Wykonała PAULINA CHRUPEK  317

KONIE
1.
Identyfikacja i opis
Identyfikacja źrebięcia przy matce
Opis konia
-słowny- określający pisemnie maść, odmiany i cechy szczególne konia
- diagram –graficzne kazanie znaków przedstawianych słownie
Obie części muszą być dokładne
Obowiązkowa identyfikacja konia:
- znakując konie można poznać dokładniej strukturę pogłowia wprowadzić system
informatyczny na podstawie bazy danych która ułatwi prowadzenie racjonalnej polityki
hodowlanej i rozrodczej
- umożliwi eliminacje z chowu ogierów nieuznanych tzw. dzikich. Co przyczynia się do
podniesienia wartości genetycznej pogłowia
-wyposażenie konia w dowód tożsamości czyli paszport konia
-zapobiega zamianom i „podstawieniu” przez inne zwierze w handlu, sporcie, eksporcie
- umożliwia identyfikacje zwierząt podanych ubojowi w przypadku stwierdzenia zmian
chorobowych zagrażającej hodowli krajowej
-wyeliminuje nielegalny obrót końmi w kraju u zagranicą
Płeć:
1 konieczne jest zaznaczenie czy koń jest ogierem, klaczą czy wałachem
2 Jeżeli koń został wykastrowany po wydaniu paszportu w paszporcie lekarz weterynarii
powinien odnotować datę zbiegu
Rok urodzenia:
1 Jeśli Nie ma udokumentowanej daty urodzenia konia to musi ona być określona przez
lekarza weterynarii na podstawie badania zębów
2 W opisie podaje się rok urodzenia a nie wiek
Wzrost:
Odległość mierzona w cm od ziemi do wierzchołka kłębu. W przypadku pony obowiązuje
specjalna procedura
Maść
Uwarunkowana genetycznie – odziedziczalna i trwała – barwa ciała konia. Wyróżniamy
maści pojedyncze (jednolite) i złożone (mieszane).
Maści pojedyncze:
a) siwa – sierść pokrywająca konia jest mieszaniną ciemnych i białych włosów na ciemnej,
pigmentowej skórze. Wraz z wiekiem sierść jaśnieje. Hreczkowato siwe mogą mieć 3 barwy
włosów w sierści, lub dwie podstawowe i tak powinny być opisane. Czysto biała barwa jest
wyjątkowa;
b) gniada – brązowe zabarwienie sierści (barwa podobna do dojrzałego kasztana), przy czym
grzywa i ogon, a zazwyczaj także kończyny od stawów nadgarstkowych i skokowych w dół,
są czarne. Skóra pigmentowana
Wyróżniamy następujące maści gniade:
-jasnogniada;
-gniada;
-ciemnogniada;
-skarogniada;
c) kasztanowata – brązowo żółte zabarwienie sierści, przy czym ogon i grzywa są tej samej
lub jaśniejszej barwy, ciemna skóra.
Wyróżniamy następujące maści kasztanowate:

str. 1
jasnokasztanowata;
ciemnokasztanowata;
brudnokasztanowata;
złotokasztanowata;
d) kara – czarny pigment pokrywa całkowicie sierść, kończyny, grzywę i ogon, poza
oznaczonymi białymi odmianami; skóra pigmentowana.
e) izabelowata (palomino) – zabarwienie zbliżone do koloru słabo wypieczonej bułki,
grzywa i ogon znacznie jaśniejsze, prawie białe. Wyróżniamy izab. właściwą (skóra nie
pigmentowna) i zwykłą (skóra pigmentowana)
f) bułana – na ciemnej skórze żółtawobrązowa sierść, podobna do koloru mlecznej kawy,
ogon, grzywa i kończyny powyżej stawów pęcinowych czarne, często ciemna pręga wzdłuż
grzbietu.
g) myszata – zabarwienie sierści popielate (kolor mysi), często występuje ciemna pręga przez
grzbiet. Włos długi grzywy i ogona ciemniejszy, ciemniejsze kończyny
Maści złożone
h) dereszowata – na tle maści zasadniczej po całym ciele są gęsto rozsiane białe włosy.
Wszystkie maści dereszowate charakteryzuje to, że głowa ma zawsze maść zasadniczą, tj.
gniadą, kasztanowata lub karą bez białych włosów.
Wyróżnia się następujące maści dereszowate:
gniado-dereszowatą;
kasztanowato-dereszowatą;
karo-dereszowatą;
i) srokata – nieregularne białe plamy obok płatów innej, ciemniejszej maści. Plamy białe
występują na skórze pigmentowanej
Wyróżnia się następujące maści srokate:
gniadosrokatą,
kasztanowatosrokatą,
karosrokatą,
bułanosrokatą
j) tarantowata – na tle siwej maści nieregularne maściste plamy różnej wielkości (skóra
różowa).
Wyróżnia się następujące maści tarantowate:
gniadotarantowata;
karotarantowata;
kasztanowatotarantowata;
wyjątkowe i rzadko spotykane maści koni:
czapraczno-tarantowatogniada
sebrna-jabłokwita
fullbuckerool
cremello
palomino
srebrnokary
srebrnogniady
szampańska
plamisty biały
złoty
Odmiany
Uwarunkowane genetycznie, trwałe, występujące na skórze pozbawionej pigmentu, białe
plamy różnej wielkości.
1. Osobliwości wszystkich odmian powinny być opisane w paszporcie konia:

str. 2
- odmiany mogą być regularne lub nieregularne;
-mogą zawierać domieszkę włosów barwnych w całości, fragmentach lub na obrzeżach;
- mogą być obrysowane pasem czarnej skóry ukazującej się na obrzeżach odmiany obszar ten
wydaje się przez to błękitnawy);
- gdy brak pigmentu na skórze, odmiana taka nazywa się odmianą cielistą;
2. Zawsze zaczyna się od opisu odmian na głowie, następnie kontynuuje się opis odmian na
kończynach (w kolejności: L.P., P.P., P.T.L.T.) i potem opisuje resztę ciała.
GŁOWA
Opis głowy rozpoczyna się od części czołowej, następnie kość nosowa, pysk, wargi i
podbródek.
Opis odmian na głowie powinien być jasny, sporządzony w powiązaniu z opisem wicherków
oraz zawierać odniesienie do linii środkowej i górnej linii oczu.
siw. kw.
siwizna - kilka białych kwiatek - pęczek
włosków na czole białych włosów na
czole

gw. gwiazda
gwiazdka - niewielka, gwiazda - duża (mniej
biała plama na czole więcej wielkości jabłka)
chr. biała plama na czole
chrapka - plamka między
nozdrzami
strz.
strzałka - zwężająca się ku gwiazda ze strz.
dołowi biała kreska (może gwiazda ze strzałką -
być skierowana ukośnie - biała plama na czole
lewo- lub prawoskośna; przechodzi w kreskę
przerywana - przer.; lub
zanikająca - zanik.)
łys.
gwiazda, strz. łysina - biały pas
gwiazda, strzałka - między biegnący od czoła w
plamą na czole i kreską kierunku nozdrzy. W
jest przerwa zależności od
szerokości określamy ją
jako: wąską - w. łys.;
łysinę - łys.; szeroką -
szer. łys.

w. łys. m. nozd. łys. zach. na nozd.

wąska łysina między łysina zachodzącana
nozdrzami - wąski biały pas nozdrza
od czoła, u dołu zachodzący
między nozdrza

szer. łys.zach. na ob. nozd. łys. pr. skos. (łys. zach. na

i g. war. pr. nozd.)
szeroka łysina zachodząca łysina prawo skośna - łysina
na oba nozdrza i górną zachodząca na prawe
wargę nozdrze

lat. ml. pysk

latarnia - bardzo szeroka
biała plama obejmująca całą
prawie przednią część
głowy, zachodząca na oczy i
pysk
mleczny pysk - dolna część
głowy (pysk) konia biała.
W przypadku gdy na białym
pysku występują ciemne
plamy określane jest to jako
żabi pysk (ż. pysk).

d. war. g. war.
dolna warga - biała plama górna warga - biała plama
na dolnej wardze na górnej wardze

str. 3
PRZYKLADY ODMIAN NA GŁOWIE
a) Gwiazdka. Jakakolwiek biała odmiana na czole. Rozmiar, kształt, intensywność, położenie
oraz barwne odmiany (jeśli są) na białych odmianach muszą być oznaczone. Odmiany,
składające się tylko z kilku białych włosków na czole, powinny być tak opisane, a nie
traktowane jako gwiazdka.
b) Kwiatek (i chrapka). Kwiatek to niewielki pęczek siwych włosów na czole.
c) Strzałka. Wąska biała odmiana biegnąca w dół pyska nie szersza niż płaszczyzna
powierzchni kości nosowej. W wielu przypadkach strzałka jest kontynuacją gwiazdki i tak
powinna być opisywana – gwiazdka ze strzałką. W przypadku, gdy strzałka jest wyraźnie
oddzielona od gwiazdki, może być opisana jako oddzielna strzałka. Gdy nie ma gwiazdki,
początek strzałki powinien być dokładnie określony. Zakończenie strzałki i wszelkie zmiany
jej szerokości, kierunku i zabarwienia na białej sierści strzałki powinny być opisane, np:
szeroka strzałka, wąska strzałka, skręcona w lewo.
d) Łysina. Biała odmiana pokrywająca prawie całe czoło pomiędzy oczami, przechodząca w
dół przez nos aż do pyska. Wszelkie zmiany kierunku, kształtu, zabarwienia powinny być
opisane
e) Latarnia (white face). Biała odmiana pokrywająca całe czoło przechodząca w dół aż do
pyska i rozszerzająca się na boki.
f) Chrapka. Oddzielna biała odmiana niezależna od wcześniej opisanych, usytuowana
pomiędzy lub w rejonie nozdrzy. Jej rozmiar, położenie i intensywność należy określić. Brak
pigmentu określane jest jako cielista plama (flash mark), a nie jako chrapka.
g) Odmiany na wargach. Powinny być dokładnie opisane, czy zajmują całą, czy też część
każdej wargi. Nie mylić z cielistą plamą.
KOŃCZYNY
-Opis odmian na kończynach powinien zachować logiczny ciąg.
-Brak odmian należy również odnotować. Wszystkie białe odmiany na kończynach muszą
być dokładnie zdefiniowane, a górna granica dokładnie określona, przy czym punkt
odniesienia stanowią odpowiednie fragmenty budowy konia. Użycie tak nieprecyzyjnych
terminów jak “skarpetka” czy “nadpęcie” jest niedopuszczalne.
Obecność barwnych plam na białych odmianach powinna być zaznaczona. Czarne plamy na
białej koronce określa się jako koronka nakrapiana.
Wszelkie zmiany pigmentu na kopytach należy odnotować, zwłaszcza, gdy koń nie ma innych
cech charakterystycznych
Odmiany na kończynach

str. 4
 pięt. kor.
piętka - biała plamka koronka - podłużna
na piętkach konia biała plama powyżej
kopyta na koronce

od wew. pięt. (l. pięt.)

od wewnątrz piętka kor. nakr.
(lewa piętka) - plamka koronka nakrapiana
na wewnętrznej (tu - na białej koronce
lewej) piętce ciemne cętki

1/2 pęc. pęc.

