Professional Documents
Culture Documents
10.0 Misambo Yekutaura: Zvinangwa
10.0 Misambo Yekutaura: Zvinangwa
10.0 Misambo Yekutaura: Zvinangwa
0 MISAMBO YEKUTAURA
Zvinangwa
Kutsanangura kuti misambo yekutaura chii.
Kudoma mapoka makuru maviri ezviga zvemusambo.
kutsanangura zviga zvitanhatu zvinoita kuti musambo
ubudirire.
Kudoma mhando dzakasiyana-siyana dzemisambo yekutaura.
Kutsanangura mashandisirwo emusambo umwe neumwe.
Kushandisa misambo yekutaura yakakodzera pane zvoupenyu.
matauriro
akakodzera
musambo
wekutaura
maitiro
akakodzera
b) Maitiro akakodzera
Maitiro akakodzera kumusambo anosanganisira zviga zvinosanganisira
zvinotevera;
1) Musambo wekusekedzana,
2) Musambo wekunyarana,
3) Musambo wekukwazisana,
4) Musambo wekutambira hweni,
5) Musambo wekugunun’una,
6) Musambo wekupopota,
7) Musambo wekuganza,
8) Musambo wekudemba,
9) Musambo wekukumbira,
10) Musambo wekushorana,
11) Musambo wekubata maoko,
12) Musambo wepadare,
13) Musambo wekukakavadzana,
14) Musambo wekutuma,
15) Musambo wepabasa,
16) Musambo wekunamata.
17) Musambo webembera.
Musambo wavo unovabvumira kutaura kana zvinyadzi kana kutuka madzisahwira avo
vachirova bembera pane zvinenge zviripo zvechokwadi. Vanogona kutotaura vachituka
munhu anenge achikonzera matambudziko mumhuri vachitaura mabasa ake pazere
vanhu vachitamba usahwira hwavo. Hapana anotsamwira sahwira zvokuzotadza
kutaura naye zvakare nekuti ndizvo zvinoumba musambo uyu.
Sahwira anotenderwa kana kubata huku mumusha pasina anotsamwiswa nazvo nekuti
ishamwari yedzinza rose. Kana pakauraiwa mombe yezvirango sahwira anopiwa nyama
yemombe inenge yaurairwa zvirango mumusha. Panosiiwa hunda yasahwira iyo
yaanotakura kumusha kwake onodya nevekwake. Hapana anofanirwa kugunguzika
nekuti kana zvava kwenyu zvirango zvousahwira munoitawo zvamunoda.
Kusekedzana kwemhando iyi kwakarerukira kuti kune donzvo rekuraira vazukuru kuti
vagone kuzoita hupenyu hwakanaka vaine hunhu husingazoshoresa vanatete naivo
vanasekuru navanaambuya. Mumusambo uyu, vazukuru vakasununguka kutaura
zvavanoda kumadzimbuya avo ivowo vachitaurawo navo vazukuru vachitamba zvavo
navo. Panogona kushoranwa kana kusekanwa asi donzvo riri rokudzidzisa vazukuru
hupenyu. Vazukuru vanofanirwa kuyeuka kuti vanogona kushandisa musambo uyu une
kusekedzana zvawo asi vasingakanganwe kuti vavanotamba navo musambo uyu vanhu
vakuru kwavari vanodawo kuremekedzwa. Sununguko iri pavazukuru nambuya inoda
kuti siyaneyi zvishoma neiripo pana sekuru nevazukuru. Kana vari mbuya vazukuru
vanogona kutamba navo vachishorana navo zvavo zvavasingagoni kuita nasekuru
kunyangwe vakasununguka zvavo kuti vakurukure nyaya dzemhando.
Musambo uyu unotendera kupfeka zvakasununguka asi zvinotaridza kuti vazukuru vane
zvavari kudzidza zvounhu hwakanaka kumadzisekuru nemadzimbuya avo.
Mapfekero evanhu ava mumusambo uyu akareruka asi anofanirwa kuve akatsiga
zvinopindirana netsika nemagariro epamusha pavo.
Musambo uyu haunyanye kutarisa mapfekero evanhu vari mumusambo uyu sezvo
vanenge vangosangana. Mapfekero anozotanga kuve nechekuita kana tava kuda kuve
nechekuita nevatorwa ava zvokuti musambo unenge wava kutoshanduka.
Mumusambo uyu mune kuzvininipisa zvikuru kwevaroora kuti vagonzi vakarairwa kana
kuti vane unhu. Varoora vanozvityora nguva dzose kana vachitaura nehama dzevarume
vavo kunyanya vanatezvara navamwene vavo. Havafanirwe kungotaura vasina
kucherechedza zvavanenge vachitaura nekuti zvinoshoresa ivo sevaroora uyewo
kwavakabva. Kunyangwe vangade kudzinga imbwa chaiyo yepamusha, muroora
anofanirwa kushandisa mazwi asingakanganise varidzi vemusha.
