Professional Documents
Culture Documents
Η Προέλευση Των Ελλήνων. Από Τους Πελασγούς Στους Δωριείς ΕΚΠΑ
Η Προέλευση Των Ελλήνων. Από Τους Πελασγούς Στους Δωριείς ΕΚΠΑ
Η Προέλευση Των Ελλήνων. Από Τους Πελασγούς Στους Δωριείς ΕΚΠΑ
Γλώσσα
Με βάση τα δεδομένα γλώσσας και γραφής, η απαρχή της εμφάνισης
του ελληνικού πολιτισμού θα πρέπει να συμπίπτει με την εμφάνιση
της πρώτης γραφής που καταγράφει την ελληνική γλώσσα
Η υιοθέτηση αυτής της γραφής (Γραμμική Β) τοποθετείται
τουλάχιστον στο 1400 π.Χ. αλλά η εμφάνιση της ελληνικής γλώσσας
πιθανότατα είναι προγενέστερο φαινόμενο.
Υλικός Πολιτισμός
Στην Προϊστορία, λόγω απουσίας γραπτών πηγών, το μοναδικό
δεδομένο προς εξέταση είναι ο υλικός πολιτισμός. Ερωτήματα:
α) Υπάρχει υλικός πολιτισμός της προϊστορίας , ο οποίος να έχει
εθνικά χαρακτηριστικά, και να μπορεί να αποδοθεί σε Έλληνες;
β) Υπάρχουν αλλαγές στον υλικό πολιτισμό σε δεδομένες χρονικές
στιγμές, που να μπορούν να αποδοθούν στην έλευση των Ελλήνων;
Ποιες είναι αυτές και πότε χρονολογούνται;
Χρονολογικός Πίνακας της Προϊστορικής
Κατοίκησης στον Ελληνικό Χώρο
Περίοδοι
πολιτισμικών
μεταβολών
Εποχή του Λίθου
35.000
Παλαιολιθική 400.000 – 10.000 π.Χ.
Μεσολιθική 10.000 – 7.000 π.Χ. 7.000
Νεολιθική 7.000 – 3.000 π.Χ.
Ορχομενός Θήβα
Αθήνα
Μυκήνες
Τίρυνθα
Πύλος
Σπάρτη
Ηπ. Ελλάδα - Υστεροχαλκή ΙΙΙΑ-Β (1.400-1.200)
Ανακτορική Μυκηναϊκή περίοδος
Βαφειό Σπάρτη
Πόρος Κεφαλονιά
Ι wa-na-ka άναξ
ra-wa-ke-ta στρατιωτικός αρχηγός (άγω λαό)
Τελικό Συμπέρασμα:
Το τέλος των μυκηναϊκών ανακτόρων περί το 1200 π.Χ. δεν οφείλεται
στην κάθοδο ελληνόφωνων Δωριέων αλλά σε ενδογενή κατάρρευση
του ανακτορικού συστήματος λόγω εσωτερικών συγκρούσεων και
κοινωνικών αναταραχών
2) Φτωχοί τάφοι
Πλούσια Κτερίσματα
Υστεροχαλκή Ι-ΙΙ (1.650-1.400):
Πρώιμοι Μυκηναϊκοί Χρόνοι, Περίοδος Λακκοειδών Τάφων
Πλούσια Κτερίσματα
Μυκήνες
Ταφικός Κύκλος Β’
1) Έντονος πολεμικός
χαρακτήρας
Περίοδος Λακκοειδών Τάφων (1600 π.Χ.)
Αρχάνες Κρήτη
Ναυτίλοι:
κρητικό θέμα
Νειλωτικό τοπίο:
ανατολικό θέμα
Σκηνή κυνηγιού:
ελλαδικό θέμα
Μυκήνες Ταφικός
Κύκλος Α’
Περίοδος Λακκοειδών Τάφων (1600 π.Χ.)
Χαρακτηριστικά των τάφων και των κτερισμάτων:
5) Εισαγωγές από Μικρά Ασία
Μυκήνες
Ταφικός Κύκλος Α’
Κεχριμπάρι από
τη Βαλτική
Μυκήνες
Ταφικός Κύκλος Β’
Περίοδος Λακκοειδών Τάφων (1600 π.Χ.)
