ARMIN VAMBERY’NIN TURKISTAN SEYAHATNAMESP'NDE GEGEN AHMET iLE YUSUF DESTANY. Savin Yinmaz Bu makale; diinyanin gelmis gegmis en bilyiik Turkologlarindan birisi olan Macar asillt lim Prof. Dr. Armin' Vémnbéry'nin “Regat Efendi” sahte ad ve ki- yafetiyle devrinin inlii Osmanh pasalarindan Mehmed Sadik Rifat Pasa’nin is- tanbul’daki Konaganda dort sene misafir kaldiktan sonra Tiirklerin ana vatant olan Tiirkistan'a tig yil stiren (1862-1865) yolculugu sonrasinda kaleme almig oldugu eserlerinde gegen Tiirkler hakkundaki bilgilerden birisi olan Ahmet ile Yu- suf destarunin farkh bir versiyonunu igermektedir. Vambéry, bu tig yilstren yol- culuktan sonra oldukca genis bir eser yazmustir, Fakat bizim inceledigimiz sade- ce Ahmet ile Yusuf destanmm igeren boltimdir. Vambéry'nin yazmus oldugu asil metin oldukea wzundur. Bu metnin biiyUk kisim 1864 yilinda Londra’da yayim- Janmisur. Bu tam metin iizerinde inl tarihgi Cemal Kutay’ ve Mim Kemal ‘Oke* énemli galismalar yapmuslardir. Cemal Kutay, yazmug oldugu Sahte Dervis adli eserde Vambéry ‘nin Turkistan’a yapms oldugu seyahati genel olarak deger- lendirmistir. Mim Kemal Oke ise ingiltere’de yapms oldugu doktora tezinin de etkisiyle yazms oldugu bu eserlerde Vémbéry’nin istanbul'da bulundugu site igerisinde Osmanh Padigahi 11. Abdithamid ile olan iligkilerini, Vambéry’nin Si- yonizm ile olan baglantilann ayrintlt olarak incelemistir. ‘Vambéry, Tiirkistan’a yaptigi bu yolculuktan sonrada Ollimline kadar (6.1913) TurklUk ve Turklerle ilgilenmistir. Turk Ocaklarina bu konudaki alis- malarnin ve ders notlannin birgogunu géndermisti. Tirkiye’deki en biiytik * Bu esrin bazrlanmas:srasnda Kaynak ve fk bakimndanbiyk yaruodann gOrdugum deel hocam Ozbekistanmillewvekili Pro. De Sabu Kamalov'a tegekirlecm’ suman, 1 Baz exerlerde Armin im Armen, Arminius, German ve Hermans olarak da gegmektei Fakat asl ad Ib ranice bi elime olan Haim Ail ised olan Vambéy aslen Warbergen, onunbiykbabasin Ma- fait’ 26 etmeden Once yoga bie Aman kent clan Bamber den gelmeliedie. Bu isim zamanla degi- serek Vbery olmusuur Bu esr ign bk A.Vémbéry, Travels in Central Asia, John Maray,Albemaste Steet, London 186, 43. 3 Cemal Kutay, Sahte Deri, 3s, AkSoy Yayinetik, Istanbol 1988, 109s. “4 Mim Kemal Oke, gills Casuzu Pro. Armonias Vambery nin Gili Raporlarnda Il Abdihamid ve Done ‘ni, Ogdal Negiyat. itanbal 1983, 173 8; Mim Kemal Oke daha soralan by esernfalaca igi goamesinden ‘olay yeni elemelerde yaparak yeniden yaynlamigr. Bun ign bk. ayaa mei, Vabery:Belgelerle Bir DevletierarasiCasusun Yagam Oskusi, Bilge Yayincii, Istanbul 1985, 200s: aym milli, Giz Beelerle U: Mbdithamid Desri se ings Ajam Yohudi Vombery:Saraydaki Cass, Hikmet Negia, Istanbul 199, 294sns Armin Vem nin Titkstan Seyahatnames! nde Gegen Almet ile Ysuf Destan: dostlanndan Turkolog Ahmet Hikmet Miftiiogiu sayesinde bu caligmalarum de- erlendirmistir. Vambéry'nin XIX. yuzyilin ilk yanst igerisindeki Turkistan’in gergek gehresini dile getiren birisi olarak verdigi bilgiler aziz dlkemiz Tirkiye Vatandaslaninin