jedna druga (połowa) pęcina - cała pęcina
pęciny. biała
Tutaj dodatkowo na
prawej nodze 1/2 pęc.
z t. wyż. (1/2 pęciny z
tyłu wyżej)

st. pęc. pow. st. pęc. niereg.

staw pęcinowy powyżej stawu
W tym przypadku pęcinowego
można opisać - ob. t. nieregularnie - w
st. pęc. (obie tylne przypadku gdy brzegi
staw pęcinowy) odmian są
„postrzępione” jest to
uwzględniane przy
opisie

st. pęc. z t. wyż.

staw pęcinowy z tyłu 1/2 nadp.
wyżej jedna druga (połowa)
Jeśli krawędź odmiany nadpęcia
jest wyraźnie wyżej z Jeżeli odmiana ma
którejś strony mniejszy lub większy
kończyny opisujemy: z zasięg można to
p. (z przodu), z t. (z określić np. jako 1/3
tyłu), od wew. (od lub 2/3.
wewnątrz), od zew.
(od zewnątrz)

nadp. st. nadg. (st. ndg.)

nadpęcie - całe staw nadgarstkowy
nadpęcie białe

pow. st. nadg. 1/2 st. skok. niereg.

powyżej stawu jedna druga stawu
nadgarstkowego skokowego
nieregularnie -
odmiana sięga do
połowy stawu, jej
krawędzie
„postrzępione”

PRZYKŁADY ODMIAN NA KOŃCZYNACH:

-bez odmian
-koronka – biała plamka na koronce

str. 5
- piętka
-½ pęciny
-pęcina
-½ stawu pęcinowego (nieregularna)
-powyżej ½ nadpęcia;
-½ stawu nadgarstkowego (nieregularna);
-powyżej stawu nadgarstkowego i skokowego;
TUŁÓW (KŁODA)
Wszelkie białe odmiany powinny być określone w odniesieniu do ich rozmieszczenia.
Również takie stałe znaki jak blizny i ślady po odparzeniu należy oznaczyć.
WICHERKI
1. Wicherki są zmianami w ułożeniu sierści i mogą przybierać różne formy – proste,
sterczące, kręcone, faliste. Ich położenie musi być jednoznacznie określone. Ich położenie na
głowie określa się w odniesieniu do białych odmian, linii środkowej, górnej linii oczu, lub do
pozostałych wicherków, gdy pojawią się dwa lub więcej w bliskim sąsiedztwie.
2. Wicherki na głowie i szyi muszą być zaznaczone w opisie i pokazane na diagramie
(krzyżyki).
3.Jeśli koń nie ma żadnych lub bardzo mało białych odmian wicherki znajdujące się na
głowie, okolicy gardła, szyi (również ukryte pod grzywą), tchawicy, rynienki jarzmowej,
podramienia, piersi, brzucha, kolana, zadu, kończyn miednicznych powinny być dokładnie
zaznaczone.
4. Jeżeli koń posiada kilka wyraźnych białych odmian konieczne jest oznaczenie tylko
wyraźnie widocznych wicherków na ciele, poza tym na głowie i pod grzywą.
OSOBLIWOŚCI NA SIERŚCI
- siwizny: gdy białe włoski są rzadko rozmieszczone na sierści na rozmaitych częściach
ciała;
- białe plamki: gdy niewielkie kępki białych włosków są nieregularnie porozrzucane na
różnych częściach;
- czarne plamki: ten termin należy stosować opisując małe obszary porośnięte czarną
sierścią na tle innej maści zasadniczej;
- plamistość: gdy małe, mniej lub bardziej okrągłe skupiska włosów o barwie różniącej się
od maści konia są rozrzucone w różnych partiach ciała konia. Rozmieszczenie i barwa plamek

powinny być oznaczone.

- pręga: utworzona z czarnych włosów pręga, biegnąca od kłębu do nasady ogona
- prążki zebroidalne czarne lub ciemne prążki najczęściej spotykane na kończynach
RÓWNIEŻ NALEŻY ODNOTOWAĆ W OPISIE:
- „piętno Mahometa” (pchnięcie lancą, palec boży) wgłębienie mięśni występujące
zazwyczaj w okolicy szyi, łopatki lub piersi;
OSOBLIWOŚCI GŁOWY
-rybie oko: Termin ten powinien być używany wyłącznie wtedy, gdy brak pigmentu w
tęczówce. Dotyczy to zarówno częściowego, jak i całkowitego braku pigmentu. Daje to
zazwyczaj różowo-biały lub błękitno-biały odcień oka.
- nieregularności w uzębieniu: np. zgryz karpiowaty bądź szczupaczy
- złamanie nosa
- ucięte ucho i blizny po zranieniach
- inne osobliwości głowy
- piętna, tatuaże, blizny;
- występowanie włosów o różnej barwie w grzywie i ogonie

str. 6
Ważne jest, aby informacje szkodliwe dla konia
nie były umieszczane ani w opisie, ani w diagramie, chyba, że są niezbędne dla
identyfikacji konia.

PIĘTNOWANIE KONI
Piętna oznaczające przynależność do stadniny państwowej wykonuje się poniżej kłębu na
prawym boku źrebaka, tzw. „prawym siodle”. Aby zidentyfikować konia, należy podać
stadninie lub PZHK jego indywidualny numer (tzw. numer źrebięcy) znajdujący się na
lewej stronie grzbietu – „lewym siodle”. Na lewej stronie szyi wykonuje się numer
ewidencyjny. Na prawym udzie źrebaka wymraża się także oznaczenie jego rasy oraz wpis
do księgi stadnej (tzw. piętno rasowe, inaczej piętno ksiąg stadnych). Konie z hodowli
prywatnej maja wypalane tylko piętno rasowe, na lewym udzie (o ile koń jest wpisany do
ksiąg zarodowych). Obecnie nie stosuje się już wypalania numerów a ich wymrażanie, co nie
jest tak bolesne.

Zęby dzielą się na siekacze, kły i trzonowe.

Dorosłe ogiery i wałachy mają 40 zębów: 12 siekaczy, 4 kły i 24 zęby trzonowe.
Klacze mają normalnie 36 zębów, niekiedy jednak wyrzynają im się szczątkowe kły.
Zęby mleczne – są mniejsze, białe, nieraz z odcieniem niebieskawym,
na przedniej powierzchni korony znajduje się kilka delikatnych rowków,
przebiegających wzdłuż zęba, a szyjka jest wyraźnie ograniczona.
Zęby stałe – są żółtawe, ale z wiekiem jaśnieją, nie ma wyraźnej granicy między
koroną, a szyjką. Na przedniej powierzchni przebiega zazwyczaj głębszy rowek.
Przekrój siekacza (Kor – korona zęba; Korz – korzeń zęba; PP – powierzchnia
przedsionkowa; PJ – pow. językowa; PZ – pow. zgryzu; R – rejestr; P – perełka; G –
gwiazda)
ROZPOZNAWANIE WIEKU
Wiek konia rozpoznajemy po jego zębach siecznych, najpierw po wyrastaniu zębów
mlecznych i ścieraniu się na nich rejestrów, następnie po zmianie zębów mlecznych na stałe i
wreszcie po ścieraniu się rejestrów na zębach stałych. Wiek konia określamy po kształcie
powierzchni trącej zębów, które również w miarę upływu czasu przyjmują coraz to inne
formy.
ZMIANY ZACHODZĄCE NA UZĘBIENIU MLECZNYM

str. 7
 Okres Szc zę ka dolna i górna
Cęgi Średniaki Okrajki
od urodzenia 3-6 tyg. 6-9 mies.
Wyrzynanie się
zębów mlecznych

1 1,5 2
Starcie się rejestrów
na zębach
mlecznych

2,5 3,5 4,5

Wypadanie zębów
mlecznych
Wyrzynanie się
zębów stałych

3 4 5
Wyrastanie zębów
stałych do równego
poziomu z
pozostałymi

ZMIANY ZACHODZĄCE NA UZĘBIENIU STAŁYM

Szczęka dolna Szczęka górna
C Ś O C Ś O
6 7 8 9 10 11
Starcie się rejestrów
na zębach stałych,
powierzchnia trąca
poprzecznie owalna
12 13 14 15 16 17
Powierzchnia trąca
okrągła

18 19 20 21 22 23
Powierzchnia trąca
trójkątna

24 25 26 27 28 29
Powierzchnia trąca
podłużnie owalna

WYGLĄD UZĘBIENIA KONIA

Uzębienie w 1 roku

Uzębienie w 2 roku

str. 8
Uzębienie w 5 roku Uzębienie w 10 roku
NIEPRAWIDŁOWOŚCI ZGRYZU
Zgryz karpiowaty
Zgryz szczupaczy
Zęby konia łykawego
DIAGRAM (OPIS GRAFICZNY)
Diagram należy wypełniać przy użyciu czarnego i czerwonego długopisu (odpornych na
odbarwienia ,wodę i wytarcie gumką)
1. Czarny długopis - wszystko, co nie jest białe na koniu, a zasługuje na wyróżnienie, należy
odnotować czarnym długopisem na diagramie
a) Wicherki
Wicherki są oznaczane krzyżykiem “x”, jeżeli wicherek jest wydłużony, pokazane jest to jako
ciągła linia odchodząca od “x”. Bardzo ważne jest dokładne zlokalizowanie wicherków.
b) Czarne plamy
Czarne plamy na sierści oraz wewnątrz białych odmian lub obszarów pozbawionych
pigmentu powinny być obrysowane czarną linią i pozostawione niezacieniowane.
c) Blizny
Oznaczamy strzałkami wskazującymi ich położenie.
d) Piętna
Piętna powinny być narysowane na czarno, jeżeli kształt jest nieczytelny, należy traktować je
jako blizny i oznaczać strzałką.
e) Piętno Mahometa (pchnięcie lancą)
Piętno Mahometa oznaczane jest małym trójkącikiem.
f) Prążki zebroidalne
Prążki na kończynach, pręga grzbietowa, oznaczone są przez pogrubione czarne linie,
narysowane zgodnie z ich przebiegiem.
g) Kasztany
Zarys kasztanów powinien być obrysowany dla wszystkich koni nie posiadających żadnych
odmian lub tylko trzy i mniej wicherków. Kształt kasztanów powinien być odrysowany w
odniesieniu do pionu.
2. Czerwony długopis – wszystko, co pojawia się w kolorze białym na koniu.
a) Białe odmiany
Odmiany powinny być dokładnie naszkicowane z zaznaczeniem wszelkich nieregularności.
b) Odmiany “obrysowane” ( oznaczamy je podwójną linią)– biała odmiana na obrzeżu
której uwidacznia się pas czarnej skóry pokryty białą sierścią.
c) Kępki białych włosów
Kępki białych włosów lub posiwiałe obszary są oznaczane przez pojedyncze, krótkie kreski.
d) Niepigmentowane powierzchnie
Powierzchnie pozbawione pigmentu, jak tzw. “cieliste plamy”, rybie oczy, paski na kopytach
są w całości pokolorowane na czerwono.
e) Białe łaty
Białe łaty na srokaczach powinny być zakreskowane lub liniowo zacieniowane w odróżnieniu
od innych plam.
f) Różne
- Obecność białych włosów w grzywie i ogonie należy oznaczyć czerwonymi kreskami.