Συνοψίζοντας σχετικά με τα κτερίσματα:
Με βάση την τεχνοτροπία, τη θεματολογία και την τεχνολογία
κατασκευής τους υπάρχουν κτερίσματα που:
Αντεπιχειρήματα
1) Τα άρματα είναι ανατολικό στοιχείο (Αίγυπτος, Μεσοποταμία)
Αντεπιχειρήματα
1) Πράγματι πολλά από τα κτερίσματα είναι εισηγμένα από την
Κρήτη, πολλά άλλα όμως είναι ελλαδικού τύπου και κατασκευής
1) Εμπόριο κασσίτερου
2) Εμπόριο χρυσού
A/ Κασσίτερος
Σε όλη τη ΜΧ η Κρήτη
εισήγαγε κασσίτερο από τη Μ.
Ασία και τη Μ. Ανατολή.
A/ Κασσίτερος
Υξώς
A/ Κασσίτερος
Β/ Χρυσός
Στα τέλη της ΜΧ αρχίζει η
εκμετάλλευση των μεταλλείων
χρυσού στα Καρπάθια
Οι πολεμιστές των Μυκηνών
εξασφαλίζουν πρόσβαση σε
μεγάλες ποσότητες χρυσού
Ο πλούτος τους επιτρέπει να
αναπτύξουν προνομιακές σχέσεις
και να εισάγουν πολύτιμα
αντικείμενα από την Κρήτη
Περίοδος Λακκοειδών Τάφων (1600 π.Χ.)
Συνοψίζοντας:
2) Γύρω στο 1600 π.Χ. αναδύεται στην Αργολίδα μία ξεχωριστή κοι-
νωνική ομάδα, μία άρχουσα τάξη, η οποία αντλεί τη δύναμή της:
Παλαμάρι Σκύρου
Τροία
Πολιόχνη Λήμνου
Πολιόχνη Λήμνου
Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (3000-2000 π.Χ.)
Πολιτισμικά χαρακτηριστικά
1) Πρώτοι μεγάλοι οικισμοί με πρωτο-αστικά χαρακτηριστικά:
Σιταποθήκη «Βουλευτήριο»
Πολιόχνη Λήμνου
Κρήτη
Κυκλάδες Κυκλάδες
Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (3000-2000 π.Χ.)
Πολιτισμικά χαρακτηριστικά
2) Ανάπτυξη θαλάσσιων επικοινωνιών:
β) Παναιγαιακή Κοινή:
αντικείμενα με διάδοση
σε όλο το Αιγαίο
Το «Διεθνές Πνεύμα»
Μαρμάρινα ειδώλια
Οστέινες χρωματοθήκες
Διακοσμημένη κεραμική (σαλτσιέρες)
Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (3000-2000 π.Χ.)
Πολιτισμικά χαρακτηριστικά
3) Κοινωνική διαφοροποίηση: διαφοροποίηση στους τάφους
Ελάχιστοι τάφοι περιέχουν κτερίσματα υψηλής ποιότητας και
αξίας => άτομα με εξέχουσα κοινωνική θέση λόγω ιδιαίτερων
ικανοτήτων, δεξιοτήτων ή υλικού πλούτου
Λέρνα,
Οικία
Κεράμων
Λέρνα,
Οικία
Κεράμων
Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (3000-2000 π.Χ.)
Πολιτισμικά χαρακτηριστικά
2) Αψιδωτές οικίες
κτίζονται γύρω από
τον τύμβο.
4) Εμφανίζονται νέοι
κεραμικοί τύποι
1) Μόνιμος συνοικισμός
εγκατάλειψη νομαδικού τρόπου ζωής
2) Γεωργία 3) Κτηνοτροφία
εξημέρωση & καλλιέργεια φυτών εξημέρωση και εκτροφή ζώων
περιορισμός τροφοσυλλογής περιορισμός κυνηγιού
Εύφορη
Ημισέληνος
Άργισσα
Σέσκλο
Φράγχθι
Κνωσός
Η Νεολιθικοποίηση στον Ελλαδικό χώρο (6.800 π.Χ.)