Muroora haatarise vatezvara kumeso kana kusvika pedyo navo. Anofanirwa kutaridza
kuvanyara nekufambira kure navo kana kugara kure navo. Kana muroora
achikwazisana navatezvara kana vamwene anofanirwa kutyora muzura kana kupfunda
tsiva kutaridza kuti anozvininipisa mumusha wevaridzi uyu. Kana kuri kugara muroora
anogara akapfunya rusero kana akatambarara. Kana ave kupa vatezvara zvokudya
anopfugama pasi. Kana ave kutaura navatezvara, muroora anofanirwa kutaura
akatarisa pasi kwete kutarisa vatezvara. Zvose zvinoitwa nemuroora mumusha
maakaroorwa zvinofanirwa kutaridza kuti akabva kune vanhu.
Basa
‘Nedzoi nedzekuparadzika’
Pakubata maoko tinofanirwawo kuita zvinotaridza kuti tiri kurwadziwa nechiitiko ichi
zvinoita kuti kubata maoko kuzadziswe. Tinogona kuratidza kuti zvaitika izvi
zvatirwadzawo nekutaura mazwi ekurwadziwa kana kumbochema zvisinei kuti unoda
kuchema here kana kuti kwete nekuzunza musoro kana kubatanidza maoko kana
kurova maoko uye tichitaridza kusiririswa pauso hwedu pakutaura nehama dzemufi
kana mamwewo maitiro anoratidza kurwadziwa zvikuru nezvaitika izvi. Tinogonawo
kuita mabasa eparufu anosanganisira kunochera guva remushakabvu nezvimwewo.
Basa
Basa
Unhu ndihwo hunoumba munhu akakwanira. Hunogona kuve unhu hwakanaka (hune
mutsa) hwatinotarisira nekushuvira kuti munhu ange ainahwo asi hunogonawo
kuvewo unhu hwakashata (husina mutsa) hunogona kuve pamunhu kunyangwe
husiri hunhu hunotarisirwa nekuyemurwa pamunhu.
a) Matauriro
Sarudzo yemazwi emutauri aangashandise mumusambo iwoyo kuvateereri
vake inoburitsa pachena unhu hwake. Kana mutauri akagona kucherechedza
izvi anonzi matauriro ake anotaridza kuti ane unhu hwakanaka (hune mutsa)
hunotsanangurwa nemazwi angakwanise kujekesa kunaka kwahwo sokuti;
Zvipfeko zvinoitawo kuti tigone kutaura kuti munhu ane hunhu hwakaita sei. Munhu
kana takamuona tisati tataura naye tinogona kubva taziva unhu hwake zvichibva pane
zvaanenge akapfeka panguva iyoyo. Mapfekero ake anogona kuti titi munhu ane unhu
hweupfambi asi tisina kumbobvira takamuona achizviita asi kuti tangoona mapfekero
chete.
Kugona kana kutadza kucherechedza vanhu vatinenge tichitaura navo kunoita kuti
vanhu vagone kutaura unhu hwemunhu ane maitiro akadaro.
Mhinduro;
Mutauri A Musambo wekuganza
Mutauri B Musambo wekusekedzana pachishamwari (chishamwari /
chisekedzani)
Kana mubvunzo usina kujekesa kuti unoda kuti udome musambonyana here kana
kuti zita reboka guru remusambo wekutaura wabvunzwa, haunganzi watadza kana
wakadoma mhando yemusambo nemadomero angakurekukira pane ari pamusoro
ndokunge tiri kutaura zvemisambo yemhando mbiri huru idzi. Imwe ine mazita ayo
hainetsi inongodomwa nemazita ayo saizvozvo sokuti; Musambo wekubata maoko.
Kugona kudoma musambo unenge washanda kwakakoshera kuti kunotaridza kuti
unoziva mataurirwo nemaitirwo mumusambo iwoyo.
Mienzaniso yemibvunzo
1. Tsanangura kuti musambo wekutaura chii. [1]
2. Ndeipi misambo inoshandiswa kana tichitaura mune zvinotevera.
i) Kana uchida kugara pachigaro chakagarwa nemumwe.
ii) Kutaura kutadzirwa kwako.
i) Kana uchida musikana
ii) Parufu
iii) Vanhu vaviri vasiri kuwirirana.
iv) Kana uchipa nhoroondo yezvakaitika padare.
v) Kana uchitaura uchitarisira zvataurwa neumwe pasi.
vi) Kana ukataura uchizviisa padanho repamusoro-soro.
vii) Kana uchitsvaga basa.
viii) Kana muroora ari pamusha patezvara. [10]
3. Nyora hurukuro diki inoburitsa vanhu vari kushandisa musambo wekusekedzana
pachizukuru.
4. Doma zviga zvitanhatu zvinofanirwa kucherechedzwa kuti musambo uri
kushandiswa unzi wabudirira. [6]
5. Kugona kushandisa musambo wakakodzera kwakakosherei? [2]
6. Sarudza misambo mitatu yawakanzwisisa ugotsanangura zvinhu zvitatu
zvawakadzidza zvinofanirwa kucherechedzwa kuti musambo unzi wabudirira. [10]
Muenzaniso wemhinduro