхэг хүртэл дээш м2
талбай,
м2

11 / 33
ТХ 21-09 0.89 2.09 1.86 32 59.52 - 59.52 51 см хананд

ХБ 24-15 1.47 2.37 3.49 4 - 13.96 13.96 Мөн адил

ХБ 21-10 0.97 2.07 2.01 40 80.40 - 80.40 38 см хананд
ХБ 21-09 0.87 2.07 1.8 60 108.0 - 108.0 25 см хананд
Дүн 281.5 13.963 261.88
Ec. ШАТ БА ШАТНЫ ТАЛБАЙН АЖИЛ
Шатны ажлыг угсрагдах байдлаас нь хамааруулан бэлэн суурин дээр, төмөр гуян дээр, төмөр бетон гуян дээр
угсрах гэж тус тус ангилна.
Шатны талбайн ажлын тоо хэмжээг хэвтээ тусгалын талбай (м2)-гаар тодорхойлно.
Шатны ажлын тоо хэмжээг шатны талбайн эцсийн гишгүүрийг оруулан уртын метрээр тооцож авна. Шатны
талбайг түүний хананд суусан хэсгийг оруулалгүй, цэвэр зайгаар авна. Хэрэв шатны алхамууд янз бүрийн
хэмжээтэй бол ажлын хэмжээг алхмын төрөл бүрд тус тусад нь тодорхойлно.
Шатны дам нурууг төмөр буюу төмөр бетон гэх мэтээр ялгаж тооцно. Шатны талбай ба алхмын хамгаалалтын
хайсыг уртын метрээр тооцож авна.
Довжооны ажлын тоо хэмжээг нэг гишгүүртэй, гурван талаас ордог гурван гишгүүртэй гэж ангилан гишгүүрийг
оруулан хэвтээ тусгалын талбайгаар тооцно.
Хаяавчны ажлын тоо хэмжээг зураг төслийн дагуу авна.
Арав. ШАЛНЫ АЖИЛ
Шалны хучаасны тоо хэмжээг м2-аар тодорхойлох бөгөөд талбайг хана хоорондын зайгаар авах ба үүнд
хаалганы босгоны зай, халаах хэрэгслийн догол зэрэг нь тооцогдоогүй байдаг тул эдгээрийг бодолцсон 1.02
гэсэн илтгэлцүүрээр шалны хучаасны талбайг өсгөж тооцно.
Хамар хана, багана, пийшин, тоног төхөөрөмжийн суурь болон шалны түвшингээс дээш гарсан хэсгүүд ажлын
хэмжээнд тооцогдохгүй.
Шалны ажлын тоо хэмжээг шалны төрөл бүрээр гаргана.
Шалны хучаасны талбайгаас шалны түвшингээс дээш байрлуулсан цэвэр банзан хана, хөлтэй ханын эзлэх
талбайг тус тус хасахгүй.
Шалны бэлтгэл ажлын бүтэц, хэрэглэгдэх материалын төрлийг орон сууц, иргэн үйлдвэрийн барилгын шалны
цомгийг үндэслэн тодорхойлдог.
Арван нэг. ЗАСЛЫН АЖИЛ
Заслын ажлуудад бүх төрлийн чулуу, мод, пластмас болон бусад материалаар өнгөлгөө хийх, бүх төрлийн
шавардлага, шилэлгээний ба будгийн ажлууд орно.
1. Өнгөлгөөний ажил
Гадаргууг байгалийн болон хиймэл чулуугаар өнгөлөх ажлын тоо хэмжээг м2-аар, зассан (фасонный) чулуугаар
өнгөлөх бол м3-ээр тооцно.
Ажлын тоо хэмжээг чулууны төрөл (боржин, гантиг г. м), боловсруулсан байдал (хэлбэржүүлсэн, засаж
тэгшилсэн, өнгөлсөн г. м), өнгөлгөө хийгдэх гадаргуугийн төрөл (чулуу, тоосго, бетон г. м), өнгөлгөө хийх 1 м2
гадаргууд opox чулуун хавтанцрын тоо (хананд 2, 3, 4, 6 хүртэл, түүнээс дээш, баганад 3, 4, 6 хүртэл түүнээс
дээш г. м)-оос хамааруулан тус тус тодорхойлно.
Шатны гишгүүр өнгөлөх ажлын тоо хэмжээг хэвтээ, босоо тусгалын талбайгаар, цонхны тавцанг ханын өрөг,
шавардлагад орсон хэсгийн талбайг оруулан, нийт талбайгаар нь тооцно. Гадаргууг хиймэл хавтанцраар (ваар,
хуванцар г. м) өнгөлөх ажлын тоо хэмжээг харагдах талбай буюу өнгөлөх талбайгаар авна.
Өнгөлгөө хийгдэх гадаргуугийн түвшингээс илүү (рельеф) гарсан хэсгийн талбайг ажлын хэмжээнд оруулж
тооцохгүй. Хиймэл гантиг (искусственный мрамор)-ийн ажлын тоо хэмжээг дэвсгэр шавардлагын хамт харагдах
буюу өнгөлөх талбайгаар авна.
2. Шавардлагын ажил
Шавардлагын ажлыг энгийн, сайжруулсан, өндөр чанартай гоёлын, тусгай зориулалтын (жишээлбэл: бариттай
г. м) гэж ангилах ба ажлын тоо хэмжээг тус тусад нь тооцно.
Барилгын гадаа ба дотор талд сайжруулсан, өндөр чанарын, зоорь, адрын хөндий (чердак), агуулах, техникийн
давхар, цахилгаан шатны хонгил (шахт) зэрэгт зөвхөн энгийн шавардлага хийдэг.
Шавардлагын ажлын тоо хэмжээг хана, хамар ханын талбайгаас хаалга, цонхны зайд ноогдох талбайг хасаж,
м2-аар тодорхойлно.
Сайн ба өндөр чанартай шавардлагын талбайг тодорхойлоход архитектурын жижиг элементүүдийн (мөг, бүс)
эмжээр ба бусад хэсгүүд болон барилгын гадна талд байгаа багана, бусад хэсгийн талбайг тусад нь
тодорхойлно. Сайжруулсан ба өндөр чанарын шавардлага хийх үед амалгааг шавардах ажлыг тусгайд нь
тооцно. Багана, архитектурын хийцийн (пилястра) талбайг дэлгэмэл гадаргуугийн талбайгаар тодорхойлно.
Шавардах гадаргуу дээр чимэглэн тогтоосон баримал эдлэлийн эзэлж байгаа талбайг нийт талбайгаас
хасахгүй. Дотор талын шавардлагын ажлын тоо хэмжээг барилгын өрөө, тасалгаа тус бүрээр нь тодорхойлно.
Шавардлага хийх ханын өндрийг шалнаас тааз хүртэлх цэвэр зайгаар авна. 15 м2 хүртэл талбайтай тааз
шавардах ажлын хэмжээг хана ба хамар ханын хоорондох зайгаар тодорхойлно. 15 м2-аас дээш талбайтай
хавиргат хучилтат ба кессон таазыг шавардах ажлын тоо хэмжээг хэвтээ тусгалын гадаргуугаар нь тооцсон
12 / 33
талбайг 1.6-1.75 гэсэн илтгэлцүүрээр өсгөж авна. Шатны талбай ба алхмыг шавардах ажлын тоо хэмжээг
тэдгээрийн хэвтээ тусгалын талбайгаар тооцно.
Ханын хуурай шавардлага хийх талбайн хэмжээг нойтон шавардлагын талбай тодорхойлохтой адил авна.
Дотор болон гадна ханын шавардлага хийхэд хэрэглэх шат, тавцангийн ажлын тоо хэмжээг тусад нь доорх
журмаар тооцно. Үүнд:
• Өрөө тасалгааны таазыг шавардах бол таазны хэвтээ тусгалаар;
• Өрөө тасалгааны зөвхөн хана шавардах бол ханын уртыг шатны өргөнөөр үржүүлсэн хэмжээгээр;
• Гадна талыг шавардах бол цонх, хаалганы эзлэх зайг хасаагүй нүүрний талбайгаар.
3. Будгийн ажил
Будгийн ажлын тоо хэмжээг будагдах гадаргуугийн талбайгаар авна. Гадна дотор талын усан будгаар (шохой,
усан будаг) будах ажлын тоо хэмжээг тооцохдоо цонх, хаалганы эзлэх зайг хасахгүйгээр дэлгэмэл талбайгаар
тооцно. Харин эмульс болон цавуун, тосон болон бусад төрлийн будгаар будах бол будгийн ажлын тоо хэмжээг
зөвхөн будагдах талбайн жинхэнэ хэмжээгээр тодорхойлно.
Перхлорвинил, цахиурлаг органик хольцоор хана будах ажлын тоо хэмжээг тооцохдоо жинхэнэ будах
талбайгаар авна. Барилгын ханын нийт талбайн 50 хувиас багагүй зайг цонх, хаалга эзэлж байгаа бол хана
будах ажлын тоо хэмжээг бодит талбайгаар нь авна.
Хаалга, цонхны зайд ноогдох талбайг ханын талбайгаас хасахдаа хайрцгийн гадна хүрээгээр авах ба уг
хүрээгээр авсан талбайд хүснэгт № 19-д заасан илтгэлцүүрийг хэрэглэн цонх, хаалга будах ажлын тоо хэмжээг
тодорхойлно.
Шал будах ажлын тоо хэмжээг шалны нийт талбайгаас багана, пийшин, суурь болон шалны түвшингээс дээш
гарсан бусад бүтээцийн эзэлж байгаа талбайг хасаж тодорхойлно. Банзан шалны хөвөөг будах ажлыг
тусгайлан тооцохгүй, харин хуйлмал болон зүймэл материалаар шал хийвэл хөвөө мод будах ажлын тоо
хэмжээг шалны талбайн 10.0 хувиар тооцож авна.
ЦОНХ, ХААЛГА БУДАХ АЖЛЫН TOO ХЭМЖЭЭГ ТОДОРХОЙЛОХОД ХЭРЭГЛЭХ ИЛТГЭЛЦҮҮР
Хүснэгт № 19

Цонх, хаалга суух Үүнээс:

талбайд хэрэглэх Маажиндсан
№ Хийцийн шинж чанар Ханын төрөл Хийцийн байдал илтгэлцүүр анги
Хавтасны тоо
1 2 1 2
0 1 2 3 4 5 6 7
Орон сууц, олон нийтийн барилгын цонх суух зай
Дан далавчтай цонх, Цонхны хайрцаг, хавтас,
1 модон тавцангийн хамт тоосгон тавцан 1.5 2.8 0.3 0.3

2 Цонх, модон тавцангийн Модон хоёр талдаа хүрээ 2.2 3.5 0.6 0.5
хамт модтой
3 Тавцангүй, дан далавчтай Тоосгон Хайрцаг, хавтас 1.2 2.5 - -
цонх
Хос далавчтай цонх Хайрцаг, хавтас, цонхны
4 модон тавцангийн хамт Тоосгон тавцан 2.5 0.3

5 Тавцангүй, хос далавчтай Тоосгон Хайрцаг, хавтас - 2.2 - -

цонх
6 Тотгон гэгээвч Хамар хана Хавтас,
модтой
2 талдаа хүрээ 1.6 - 0.7 -
7 Модон үзүүлэн Тоосгон Хайрцаг, хавтас 1.75 3.5 0.45 0.9
4м2 -аас хүртэл тал- Хайрцаг, хавтас янз мод
8 байтай, саланги хав- Тоосгон угсралтын тавцан 2.1 3.2 0.3 0.3
тастай
9 Мөн 4 м2-аас дээш Тоосгон Мөн адил 1.7 2.6 0.2 0.2
талбайтай
10 Саланги хавтас Тоосгон Хайрцаг, хаалганы 2.1 3.5 - -
хавтас
11 Хавсарсан хавтас Тоосгон Мөн адил - 2.6 - -
Хаалга суух зай
12 Хаалганы битүү хавтас Тоосгон Хайрцаг, хавтас 2.4 - - -
13 Мөн Модон Мөн хоёр талдаа 2.7 - 0.3 -
14 Мөн Хамар хана Мөн адил 1.7 - 0.3 -
15 Хаалганы шилтэй хавтас Тоосгон Хайрцаг, хавтас нэг 1.8
талдаа хүрээ модтой
16 Мөн Хамар хана Мөн хоёр талдаа хүрээ 2.1 - 0.3 -
модтой
Хайрцаг, хавтас нэг
17 Шүүгээний хаалга Хамар хана талдаа хүрээ модтой 2.7 0.2