ofrenmesi gereken bilgilerdir. ‘Vambéry, XIX. yiizyilda Turklerin yasachgs topraklarda bulunmus ve g62~ lemierini bir kitapta toplamsti. Makalelerinin birgogunda Osmantilar, Tirk- menler, Ozbekler, Tatarlar ve Karakalpaklar hakkinda bilgilere rastlanmaktadir. \Vambéry'nin ilmi mesaileri ilk zamanlar XIX. yiizyilda ingilizce ve Almanca olarak yayimlanmis, daha sonralan ise Rusgaya geviriler yaptlarak ilim lemine sunulmustur, Bizim amacimyz onun genelde Rusga eserlerinde gegen ve heniiz Tiirkge olarak nesredilmeyen bilgileri aktarmaktur, Vambéry’nin, Tlirkler hak- kanda verdigi bilgiler tek bir kitapta bulunmadigt igin birgok kitabinda yer alan bilgiler derlenerek burada yaymlanmistr’ a. Armin Vémbéry’nin Hayatt Bu eseri yazarken Armin Vémbéry hakkinda kisaca maldmat vermeyi uy- gun bulduk. Bu maliimatlan ézellikle Vambéry’nin kendi kaleminden gikan ve Ingiltere’de yayumlanan Travels in Central Asia adh eserinden aldik. ‘Armin Vambéry, 19 Mart 1832 tarihinde Macaristan’in bir kéyiinde Yahudi bir ailenin gocugu olarak dinyaya geld. Geng yaslardayken babasinun Slmesiy- Ie annesinin elinde yetisti. iIkokulu dogdugu kéyde tamamladiktan sonra Maca- ristan’in Niske (Nis) sehrinde bir manastirda egitimine devam etti. Vambéry, sgengliginde ayaganda bir yara gikmasindan dolay1 aksak kaldi.* ‘Vambéry, kiigik yaslarindan itibaren yabanc: dil dfrenmeyi kendisine amag edinmisti. Bu amacma da manastirda Latince ve Almanca dgrenerek ulagmigt. ‘Manastirdaki ezitimini tamamlayarak evine dénen Vmbéry kisa bir siire sonra egitimine devam etmek igin evinden ayrild. Petersburg’a giden Vambéry, bura- larda dfretmenlik yapmaya basladi. Kendisi Macarca, Ibranice, Almanca ve La- tinceyi cok iyi bildii icin Levi Efendinin evinde ig buldu. tsi, Levi Efendinin olunu egitmekti. Aym zamanda Fransizca orenmek igin gaba gsteriyordu. Fa- kat hastalandigt igin Levi Efendi, kendisini evinden kovdu. tki hafta manastir hastanesinde yattiktan sonra iyileserek, yagh bir adamin evinde ise baglad, ‘S Vamblryin Abe le Yusuf desan ve digerTickistan toplolukianhakkinda verdii big gukitapar= an deenerek ir aay gtimighi: A. Vimbery, Puegesviye Po Sredney Ati Kartinyu i Katou Usda- rive Viorye, 2. bs, Moskva 1873; ayes eli, Ocerk Sredney Ail (Dopolneniye kPuteestiy Po Sredney ‘Ai, Moskva 1868; yas mel, storia Buhari li Transakzomi (Maveranah),s DrevnegihVrenan do Nas- toyajego Tom: 12, Sank Petersburg 1875, ayn milli, Das Tarkenvolk in Seinem Ethnolosscaen und Eth- nographishen Becibungen, Lapa 1885. GA Vémbéry, Travel in Cera Asia, 8 VULVASalih Yume ne Vambéry heniiz 14 yaginda olmasina ramen bes tane dil biliyordu’ ‘Vémbéry, bu siralarda halk arasinda Turkistan hakkinda anfatilan hikiyele~ +i bityik bir ilgi ile dinliyordu, Macarlarla akraba olan Turkistan’deki milletleri merak ediyor ve onlarin dillerini &grenmeyi hayal ediyordu, Vambéry, igte bu hayallerle Tirkistan’a gitmek igin Petersburg’tan Budapeste’ ye geldi. Budapes- te'ye geldikten sonra yabanct dil djrenmeye devam etti. Budapeste'de kaldigs siire