Δύο θεωρίες για την εμφάνιση του νέου τρόπου ζωής στην Ελλάδα:
1) Εισαγωγή από την Ανατολή ενός «νεολιθικού πακέτου»
2) Γηγενής εμφάνιση και ανάπτυξη
2 1
Παλαιολιθική Εποχή
1) Κατώτερη Παλαιολιθική: 2.500.000 – 100.000 π.Χ.
Homo Habilis – Επιδέξιος Άνθρωπος
Εμφανίζεται στην Αν. Αφρική
Είναι ο πρώτος Homo
Κατασκευάζει τα πρώτα εργαλεία
Δεν φεύγει εκτός Αφρικής
Παλαιολιθική Εποχή
1) Κατώτερη Παλαιολιθική: 2.500.000 – 100.000 π.Χ.
Παλαιολιθική Εποχή
2) Μέση Παλαιολιθική: 100.000 – 35.000 π.Χ.
Homo Neanderthal
Ο πιο κοντινός στο σημερινό άνθρωπο, ζούσε σε Ευρώπη, Δυτ. Ασία
Εργαλεία συνθετότερα
(Τεχνική Λεβαλουά) Ταφικά έθιμα
Παλαιολιθική Εποχή
3) Ανώτερη Παλαιολιθική: 35.000 – 10.000 π.Χ.
Homo Sapiens – Έμφρων (Σοφός) Άνθρωπος
Εμφανίζεται σε Αν. Αφρική, περνά σε Ασία το 100.000 π.Χ. και στην
Ευρώπη το 45.000 π.Χ.
Παλαιολιθική Οικονομία
Ο άνθρωπος εξαρτάται από το κλίμα (παγετώδης περίοδος)
και την αντίστοιχη χλωρίδα και πανίδα:
Homo Heidelbergensis
Κοκκινόπηλος Παλαιόκαστρο
Ηπείρου Κοζάνης
Homo Neanderthal
Εστίες
Ανώτερη Παλαιολιθική
Παλαιότερα Αντικείμενα Τέχνης
Σαρακινό Πηλίου
στον Ελληνικό Χώρο
Ανώτερη Παλαιολιθική
Λιμενάρια Θάσου
Ορυχείο Κόκκινης Ώχρας
Ινδοευρωπαϊκή γλώσσα στην Παλαιολιθική
Μερικοί μελετητές υποστηρίζουν ότι η εξάπλωση της Ινδοευρωπαϊκής
γλώσσας έγινε κατά την Ανώτερη Παλαιολιθική περίοδο (έξοδος του
Homo Sapiens από την Αφρική). Επιχειρήματα:
1) Η Ανώτερη Παλαιολιθική είναι η μοναδική περίοδος πολιτιστικής
ομοιογένειας στην Ευρώπη, και επομένως είναι συμβατή με την ιδέα
ενός πληθυσμού που μιλά μόνο μία πρωτο-ινδοευρωπαϊκή γλώσσα,
πριν αυτή διασπαστεί στις ινδοευρωπαϊκές γλώσσες
2) Η ευρεία εξάπλωση της ινδοευρωπαϊκής συνάδει με το νομαδικό
τρόπο ζωής και τις μετακινήσεις των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών
3) Γενετικές μελέτες: η συνεισφορά των πρώτων γεωργών στη
σύγχρονη ευρωπαϊκή γονιδιακή δεξαμενή είναι 20%, ενώ των
παλαιολιθικών κυνηγών-τροφοσυλλεκτών είναι 80%(!!).