18 Хавтасгүй хаалга, Хайрцаг,

Хамар хана хүрээ модтой хоёр тал-даа 0.9 - 0.4 -

Модон татангийг царууц будгаар будах ажлын тоо хэмжээг татангийг босоо тусгалын талбайгаар, татангийг
элементүүдийн хоорондох завсрыг хасахгүйгээр тооцно. Дээврийн ховил, ховилын нугалаа, утааны яндангийн
хавхаг ба дээврийн цонхны хучилтыг будах ажлын тоо хэмжээг тусад нь тооцохгүй, дээвэр будах ажилд
оруулан тооцно.
Ус урсгах хоолой, yc зайлуулах юүлүүр будах ажлын тоо хэмжээг цонх, хаалганы зайг хасаагүй гадна талын
талбайгаар тооцно.
13 / 33
Долгиолог асбофанер болон төмөр гадаргууг будах талбайн ажлын тоо хэмжээг түүний хэвтээ тусгалын
гадаргуугийн талбайг 1.2 гэсэн илтгэлцүүрээр өсгөж тодорхойлно.
Төмөр сараалжийг будах талбайн ажлын тоо хэмжээг тооцохдоо түүний нийт гадаргуугийн талбайд дараах
илтгэлцүүрийг хэрэглэнэ. Үүнд:
• 20 хувь хүртэл торолсон төмөр рамтай төмөр утсан тор 0.5;
• 30 хувь хүртэл торолсон энгийн ба дунд зэргийн чимэглэлтэй тор 1;
• 30 хувиас дээш торолсон төвөгтэй чимэглэлтэй гадаргуутай хаалт, халаах хэрэгсэлд 2.5.
Тосгуур будах гадаргуугийн хэмжээг түүний хэвтээ тусгалын талбайг 2 дахин, ванн будах гадаргуугийн хэмжээг
түүний хэвтээ тусгалын талбайг 3 дахин өсгөж тус тус тодорхойлно.
Жорлонгийн зайлуулах усны савны будах гадаргууг тулцын илүү гарсан хэсгийн хамт 0.7 м2-аар авна. 1 м ган
хоолойн гадаргууг будах талбайг дараах хэмжээгээр авна. Хоолойн голч мм-ээр.
15 мм 0.11 м2; 20 мм 0.13м2; 25 мм 0.165 м2; 32 мм 0.18 м2; 40 мм 0.21 м2; 50 мм 0.26 м2 гэх мэтээр авна.
1 м ширмэн яндангийн хувьд дараах байдлаар авна. Хоолойн голч мм-ээр бол:
50 мм 0.28 м2; 70 мм 0.37 м2, 100 мм 0.487 м2; 125 мм 0.59 м2, 150 мм 0.72 м2 гэх мэтээр авна.
Халаах төхөөрөмжийн гадаргууг будах ажлын тоо хэмжээг халах гадаргуугийн талбай экм-ээр тооцно.
4. Наамлын ажил
Төсвийн нормуудад янз бүрийн наамлын ажлууд тусгагддаг. Үүнд: цементэн буюу гипсэн, бүсэлсэн гэх мэт.
Урт эдлэлүүд нь өндрөөсөө хамааран ангилагдана. Эдлэлийн хэмжээг ширхгээр тооцно. Харин бариул
(поручень) ба тавьц (тетив)-ийг метрээр тооцно.
Дугуйрсан хэлбэртэй урт эдлэлийн өндрийг дугуйн уртаар авна. Хэвийг тусгайд нь тооцно.
5. Шилэлгээний ажил
Цонхны шилэлгээний ажлыг орон сууц, үйлдвэр, олон нийтийн барилгад тус тусад нь тооцдог.
Тооцоог зураг төсөлд тусгагдсан шилний зузаан ба шилэлгээний төрлөөс хамааруулан чигжээсний хамт тооцно.
Цонх, хаалга, тагтны хаалга шиллэх ажлын тоо хэмжээг марк тус бүрээр, ширхгээр тодорхойлно.
Үзүүлэн, ханын цонх, гэгээвч шиллэх ажлын хэмжээг шилэлгээний талбайгаар авна.
Үйлдвэрийн барилгын таазны ба хаалганы гэгээвчийн хавтас шиллэх үед дараах байдлаар тоо хэмжээг тооцно.
Үүнд:
- Төмөр ба төмөр бетон хавтсанд-хавтасны гадна хэмжээгээр;
- Модон хавтсанд-уг хавтсыг суулгасан хайрцгийн гадна хэмжээгээр;
- Хайрцагт суудаггүй модон хавтсанд бол хавтасны гадна хэмжээгээр.
Шилэн блокоор шиллэх ажлын тоо хэмжээг м2-аар тодорхойлно.
Хашлага бүтээцийг өнгөлгөөний шилээр шиллэх ажлын хэмжээг (хананд) шилэлгээний талбайгаар авна.
6. Бүрэх ажил
Хана бүрэх ажлын тоо хэмжээг бүрж байгаа гадаргуугийн талбайгаар материалын төрөл (обой, цаас, хулдаас,
торго, фанер гэх мэт)-ийг зааж, м2-аар тодорхойлно.
Хана бүрэх ажлын тоо хэмжээг цонх, хаалганы эзлэх зайг хассан талбайгаар, хаалга бүрэх ажлын тоо хэмжээг
бүрэх талбайгаар тус тус авна.
7. Дүүжин таазны ажил
Дүүжин тааз нь янз бүрийн материалтай, янз бүрийн хийцтэй байна. Даацын бүтээцийг тн-оор хэмжиж, тухайн
бүтээцийн төрөл буюу металлын маркийг зааж өгнө.
Модон араг ясны (каркас) хэмжээг уг ажилд орсон модны эзлэхүүнээр тооцно. Араг яс (каркас) бөглөх ажлын
тоо хэмжээг дүүжин тааз, хананы өнгөлөгдөх гадаргуугийн талбай (м2)-аар, материалын төрөл тус бүрээр
тооцож гаргана (гипсэн хавтан, үртсэн хавтан, асбестоцементэн хавтан гэх мэт).
8. Үйлдвэрийн зуух ба яндангийн ажил
Үйлдвэрийн яндан ба зуух өрөх ажлын хэмжээг түүний хөндий ба завсар зайг хасаж тооцно. 0.03 м2 хүртэл
хэмжээтэй жижиг нүхний талбайг хасахгүй.
Арван хоёр. ЗҮЛЭГЖҮҮЛЭЛТИЙН АЖИЛ
Ердийн талбай зүлэгжүүлэх, мод суулгах ажлуудын тоо хэмжээг доорх ангиллаар тус бүрд нь тооцно. Үүнд:
- мод суулгах;
- бут суулгах;
- зүлэг суулгах;
- цэцэг суулгах гэх мэт.
Мод, бут суулгах ажлын тоо хэмжээг зураг төслийн дагуу ширхгээр авна.
Мод бутыг хамтад нь суулгахаар зураг төсөлд тусгагдсан бол хэмжээ ба хэлбэр, насжилтыг нэр төрлөөр нь
тусад нь тодорхойлно.
Модон хашлаганы ажлын хэмжээг метрээр тооцно. Харин сандал байрлуулах, хийх ажлын хэмжээг хийсэн
материалаас нь хамааруулан м3; м2; тн-оор тооцно.
Арван гурав. САНТЕХНИКИЙН АЖИЛ
Ерөнхий зүйл
14 / 33
Сантехникийн ажлыг дотор усан хангамж, халаалт, агааржуулалт ба агаар сэлэлт, гадна усан хангамж гэх
мэтээр ангилж ажлын тоо хэмжээг тодорхойлно.
1. Дотор түгээгүүр яндан хоолой
Ус, хий дамжуулах оёдолгүй ган буюу гагнаастай хоолой тавих ажлын тоо хэмжээг шугам хоолойн төслийн
уртаас П маягийн тэгшитгүүр (компенсатор)-ийн хэсгийг хасаж тодорхойлно.
Иж бүрдэлтэд орсон жорлон, ханын хөтөвч, шалны юүлэх шүүр (трап) зэргийг дамжуулах хоолойн уртад
оруулахгүй.
Хэрвээ шугамд ширмэн буюу даралттай хоолойг угсарч байгаа бол хоолойн уртаар авна.
Шугам хоолойн тооцоо хийхдээ яндан хоолойн голчийг заана.
Гар шахуурга, тэгшитгүүр, yc, yyp халаагуур, yc хуваарилуур, хуваарилах нүх (гребёнк) зэрэгт cyyx хаалтууд,
хавхлага, арматур суулгах ажлын тоо хэмжээг ширхгээр тодорхойлно.
Шугам хоолойг угаах ба хлоржуулах ажил нь нормд тусгагдсан болно. Халаалт ба усан хангамжийн шугам
хоолойн уртаас холбох хэсгүүдийн уртыг хасалгүй тооцно.
2. Дотор усан хангамж, ариутгах татуурга
Дотор yc дамжуулах буюу ариутгах татуургын шугам сүлжээ тавих ажлын тоо хэмжээг ариун цэвэр, аж ахуйн,
галаас хамгаалах буюу үйлдвэрлэлийн усан хангамж, халуун усан хангамж гэх мэтээр хувааж тооцно.
Онгоц, угаагуур, хөтөвч, yc халаагуур, алчуур хатаагуур, холиур, шүршүүр, тосгуур, суултуур, буцалгуур, сав
зэргийг ширхгээр тооцож, маркийг нь зааж өгнө.
Гагнаасан буюу эрчлээсэн арматурыг голч ба материалын төрлөөр (хүрэл, ширэм гэх мэт) нь ширхгээр тооцно.
Төсөлд галын буюу усалгааны цорго (кран) байгаа бол ширхгийг голчийн ангиллаар заах шаардлагатай.
3. Халаалтын ажил
Давхар тохируулга, хийн цорго (кран) ба хаалтын голчийг нь зааж ширхгээр тодорхойлох ба материалаас нь
хамааруулж ган буюу ширэм гэж ангилна.
Гөлгөр ган хоолойгоор хийх халаагуур (регистр) тавих ажлын тоо хэмжээг уртын метрээр тооцно. Халаагуурын
нийт уртыг (м)-ыг халаагуурын хэвтээ шулуун шилбэнүүдийн уртын нийлбэр дээр халаагуурын босоо шилбэний
уртыг нэмж тодорхойлон голчийг нь зааж авна.
Халаагуурын (радиатор) тоог экм-ээр тооцож, халаагуурын төрлийг заана. Хавиргат хоолойг ширхгээр тооцож,
тэдгээрийн уртыг заана. Сантехникийн тоног төхөөрөмж тавих ажлыг иж бүрдлийн тоогоор авах бөгөөд хаагч
арматуруудыг тусгайд нь тооцно.
Том хэмжээтэй хөдөлгүүртэй шахуурга угсрах ажлын хэмжээг тусгайд нь маркийг нь зааж тодорхойлно.
Тэлэлттэй ба сэлгээтэй сав (бак)-ыг ширхгээр, 0.4, 0.8, 1.5, 2.5, 4, 2, 3 м3 эзлэхүүнтэй гэж ангилан тооцно.
Тогоот халаагуур тавих ажлын тоо хэмжээг ширмэн секцтэй, yc халаах буюу уурын тогоотой гэж ангилан,
ширхгээр тооцно.
- Бага даралтын уурын тогооны хамгаалах хэрэгслийг тусгайд нь даралтын ялгавраар 0.3, 0.5 ба 0.7 атм
хүртэл даралттай гэх мэтээр тооцно.
- Ус ypcax төмөрлөсөн хоолой (элеватор), чавхдаст шахуурга (инжектор), тохируулгын ба хамгаалалтын
хавхлага, бохир цуглуулагч, хуваарилах нүх зэргийг ширхгээр тооцож голчийг заана.
- Даралт, дулааны хэмжүүр ба yc хэмжих хоолойг ширхгээр тооцно. Тогооны бүрээс, борвийн өнгөлгөө хийх
ажлыг зураг төслийн дагуу тооцох ба өргийн хэв маяг, хэмжээ бүрд шаардагдах тоосго, галд тэсвэртэй өргийн
материалыг тус тусад нь тодорхойлно.
Борвийг металл хуудсаар бүрэх ажлын тоо хэмжээг м2-аар тодорхойлно.
4. Агааржуулалт ба агаар сэлгэлт
Агаар дамжуулах хоолой тавих ажлын тоо хэмжээг тэдгээрийн гадна гадаргуугийн талбайгаар авна.
Агаар дамжуулах хоолойн гадаргууг тодорхойлохдоо дараах нөхцөл тохиолдлуудыг харгалзан үзнэ. Үүнд:
- Дугуй ба тэгш өнцөгт хэлбэртэй бол периметрийг уртаар нь;
- Шувтан буюу пирамид хэлбэртэй бол периметрийн дунджаар нь тус тус үржүүлж тодорхойлно.
Агааржуулах төхөөргийн уртыг салбар буюу гол тэнхлэгүүдийн огтлолцооны цэгүүдийн хоорондын зайгаар
хэмжинэ. Агаар дамжуургын хайрцаг буюу хадгалуурыг (камер) тавьсан хавтанцрын гадаргууг тор тавих нүхийг
хасалгүй тооцно. Далавчит (жалюзан) торны тоог зураг төсөлд зааснаар авна. Дулааны үүсгэвэр (калорифер),
халаах төхөөрөмж, сэнсийг маркийн ангиллаар ширхгээр тооцно.
Агаар дамжуулах яндангийн дээр халхавч (зонт) тавих ажлыг ширхгээр тооцож, голч буюу периметрийг мм-ээр
зааж өгнө. Харин тоног төхөөрөмж дээр халхавч (зонт) тавих үед түүнийг м2-аар тооцож авна.
Сойлтын тоог гаргахдаа сэнст яндан хоолойд тавигдах сойлтыг тусгайд нь тооцох шаардлагатай.
Салхивчийн тулгуур (плафон) болон бусад жижиг металл, тоног төхөөрөмж, хэсгүүдийг суулгах ажлыг жингээр
нь (тн-оор) тооцно.
Тоног төхөөрөмжийн суурь хийх ажлын тоо хэмжээг м3-ээр тооцож авна.
Олон нүхт болон тойргоор өөрчлөн тохируулах хавхлага (доросель клапан)-ыг ширхгээр тооцно. Хөдөлгөөнтэй
буюу үл хөдлөх далавчит (жалюзан) торыг тавих ажлыг ширхгээр тооцож, торны талбай (0.25, 1, 1.5, 3 м3
хүртэл талбайтай)-г зааж өгнө.
15 / 33
Төвийн агаар сэлгэлтийн (кондиционер) ажлын тоо хэмжээг дараах байдлаар ангилж тодорхойлно. Үүнд:
- Сэнснийх бол 1 төхөөрөмжийнхөөр, жингээр нь:
0.5, 0.7, 1.5, 2, 3, 4.5, 5.5, 6, 7 тн хүртэл;
- Халаах секцийнх бол 1 секцийнхээр жингээр нь:
0.2, 0.5, 0.8, 1.1, 1.6 тн хүртэл;
- Тосон, өөрөө цэвэрлэх шүүлтүүрийн секцийнх бол 1 секцийнхээр
жингээр нь:
0.5, 1.1, 1.3, 1.5тн хүртэл;
- Услах хадгалуурын секцийнх бол 1 секцийнхээр жингээр нь:
1, 1.5, 2, 3, 4, 5 тн хүртэл;
- Агаарын хавхлагынх бол 1 хавхлагынхыг жингээр нь:
0.1, 0.2, 0.3, 0.4, 0.5 тн хүртэл жинтэй гэж тус тус ялган тооцно.
5. Гадна цэвэр yc
Шугам хоолой тавих ба ган хоолойн зэврэлтээс хамгаалах хамгаалалтыг хийх ажлын тоо хэмжээг тооцохдоо
нийт шугам хоолойн уртаас холболтын хэсэг, арматур ба цамцалж буюу ханцуйвчинд хийдэг шугам хоолойн
уртыг хасалгүйгээр тооцож авна. Ган ба ширэм хаалт, галын усан хангамж, yc ялгах хошуу хоолойг ширхгээр
тооцож голчийг зааж өгнө.
Шугам хоолойд хийн шалгалт хийх ажлын тоо хэмжээг шугам хоолойн нийт уртаас холболтын хэсэг, арматур ба
цамц, ханцуйвчинд ордог шугам хоолойн уртыг хасалгүй тооцно.
Ган холболтын хэсгүүдийн жинг зураг төслийн дагуу авна. Шугам сүлжээний оруулга, гаруулгын ган богино
хоолой (штуцер) буюу ширмэн гуравлуурыг ширхгээр тооцож, яндан хоолойн голчийг заах шаардлагатай.
Худаг барих ажлын тоо хэмжээг худгийн ерөнхий бүтээцийн эзлэхүүнээр ба ширхгээр тооцно.
Ерөнхий бүтээцийн эзлэхүүнийг 10 м3 худгийн бүтээцээр тооцох ба ёроол, (дэвсгэр үе тооцолгүй) хана, хучилт,
амсрыг бүтээцийн жинхэнэ эзлэхүүнээр авна.
Суумтгай хөрсөнд худаг байгуулах ажлыг нойтон хөрсөнд худаг байгуулах нормоор авах ба тусгаарлалтын
ажлын хэмжээг нэмж тооцно. Худагт манаас хийх ажлыг тусад нь тооцож өгнө.
6. Гадна бохир yc
Өөрөө ypcax шугам хоолой тавих ажлын тоо хэмжээг түүний нийт уртаар худгийн эзлэх зайг хасалгүй авна.
Ерөнхий бүтээцийн ажлын тоо хэмжээг тооцох үед онгоц (лоток), хана, хучилт, амсар зэргийг зурагт заагдсан
эзлэхүүнээр нь авна.
Суумтгай хөрсөнд худаг байгуулах ажлыг нойтон хөрсөнд худаг байгуулах нормоор авах ба тусгаарлалтын
ажлын хэмжээг нэмж тооцно. Худгийн манаас хийх ажлыг тусад нь тооцож авна.
7. Гадна дулааны шугам
Шугам хоолой угсрах ажлын тоо хэмжээг шугам хоолойн уртаас П маягийн тэгшитгүүр, шахлуурт тэгшитгүүр
зэргийн эзлэх хэсгийн уртыг хасаж тодорхойлно.
Тэгшитгүүр (компенсатор), хаалт (задвижка), бохирын нүх (грязевик) зэргийг ширхгээр, голчийн ялгаатайгаар,
харин шугам хоолойн тулгуур, (эстакод) ба хадгалуурын ясны (камерын каркас) бүтээцийг хүндийн жингээр нь
тус тус тооцно.
Шугам хоолой тавих ажлын тоо хэмжээг тодорхойлох үед шугам хоолойн голчоос гадна шугам хоолой тавих
нөхцөлийг зааж өгөх шаардлагатай. Үүнд:
- хүн явах сувагт;
- хүн явахгүй сувагт;
- газар дээр шугам хоолой тавих;
- суваггүй шугамд хоолой тавих;
- армопеннобетон тусгаарлагчтай суваггүй шугам хоолой.
Хүн ордоггүй сувагт шугам хоолой тавих ажлын бүтцэд шугам хоолой угсрахаас гадна хаалт бүхий нэвт гарц
(спускник), хийн цорго, хөдөлгөөнт ба үл хөдлөх тулгуур угсрах ба гагнах, салаалагч угсрах, 2 удаа угаах ба
гидравлик шалгалт хийх зэрэг ажлууд хамаарна.
Арван тав. ЦАХИЛГААНЫ УГСРАЛТЫН АЖИЛ
Цахилгааны угсралтын ажлын тоо хэмжээг Цахилгаан шугам сүлжээний газрын техникийн нөхцөл, захиалагч
болон хөрөнгө оруулагчийн захиалга, зургийн даалгавар, ажлын зургийг үндэслэн тодорхойлно.
Томоохон барилгын хувьд гадна цахилгаан, дэд өртөө, дотор гэрэлтүүлэг, хүчит төхөөрөмж, автоматик г.м
цахилгааны ажлын нэр төрөл тус бүрээр ажлын тоо хэмжээг тодорхойлно.
Цахилгааны ажлын нэр төрөл, угсрагдах нөхцөл орчин, материал хийцийн байдлаас хамаарч зарим
материалын тоо хэмжээ, туслах материал, бэхэлгээний хийц хэсгийг нэг маягийн зураг, цомог, угсралтын зураг
ба норм, материалын орцын нормыг баримтлан тодруулж ажлын тоо хэмжээг дараах дэс дарааллаар тооцно.
Үүнд:
- Цахилгааны дэд өртөөг батлагдсан нэг маягийн зургийг үндэслэн ажлын тоо хэмжээг гаргана.
- Хамгаалалт бүхий утсаар (кабель) шугам хийх үед ажлын тоо хэмжээг зургийн дагуу хийхээс гадна, ямар
16 / 33
хамгаалалттай, хэдэн эрчлээстэй (муфт) байх, ямар үзүүрлэгээ хийхийг тогтоож өгнө.
Кабелийн шуудууны хэмжээ нь сунгах кабелийн тоо, төрлөөс хамаарч янз бүрийн өргөнтэй байдаг ба хүснэгт №
20-оос сонгож авна.

