3

Araling Panlipunan
Ikalawang Markahan – Modyul 3:
Makasaysayang Pook at
Pangyayari sa Sariling Lalawigan
at Rehiyon
Araling Panlipunan – Ikatlong Baitang
Alternative Delivery Mode
Ikalawang Markahan – Modyul 3: Makasaysayang Pook at Pangyayari sa
Sariling Lalawigan at Rehiyon
Unang Edisyon, 2020

Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon ng
karapatang-sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayonpaman, kailangan
muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung
ito ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan
ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.
Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand name,
tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito ay
nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito upang
makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at
mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang anomang gamit maliban sa modyul na ito ay
kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.
Walang anomang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa anomang
paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran.
Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon
Kalihim: Leonor Magtolis Briones
Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat: Rizal P. Valenzuela
Tagasuri ng Nialalaman: Ronald G. Morla PhD.
Tagasuri ng Wika: John A. Ocampo PhD
Tagasuri ng Pagguhit/Paglapat: Jay Ahr E. Sison
Tagasuri sa ADM: John Paul C. Paje
Patnugot: Bobby P. Caoagdan EdD, Lamberto F. Gamurot PhD
Tagasuri: Bobby P. Caoagdan EdD, Lamberto F. Gamurot PhD,
Allan T. Manalo PhD
Tagaguhit: Diana V. Facun
Tagalapat: Alvin E. Espejo

Tagapamahala: Nicolas T. Capulong PhD, CESO V

Librada M. Rubio PhD
Angelica M. Burayag PhD
Ma. Editha R. Caparas EdD
Nestor P. Nuesca EdD
Helen R. Bose PhD
Paulino D. De Pano PhD
Bobby P. Caoagdan EdD
Lamberto F. Gamurot, PhD
Allan T. Manalo PhD

Inilimbag sa Republika ng Pilipinas ng Kagawaran ng Edukasyon–Rehiyon III

Office Address: Matalino St., Government Center, Maimpis, City of San Fernando
Telefax: (045) 598-8580 to 89
E-mail Address: region3@deped.gov.ph
 3
Araling Panlipunan
Ikalawang Markahan – Modyul 3:
Makasaysayang Pook at
Pangyayari sa Sariling Lalawigan
at Rehiyon
Paunang Salita

Para sa tagapagdaloy:
Malugod na pagtanggap sa asignaturang Araling
Panlipunan Baitang 3 ng Alternative Delivery Mode (ADM) Modyul
para sa araling Makasaysayang Pook at Pangyayari sa Sariling
Lalawigan at Rehiyon!
Ang modyul na ito ay pinagtulungang dinisenyo, nilinang at
sinuri ng mga edukador mula sa pambuliko at pampribadong
institusyon upang gabayan ka, ang gurong tagapagdaloy upang
matulungang makamit ng mag-aaral ang pamantayang itinakda
ng Kurikulum ng K to12 habang kanilang pinanagumpayan ang
pansarili, panlipunan at pang-ekonomikong hamon sa pag-aaral.
Ang tulong-aral na ito ay umaasang makauugnay ang mag-
aaral sa mapatnubay at malayang pagkatuto na mga gawain
ayon sa kanilang kakayahan, bilis at oras. Naglalayon din itong
matulungan ang mag-aaral upang makamit ang mga
kasanayang pan-21 siglo habang isinasaalang-alang ang
kanilang mga pangangailangan at kalagayan.
Bilang karagdagan sa materyal ng pangunahing teksto,
makikita ninyo ang kahong ito sa pinakakatawan ng modyul:

Mga Tala para sa Guro

Ito'y naglalaman ng mga paalala, panulong o estratehiyang
magagamit sa paggabay sa mag-aaral.

Bilang tagapagdaloy, inaasahang bibigyan mo ng paunang

kaalaman ang mag-aaral kung paano gamitin ang modyul na
ito. Kinakailangan ding subaybayan at itala ang pag-unlad nila
habang hinahayaan silang pamahalaan ang kanilang sariling
pagkatuto. Bukod dito, inaasahan mula sa iyo na higit pang

ii
hikayatin at gabayan ang mag-aaral habang isinasagawa ang
mga gawaing nakapaloob sa modyul.

Para sa mag-aaral:
Malugod na pagtanggap sa Araling Panlipunan Baitang 3
ng Alternative Delivery Mode (ADM) Modyul ukol sa
Makasaysayang Pook at Pangyayari sa Sariling Lalawigan
at Rehiyon!
Ang modyul na ito ay ginawa bilang tugon sa iyong
pangangailangan. Layunin nitong matulungan ka sa iyong pag-
aaral habang wala ka sa loob ng silid-aralan. Hangad din nitong
madulutan ka ng mga makabuluhang oportunidad
sa pagkatuto.
Ang modyul na ito ay may mga bahagi at icon na dapat
mong maunawaan.
Sa bahaging ito, malalaman mo
Alamin ang mga dapat mong matutuhan
sa modyul.
Sa pagsusulit na ito, makikita natin
Subukin kung ano na ang kaalaman mo sa
aralin ng modyul. Kung nakuha mo
ang lahat ng tamang sagot (100%),
maaari mong laktawan ang
bahaging ito ng modyul.
Ito ay maikling pagsasanay o balik-
Balikan aral upang matulungan kang
maiugnay ang kasalukuyang aralin
sa naunang leksyon.
Sa bahaging ito, ang bagong
Tuklasin aralin ay ipakikilala sa iyo sa
maraming paraan tulad ng isang
kuwento, awitin, tula, pambukas na
suliranin, gawain o isang sitwasyon.

iii
 Sa seksyong ito, bibigyan ka ng
Suriin maikling pagtalakay sa aralin.
Layunin nitong matulungan kang
maunawaan ang bagong
konsepto at mga kasanayan.