igerisinde Rusga, Danimarkaca, Italyanca, Farsga ve ispanyolca dillerini, 0 dillerde yazilan makaleleri okuyabilecek dizeyde dgrendi. Budapeye’den Viya- na'ya giden V4mbéry, Frak Senfeld adinda bir kadinin evinde kaldi, Viyana’da bulundugu sire igerisinde Tirkistan’a gitme hayali agur bastyét igin bu amagla {stanbul’a geldi, Istanbul’da kasa siirede Tirkceyi dgrendi. Oyle ki “Agik Garip” hikiyesinin beyitlerini Tiirkge olarak ezbere sdyleyebiliyordu. istanbul’da dort yil kaldiktan sonre artik Tirkgeyi hem konusabiliyor hem de yazabiliyordu, Za- ‘mania ileri gelen Turk devlet adamlaniyla tamigmaya bagladi. Kisa ste nce ag susuz gezen Vambéry artk taninan bir insan oldu, Tirkgeyi ve Turk kiiltirtinis iyi bilmesinden dolay: kendisine devlet erkamt tarafindan Vambéry yerine Resat Efendi adi verildi, Birgok dil bildigi igin kendisine memurluk énerildiyse de, ‘Turkistan'a gitmek igin bu dilleri ofrendigini soyleyerek bitin gérevleri reddet- ti, Istanbul’da kaldigt slire igerisinde islam egitimi de alist.’ ‘Vémbéry, istanbul'dan Trabzon’a geldi. Amaci buradan gegen kervan yo luyla fran’a gitmekti. Vambéry, 1863 yilunda 31 yaginda iken Tirkistan yolculu- gu hazurliklanigin fran’a geldi, Osmanh devletinin Tegeran (Tahran) biyikelgi- si olan arkadagi Haydar Bfendiye gelerek Hive ve Buhara’ya yapacagi seyahat hhakkanda bilgi verdi, Arkadasi Haydar Efendi bu aksak hiliyle seyahate gikama- ‘yacajanu ve hatta buna kendisinin izin vermeyecegini sdylese de Vambéry; “Se- nin iznine ihtiyacum yok, nasilsa iran’da kalmayacagim, benim amacim Tiirkis- tan’a gitmek. Ben 15 yil boyunca bu hayalle ag susuz_yasadim. Ayajim aksak olsa da at surtinda gidecegim icin buna dayanabilirim. Evsiz barksiz insanlarin arasinda yasamak beni cok ilgilendiriyor.” diye cevap verdi.” ‘Vémbéry, karpihikh bu konusmalardan sonra muayene olmak igin elgiligin, doktoru Bimzenstein’e gitti, Vambéry ile Bimzenstein arasinda gu konusmalar gegti: B- Vambéry, demek sen Buhara’ya gidiyorsun? 7 Sain Kamion, Vambery Karakalpatla Twal, HabarstJunalinn 1995 jl 4-sanma Kosa, Nok 45. 8 AVimbéry, Travels in Coral Asia, s VIL 9 age. 5. 38, 995,130 Arie Vasbry in Trkistan sohamamestnde Gecen Ale ile Yeu estan ‘V- Evet doktor, gidecegim. B- Turkistan’a giden binbas1 Mayor Konolli'ye ne oldugunu biliyor musun? V- Ne olmus? B- Onun kafasin: keserek minareye astilar, onu aramaya giden Stoddart da ayn akibete uBradi, V- Tiirkistan’a giden baskalan da oldu, B- Evet baskalan da oldu. Gmejin Blokvildi Tirkmenler tarafindan dldi- rilldi, Ayrica Vaisberi’den de hald bir haber yok." ‘V- Ben uyumlu bir insanim doktor, Tiirkistan’a macera aramak igia gitmi- yorum, Ben ilim igin kendimi kurban edeceyim, Buhara’y: ok girmek istiyo- tum. Ayrica aldigum terbiyeye de giveniyorum. B- O nasil bir terbiye ? V- Ben kendime hakim olabilirim. B- Tamam tamam, gitmeden dace bana ugrarsin. ‘Vambéry, Tahran’da tig ay stireyle dervislerin arasinda yasayarak, dervisle- rin nasil hareket ettiklerini dgrendi, Aradan biraz. zaman gectikten sonra doktor Bimzenstein’s