CƠ SỞ VĂN HÓA VIỆT NAM

Chương 2: VĂN HÓA NHẬN THỨC

Giảng viên: Cố vấn chuyên môn:

TS. Đỗ Thùy Trang TS. Nguyễn Thị Phượng
 Bài 1. VĂN HÓA NHẬN THỨC VỀ BẢN CHẤT
VÀ CẤU TRÚC KHÔNG GIAN CỦA VŨ TRỤ

Triết lý Âm Dương

Nhận thức về vũ trụ

Cấu trúc không gian của vũ trụ

Chương 2, Bài 1
 1. TRIẾT LÝ ÂM DƯƠNG -
TƯ TƯỞNG XUẤT PHÁT VỀ BẢN CHẤT CỦA VŨ TRỤ
1.1. Cơ sở hình thành Học thuyết Âm Dương

Loại hình VH
Gắn bó với tự
gốc nông
nhiên vạn vật.
nghiệp.

Nhu cầu và khát

vọng về sự sinh
sôi nảy nở.

Chương 2, Bài 1
 1. TRIẾT LÝ ÂM DƯƠNG -
TƯ TƯỞNG XUẤT PHÁT VỀ BẢN CHẤT CỦA VŨ TRỤ
1.2. Bản chất và khái niệm

Lí giải bản chất, nguồn gốc của Vạn vật và vũ trụ được tạo nên
vũ trụ. từ cặp đối lập: Âm và Dương

Chương 2, Bài 1
 Cặp Âm Dương khởi nguồn

ÂM (-) DƯƠNG (+)

MẸ CHA
Mềm dẻo, tình cảm, Cứng rắn, lí trí,
hướng nội … hướng ngoại …

ĐẤT TRỜI
Thấp, lạnh, đêm, tối,… Cao, nóng, ngày, sáng,…

Chương 2, Bài 1
 Các cặp Âm Dương trong đời sống

PHẠM TRÙ ÂM DƯƠNG TÍNH CHẤT

Mùa Mùa đông Mùa hè Lạnh/Nóng
Hướng Bắc Nam Lạnh/Nóng
Thời gian Đêm Ngày Tối/Sáng
Màu sắc Đen Đỏ Lạnh/Nóng
Giống Cái Đực Sinh sản
Hình khối Vuông Tròn Ổn định/
chuyển động
Loại hình VH Nông Du mục Tĩnh/động
nghiệp
Chương 2, Bài 1
1.3 Hai quy luật của Triết lý Âm Dương

Không có gì hoàn toàn âm

hoặc hoàn toàn dương.
Quy luật về
thành tố
Xác định âm dương: tương đối.

Âm dương gắn bó mật thiết và

chuyển hóa.
Quy luật về
quan hệ
Âm cực sinh dương, dương
cực sinh âm.
Chương 2, Bài 1
 1.4 Triết lý Âm dương
trong đời sống người Việt Nam

Tư duy Biểu tượng

Tổ quốc Tính cách
lưỡng hợp vuông tròn

Chương 2, Bài 1
 2. TRIẾT LÝ VỀ KHÔNG GIAN VŨ TRỤ
2.1 Mô hình Tam tài

Tam tài là một mô hình hệ thống

gồm ba thành tố;
THIÊN

Gồm: 1 Âm, 1 Dương và 1 kết hợp

Âm – Dương;

ĐỊA NHÂN

Giải thích cấu trúc không gian của

vũ trụ.

Chương 2, Bài 1
 2. TRIẾT LÝ VỀ KHÔNG GIAN VŨ TRỤ
Sơn Tinh Thủy Tinh
Trầu cau vôi Ba ông đầu rau
Mị Nương

Tín ngưỡng Chim Hươu Người

thờ Tam phủ trên trống đồng

Các mô hình ba thành tố trong văn hóa truyền thống

Chương 2, Bài 1
 2. TRIẾT LÝ VỀ KHÔNG GIAN VŨ TRỤ
2.2 Mô hình Ngũ hành

Lửa Đất

Vạn vật phát sinh từ 5 nguyên tố vật

Cây
Kim chất trong đời sống nông nghiệp.
loại
Nướ
c

Được trừu tượng hóa

thành Ngũ hành.

Chương 2, Bài 1
 2. TRIẾT LÝ VỀ KHÔNG GIAN VŨ TRỤ
2.2 Mô hình Ngũ hành
HỎA
MỘC

Ngũ hành được kết hợp từ hai bộ Tam tài.

THỦY THỔ KIM THỔ

Có yếu tố chung là hành Thổ - hành trung

tâm.

Ngũ hành là sự mở rộng của Tam tài, có

số lượng quan hệ đa dạng và phong phú.
Chương 2, Bài 1
2. TRIẾT LÝ VỀ KHÔNG GIAN VŨ TRỤ
2.2 Mô hình Ngũ hành
Thứ tự các hành trong Ngũ hành

(1) Thủy – khởi đầu – tính âm - phương bắc

(2) Hỏa – tính dương - phương nam

(3) Mộc – tính dương – phương đông

(4) Kim – tính âm - phương tây

(5) Thổ - đất - trung tâm cai quản bốn phương

Quan hệ tương sinh và tương khắc – sự vận động.

Chương 2, Bài 1
 Ứng dụng của Ngũ hành trong đời sống người Việt

MÀU
BIỂU

Màu Màu Màu

Màu đen Màu đỏ
xanh trắng vàng

Hành Hành Hành

Hành Kim Hành Thổ
Thủy, Hỏa Mộc

Chương 2, Bài 1
 Ứng dụng của Ngũ hành trong đời sống người Việt

VẬT BIỂU

Con
Chim Rồng Hổ Rùa
người

Hướng Hướng Hướng Hướng Trung

nam đông tây bắc tâm

Chương 2, Bài 1
Ứng dụng của Ngũ hành trong đời sống người Việt

Cờ ngũ sắc (cờ thần), có từ lâu đời ở Việt Nam.

5 màu theo Ngũ hành, màu vàng ở trung tâm.

Treo ở đình, chùa, lễ hội truyền thống.

Chương 2, Bài 1
Ứng dụng của Ngũ hành trong đời sống người Việt

Chương 2, Bài 1
 Tiểu kết: VĂN HÓA NHẬN THỨC
VỀ BẢN CHẤT VÀ KHÔNG GIAN VŨ TRỤ

Văn hóa nhận thức của phương

Đông nông nghiệp

Triết lý Âm Dương
Nhận thức về bản
chất và không gian
vũ trụ
Mô hình Tam tài và Ngũ hành

Dấu ấn đậm nét trong văn hóa

truyền thống Việt Nam.

Chương 2, Bài 1