Wiedza o akwizycji i nauce języków| Paulina Bortnowska

I Wykład wprowadzający. Świat z perspektywy językoznawcy.

• Paulina Bortnowska paulina.bortnowska@amu.edu.pl

• Kontakt preferowany: czat MsTeams
• Obecności nie są obowiązkowe!
• Zaliczenie z oceną:
- forma pisemna – obszerna odpowiedź na pytanie otwarte (wiedza z wykładu i/ lub z
literatury przedmiotu + własne refleksje)
- przewidywany termin: 02.02.2023 (tzw. czwartek za piątek)
• Od 26.10.2022 konspekty z wykładów będą dostępne w zespole przedmiotu na
platformie MsTeams

Językoznawstwo – czyli nauka o języku.

• Językoznawstwo to dyscyplina naukowa, więc ma:
przedmiot badań;
materiał badawczy;
problemy (zagadnienia) badawcze;
metody badawcze;
cele badawcze.

Język jako przedmiot językoznawstwa – definicje.

Język – zespół środków pierwotnie głosowych, wtórnie także innych (jak pismo czy różnego
rodzaju sygnalizacje), służących ludziom do porozumiewania się.
Język – ukształtowany społecznie system budowania wypowiedzi, używany w procesie
komunikacji.
Język jest systemem znaków wraz ze zbiorem reguł określających ich użycie i łączenie, który
służy do porozumiewania się między ludźmi.
„Materiał językoznawstwa stanowią w pierwszym rzędzie wszystkie przejawy mowy ludzkiej,
czy to chodzi o dzikie ludy, czy o narody cywilizowane, o epoki archaiczne, klasyczne czy
schyłkowe, przy czym w każdym okresie należy brać pod uwagę nie tylko mowę poprawną,
„język wykwintny”, ale wszystkie bez wyjątku formy ekspresji. I to jeszcze nie koniec:
ponieważ mowa najczęściej wymyka się spod obserwacji, językoznawca musi się zająć
tekstami pisanymi, gdyż tylko one pozwolą mu poznać języki oddalone w czasie i przestrzeni.”
(Ferdinand de Saussure, Kurs językoznawstwa ogólnego)
 Wiedza o akwizycji i nauce języków| Paulina Bortnowska

„Przedmiotem językoznawstwa jest język jako właściwy tylko ludziom sposób komunikowania
się. Kwestie istoty języka, jego funkcji, struktury i rozwoju są nader ważne, dlatego iż język
jest niezbędnym warunkiem myślenia, istnienia i rozwoju społeczeństwa. Poznanie języka jest
środkiem do poznania ludzi.” (Czesław Lachur, Zarys językoznawstwa ogólnego)

Przedmiot badań językoznawstwa: język jako system znaków i reguł

Materialny przedmiot badań Formalny przedmiot badań

wypowiedzi, teksty system językowy

konkretny – zmysłowy abstrakcyjny - umysłowy

obserwowalny ukryty

momentalny trwały

indywidualny społeczny

unikalny powtarzalny

praktyka językowa społeczna świadomość językowa

mowa - wykonanie język - kompetencja

 Wiedza o akwizycji i nauce języków| Paulina Bortnowska

Różne punkty opisu systemu językowego

Językoznawtswo ogólne (teoretyczne) Językoznawstwo opisowe (empiryczne)

- jego zakres to język w ogóle, natura - zajmuje się badaniem konkretnego

wszystkich języków
- zajmuje się poszukiwaniem
hipotetycznych uniwersaliów
- ze względu na charakter badań
nazywane jest językoznawstwem
racjonalnym
- językoznawstwo ogólne buduje
narzędzia dla językoznawstwa opisowego
języka lub kilku języków, wybranych
według określonych kryteriów
- zajmuje się więc opisem podsystemów
językowych
- opisy są oparte na tekstach danego
języka/ języków (stąd nazwa empiryczne)
- jego dokonania są weryfikowane przez
językoznawstwo szczegółowe

Językoznawstwo wewnętrzne – badania nad samą budową języka.

Językoznawstwo zewnętrzne – badania nad stosunkiem języka do innych zjawisk (kultury,
zróżnicowania społecznego i geograficznego, , uwarunkowań indywidualnych produkcji
mowy, nauczania języków itd.).

Językoznawstwo teoretyczne – nauka o istocie i strukturze języka.

Językoznawstwo stosowane – nauka o możliwościach i sposobach wykorzystania osiągnięć
językoznawstwa w różnych dziedzinach życia oraz w innych dziedzinach naukowych (np.
psycholingwistyka, socjolingwistyka).

Językoznawstwo typologiczne – językoznawstwo synchroniczne, funkcyjne – konstruowanie

wniosków dotyczących języka w ogóle lub określonych grup języków na podstawie badań
synchronicznych (tu i teraz) jednego lub kilku języków.
Językoznawstwo historyczno-porównawcze (diachroniczne) – badanie języka polegające na
analizie jego ewolucji przy jednoczesnym porównywaniu z odnośnymi faktami języków
pokrewnych.

Pytania
1. Czym jest językoznawstwo i co jest jego przedmiotem? Udziel możliwie obszernej
odpowiedzi.
2. Jakie znasz różne punkty opisu systemu językowego? Wymień i scharakteryzuj je.