str. 9
- Widoczne białe znaki nabyte wskutek wypadków, odmrożeń, operacji itp. Należy oznaczać
na diagramie jak inne białe odmiany.
WYMIARY:
Główne pomiary konia (książka Zwoliński)
1) Długość głowy- mierzona cyrklem od krawędzi potylicy do nasady górnych siekaczy
2) Największa szerokość głowy – mierzona cyrklem między zewnętrznymi punktami
oczodołów, oba pomiary mówią o wielkości głowy
3) Szerokość piersi (cyrklem)- mierzy się odległość guzów kości barkowych, w pewnym
stopniu określa szerokość podstawy kończyn przednich
4) Szerokość w biodrach (cyrklem) –jest to największa odległość guzów biodrowych od
siebie
5) Wysokość w kłębie – mierzona laską pionowo w najwyższym punkcie kłębu (określa
wzrost konia), mierzony koń powinien być bez podków
6) Wysokość w grzbiecie- mierzona laską w najniższym punkcie grzbietu
7) Wysokość w krzyżu- mierzona laską w najwyższym punkcie od ziemi
8) Skośna długość tułowia –mierzona laską jest to odległość od guza kości barkowej do guza
kości kulszowej
9) Poziom długości tułowia- mierzona laską między pionami spuszczonymi z tych samych
punktów anatomicznych. Jeżeli długość tułowia konia jest większa od wysokości w kłębie
to konie mają prostokątny kształt (typ konia zaprzęgowego) – gdy oba te wymiary są
sobie równe koń jest formatu kwadratowego (rasy wierzchowe)
10) Długość przodu- mierzona laską od punktu wyznaczonego przez guz kości barkowej do
grzbietu przez tylną górną krawędź łopatki
11) Długość grzbietu – mierzona laską od linii łączącej tylne krańce łopatek do linii łączącej
guzy biodrowe
12) Długość zadu- mierzona laską od linii łączącej guzy biodrowe do guzów kulszowych
13) Głębokość klatki piersiowej- mierzona laską jest to odległość od wierzchołka kłębu do
środka mostka
14) Szerokość klatki piersiowej- mierzona laską za łopatkami
15) Obwód klatki piersiowej- mierzony taśmą( w tzw. popręgu) za tylnimi krawędziami
łopatek- wymiary klatki piersiowej określają jej rozwój dając również pewne pojęcie o
typie użytkowym konia
16) Obwód nadpęcia przedniego- mierzona taśmą w najcieńszym miejscu nadpęcia określa
kościstość konia
17) Odległość mostka od ziemi- mierzona taśmą od środka mostka do powierzchni ziemi
18) Ciężar ciała –określa zarazem przydatność użytkową
Przy pomiarach – kończyna konia ustawiamy pionowo, swobodna postawa, głowa lekko
uniesiona
OKREŚLANIE CIĘŻARU CIAŁA NA PODSTAWIE POMIARÓW
Dla tego celu opracowano szereg wzorów i oznaczeń, które z większą lub mniejszą
dokładnością pozwalają obliczyć przybliżony ciężar.
Sasimowski i Budzyński proponują obliczanie ciężaru ciała kania za pomocą wzoru
C= O*P*W
O-obwód klatki piersiowej mierzony taśmą w popręgu po stycznej tylnego krańca łopatki
wyrażony w merach z dokładnością do 0,01
P- podłużny obwód tułowia konia mierzony taśmą przez zewnętrzne powierzchnie stawów
barkowych i guzy kulszowe wyrażone w metrach z dokładnością do 0,01
W- współczynnik właściwy dla określanego typu konia w trakcie opracowywania obliczony
według wzoru ( brany z wyliczonych wartości dla odpowiednich ras – tabela)
W=C/ O*C

str. 10
WSKAŹNIKI (INDEKSY) BUDOWY KONIA
1) Indeks długości tułowia – długość tułowia (skośna lub pozioma)*100/ wysokość w kłębie
Indeks zmienia się z wiekiem u źrebięcia wynosi 80% po dojściu do pełnego wzrostu ok.
103%. U konia typu wierzchowego czy kombinowanego indeks długości tułowia wynosi od
100% do 103% zaś u koni typu zaprzęgowego waha się od 104 do 108%
2) Indeks wysokości w krzyżu (przebudowania) = wysokość w krzyżu *100/wysokość w
kłębie
Przeciętnie u koni normalnie zbudowanych indeks przebudowania jest mniejszy od wysokości
w kłębie. Jeżeli przekracza 100% to oznacza że koń jest przebudowany. U koni szlachetnych
z silnie wykształconym kłębem indeks wynosi 99% a dla zimnokrwistych i należących do ras
górskich przebudowanie zadu jest typowe indeks wynosi 101-102%
3) Indeks głębokości = głębokość klatki piersiowej * 100/ wysokość w kłębie
U wszystkich ras powinien być jak największy U przedstawicieli ras lekkich waha się od 46
do 48%, u koni ciężkich od 48 do 50% i więcej
4) Indeks obwodu klatki piersiowej= obwód klatki piersiowej * 100 /wysokość w kłębie
Wynosi on u koni typu wierzchowego 108-115% u stępaków 125-130 %, u pospieszno
roboczych ok. 120% Ten indeks dobrze charakteryzuje pojemność klatki piersiowej
5) Indeks kościstości= obwód nadpęcia przedniego *100/ wysokość w kłębie.
Uchodzi za jeden z najważniejszych wskaźników. Zależy od żywienia i warunków wychowu
w wieku źrebięcym. U koni lekkich wymagane minimum dla klaczy wynosi 12% dla ogierów
12,5%; u stępaków –klaczy 14%, ogierów 15%, zaś i koni o użytkowaniu kombinowanym dla
klaczy 12,5% dla ogierów 13,5 %
Według Detkensa wskaźniki dla niektórych ras i typów są następujące:
-Szajry 15,29
-ogiery fiordingi 14,69
- ogiery śląskie 14,73
- belgi 14,30
- perszerony 13,94
- konie łowickie 13,50
6) Indeks masywności = ciężar ciała /wysokość w kłębie
Dla mocnych masywnych koni jest większy niż 3
7) Indeks Barona (siły)= (obwód klatki piersiowej)2/ wysokość w kłębie
Wskazuje na przydatność pociągową konia jeżeli jest większy od 220
8) Indeks eurysomii = obwód klatki piersiowej*100/ skośna długość tułowia
Nie zmienia się wcale lub niewiele z wiekiem zwierzęcia i dokładnie charakteryzuje typ konia
Lekkie konie mają wskaźnik niski (105-114), ciężkie natomiast – zwykle powyżej 115
Chachuła podaje następujące indeksy eurysomii obliczone dla koni pogrubionych i
zimnokrwistych:
- ogiery łowickie 126,7
-klacze łowickie 120,8
-ogiery sztumskie 124,5
- klacze sztumskie 122,4
- ogiery ardeńskie 127,6
9) wskaźnik ciężaru partii przodu do partii zadu- przy ocenie typu użytkowego konia ma duże
znacznie, Stosunek ten ma się u koni lekkich jak 6 (przód) do 5 (zad), u bardziej
przysadzistych ale jeszcze lekkich 4:3, u ciężkich zaś 3:2. Według Sasimowskiego i Wójcika
stosunek ten u małych koni krajowych przedstawia się następująco: ogiery- kopczyki 2,77:2,
koniki polskie 2,76:2, hucuły 2,87:2; klacze- kopczyki 2,65:2, koniki polskie 2,67:2, hucuły
2,52:2
BUDOWA POKRÓJ WYGLĄD ZEW.

str. 11
# Ocena pokroju budowy konia
Współzależność między budową a cechami charakterystycznymi dotyczącymi
przynależności do danej rasy, np. koń wierzchowy, pociągowy. Pokrój i związek z
użytkowością. Kombinacja cech zwierzęcia kwalifikujących go do określonych celów. Dane
populacje łączy sposób użytkowania a nie pochodzenie i zdolność przekazywania cech na
potomstwo.
Popularnie przyjęty podział uwzględnia konie w typie: wierzchowym, pociągowym,
wszechstronnie użytkowym, jucznym.
OGÓLNIE UŻYTKOWY- typ pośredni pomiędzy koniem wierzchowym a pociągowym
KOŃ WIERZCHOWY
- lekka szlachetna budowa
- długa linia szyi, łopatki, zadu, kończyn
- określone proporcje ciała
-sprawność układu nerwowego
- 160-170 cm
- 500-600 kg
POCIĄGOWY
- silnie umięśniony
- masywne ok. 1 tony – masa
- przyziemna sylwetka
- głębokie osadzenie tułowia na kończynach
- zrównoważony charakter, spokojny
- użytkowanie robocze praca w gospodarstwie
- 3 podtypy: lekko zaprzęgowe, pośpieszno robocze, ciężko pociągowe (stępak od chodu)
Lekko zaprzęgowe- półkrwi, przyziemna sylwetka
WSZECHSTRONIE UŻYTKOWE
- większa szlachetność
- mała głowa

Kierunek użytkowania – sposób wykorzystania zwierzęcia, usługi otrzymywane od konia,

wiąże się z typem użytkowym np. wierzchowy: sportowy, pokazowy, hodowlany; Pociągowy:
zaprzęgowy, roboczy, sportowy, mięsny, hodowlany
KONSTYTUCJA- (kondycja) stan fizjologiczny i budowa anatomiczna organizmu
zwierzęcia, określająca jego relacje na oddziaływanie środowiska, wytworzona pod wpływem
czynników odziedziczalnych i bytowych
TYPY konstytucji:
 Ordynarna- brak harmonii, proporcji budowy
 Konstytucja sucha (oddechowa) – rasy gorącokrwiste-szlachetne. Konie o takiej
konstytucji odznaczają się szybką przemianą materii, dużą pojemnością płuc, oraz
sprawnością układu krążenia i narządów wydalania, tkanka łączna podskórna i
śródmięśniowa są słabo rozwinięte. Jednocześnie mają one bardzo zwartą, mocną i
drobnokomórkową tkankę kostną i mięśniową, owłosienie jest delikatne i cienka skóra,
pod którą widać zarys ścięgien i mięśni oraz wszystkie zagłębienia i wypukłości na
kościach kończyn i głowy.
 Konstytucja limfatyczna – jest charakterystyczna dla koni zimnokrwistych i jest
przeciwieństwem konstytucji suchej. Cechuje ją powolna przemiana materii, silny rozwój
tkanki łącznej oraz wielkokomórkowa struktura tkanki kostnej, mięśniowej i ścięgnistej.
Masywna budowa ciała, gruba skóra, obfite owłosienie, zwłaszcza dolnych partii
kończyn, grzywy i ogona.