Зураг 23. Кабелийн шуудууны огтлол

Хүснэгт № 20

Хэмжээ (мм)
Шуудууны маяг Кабелийн тоо
B1 В2 В3
Т2 300 500 2300 1ч2
Т3 400 600 2400 2ч3
Т4 600 700 2500 3ч4
Т5 750 830 2600 4ч5
Т6 800 1000 2800 5ч6
6ч10 кВ-ын кабельд заавал элсэн дэвсгэр, тоосгон хучилт хийх шаардлагатай.

1-Кабель 10 кВ
2-Кабель 1 кВ
3-Холбооны кабель, өөр газрын кабель
4-Элсэн дэвсгэр
5-Тоосгон хучилт
Зураг 24. Кабелийн шуудууны огтлол
1 кВ ба 6ч10 кВ-ын агаарын шугамын ажлын тоо хэмжээг (төмөр бетон залгаастай) модон тулгууртай агаарын
цахилгаан дамжуулах шугам (АЦДШ)-ын болон 0.4 кВ, 6ч10 кВ-ын 1ч7 дугаар цомгуудыг үндэслэн тодорхойлох
ба тулгуурын төрөл маяг бүрээр (ОАН-2ДБ, ПД-7ДБ, УАН-2ДБ, АК10-ЗДБ г.м) эргэлтийн болон төгсгөлийн
бэхэлгээ, гуалин, хөл, хөндлөн мод, үндсэн ба туслах материал хэд хичнээн орохыг тогтоож өгнө.
Дотор гэрэлтүүлгийн ажлын тоо хэмжээг зураг төслийн дагуу гэрэлтүүлгийн хэлбэр маяг, унтраалга, залгуурын
төрөл бүрээр ширхгээр тодорхойлох ба тус бүрийн далд суулгах хайрцаг, ил залгуурын суурийг нэмж өгнө.
Утасны хэмжээг уртын метрээр тооцно. Залгуурын хайрцгийн тоо нь ойролцоогоор өрөөний тоотой тэнцүү
байна. Тэсэрч дэлбэрэх орчин, дүүжин таазны ap тал, дээврийн болон зоорины хонгилын гэрэлтүүлгийг яндан
хоолойд сүвэлж, таталтын болон салбарлах хайрцагтайгаар тооцно.
Автоматикийн ажлын тоо хэмжээг зургийн дагуу самбарын дотор талын аппарат хэрэгсэл, гадна холболтын
схем, тусдаа тавигдах хэмжих хэрэгслийн уялдаа холбоог нягтлан үзэж тодорхойлно.
Арван зургаа. ХОЛБООНЫ УГСРАЛТЫН АЖИЛ
Холбооны ажлын нэр төрөл, угсрагдах орчин, нөхцөл, материал бүтээцийн байдлаас хамааруулан дараах
нөхцөлүүдийн харгалзан зураг төслийн дагуу ажлын тоо хэмжээг тодорхойлно. Үүнд:
- агаарын баганат ба зогсуурт шугамаар;
- газарт шууд булж;
- газар доорхи худаг сувагчлалаар сүвлэх;
- барилгын ханаар хадах зэрэг болно.

Газарт булах кабелийн шуудууг зураг төслийн дагуу yxax ба кабелийн шуудууны ёроолоор шулуун шугам шиг
чанга татаж биш сулавтар татаж байрлуулан залгаа (муфт) бүрт 1.5-2.0 м уртын нөөц үлдээж залгадаг.

Зураг 25. Телефоны хуягт кабелийн булалт

Телефоны сувагчлал нь хотын телефон станцын кабелийн уурхайгаас хэрэглэгчийн барилга дахь кабелийн
оруулга буюу агаарын шугамын кабелийн багана дахь гаралт хүртэл байгуулсан газар доорх яндан, янз бүрийн
маяг, бүтээцийн үзлэгийн төхөөрөмж (худаг, хайрцаг)-өөс бүрдэх ба зураг төслийн дагуу ажлын тоо хэмжээг
авна.
ҮЗЛЭГИЙН ТӨХӨӨРӨМЖИЙН ХЭМЖЭЭ, СУВАГЧЛАЛЫН БАГТААМЖ
Хүснэгт № 21

Дотоод хэмжээ, м
Худаг буюу хайрцаг Яндангийн TOO
Урт Өргөн Өндөр
Том худаг 2.8 1.4 1.8 13-24
Дунд худаг 2.2 1.1 1.8 7-12
Бага худаг 1.8 1.0 1.6 3-6
Том хайрцаг 1.2 0.9 1.4 1-2
Бага хайрцаг 0.6 0.6 0.5 1
Телефоны кабелийн сувагчлалын янданг зураг төсөлд заагдсаны дагуу авах ба ихэнх тохиолдолд 2 ба 4
суурьтайгаар байрлуулан булна.

17 / 33
 Зураг 26. Сувагчлалын яндангийн байрлалын зарим тохиолдол
Дотор холбоо дохиолол, сул гүйдлийг зураг төслийн дагуу ажлын нэр төрөл тус бүрээр, ажлын тоо хэмжээг
тодорхойлно.

БАРИЛГЫН АЖЛЫН TOO ХЭМЖЭЭ БОДОХ АРГАЧИЛСАН ЗААВАРТ ХЭРЭГЛЭСЭН ГАДААД ҮГСИЙН
ХАДМАЛ ОРЧУУЛГА

1. Альбом
2. Бак
3. Балки
4. Бачки
5. Биде
6. Блок
7. Вантуз
8. Ванн
9. Ведомость

10. Вентиль
11. Веранда
12. Герметизация
13. Гребёнк
14. Грязевик
15. Дросоль клапан
16. Диаметр
17. Дифлектор
18. Древесноволокнистый плит (ДВП)
19. Жалюзный
20. Задвижка
21. Затырка
22. Зонт
23. Инжектор
24. Искусственный мрамор
25. Калорифөр
26. Каркас
27. Карниз
28. Камера
29. Колонк
30. Котлован
31. Кабель
32. Кран
33. Крөстовин
34. Конический
35. Кондиционер
36. Компенсатор
37. Керамик
38. Консоль
39. Кронштейн
40. Коридор
41. Клапан
42. Лоджи
43. Лоток
44. Массив
45. Муфты
46. Hacoc
47. Объём
48. Отвод
49. Прогон
Цомог
Тэлэлттэй ба сэлгээтэй сав
18 / 33
Дам нуруу
Суултуурын зайлуулах усны сав
Хөтөвч
Гулдмай
Даралт хэмжүүр
Онгоц
Жагсаалт
Хаалт
Сэрүүн тавцан
Бин битүүгийн тусгаарлалт
Хуваарилах нүх
Бохир цуглуулуур
Тойргоор өөрчлөн тохируулах хавхлага
Голч
Copox хэрэгсэл
Үртсэн шахмал хавтан
Далавчит, далбаатай
Хаалт
Шаваас, тэгшилж шавах
Халхавч
Чавхдаст шахуурга
Хиймэл гантиг
Дулаан үүсгэвэр
Араг яс
Хүрээ
Хадгалуур
Ус ялгах хошуу хоолой
Хүнхээл
Хамгаалалт бүхий утас
Цорго
Дөрвүүр
Шувтан
Агаар сэлгүүр
Тэгшитгүүр
ваар
Тавиур, тавьц, татуурга, тулгуур
Тулц, дэгээ, бэхэлгээ
Хонгил
Хавхлага
Ил тавцан
Онгоц
Хүлх
Эрчлээс
Шахуурга
Too хэмжээ
Өвдгөвч
Гол нуруу
50. Плынтус
51. Периметр
52. Плафон
53. Проем
54. Подвал
55. Проекция
56. Покрытие
57. Перекрытие
58. Радиатор
59. Раковина
60. Расшивка
61. Раструба
19 / 33
62. Розетка
63. Регистр
64. Ремень
65. Ригель
66. Сальник
67. Совмещенные
68. Свод
69. Сетка
70. Спустник
71. Спецификация
72. Тамбур
73. Teppac
74. Трап
75. Тройник
76. Унитаз
77. Узел
78. Фасад
79. Фильтр
80. Футляр
81. Ферм
82. Цоколь
83. Чередак
84. Шибер
85. Шнур
86. Шпунт
87. Шруп
88. Швы
89. Штуцер
90. Штенцель
91. Эркер
92. Эстокада
93. Элеватор
94. Экспертиз

Хүрээ мод
Эргэн тойрны хэмжээ
Салхивчийн тулгуур
Нүх
Зоорь
Тусгал
Хучаас
Хучилт
Халаагуур
Тосгуур
Өргийн заадас
Богино хоолой
Халаагуур, дийзэн суурь
Гөлгөр ган яндангаар хийсэн халаагуур
Туузан
Холбоос нуруу
Шахлуур
Хосолмол
Хүнхэр
Top, сараалж
20 / 33
Хаалт бүхий нэвт гарц
Түүвэр
Гонх
Шиллэсэн саравч
Шалны юүлэх шүүр
Гурвуур
Суултуур
Дулааны зангилаа
Нүүр тал
Шүүлтүүр
Цамц буюу ханцуйвч
Татанги
Хаяавч
Адрын хөндий
Сойлт
Нарийн нүх
Гадас, ган гадас
Цооно
Гадна талын чигжээс
Оруулга, гаруулгын богино хоолой
Залгуур
Мөрөг
Тулгуур
Ус урсгах төмөрлөсөн хоолой
Шүүлт

ГАРЧИГ
1. Өмнөх үг 2
2. Техникийн хэсэг 3-7
3. Барилгын талбайн тэгшилгээ, өндөржилтийн ажил 9-12
4. Хүнхээл ба суурийн суваг, шуудуу yxax 13-21
5. Ус зайлуулах ажил, шугамын байгууламжийн суваг ба шуудуу yxax ажил
21-23
6. Өрөмдлөгийн ажил 23-23
7. Газар шорооны болон шороон байгууламжийн ажилд онцгойлон анхаарах зарим техник, технологи
зохион байгуулалтын шаардлагууд 23-25
8. Барилгын суурь, зоорины хана, тулгуур хана 25-33
9. Багана, хана, хамар хана 33-37
10. Хучилт хучаас 38-43
11. Тусгаарлалтын ажил 43-44
12. Цонх, хаалга, дааман хаалга 44-46
13. Шат ба шатны талбайн ажил 46-46
14. Шал, заслын ажил 46-51
15. Сантехникийн ажил 51-55
16. Цахилгааны угсралтын ажил 55-57
17. Холбооны угсралтын ажил 57-58
18. Барилгын ажлын тоо хэмжээ бодох аргачилсан зааварт хэрэглэсэн гадаад үгсийн хадмал
орчуулга 59-60
19. Барилгын ажлын тоо хэмжээ бодоход шаардагдах лавлагааны зарим өгөгдөл

ЗААВРЫН ХАВСРАЛТ
БАРИЛГЫН АЖЛЫН TOO ХЭМЖЭЭ БОДОХОД ШААРДАГДАХ ЛАВЛАГААНЫ ЗАРИМ ӨГӨГДӨЛ

Хавсралт 1
МЕХАНИКЖСАН АРГААР БОЛОН ГАРААР ГАЗАР ШОРООНЫ АЖИЛ ГҮЙЦЭТГЭХЭД ХӨРС, ЧУЛУУЛГИЙН
МАШИН, МЕХАНИЗМЫН ТӨРЛӨӨС ХАМААРУУЛАН АНГИЛАХ НЬ
Хөрс ба чулуулгийн ангиллыг ажлын байдлаар ба машины төрлөөр ялгах

Эзлэхүүний
дундаж жин
21 / 33
д/д Хөрс ба чулуулгийн нэр, төрөл, шинж чанар кг/м3-ээр Механизмаар хийх газрын ажил Хөлдүү
нягт Гараар газрыг
байдалд Нэг Өрөмдлөг, хийх шаантаг
шанагатай Скрепер Бульдозер Грейдер өргүүрийн газрын мунаар
эксковатор машин ажил сэндийлэх