Binubuo ito ng mga gawaing para

Pagyamanin sa mapatnubay at malayang
pagsasanay upang mapagtibay
ang iyong pang-unawa at mga
kasanayan sa paksa. Maaari mong
iwasto ang mga sagot mo sa
pagsasanay gamit ang susi sa
pagwawasto sa huling bahagi
ng modyul.

Naglalaman ito ng mga

Isaisip katanungan o pupunan ang
patlang ng pangungusap o talata
upang maproseso kung anong
natutuhan mo mula sa aralin.

Ito ay naglalaman ng gawaing

Isagawa makatutulong sa iyo upang
maisalin ang bagong kaalaman o
kasanayan sa tunay na sitwasyon o
realidad ng buhay.

Ito ay gawain na naglalayong

Tayahin matasa o masukat ang antas ng
pagkatuto sa pagkamit ng
natutuhang kompetensi.

iv
 Sa bahaging ito, may ibibigay sa
Karagdagang
Gawain iyong panibagong gawain upang
pagyamanin ang iyong kaalaman
o kasanayan sa natutuhang aralin.

Naglalaman ito ng mga tamang

Susi sa Pagwawasto sagot sa lahat ng mga gawain
sa modyul.

Sa katapusan ng modyul na ito, makikita mo rin ang:

Sanggunian Ito ang talaan ng lahat ng

pinagkuhanan sa paglikha o
paglinang ng modyul na ito.

Ang sumusunod ay mahahalagang paalala sa paggamit ng

modyul na ito:
1. Gamitin ang modyul nang may pag-iingat. Huwag lalagyan
ng anumang marka o sulat ang anumang bahagi ng
modyul. Gumamit ng hiwalay na papel sa pagsagot sa mga
pagsasanay.
2. Huwag kalimutang sagutin ang Subukin bago lumipat sa iba
pang gawaing napapaloob sa modyul.
3. Basahing mabuti ang mga panuto bago gawin ang bawat
pagsasanay.
4. Obserbahan ang katapatan at integridad sa pagsasagawa
ng mga gawain at sa pagwawasto ng mga kasagutan.
5. Tapusin ang kasalukuyang gawain bago pumunta sa iba
pang pagsasanay.
6. Pakibalik ang modyul na ito sa iyong guro o tagapagdaloy
kung tapos nang sagutin lahat ng pagsasanay.

v
Kung sakaling ikaw ay mahirapang sagutin ang mga gawain sa
modyul na ito, huwag mag-aalinlangang konsultahin ang
inyong guro o tagapagdaloy. Maaari ka rin humingi ng tulong
kay nanay o tatay, o sa nakatatanda mong kapatid o sino
man sa iyong mga kasama sa bahay na mas nakatatanda sa
iyo. Laging itanim sa iyong isipang hindi ka nag-iisa.
Umaasa kami, sa pamamagitan ng modyul na ito,
makararanas ka ng makahulugang pagkatuto at makakakuha
ka ng malalim na pang-unawa sa kaugnay na mga
kompetensi. Kaya mo ito!

vi
 Alamin

Ang modyul na ito ay ginawa at isinulat para sa iyong

kapakinabangan. Ito ay upang matulungan kang unawain ang
mga araling tinatalakay sa Araling Panlipunan Baitang 3.
Kapag natapos mo na ang modyul na ito, ikaw ay
inaasahang:

1. Nakatutukoy ang mga makasaysayang pook o

pangyayaring nagpapakilala sa sariling lalawigan;
2. Nakapagsasalaysay ng mga kwento sa mga
makasaysayang pook o pangyayaring nagpapakilala sa
sariling lalawigan nang may pagmamalaki; at
3. Naiuugnay ang pamumuhay ng mga tao ayon sa mga
makasaysayang pook o pangyayari na nagpapakilala
sa sariling lalawigan at mga karatig lalawigan sa rehiyon.

Mga Tala para sa Guro

Ang sumusunod na aralin ay may kinalaman sa
makasaysayang pook at pangyayari sa sariling lalawigan at
rehiyon. Mainam na gabayan ang mga mag-aaral sa
pagtalakay ng aralin sa pamamagitan ng paggamit ng
modyul na ito.
Maaaring ipaliwanag sa mga magulang kung pano
matutulungan ang kanilang mga anak sa paggamit ng

1
 Subukin

Ang isang lugar ay nakikilala sa pamamagitan ng mga

mahahalagang pangyayaring naganap na naging bahagi ng
kasaysayan sa naturang pook. Dahil dito madaling nakikilala ang
lugar ng lubusan. Sa ating rehiyon alam mo ba ang mga
makasaysayang pook o pangyayari sa mga lalawigan na
bumubuo rito?
Panuto: Itala ang lalawigan kung saan makikita ang mga
sumusunod na larawan. Isulat ang sagot sa hiwalay na
sagutang papel.