gormek igin bir gece yarist kapisim galdi, Doktor kapry1 agtifan- da kendisini tansmadi ve kim oldugunu sordu. Vémbéry ise istanbul’da devlet ‘adamlannin kendisine verdigi takma ismi olan Hoca Mahmud Regat Efendi ol- dugunu sdyleyerek doktora bilylik bir siirpriz yapti. Vémbéry'nin baginda sartk, listlinde kaftan, belinde kisa saph bir balta ile tam anlamuyla Turkistan yolculu- u igin hazirdh, Doktor kendisine Ug adet zehir sigesi vererek zor zamanlarinda bunlari kullanmasim istedi. Vambéry, zehir sigelerini aldiktan sonra; “ben oraya sidiyorum fakat.” dedi ve devamun soylemeden gitt. Vémbéry, Tirkistan’a gidip geldikten sonra o doktora gelip ondan aldigi ze- hir sigelerini iade ett. Gitmeden ince doktora sbylemek istedigi ancak yar ka- Jan ciimlesini geldikten sonra tamamladi ve gunlan demek istedigini soyledi “.fakat dlmeden dnce yasamak gerekir. Buna da hicbir sey mani olamaz” " Vambéry, 28 Mart 1863 tarihinden ayns yihn Kasim ayina kadar dervig ka- iginda Hive, Kongrat, Urgeng, Buhara, Semerkant, Karst ve Herat getirlerini 10-Bu Konosmada ach gen binbas Blokvilii ve Vaisbr shins bre asus olup istibarattplanak aks Ayla Turkista’a gonderinislrait:Fakat bir daa geri dnmemislerdt. Bunlardan son ingle nin Tatras ‘byielcisi rafindan Turkstan's gOnderden Conlly, Stoddart ve Wybum adndaki casuslanaalabeti de bir ‘nee gibi lm olmast. Mage, 911Salih Ym ni gezerek Tahran’a dindil, 28 Mart 1864’e kadar Tahran’da kaldi, Vambéry, Tur- kistan ziyareti strasinda iki bin kilometreye yakin yol yiirimstd. Bu yolculuk sirasinda Turkge, Farsca ve Arapgay! bildiBi igin birgok zorlugun tistesinden ko- layca gelebilmistir. ‘Vambéry, 1863 yilnda Semerkant’a ulagtigunda, Buhara Emiri Emir Muzaf- fereddin ile kargilagt, Emir ondan suphelenerek kim oldugunu sordugunda, Ana- dolu’dan gelen bir gezginci oldugunu séyledi. Bu cevap tizerine Emir bu aksak ayajzyla nasil seyahat ettigini sordu, Vémbéry cevap olarak gunlari séyledi: “Si- zin ataniz Emir Timur aksak olduguna aldirmadan bitin diinyayt line gecird Bu cevap Buhara Emirinin cok hosuna gittiginden ona 30 duka (tlla) altin ver- di? ‘Vémbéry, Hive Hant Seyid Muhammed ile bulustugunda da kisa stirede conun dikkatini cekmeyi bagardh. Hanin vezirlerinden Sukrullah Bey, Vambéry"i Hana I[slamiyeti cok iyi bilen alim bir insan olarak tamitu. Han onu kabul ederek Hive'nin en biiyiik limi ile atiguirds, Bu atismadan Vambéry galip gikts, Han, bu galibiyet kargihginda kendisine 20 duka altn ve bir egek hediye etti. O esegi he- diye olarak kabul edecegini fakat altunlan alamayacagin sbyledi. Bunun sebebi olarak da paranin bir dervige zarar vereceini gésterdi. Han da onun bu istegine karst cikmad ‘Vambéry, islamiyeti ve namaz. kilmayt Istanbul’da medresede bBrendi. Bu efitim sayesinde bagina gelen birgok kotilkten kolayca siyrilabildi, Bunlardan bir dmegini burada verecek olursak olay géyle geligmistir. Vambéry Hive'ye dervislerin olusturdugu bir kervan ile gelmisti. Bu kervantn iginde Afgan bir ki- si vardi, Bu kisi Vambéry’nin katfir oldugunu ve