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Хайрга
1. а/ Хэмжээ 80 мм хүртэл 1750 I II II II - II
б/ хэмжээ 80 мм-ээс дээш (бул чулуутай) 1950 II - II - - III
Ургамлын хөрсний үе
2. а/ Мод, бутны үндэсгүй
б/ Мод, бутны үндэстэй болон хайрганы хольц, 1200 I I I I I I I
эсвэл барилгын хогтой 1400 II I I I I II II
Шаварлаг
а/ Хайрга ба сайрын хольцгүй зөөлөн
зууралдсан
3.
б/ Зөөлөн зууралдсан ба 10% хайрга, сайрын 1800 II II II II I II III
хольцтой асгаас 1750 II II II III I II II
в/ Мөн 10%-иас их хайрга, сайрын хольцтой 1900 III II II III II III -
4. Том ширхэгт хайрга 1800 - - - IV -
Хадархаг
Шохойн чулуун хөрс V
а/ Зөөлөн сэмэрхий, салхинд элэгдсэн 1200 - - - - - Хадархаг -
б/ Зөөлөн мергель
5. в/ Нягт мергель 2300 - - - - - VI -
г/ Хатуурч бадмартсан мергель 2700 - - - - - VII -
2900 - - - - - VIII -
д/ Нягтарч болоржсон мергель 3100 - - - - - IX -
Боржин, гнейсы, диориты, сиенит, порфирит,
габбра ба бусад
а/ Салхинд элэгдсэн том ширхэгтэй ба бул
чулуу 2500 - - - - - -
б/ Салхинд элэгдсэн дунд зэргийн ширхэгтэй 2600 - - - - - -
6. в/ Салхинд элэгдсэн жижиг ширхэгтэй 2700 - - - - - VII
г/ Салхинд элэгдээгүй том ширхэгтэй 2800 - - - - - VIII
д/ Салхинд элэгдээгүй дунд зэргийн ширхэгтэй 2900 - - - - - IX
е/ Салхинд элэгдээгүй жижиг ширхэгтэй 3100 - - - - - V хадтай X
ж/ Салхинд элэгдээгүй, маш жижиг ширхэгтэй 3300 - - - - - VI XI
Элсэн хөрс :
а/ Эзлэхүүнийхээ 10% хүртэл хайрга буюу
сайрын хольцтой, ердийн чийглэгтэй
б/ Эзлэхүүнийхээ 10% -иас дээш хайрга буюу
7. сайрын хольцтой, ердийн чийглэгтэй 1600 I II II II I I -
в/ Хуурай нурмал /манхан элс/ 1700 I II II III I II -
г/ Хольцгүй /эзлэхүүний дундаж жин/ 1600 I - III III - II -
д/ Хайрга буюу сайрын хольцтой эзлэхүүний 1500 I - - - - I I
дундаж жин 1600 - - - - - I II
Элсэрхэг хөрс:
а/ Салхинд элэгдсэн 2200 - - - - - V /хадтай/ -
б/ Шохойн цементтэй 2300 - - - - - VI -
8 в/ Шаварлаг 2500 - - - - - VII -
г/Нягт 2600 - - - - - VIII -
д/ Кварцет цементэн 2700 - - - - - IХ -
е/ Цахиурын хольцтой, маш нягт 2700 - - - - - X -
Занар хөрс
а/ Салхинд элэгдсэн
б/ Салхинд бага элэгдсэн, дунд зэргийн 2000 - - - - - VI хадархаг -
бэхжилттэй шаварлаг 2700 - - - - - V хадархаг -
9. в/ Хатуу 2800 - - - - - VI -
г/ Кварцтай ба гялтганууртай 2300 - - - - - VII -
д/ Элсэрхэг хатуу 2500 - - - - - VIII -
е/ Цахиуржсан 2600 - - - - - X -
ж/ Цахиурт 2600 - - - - - XI -
Шавранцар хөрс:
а/ Эзлэхүүний 10% хүртэл хайрга, сайрын
хольцтой, эсвэл барилгын хогтой, хөнгөн
хэмэрлэгдүү
б/ Эзлэхүүний 10%-иас дээш хайрга, сайрын
10 хольцтой, эсвэл барилгын хогтой, хөнгөн
хэмэрлэгдүү ба хүн 1600 I I I I I I -
в/Хольцгүй 1750 II II II II II I -
г/ Хайрга, сайрын хольцтой хүнд ба бусад 160 - - - - - I II
төрлийн 1750 - - - - - II III
Элсэрхэг хөрс:
а/ Эзлэхүүний 10% хүртэл хайрга, сайрын
хольцтой эсвэл барилгын хогтой
11. б/ Мөн хольц ба хог нь эзлэхүүний 10%-иас 1600 I II II II I I -
дээш 1800 I II II II I II -
в/ Хольцгүй 1500 I II II II I I II
г/ Хайрга, сайрын хольцтой 1600 I II II II I II III
Барилгын хог
12 а/ Сул ба дагтаршсан 1800 II - II - - III -
б/ Хатуурч чулуужсан 1900 III - III - - III -
13. Сайр /Бүх төрлийн/ 1900 II - III - - II -
Шаарга:
14. а/ Уурын зуухны дарагшаагүй 750 I I I II - I -
б/Дарагшаагүй - II - I - - III -

Хавсралт 2
ЦЭВЭР БОХИР УСНЫ ШУГАМД ХУДАГ СУУЛГАХЫН ТУЛД ШУУДУУГ НАЛУУ ГАРГАН ӨРГӨСГӨЖ УХАХ
ГАЗРЫН АЖЛЫН ХЭМЖЭЭ
(1 ширхэг худагт)
худгийн Хөрсний Шуудууны өргөн /м/
хэмжээ /м/ налуу
Голч гүн /1:m/ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 1.9 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4
1.0 1.5 1:1.25 1.10 1.00 0.85 0.70 0.60 0.50 0.40 0.30 0.25 0.20 0.10 — — — —
1.0 1.5 1:1.00 1.40 1.20 1.05 0.90 0.75 0.60 0.50 0.40 0.30 0.20 0.15 0.10 — — —

22 / 33
 1.0 1.5 1:0.75 1.90 1.60 1.40 1.20 1.00 0.80 0.70 0.50 0.40 0.30 0.20 0.10 — — —
1.25 1.5 1:1.25 1.70 1.50 1.30 1.15 1.00 0.85 0.70 0.0 0.50 0.40 0.30 0.20 0.15 0.10 ...
1.25 1.5 1:1.00 2.10 1.85 1.65 1.45 1.25 1.10 0.90 0.75 0.60 0.50 0.40 0.30 0.20 0.10 ...
1.25 1.5 1:0.75 2.80 2.50 2.20 1.90 1.70 1.45 1.20 1.00 0.80 0.70 0.50 0.40 0.30 0.20 0.10
1.50 1.5 1:1.25 2.40 2.15 1.95 1.75 1.55 1.35 1.20 1.00 0.85 0.70 0.60 0.50 0.40 0.30 0.20
1.50 1.5 1:1.00 3.00 2.70 2.40 2.10 1.90 1.70 1.50 1.30 1.10 0.90 0.75 0.60 0.50 0.40 0.30
1.50 1.5 1:0.75 4.00 3.60 3.25 2.90 2.60 2.25 2.00 1.70 1.45 1.20 1.00 0.80 0.60 0.50 0.40
2.00 1.5 1:1.25 4.40 4.00 3.70 3.40 3.10 2.60 2.50 2.30 2.00 1.80 1.60 1.40 1.20 1.00 0.80
2.00 1.5 1:0.75 7.30 6.70 6.20 5.60 5.10 4.65 4.20 3.80 3.40 3.00 2.60 2.30 2.00 1.70 1.40
1.50 2.0 1:1.25 2.80 2.50 2.30 2.00 1.80 1.60 1.40 1.20 1.00 0.85 0.70 0.60 0.45 0.35 0.20
1.50 2.0 1:1.00 3.50 3.15 2.80 2.50 2.20 2.00 1.70 1.50 1.30 1.10 0.90 070 0.60 0.40 0.30
1.50 2.0 1:0.75 4.65 4.20 3.80 3.40 3.00 2.60 2.30 2.00 1.70 1.40 1.20 0.90 0.75 0.60 0.40
2.00 2.0 1:1.25 4.40 4.00 3.70 3.40 3.10 2.80 2.50 2.30 2.00 1.80 1.60 1.40 1.20 1.00 0.80
2.00 2.0 1:1.00 5.50 5.00 4.60 4.20 3.90 3.50 3.15 2.80 2.50 2.20 2.00 1.70 1.50 1.25 1.00
2.00 2.0 1:0.75 7.30 6.70 6.20 5.60 5.10 4.65 4.20 3.80 3.40 3.00 2.60 2.30 2.00 1.70 1.40
1.50 2.5 1:1.25 3.20 2.90 2.60 2.30 2.00 1.80 1.60 1.35 1.15 1.00 0.80 0.65 0.50 0.40 0.30
1.50 2.5 1:1.00 4.00 3.60 3.25 2.90 2.60 2.25 2.00 1.70 1.45 1.20 1.00 0.80 0.60 0.50 0.40
1.50 2.5 1:0.75 5.35 4.80 4.30 3.90 3.40 3.00 2.60 2.25 1.90 1.60 1.35 1.10 0.85 0.65 0.50
2.00 2.5 1:1.25 2.00 4.60 4.20 3.90 3.50 3.20 2.90 2.60 2.30 2.00 1.80 1.60 1.35 1.15 1.00
2.00 2.5 1:1.00 6.35 5.75 5.30 47.85 4.40 4.00 3.60 3.25 2.90 2.55 2.25 2.00 1.70 1.45 1.20
2.00 2.5 1:0.75 8.30 7.70 7.10 6.45 5.90 5.35 4.80 4.30 3.90 3.40 3.00 2.60 2.25 1.90 1.60
2.50 2.5 1:1.25 7.20 6.70 6.30 5.80 5.50 5.00 4.60 4.20 3.90 3.50 3.20 2.90 2.60 2.30 2.00
2.50 2.5 1:1.00 9.00 8.40 7.85 7.30 6.75 6.25 5.75 5.30 4.85 4.40 4.00 3.60 3.25 2.90 2.55
2.50 2.5 1:0.75 12.00 11.20 10.40 9.70 9.00 8.30 7.70 7.10 6.45 5.90 5.35 4.80 4.30 3.90 3.40
2.00 3.0 1:1.25 5.60 5.20 4.80 4.40 4.00 3.60 3.20 2.90 2.60 2.30 2.00 1.80 1.50 1.30 1.10
2.00 3.0 1:1.00 7.00 6.50 6.00 5.50 5.00 4.50 4.05 3.60 3.25 2.90 2.50 2.20 1.90 1.60 1.35
2.00 3.0 1:0.75 9.40 8.60 7.90 7.25 6.60 6.00 5.40 4.85 4.30 3.85 3.40 2.85 2.50 215 1.80
2.50 3.0 1:1.25 8.10 7.60 7.00 6.60 6.10 5.60 5.20 4.80 4.40 4.00 3.60 3.30 2.90 2.60 2.30
2.50 3.0 1:1.00 10.00 9.50 8.80 8.20 7.60 7.00 6.50 6.00 5.50 5.00 4.50 4.00 3.60 3.25 2.95
2.50 3.0 1:0.75 13.50 12.70 11.70 10.90 10.10 9.40 8.60 7.90 7.25 6.60 6.00 5.40 4.85 4.30 3.80
3.00 3.0 1:1.25 11.10 10.50 9.90 9.30 8.70 8.10 7.360 7.00 6.60 6.10 5.60 5.20 4.80 4.40 4.00
3.00 3.0 1:1.00 13.80 13.00 12.25 11.50 10.80 10.10 9.50 8.80 8.20 7.60 7.00 6.50 6.00 5.50 5.00
3.00 3.0 1:0.75 18.50 17.40 16.40 15.40 14.50 13.50 12.60 11.75 10.90 10.10 9.40 8.60 7.90 7.25 6.60
Тайлбар: Худгийн голч, гүн энэхүү хавсралтад зааснаас өөр байвал газрын ажлын хэмжээг жич тооцоо хийж
тодорхойлно.

Хавсралт 3
ЧУЛУУЛГИЙГ ӨРӨМДӨГДӨХ БАЙДЛААР НЬ АНГИЛАХ НЬ
(өрөмдөх арга тус бүрээр)
чулуулгийн Эргэлтийн өрөмдлөг
зэрэг
Ургамлын үндэсгүй өнгөн хөрс, хүлэр. Элс, алтан хямарлаг хайр, сайргүй элсэнцэр зэрэг сийрэг
I хөрснүүд. Чийглэг лаг шавар ба шаварлаг хөрснүүд. Алтан хямарлаг байдалтай шавранцар,
хигдэрцэр, зөөлөн шохой
Ургамлын үндэстэй буюу их биш жижиг хайр сайр (3 см хүртэл)-ын хольцтой өнгөн хөрс ба хүлэр.
II Нягтарсан элс, шавранцар. Алтан хямарлаг, сийрэг баргилт, хөвөрхөг элс, мөс. Дунд зэргийн
нягтралтай шавар. Шохой, чулуун давс. Төмрийн зөөлөн хүдэр. Хигдэр чулуу
20%-иас их жижиг (3 см хүртэл) хайр ба сайрын хольцтой элсэнцэр шавранцар. Нягтарсан алтан
хямарлаг сайранцар шавар: баргилт ба элсэн чулуу, сул барьцалдсан, нягт баргилжсан,
III гөлтгөнжсөн, элсэрхэг шаварлаг сул барьцалдсан алөвролит. Шохойн чулуу, шавраар
барьцалдсан элсэн чулуу. Дун хорхойн шохойн чулуу. Нягтарсан цэрд. Жижиг талст бүхий
өгөршсөн гөлтгөнө. Зөөлөн чулуун нүүрс. Талслаг буюу хэмхэрсэн бүх төрлийн занарууд.
Марганцын хүдэр. Төмрийн исэлддэг хүдэр. Сийрэг шаварлаг боксит.
Тунамал чулуулгийн жижиг ширхэгтэй хайрга. Уст үеийн хөлдүү элс, лаг, шавар. Хүдэр. Нягт
шаварлаг алевролит, шаварлаг элсэн чулуу. Нягт баргилт. Сүвэрхэг шохойн чулуу, бөсөл чулуу,
IV. шаварлаг чүнчигноров талстжсан гөлтгөнө. Ангидрит, калийн давс, дунд зэргийн хатуулагтай
чулуун нүүрс. Хатуу хүрэн нүүрс, каолин (анхдагч) элслэг-шаварлаг, шаварлаг, нүүрслэг,
шатамхай алевролитлэг, занарууд, ихээхэн өгөршсөн мартитовын ба түүнтэй төстэй хүдрүүд.
Төмрийн исэлддэг сийрэг хүдэр, боксит
Хайрга-дайрган хөрс. Хөлдүү том ширхэгтэй элс, сайр, лаг элсэрхэг шавар, шохойлог ба
төмөрлөг барьцалдлагатай элсэн чулуу. Аргиллит. Аргиллиттэй төстэй ба бүх төрлийн хатуу
V. шавар, элсэрхэг, шаварлаг болон бусад сүвэрхэг зүйлээр барьцалдсан тунамал хурдасны хөрзөн
чулуу. Шохойн чулуу. Гантиг.
Баргилжсан бадмар. Бүх төрлийн нягт ангидритууд. Өгөршсөн сүвэрхэг чүнчигноров. Хатуу
чулуун нүүрс, шаварлаг хлорлог занарууд. Мартит ба түүнтэй төстэй нягт биш хүдрүүд.
Хөлдүү нягт шавар. Бадмар ба сидерит үелсэн нягт шавар, шохойлог барьцалдлагатай тунамал
хурдасны хөрзөн чулуу, Элсэн чулуу: болорлог шохойлог хээрийн жоншлог. Болор бүхий
VI алевролит. Шохойн чулуу: нягт бадмаржсан ба скаранжсан, Нягт бадмар, чүнчигноров,
Болоржсон занар. Сул цахиуржсан аргиллит. Тальк-шохойлог чулуулгууд, Үйрмэг колчедан,
сүвэрхэг хүрэн хүдэр.
Цахиурлаг аргиллит. Үндсэн ба баяжмал чулуулгаас тогтсон бөөрөнхий чулуу (голын), Жижиг
хайрга, Элс шаварлаг, барьцалдлагатай магмын чулуулгийн хайргатай (50% хүртэл хольцтой)
хөрзөн чулуу, Цахиурлаг барьцалдлагатай тунамал чулуулгийн хөрзөн чулуу. Кварцлаг элсэн
VII чулуу. Нягт бадмар. Болоржсон хээрийн жоншит элсэн ба шохойн чулуу. Хатуу нягт чүнчигноров.
Боржин сиенит, диорит, габбро ба бусад магмын чулуулгийн том, дунд зэргийн ширхэгтэй
өгөржсөн төрлүүд. Сэвсгэр, сүвэрхэг төмрийн хүдэр. Хромит сульфадын хүдэр, Мартит-сидерит
ба гематитийн хүдэр. Амфибол магнетитийн хүдэр.
Цахиуржсан аргиллит. Шохойн барьцалдлагатай хөрзөн чулуу. Болоржсон бадмар. Цахиурлаг
шохойн чулуу ба бадмар. Үелж тогтсон нягт фосфорит. Цахиурлаг занар. Гнейс. Боржин сиенит
VIII габброгийн жижиг ширхэгтэй өгөржсөн төрлүүд. Болорлог-карбонатын ба болорлог-баритын
чулуулгууд. Сүвэрхэг төмрийн хүрэн хүдэр. Гидрогематитийн нягт хүдэр. Гематитлэг магнетитлэг
болор. Нягт колчедан. Диаспорийн бокситууд.

