PILOSOPIYANG PILIPINO

- “philo” at “sophia” (griyego)

- philo = pagmamahal
- sophia = karunungan
- pagmamahal sa karunungan
- Palagiang nagtatanong sa mga bagay-bagay:
o Magbigay linaw;
o Mag-alay ng kasagutan; at
o Magdagdag ng karunungan sa nagtatanong
- Emerita S. Quito
o San Fernando, Pampanga
o Pilosopiya – UST (Batsilyer at Masterado)
o Universite de Fribourg, Switzerland – 1965 (Doktorado)
o DLSU - A Life of Philosophy: A Festschrift in Honor of Emerita S. Quito (1990)
o sentivity at pride (Liwanag, 2016)
o matiisin at mapagpasensy
▪ hindi agarang kilos (pagbabago)
▪ pananahimik dahil sa takot sa pagkabigo
- SA ALAALA NG ISANG DAKILANG GURO (Ni Bishop Ambo David)
Pagpapakilala kay Padre Roque Ferriols
o Kakaiba siya dahil niyugyog talaga niya ang aking pagmamalay. Hindi lang niya
itinuro sa akin ang kaisipan ng iba’t ibang mga pilosopo, tinuruan niya akong mag-
pilosopiya, mag-isip at bumigkas ng ibinubunga ng aking pag-iisip sa aking sariling wika.
Binigyan niya ako ng bokabularyo upang mapangalanan ang mga malalim at masalimuot
na ideya, katulad ng “pag-iral,” “pagmemeron”, “kaakuhan”, “kakanyahan”,
“pakikipagkapwa-kalooban”, “pagkilatis”, “buod na pagmumuni”, “abot-tanaw sa daigdig”,
“layuning nakahihigit”, “kahulugan” at “kinahuhulugan”, “unti-unting pagpapakita, pag-
usbong, o pamumukadkad ng katotohanan”, “pagkalimot-sa-pag-iral”, “pagtukoy sa
pinaka-ubod ng pangyayari”, “Ang Mahal-Banal”, “abot-ng-makakaya”, “tuluyan at di
tuluyan”, “pagkukusa”, “loob, panloob at kalooban”, atbp.
Siya lang ang alam ko na bumabasa sa mga panulat nina Socrates, Platon, Thales
at iba pang mga sinaunang mga Pilosopo sa orihinal na Griyego(hindi sa salin na Ingles),
upang hagilapin ang katumbas na kahulugan nito sa ating sariling mga salita, katulad ng
mga katagang aletheia, physis, nostos, techné, kairos, chronos, atbp. Siya lang ang alam
kong nagmumuni sa mga panulat ni Marcel sa orihinal na Pranses, o nina Husserl, Buber
at Heidegger sa orihinal na Aleman, upang hanapan ng katumbas sa ating wika ng mga
katagang tulad ng être et avoir, disponibilité, Seinsvergessenheit, Weltanschauung,
Mitzumachung, Dasein, Mitsein, atbp.
Hindi niya isusubo o basta na lang ipalulunok sa iyo; sa halip isasangkot ka
sa sama-samang paghahagilap hanggang sa matumbok mo ang buod na saysay ng
nasabing kataga. Makikita mong magliliwanag ang kanyang mukha kapag nasapol mo,
hindi lang ang sinasabi kundi ang ibig sabihin ng mga konseptong masalimuot na maaari
din namang bigkasin sa mas payak na paraan.
Ayaw niya sa tamad na pag-iisip. Bago ka raw manghiram ng banyagang
kataga sa Ingles o Espanyol, hanapan mo muna ng salita sa Tagalog, Kapampangan,
Ilokano, o alinman sa mga katutubo nating mga wika. Tandang-tanda ko pa kung paano
magpanting ang kanyang mga tainga kapag narinig niya ang mga kapwa Atenistang
sosyal na magsabing, “na-realize ko”, “naging aware ako”, “inanalyze ko”, “naging
conscious ako”, atbp.
SIKOLOHIYANG PILIPINO
- Sikolohiyang bunga ng karanasan, kaisipan, at oryentasyo ng Pilipino, batay sa kabuuang
paggamit ng kultura at wikang Pilipino.
- Isang alternatibong perspektibo kung paano ipapaliwanag ng pag-iisip, pagkilos at damdaming
Pilipino, na malaki ang kaibahan sa mga pananaw ng iba pang anyo ng sikolohiya sa Pilipinas.
o Kung gayon: dapat ay naaayon sa kontekstong ginagalawan ng isang indibidwal.
▪ kultura (culture)
▪ lipunan (society)
- Virgilio Enriquez
o a.k.a Doc E.
o itinuturing na Ama ng Sikolohiyang Pilipino
o nag-aral ng post-graduate studies sa ibang bansa
o taong 1970s ng bumalik sa Pilipinas