RnB Photo Collection playintourist.blogspot.com

1. ____________ 2. ____________

Malolos Tourism Info and Souvenir

Center/facebook.com alamy stock photo collection

3. ____________ 4. ____________

bagongaurorawebsitengbayan.wordpress.com nerbiemendoza photography

5. ____________ 6. ____________

2
 www.britannica.com/place/Mt.Pinatubo RnB Photo Collection

7. ____________ 8. ____________

Kung nasagutan mo lahat ng tama ang pagsusulit na ito,

binabati kita. Napakahusay mo!
Halika! Lalo nating palawakin ang iyong kaalaman sa tulong
ng mababasa mong mga aralin.

Aralin Makasaysayang Pook at

1 Pangyayari sa Sariling
Lalawigan at Rehiyon
Ang ating rehiyon ay may mga kwento tungkol sa mga
makasaysayang pook at pangyayaring nagpapakilala sa isang
lalawigan.
Paano mo masasabi na ang inyong lalawigan ay naging
tanyag dahil sa mga makasaysayang pook at pangyayaring
naganap dito?

Balikan

Panuto: Tukuyin kung TAMA o MALI ang bawat pahayag. Isulat

ang sagot sa hiwalay na sagutang papel.
_________1. Ang “Dambana ng Kagitingan” ay matatagpuan sa
Tarlac.

3
_________2. Matatagpuan ang “Fort Magsaysay” sa Nueva Ecija.
_________3. Sa Tarlac matatagpuan ang makasaysayang
simbihan ng “San Sebastian Cathedral” na naging
saksi sa mga adhikain ng Unang Republika .
_________4. Ang Subic at Clark ay naging himpilan ng mga
Hukbong Amerikano, ito ay sinasakupan ng
Pampanga at Zambales.
_________5. Makikita sa Aurora ang makasaysayang simbahan ng
Barasoain.
Napakahusay! Handang- handa kana sa bagong aralin.

Tuklasin

Mga Makasaysayang Pook sa Lalawigan ng Aurora

Panuntunan H – hilaga, K – kanluran, S – silangan, T - timog

nerbiemendoza photography

Simbahan ng Baler

nerbiemendoza photography

Tromba Marina, Ermita Hill

4
Simbahan ng Baler.
Sa Baler, Aurora matatagpuan ang Simbahan ng Baler.
Naging kampo ng mahigit 50 sundalong Kastila na patuloy na
nakipaglaban sa mga Filipino kahit idineklarang tapos na ang
digmaan noong Hunyo 2, 1899. Ang pangyayari ay tinawag na
“Siege of Baler” ang naging hudyat na ganap nang natapos ang
pananakop at pakikipagdigma ng Espanya sa Pilipinas. Noong
1878 dito bininyagan si Manuel L. Quezon na naging unang
Pangulo ng Komonwelt ng Pilipinas.

Tromba Marina, Ermita Hill

Naganap ang malahiganting alon na humampas sa Baler,
Aurora noong Disyembre 27, 1935 na kumitil ng maraming buhay
sa sakunang ito. Pitong pamilya ang umakyat sa Ermita Hill dahil
ito ay mataas na lugar na maaring puntahan upang sila ay
makaiwas sa malaking paghampas ng alon mula sa karagatang
Pasipiko.

Mga Makasaysayang Pook sa Lalawigan ng Bataan

Panuntunan H – hilaga, K – kanluran, S – silangan, T - timog

playintourist.blogspot.com

Dambana ng Kagitingan

Bettman Archive/Getty Images

Bataan Death March

5
Dambana ng Kagitingan – ito ay isang pambansang dambana
na matatagpuan sa ituktok ng Bundok Samat, Pilar, Bataan. Ang
makasaysayang dambana ay itinayo bilang pagkilala sa
katapangan at kabayanihan ng mga Pilipinong sundalo na
lumaban sa mga mananakop na Hapon at ipinagtanggol ang
bansa noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Ito ay binubuo
ng Colonnade at Memorial Cross at pinasinayaan ni Pangulong
Marcos noong 1966 ng ipagdiwang ang 25th Anibersaryo ng
Ikalawang Digmaan Pandaigdig. Ang puting Memorial Cross ay
nagpapaalala sa mga sundalong nakipagdigma at namatay
para sa pagtatanggol ng ating bansa sa Labanang Bataan.

Bataan Death March – ito ay naganap noong April 9, 1942 sa

kasagsagan ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig nang
sapilitang palakarin ng 65 na milyang layo ang mga mahigit
kumulang na 70,000 bilanggo ng digmaan. Ito binubuo ng mga
sundalong Pilipino at Amerikano na nagmartsa mula sa Mariveles,
Bataan at nagtapos sa Himpilang O’Donnell sa Capas, Tarlac. Sila
ay sapilitang pinaglakad sa kainitan ng araw at nakaranas ng di-
makataong pagtrato habang naglalakad ang mga sundalong
Hapon.