Επομένως: αξιοσημείωτη συνέχεια από την Ανώτερη Παλαιολιθική έως
σήμερα σε γενετικό επίπεδο, και ίσως και σε γλωσσικό
Γενετικές Μελέτες
Κύτταρο
Πυρήνας Κυτταρόπλασμα
Χρωμόσωμα Υ Μιτοχόνδρια
Πατρογραμμικό Μητρογραμμικό
DNA DNA
Οι σπανιότερες μεταλλάξεις
ταξινομούνται σε απλοομάδες και
διαφοροποιούν πληθυσμούς
Μέσω πολύπλοκων υπολογισμών οι
μεταλλάξεις (απλοομάδες) μπορούν να
τοποθετηθούν στο χρόνο και το χώρο
Γενετικές Μελέτες
Έρευνες μιτοχονδριακού DNA στους σύγχρονους Ευρωπαίους:
1) U5 => άφιξη Homo Sapiens στην Ευρώπη => 45.000 π.Χ. = 10%
2) H, V, I, W, T, K => ενδοευρωπαϊκές μετακινήσεις Homo Sapiens από
τη Ν στη Β Ευρώπη => 12.000-9.000 π.Χ. = 70%
3) J => άφιξη των πρώτων γεωργικών πληθυσμών από την Ασία =>
7.000 π.Χ. = 20%
Η υπαρκτή αλλά μικρή συμβολή των DNA των πρώτων γεωργών στο
σημερινό Ευρωπαϊκό DNA υποδηλώνει:
1) Υπήρξε πράγματι πληθυσμιακή μετακίνηση γεωργών από την Ασία
προς την Ευρωπή, αλλά…
2) …η νεολιθικοποίηση της Ευρώπης ήταν περισσότερο αποτέλεσμα
πολιτισμικής διάχυσης και όχι πληθυσμιακής μετανάστευσης
Γενετικές Μελέτες
Έρευνες μιτοχονδριακού DNA στους σύγχρονους Έλληνες:
1) U5 => άφιξη Homo Sapiens στην Ελλάδα => 30.000 π.Χ. = 5%
2) H, T, K => ενδοευρωπαϊκές μετακινήσεις Homo Sapiens από τη Ν
στη Β Ευρώπη => 12.000-9.000 π.Χ. = 65%
3) J => άφιξη πρώτων γεωργών από την Ασία => 7.000 π.Χ. = 8%
4) Ένας λαός ή μία φυλή δεν πρέπει να ταυτίζεται με μία γλώσσα ή/και
έναν υλικό πολιτισμό ή/και ένα έθνος ή/και ένα εθνωνύμιο ή.και μία
εθνική συνείδηση
1) Δεν υπάρχει μία περίοδος ή ένα χρονικό σημείο κατά το οποίο μια
πληθυσμιακή ομάδα με ήδη διαμορφωμένη ελληνική γλώσσα,
ελληνικό πολιτισμό και ελληνική εθνική συνείδηση να εισέρχεται
στον ελληνικό χώρο. Δεν υπάρχει ιστορικό φαινόμενο με το
χαρακτήρα της "έλευσης των Ελλήνων"
2) Η ινδοευρωπαϊκή γλώσσα μπορεί να εμφανίζεται σε Ευρώπη και
Ελλάδα ήδη από την Παλαιολιθική (με τις μεταναστεύσεις του Homo
Sapiens από Αφρική και Μέση Ανατολή) ή την Νεολιθική (με τις
μεταναστεύσεις των πρώτων γεωργών από τη Μέση Ανατολή).
