Programlamaya Giriş

Dr. Öğr. Üyesi Hülya BAŞEĞMEZ SEZER

hulyasezer@beykent.edu.tr
1
Ders 3

2
Veri

3
 İstatistik Verileri

 Medya'da bir çok ifade istatistiklerle zenginleştirildiğinde daha anlamlı ve dikkat çekici

hale gelecektir.

4
 Veri Türleri

 Herhangi bir araştırma konusu ile ilgili toplanan işlenmemiş ham bilgilere veri denir.

 Veri denildiğinde istatistikte genel olarak aklımıza sayılar gelir. Oysa konuya daha geniş

bir açıdan baktığımızda, veriler sonuçların çıkarılabileceği olgular ve rakamlardır. Her

türlü anlamlı işaret, sayı, sözcük ve nota bizim için veri anlamındadır.

 Belli bir çalışma için toplanan veriye veri kümesi denir

5
 Veri Türleri

Veriler bir araya getirilerek düzenlenirse enformasyona dönüşürler.

 Örneğin; notalar veri, şarkılar enformasyondur.

 Sözcükler veri anlamlı cümleler enformasyondur. İstatistiksel anlamda,

düzenlenerek karar vermede kullanılabilir bir hale dönüştürülen veriler

enformasyona dönüşürler

6
 Veri Türleri

 Veri, söz konusu araştırma konusu ile ilgili istatistiksel çalışmanın temelini oluşturur.

 iktisatçılar, işsizlik ve enflasyonla ilgili en son verilerden edindikleri sonuçları kullanarak politik

kararlar vermede hükümete yardım eder.

 Finansal planlamacılar, borsa ve ekonomideki son trendleri kullanarak yatırım kararlarını verirler.

 Muhasebeciler, bir şirketin gerçekleşen satış gelirlerine ait örnek verilerini kullanarak, iddia edilen

satış gelirlerinin geçerli olup olmadığını anlayabilirler.

7
 Veri Türleri

 Pazarlama uzmanları, tüketici tercihlerini ortaya çıkaran verileri kullanarak hangi ürünün
geliştirilip pazarlanması gerektiği kararını verebilir. Piyasada en fazla tüketilen gıda ile ilgili bir
araştırma yapılacaksa gıda maddelerinin tüketimiyle ilgili elde edilen bilgiler veridir ve bu
bilgileri kullanarak karar verirler.

 Üretim denetçileri, üretim verilerini değerlendirerek ürün kalitesini geliştirme ve

kontrolündekullanır. Politikacılar, kampanya stratejileri hazırlamak ve yasalara son şeklini
vermek için kamuoyu görüşünden yararlanır.

8
 Veri Türleri

 Hekimler ve hastaneler, ilaç ve cerrahi işlemler konusundaki verileri

kullanarak hastalara mümkün olan en iyi tedavinin geliştirilmesini sağlarlar.

 Ya da belli bir bölgede hastalığa yakalananlar ile ilgili araştırmada

kullanılabilecek elde edilen her türlü bilgi ile strateji geliştirirler.

Üniversite öğrencilerinin başarılarını etkileyen unsurları araştırmak isteyen bir

araştırmacı için öğrenciler hakkında konu ile ilgili elde edilen bilgiler, veridir.

9
 Veri Türleri

• Veriler karakterlerine göre farklı şekillerde gruplandırılabilir.

Veriler değişken sayısına göre, ölçüm türüne göre ve kayıt

türüne göre üç ana başlık altında incelenebilir.

10
Veri Türleri

11
 Değişken Sayısına Göre Veri Türleri

• Gözlem sonucunda elde edilen veriler birbirinden farklı olabilir.

• Araştırılan konu çeşitli açılardan ele alındığında değişkenlik

özelliğine sahip olur.

12
 Değişken Sayısına Göre Veri Türleri

• Covid-19 yeni normal döneminde kişilerin sıfır araç alımı

konusundaki talepleri araştırıldığında, kişilerin yaş, cinsiyet gibi

demografik özelliklerine ek olarak gelir durumu, eğitim

seviyesi gibi özelliklerin incelenmesi gereklidir. Veri ile ilgili bu

özellikler değişken olarak adlandırılır.

13
 Değişken Sayısına Göre Veri Türleri

• Birimlerin incelenen, gözlenen özelliklerine değişken denir.

• Değişken, araştırma sonucunda elde edilen gözlemlerde farklı değerler alabilen

nitelikler ya da nesnelerdir.