str. 12
 Konstytucja mocna – może występować u koni wszystkich ras i typów. Jej
charakterystyczne cechy to ogólnie mocna budowa ciała, w tym silnie rozwinięty kościec
i umięśnienie, duża pojemność klatki piersiowej oraz dość gruba i jędrna skóra.
 Konstytucja słaba – konie przerasowane lub wychowywane w nieodpowiednich
warunkach środowiskowych. Przejawia się ona cienkokostnością, słabym umięśnieniem,
cienką skórą, słabym rogiem kopytowym i słabym owłosieniem skóry. Konie takie są
mało wartościowe w pracy i jeszcze mniej przydatne w hodowli.
POKRÓJ SZCZEGÓŁOWY
- Koń szlachetny (gorąco krwisty) Sylwetka konia opisana w „kwadracie” (wysokość w
kłębie i długość skośna tułowia zbliżone). Proporcje budowy korzystniejsze dla wykazania
większej dynamiki, sprawności ruchowej konia.
-Koń zimnokrwisty (pociągowe) -Ciało konia opisane w „prostokącie” (wysokość w kłębie
mniejsza niż długość skośna tułowia). Bardziej przyziemna sylwetka. Proporcje budowy
korzystniejsze dla wykazania większej siły uciągu, pewniejsze podparcie konia.
OCENA POSZCZEGÓLNYCH PARTI CIAŁA
1. GŁOWA I SZYJA
Kształt i wielkość głowy i szyi wiążą się ściśle z rasą i typem użytkowym, płcią itp. Głowy
duże i ciężkie, a także silnie umięśnione szyje posiadają konie robocze, natomiast konie
wierzchowe powinny mieć głowy mniejsze i lżejsze oraz długie, cienkie elastyczne szyje.
W budowie głowy na szczególną uwagę w prawidłowości budowy zasługują: uszy, oczy,
jama pyskowa, oraz nozdrza i ganasze (szczęki dolne).
Szyje można również
dzielić na:
- krótkie;
- długie;
- średnio długie;
- grube;
- cienkie;
- wysoko osadzone;
- nisko osadzone;
WYRÓŻNIAMY NASTĘPUJĄCE PROFILE GŁOWY
a) głowa o profilu szczupaczym z wklęśniętą środkową częścią kości
nosowej;
b) głowa o profilu prostym;
c) głowa o profilu garbonosym- wypukłość nosowa ;
d) owcza głowa- wypukłość powyżej kości czołowej
e) łosia- dolna część pyska mocno rozbudowana

WYRÓŻNIAMY NASTĘPUJĄCE RODZAJE SZYI:

str. 13
a) szyja łabędzia wadliwa ze względu na fakt, iż tchawica biegnie po łuku, co utrudnia opływ
powietrza do płuc. Jest ładna, a ze względu na prostopadłe ustawienie głowy ułatwia pracę
wierzchową;
b) szyja prosta najbardziej pożądana, gdyż tchawica biegnie po linii prostej, co ułatwia
dopływ powietrza do płuc;

c) szyja jelenia (kadykowata) najbardziej wadliwy rodzaj szyi, górna krawędź nieco
wklęśniętą, dolna zaś wypukła. Ustawienie głowy przy szyi jeleniej jest przeważnie poziome,
co utrudnia pracę z koniem, ponadto dolna wypukłość szyi tzw. kadyk utrudnia przepływ
powietrza;
d) szyja pozornie łabędzia- w rzeczywistości prosta i gruba oraz otłuszczona (spotykana u
koni zimnokrwistych);

Ganasze (tylne krawędzi żuchwy)

- duże i okrągłe
- średnie
- małe ,wąskie
Dobrze umięśnione, rozstawione 8-9cm; wąskie, zaciśnięte są nieprawidłowe
2. TUŁÓW
- poza wielkością również kształt(górna linia tułowia)- od kłębu przez grzbiet, lędźwie, zad
- kłąb –wyrostki kolczyste kręgów piersiowych do 2do 10-12 kręgu
A) KŁODA
W zależności od budowy kłody oraz ustawienia kończyn możemy wyróżnić konie:
1. Cybate – z wyniesionym do góry przodem, ze słabo rozbudowanym wszerz tułowiem, oraz
z wąskim ustawieniem kończyn;
2. Przebudowane – wyższe w krzyżu niż w kłębie;
3. Płaskie – z ogólnie spłaszczonym tułowiem;
4. Beczkowate – o silnie rozbudowanej i okrągłej w przekroju kłodzie;
5. Bez środka – w miarę prawidłowo rozwinięta partia przodu i zadu, a jednocześnie skrócone
ostatnie żebra i podkasany mały brzuch;
6. Prawidłowo zbudowane – mają zachowane prawidłowe proporcje wszystkich partii;
Wady budowy konia:
a) przebudowany;
b) cybaty;
B) GRZBIET KONIA
Od kształtu grzbietu zależy m in. płynność ruchów konia.

str. 14
a) wklęsły (łękowaty) – jest zaklęśnięty w partii grzbietowo-lędźwiowej, co jest szczególnie
niepożądane u koni wierzchowych, mniej znaczące u zaprzęgowych, świadczy o słabym
kręgosłupie i niedostatecznej spoistości kręgów lędźwiowych;
b) wypukły (karpiowaty) – mocny, ale jednocześnie sztywny i twardy, co powoduje
sztywność tułowia, duża wada u konia wierzchowego (odparzenia pod siodłem), ale nie u
koni zaprzęgowych i roboczych;
c) prosty – prawidłowy i najbardziej pożądany we wszelkim użytkowaniu koni rodzaj kształtu
grzbietu;
C) KLATKA PIERSIOWA
Od jej budowy i sprawności zależy w dużym stopniu zdolność konia do pracy, powinna być
odpowiednio szeroka, głęboka i długa, tak aby następowała w niej należyta wentylacja płuc.
a) Koń głęboki to taki, u którego mostek jest opuszczony poniżej guzów łokciowych;
b) Koń płytki to taki, u którego klatka piersiowa jest słabo lub wadliwie rozwinięta na
głębokości;
D) BRZUCH
W brzuchu mieszczą się narządy trawienne, dlatego powinien być odpowiednio pojemny.
a) normalny – o prawidłowych proporcjach budowy;
b) duży (obwisły) – świadczy przeważnie o braku zdrowia i źle funkcjonującym przewodzie
pokarmowym, może być cechą nabytą u starszych klaczy – wieloródek, lub u koni żywionych
latami dużą ilością pasz objętościowych;
c) mały (podkasany) – wygląda ładnie i zgrabnie, ale jest wielką wadą, koń taki nie ma
odpowiednio rozwiniętego przewodu pokarmowego i pobiera mało paszy, którą źle trawi.
Należy odróżnić brzuch taki będący cechą wrodzoną, od brzucha małego u koni w
intensywnym treningu np. podczas prób dzielności na torach wyścigowych;
E) ZAD
Motorem pchającym konia do przodu jest zad, który aby dobrze spełniał przeznaczoną
mu rolę musi być właściwych proporcji, jego długość wynosi około jednej trzeciej długości
tułowia.
Kształt zadu widziany z boku:
a) normalny – nachylony do poziomu pod kątem15-25 stopni. Takie ustawienie jest
szczególnie korzystne u koni wszechstronnie użytkowych;
b) poziomy (prosty, horyzontalny) – nachylenie miednicy mniejsze niż 15 stopni. Takie
ustawienie sprzyja szybkiemu ruchowi, mniej natomiast daje możliwości nagłego ruszania z
miejsca, ciągnięcia ciężaru, skoku-gdy koń musi mocno podebrać pod siebie tylne kończyny;
c) spadzisty (ścięty) – pochylony wyraźnie ku dołowi, a miednica nachylona jest pod kątem
20-40 stopni. Takie ustawienie nie sprzyja szybkości, za to sprawdza się przy ruszaniu z
miejsca i ciągnięciu przez konia dużych ciężarów oraz w potędze skoku;
KSZTAŁT ZADU WIDZIANY Z TYŁU
a) normalny – prawidłowych proporcji, szeroki, dobrze umięśniony o zaokrąglonych liniach;
b) dachowaty – charakteryzuje się tym, że guzy biodrowe znajdują się znacznie niżej od
górnej krawędzi kości krzyżowej (kształt daszka), zad taki jeśli jest odpowiednio szeroki i
dobrze umięśniony nie jest wadą budowy tylko „piękności”;
c) rozłupany – występuje wtedy, kiedy silnie rozwinięte mięśnie położone są powyżej górnej
krawędzi kości krzyżowej, tworząc nad nią rowek, cecha pożądana u koni rzeźnych;

PROPORCJE
BUDOWY CIAŁA
KONIA:
a) Równe długości
głowy, łopatki,

str. 15
 głębokości klatki piersiowej od ziemi do krzyża od krzyża do kolana od kolana do stawu
skokowego i od stawu skokowego do ziemi
b) Trójkąt równoboczny pomiędzy guzem biodrowym kulszowym i kolanowym
c) Odległość od kłębu do tułowia równa odległości do łokcia do stawu pęcinowego
d) Równa wysokość w kłębie co w krzyżu
3. KOŃCZYNY
A) KOŃCZYNY PRZEDNIE
Ocena kończyn:
- proporcja kończyn jako całości w stosunku do budowy ciała
- wysokość, krótko nożność- wady
- ocena proporcji w obrębie samej kończyny
- wzajemne ułożenie odcinków kończyny względem siebie
- skątowanie- nieprawidłowości wpływające na złą postawę wpływająca na brak
dynamiczności, posuwistości ruchów
Kończyny przednie:
a) Łopatka – długa szeroka- wadą jest krótka, wąska, słabo umięśniona, brak
równomierności umięśnienia w efekcie kulawizna kończyn przednich; ułożenie- u
wierzchowych poziomo, ukośnie co daje większy wykrok w stawie barkowym,
długość kroku, szybkość; u zimnokrwistych- łopatka ustawiona bardziej stromo- utrata
posuwistości kroku, zwiększa się siła uciągu, korzystniejszy kąt z łopatką i kością
ramieniową
b) Ramię- długość zwykle połowa długości łopatki; u wierzchowych kość jest nieco
dłuższa, zapewnia to większą posuwistość kroku, przy ramieniu nadmiernie
skróconym ruch krótki, mało wydajny, wyższy, nachylenie w granicach 60o; u
roboczych koni ramie może być bardziej pochyłe zapewniając prostopadłość tych
dwóch elementów względem siebie.
c) Przedramię- osnowa kostna to kość promieniowa i kość łokciowa; równoległe
względem siebie, pionowo usytuowane , szerokie, dobrze umięśnione; stosunkowo
długie u koni wierzchowych co zapewnia dłuższy krok, większą szybkość; krótkie
powoduje skrócenie kroku ale jednocześnie wyniosły chód; połączenie przedramienia
z ramieniem w stawie łokciowym powinno wynosić ok. 150o.
d) Nadpęcie – 2/3 długości przedramienia; szerokie, grube, odpowiednia moc i siła,
dobre podparcie dla kończyny tułowia; wada to zbyt długie (nadmierne zwężenie )
powoduje to osłabienie wytrzymałości i jakości kończyn, osłabienie konstytucji
wydelikacenie, mniejsza wytrzymałość; złe ułożenie wiąże się z skątowanie w stawie
nadgarstkowym i stawie pęcinowym; szeroki, suchy, wyrazisty, dobrze ukształtowany,
skątowanie 220o; wada to: staw mało wyrazisty, limfatyczny, słabo zaznaczony,
cienki, wąski, nieczysty (zgrubienia płaszczyzny/ krawędzi stawu)
e) Pęcina – długość to połowa nadpęcia; nachylenie pęcin w kończynie przedniej to ok.
45o-50o, jest mniejsze niż w przypadku kończyny tylnej
Ocena kopyt to:
-ocena wielkości kształtu, proporcji poszczególnych części, oraz jakości rogu kopytowego
-wady to: pęcina miękka (niedźwiedzia łapa) wiąże się to z długością kończyn, osłabieniem
wiązadeł
- pęcina stroma, sztorcowa bardziej pionowo ustawiona, zwykle jest to pęcina krótka twardym
bardziej trzęsącym mało elastycznym ruchem konia
Postawy kończyn przednich widziane z przodu:
a) prawidłowa – odpowiednie proporcje budowy, pionowa postawa kończyn, a odległość
między kopytami równa co najmniej wielkości trzeciego kopyta;

