Vitaminat qe treten ne yndyre
Vitaminat
Nje vitamine eshte nje substance organike e prodhuar nga nje bime ose kafshe, e cila
nevojitet ne sasi minimale por me rendesi jetike per njeriun. Fjala vitamine vjen nga
latinishtja ku pjesa “vit” do te thote “jete". Pervec vitamines D, te cilen njeriu eshte i afte
ta prodhoje vete nga rrezet e diellit, asnje prej vitaminave te tjera nuk prodhohet ne
organizem dhe keshtu duhet te merren nga ushqimi.
Llojet e vitaminave
Vitaminat qe treten ne uje jane:
 Kompleksi i vitaminave B (B1, B2, B3, B5, B6, B7, B9, acidi folik)
 Vitamina C
Keto vitamina treten ne uje dhe jane te depozituara ne
hapesiren ujore te ushqimeve. Ato perthithen direkt nga
aparati tretes ne gjak, pasi ushqimet shperbehen apo
suplementet treten. Meqene se ne perbehemi ne nje
perqindje te madhe nga uji, keto substanca qarkullojne
lirshem ne trupin tone (pervec vitamines B6 e cila eshte e
depozituar kryesisht ne muskuj).
Veshkat jane ato qe rregullojne vazhdimisht nivelin e
ketyre vitaminave duke i eliminuar ato me urinen, ne
menyre qe te parandalohet mbidoza e tyre. Pikerisht per
kete arsye, veshtire se mund te pesoje dikush intoksikim
nga keto lloj vitaminash. Megjithate ka perjashtime. Nese vitamina B6 merret disa here
me shume se sasia e rekomanduar, mund te demtoje nervat dhe te shkaktoje mpirje dhe
dobesi muskulare.
Roli i tyre
Nje nga rolet me te rendesishme te vitaminave te kompleksit B eshte prodhimi i energjise
nga ushqimet. Vitaminat B6, B12 dhe acidi folik mbeshtesin shumimin e qelizave.
Ndersa nje nder veprimtarite me te rendesishme te vitamines C eshte formimi i kolagjenit,
i cili “qep” plaget, forcon enet e gjakut dhe perben bazen per mbeshtetjen e dhembeve
dhe kockave.
Keto vitamina jane:
 Vitamina A
 Vitamina E
 Vitamina D
 Vitamina K
Keto vitamina treten vetem ne yndyre, per kete arsye ato nuk mund te qarkullojne ne
tjeter menyre ne organizmin tone. Pasi konsumohen me ushqimin, ato depertojne ne gjak
nepermjet sistemit limfatik dhe qarkullojne vetem nen shoqerine e nje eskorte proteinike,
e cila ju siguron ketyre substancave bashkeveprimin me hapesiren ujore qe mbizoteron
trupin e njeriut, si ne gjak edhe ne qelize. Keto vitamina depozitohen ne qelizat tona
dhjamore dhe ne melci nga ku clirohen sipas nevojes. Edhe pse, organizmi yne perpiqet te
largoje sasite e panevojshme, nese konsumi i tyre eshte i tepruar ne vazhdimesi, shfaqet
rreziku i intoksikimit. Gjithsesi, intoksikimi nuk para ndodh nga konsumi i tyre me
ushqimin, por me marrjen e pakontrolluar prej suplementeve.
Cfare jane mineralet?
Nje mineral eshte nje element inorganik, i cili vjen nga shkembinjte, dheu, ose uji
nderkohe qe, ne trupin tone hyn nepermjet nje bime qe e ka perthithur nga ambjenti ku
eshte rritur, ose nga nje kafshe qe e ka ngrene ate bime. Ne planetin tone njihen shume
minerale por vetem pak prej tyre jane te nevojshem per ne.
Nje ndryshim tjeter mes mineraleve dhe vitaminave eshte se keto te fundit shperbehen
nga nxehtesia, ajri dhe aciditeti, ndersa mineralet jane elemente me te thjeshte dhe e
ruajne strukturen e tyre kimike. Mineralet e gjejne shume kollaj rrugen per ne trupin tone
nepermjet bimeve, peshkut, kafsheve dhe lengjeve qe ne konsumojme. Eshte me e
veshtire per vitaminat te mberrijne ne organizem pasi faktore si gatimi, nxehtesia apo
ajrimi e magazinimi mund ti shperbejne keto substanca mjaft delikate.
Mineralet
Mineralet qe gjenden ne sasi me te medha ne organizmin e
njeriut.
 Kalciumi
 Klori
 Magnezi
 Fosfori
 Kaliumi
  Natriumi
 Sulfuri