- Pangunahing-aral ng Sikolohiyang Pilipino

o Core Vale
▪ KAPWA, nangangahulugang 'togetherness', ang nangunguna sa pangunahing-
aral ng Sikolohiyang Pilipino. Kapwa ay tumutukoy sa pamayanan; na hindi ka
nag-iisa sa paggawa. Ang Kapwa ay mayroong dalawang uri.
o Pivotal Interpersonal Value
▪ PAKIRAMDAM: Ibahagi ang sariling kaisipan. Ang mga Pilipino ay gumagamit ng
damdam, o ang sariling kaisipan sa damdamin ng iba, bilang pangunahing
kasangkapan sa kanyang pakikitungo sa kapwa tao.
o Linking Socio-Personal Value
▪ KAGANDAHANG-LOOB: Ang pagbabahagi sa sangkatauhan. Tumutukoy ito sa
kakayahang tumulong sa kapwa tao sa panahon ng kanilang pangangailan dahil
sa kanilang pagkakaunawa na ang pagiging magkasama ay bahagi na ng isang
pagiging Pilipino.
o Accommodative Surface Values
▪ HIYA: kadalasan naiuugnay bilang “Kahihiyan” ng mga Kanluraning Sikologo,
katunayan ang ‘Hiya’ ay “naaangkop na pag-uugali”.
▪ UTANG NA LOOB: “Norm of Reciprocity” sa Ingles. Ang mga Pilipino ay
inaasahang kapwa na gumanti sa pabor na natanggap — ito man ay hiningi o
hindi — o ito man ay kailangan o ginusto.
o Societal Values
▪ KARANGALAN: kadalasan nauugnay sa dignidad, na sa katunayan ay
nangangahulugan na kung ano amg palagay ng ibang tao sa kapwa at paano
nila ginagamit ang kaalamang ito sa pagkilala at paghusga sa kanyang buong
pagkatao at kahalagahan.
▪ PURI: ito ay ang panlabas ng aspeto ng dangal na tumutukoy sa kung paanon
natin hinuhusgahan ang buong pagkatao at kahalagahan ng kapwa.
▪ DANGAL: ito ay ang panloob na aspeto ng dangal na tumutukoy sa
kung paano niya hinuhusgahan kanyang pagkatao at kahalagahan.
▪ KATARUNGAN: kadalasan ito ay nauugnay sa katarungan o hustisya, na sa
katunayan ay nangangahulugan na ang pagkamakataong makapagbibigay
gantimpala sa kapwa.
▪ KALAYAAN: Ito ay nangangahulugang “Freedom and mobility” sa Ingles. Sa
makatuwid ito ay magkakasalungat sa hindi gaanong mahalaga na pag-uugali
na pakikisama or pakikibagay.
PAGSASALING-WIKA
- Mahigit sa 2,796 ang mga pangunahing wika sa daigdig, hindi pa kasama ang iba’t ibang
dayalekto o sabdayalekto ng mga pangunahing wika…
- “Ang pagsasaling-wika ay isang proseso kung saan ang isang pahayag, pasalita man o
pasulat, ay nagaganap sa isang wika at ipinapalagay na may katulad ding kahulugan sa isang
dati nang umiiral na pahayag sa ibang wika.” – Mario Pei
- “Ang pagsasalingwika ay muling paglalahad sa pinagsasalinang wika ng pinakamalapit na
natural na katumbas ng orihinal ang mensaheng isinasaad ng wika, una’y batay sa
kahulugan, at ikalawa’y batay sa istilo.” – Nida
- Ang pagsasaling-wika ay paglilipat sa pinagsasalinang wika ng pinakamalapit na katumbas
sa diwa at estilo na nasa wikang isinasalin.

- MGA KATANGIANG DAPAT TAGLAYIN NG ISANG TAGASALING-WIKA

o Sapat na kaalaman sa dalawang wikang kasangkot sa pagsasalin.
o Sapat na kaalaman sa paksang isasalin.
o Sapat na kaalaman sa kultura ng dalawang bansang kaugnay sa pagsasalin.

- MGA SIMULAIN SA PAGSASALIN

o Bawat wika ay nakaugat sa kultura ng mga taong likas na gumagamit nito.
o Bawat wika ay may kanya-kanyang natatanging kakanyahan.
o Hindi kailangang ilipat sa pinagsalinang wika and kakayahan ng wikang isinasalin.
o Ang isang salin upang maituring na mabuting salin ay kailangang tanggapin ng pinag-
uukulang pangkat na gagamit nito.
o Bigyan ng pagpapahalaga ang uri ng Filipino na angkop na gamitin sa pagsasalin.
o Ang mga daglat, akronim, formula na masasabing establisado o universal na ang gamit
ay hindi na isinasalin.
o Laging isaisip ang pagtitipid ng mga salita.
o Nagkakaroon lamang ng tiyak na kahulugan ang isang salita kapag ito’y nagiging
bahagi ng pararila o pangungusap.
o Isaalang-alang ang kaisahan ng mga magkakaugnay na salitang hiram sa Ingles.
o Mahalaga ang diksyunaryo sa pagsasaling-wika ngunit huwag paaalipin dito.