Mga Makasaysayang Pook sa Lalawigan ng Bulacan

Simbahan ng Barasoain – Pinangyarihan ng tatlong

mahahalagang pangyayari sa kasaysayan ng ating bansa. Dito
nagpulong ang mga kinatawan ng Kongreso ng Pilipinas noong
Styembre 15, 1898; ang Pagbalangkas sa Konstitusyon ng Malolos
mula noong Setyembre 29, 1898 hanggang Enero 21, 1899; at ang
Pagpapasinaya ng Unang Republika ng Pilipinas noong Enero 23,
1899.
Sa bisa ng Atas ng Pangulo bilang 260 noong Agosto 1, 1973,
ipinahayag ni Pangulong Ferdinand E. Marcos ang Simbahang
Barasoain bilang Pambansang Liwasan.

6
 Panuntunan H – hilaga, K – kanluran, S – silangan, T - timog

Malolos Tourism Info and Souvenir

Center/facebook.com

Simbahan ng Barasoain

nhcphistoricsites.blogspot.com

Casa Real De Malolos

Casa Real De Malolos – ito ang palimbagan ng Unang Republika.

Naging himpilan ng Pamahalaang Militar ng PIlipinas noong 1899
hanggang 1900 at naging luklukan ng Pamahalaang Bulacan
noong 1900 hanggang 1930. Noong sumiklab ang Ikalawang
Digmaang Pandaigdig ginawang himpilan ng mga Hapones ng
sakupin ang Bulacan.

Mga Makasaysayang Pook sa Lalawigan ng Nueva Ecija

bagongaurorawebsitengbayan.wordpress.co www.flicker.com
m
Hen. Mariano L. Llanera
Fort Ramon Magsaysay
www.lawstude.net
Explore Nueva Ecija/facebook.com

Bahay Sedico Camp Pangatian Shrine

7
Fort Ramon Magsaysay – kilala rin sa tawag na Fort Magsaysay
Military Reservation (FMMR) na matatagpuan sa Laur, Lungsod ng
Palayan sa Nueva Ecija. Ang lugar ay may sukat na 73,000
hektarya na binuo ni Pangulong Ramon Magsaysay noong
Disyembre 20, 1955 para gawing military training at live-fire
exercises. Ito ang pinakamalaking military reservation sa buong
Pilipinas at pangunahing training area ng Philippine Army.

Unang Sigaw ng Nueva Ecija – isang pag-aaklas na

pinangunahan ni Heneral Mariano L. Llanera noong Setyembre 2,
1896. Kasama niya sa pag-aaklas sina Heneral Manuel Tinio at
Pantaleon Valmonte ng bayan ng Gapan, Nueva Ecija at Colonel
Alipio Tecson ng Cabiao. Nueva Ecija. Ang pag-aaklas ay
ginanap sa bayan ng Cabiao, Nueva Ecija.

Bahay Sedico – dito nanirahan si Pangulong Emilio Aguinaldo na

pag-aari ni Crispulo “Kapitan Pulong” Sideco. Sa bahay na ito
ipinahayag ni Pangulong Emilio F. Aguinaldo ang bayan ng San
Isidro, Nueva Ecija bilang “Capital of the Philippine Republic”
noong March 29, 1899. Noong dumating ang mga Amerikano sa
San Isidro naging tanggapan ni Col. Frederick Funston (dumakip
kay Heneral Emilio Aguinaldo) ang bahay Sedico. Dito rin
pinagplanohan ang pagdakip kay Heneral Emilio Aguinaldo.

Camp Pangatian Shrine – matatagpuan sa Lungsod ng

Cabanatuan, Nueva Ecija. Ito ay naging kampo ng mga militar
para sa pagsasanay ng mga sundalo bago ang Ikalawang
Digmaang Pandaigdig subalit naging concentration camp ng
mga prisoners of war noong panahon ng mga Hapones.

8
Mga Makasaysayang Pook sa Lalawigan ng Pampanga

Clark Air Base

Panuntunan H – hilaga, K – kanluran, S – silangan, T - timog

alamy stock photo collection

Pampanga PNR
i

tl.wikipedia.org photo

Simbahan
ng
S A ti

en.wikipedia.org

Clark Air Base – ito ang lugar sa Pampanga na binomba ng

pandigmang eroplano ng mga Hapones noong December 8,
1941 na naging hudyat sa pagsakop sa Pampanga ng mga
sundalong Hapon. Sa pagitan ng 1941 and 1942 dumating ang
mga Hapones upang sakupin ang lugar at sumailalim sa
pamamahala ng mga Hapones noong Ikalawang Digmaang
Pandaigdig. Noong 1979 bilang pag-alala sa pagpirma ng
bagong kasunduan Military Base Agreement ng Pilipinas at
America itinayo ang arko na may disenyong salakot na
sumisimbolo sa bagong diwa sa matagal ng tradisyon ng
ugnayang Pilipinas at America.

Himpilang Daang Bakal ng San Fernando – itinayo noong 1892

bilang bahagi ng linyang Manila-Dagupan ng Manila Railroad
Company. Dito bumaba si Dr. Jose Rizal nang bumisita sa San
Fernando para makipagkita sa mga bagong kasapi ng La Liga

9
Filipina. Sa Himpilang Daang Bakal ding ito, noong Abril 1942.
Isinakay sa tren ang bihag na sundalong Pilipino at Amerikanong
kasama sa death march patungo sa Kampo O’Donell, Capas,
Tarlac upang doon sila ikulong.