dldiirilmesi gerektigini herke- se sdylityordu. Bir gin Vimbéry namaz kilarken kervanbastyla beraber onun ya- nina geldiler. Afgan bu strada hemen Vambéry’i dldiirmek istediyse de kervan- bast ona engel oldu. Clink, Vambéry namazi dyle bir istek ve husu ile kihyor- du ki ondan kimsenin stiphelenmesi miimkin defildi. Kervanbast Vambéry’nin namaz kulmasina bakarak onun tam bir Miisliiman oldugunu ve onu éldirirler- se giinah isleyeceklerini sdyleyerek Afgan’1 bu iste¥inden vazgegirdi, Afgan bu isteinden gecici de olsa vazgecti, fakat onun kafir oldugunu Hive'ye vardikla- ninda ispat edeceZini sdylemeden de edemedi, Bu Afgan aslinda sara hastasiy- dh, Bu adam ile dért gin arayla nobet geciriyor ve bu ndbetleri Vambéry’nin ver- ilaglar sayesinde kolayca atlatabiliyordu, Fakat iyilestikten sonra da onun Kifir oldugunda israr ediyordu. Vambéry bu olayla ilgili notlarda unlant yaz- maktadir: “Eger o adamin sara ndbetleri basladiginda ben ona Bimzenstein’ in verdigi zehirlerden birisini verseydim coktan dbiir diinyaya giderdi. Fakat ben32 Armin Vimbéry’ ain Tististan Seyahatnamest nde sen Aha ile YsafDestars bunu yapmadim. O Hive’ ye vardigimizda benim kafir oldugumu ispatlamaya ca- isnysa da Hive Ham ona inanmads. Onu gk esege ters bindirip Hive sokakla- rinda insanlara taslattrdt."" ‘Vambéry’e gore onun bir cok dil bilmesi kendisi igin biiyitk kolayhklar sag- hyordu. Ona gore eger bir insan iginde yasadiZa yabanct bir milletin dilini iyi bi- lirse hig kimse onu yabanci olarak gormezdi. Herkes onu kendisi gibi bilir ve ona her trl yardimda bulunurdu. Vmbéry Turkistan'a yapui seyahatlerde ‘bunun yarann fazlaca gordi. Vambéry’nin bu nasihati ginimiz iim hayat igin coldukga biiyiik Oneme sahiptir. ‘Vambéry, 15 Eylil 1913 tarihinde 80 yasindayken éldii, Onun Tuirkistan se- yahati sonucunda yazdifa eserler giintimiizde bile hala ilgi gormektedi. Clinkit ‘nun eserleri Osmanhilar, Tiitkmenler, Ozbekler, Karakalpaklar ve gesiti Turk topluluklanimn 0 dénem yasayislan hakkinda énemli bilgiler igermektedit. b. Ahmet ile Yusuf Destam Vémbéry, yazmis oldugu ‘Ocerki Sredney Azii® adh kitabinda Tirkistan halklannin edebiyatt hakkinda da ilging bilgiler vermistir. Bu bilgiler igerisin- de biitiin Tirkistan halklan ve Karakalpaklar arasinda ortak olan Ahmet ile Yu- suf, Allayar, Masirep, Fuzuli, Nizami, Navoylar ve atasdzleri énemli bit yere sa- hiptir. Vambéry’nin sdyledigine gore Turkistan seyahatinde topladig bu maldmat- lar oldukea fazladir. Tuirkistan’da en yaygin olan destanin Ahmet ile Yusuf Des- tam oldugunu yazar, Bu destan Ozbekler, Kazaklar, Tirkmenler, Karakalpaklar arasinda da severek dinlenilen bir destandir. Bu destan ilim alemine ilk defa ‘Vémbéry tarafindan tanitilmisti. Vambéry, éncelikle bu destandan bazi parcala- 1 “Cagataische Sprachstuden’”* adh eserinde yayimlamigur, Fakat bu destanin tamamim bu eserde vermemistir. Cuinkil bu destan tizerinde detayl bir inceleme gerektiGini diisiindUga igin uygun bir zaman bulacagina inanup bir kenara burak- mush. Ona gore Dogu Tirkgesi, 