str. 16
b) zbieżna – kończyny od łokcia w dół skierowane są ku sobie, występuje wąski chód
przyczyniający się do strychowania (czyli uderzania kopytem jednej kończyny w staw
pęcinowy, koronowy lub kopyto drugiej kończyny);
c) rozbieżna – kończyny od łokcia w dół rozchodzą się na zewnątrz, powoduje to sztywność
kończyn w ruchu;

d) wąska – odstęp między kopytami jest mniejszy niż jedną szerokość kopyta;
e) iksowata (ksobna) – (nadgarstki nienaturalnie do wew.) na skutek załamania osi kończyny
nie zapewnia dobrego oparcia na ziemi, wywołuje w ruchu zataczanie łuku do wewnątrz
(może prowadzić do strychowania), jest przyczyną skracania wykroku;
f) beczkowata (odsiebna) – rozchodzenie się kończyn w stawach nadgarstkowych, może
występować wada chodów zwana bilardowaniem;
g) francuska (tancerska, rozstawna) – (pęciny nienaturalnie do zew.) na skutek załamania osi
kończyny nie zapewnia dobrego oparcia na ziemi, wywołuje w ruchu zataczanie łuku do
wewnątrz (może prowadzić do strychowania), jest przyczyną skracania wykroku;
h) szpotawa (zestawna) – przy prostych liniach nóg kopyta ustawione do siebie. Staw
nadgarstkowy powinien być szeroki i dość gruby, ponieważ jest on wówczas dobrym
podparciem ciężaru ciała;

B) KOŃCZYNY TYLNE
Ocena kończyn:
- guz biodrowy + staw biodrowy- określa ich wzajemne ułożenie
- nachylenie ksci biodrowej bardziej skośne – utrata ich uciągu, zyskanie szybkości, wzrasta
długość kroku, 20o nachylenie
- konie pociągowe- kość miednicy stromo ustawiona- skrócenie kroku, mniejsza szybkość,
zyskuje na uciągu, 30-40o nachylenie
Kończyna tylnia:
a) Staw biodrowy- 100o naglenie, partia uda dobrze umięśniona, dotyczy to
równomierności i obfitości mięśni, u koni pociągowych kość udowa nieco bardziej
stromo ułożona co ułatwia podparcie kończyny
b) Podudzie- graniczy ze stawem kolanowym, od dołu ze stawem skokowym, skątowanie
stawu kolanowego 130-140o, dobre umięśnienie bez względu na charakter

str. 17
 użytkowania; u koni wierzchowych powinno być długie, przy krótkim podudziu krok
mało wydajny podrywający do góry; u koni pociągowych może być krótsze
sprzyjające uzyskaniu większej siły pociągowej; nachylenie 65-75o –wierzchowe,
pociągowe nieco większe
c) Staw skokowy- największy staw w kończynach, zbudowany z 6-7 kości, ułożonych w
3 rzędy; powinien być to staw duży, szeroki, mocno zbudowany, suchy; stawy obu
kończyn symetrycznie zbudowane bez nad budowy; skątowanie ok. 175o
d) Nadpęcie- oceniane podobnie jak nadpęcie przednie; nieco dłuższe od przednich;
równoległe, szerokie, grube, prostopadłe ustawienie, czyste w każdej płaszczyźnie,
staw pęcinowy – ocena podobna jak ocena przednich
e) Pęciny- podobnie jak przednie, stromo ustawione 45-60o, nieco krótsze
Postawy kończyn tylnych, widziane z tyłu:
a) prawidłowa;
b) zbieżna;
c) rozbieżna;
d) odsiebna (beczkowata);
e) ksobna (krowia);

KOŃCZYNY WIDZINE Z BOKU

1. Przednia
a. Prawidłowa- pion spłaszczony ze środka łopatki przechodzi przez staw barkowy i kolejne
części kończyny przedniej tuż za kopytami
b. Podniebna- załamanie kończyny w stawie łokciowym, kończyna od tego stawu
skierowana do tyłu pod konia
c. Przedsiebna –załamanie osi kończyny w stawie łokciowym kończyna skierowana do
przodu
d. Koźla- załamanie osi kończyny w stawie nadgarstkowym, kozieniec nabyty lub
wrodzony- staw nadgarstkowy przesunięty do przodu
e. Barania (cielęca) – załamanie osi kończyny w stawie nadgarstkowy nadpęcia
2. Tylna
a. Prawidłowa- pion spuszczony z gzów kulszowych przechodzi po tylnej krawędzi stawu
skokowego, nadpęciem i stawu pęcinowego, pada za kopytem w odległości 1/3 jego
odległości
b. Zasiebna?- załamanie kończyny w stawie kolanowym kończyna skierowana do tyłu
c. Podniebna- załamanie osi kończyny stawie kolanowym, kończyna skierowana pod konia
d. Szablasta- załamanie osi kończyny w stawie skokowym, kończyna skierowana do przodu,
pod konia
e. Prosta, rozwarta- załamanie osi kończyny w stawie skokowym, kończyna skierowana do
tyłu za konia

WADY NA KOŃCZYNACH:
o charakterze kostnym:

str. 18
# kończyny przednie
- stan zapalny okostnej, objawiający się wyrostkami kostnymi w początkowym okresie
wyraźnie bolesność, kulawizna, po przejściu stanu ostrego w stan przewlekły, kulawizna.
Przyczyną są urazy mechaniczne o różnym charakterze np. naderwania, obciążenia; wypadki
chemiczne tzw. kwestie żywieniowe (niedobory); predyspozycje dziedziczne.
- nakostniaki (martwaki)- rozrosty kostne dotyczące głównie nadpęcia kończyn przednich na
wewnętrznych stronach nadpęcia
- bukszyna- szerokie rozległe zgrubienie na przedniej krawędzi nadpęcia zwykle u młodych
koni, poddawanym dużemu wysiłkowi a niedostatecznie rozwiniętych. Na stawach jest to
szczególnie niebezpieczne (ruchomość poszczególnych elementów stawu)
- na stawach koronowych?? – żabki, przy nieco rozleglejszych rozrostach- obrączka
# kończyna tylna
- w przypadku rozrostów kostnych:
-- szpat kostny- szeroki rozrost kostny występujący na wewnętrznej tylnej dolnej stronie
stawu skokowego. Porównanie prze obserwacje wzrokową lub ręką . Jedna z
najpoważniejszych wad.
--sarniak- wzrost kostny występujący na przedniej zewnętrznej stronie stawu skokowego
--zajęczak- tylna krawędź stawu skokowego pod kością piętową
o charakterze tkanki łącznej:
- torebki stawowe, ścięgna mięśni, wiązadeł, nazywane jako opoje lub nalewy
- miękkie puchliny, w wyniku stanów zapalnego, miękka opuchlina na stawie
- najczęściej u koni o konstytucji limfatycznej (zimnokrwiste) wiąże się z poziomem
otłuszczenia
- opoje na stawach skokowych – opój (opój przegubowy)-szeroka rozległa puchlina na
znacznej części stawu skokowego
- na stawach opoje przestrzałowe?- przetoki przez całą szerokość stawu
- brockolown- dotyczy nadpęcia kończyny przedniej, naderwanie ścięgien zginaczy nadpęcia,
występuje na tylnej krawędzi nadpęcia jako szereg zgrubień
- pipak- rodzajna gniotu na kości piętowej- pipak na kości łokciowej –moobielem?
4. KOPYTA
Przy równomiernym rozłożeniu ciężaru na każdym kopycie spoczywa 1/4 masy całego konia,
a w ruchu obciążenia te stają się znacznie większe. Stąd każda niekorzystna zmiana
w kopycie odbija się na mechanice ruchu konia i jego pracy, a w późniejszym czasie może
powodować urazy w dalszych odcinkach kończyn.
Prawidłowy kształt kopyta - widok od przodu:
A - ściana przednia;
B - ściana boczna;
d - oś pęcinowo-kopytowa;
Prawidłowy kształt kopyta - widok od spodu:
a - podeszwa;
b - brzeg podstawowy;
c - strzałka rogowa;
d - piętki;
e - kąt wsporowy;
f – ściana wsporowa;

str. 19
KSZTAŁT KOPYT
Kształt kopyt widziany z przodu:
a) prawidłowe;
b) wąskie;
c) szerokie;
d) skośne;
e) krzywe;

Kształt kopyt widziany z boku:

a) prawidłowe;
b) ostrokończyste;
c) tępokończyste;
d) strome (kozie);
e) koślawe;
f) po ochwacie;

Kopyto prawidłowe:
Widziane z boku – ściana przednia jest nachylona do podłoża pod kątem 45-50o w kończynie
przedniej. Kończyna tylnia50-55o. stosunek ściany przekątnej do przedniej: w kopycie
przednim 3:1, w tylnym 2:1. Kopyto prawidłowe widziane z przodu – jednakowe z sąsiednim.
Nachylenie ścian bocznych 70o.
- konie wierzchowe- kopyto mniejsze, węższe
- konie zimnokrwiste- większe, szerokie, płaskie

Temat: pochodzenie analiza rodowodu.

RODOWÓD TABELARYCZNY
M O
MM OM MO OO

str. 20
 MMM OMM MOM
Ocena na podstawie potomstwa:

- zajmuje mniej miejsca

Po O od M (O-M)

RODOWÓD STRUKTURALNY
OOM

Polski Związek Hodowców Koni w Warszawie

Księga koni:
a) małopolskich, Km
b) wielkopolskich, KwlKp
c) śląskich, Kśl
d) huculskich, hc
e) polskich koni szlachetnych półkrwi, Ksp
f) polskich koni zimnokrwistych, Kz (Kzp)
g) koników polskich, KKp
h) kuców i koni małych.Knc

nr licencyjny 132 Ga Wr Katar (nazwa konia)

nr licencyjny 132 (nr licencji)
Ga (księga główna)
MMO

- możliwość oceny wartości hodowlanej na podstawie przodków.