Simbahan ng San Agustin – Matatagpuan sa bayan ng Lubao,

Pampanga. Naitayo ang simbahan sa pangunguna ni Architect
Fr. Antonio Herrera, isang paring Agustinian kasama ang mga
mamamayan ng Lubao. Sinakop ng mga rebulosyonaryo noong
1898. Ginawang ospital noong 1899 ng mga hukbong Amerikano
at nasira ng digmaan noong 1942. Muling ginawa at ipinatayo ito
noong 1949 hanggang 1952 sa pangunguna ni Fr. Melencio
Garcia at iba pang mga pari. Dito bininyagan si Pangulong
Diosdada Macapagal, Ikalimang Pangulo ng Pilipinas noong
Oktubre 12, 1910 sa pamamagitan ni Fr. Francisco Dela Banda.

Mga Makasaysayang Pook sa Lalawigan ng Tarlac

San Sebastian Cathedral Panuntunan H – hilaga, K – kanluran, S – silangan, T - timog

RnB Photo Collection

Capas National Shrine

Death March St. Rose Convent

Monument

RnB Photo Collection

RnB Photo Collection RnB Photo Collection

10
San Sebastian Cathedral – Matatagpuan ito sa Lungsod ng Tarlac.
Dito idinaos ang Ikalawang Kongreso ng Pamahalaang
Rebulosyonaryo ni Pangulong Emilio Aguinaldo.

Capas National Shrine – Ito ay isang dambana na matagpuan sa

Kampo O’Donnell, Capas, Tarlac bilang pagpapaalala sa
kalupitang dinanas ng mga sundalong Pilipino at Amerikano sa
kamay ng mga Hapones habang isinasagawa ang martsa ng
kamatayan . Sa palibot ng dambana ay makikita ang mga
nakaukit na pangalan ng mga sundalong Pilipino at Amerikano
na nakipaglaban noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig.

St. Rose Convent – pinangyarihan ng Paniqui Assembly. Ito ang

pagpupulong ng mga paring Filipino sa pagbabalangkas ng mga
patakaran sa Malayang Simbahan o Philippine Independent
Church noong 1899. Matatagpuan ang kumbento sa bayan ng
Paniqui, Tarlac.

Casa Real – Dito nanatili si Heneral Emilio F. Aguinaldo bilang

opisyal na tanggapan ng Pamahalaang Rebolusyonaryo.

Mga Makasaysayang Pook sa Lalawigan ng Zambales

Panuntunan H – hilaga, K – kanluran, S – silangan, T - timog

Erick Dantoc Photo Collection

Campones Island Lighthouse

Bundok Pinatubo

playintourist.blogspot.com
NHC Photo Archive
San Agustine Cathedral playintourist.blogspot.com
Himpilang Pandagat ng Look ng Subic

11
Capones Island Lighthouse – Ang parola na matatagpuan sa
Capones Island sa may dalampasigan ng Brgy. Pandaquit, San
Antonio, Zambales. Ito ang gumagabay sa mga International
vessels mula sa hilaga hanggang hilagang kanluran papunta sa
Subic Bay o sa Corrigidor Island na pasukan ng Manila Bay. Ito ay
itinayo ng mga awtoridad ng kolonyal na Espnayol noong 1890.

St. Agustine Cathedral – Ito ay isang simbahan na ipinagawa ng

mga misyonerong Agustino noong 1703. Gawa ito sa korales at
limestone. Sa simbahan ding ito ginanap ang pagpupulong ng
Second Philippine Commission na pinamunuan ni Gobernador
Sibil William Howard Taft noong Agosto 28, 1901. Ito ang
nagsisilbing tahanan ng Obispo ng Simbahang Katoliko ng
Zambales

Bundok Pinatubo – Matatagpuan sa Zambales. Ito ay bahagi ng

bulubundukin nasa kanluran ng isla ng Luzon na tinatawag na
Zambales Mountain. Ang Bundok Pinatubo ay naging dormant
nang 600 na taon. Ang pagsabog nito noong Hunyo 15, 1991 ay
naitala sa kasaysayan ng mundo na pumapangalawang
pinakamalaking pagsabog ng ika-20 siglo pagkatapos ang
pagsabog ng Bundok Novarupta ng Alaska noong 1912.

Himpilang Pandagat ng Look ng Subic – Sentro ng kalakalan

bago dumating ang mga Espanyol. Kinilalang daungan
pandagat ng Hari ng Espanya noong 1884. Sumunod na taon,
1885 sinimulan ang pagpapatayo ng arsenal at estasyong
pandagat. Pansamantalang na pasakamay ng pwersang
Pilipino noong 1898 at kalaunan napasailalim muli sa mga
Amerikano noong 1899. Nasakop naman ng mga Hapones ang
lugar noong 1941 at nabawi muli ng mga Amerikano noong 1945.
Pinamahalaan ng mga Amerikano alinsunod sa Military Bases
Agreement ng Pilipinas at Amerika noong 1947 hanggang 1991.
Sa pamamahala ng Subic Bay Metropolitan Authority naging
Special Economic at Freeport Zone ang lugar simula noong Marso
13, 1992 hanggang sa kasalukuyan.