6zellikle oryantalistik incelemeleri sevenler ta rafindan tivey evlat muamelesi gérmiistir. Yani tam olarak séylemek gerekirse bu destan igin bu davranis s6z konusu olmustur. Orta Asya’ni her alaninda aras- firma yapan Avrupal iim adamlan Tirkistan’m kiltir hayatimt incelemeyi ih~ mal etmistir. Vambéry, bu destan’sn bazi pargalarim ise “Die Sprache der Turko- 13 Taglatsna olay 0 dnemde “sarsan ta” olarak fade edilmekteyeh IGA Vambéry, OcerliSredney Aas 322-36 ISA. Vasbety, Ogerki Jen i Nravor, 8 315-382 IGA. Vaebery, Cageaische Sprackstuden (Chrestomatic), Leipzig 1867, 5. 94-114Salih Yilmaz 3 ‘manen und der Diwan Machdumkuli’s”” adit makalesinde yayrmlamigtir. Vém- béry tarafindan Almancaya cevrilen bu destan 1911 yilinda Budapeste'de toplu bir gekilde yayrmlanmistir.* Almancaya gevrilen bu destan daha sonralari Rus- aya da gevrilmisti.” Vambéry, Almanya’daki Kelete Szemle dergisinde yayimlanan makalesinin én séziinde bu estan hakkinda oldukga genis bilgiler vermistir. Bu én sézdeki baz kisimlart hig degistirmeden aktanyoruz: “Bu halk destant, o gtinlerin diin- ya goriistini, o devrin davrams sekillerini ve amaglanim yansitan, Oxus yani Ho- ream yakininda bulunan Tiirklerin yakin tarihine kadarki digiincelerini, diinye- vi ve fikri amaglarim yansitan bir eserdir. Bu destan, hem gekil hem de kelime hazinesi bakimindan Tirkmenceye ve biraz da Azeri Tirkgesine bir yakinhk ‘géstermektedir. Metinde oldukea fazla Farsca kelime vardit. Bunun sebebi, es- iden beri ilkede bulunan Fars kélelerin, Ozbek kiiltiirinil etkilemesidir. Bu sbz Konusu olan eserin asil el yazmasim o zamanlarda Hive'den getirdim. Basima verilen kopya ise su anda vefat et mig olan Kungrath Tatar Molla Ishak" tarafin- dan gézden gecirilmistir. Bana aktartlanlara gore bu tinli halk destant Hive’de ve Tiirkmenler arasinda birgok versiyon ile bilinmekte, bunlarda yerleri belirti- len eklemeler ve degisiklikler bulunmaktadir. Bundan dolayt Kungrath Molla is- hak, metni Kizumsuz eklemelerden anndirmay: ve bildigi eski, esas haline geri getirmeyi uygun bulmustur. Bende bulunan nisha, genelde ta'likle kaleme alin- mus, fakat yaztyt temize geciren kisi herhilde egitimli ve yikksek sinafa ait birisi deGildi. Giinkt hem Tuirkgenin yaziminda tutarh: deBil hem de Arap-Fars kelime- ler yanlishklarla doludur. Bu hatalan eitimli birinin yapmast mtimkiin degildir, Biiytk bir olasilkla bu yazici Fars kdkenlidir. Bu durumlardan dolay: metinde- ki diizeltmeleri sadece anlam dewisikligine sebep verdiginde yaptm ve bazi yer- lerde ise yazum hatalanndan dolayi climleyi anlamanin gig veya imkiinsiz hale geldiinde, ya timiiyle atladim yada metinde cevirisini yapmadan buraktum. Bu eser gecmis yillann karakteristigini ve orf diinyasint yansitmaktadut. Evet abart- ‘madan, bu halk destaninda ifade edilen fikir ve dlinya girtistini karstlagtrdhgi- ‘muiz taktirde Turko-Tatar halkinin islam dncesi dénemine ait oldugunu sdyleye- T7 A. Wambéry, Die Sprache der Turkomanen und der Diwan Machdurkul' Morgenlandichen Gesellschaft, Ses 3OXXII, Leipig 1879s. 397-44, 18.8. Vimy, “sat und Ahmed ein Ozbekische Veksepos ia ChivaerDialekte Tet, Uberaetung und No- tes Vambery”, Kelete Sele, Sayr:X-X, Budapest 1910-1911, 78s: Bu degi Amerika’ da yenigenyayumlan- ‘mii, Bunun ign Bk. A.Vémbéry,“Josop und Ahmed”, Kelere Scene 10, Budapest 1910, Puplished by Indi ana University, Bloomington 1988s. 173. 