23 / 33
 Хүрмэн чулуу, цахиурлаг барьцалдлагатай магмын хөрзөн чулуу. Хөндийлжийн шохойн чулуу.
Цахиурлаг элсэн ба шохойн чулуу, Цахиурлаг бадмар. Үелэн тогтсон цахиурлаг фосфор,
цахиурлаг занар. Эвэрлэг чулуу, альбитофир, кератофиры, трахит болоржсон порфир, жижиг
IX. талсжилттай диабаз. Том ба дунд ширхэгт боржин, боржин-гнейсы, гранодиорит, сиениты
пегматит, болоржсон амфибомит (колчедан) өгөршөөгүй болорлог-турмалины чулуулаг. Нягт
төмрийн хүдэр, үлэмж хэмжээний колчеданийн хольцтой болор, нягт барит.
Магмын ба хувирмал чулуулгийн бул чулуут хайрган хурдас. Ихээхэн болортой элсэн чулуу.
Цахиурт фосфатын чулуулгууд. Өгөржсөн жеспилит. Болорт альбитофиры ба пөратафиры.
X. Жижиг ширхэгт: боржин, боржин-гнейсы ба гранозифиты, Нарийн ширхэгтэй боржин. Үлэмж
болорлог нягт пегматит, эвэрлэг чулуулгийн үетэй нягт магнетит, мартитын хүдэр. Цахиуржсан
төмрийн хүдэр. Судлын болор. Ихээхэн цахиурлаг, эвэрлэг порфирит.
Цохилтын өрөмдлөг
Ургамлын үндэсгүй өнгөн хөрс ба хүлэр, сийрэг элс, лаг шороо (чулуулаг) ба намгийн хөрс,
1 хайрга, дайргагүй сийрэг элсэрхэг шаварлаг хөрс (элсэнцэр). Алтан хямарлаган шавранцар.
Сийрэг алтан хямарлаг, хигдэрцэр.
Ургамлын үндэстэй буюу жижиг хайр, хайрган хольцтой өнгөн хөрс ба хүлэр. Жижиг хайр,
II хайрганы (20% хүртэл) хольцтой сийрэг элсэрхэг-шаварлаг хөрс. 1 ба III зэрэгт ороогүй төрөл
бүрийн элс, элсэрхэг ба налирхай туузан шавар, хигдэр чийглэг зөөлөн цэрд. Хүрэн нүүрс,
зөөлөн чулуун нүүрс.
Дайрга, хайрга, жижиг хайрын (20-30%) хольцтой элсэрхэг, шаварлаг хөрс. Сийрэг баргилт, нягт
III шавар, шавранцар дагтарсан алтан хямарлаг, цэрд, хуурай элс, цэвэр мөс, хөвдөг элс, дунд
зэргийн хатуулагтай чулуун нүүрс.
Хайр, хайрганы (30%-иас илүү) их хольцтой элсэрхэг, шаварлаг, хөрс. Нягт зуунга шавар, бул
чулуутай шавар. Анхдагч каолин, зөөлөн шаварлаг, нүүрслэг ба талька-хлорт занарууд. Баргилт
IV. шаварлаг элсэн чулуу. Гөлтгөнө. Хатуу цэрд. Боксит. Фосфорит. Чүнчигноров. Чулуун давс.
Хатуу чулуун нүүрс. Хөлдүү хөрснүүд (Уст үеийн элс, лаг, хүдэр ба хайр, хайрганы хольцтой
шавар). Ангидрит.
Бул чулуугүй хайр. Хөх дээврийн гялтгануурт занар, төмөрлөг буюу шохойлог барьцалдлагатай
элсэн чулуу, шохойн чулуу, талст бүхий бадмар гантиг. Аргиллиты. Сэвсгэр төмрийн хүдэр,
V. өгөршилд орсон чулуулгууд: боржин сиениты, диорты, габбро гэх мэт. Шохойгоор барьцалдсан
тунамал чулуулгийн хөрзөн чулуу. Хөлдүү хөрс чулуулаг: сул усжилттай элс болон лаг, элсэрхэг
шавар, нягт чийгтэй шавар хайрга.
Цөөн бул чулуутай томоохон хайрга, цахиуржсан занар, шохойн чулуу ба элсэн чулуу. Том
VI. ширхэгтэй үндсэн чулуунууд: боржин, диорит, сиенит, габбро, гнейсы, порфир ба пегматит,
цахиурлаг барьцалдлагатай тунамал хурдасны хөрзөн чулуу.
Бул чулуу зонхилсон хайрга, талстжилттай бул чулуу. Цахиурлаг занар, шохойн чулуу, элсэн
VII чулуу. Жижиг ширхэгтэй үндсэн чулуунууд: боржин сиенит, диориты, габбро, цахиураар
барьцалдсан талстжсан чулуулгийн хөрзөн чулуу.
Уурхайн худаг ухахад хөрсийг ангилах нь:
I Ургамлын үе, байгалийн чийгтэй элс, алтан хямарлаг зөөлөн хужир мараа
II Зөөлөн шавар, ус агуулсан элс, зөөлөн налирхай ба хямарлаг маягийн бүх төрлийн шавранцар,
бүх төрлийн элсэнцрүүд, байгалийн чийгтэй хар ба хүрэн хөрс
Бөөнтэй хүнд шавар, хуурай ба хатуурсан алтан хямарлагийн бүх төрлүүд, хуурай нурамтгай элс,
III Хатуурсан хужир ба мараа. Бүх төрлийн хатуу шавранцар, шөрмөсжсөн шавранцар, хатуурсан
хар ба хүрэн хөрс
IV. Хайр ба хайрган хөрс, шөрмөсжсөн ба хатуу шавар, хөвдөг элс
Чулуулгийг нуралтад тогтвортой байдлаар ангилах нь:
I Тогтвортой хөрс:
Шохой ба болроор барьцалдсан хэмхдэст талст, үелсэн бүтэцтэй хөрс: шохой, элсэн чулуу, бадмар, магнит,
боржин, габбро гэх мэт. Шаварлаг ба элсэрхэг шавран хөрс, шавраар холбогдсон заримдаа шохойгоор
барьцалдсан хэмхдэст, үелсэн бүтэцтэй чулуулаг, шаварлаг занар, хөрзөн чулуу, хиурмаг, баргилт, бөсөл чулуу.
II Тогтвортой хөрс:
Элсэрхэг, шаварлаг хөрс, ус нэвчсэн: хөвдөг, элс, нойтон хөрс: хөөмөл хөрс (шавар шохой гөлтгөнө гэх мэт)
Хоорондоо холбоогүй хэмхдэст хөрс, хайрга, дайрга, хайр, элс бул чулуун хөрс 1 бүлгийн ан цавтай хөрс

Хавсралт 4
ЯНДАН, АГААР ДАМЖУУЛАХ ХООЛОЙН ТУСГААРЛАГЧИЙН ЭЗЛЭХҮҮН, ШАВАРДЛАГА, НААЛТ БУДАГ
ХИЙХ ТАЛБАЙГ ТОДОРХОЙЛОХ ХҮСНЭГТ
(хэмжих нэгж 10 у/м)
А. Яндан хоолой

Гадна талын Ажлын Тусгаарлагчийн зузаан /мм/

голч /мм/ төрөл 00 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
Т - 0.01 0.026 0.048 0.077 0.112 0.15 0.20 0.25 0.31 0.38
21.25 (15) Ш - 1.61 2.24 2.87 3.49 4.12 4.75 5.38 6.01 6.63 7.26
Б 0.67 1.92 2.55 3.18 3.81 4.44 5.06 5.69 6.32 6.95 7.58
Т - 0.012 0.029 0.054 0.084 0.12 0.16 0.21 0.27 0.33 0.39
26.75 (20) Ш - 1.78 2.41 3.04 3.67 4.29 4.92 5.55 6.18 6.83 743
Б 0.84 2.10 2.72 3.35 3.98 4.61 5.24 5.86 6.49 7.12 7.75
Т - 0.014 0.034 0.06 0.09 0.13 0.176 0.23 0.29 0.35 0.42
33.5 (25) Ш - 1.99 2.62 3.25 3.88 4.51 5.13 5.76 6.39 7.02 7.65
Б 1.05 2.31 2.94 3.56 4.19 4.82 545 6.08 6.70 7.33 7.96
Т - 0.016 0.040 0.068 0.103 0.145 0.192 0.25 0.31 0.37 0.45
42.25 (32) Ш - 2.27 2.90 3.52 4.15 4.78 5.41 6.04 6.66 7.29 7.92
Б 1.33 2.58 3.21 3.84 4.47 5.09 5.72 6.35 6.98 7.61 8.23
Т - 0.018 0.043 0.074 0.11 0.15 0.20 0.26 0.32 0.39 0.47
48 (40) Ш - 2.45 3.08 3.70 4.33 4.96 5.60 6.21 6.84 7.48 8.11
Б 1.50 2.76 3.39 4.01 4.64 5.28 5.90 6.52 7.15 780 8.42
Т - 0.022 0.050 0.088 0.126 0.17 0.23 0.29 0.35 0.42 0.50
60 (50) Ш - 2.83 3.45 4.08 4.71 5.34 5.97 6.59 7.22 7.85 8.40
Б 1.88 3.14 3.77 4.40 5.02 5.65 6.28 6.91 7.54 8.16 8.79
Т - 0.270 0.060 0.099 0.15 0.20 0.26 0.32 0.39 0.47 0.55
75.5 (70) Ш - 3.3 3.94 4.57 5.20 5.82 6.45 7.09 7.70 8.33 8.95
Б 2.37 3.63 4.25 4.88 5.51 6.14 6.77 7.39 8.02 8.65 9.28
Т - 0.031 0.068 0.112 0.16 0.22 0.28 0.35 0.42 0.50 0.59
88.5 (80) Ш - 3.72 4.35 4.98 5.60 6.22 6.86 7.50 8.11 9.73 10.38
Б 2.79 4.03 4.66 5.29 5.92 6.65 7.16 7.79 8.42 .06 9.70

24 / 33
 Т - 0.039 0.084 0.136 0.19 0.257 0.328 0.40 0.49 0.58 0.67
114(100) Ш - 4.52 5.15 5.78 6.41 7.03 7.65 8.30 8.91 9.56 10.18
Б 3.58 4.84 5.46 6.10 6.72 7.36 7.98 8.59 9.23 9.86 10.50

Т - 0.047 0.10 0.16 0.23 0.30 0.38 0.46 0.55 0.65 0.75
140(125) Ш - 5.34 5.96 6.60 7.21 7.84 8.49 9.12 9.73 10.37 11.00
Б 4.40 5.65 6.27 6.90 7.55 8.16 8.80 9.42 10.06 10.68 11.30

Б. Гагнаасгүй, оёдолгүй, гагнаастай ган яндан хоолой

Гагнаасгүй яндан хоолой
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
Т - 0.006 0.019 0.038 0.063 0.0940 0.132 0.176 0.225 0.293 0.345
10 Ш - 1.26 1.88 2.52 3.14 3.77 4.40 5.02 5.62 6.29 6.90
Б 0.314 1.57 2.20 2.83 3.45 4.09 4.71 5.34 5.97 6.60 7.22
Т - 0.008 0.022 0.042 0.07 0.10 0.14 0.19 0.24 0.30 0.36
15 Ш - 1.41 2.04 2.67 3.30 3.93 4.55 5.18 5.80 6.43 7.06
Б 0.471 1.73 2.36 2.98 3.61 4.24 4.87 5.50 6.12 6.75 7.38
Т - 0.009 0.025 0.047 0.075 0.11 0.15 0.223 0.251 0.31 0.38
20 Ш - 1.57 2.20 2.83 3.45 4.08 4.70 5.34 5.97 6.60 7.22
Б 0.628 1.88 2.51 3.14 3.77 4.40 5.02 5.65 6.28 6.91 7.55
Т - 0.01 0.03 0.05 0.08 0.12 0.16 0.21 0.26 0.32 0.39
25 Ш - 1.73 2.35 3.00 3.60 4.24 4.85 5.50 6.10 6.75 7.37
Б 0.785 2.04 2.67 3.30 3.92 4.55 5.18 5.80 6.43 7.07 7.70
Т - 0.013 0.033 0.058 0.09 0.13 0.17 0.22 0.28 0.35 0.42
32 Ш - 1.95 2.58 3.20 3.83 4.46 5.18 5.80 6.42 7.06 7.70
Б 1.00 2.26 2.89 3.52 4.15 4.77 5.48 6.10 26.75 7.38 8.00
Т - 0.015 0.036 0.064 0.098 0.14 0.19 0.24 0.30 0.36 0.43
38 Ш - 2.10 2.74 3.35 4.00 4.60 5.32 5.97 6.58 7.21 7.84
Б 1.20 2.41 3.05 3.67 4.29 4.92 5.63 6.27 6.89 7.52 8.16
Т - 0.017 0.041 0.07 0.11 0.13 0.20 0.25 0.31 0.38 0.45
45 Ш - 2.36 2.97 3.59 4.22 4.85 5.48 6.11 6.74 7.36 8.00
Б 1.40 2.65 3.28 3.90 4.53 5.16 5.79 6.42 7.05 7.67 8.30
Т - 0.021 0.048 0.082 0.122 0.168 0.220 0.28 0.34 0.45 0.49
57 ш - 2.73 3.36 3.98 4.50 5.13 5.76 6.38 7.00 7.62 8.25
Б 1.79 3.05 3.67 4.29 4.81 5.45 6.05 6.70 7.31 7.93 8.56
*Хаалтад дотор талын голчийн хэмжээг заажээ.
Оёдолгүй яндан хоолой
Т - 0.027 0.06 0.10 0.15 0.20 0.26 0.32 0.39 0.47 0.53
76 Ш - 3.33 3.96 4.58 5.20 5.83 6.45 7.08 7.70 8.33 8.96
Б 2.39 3.64 4.27 4.90 5.52 6.14 6.76 7.40 8.02 8.64 9.26
Т - 0.029 0.065 0.106 0.15 0.21 0.27 0.34 0.41 0.49 0.58
83 Ш - 3.55 4.18 4.80 5.43 6.06 6.69 7.32 7.94 8.57 9.20
Б 2.61 3.86 4.49 5.12 5.75 6.37 7.00 7.63 8.26 8.90 9.51
Т - 0.031 0.692 0.112 0.16 0.220 0.28 0.35 0.43 0.51 0.60
89 Ш - 3.74 4.37 4.99 5.62 6.24 6.87 7.49 8.12 8.75 9.37
Б 2.80 4.05 4.68 5.30 5.93 6.55 7.18 7.80 8.43 9.06 9.68