12
 Suriin

Panuto: Sagutin ang tanong. Isulat ang sagot sa hiwalay na

sagutang papel.
1. Magtala ng dalawang makasaysayang pook na
matatagpuan sa mga lalawigan ng Rehiyon III?
Lalawigan Makasaysayang Pook
Aurora
Bataan
Bulacan
Nueva Ecija
Pampanga
Tarlac
Zambales

2. Ano ang kahalagahan ng mga makasaysayang pook ng

isang lalawigan sa buhay ng mga tao?
3. Paano mo pahahalagahan ang mga makasaysayang
pook sa iyong lalawigan?
Nasiyahan ako bilang mamamayan ng aking
lalawigan dahil ______________________________________.

13
 Pagyamanin

A. Panuto: Magbigay ng isang makasaysayang pook na

matatagpuan sa mga lalawigan ng Gitnang Luzon. Isulat ang
sagot sa hiwalay na sagutang papel.
1. __________________________ 5. __________________________
2. __________________________ 6. __________________________
3. __________________________ 7. __________________________
4. __________________________
1

3
7

6
4 5

B. Panuto: Piliin ang tamang sagot sa loob ng panaklong kung

saan makikita ang bawat makasaysayang pook. Isulat ang
sagot sa hiwalay na sagutang papel.
1. St. Rose Convent (Pamgpanga, Tarlac, Bataan)
2. Tromaba Marina, Ermita Hill (Aurora, Bataan, Bulacan)
3. Camp Pangatian Shrine (Bataan, Nueva Ecija, Tarlac)
4. Himpilang Daang Bakal (Zambales, Bataan, Pampanga)
5. Dambana ng Kagitingan (Bulacan, Tarlac, Nueva Ecija)

14
C. Panuto: Piliin ang titik ng tamang sagot. Isulat ang sagot sa
hiwalay na sagutang papel.

1. Saan ginanap ang pagpupulong ng Second Philippine

Commission na pinamunuan ni Gobernador Sibil William
Howard Taff noong Agosto 28, 1901?
a. St. Rose Convent
b. St. Agustine Cathedral
c. San Sebastian Cathedral
d. Simbahan ng Barasoain

2. Aling lugar sa Pampanga binomba ng pandigmang

eroplano ng mga Hapones noong Disyembre 8, 1941?
a. Lubao c. Clark Air Base
b. San Fernando d. Basa Air Base

3. Alin sa mga sumusunod ang namuno sa pag-aaklas noong

Setyembre 2, 1896 na tinaway na “Unang Sigaw ng Nueva
Ecija”?
a. Hen. Francisco Macabulos
b. Hen. Gregorio Del Pilar
c. Hen. Mariano Llanera
d. Hen. Artemio Ricarte

4. Dito bininyagan si Manuel L. Quezon na naging unang

Pangulo ng Komonwelt.
a. Simbahan ng Barasoain c. St. Agustine Cathedral
b. Simbahan ng Baler d. San Sebastian Cathedral

5. Ang pambansang dambana na matatagpuan malapit sa

Tuktok ng Bundok Samat.
a. Dambana ng Kagitingan
b. Capas National Shrine
c. Camp Pangatian Shrine
d. Monumento ng Death March

15
D. Panuto: Alin ang hindi kabilang sa pangkat? Isulat ang sagot sa
hiwalay na sagutang papel.
1. Bundok Pinatubo, St. Rose Convent, San Agustine Cathedral
2. San Sebastian Cathedral, Casa Real, Clark Air Base
3. Bahay Sedico, Capas National Shrine, Fort Ramon
Magsaysay
4. Dambana ng Kagitingan, Bataan Death March, Casa Real
5. Clark Air Base, Simbahan ng Baler, Tromba Marina

E. Panuto: Pagtapat-tapatin ang mga salitang magkakaugnay.

Isulat ang sagot sa hiwalay na sagutang papel.

A B
1. Palimbagan ng Unang Republika. a. Bundok Pinatubo
2. Pang-aaklas na pinangunahan ni b. Casa Real de
Mariano Llanera. Malolos
3. Dito idinaos ang Ikalawang Kogreso c. Clark Air Base
ng Pamahalaang Rebolusyonaryo ni d. Unang Sigaw ng
Pangulong Emilio F. Aguinaldo Nueva Ecija
4. Pumapangalawang pinakamalaking e. San Sebastian
pagsabog ng ika-20 siglo na naitala Cathedral
sa kasaysayan ng mundo
f. Simbahan ng
5. Dito binalangkas ang konstitusyon ng Barasoain
Malolos

F. Panuto: Gumawa ng isang sanaynay. Isulat ang sagot sa

hiwalay na sagutang papel.
Bilang mag-aaral, paano mo ibabahagi sa iba ang
pagkakaroon ng makasaysayang pook sa iyong lalawigan?
Pagbibigay ng marka sa sanaysay:
Nilalaman: 3 puntos
Kaayusan: 2 puntos
Kabuan: 5 puntos

16
G. Panuto: Ano ang magagawa mo? Isulat ang sagot sa hiwalay
na sagutang papel.
Sa iyong opinion, mahalaga ba ang pagkakaroon ng
makasaysayang pook sa iyong lalawigan? Ipaliwanag ang
sagot. Isulat ang sagot sa hiwalay na sagutang papel.