OMO MOO

Rodowód- uporządkowany spis członków. Po stronie prawej ojciec po lewej matka

RODOWÓD CIĄGY

Np. kl. Lizeska x o po Kłus xo (Zbaraż- Ulina) od Fretka xo (Lech- Operetka)

Wr (księga wstępna) oznaczanie okręgowego biura Polskiego Związku Hodowców Koni

xo- półkrwi arabska

str. 21
OOO

K
ń
d
ż
b
y
liC
Kl. Lizeska xo, po Kłus xo (Zbaraż po Nicpoń od Hordenna- Ulina po Unikt od Cyranka po
Urmeny Nagy)
(Locarno- Prowdzuczka) od Fretka xo po Lech (Neron- Zetka)- Operetka
Po O (OO po OOO od MOO- MO po OMO od MMO) od M (OM po OOM od MOM- MM
po OMM od MMM)
-z reguły do 3 pokolenia wstecz

łs
U
u
w
IP
h
c
L
n
N
Z
p
r
F
o
x
a
k
t
e
z
.
oo- czysta krew arabska
xx- pełna krew angielska
xxoo- czysta krew angloarabska
o- półkrew arabska
x- półkrew angielska
LINIA KRWI
Zestawienie wyłącznie męskich lub wyłącznie żeńskich osobników z kolejnych pokoleń,
wywodzących się od wspólnego założyciela ( osobnicy męscy – ród, założyciel ogier, klacze
to rodzina)

Podstawy prawne Systemu Identyfikacji i Rejestracji Koni

USTAWA z dnia 2 kwietnia 2004 r. o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt (Dz. U. Nr
91, poz. 872)
System ten jest wykorzystywany w szczególności do miejsc pobytu i przemieszczeń dotyczy
posiadaczy koni
Tworzy się System Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt, zwany dalej "Systemem", który
składa się z:
1) rejestru:
a) zwierząt gospodarskich oznakowanych i siedzib stad tych zwierząt, zwany dalej "rejestrem
zwierząt gospodarskich oznakowanych",
b) koniowatych;
2) znaków identyfikacyjnych zwierząt gospodarskich;
3) paszportów bydła oraz paszportów koni i paszportów koniowatych innych niż koń
gatunków;
4) ksiąg rejestracji lub ewidencji oraz dokumentacji dotyczącej zwierząt.

Na początek podczas krycia klaczy wystawiane jest świadectwo pokryci, A po porodzie na

odwrocie tego dokumentu wypełniane jest poświadczenie urodzenia zwierzęcia. Następnie od
wieku 6 mies jeszcze przed odsadzeniem od matki następuje opis identyfikacyjny źrebięcia
Na podstawie tych dokumentów wypełniany jest paszport czyli koński dowód osobisty
Paszporty zaczęto wydawać od 010703r Wcześniej role tego dokumentu stanowiło
świadectwo urodzenia.

PASZPORT KONIA
ZAWIERA 24 STRONY
STRONA 1 PASZPORTU ZAWIERA:
- logo Polskiego Związku Hodowców Koni (PZHK);
- nazwę konia; ( nazwa nadana zwierzęci powinna się zaczynać na pierwszą litere
matki a w przypadku potomstwa klaczy NN – ojca, długość nazwy max 24 znaki)
- jego własny i niepowtarzalny numer identyfikacyjny;
STRONA 2 PASZPORTU ZAWIERA:
- instrukcję nadawania i użytkowania paszportów;
STRONA 3 PASZPORTU ZAWIERA:
- nr identyfikacyjny;
- nazwę;
- płeć;
- rasę (lub typ rasowy);
- pochodzenie po rodzicach konia;
- datę urodzenia;
- miejsce urodzenia;

str. 22
 - dane hodowcy;
- nr badania markerów genetycznych;
- podmiot wystawiający paszport;
- datę wystawienia paszportu;
- pieczęć i podpis osoby wystawiającej paszport;
STRONA 4 PASZPORTU ZAWIERA DANE OJCA:
- nr identyfikacyjny; rasę; nazwę; rok urodzenia; maść; wpis do ksiąg; rodowód;
STRONA 5 PASZPORTU ZAWIERA DANE MATKI:
- nr identyfikacyjny; rasę; nazwę; rok urodzenia; maść; wpis do ksiąg; rodowód;
STRONA 6 PASZPORTU ZAWIERA
OPIS SŁOWNY KONIA:
- nazwa; data urodzenia; płeć; maść; miejsce i datę opisu; pieczęć i podpis osoby
dokonującej opisu;
- opis głowy; opis szyi; opis nóg; opis kłody; piętna
STRONA 7 PASZPORTU ZAWIERA
OPIS GRAFICZNY KONIA:
- strona prawa; strona lewa; linia oczu; nos; szyja–widok z dołu; nogi przednie-
widok z tyłu; nogi tylne-widok z tyłu; nr identyfikacyjny konia;
STRONA 8 - 9 PASZPORTU ZAWIERA DANE POSIADACZA KONIA:
- oraz ewentualne jego zmiany;
STRONA 10 - 11 PASZPORTU ZAWIERA KONTROLĘ TOŻSAMOŚI OPISANEGO
KONIA
STRONA 12 – 13 - 14 PASZPORTU ZAWIERA WYKAZ SZCZEPIEŃ (DOTYCZY
TYLKO GRYPY KONI):
STRONA 15 – 16 PASZPORTU ZAWIERA WYKAZ SZCZEPIEŃ (DOTYCZY
CHORÓB INNYCH NIZ GRYPA KONI):
STRONA 17 – 18 PASZPORTU ZAWIERA WYKAZ BADAŃ
LABORATORYJNYCH:
STRONA 19 – 20 – 21 – 22 PASZPORTU ZAWIERA WYKAZ LECZENIA
WETERYNARYJNEGO:
STRONA 23 PASZPORTU ZAWIERA ZALECENIA PZHK:
STRONA 24 PASZPORTU ZAWIERA WYKAZ KONTROLI MEDYCZNEJ:
DODATKOWO NA KOŃCU DOŁĄCZONY JEST DOKUMENT ZMIANY
POSIADACZA KONIA

(w dwóch egzemplarzach, wypełnia się go obowiązkowo w sytuacji, gdy koń zmienia

właściciela)

Do czego zmierza i jakie korzyści przynosi obowiązkowa identyfikacja koni:

- znakując konie, można poznać dokładnie strukturę pogłowia, wprowadzić system
informatyczny na podstawie bazy danych, która ułatwi prowadzenie racjonalnej
polityki hodowlanej i rozrodowej;
- umożliwi eliminację z rozrodu ogierów nieuznanych – tzw. „dzikich” co przyczynia
się do podniesienia wartości genetycznej pogłowia;
- wyposaża w „dowód tożsamości” czyli paszport konie, dzięki czemu zwierze to
będzie mogło być identyfikowane w każdym punkcie, niezależnie gdzie się znajduje
na rynku, zarówno w kraju jak też poza granicami;
- zapobiega zmianom i „podstawianiu” przez inne zwierzęta w handlu, sporcie,
eksporcie itp.;

str. 23
 - umożliwia identyfikacje zwierząt poddanych ubojowi w przypadku stwierdzenia
zmian chorobowych zagrażających hodowli krajowej;
- wyeliminuje nielegalny obrót końmi w kraju i zagranicą;
- jest warunkiem nieodzownym umożliwiającym prowadzenie racjonalnej hodowli i
chowu koni w cywilizowanym kraju;

KSIĘGI STADNE
 Księgi stadne prowadzone w Polsce można podzielić na dwie grupy: księgi zamknięte
i otwarte. Do księgi zamkniętej można wpisywać tylko konie, których rodzice są
także do niej wpisani, natomiast do księgi otwartej konie, których rodzice mogą być
innej rasy, określonej w programie hodowlanym.
 Księgi zamknięte są prowadzone w Polsce dla ras: czysta krew arabska (oo),
pełna krew angielska (xx), konie huculskie (hc) i koniki polskie (kn). Księgi
otwarte prowadzone są dla ras: małopolska (m) i angloarabska (xxoo),
wielkopolska (wlkp), śląska (śl), zimnokrwista (z), trakeńska (trk) oraz polski
koń szlachetny półkrwi (sp). Ponadto dla kuców i koni małych prowadzony jest
Rejestr.
 Księgi otwarte dodatkowo dzielą się na główne i wstępne. Do ksiąg wstępnych
wpisuje się klacze pochodzące co najmniej po ojcu wpisanym do księgi. Natomiast do
ksiąg głównych wpisuje się klacze i ogiery, których obydwoje rodzice wpisani są do
ksiąg. Oceną koni oraz prowadzeniem ksiąg stadnych zajmują się związki hodowców
koni. Większość ras nadzoruje Polski Związek Hodowców Koni. Wyjątek stanowi
rasa trakeńska, której księgę prowadzi Związek Trakeński, oraz rasy czyste: pełna
krew angielska i czysta krew arabska, którymi zajmuje się Polski Klub Wyścigów
Konnych.
Wpisaniem do ksiąg zajmuje się specjalista upoważniony do prowadzenia ksiąg po uprzednim
sprawdzeniu tożsamości konia, prawidłowości jego rozwoju i zdrowia wykonaniu
podstawowych pomiarów, oceny pokroju certyfikatu jego prób dzielności u klaczy ciężarnych
dodatkowo sprawdzeniu świadectwa pokrycia
Prowadzący księgę wydaje właścicielowi paszport po wpisaniu go do księgi. Księgi
prowadzone są w formie kartoteki muszą być przechowywane przez 25lat.
Księgi otwarte to główne (G) i wstępne (W)
Do części Wstępnej wpisywane są klacze które:
-są poddawane ocenie wartości użytkowej
- wykazują cechy charakterystyczne dla swojej rasy
- pochodzą co najmniej po ojcu wpisanym do księgi
Do części głównej wpisuje się ogiery i klaczy które:
-są poddawane ocenie wartości użytkowej
- wykazywanie cech charakterystycznych dla swojej rasy
- ogiery pochodzą po rodzicach wpisanych do ksiąg głównych
- klacz pochodzi po ojcu wpisanym do księgi głównej a od matki wpisanej co najmniej do
księgi wstępnej

ZASADY WPISU KONI PÓŁKRWI (wlkp, m, sp, trk, śl), ZIMNOKRWISTYCH (z)
oraz KONI RAS PRYMITYWNYCH (hc, kn).
 Aby koń mógł być wpisany do księgi stadnej, musi spełnić warunki dotyczące:
- wieku i rozwoju;
- pochodzenia;
- identyfikacji;
- zdrowia;