3) Αυτή η ινδοευρωπαϊκή δεν ήταν απαραίτητα ελληνική. Μάλιστα,
σύμφωνα με ενδείξεις από την Κρήτη, η γλώσσα των πρώτων
γεωργών της Κνωσού και των απογόνων τους (μινωική Γραμμική Α)
ήταν ινδοευρωπαϊκή αλλά όχι ελληνική
Η Προέλευση
Π έλ των Ελλήνων
Ελλή
Θεωρητικά
Θ ά προβλήματα
βλή και το
ζήτημα της γλώσσας
Αιολείς, Ίωνες, Αχαιοί, Δωριείς, Έλληνες
Κεντρικό ζήτημα – Αφετηρία της Συζήτησης
Η κυρίαρχη, θεσμική (σχολικά βιβλία) αντίληψη περί προέλευσης των
Ελλήνων βα
βασίζεται
ίζε αι στην
ην ιδέα της
ης διαδοχικής και αλυ
αλυσιδωτής
ιδω ής
μετανάστευσης ελληνικών φύλων από κάποιο μέρος προς κάποιο άλλο
2) Α
Αρχαία
ί Ελλάδ
Ελλάδα (Η όδ ) ομάδα
(Ηρόδοτος): άδ ανθρώπων
θ ώ με κοινή
ή καταγωγή,
ή
και κοινό πολιτισμό (γλώσσα, θρησκεία, έθιμα και συμπεριφορές)
3) Δ
Διαφορετική
ή ελληνική
λλ ή εθνική
θ ή συνείδηση
ίδ και αντίληψη
ίλ της
ελληνικότητας στην Αρχαιότητα, στο Βυζάντιο και στη Νεώτερη
Ελλάδα
Αλλ θ ί ή Π
Αλλοεθνείς Πρόγονοι
ό Ελλή
Ελλήνων
Έλληνας
Βάρβαροι ή Πολιτισμένοι
Τα Προελληνικά Υποστρώματα
Η αρχαία ελληνική γλώσσα περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό λέξεων που
δεν έχει
χ ελληνικό
η χχαρακτήρα
ρ ήρ και ετυμολογία
μ γ
1) Τοπωνύμια
Με -σσ-,, -ττ-,, -νθ-,, -νδ-,, -μν-,
μ , καθώςς τα τοπωνύμια
μ αλλάζουν
ζ δύσκολα
Έχουν ανατολική προέλευση και ινδοευρωπαϊκή καταγωγή, μοιάζοντας
με ινδοευρωπαϊκές μικρασιατικές γλώσσες της 2ης χιλ.
χιλ (παλαϊκή,
(παλαϊκή
χεττιτική, λουβική) και της 1 χιλ. (λυκική, λυδική, καρική)
ης
2) Βλά
Βλάστηση
Με -σσ-, -ττ-, -νθ-, -νδ-, -μν-. Και αυτά ανατολικής προέλευσης
Ίσως σχετίζονται με την εισαγωγή του Νεολιθικού τρόπου ζωής στον
ελληνικό χώρο περί το 7.000 π.Χ. από την Μικρά Ασία
Τα Προελληνικά Υποστρώματα
Επομένως έχουμε σύνδεση:
1)) Προελληνικών
λλ λλέξεων
ξ ((τοπωνύμια, βλ
βλάστηση)) που έχουν…
2)) ανατολικής
ής (μ ρ ή) προέλευση
(μικρασιατική) ρ η και είναι…
3) Ινδοευρωπαϊκού χαρακτήρα, και οι οποίες…
ti ri po
ti-ri-po ke re si jo
ke-re-si-jo ke
ke-ka-u-me-no
ka u me no
τρίποδας κρητικός κεκαμμένος
Καταγράφονται ελληνικά αλλά και προελληνικά τοπωνύμια & ονόματα
1) Η κάθοδος
άθ δ των Δ Δωριέων
έ το 1100 π.Χ.
Χ ως «πρώτη
ώ έλ έλευση των
Ελλήνων» καταρρίπτεται αφού η ελληνική γλώσσα μιλιέται και
γράφεται στον ελληνικό χώρο ήδη από το 1400 π.Χ.
πΧ
3)) Όχι
χ μμόνο γγια καταγραφές
γρ φ ς αλλά και γγια λατρεία
ρ
4) Όχι μόνο σε ανάκτορα αλλά και σε πολλές άλλες θέσεις. Όχι μόνο
από και για τις ανακτορικές ελίτ,
ελίτ αλλά από και για μεγαλύτερο μέρος
του πληθυσμού
Τελικό συμπέρασμα
μ ρ μ περί
ρ γγλώσσαςς
Με βάση τα δεδομένα γλώσσας και γραφής, η απαρχή της εμφάνισης
του ελληνικού
η πολιτισμού
μ θα πρέπει
ρ να συμπίπτει
μ με την
μ η εμφάνιση
μφ η
της πρώτης γραφής που καταγράφει την ελληνική γλώσσα
Η υιοθέτηση αυτής της γραφής (Γραμμική Β) τοποθετείται
τουλάχιστον
λά στο 1400 π.Χ.
Χ αλλά
λλά η εμφάνιση
ά της ελληνικής
λλ ή γλώσσας
λώ
πιθανότατα είναι προγενέστερο φαινόμενο.