H. Panuto: Unawain ang mga pangungusap. Isulat kung Oo o

Hindi. Isulat ang sagot sa hiwalay na sagutang papel.
______ 1. Mayaman ang Rehiyon III sa mga makasaysayang
pook at pangyayari.
______ 2. Ang mga makasaysayang pook o pangyayari ay
kayamanang maituturing ng isang lalawigan.
______ 3. Sirain ang mga makasaysayang pook na makikita sa
inyong lalawigan.
______ 4. Igalang at ipagmalaki ang mga makasaysayang
pook na pamana ng ating lahi.
______ 5. Ang mga makasaysayang pook o pangyayari ay
sumasalamin sa panghinaharap na panahon.
Magaling! Kahanga-hanga! Dahil nasagot mo ng tama ang
mga tanong, maarai mon ang ituloy ang mga sumusunod
na gawain.

Isaisip

Ang Rehiyon III ay binubuo ng pitong lalawigan. Ang bawat

lalawigan ay may mga makasaysayang pook at makasaysayang
pangyayari na naging bahagi na ng kasaysayan sa naturang
lalawigan. Ang mga ito ay sumasalamin sa nakaraan na
nakatutulong sa pag-unlad ng lugar at natatanging kayaman ng

17
mga lalawigan na maipagmamalaki at nakakahikayat ng mga
turistang local at banyaga upang maisulong ang turismo sa
bawat lalawigan.

Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na tanong. Isulat ang sagot

sa hiwalay na sagutang papel.
1. Ano–ano ang mga makasaysayang pook na makikita
sa Tarlac?
2. Saan makikita ang Simbahan ng Barasoain ?
3. Ang Fort Ramon Magsaysay ay matatagpuan saang
lalawigan sa Rehiyon III?
4. Magbigay ng mga makasaysayang pook na matatagpuan
sa lalawigan ng Bataan
5. Anong lalawigan makikita ang mga sumusunod makasay-
sayang pook: Campones Island Lighthouse, san Agustine
Cathedral, Bundok Pinatubo, Himpilang Pandagat ng
Look Subic?
Ikaw ay kapuri-puri at nasagutan mo ng tama ang lahat ng
ng mga tanong. Handa kana bang sagutan ang mga sumusunod
na gawain?

Isagawa

Panuto: Isalaysay ang mga sumusunod na makasaysayang. Isulat

ang sagot sa hiwalay na sagutang papel.
1. Dambana ng Kagitingan
________________________________________________________
________________________________________________________

18
 2. Mariano Llanera
________________________________________________________
________________________________________________________
3. San Sebastian Cathedral
________________________________________________________
________________________________________________________

4. Clark Air Base

________________________________________________________
________________________________________________________

5. St. Agustin Cathedral

________________________________________________________
________________________________________________________

Mahusay! Ang galing mo.

Tayahin

A. Paano mo hihikayatin ang iyong kaibigan upang pasyalan at

alamin ang mga makasaysayang pook o pangyayari sa iyong
lalawigan?

B. Mayaman ang ating rehiyon sa mga makasaysayang pook.

Paano nakatutulong sa kabuhayan ng mga tao naninirahan sa
bawat lalawigan na nabibilang sa Rehiyon III?

C. Gumawa ng poster tungkol sa makasaysayang pook o

pangyayari sa iyong lalawigan. Gawin ito sa long bond paper.

19
Gamitin itong patnubay sa pag-iskor ng paggawa ng poster.
Mabakabuluhan: 5 puntos
Simple: 3 puntos
Di-kasiya-siya: 1 puntos

Karagdagang Gawain

Panuto: Gumawa ng isang sanaysay gamit ang temang ito:

Lalawigan ko, Ipagmamalaki ko!

Pagbibigay ng marka sa sanaysay:

Nilalaman: 3 puntos
Kaayusan: 2 puntos
Kabuan: 5 puntos

20
 21
Subukin Pagyamanin E.
Tarlac Bataan A 1. B 4. A
Bulacan Pampanga 1. Nueva Ecija: Fort Ramon 2. D 5. F
Nueva Ecija Aurora Magsaysay, Bahay Sedico, 3. E
Zambales Tarlac Camp Pangatian Shrine,
F – Magkakaiba ang sagot
Unang Sigaw ng
Balikan
Nueva Ecija
1. Mali G – Magkakaiba ang sagot
2. Tama 2. Tarlac: San Sebastian
3. Tama Cathedral, Capas H.
4. Tama National Shrine, Death 1. Oo
5. Mali March Monument, St. 2. Oo
Rose Convent 3. Hindi
Suriin 4. Oo
3. Zambales: Campones
1. 5. Hindi
Aurora: Simbahan ng Baler, Island Lighthouse, San
Trombo Marina… Agustin Cathedral, Bundok Isaisip
Pinatubo, Himpilang A
Bataan: Dambana ng Pandagat ng Look Subic 1. San Sebastian
Kagitingan, Bataan Death 4. Bataan: Dambana ng Cathedral, Capas
March Kagitingan, Bataan National Shrine, Casa
Real, St. Rose Convent
Death March
Bulacan: Simbahan ng 2. Bulacan
Barasoain, Casa Real De 5. Pampanga: Clark Air Base, 3. Nueva Ecija
Malolos Pampanga PNR Station, 4. Dambana ng
Simbahan ng San Agustin Kagitingan, Bataan
Nueva Ecija: Fort Ramon ng Lubao Death March
Magsaysay, Bahay Sedico, 6. Bulacan: Simbahan ng 5. Zambales
Camp Pangatian Shrine,
Barasoain, Casa Real
Unang Sigaw ng Nueva Ecija Isagawa
De Malolos
1. Magkakaiba ang sagot
Pampanga: Clark Air Base, 7. Aurora: Simbahan ng 2. Magkakaiba ang sagot
Pampanga PNR Station, Baler, Trombo Marina 3. Magkakaiba ang sagot
Simbahan ng San Agustin ng 4. Magkakaiba ang sagot
Lubao B 5. Magkakaiba ang sagot
1. Tarlac
Tarlac: San Sebastian 2. Aurora Tayahin
Cathedral, Capas National 3. Nueva Ecija A: Magkakaiba ang sagot
Shrine, Death March 4. Pampanga B: Magkakaiba ang sagot
Monument, St. Rose Convent 5. Bataan
Karagdagang Gawain
Zambales: Campones Island C Magkakaiba ang sagot
Lighthouse, San Agustin 1. B 4. B
Cathedral, Bundok Pinatubo, 2. C 5. A
Himpilang Pandagat ng Look 3. C
Subic D
1. St. Rose Convent
2. Magkakaiba ang sagot 2. Clark Air Base
3. Magkakaiba ang sagot 3. Capas National Shrine
4. Magkakaiba ang sagot 4. Casa Real
5. Magkakaiba ang sagot 5. Clark Air Base
- Magkakaiba ng sagot
Susi sa Pagwawasto
Sanggunian

Rabang, Alejandro, Aleta Aquino, Alicia Gamboa, Alicia

Alegado, Angelina Mata, Bibiana. Ramos, Celia Duenas,
Eileen Apostol, Elvira Ramos, Erlinda Valenton, Erlinda Dela
Cruz, Gina Palgue, Gina Macasio, Grand Pacheco, Jesus
Garcia, Lamberto Gamurot, Liberty Josefina Guzman, Lolita
Matias, Lourdes Mejia, Luzviminda Timbol, Marites Bumanlag,
Miriam Dingal, Natividad Simbol, Noel Palgue, Orlando
Fernandez, Oscar Rigor, Remedios Lisin, Rosa Mangaliag,
and Wilma Diamzon. 2001. Kasaysayang Lokal TARLAC.
Quezon City: ALL-NATIONS Publishing Co. Inc.
Austria, Ma. Rosalie, Jeaneth Doyog, Mary Abigail Bautista,
Diosdado Mateo, Jose Galang, Teodora Mendoza,
Angelique Romero, Mary Jane De Vera, Grace Almera, and
Alma LIngat. 2019. Araling Panlipunan: Kagamitan Ng Mag-
Aaral Rehiyon III Central Luzon. 1st ed. San Fernando,
Pampanga: Department of Education-Bureau of Learning
Resources.
K To 12 Most Essential Learning Competencies. 2020. Ebook. Pasig
City: Department of Education.
Manalo, Thea Joy, Charity Capunitan, Walter Galang, and Rodel
Sampang. 2015. Araling Panlipunan: Patnubay Ng Guro. 1st
ed. Pasig City: Department of Education.

Sanggunian ng mga Larawan

Bernie S. De Vera. “National Capas Shrine”. RnB Collection
Bernie S. De Vera. “San Sebastian Cathedral”. RnB Collection
Bernie S. De Vera. “St. Rose Convent”. RnB Photo Collection
Erick Dantoc. Campones Island in Zambales Island of the
Philippines. www.islandofthephilippines.com

22
Going Turista. 2014. Churches in Zambales VIsita Iglesia.
https://palyintourist. blospot.com/2014/04/Churches-in-
Zambales-Visita-Iglesia.html
J. J. Carpio. 2014. Façade of the Saint Agustine Church in Lubao,
Pampanaga.
https://en.wikipedia.rg/wiki/San_Agustin.Chruch_(Lubao)#/
media/File:JC_ Lubao-23.jpg
Lino L. Dizon. Araling Tarlakenyo: The Casa-Real or by then the
Tarlac Government Building in 1901. GPO. Ctto.
https://www.facebook.com/photo?fbid=2886127541440473&
set
National Historical Commission of the Philippines. 2014. Himpilang
Pandagat ng Look ng Subic.
https://nhchistoricsites.blogspot.com/2014/02/himpilang-
pandagat-ng-look-ng-subic.html
Nerbie Mendoza. 2011. The 7107 Project:AURORA:Boasting Natures
WondersThe 7107 projectblogspot.com
Ramon F. Velasquez. 2012. San Fernando Railway Station
(Pampanga).https://en.wikipedia.org/wiki/San_Fernando_sta
tion_(Pampanga)#/media/File:Sftrain2jf.JPG
Rizal P. Valenzuela. 2019. “San Sebastian Cathedral”. RnB Photo
Collection

23
Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa:

Department of Education–Region III – Learning Resources

Management Section (DepEd Region III – LRMS)

Diosdado Macapagal Government Center,

Maimpis, City of San Fernando (P)