str. 24
 - pokroju;
- wartości użytkowej;
WIEK I ROZWÓJ
- ogiery - skończone 36 miesięcy,
- klacze - powinny urodzić jedno źrebię lub być pokryte.
POCHODZENIE
Programy hodowlane określają pochodzenie koni dla poszczególnych ras. Przykładowo do
księgi koni rasy wielkopolskiej wpisuje się konie o następującym pochodzeniu:
- rodzice wlkp lub wpisani do zagranicznych ksiąg koni rasy trk;
- matka wlkp lub wpisana do zagranicznych ksiąg koni rasy trk,
ojciec xx, oo lub xxoo;
- matka xx, oo lub xxoo; ojciec wlkp lub trk;
- jedno lub oboje rodzice sp, jeśli potomstwo w drugim i trzecim
pokoleniu ma wyłącznie przodków rasy wlkp, trk, xx, oo ;
- matka wlkp lub trk; ojciec m, sp lub innych ras półkrwi w typie współczesnego konia
wierzchowego, wpisanych do ksiąg stadnych znajdujących się na liście członków Światowej
Federacji Hodowli Koni Sportowych (WBFSH), które komisja księgi stadnej uznała za
przydatne do doskonalenia rasy, pod warunkiem, że potomstwo to ma w trzecim pokoleniu co
najmniej 1 przodka wpisanego do księgi koni rasy wielkopolskiej.
IDENTYFIKACJA
Przed wpisaniem do księgi stadnej sprawdzana jest tożsamość konia. Dokonuje się tego,
porównując konia z jego opisem identyfikacyjnym zawartym w paszporcie. Ponadto
wszystkie ogiery muszą mieć potwierdzone pochodzenie na podstawie badań grup krwi.
Od 1.01.2007 badania te zostały zastąpione badaniami DNA. Kilkuletni okres przejściowy
będzie wymagał wykonywania obydwu tych badań. Takiej identyfikacji poddawane są też
obowiązkowo wszystkie koniki polskie i hucuły. Dotyczy to również klaczy poddanych
sztucznemu unasiennianiu oraz źrebiąt urodzonych z takiego krycia, a od 1.01.2007 -
wszystkich klaczy wpisywanych do ksiąg głównych.
ZDROWIE
 Konie wpisywane do ksiąg powinny wykazać się prawidłowym zdrowiem. Komisja
oceniająca sprawdza, czy koń nie wykazuje objawów chorobowych, a w przypadku
wątpliwości może zażądać świadectwa lekarza weterynarii.
 Nie kwalifikuje się do hodowli koni, u których stwierdzono:
- obustronną ślepotę,
- karpiowaty lub szczupaczy zgryz,
- jedno- lub obustronne wnętrostwo,
- szpat kostny,
- dychawicę świszczącą u ogierów.
 Ponadto ogiery przed przystąpieniem do rozrodu powinny być poddane następującym
badaniom:
- badanie kliniczne narządów rodnych,
- badanie jakości nasienia,
- badania serologiczne w kierunku nosacizny, niedokrwistości zakaźnej koni, zarazy
stadniczej, wirusowego zapalenia tętnic i zakaźnego zapalenia macicy.
 Od 2007 roku obowiązkowe jest również badanie na osteochondrozę.
POKRÓJ
 Koń hodowlany powinien odznaczać się poprawną budową, dobrym ruchem oraz
typem charakterystycznym dla swojej rasy. Wszystkie te cechy określa tzw. ocena
bonitacyjna w skali 100-punktowej.

str. 25
  Punktacja za poszczególne elementy kształtuje się następująco:
- typ - do 15 pkt.
- głowa i szyja - do 5 pkt.
- kłoda - do 15 pkt.
- kończyny przednie - do 10 pkt.
- kończyny tylne - do 10 pkt.
- ruch (stęp i kłus) - do 20 pkt. (10+10)
- wygląd ogólny - do 15 pkt.
 W praktyce nigdy nie przyznaje się maksymalnej liczby punktów.
 Najlepsze konie otrzymują 80 lub nieco ponad 80 pkt. Aby mogły zostać wpisane do
księgi stadnej, powinny uzyskać przynajmniej minimalną liczbę punktów, która np.
dla rasy wielkopolskiej wynosi 78 pkt. w przypadku ogiera i 70 pkt. w przypadku
klaczy, dla rasy małopolskiej i szlachetnej półkrwi odpowiednio 78 i 75 pkt., a dla
rasy trakeńskiej 78 i 76 pkt.
WARTOŚĆ UŻYTKOWA
Jednym z elementów świadczących o wartości hodowlanej konia jest jego wartość użytkowa.
Do jej oceny wykorzystuje się tzw. próby dzielności. Ogiery są obowiązkowo poddawane
takim próbom, natomiast w przypadku klaczy nie jest to obligatoryjne. Istnieje kilka
wariantów prób dzielności.
PRÓBY DZIELNOŚCI Ocena użytkowości własnej
Doskonaleni koni poprzez progresywne ulepszanie metod żywienia i jakości dostarczanych
pasz, zabiegi zootechniczne pielęgnacyjne profilaktyka weterynaryjna polepszanie warunków
zoohigienicznych unowocześnianie i intensyfikacja metod treningu, zaprawy i udrożnienia do
użytkowania
ETAPY PRACY HODOWLANEJ:
1. Kontrola i ocena wartości użytkowej koni mająca na celu bardziej wszechstronną
ocenę jego predyspozycji do użytkowania w różnych jego wariantach i możliwościach
2. Ocena hodowlanej wartości konia
3. Selekcja –wybór najlepszych pod kątem przydatnych cech i właściwości osobników
do rozpłodu
4. Kojarzenie
Czynniki wpływające na wartość użytkową.
Cechy wpływające na predyspozycje koni można ocenić metodami bezpośrednimi lub
pośrednimi.
Bezpośrednio oceniamy:
- szybkość w różnych rodzajach chodów
- skłonność
- siłę uciągu
- zdolność noszenia juków na grzbiecie
- chęć do wykonywania pracy
- pojętność
- podatność na wpływ człowieka
Metody pośrednie:
-wewnętrzna budowa ciała (powiązana z nią konstytucja, typ metabolizmu, siła pociągowa,
funkcjonowanie systemu nerwowego, charakter i temperament, właściwości systemu
wydzielania wewnętrznego, właściwości hematologiczne krwi)
Dostarczają one przybliżonych informacji o potencjalnych właściwościach praco twórczych
koni.
PRÓBA SZYBKOŚCI W KŁUSIE -1 KM W WOZIE BEZ OBCIĄŻENIA -3-6 MIN
Mierniki cech użytkowych

str. 26
Cechy weryfikujące użytkową przydatność koni powinny być kontrolowane w sposób
możliwie najbardziej obiektywny a ich wartości muszą być na tyle wymierne aby możliwe
było ich opracowanie metodami statystycznymi tylko po spełnieniu tych warunków możliwe
jest wykorzystanie wykazów kontroli i oceny wskaźników kontroli i oceny cech użytkowych
koni do dalszych etapów pracy hodowlanej
Mierniki cech użytkowych:
1 ocena pokroju
a) Pomiary zoometryczne
b) Ocena bonitacyjna
2 Ocena predyspozycji psychicznych charakteru temperamentu, pojętności
3 Ocena …..- zespół wewnętrznych właściwości związanych z funkcjonowaniem organizmu
konia O ….. konia mogą bowiem świadczyć wskaźniki fizjologiczne (temp ciała 37,5-38,5oC
oddech 8-12, tętno: 6 mies 60-70, 1 rok 50 -68, 4lata 36-59/ min, skład krwi: czerwone
krwinki krwi 7,5 mln/ 1ml, białe krwinki 10 tyś/ 1 ml)
4 Kontrola ocena użytkowych predyspozycji koni.
Bardzo ważnym elementem przy doskonaleniu zdolności praco twórczym są metody oceny
wartości użytkowej i odpowiednie testy wydolnościowe, które umożliwiają oszacowanie
wartości hodowlanej wykorzystywanych reproduktorów na podstawie wyników prób
dzielności własnych i ich potomka. Ze względu na ekonomiczne użytkowanie koni, kryteria
oceny powinny opierać się głównie na użytkowych wynikach prób dzielności będących
najbardziej wiarygodną oceną predyspozycji koni do poszczególnych kierunków
użytkowania.
1. Próby wyścigowe:
Próby wyścigowe są odrębną formą prób dzielności. Dzielność wyścigowa koni wszystkich
ras i typów uczestniczących w różnego typu wyścigach wynika z całego szeregu
predyspozycji które w sumie składają się na tzw dzielność wyścigową (szybkość,
wytrzymałość, wola walki)
2. Kontrola i ocena użytkowości w sporcie konnym
3. Kontrola i ocena koni półkrwi w zakładach treningowych Ocena prób wierzchowych (
2 biegi terenowe, gonitwa i przegląd ogierów) i zaprzęgowych (szybkość w kłusie i
stępie próba przewozowa i ciągliwości). Od 73 w obrębie prób zaprzęgowych w kłusie
i stępie oraz próbę przewozową
ZAKRES I SPOSÓB PROWADZENIA OCENY WARTOŚCI UŻYTKOWEJ:
-ogiery (obligatoryjnie)
- klacze (fakultatywnie)
Wstępne kwalifikacje do hodowli obejmują ocenę :
1 rodowodu pod kątem wartości użytkowych i hodowlanych przodków
2 wzrost rozwój i zdrowotność
3 typu i prawidłowości budowy i ruchu
4 charakteru i temperamentu u poszczególnych klaczy dodatkowo urodzenie 1 źrebięcia lub
stwierdzenie pokrycia
WARIANTY PRÓB DZIELNOŚCI
 Ogiery (wlkp, m, sp, trk)
- próba dzielności po stacjonarnym 100-dniowym treningu wierzchowym;
- próba dzielności po stacjonarnym 100-dniowym treningu zaprzęgowo-
wierzchowym;
- wyniki uzyskane w Mistrzostwach Polski Młodych Koni (MPMK);
- wyniki uzyskane sporcie jeździeckim;
- wyniki w wyścigach konnych;

str. 27
  Klacze (wlkp, m, sp, trk)
- stacjonarna próba wierzchowa poprzedzona 60-dniowym treningiem;
- polowa próba wierzchowa;
- polowa próba zaprzęgowa;
- wyniki uzyskane w Mistrzostwach Polski Młodych Koni (MPMK) ;
- wyniki uzyskane w sporcie jeździeckim;
- wyniki w wyścigach konnych;
WARUNKI KWLIFIKACJI:
1. Ogiery w wieku 3 -3,5 roku
2. 78 ptk ocena bonitacyjna ogierów
3. Posiadanie paszportu
4. Świadectwo zdrowia, świadectwo szczepienia przeciwko grypie
5. Najpóźniej do dnia próby ogiery muszą mieć ?
OGÓLNE ZASADY PRZEPROWADZANIA PRÓB DZIELNOŚCI
OGIERY (wlkp, m, sp, trk)
Próby dzielności dla ogierów półkrwi poprzedza 100-dniowy trening w Zakładzie
Treningowym. Kwalifikowane są do niego konie, które otrzymały co najmniej 20 pkt., czyli
50% oceny maksymalnej za skoki i ruch luzem oraz stęp w ręku. Obecnie w Polsce
funkcjonują dwa Zakłady Treningowe dla ogierów powyższych ras: w Białym Borze
i Bogusławicach. Ponadto w 2007 roku pierwszy raz zorganizowano Zakład Treningowy
w Galinach wyłącznie dla koni trakeńskich.
PROBA DZIELNOŚCI OGIERÓW PO TRENINGU WIERZCHOWYM
Po zakończeniu treningu wierzchowego przeprowadzana jest próba dzielności, która składa
się z następujących elementów: - ocena w ręku - ocenia się pokrój konia oraz jego ruch
w stępie i w kłusie - skoki luzem - ocena pod jeźdźcem w trzech chodach - skoki pod
jeźdźcem - próba wytrzymałości - galop pod jeźdźcem przez 5 minut - jezdność i przydatność
do skoków - ocenia „obcy” jeździec testowy - jezdność i przydatność do ujeżdżenia - ocenia
„obcy” jeździec testowy. W sumie komisja oraz kierownik Zakładu Treningowego oceniają
14 cech użytkowych w skali od 1 do 5.
Dla ogierów rasy małopolskiej próba dzielności została rozszerzona o próbę wytrzymałości na
dystansie 3 km oraz badanie tętna i oddechów. Uzyskane oceny wykorzystuje się do
obliczenia ogólnego indeksu wartości użytkowej ogiera oraz dwóch indeksów pomocniczych
- ujeżdżeniowego i skokowego. W zależności od wartości indeksu ogiery otrzymują
następujące oceny: - 140 pkt. i więcej - wybitna - 120-139 pkt. - bardzo dobra - 100-119 pkt. -
dobra - 80-99 pkt. - dostateczna - poniżej 80 pkt. - niedostateczna Aby ogier mógł być
wpisany do księgi stadnej, musi ukończyć próbę dzielności z wynikiem co najmniej 90 pkt.,
natomiast dla ogierów hodowli zagranicznej próg ten został podniesiony do 120 pkt.