• Yaş, gelir gibi sayısal değerler alabildiği gibi cinsiyet, medeni durum gibi sayısal
olmayan değerler de alabilir. İstatistiksel araştırma için her bir gözlem değerinin
diğerlerinden farklı olması, değişik değerler alabilmesi gerekir. Bu değişim olmadığında
bir konunun tanımlanması için tek bir gözlem değeri söz konusu olacaktır ki bu da bir
araştırma yapmaya gerek olmadığını gösterir.
14
 Tek Değişkenli Veriler

• Tek değişkenli verilerde araştırmaya konu her birim için tek bir
veri elde edilir.

• Tek değişkenli veri, kümelerdeki verilerin değerleri açısından

birbirlerinden ne kadar farklı veya benzer olduklarını tespit
etmede kullanılabilir.

15
 Tek Değişkenli Veriler
Tablo 1. Tek Değişkenli Veri Örneği
Tabloda Medya ve İletişim, İşletme, İktisat,
Yönetim Bilişim Sistemleri, Gazetecilik bölümlerine ait
öğrenci sayıları yer almaktadır.
Tek değişkenli veri kümeleri için (özet) veri değerinin
hangisi olduğu, veri değerlerinin birbirlerinden ne
kadar farklı veya benzer oldukları, özel dikkat
gerektiren birimler veya grupların olup olmadığı
araştırılabilir.
16
İki Değişkenli Veriler

Tablo 2. İki Değişkenli Veri Örneği

17
 Çok Değişkenli Veriler

• Araştırma konusu için üç ya da daha fazla veri elde edilmek

istendiğinde çok değişkenli verilerden söz edebiliriz.

18
 Çok Değişkenli Veriler
Tablo 2. İki Değişkenli Veri
Örneği

Bu tablodan değişkenler arasında iişki olup olmadığı, varsa bu ilişkinin ne kadar kuvvetli veya zayıf bir
ilişki olduğu incelenebilir.

19
 Ölçüm Türüne Göre Veriler

• Veriler, ölçüm türlerine göre nitel veriler (kalitatif) sayısal olmayan veriler nicel
veriler (kantitatif) sayısal olan veriler şeklinde genel olarak iki şekilde
sınıflandırılır.

• Araştırmanın konusu gereği bireyleri birbirinden ayırt etmemize yarayan

cinsiyet, medeni durum gibi ölçülemeyen ancak sınıflandırılabilen verilere ihtiyaç
duyulabileceği gibi sayısal değer alabilen yaş, boy, gelir gibi değişkenlere ait
verilere de ihtiyaç duyulabilir.

• Değişkenlerin sayısal değer alıp almamasına göre veriler nitel ve nicel olarak
sınıflandırılır.
20
 Ölçüm Türüne Göre Veriler

Nitel Veri => Kalitatif => Sayısal olmayan

Veri

Nicel Veri => Kantitatif => Sayısal olan

21
 Nitel Veriler

Sınıflayıcı (Nominal) Veriler

Nitel Veri

Sıralayıcı (Ordinal) veriler

22
 Nitel Veriler

 Sınıflayıcı (Nominal) Veriler : Elde edilen değerler sayısal bir

büyüklük ifade etmezler.

Örneğin; araştırma konusuna göre sorulan cinsiyet, medeni durum,

saç rengi, göz rengi, mesleği, okuduğu bölüm, doğduğu il, yaşadığı

coğrafi bölge gibi değişkenlere verilen cevaplar nominal verilerdir.

23
 Nitel Veriler

 Sıralayıcı (Ordinal) veriler : İlgili değişkenin aldığı değerler açısından

birbirlerine üstünlükler ya da önem derecesine göre bir sıralama söz
konusudur.

Örn, bir yarışa katılan koşucular yarışı bitirme zamanlarına göre, birinciden
sonuncuya kadar sıralanırken; belirli bir mamül hakkında tüketicilerin
beğenileri, “Hiç beğenmedim, az beğendim, kararsızım, beğendim, çok
beğendim.” şeklinde sıralanabilir

24
 Nicel Veriler

 Kesikli Veri => Birim özellikleri tam sayılarla ifade edilir

 0, 1, 2, 3, gibi

 Sürekli Veri => Tam sayılar arasında sonsuz değer alabilen

ölçü birimi ve kesikli değerler içeren veri kümeleridir.

 98.87 , 23.65, 33.21 gibi

25
 Nicel Veriler

 Kesikli Veri => Birim özellikleri tam sayılarla ifade edilir

 0, 1, 2, 3, gibi

 Sürekli Veri => Tam sayılar arasında sonsuz değer alabilen

ölçü birimi ve kesikli değerler içeren veri kümeleridir.

 98.87 , 23.65, 33.21 gibi

26
 Nicel Veriler

 Birimlerin sayısal özelliklerini gösteren değerlerdir.

 Bir değişkenin değerlerinin olası ölçümleri eğer rakamlarla (“ne kadar”

veya “kaç” gibi ) ifade ediyor ise o halde verinin nicel olduğu
söylenebilir.