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
T - 0.035 0.070 0.124 0.178 0.239 0.305 0.378 0.457 0.543 0.634
102 Ш - 4.15 477 5.41 6.03 6.55 7.28 7.91 8.53 9.17 9.78
Б 3.20 4.46 5.10 5.71 6.34 6.97 7.61 8.22 8.84 9.47 10.10
Т - 0.037 0.080 0.130 0.186 0.248 0.32 0.39 0.47 0.56 0.65
108 Ш - 4.33 4.96 5.59 6.22 6.84 7.4 8.10 8.73 9.35 9.98
Б 3.39 4.65 5.28 5.90 6.53 7.16 7.79 8.40 9.05 9.66 10.30
Т - 0.041 0.88 0.142 0.202 0.269 0.34 0.42 0.505 0.600 0.694
121 Ш - 4.74 5.36 5.99 6.61 7.25 86 8.50 9.11 9.75 10.37
Б 3.80 5.05 5.69 6.31 6.92 7.55 8.18 8.80 9.48 10.05 10.70
Т - 0.043 0.093 0.148 0.21 0.28 0.35 0.43 0.52 0.61 0.713
127 Ш - 5.00 5.56 6.20 6.81 7.44 8.07 8.70 9.34 9.95 10.58
Б 3.99 5.24 5.87 6.50 7.18 7.76 8.38 9.01 9.64 10.27 10.90
Т - 0.045 0.096 0.154 0.217 0.287 0.364 0.45 0.54 0.631 0.731
133 Ш - 5.12 5.75 6.37 7.00 7.62 8.25 8.87 9.50 10.13 10.75
Б 4.18 5.48 6.06 6.68 7.31 7.94 8.56 9.19 9.81 10.45 11.06
Т - 0.051 0.108 0.16 0.24 0.32 0.40 0.49 0.58 0.683 0.790
152 Ш - 5.71 6.34 6.97 7.60 8.23 8.85 9.48 10.11 10.74 11.40
Б 4.77 6.03 6.66 7.29 7.90 8.54 9.18 9.80 10.42 11.06 11.69
Т - 0.053 0.112 0.178 0.250 0.328 0.41 0.50 0.60 0.71 0.81
159 Ш - 5.93 6.56 7.20 7.82 8.45 9.07 9.70 10.33 10.97 11.60
Б 4.99 6.25 6.88 7.50 8.13 8.76 9.39 10.02 10.64 11.27 11.90
Т - 0.056 0.12 0.19 0.26 0.34 0.43 0.52 0.62 0.73 0.84
168 Ш - 6.22 6.85 7.44 8.10 8.73 9.36 10.00 10.61 11.24 11.90
Б 5.28 6.53 7.16 7.79 8.42 9.04 9.68 10.30 10.93 11.56 12.18
Т - 0.060 0.126 0.20 0.28 0.36 0.45 0.55 0.65 0.76 0.88
180 Ш - 6.59 7.22 7.85 8.48 9.10 9.73 10.35 10.98 11.61 12.28
Б 5.65 6.91 7.54 8.17 8.79 9.41 10.00 10.67 11.30 11.92 2.54
Т - 0.064 0.134 0.21 0.29 0.38 0.48 0.58 0.69 0.80 0.923
194 Ш - 7.03 7.66 8.29 8.92 9.55 10.17 10.80 11.43 12.06 12.70
Б 6.09 7.35 7.98 8.60 9.23 .86 10.49 11.12 11.74 12.35 13.00
Т - 0.067 0.14 0.22 0.31 0.40 0.50 0.60 0.71 0.83 0.95
203 Ш - 7.32 7.94 8.57 9.20 9.83 10.45 11.08 11.71 12.34 12.97
Б 6.37 7.63 8.26 8.89 9.51 10.14 10.77 11.40 12.03 12.65 13.28
Т - 0.072 0.15 0.24 0.33 0.42 0.53 0.64 0.75 0.87 1.00
219 Ш - 7.82 8.44 9.07 9.70 10.32 10.94 11.56 12.18 12.81 13.43
Б 6.88 8.13 8.76 9.38 10.01 0.63 11.25 11.87 12.50 13.12 13.74
Т - 0.08 0.17 0.26 0.36 0.46 0.58 0.69 0.82 0.94 1.08
245 Ш - 8.64 9.23 9.86 10.49 11.11 11.74 12.36 13.00 13.62 14.25
Б 7.69 8.95 9.55 10.17 10.80 11.42 12.05 12.68 13.30 13.92 14.55

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
Т - 0.09 0.18 0.29 0.39 0.51 0.63 0.75 0.89 1.03 1.17
273 Ш - 9.51 10.13 10.68 11.28 11.90 12.53 13.15 13.78 14.40 15.03
Б 8.57 9.82 10.34 10.97 11.59 12.21 12.84 13.47 14.09 14.71 15.34

25 / 33
 1.10
Т - 0.097 0.200 0.31 0.43 0.55 0.68 0.811 0.952 15.34 1.25
299 Ш - 10.33 10.96 11.58 12.21 12.84 13.46 14.09 14.71 15.96
Б 9.39 10.64 1.27 11.90 12.52 13.15 13.77 14.40 15.00 15.65 16.28

Т - 0.11 0.22 0.33 0.46 0.59 0.72 0.87 1.02 1.17 1.34
325 Ш - 11.20 11.77 12.40 13.03 13.66 14.29 14.90 15.54 16.20 16.79
Б 10.21 11.46 12.09 12.72 13.34 13.97 14.60 15.23 15.86 16.48 17.11
Т - 0.12 0.23 0.36 0.49 0.63 0.78 0.93 1.08 1.25 1.42
351 Ш - 11.96 12.59 13.21 13.84 14.46 15.09 15.71 16.34 16.97 17.59
Б 11.02 12.28 12.90 13.52 14.15 14.77 15.40 16.03 16.65 17.28 17.90
Т - 0.122 0.249 0.383 0.524 0.67 0.82 0.93 1.15 1.32 1.49
377 Ш - 12.78 13.41 14.0 14.7 15.3 15.9 16.5 17.2 17.8 18.2
Б 11.8 13.10 13.70 14.4 15.0 15.6 16.2 16.85 17.5 18.1 18.72
Гагнаастай том голчтой яндан хоолой
Т - 0.13 0.27 0.41 0.54 0.71 0.87 1.04 1.21 1.39 1.58
402 Ш - 13.56 14.19 14.81 15.43 16.06 16.68 17.30 17.98 18.55 19.18
Б 12.6 13.90 14.5 15.12 15.70 16.37 17.00 7.62 18.24 18.87 19.50
Т - 0.137 0.280 0.43 0.59 0.75 0.92 1.09 1.27 1.46 1.65
426 Ш - 14.32 14.94 15.57 16.21 16.84 17.46 18.10 18.71 19.34 20.00
Б 13.4 14.60 15.3 15.91 6.50 17.15 17.77 8.40 19.03 19.66 20.30
Т - 0.144 0.30 0.45 0.62 0.785 0.960 1.143 1.331 1.53 1.73
450 Ш - 15.07 15.70 16.32 16.95 17.52 18.21 18.84 19.47 20.09 20.72
Б 14.3 15.6 16.00 6.64 17.27 7.90 18.58 9.15 9.78 20.40 21.08
Агаар дамжуулах дугуй огтлолтой хоолой
Т - 0.035 0.075 0.123 0.18 0.24 0.30 0.37 0.45 0.54 0.63
100 Ш - 4.08 4.71 5.34 5.97 6.59 7.22 7.85 8.48 9.11 9.73
Б 3.14 4.40 5.02 5.65 6.28 6.91 7.54 8.16 8.79 9.42 10.05
Т - 0.039 0.085 0.137 0.195 0.259 0.330 0.407 0.490 0.580 0.675
110 Ш - 4.55 5.18 5.81 6.44 7.07 7.69 8.32 8.95 9.58 10.21
Б 3.61 4.87 5.50 6.12 6.75 7.38 8.01 8.64 9.26 9.89 10.52
Т - 0.041 0.088 0.141 0.201 0.267 0.340 0.418 0.502 0.594 0.691
125 Ш - 4.71 5.34 5.97 6.59 7.22 7.85 8.48 9.11 9.73 10.36
Б 3.77 5.02 5.65 6.28 6.91 7.54 8.16 8.79 9.42 0.05 10.69

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
T - 0.523 0.650 0.754
140 Ш - 0.047 0.101 0.16 6.59 0.226 0.300 7.85 0.377 8.48 0.462 9.73 10.36 11.00
5.34 5.65 5.97 6.28 6.91 7.22 7.54 8.16 8.79 9.11 9.42
Б 4.40 10.05 10.68 11.30
T - 0.053 0.113 0.179 0.251 0.330 8.48 0.415 9.11 0.506 0.603 0.707 0.816
160 Ш - 5.97 6.28 6.59 6.91 7.22 7.54 7.85 8.16 8.79 9.42 9.72 10.05 10.36 10.99 11.62
Б 5.02 10.68 11.30 11.93
T - 0.550 0.653 0.763 0.879
180 Ш - 0.060 0.126 0.198 0.276 0.361 9.11 0.452 9.73 10.36 11.00 11.62 12.25
Б 5.65 6.59 6.91 7.22 7.54 7.85 8.16 8.48 8.79 9.42 10.05 10.68 11.30 11.93 12.56
T - 0.489 0.593 0.703 0.820 0.942
0.66 7.22 0.138 0.217 0.301 0.393 9.73
200 Ш - 7.54 7.85 8.16 8.48 8.79 9.11 9.42 10.05 10.36 11.00 11.62 12.25 12.87
Б 6.28 10.68 11.30 11.93 12.56 13.20
T - 0.074 0.154 0.240 0.330 0.432 10.52 0.537 0.648 0.766 0.89 1.02 13.66
225 Ш - 8.01 8.32 8.64 8.95 9.26 9.58 9.89 10.83 11.15 11.8 12.09 12.40 13.03 13.97
Б 7.07 10.20 11.46 12.72 13.35
T - 0.264 0.364 0.584 0.703 0.829 0.961 1.100
250 Ш - 0.082 0.170 10.05 10.68 0.471 1130 11.93 12.56 13.19 13.82 14.44
Б 7.85 8.79 9.11 9.42 9.73 10.36 11.00 11.62 12.25 12.87 13.50 14.13 14.76
T - 0.091 0.188 0.292 0.402 0.641 0.769 0.904 1.05
0.518 12.25 1.19 15.39
280 Ш - 9.73 10.36 10.99 11.62 12.56 12.87 13.50 14.13 14.76 15.70
Б 8.79 10.05 10.68 11.30 11.93 13.19 13.82 14.44 15.07
T - 0.102 0.21 0.325 0.45 0.57 0.71 13.97 0.85 14.60 0.99 1.27 1.303
315 Ш - 10.83 11.46 12.10 12.72 15.23 15.86 16.49
Б 9.89 11.15 11.78 12.4 13.03 13.3513.66 14.3 14.92 15.54 16.17 16.80
T - 0.115 0.236 0.496 0.782 0.934 1.09 1.258 1.429
355 Ш - 12.09 12.72 0.36 13.35 13.97 0.636 14.60 15.23 15.86 16.49 17.11 17.74
13.66 14.92
Б 11.15 12.40 1303 14.29 15.54 16.17 16.8 17.43 18.06
T - 0.129 0.264 0.405 0.523 0.867 1.033 1.026 1.385 1.570
0.707 16.01
400 Ш - 13.50 14.13 14.76 15.39 16.33 16.64 17.27 17.9 18.53 19.15
Б 12.56 13.82 14.44 15.07 15.70 16.96 17.58 18.21 18.84 19.47
T - 0.144 0.295 0.452 0.615 0.785 17.58 0.961 1.143 1.33 1.53 1.73 20.72
450 Ш - 15.0 15.70 16.33 16.96 18.21 18.84 19.47 20.10
Б 14.13 15.39 16.01 16.64 17.27 17.90 18.53 19.15 19.78 20.41 21.07
T - 0.160 0.327 0.500 0.678 1.253 1.457 1.667 1.884
500 Ш - 16.64 17.27 17.90 18.53 0.864 19.15 1.055 20.41 21.04 21.67 22.29
19.47 19.78 20.0
Б 15.70 16.96 17.58 18.21 18.84 20.72 21.35 21.98 22.61
T - 0.179 0.364 0.556 0.754 0.958 21.04 1.170 1.385 1.608 1.837 2.072
560 Ш - 18.53 19.15 19.78 20.41 21.35 21.67 22.29 22.92 23.55 24.18
Б 17.58 18.84 19.47 20.10 20.72 21.98 22.61 23.24 23.86 24.50

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
T - 0.201 0.408 0.622 0.842 1.068 1.305 1.541 1.78 2.292
204 25.75
630 Ш - 20.73 21.35 21.98 22.62 23.24 23.86 24.49 25.12 25.06 26.38
Б 19.78 21.04 21.67 22.29 22.92 23.55 24.18 24.81 25.43 26.70
T - 0.226 0.458 0.697 0.942 1.193 1.451 1.714 1.985 2.261 2.534
710 Ш - 23.24 23.86 24.49 25.12 25.75 26.38 27.00 27.63 28.26 28.89
Б 22.29 23.55 24.18 24.81 25.43 26.06 26.70 27.32 27.95 28.57 29.20
T - 0.254 0.515 0.782 1.06 1.335 2.21 2.52
800 Ш - 26.06 26.69 27.32 27.95 28.57 1.62 29.20 1.91 29.83 30.46 31.10 2.83 31.71
Б 25.12 26.38 27.00 27.63 28.26 28.89 29.52 30.14 30.77 31.40 32.03
T - 0.286 0.578 0.876 1.18 1.49 2.46 2.80
1.81 32.34 2.13 32.97 3.14 34.85
900 Ш - 29.20 29.83 30.46 31.09 31.71 32.66 33.28 33.60 34.23 35.17
Б 28.26 29.52 30.14 30.77 31.40 32.03 33.91 34.54
T - 0.317 0.641 0.970 1.306 1.65 1.997 2.35 36.11 2.71 3.08 3.45 37.99
1000 Ш - 32.34 32.97 33.60 34.23 34.85 36.74 37.37
Б 31.4 32.66 33.28 33.91 34.54 35.17 35.48 35.8 36.42 37.05 37.68 38.31
T - 0.355 0.716 1.083 1.457 1.832 2.223 3.01 3.42
1200 Ш - 36.11 36.74 37.37 38.0 38.62 39.25 2.62 39.88 40.51 41.13 3.83 41.76
40.19 42.08
Б 35.17 36.42 37.05 37.68 38.31 38.94 39.56 40.82 41.45
26 / 33
 T - 0.396 0.798 1.206 1.62 2.04 3.34 3.79
Ш - 40.19 40.82 41.45 42.08 42.70 2.47 43.33 2.90 43.96 44.59 45.22 4.24 45.84
1250 43.65 44.27 46.16
Б 39.25 40.51 41.13 41.76 42.39 43.02 44.90 45.53
T - 0.443 0.892 1.347
1.81 46.8 2.28 47.4 2.75 48.0 3.23 48.67 3.72 49.3 4.21 49.9 4.87 50.6
1400 Ш - 44.9 45.5 46.2 47.1 47.73 48.36 49.98 49.62 50.24 50.87
Б 43.96 45.22 45.84 46.47
T - 0.505 1.02 1.54 2.06 53.1 2.59 53.7 3.13 54.32 3.67 54.95 4.22 4.78 5.34 56.83
1600 Ш - 51.18 51.18 52.44 55.58 56.21
Б 50.24 51.5 52.1 52.8 53.4 54.0 54.6 55.3 55.9 56.5 57.15
Д. Агаар дамжуулах тэгш өнцөгт огтлолтой хоолой
Хоолойн Тусгаарлагчийн зузаан
хоёр талын Ажлын
хэмжээ /мм/ төрөл 00 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
T - 0.79
0.056 0.12 7.20 0.192 0.272 0.36 9.60 0.456 10.4 0.56 11.20 0.67 12.0 0.92 13.60
100 х 160 Ш - 6.40 6.80 7.60 8.00 8.40 8.80 9.20 10.0 10.8 11.60 12.40 12.80 14.0
Б 5.20 13.20
T - 0.064 0.136 0.216 0.304 0.40 0.50 11.20 0.62 12.0 0.74 0.86 1.00 14.40
100x200 Ш - 10.40 12.80 13.60
Б 6.00 7.20 7.60 8.00 8.40 8.80 9.20 9.60 10.0 10.80 11.6 12.40 13.20 14.00 14.80