INDEKSY HODOWLANE
Do ich skonstruowania potrzebne są uwagi ekonomiczne i hodowlane poszczególnych cech
Indeksy wartości użytkowej – po treningu 100 dniowym Ostateczny wynik w formie indeksu
ogólnego dodatkowo ujeżdżeniowy i skokowy
Wartość indeksu >100 oznacza że koń był lepszy , < 100 koń gorszy niż przeciętne zwierze w
jego grupie.
IWU= 100 +b1 (c1-x1)+ b2( c2-x2)+ …+b14 (c14-x14)
B- waga indeksowa cechy
c- wartość w ptk cechy
x- średnia arytmetyczna

Championaty- mistrzostwa polski młodych koni

str. 28
- ujeżdżanie
- skoki przez przeszkody
-WKKW
-rajdy dystansowe

PROBA DZIELNOŚCI OGIERÓW PO TRENINGU ZAPRZEGOWO-

WIERZCHOWYM
Ogiery w typie zaprzęgowym mogą być poddane próbie zaprzęgowo-wierzchowej. Próba
wierzchowa odbywa się po 35 dniach treningu. Koń jest oceniany pod jeźdźcem w trzech
chodach. Próba zaprzęgowa jest przeprowadzana po kolejnych 65 dniach treningu i składa się
z następujących elementów: - ocena w ręku - ocena na czworoboku - przejazd zaprzęgiem wg
ustalonego programu - próba wytrzymałości - kłus na dystansie 5 km (20 min) i stęp na
dystansie 0,5 km (5 min) - próba uciągu - przeciągnięcie przez głęboki piasek wozu o ciężarze
większym o 25% od masy ciała konia - badanie tętna i oddechu - 30 minut po zakończeniu
próby uciągu - porównanie ze średnimi wartościami spoczynkowymi. Indeks wartości
użytkowej ogiera jest obliczany na podstawie 20 cech ocenianych podczas próby.

Ogiery, które nie zdały próby 100-dniowej, nie mogą jej powtórzyć, ale mogą
potwierdzić swoją wartość użytkową, zdając jedną z alternatywnych prób dzielności, czyli
wykazać się odpowiednimi wynikami w Mistrzostwach Polski Młodych Koni, w sporcie czy
też w wyścigach. Przed wpisaniem do księgi ogiery te są bonitowane przez Komisję
Kwalifikacyjną lub Oceniającą ogiery w ZT.
Na podstawie etapu oceny wartości użytkowej ogiery są kwalifikowane do
odpowiednich kategorii:
- Kategoria C - ogiery, które ukończyły jedną z prób dzielności;
- Kategoria B - ogiery, które potwierdziły swoją wartość użytkową w MPMK lub
w sporcie;
- Kategoria A - ogiery, które uzyskały 200 pkt. hodowlanych za potomstwo wpisane
do ksiąg lub 100 pkt. oraz wysokie osiągnięcia w sporcie;
- Kategoria E - ogiery, których potomstwo osiągnęło wysokie wyniki w sporcie;
Punkty hodowlane to punkty przyznawane ogierowi za opisane źrebię lub za wpisanie
potomstwa do księgi stadnej.
KLACZE (wlkp, m, sp, trk)
Próby dzielności klaczy odbywają się w Zakładach Treningowych, a także w wybranych
ośrodkach hodowlanych. Klacze mogą być poddane próbom stacjonarnym, i wówczas
trenowane są w ośrodku, w którym przeprowadzana jest próba, lub próbom polowym, gdy
trenowane są poza tymi obiektami.
STACJONARNA PROBA WIERZCHOWA KLACZY
Podczas próby oceniane są następujące elementy:
Przydatność do treningu, charakter i temperament - oceniane przez kierownika zakładu
treningowego - skoki luzem w korytarzu i praca w trzech chodach pod jeźdźcem - oceniane
przez komisję - jezdność - oceniana przez jeźdźca testowego. Klacz może uzyskać
maksymalnie 80 pkt.
WIERZCHOWA I ZAPRZEGOWA POLOWA PRÓBA KLACZY
Polowa próba wierzchowa klaczy
obejmuje takie same elementy jak próba stacjonarna, z wyjątkiem ocen, które wystawia
kierownik zakładu. Z tego względu klacz oceniana jest w skali 50-punktowej.
Polowa próba zaprzęgowa klaczy
Podczas tej próby klacz zaprzęgnięta do wozu jest oceniana na odcinku 200 m w stępie,

str. 29
a następnie po nawróceniu w kłusie. Oceniane jest także zatrzymanie i ruszenie
w odpowiednim miejscu. Maksymalnie klacz uzyskuje 90 pkt. Podobnie jak ogiery, klacze
również mogą brać udział w alternatywnych próbach dzielności.
KONIE ŚLĄSKIE
Próbę dzielności ogierów śląskich poprzedza 60-dniowy trening w Zakładzie Treningowym
w Książu. Próba składa się z następujących elementów: - próba na czworoboku - przejazd
zaprzęgiem według ustalonego programu - próba szybkości w kłusie na dystansie 1 km -
próba wytrzymałości na dystansie 3 km w stępie i kłusie przy obciążeniu równym 100% masy
ciała ogiera - próba szybkości w stępie na dystansie 500 m - norma czasu 5 minut.
Ocenianych jest 11 cech. Warunkiem zdania próby jest uzyskanie co najmniej 60 pkt. na 100.
Ogiery śląskie mogą również brać udział w alternatywnych próbach dzielności. Dla klaczy
śląskich przewidziane są polowe oraz stacjonarne próby zaprzęgowe, przeprowadzane na
takich samych zasadach jak dla innych klaczy półkrwi, omówionych powyżej. Klacz musi
uzyskać co najmniej 60 pkt. na 90.
KONIE ZIMNOKRWISTE
Konie zimnokrwiste są poddawane wyłącznie polowym próbom zaprzęgowym. W wieku 2,5-
3 lat ogiery przechodzą próbę wstępną, która polega na ocenie chęci konia do uciągu i jego
zachowania się podczas trzykrotnego ruszania (z jedną podkładką oporową, dwiema
podkładkami i bez podkładek) na piaszczystym podłożu. Konie oceniane są w skali 5-
punktowej. Zdyskwalifikowany (0 pkt.) zostaje ogier, który zachowuje się nerwowo, szarpie,
skręca na boki, skacze i nie chce ciągnąć wozu.

W wieku 4-6 lat ogiery poddawane są próbie właściwej. Składa się ona z trzech elementów: -
próba szybkości w kłusie na dystansie 1 km - próba szybkości w stępie na dystansie 1 km
z obciążeniem równym 200% masy ciała konia - próba siły i chęci ciągnięcia na piaszczystym
podłożu - oceniany jest sposób ciągnięcia przy zwiększanym stopniowo oporze wozu. Ogier
oceniany jest w skali 21-punktowej. Warunkiem zaliczenia próby jest otrzymanie co najmniej
3 pkt. Próba dzielności klaczy odbywa się na takich samych zasadach jak w przypadku klaczy
półkrwi, z tym że oceniane są w skali 100-punktowej. Klacz musi uzyskać minimum 50 pkt.
KONIKI POLSKIE I HUCUŁY
W hodowli koników polskich i hucułów również prowadzone są wyłącznie próby polowe,
podzielone na wstępne i właściwe. Warunkiem wpisu ogierów do księgi stadnej jest
zaliczenie wstępnej próby dzielności, a następnie zdanie próby właściwej (wierzchowej lub
zaprzęgowej) w ciągu 3-4 lat w przypadku koników polskich lub do 5 roku życia
w przypadku hucułów. Klacze otrzymują wpis po zaliczeniu tylko próby wstępnej.

ZASADY WPISU KONI RAS CZYSTYCH:

Próby dzielności dla koni czystej krwi arabskiej i pełnej krwi angielskiej odbywają się na
torach wyścigowych. Wyścigi konne są to gonitwy będące publicznymi próbami dzielności,
organizowane w celu wyselekcjonowania odpowiedniego materiału zarodowego dla
ulepszenia ras koni w nomenklaturze zootechnicznej określany postępem hodowlanym
Gonitwy przeprowadzane są według przepisów ustawy i regulaminu, zgodnie z planem
gończym uchwalonym przez Prezesa Polskiego Klubu Wyścigów Konnych w hodowli koni
czystej krwi arabskiej dzielność wyścigowa jest tylko jedynym z parametrów które bierze się
pod uwagę przy kwalifikacji osobników do danego
Celem wyścigów jest sprawdzenie u konia siły i odporności
Dawniej przydatność konia oceniał lekarz weterynarii wraz z przedstawicielem działu sekcji
państwowego przedsiębiorstwa jakim był tor służewiecki. Sprawdzano przed wszystkim
prawidłowość postawy i zakładane pewne minimum wzrostu ok. 145 cm (konie arabskie

str. 30
System grupowy w gonitwach ale występuje także system poza grupowy w gonitwach
RODZAJE GONITW:
1) Ze względu na tor:
a) Płaskie- oceniamy szybkość koni, dotyczą głównie koni pełnej krwi arabskiej i
czystej krwi angielskiej na dystansie od 1000 do 2800 m
b) Płotowe (Speed chare) w zakładach treningowych co 300-400 m przeszkody
(żywopłot) od 2400 – 400 m dotyczą koni również pół krwi arabskie nie startują
c) Przeszkodowe- urozmaicony teren pod względem podłoża przeszkody o trwałym
charakterze, dystans 6 km
2) Ze względu na płeć:
a) Jedna płeć
b) Różna płeć dla klaczy i ogierów, gonitwa dla kni- Wałachów Klacze 2 kg ulgi w
przypadku startu z ogierami
3) Ze względu na ich wiek:
a) Wyłącznie jeden wiek- 2 letnie, 3 letnie,4,5 letnie
b) Różny wiek- 2 letnie i starsze, 3 letnie i starsze i itd.;
4) Warunki wagi niesionej przez konia
a) Z wagą normalną- wiek konia, płeć, kategorie, dystans
b) Z ulgą lub nadwagą niesionymi przez konia wynikających z innych przyczyn niż
ujęte w ogólnych
c) ?
5) Na nagrody
a) Nagrody otwarte- dotyczące wszystkich koni odpowiadającym warunkom
ogólnym, ograniczenie ze względu na płeć, pochodzenie konia
b) Gonitwy o nagrody z ograniczeniami –
6) Pochodzenie
a) Wyłącznie krajowe- polska hodowla koni
b) Wszystkie kraje- konie z różnych krajów na treningach w Polsce
c) Międzynarodowe- bez żadnych ograniczeń ze względu na pochodzenie

Waga niesiona przez konie:

-min 50 kg
Ulgi:
- wiek
-płeć
- kategorie jeźdźca
#ucznia do 10 wygranych
# starszy uczeń >10 wygranych do 25
# praktykant >25- 50
# kandydat ??? > 50-100 wygranych
# dżokej> 100 gonitw

str. 31