Örneğin; bir evin fiili satış fiyatı, bir faturanın ödeme süresi ya da bir

otomobilin katettiği mesafe.

27
 Nicel Veriler

Aralıklı Ölçek

Nicel Veri

Oran ölçeği

28
 Nicel Veriler

 Aralıklı Ölçek: Bu ölçekte üzerinde durulan değişken belirli iki değer

arasında sonsuz değer alabilir.

 Bu ölçekteki 0 değeri, ölçülen karakteristiğin olmadığını göstermez. Yine

ölçüm karakteristiklerinden biri diğerinin katlarıyla ifade edilemez.

Örn, Sıcaklık ölçümleri ( 0 derece sıcaklığın yokluğu anlamına gelmez, 10

derece 5 derecenin iki katı anlamına gelmez

29
 Nicel Veriler

 Oran Ölçek: Zayıftan kuvvetliye doğru sıraladığımız yukarıdaki ölçeklerin en

hassas olanıdır.

 Ölçülen karakteristiğin sıfır olması o karakteristiğin olmadığını gösterir.

 Ölçülen bir karakteristik diğerinin katları ile ifade edilebilir.

Örn, Ağırlık ve boy ölçümleri.Bir cismin ağırlığının 0 olması o cismin

olmadığını gösterirken, 2 kg gelen bir cisim 4 kg gelen aynı özellikteki cismin
yarısı kadar olduğu söylenebilir
30
Veriler

Tablo 3. Verilerin
Gruplanması

31
 Kayıt Türüne Göre Veriler

Bu veriler,

 Kesit veriler,

 Zaman serisi verileri,

 Panel veriler

olmak üzere 3 e ayrılır.

32
 Kayıt Türüne Göre Veriler

 Kesit veriler: İlgili değişkenin zaman

içerisindeki değişimini ifade eden verilerdir.

Örn: Dolar kuru dk lık değişimi

Trafik yoğunluğunun günlük ortalaması, …

33
 Kayıt Türüne Göre Veriler

 Zaman Serisi Verileri: Belirli bir an veya

zamanda farklı birimlere ait toplanan
verilerdir.

Örn: Sınıftaki öğrencilerin İstatistik Ara Sınav

Notları

Belirli bir günde günlük ortalama döviz kurları,

…
34
 Kayıt Türüne Göre Veriler

 Panel Veriler: Bireyler, ülkeler, firmalar,

hanehalkları gibi birimlere ait yatay kesit

gözlemlerin belli bir zaman döneminde

bir araya getirilmesidir.

35
 Verilerde Bulunması Gereken Özellikler

 Bir araştırmanın başarısını, konu ile ilgili toplanan verinin taşıması

gereken tüm özellikler belirler. Bu özellikler dört ana grupta toplanabilir:

• Verinin Fonksiyonel Olması

• Verinin Yeterli Olması

• Verinin Güvenilir Olması

• Verinin Doğru Olması

36
 VERİ
( DATA )

ENFORMASYON
(INFORMATION)

BİLGİ
(KNOWLEDGE)

BİLGELİK
(WISDOM)

Dr. Öğr. Üyesi Hülya BAŞEĞMEZ SEZER 37

 Bilgi Hiyerarşisi
• Grafik, bilgi hiyerarşisini

göstermektedir. Grafikte de görüldüğü

üzere, teknik ve bilişsel eylemler de

aşamalarla ilişkilendirilmektedir. Bu

süreçte amaç her zaman veriler

üzerinden karar aşamasında

kullanılacak bilgiye ulaşmaktır.

38
Dr. Hülya BAŞEĞMEZ SEZER
 Değer

Karar verme
Bilgi
Sentezleme Bilgi

Analiz etme
Enformasyon
Özetleme Enformasyon

Gruplama

Toplama Veri
Veri

Dr. Öğr. Üyesi Hülya BAŞEĞMEZ SEZER

 Değer

Karar verme
Bilgi –
Sentezleme Stratejik
Bilgi

Analiz etme
Enformasyon –
Taktik
Özetleme Enformasy
on
Gruplama

Veri - Operasyonel
Toplama
Veri

Yukarıdaki grafik kavramlar arasındaki bağıntı ve verinin bilgiye

dönüşüm sürecini göstermektedir.
Karar verme amacıyla verinin toplanıp, organize edilmesi,
özetlenmesi, analiz edilmesi ve sentezlenmesi gerekir.

Dr. Öğr. Üyesi Hülya BAŞEĞMEZ SEZER

Dr. Öğr. Üyesi Hülya BAŞEĞMEZ SEZER
https://ceaksan.com/tr/veri-enformasyon-ve-bilgi

42
 Veri

• Genel olarak veri ham gerçekler olarak ifade edilirken,

organizasyonlar açısından, yapılan işlemlerin belli biçimde
tutulmuş kayıtları olarak adlandırılmaktadır.