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
T 0.068 0.144 0.228 0.32 0.420 0.53 0.64 0.77 0.900 1.04
160x160 Ш 6.40 7.60 8.40 9.20 10.0 10.80 11.60 12.40 13.20 14.00 14.80
Б 8.00 8.80 9.60 10.4 11.20 12.00 12.80 13.60 14.40 15.20
T - 0.076 0.16 0.252 0.35 0.461 0.576 0.700 0.832 0.97 1.12
160x200 Ш - 8.40 9.20 10.00 10.80 11.60 12.40 13.20 14.00 14.80 15.60
Б 7.60 8.80 9.60 10.40 11.20 12.00 12.80 13.60 14.40 15.20 16.00
T - 0.084 0.176 0.276 0.38 0.50 0.624 0.756 0.896 1.044 1.200
200 x 200 Ш - 9.20 10.0 10.80 11.60 12.40 13.20 14.00 14.80 15.60 16.40
Б 8.00 9.60 10.40 11.20 12.00 12.80 13.60 14.40 15.20 16.00 16.80
T - 0.094 0.196 0.306 0.424 0.55 0.684 0.826 0.976 0.134 1.300
200 x 250 Ш - 10.20 11.00 11.80 12.60 13.40 14.20 15.0 15.80 16.60 17.40
Б 9.0 10.60 11.40 12.20 13.00 13.80 14.60 15.40 16.20 17.00 17.80
T - 0.104 0.216 0.336 0.46 0.60 0.744 0.896 1.056 1.224 1.405
250 x 250 Ш - 11.20 12.00 12.80 13.6 14.40 15.20 16.00 16.80 17.60 18.40
Б 10.00 11.60 12.40 13.20 14.0 14.80 15.60 16.40 17.20 18.00 18.80
T - 0.124 0.256 0.396 0.544 0.708 0.864 1.036 1.216 1.404 1.60
200 x 400 Ш - 13.20 14.00 14.80 15.60 16.40 17.20 18.0 18.8 19.60 20.40
Б 12.00 13.60 14.40 15.20 16.00 16.80 17.60 18.40 19.20 20.00 20.80
T - 0.134 02.76 0.426 0.584 0.750 0.924 1.106 1.296 1.494 1.700
250 x 400 Ш - 14.20 15.0 15.80 16.60 17.40 18.2 19.0 19.8 20.60 21.40
Б 13.0 14.60 15.40 16.20 17.00 17.80 18.60 19.40 20.20 21.00 21.80
T - 0.154 0.316 0.486 0.664 0.851 1.044 1.246 1.456 1.674 1.901
250 x 500 Ш - 16.20 17.00 17.80 18.60 19.40 20.20 21.00 21.80 22.60 23.40
Б 15.00 16.40 17.40 18.20 19.0 19.80 20.60 21.40 22.20 23.0 23.80
T - 0.164 0.336 0.516 0.70 0.90 1.1 1.31 1.58 1.76 2.00
400 x 400 Ш - 17.20 18.0 18.00 19.60 20.40 21.20 22.00 22.80 23.60 24.40
Б 16..00 17.60 18.40 19.20 20.00 20.80 21.60 22.40 23.20 24.00 24.80
T - 0.184 0.376 0.576 0.784 1.00 1.224 1.456 1.696 1.944 2.20
400 x 500 Ш - 19.20 20.00 20.80 21.60 22.40 23.20 24.00 24.80 25.60 26.40
Б 18.00 19.60 20.40 21.20 22.00 22.80 23.60 24.40 25.20 26.00 26.80
T - 0.244 0.496 0.756 1.024 1.30 1.584 1.876 2.176 2.484 2.800
4UU X OUU Ш - 25.2 26.00 26.80 27.60 28.40 29.20 30.00 30.80 31.60 32.40
Б 24.00 25.6 26.40 27.20 28.00 28.80 29.60 30.40 31.20 32.00 32.80
T - 0.204 0.416 0.636 0.864 1.10 1.344 1.596 1.856 2.124 2.405
500 х 500 Ш - 21.20 22.00 22.80 23.60 24.40 25.2 26.0 26.8 27.60 28.40
Б 20.00 21.60 22.40 23.20 24.00 24.80 25.60 26.40 27.20 28.00 28.80
T - 0.264 0.536 0.816 1.104 1.400 1.700 2.00 2.34 2.66 3.00
500 х 800 Ш - 27.20 28.00 28.80 29.60 30.40 31.20 32.00 32.8 33.60 34.40
Б 26.00 27.60 28.40 29.20 30.00 30.80 31.60 32.40 33.20 34.00 34.80

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
T - 0.304 0.62 0.936 1.264 1.600 1.944 2.296 26 56 3.020 3.40
500x1000 Ш - 31.20 32.00 32.80 33.60 34.40 35.20 36.00 36.8 37.60 38.40
Б 30.00 31.60 32.40 33.20 34.00 34.80 35.60 36.40 37.20 38.00 38.80
T - 0.324 0.656 0.996 1.344 1.70 2.06 2.44 2.82 3.20 3.60
800 x 800 Ш - 33.20 34.00 34.80 35.60 36.40 37.20 38.00 38.80 39.60 40.40
Б 32.00 33.60 34.40 35.20 36.00 36.80 37.60 38.40 39.20 40.00 40.80
T 0.364 0.736 1.12 1.50 1.91 2.30 2.72 3.14 3.56 4.00
800x1000 Ш - 37.20 38.00 38.80 39.60 40.40 41.20 42.00 42.80 43.60 44.40
Б 36.00 37.60 38.40 39.20 40.00 40.80 41.60 42.40 43.20 44.00 44.80
T - 0.404 0.816 1.236 1.66 42.1 2.55 2.99 3.46 3.92 4.404
1000x1000 Ш - 41.20 42.00 42.80 43.60 44.4 45.20 46.00 46.80 47.60 48.40
Б 40.00 41.60 42.40 43.20 44.00 44.8 45.60 46.40 47.20 48.0 48.80
T - 0.454 0.916 1.39 1.86 2.35 2.84 3.35 3.86 4.37 4.90
1000x1250 Ш - 46.20 47.0 47.8 48.60 49.40 50.20 51.0 51.8 52.60 53.40
Б 45.00 46.60 47.40 48.20 49.00 49.80 50.60 51.40 52.2 53.00 53.80
T - 0.524 1.06 1.60 2.14 2.70 3.25 3.84 4.16 5.00 5.60
1000x1600 Ш - 53.20 54.00 54.80 55.60 56.40 57.20 58.00 58.80 59.60 60.40
Б 52.00 53.60 54.40 55.20 56.00 56.80 57.60 58.40 59.20 60.00 60.80
T - 0.604 1.216 1.84 2.45 3.10 3.74 4.40 5.06 5.72 6.40
1000x2000 Ш - 61.20 62.00 62.80 63.60 64.40 65.20 66.00 66.80 67.60 68.40
Б 60.00 61.60 62.40 63.20 64.00 64.80 65.80 66.40 67.20 68.00 68.80
T - 0.644 1.29 1.96 2.62 3.30 3.98 4.68 5.38 6.10 6.80
1600x1600 Ш - 65.20 66.00 66.80 67.60 68.40 69.20 70.00 70.80 71.60 72.40
Б 64.0 65.60 66.40 67.20 68.00 68.80 69.60 70.40 71.20 72.00 72.80
T - 0.724 1.46 2.20 2.94 3.70 4.46 5.24 6.02 6.80 7.60
1600 x 2000 Ш - 73.20 74.00 74.80 75.60 76.40 77.20 78.0 78.80 79.60 80.40
Б 72.00 73.60 74.40 75.20 76.00 76.80 77.60 78.40 79.20 80.00 80.80

Тайлбар: T -тусгаарлалт /м3/

Ш - тусгаарлагчийг шавардах /м2/
27 / 33
Б -тусгаарлалт хийгдээгүй гадаргууг будах, наах (3-р багана) /м2/, тусгаарлагч, шавардлага хийсний дараа
будах (4-13-p багана) /м2/

Хавсралт 5
БАРИЛГЫН ЗАРИМ МАТЕРИАЛУУДЫН НЭГЖИЙН ЖИН

Д/Д Материалын нэр Хэмжих нэгж Жин /кг/

0 1 2 3
1 Асбест картон 3-6 мм зузаантай м3 900
2 Асбест картон 3-6 мм зузаантай м2 3
3 Асбестоцементэн хавтгаалж 400x400x4 мм мян/ш 1240
4 Ердийн долгионт асбестофанер 1200x678x5 мм м2 11
5 Сайжруулсан асбестофанер 2800x994x8 мм м2 16
6 Ширхэгт бальзат м2 2400
7 Хайрган чигжээс м3 1800
8 Элсэн чигжээс м3 1650
9 Дайрган чигжээс м3 1500
10 Ханын цаасан захавч 100 м2 3
11 Замын гантиг чулуу м3 1900
12 Вермукулит м3 250-400
13 Барилгын эсгий м3 300
14 Барилгын эсгий м2 1.74
15 Уур тусгаарлагч /боодлын урт 20 м/ Боодол 16
16 Нунтаг гипс /задгай/ м3 1100-1250
17 Шар шавар м3 1500
18 Галд тэсвэртэй шавар м3 1650
19 Хайрга м3 1700
20 Гантиг гулдмай м3 2700
21 1 м урттай дээврийн савх мод мян/ш 210
22 Шавардлагын савх мод мян/ш 30
23 Түлээ м3 500
24 Ургамлын хөрс м3 1200
25 Нягтарсан ургамлын хөрс м3 1400
26 Үнс м3 800
27 Шохойн чулуу тн 800-1100
28 Нунтаг шохой тн 1000
29 Шохойн лагшин тн 1000
30 Зуухны шаазан хавтанцар м2 50
31 Бул чулуу м3 1800
32 Туп м3 1200
33 Ердийн шавар тоосго мян/ш 3750
34 Силикат тоосго мян/ш 3700
35 Хөнгөрүүлсэн (нүхт) дан тоосго 250x120x88 мм мян/ш 3560
36 Бүтэн хагас тоосго мян/ш 5400
37 Диатомит тоосго мян/ш 1200
38 Шамотный тоосго мян/ш 3300
39 Хагархай тоосго м3 1375
40 Хар мод /хуурай/ м3 700
41 Хулдаас2.5 мм м2 2.9
42 Линкруст м2 1
43 Таар м2 0.45
44 Шилэн хөвөн м3 160-200
45 Барилгын хог м3 1200-1400
46 Барилгын обой /12 м урттай/ Боодол 1.2
47 Модны үртэс м3 200
48 Пергамин м2 0.65
49 Перкет 14 мм зузаантай м2 22
50 Уулын элс м3 1500
51 Голын элс м3 1650
52 Дулаалгын үртсэн хавтан 12.5-25 мм зузаантай м3 500
53 Өнгөлгөөний үртсэн хавтан 8 мм зузаантай м2 7
54 Хагас хатуу үртсэн хавтан 4 мм зузаантай м2 5
55 Мозайкан гишгүүр м 176
56 35 мм зузаантай өнгөлгөөний мозайкан хавтан м2 76
57 Шаарган албасторон хавтан м3 1200
58 Керамик хавтанцар /ханын/ м2 18
59 Хар цаас м2 1.25-2.0
60 Төмөр утсан тор м2 1.90-2.35
61 Цонхны шил 1.5 мм м2 4.0
62 Цонхны шил 2.0 мм м2 5.5
63 Цонхны шил 3.0 мм м2 7.7
64 Цонхны шил 4.0 мм м2 9.9
65 Арматуртай шил м2 12
66 Үзүүлэнгийн шил м2 18
67 Наамал фанер м3 700
68 Фибролит м3 400
69 Цемент тн 1000
70 Дээврийн черепиц мян/ш 2525
71 Хавтгай черепиц мян/ш 1300
28 / 33
 72 Шалны хавтанцар м2 25

Хавсралт 6
БЕТОН, ЗУУРМАГ, БЕТОН БА ТӨМӨР БЕТОН ЭДЛЭХҮҮНИЙ ЖИН
д/д Нэр Хэмжих нэгж Жин /кг/
1 Товарын хүнд бетон М50-75 м3 2300
2 Товарын хүнд бетон М100-300 м3 2400
3 Товарын хөнгөн бетон м3 1600
4 Товарын хүнд зуурмаг м3 2200
5 Товарын хөнгөн зуурмаг м3 1800
6 Арматургүй хүнд бетонон хийц м3 бетон 2400
7 Мөн арматуртай м3 бетон 2500
8 Хөнгөн бетонон хийц м3 бетон 1600
9 Сүвэрхэг бетон арматургүй М-10-25 м3 750
10 Мөн арматуртай М-35-50 м3 800
11 Үнсэн бетонон гулдмай нүхтэй м3 1150-1300
12 3 нүхт үнсэн бетонон гулдмай м3 930-1040
13 Төмөр бетонон шат 30 см гишгүүрийн өргөнтэй ш 65-70
Хавсралт 7
ЦДАШ-ЫН НЭГ МЕТР МОДОН ШОНГИЙН ЭЗЛЭХҮҮН (м3)

Урт (м)
Дундаж Голч
6 6.5 7 7.5 8 8.5 9 9.5
5 0.0038 0.0038 0.0041 0.0043 0.0045 0.0046 0.0048 0.0048
6 0.0047 0.0048 0.0073 0.0056 0.0059 0.006 0.0062 0.0065
7 0.006 0.0062 0.0064 0.0068 0.0073 0.0075 0.0078 0.0081
8 0.0075 0.0079 0.0081 0.0085 0.0089 0.0092 0.0093 0.0099
9 0.0092 0.0094 0.0099 0.0101 0.0105 0.0108 0.0111 0.0117
10 0.0108 0.0115 0.0117 0.012 0.0125 0.013 0.0136 0.0142
12 0.0155 0.0159 0.0163 0.0167 0.0173 0.0177 0.0184 0.019
14 0.0205 0.0208 0.0215 0.0219 0.0224 0.0229 0.0233 0.0242
16 0.0258 0.0265 0.027 0.0267 0.0275 0.0282 0.0289 0.0295
18 0.0324 0.0324 0.0329 0.0333 0.035 0.0353 0.0356 0.0368
20 0.0384 0.04 0.04 0.04 0.0413 0.0424 0.0433 0.0442
22 0.0467 0.0477 0.0486 0.0493 0.05 0.0506 0.0511 0.0526
24 0.055 0.0554 0.0572 0.0573 0.0588 0.0588 0.0611 0.061
26 0.065 0.0662 0.0657 0.0667 0.0675 0.0682 0.07 0.07
28 0.075 0.0755 0.0757 0.0773 0.0787 0.0788 0.08 0.082
30 0.0867 0.0862 0.0872 0.088 0.09 0.0918 0.0922 0.0937
32 0.0984 0.0985 0.1 0.1013 0.1025 0.1040 0.1045 0.1053
34 0.11 0.1106 0.1114 0.1133 0.115 0.1153 0.1178 0.119
36 0.114 0.1241 0.1257 0.1265 0.1275 0.1294 0.1311 0.132
38 0.1367 0.1385 0.1386 0.14 0.1413 0.1435 0.1445 0.147

Хавсралт 8
Г/ ЦУВИМАЛ ГАН ТУУЗЫН ЖИН

Зузаан 1 м туузын жин, туузын өргөн мм байх үед

/мм/ 12 14 16 18 20 22 25 30 40 45 50 60 65 70 80 90 100
4 0.38 0.44 0.5 0.57 0.63 0.69 0.79 0.94 1.26 1.41 1.57 1.88 2.04 2.2 2.51 2.83 3.14
5 0.47 0.55 0.63 0.71 0.79 0.86 0.98 1.18 1.57 1.777 1.96 2.36 2.55 2.75 3.14 3.53 3.93
6 0.57 0.66 0.75 0.94 1.04 1.18 1.41 1.88 2.12 2.36 2.36 2.83 3.06 3.3 3.77 4.24 4.71
7 0.66 0.77 0.88 0.99 1.1 1.21 1.37 1.65 2.2 2.47 2.75 3.3 3.57 3.85 4.4 4.95 5.5
8 0.75 0.88 1.0 1.13 1.26 1.38 1.57 1.88 2.51 2.83 3.14 3.77 4.08 4.4 5.02 5.65 6.28
10 - - 1.26 1.41 1.57 1.73 1.96 2.36 3.14 3.53 3.98 4.71 5.1 5.5 6.28 7.07 7.85
12 - - - - 1.88 2.07 2.36 2.83 3.77 4.24 4.71 5.65 6.12 6.59 7.54 8.48 9.42
14 - - - - - - 2.75 3.36 4.4 4.95 5.5 6.59 7.14 7.69 8.79 9.89 10.9
16 - - - - - - 3.14 3.77 5.02 5.65 6.28 7.54 8.16 8.79 10.0 11.3 12.56
18 - - - - - - - - - 3.36 7.07 8.48 9.19 9.89 11.3 12.7 14.1
20 - - - - - - - - - 7.07 7.85 9.42 10.21 10.9 12.5 14.1 15.7
22 - - - - - - - - - 7.77 8.64 10.36 11.25 12 13.8 15.5 17.2