Trupi yne depoziton relativisht sasi te medha

nga mineralet –natrium, klor, kalium, kalcium,
fosfor, magnez dhe sulfur.
Mineralet qe gjenden ne sasi te vogla ne organizem
Kalciumi dhe sulfuri, seicili korrespondon ne
 Kromi
0,5kg te peshes sone. Edhe pse ne sasi me te  Bakri
medha, keto minerale nuk jane me te  Flori
rendesishem per shendetin e njeriut se ato qe  Jodi
gjenden ne sasi me te vogel.  Hekuri
Nje nga rolet e tyre kryesore eshte mbajtja e  Manganezi
ekuilibrit elektrik te membranave te te gjithe  Molivdenumi
 Seleniumi
qelizave te trupit – nje ekuiliber thelbesor per komunikimin midis qelizave dhe  Zinku
transportin e lendeve ushqyese brenda dhe jashte saj. Tre mineralet e tjere te kesaj
kategorie, kalciumi, fosfori dhe magnezi, kane veprimtari te ngjashme, dhe gjithashtu
jane te nevojshme per formimin e kockave. Sulfuri ndihmon qendrueshmerine e
struktures proteinike qe formon floket, lekuren dhe thonjte. Sasia e ketyre mineraleve ne trupin tone mund te futet e gjitha ne nje gishtez. Por
kontributi i tyre eshte i jashtezakonshem. Ato kryejne pune te ndryshme, p.sh., hekuri
njihet per transportin e oksigjenit ne cdo qelize ndersa flori per forcimin e kockave dhe
dhembeve. Zinku ndihmon mpiksjen e gjakut, eshte i domosdoshem per shqisen e shijes,
nuhatjes, dhe ushqen sistemin imunitar. Bakri ndihmon formimin e enzimave, nje prej te
cilave asiston ne metabolizmin e hekurit dhe formimin e hemoglobines, e cila mbart
oksigjenin ne gjak, kurse kromi eshte i domosdoshem ne perdorimin e sheqerit. 

Fibrat ushqimore
Fibrat ushqimore janë pjesë e bimëve, vegjetaleve (perimeve, njomësirave, zarzavateve),
frutave dhe drithërave. Trupi i njeriut nuk i tret dot fibrat bimore, e kështu nuk përfiton
sasi të konsiderueshme energjie. Por ngrënia e fibrave bimore ndihmon në fuqizimi e
punës së sistemit tretës. Një nga rolet e fibrave ushqimore është rritja e vëllimit të
mbetjeve që qarkullon në tubin tretës, duke e bërë rrugëtimin e këtij relativisht më të
shpejtë. Për shembull, ngrënia me rregullsi e sallatës jeshile apo fiblrave në përgjithësi
këshillohet tek pacientët me hemorroide; ku jashtëqitja ripërfton njëfarë rregullsie.
  Bishtajoret kanë shumë pak kalori dhe kanë një sasi të lartë të fibrave. Më të mirat
nga ky këndvështrim janë fasulet (borlotti, azuki ose cannellini), të cilat duhet të
konsumohen me lëvozhgën për të luftuar diabetin dhe obezitetin.
 Karrotat janë të shkëlqyera, si të gatuara, edhe të papërpunuara dhe ato
ofrojnë shumë fibra. Konsumojini ato para një vakti të bazuar në yndyrna
dhe karbohidrate, për të zvogëluar thithjen e sheqerit në gjak
 Artiçokat janë një ilaç i vërtetë për trupin. Dezintoksikojnë mëlçinë dhe
pastrojnë gjakun, përmbajnë shumë fibra dhe janë të shkëlqyera për të
luftuar celulitin..
 Kivit janë një burim i shkëlqyeshëm i fibrave dhe vitaminës C. Fruti është e pasur me ujë dhe
substanca të dobishme për trupin. Prania e lartë e fibrave vegjetale e bën këtë frut ideal për ata që
duan të rregullojnë tranzitin e zorrëve, kullojnë lëngje të tepërta dhe të ndihen më të lehtë.
 Të pasura me fibra dhe të çmuara për shëndetin e zorrëve, mollët janë
perfekte për mbajtjen e kolesterolit dhe sheqerit në gjak nën kontroll. Ky
frut forcon sistemin imunitar dhe është i pasur me vitamina, përveç kësaj
përmban shumë pak kalori dhe është perfekte për ata që ndjekin një dietë
të ulët kalori

Fibrat -Parandalojne dhimbjen nga hemorroidet -Shtyn plakjen e trurit- Prodhon bakterie të
dobishme të zorrës- Parandalon  kancerin- Parandalon sëmundjet kardiovaskulare.