• Veri sadece olup bitenlerin bir bölümünü açıklar; içinde

değerlendirme, yorum yoktur ve karar vermek açısından
güvenilecek bir temel oluşturamaz (Davenport ve Prusak, 2001).

43
 Veri

• Veri, ham (işlenmemiş) gerçek enformasyon parçacığına verilen addır.

• Veriler ölçüm, sayım, deney, gözlem ya da araştırma yolu ile elde edilmektedir.

• Ölçüm ya da sayım yolu ile toplanan ve sayısal bir değer bildiren veriler nicel
veriler, sayısal bir değer bildirmeyen veriler de nitel veriler olarak
adlandırılmaktadır.

• Her sembolik gösterim gibi, veri de belirli bir nesne, birey ya da olguya ilişkin
bir soyutlamadır.

44
 Veri

• Ancak enformasyon ve bilginin soyutluk düzeyleri ile karşılaştırıldığında, verilerin soyutluk

düzeyi daha düşüktür.

• Bir verinin tek başına bir anlamı ve işlevi bulunmamaktadır.

• Veriler toplandıktan sonra gruplanarak, sıralanarak ve özetlenerek, elle ya da bilgisayarla

işlenip enformasyona dönüştürüldüklerinde anlam kazanmakta; ait oldukları bağlamı
açıklama gücüne kavuşmaktadır.

• Problem çözme ya da karar verme gibi bir amaca hizmet edebilecek duruma gelmektedir.

45
 ENFORMASYON

• Enformasyon ise düzenli ve kullanılabilir veridir.

Yöneticilerin bugünkü ve gelecekteki kararları için
gerçek bir değer taşıyan, anlamlı bir biçimde işlenmiş
veridir (Türk, 2003).

46
 ENFORMASYON

• Enformasyon, en genel anlamda belirli ve görece dar kapsamlı bir konuya

(bağlama) ilişkin, derlenmiş bilgi parçasıdır.

• Derleme süreci ölçüm, deney, gözlem, araştırma ya da haber toplama

(istihbarat) bulgularının özetlenmesi biçimini almaktadır.

• Bulgular, onların biçimlendirilmesi ve sunulmasında kullanılan sembollerin

genel olarak kabul görmüş bir yaklaşımla yorumu ile anlamlandırılmaktadır.

47
 ENFORMASYON

• Belirli bir konuda zamanla biriken enformasyon, ayıklanıp

sınıflandıktan ve düzenlendikten sonra, genelliği ölçüsünde
bilgiye dönüşmektedir.
• Bu açıdan, enformasyon özel bir konunun anlaşılmasına ya da
özel bir problemin çözümüne hizmet ederken, bilgi görece daha
genel bir konunun anlaşılması veya belirli türden problemlerin
tümünün çözülmesi için kullanılmaktadır.

48
 Bilgi

• Bilgi, enformasyon ve verinin üst seviyesindedir. Bilgi kısaca

anlamlandırılmış enformasyon olarak tanımlanabilir.
• Bilgi, enformasyon haline dönüştürülmüş gerçeklerin analiz
edilmesi ve sentezlenmesi sonucu karar vermeye yönelik olarak
elde edilen daha üst seviyeli gerçekleri içerir.
• Bilgi, enformasyonun deney, tecrübe, yorum, analiz ve bağlam ile
zenginleştirilmiş halidir.
49
 Veri – Enformasyon - Bilgi

• Veri, Enformasyon ve Bilgi kavramları arasındaki ilişkiyi

kısaca özetlersek veri enformasyonun, enformasyon
bilginin, bilgi ise bilgeliğin hammaddesidir (Bozkurt,
2014).

50
Veri
Enformasyon
Bilgi

51
Veri
Enformasyon
Bilgi

52
Bilgi

• Bilgi, verinin işlenmiş ve bir anlam ifade eden halidir.

• 10kg, -2 derece, 0 noktası anlamlarındaki tamsayılar,

• 27.5 cm, 0.0256 gr, -65.253 volt anlamlarındaki gerçel sayılar,

• 'A' bina adı, 'B' sınıfın şubesi anlamlarındaki karakterler,

• "Yağmur" öğrencinin ismi, "Merhaba" selamlama kelimesi stringleri,

• Boş anlamında 0, dolu anlamında 1 mantıksal değerleri,

• Anlamı bilinen ses ve resim sinyalleri verilerin bilgi haline dönüşmüş

halleridir
53
 Veri Okuryazarı olmak?

Veri okuryazarı olma konulu aşağıdaki videoyu lütfen izleyiniz.

https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=imhwdJ0MkUU&feature=youtu.be

54