29 / 33
 Хавсралт 14
ЗАРИМ МАТЕРИАЛЫН ХУВИЙН ЖИН

Материалын нэр Эзлэхүүн жин Материалын нэр Эзлэхүүн жин

0 1 0 1
Автол 0.91 Асбест цаас 0.7-0.9
Алебастр 2.3-2.8 Асбест картон 1.0-1.4
Хөнгөн цагаан 2.7 Асбест (термом) 2.9
Андезит 2.4-2.7 Долгионы асбест 1.0
Антрацит хуурай 0.9-0.95 Асбозүрит хуурай 0.5-0.8
Антифиз 1.055-1.075 Асбошифр 1.8
Антрацит 1.4-2.7 Асфальт 2.11
Анатит 3.16-3.22 Ацетон 0.8
Баббит 10 Цаас 0.7-1.15
Бензин 0.7-0.725 Төмөр 7.86
Бетон 1.7-2.2 Тоосгон өрөг 1.55-1.7
Чулуун үйрмэг бетон 1.8 Кокс 1.4
Битум 1.05-1.25 Крахмал 1.53
Бронз 7.5-9.3 Мөс t=O°C 0.92
Бул чулуу 2.28 Хулдаас 1.15-1.3
Асбест фанер чулуу 1.7 Магнезит 2.35
30 / 33
Мөн зөөлөн 1.4 Зэс 8.92
Нүүрс 0.65-0.8 Машины тос 0.9-0.914
Вазелин (техникийн) 0.99-0.89 Гантиг 2.52-2.85
Вар 1.07-1.1 Никель 8.3
Хөвөн 0.08 Олово 7.29-7.5
Нэрмэл ус 1.0 Лааны тос 0.92
Техникийн эсгий 0.2-0.38 Туф 1.27-1.3
Гетнакс 1.3-1.4 Фанер 0.54-0.85
Галд тэсвэртэй шавар 1.85 Портланд цемент 1.4
Гралит 2.5-3.05 Цинк 6.6-7.05
Графит 1.8-2.35 Ширэм 6.6-7.4
Гүдрон 1.0 Резин 1.2
Хүчилд тэсвэртэй тоосго 2.4 Тугалга 11.3-14.4
Ердийн тоосго 1.45 Солом 0.12
Галд тэсвэртэй тоосго 1.85 Цас /шинэ/ 0.2-0.8
Цонхны шил 2.5-2.7 Органик шил 1.18
Шилэн хөвөн 0.2 Өвс 0.16
Шамот 1.8-2.2 Элс, цементэн шавар 1.8

Хавсралт 15
ЗАРИМ ПОЛИМЕР МАТЕРИАЛ ЭДЛЭХҮҮНИЙ ХУВИЙН ЖИН (КГ/М3)

Материалын нэр Эзлэхүүний жин кг/м3 Бүтээц

Полиэтилен
өндөр даралтын 920-930 Яндан хоолой
нам даралтын 940-960 Ялтас
Поливинилхлорид
Винипласт 1400 Хуудас ба яндан хоолой
Планка 1300-1500 Ялтас
Пенопласт 60 Дулаан ба дуу тусгаарлагч хуудас
Полистерол хальсархаг 1050 Хавтгаалж дулаан ба дуу
пеноплост 60-220 тусгаарлагч хуудас

Хавсралт №16
БАРИЛГЫН ЗАРИМ ТӨМӨР БЕТОН ЭДЛЭХҮҮНИЙ ХҮНДИЙН ЖИН, ЭЗЛЭХҮҮН
1 ширхэг эдлэхүүн
Хүнд Хүнд
Материалын нэр, марк тн Эзлэхүүн м3 Материалын нэр тн Эзлэхүүн м3
1 2 3 4 5 6
Зоорийн ханын гулдмай ЗХГ-4 1.31 0.545 Сувгийн хавтан ГСХ-16 0.40 0.155
Суурийн дам нуруу
Мөн ЗХГН-4 0.42 0.174 СДН 50-5.2-4.5 1.9 0.75
Мөн СДН 45-
Мөн ЗХГ-5 1.64 0.682 1.63 0.652
4.0-4.5
Мөн СДН 45-5.2-
Мөн ЗХГН-5 0.52 0.217 1.7 0.675
4.5
Мөн ЗХГ-6 1.96 0.815 Мөн СДН 50-2.6- 1.307 0.523
4.5
Мөн ЗХГН-6 0.63 0.26 Мөн СДН 50-4.0- 1.75 0.70
4.5
Мөн СДН 45-2.6-
Зуурийн гулдмай СГ-8 1.4 0.557 4.5 1.178 0.471
Зоорийн дээд гишгүүр
Мөн СГ-10 1.52 0.608 ЗДГ11-1 0.063 0.025
Мөн СГ-12 1.76 0.703 Мөн ЗДГ12-1 0.07 0.028
Талбайн гишгүүр
Мөн СГ-14 2.11 0.845 ТГ11 0.09 0.032
Мөн СГ-16 2.47 0.987 Мөн ТГ12 0.11 .036
Шатны гишгүүр ШГ-
Мөн СГ-20 2.44 0.975 11С u9_/M 0.041
Явган замын хашлага ЗХ-1-1 0.1 0.041 Мөн ШГ-11ДС 0.085 0.029
Мөн ЗХ-2-1 0.02 0.007 Мөн ШГ-11ЭС 0.06 0.019
Хавиргат хавтан ХХ60.15-8 1.41 0.565 Мөн ШГ-11 0.11 0.041
Мөн ХХ60.30-6 2.67 1.07 Мөн ШГ-12С 0.13 0.047
Мөн ХХ60.15-2Г1 1.72 0.615 Мөн ШГ-12ДС 0.01 0.034
Тагтны хавтан ТГ-28-8-1 0.72 0.29 Мөн ШГ-12ЭС 0.07 0.022
Мөн ТГ-28-10-1 0.91 0.36 Мөн ШГ-12 0.13 0.047
Мөн ТГ-32-8-1 0.82 0.33 Мөн ШГ-14С 0.15 0.053
Мөн ТГ-32-10-1 1.09 0.41 Мөн ШГ-14ДС 0.11 0.038
Саравчны хавтан УС 24-14-1 1.08 0.425 Мөн ШГ-14ЭС 0.08 0.025
Мөн УС 28-14-1 1.25 0.435 Мөн ШГ-14 0.15 0.053
Шатны талбай ШТ 26-
Мөн УС 32-14-1 1.43 0.566 12-1Г 0.95 0.331
Мөн УС 36-14-1 1.59 0.637 Мөн ШТ 29-12-1Г 1.14 0.401
Сувгийн хавтан ГСХ-5 0.07 0.029 Мөн ШТ 32-14-1Г 0.30 0.45
Мөн ГСХ-6 0.08 0.033 Мөн ШТ 26-15-1Г 1.10 0.337
Мөн ГСХ-7 0.10 0.04 Дэр ТД 3-3-1 0.02 0.009
Мөн ГСХ-9 0.31 0.127 Мөн ТД 4-3-1 0.03 0.013
Мөн ГСХ-10 0.34 0.137 Мөн ТД 5-3-1 0.05 0.018
Мөн ГСХ-12 0.47 0.188 Мөн ТД 6-4-1 0.09 0.034

31 / 33
 Хавсралт №17
ХААЛГА, ЦОНХНЫ ТАЛБАЙ
1 ширхэг эдлэл

Матөриалын нэр, Материалын нэр,

Өндөр мм Өргөн мм Талбай м2 Өндөр мм Өргөн MM Талбай м2
марк марк
1 2 3 4 5 6 7 8
ХаалгаХБ21-7 2071 670 1.39 ХаалгаХТ2419 2371 1872 4.44
Мөн ХБ21-8 2071 770 1.59 Мөн ТХ 22-7 2175 706 1.535
Мөн ХБ21-9 2071 870 1.80 Мөн ТХ 22-12 2175 1170 2.544
Мөн ХБ 21-10 2071 970 2.01 Мөн ТХ 28-12 2755 1150 3.168
Мөн ХБ 21-12 2071 1170 2.42 Мөн ТХ 22-18 2175 1770 3.867
Мөн ХБ 24-8 2371 770 1.83 Мөн ТХ 22-18 2755 1770 4.90
Мөн ХБ 24-10 2371 970 2.30 Цонх Ц 6-6 560 562 0.314
Мөн ХБ 24-12 2371 1170 2.77 Мөн Ц 9-9 832 892 0.717
Мөн ХБ 21-5.9 2071 1472 3.05 Мөн Ц_12-6 1160 562 0.652
Мөн ХБ21-15 2071 1472 3.05 Мөн Ц 12-12 1160 1090 1.264
Мөн ХБ 21-19 2071 1872 3.88 Мөн Ц 12-15 1160 1420 1.647
Мөн ХБ 24-15 2371 1472 3.49 Мөн Ц 12-18 1160 1618 1.876
Мөн ХБ 24-19 2371 1872 4.44 Мөн Ц 12-9 1160 892 1.20
Мөн ХБ 24-23 2371 2272 5.39 Мөн Ц 15-6 1460 562 0.82
Мөн ХШ 21-10 2071 970 2.01 Мөн Ц15-9 1460 892 1.30
Мөн ХШ 24-10 2371 970 2.30 Мөн Ц 15-12 1460 1090 1.59
Мөн ХШ 24-12 2371 1170 2.77 Мөн Ц 15-13.5 1460 1310 1.912
Мөн ХШ 21-5.9 2071 1472 3.05 Мөн Ц15-15 1460 1420 2.07
Мөн ХШ 21-13 2071 1472 2.63 Мөн Ц 15-18 1460 1750 2.55
Мөн ХШ 21-15 2071 1472 3.05 Мөн Ц 15-21 1460 1948 2.84
Мөн ХШ 21-18 2071 1772 3.67 Мөн Ц 15-24 1460 2278 3.325
Мөн ХШ 21-19 2071 1872 3.88 Мөн Ц18-6 1760 562 0.989
Мөн ХШ 24-15 2371 1472 3.49 Мөн Ц18-9 1760 892 1.569
Мөн ХШ 24-19 2371 1872 4.44 Мөн Ц 18-12 1760 1090 1.918
Мөн ХШ 24-23 2371 2272 5.39 Мөн Ц 18-15 1760 1420 2.499
Мөн ХС 21-15 2078 1508 3.13 Мөн Ц 18-18 1760 1750 3.08
Мөн ХС 21-19 2078 1908 3.96 Мөн Ц 18-21 1760 1948 3.428
Мөн ХС 24-15 2378 1508 3.59 Мөн Ц 18-14 1760 2278 4.009
Мөн ХС 24-19 2378 1908 4.54 Мөн Ц21-6 2060 562 1.157
Мөн XT 21-8 2071 770 1.59 Мөн Ц21-9 2060 892 1.837
Мөн XT 21-10 2071 970 2.09 Мөн Ц 21-15 2060 1090 2.925
Мөн XT 21-12 2071 1170 2.42 Мөн Ц 21-18 2060 1420 3.605
Мөн XT 24-12 2371 1170 2.77 Мөн Ц 21-21 2060 1750 4.012
Мөн XT 21-19 2071 1872 3.88 Мөн Ц 21-24 2060 1948 4.69

үргэлжлэл
1 2 3 4 5 6
Салхивчийн сэнс бэхлэх
цагираг СЦ 4.1-2.1 0.09 0.035 Ялуу Я 31.12.22 0.208 0.083
Мөн СЦ 7.1-1.2 0.14 0.057 Мөн ДЯ 12.12.22 0.083 0.033
Мөн СЦ 10.1-1.2 0.2 0.08 Мөн ДЯ 15.12.22 0.1 0.04
Нэг налуутай дам нуруу НДН 6-24 1.46 0.584 Мөн ДЯ 18.12.22 0.12 0.048
Мөн НДН 9-24 2.8 1.12 Мөн ДЯ 22.25.22 0.31 0.124
Мөн НДН 12-1 4.15 1.65 Мөн ДЯ 25.25.22 0.35 0.14
Хоёр налуутай дам нуруу ХДН 6-24 1.28 0.51 Мөн ДЯ 28.25.22 0.4 0.16
Мөн ХДН 9-24 2.75 1.1 Мөн ДЯ 31.25.22 0.433 0.173
Мөн ХДН 12-1 4.2 1.68 Ялуу Я 15.28.14-1 0.2 0.08
Гол нуруу ТӨН 36.4.3 1.1 0.43 Мөн Я 18.28.14-1 0.24 0.096
Мөн ТӨН 36.2.3 0.68 0.27 Мөн Я 22.38.14-1 0.3 0.12
Мөн ТӨН 42.2.4 1.2 0.472 Мөн Я 25.38.14-1 0.35 0.14
Мөн ТӨН 42.4.4 1.9 0.756 Мөн Я 28.38.22-1 0.6 0.24
Мөн ТӨН 48.4.4 2.2 0.864 Мөн Я 31.38.22-1 0.658 0.253
Мөн ТӨН 48.2.4 1.4 0.54 Мөн ДЯ 15.38.22-1 0.313 0.125
Худгийн цагираг КС 1-1 0.13 0.05 Мөн ДЯ 18.38.22-1 0.375 0.15
Мөн КС1-2 0.38 0.15 Мөн ДЯ 22.38.22-1 0.47 0.188
Мөн КС10-1 0.40 0.16 Мөн ДЯ 25.38.22-1 0.533 0.213
Мөн КС15-1 0.66 0.265 Мөн ДЯ 28.38.22-1 0.595 0.238
Мөн КС15-2 1.0 0.40 Мөн ДЯ 31.38.22-1 0.633 0.253
Мөн КС20-1 0.97 0.39 Мөн Я 18.51.14-1 0.325 0.13
Мөн КС 20-2 1.47 0.59 Мөн Я 22.51.14-1 0.403 0.161
Худгийн таг ПП 10 0.25 0.10 Мөн Я 25.51 14-1 0.455 0.182
Мөн ПП15 0.69 0.28 Хашааны хавтан ХБХ-1 1.5 0.6
Мөн ПП 20 1.28 0.51 Хашааны суурь ХБС-1 0.85 0.34
Мөн ПД10-1 0.44 0.18 Мөгийн хавтан MX 12.8-1 0.16 0.065
Мөн ПД15-1 0.94 0.38 Мөн MX 6.8-1 0.08 0.032
Мөн ПД20-1 1.47 0.59 Мөн MX 10.10-1 0.17 0.067
Мөн КО 7-1-1 0.05 0.02 Цонхны тавцан ЦТ-12 0.047 0.019
Мөн ПНЛ-1-1 2.12 0.85 Мөн ЦТ-15 0.06 0.024
Нүхтэй хавтан НХ 59-12 2.09 0.834 Мөн ЦТ-18 0.07 0.028
Мөн НХ 59-8 1.36 0.543 Мөн ЦТ-21 0.082 0.033

32 / 33
Мөн НХ 46-12 1.67 0.668 2 налуутай сараалжин
Мөн НХ 46-8 1.09 0.543 дам нуруу 1ХСД 12 4.7 1.86
Мөн НХ 29-12 0.96 0.384 Мөн 2ХСД 12 5.4 2.17
Ялуу Я 12.12.8 0.028 0.011 Зоорийн үндсэн гишгүүр
Мөн Я 15.12.14 0.063 0.025 ЗГ11-1 0.11 0.046
Мөн Я 18.12.14 0.075 0.03 Мөн ЗГ12-1 0.13 0.052
Мөн Я 22.12.14 0.095 0.038 Явган замын хавта.чцар
Мөн Я 25.12.14 0.108 0.043 ЯЗХХ-1 0.05 0.019
Мөн Я 28.12.22 0.188 0.075 Мөн ЯЗХХ-2 0.024 0.009

33 / 33