19 A. Vambery,Putsesniye Po Sredney Aci, UU; K Maksetv, Destalar,faylar, Bakar, NBS, 192, $230. 30 Kungat Ishak Molla, A Vrbey‘ninTirkstan seyahatinde ona reli eden Ozbek bir gsiyti Bue run hak geniy bir makale gok yakin zaman Tirk Dinyast Avastmalar:degisinin ini saylannds tarafimadan yayimlanacakist Zeitschrift der Deutschen1s Armin Vimy nin Tristan Seyahomamesi nde Gegen Ahmet ile Yesuf Dean’ bilirim. Bu halk destaninn XV-XVI. yiizysldan énce yazilmamis oldugunu séy- leyebilirim. Bu kanya silahlarin tasvirlerinden, toplarin varlygindan ulasmamuz smiimktindli.”” Ahmet ile Yusuf destan, umumiyetle Orta Asya’nin hemen her yerinde yay- ‘gin olarak bilinmektedir. Ozellikle Turkmenler, Hiveli Ozbekler, Kazaklar ve Karakalpaklar arasinda giintimtizde bile bu destam ezbere bilen sairler bulun- maktadir. Omegin Karakalpak Gencebay (1929'da dogdu), babast ve aynt za- manda hocast olan Tilevmurad Atamuradoglu'ndan bu destan Sgrenmistir. 1977 yilindan beri Karakalpakistan radyosu ve televizyonunda calisan Gencebay, bu destant yasatan giiniimiizdeki en Gnemli temsilcilerdendit. Ahmet ile Yusuf destam tizerinde gerek Tiirk, gerekse yabanci arastrmacilar muhtelif vesilelerle durmuslardir Jirmunskiy, Ahmet ile Yusuf destant hakkanda bilgi veren Rus alimlerdendir.” W.D.Simimov, 1890 yilinda Kazan'da destanin “Bozojlan, Ahmed Bik hem Yusuf Bik” adryla bastldiganm belirtmektedir.” Kazan- da basilan bu nlisha hakkinda Tlirkiye’de Pertev Naili Boratav caligmalar yap- mustit* Boratav, Kéroglu destan ile Ahmet ile Yusuf destaninin gahis ve man- zumeleri arasmdaki bezerlikten hareketle Ahmet ile Yusuf destanins, Kéroglu destaninm bir devamt ve taklidi olarak kabul etmektedir. Ahmet ile Yusuf desta- ni hakkinda en tatminkfr eser, M. Késeyev'in baskanlifint yaptgt bir kurul ta- rafindan Tirkmenistan’da Turkmence olarak yayimlanmistit* M. Késeyev'in ‘baskankigim yaphfs kurul tarafindan yayimlanan bu eserin yazan ise XVIIL. yitz~ yilda yasayan Tiirkmen sair Gurbanali Magrupi'dir. Bu eser yedi bélimen olug- ‘maktadir, Bu eserin yazimu sirasinda Magrupi'nin kendi el yazssiyla yazmis ol-

You might also like

• İçindekiler Tablosu: 1. Türkler Ve Divan-I Mezâlim

  

  Document44 pages

  İçindekiler Tablosu: 1. Türkler Ve Divan-I Mezâlim

  Kdr Kdr

  No ratings yet
• Sultan II

  

  Document19 pages

  Sultan II

  Kdr Kdr

  No ratings yet
• Tarih Öğretmeni Gazi Üniversitesi Yakınçağ Tarihi Araştırma Görevlisi

  

  Document26 pages

  Tarih Öğretmeni Gazi Üniversitesi Yakınçağ Tarihi Araştırma Görevlisi

  Kdr Kdr

  No ratings yet
• • Magazines
  • Podcasts
  • Sheet music
• Untitled

  

  Document23 pages

  Untitled

  Kdr Kdr

  No ratings yet