1.6.2021.
REŠETKE PROFILA
REŠETKE PROFILA
Nestacionarnost strujanja u turbomašinama se pri projektovanju zanemaruje, i
smatra se da je u toku rada strujanje ustaljeno.
Turbulentno strujanje u turbomašinama može se posmatrati preko osrednjenih i
fluktuirajućih članova strujnih parametara (korištenjem Reynolds-ove teoreme
osrednjavanja strujnih parametara), što je naročito važno kod trodimenzijskih metoda
proračuna.
Problem prostornog strujnja je uslovio razvoj slijedećih osnovnih tipova teorijskih
metoda za proračun strujnja u turbomašinama:
jenodimenzijskih
dvodimenzijskih I
trodimenzijskih
REŠETKE PROFILA
Primjer ovakvog strujanja u polarno-cilindričnom koordinatnom sistemu je prikazano
na sl., kod koga se strujni parametri mijenjaju samo sa radijusom r, a ne zavise ni od
ugla rotacije θ, ni od podužne koordinate z.
Strujnica AB je reprezent cijelog strujnog polja i ona se pomeranjem duž ose z ili
zaokretanjem za ugao θ dovodi u položaj bilo koje strujnice u polju.
Primjena metode jednodimenzijske teorije omogućava određivanje samo
približnih parametara turbomašine, pri čemu često proračunski režim dosta
odstupa od optimalnog režima (tj. režima maksimalnog stepena korisnosti).
Strujanje u turbomašinama je, u opštem slučaju, izrazito kompleksno, s obzirom da
je prostorno, nestacionarno i turbulentno, dok je radni fluid stišljiv i viskozan.
Matematički model koji bi opisivao ovakva strujanja bio bi veoma složen i praktično
neupotrebljiv, tako da je neophodno uprostiti ga. To se postiže modelima strujanja,
odnosno šematizacijom strujanja, koju prati primjena empirijskih podataka.
Proračun strujanja u hidrauličnim turbomašinama se po pravilu vrši po modelu
nestišljivog fluida, zbog zanemarljive stišljivosti radnog fluida, tj. vode.
Teorijska istraživanja kinematičkih karakteristika strujanja u turbomašinama najčešće
se vrše po modelu strujnja neviskoznog fluida, odnosno realni fluid se zamjenjuje
pretpostavkom o neviskoznom, odnosno idealnom fluidu.
Nedostatak ovog modela je nemogućnost odeređivanja gubitaka strujne energije u
protočnim dijelovima turbomašine.
REŠETKE PROFILA
Najprostiji model zasniva se na primjeni metode jednodimenzijske teorije
strujanja.
U osnovi ove metode su slijedeće pretpostavke:
1. strujanje fluida je po poznatim osnosimetričnim površinama, čija se osa
simetrije podudara sa osom turbomašine;
2. strujanje na svakoj osnosimetričnoj površini posmatra se izolovano, bez
uzimanja u obzir međsobnog uticaja strujanja na osnosimetričnim
površinama;
3. strujni parametri se mijenjaju po kružnoj koordinati, tj. posmatraju se po
kružnoj koordinati osrednjeni parametri (čime se realna lopatična rešetka
zamjenjuje fiktivnom rešetkom sa beskonačnim brojem tankih lopatica).
REŠETKE PROFILA
Ova metoda praktično ne daje mogućnost ocjene očekivanih energetskih parametara
(i kavitacijskih pokazatelja) radnog kola i ne omogućava dobijanje smjernica za
konstruisanje lopatičnih sistema.
Za konstrukciju lopatičnih rešetaka neophodno je korištenje dopunskih empirijskih
zavisnosti dobijenih brojnim eksperimentalnim istraživanjima.
1
 1.6.2021.

REŠETKE PROFILA Ravanske rešetke profila

Znatno realniju sliku strujanja od one koju daje jednodimenzijski model strujanja daje
rešenje dvodimenzijskih zadataka hidrodinamike turbomašina.
U zadatku osnosimetričnog strujanja ne uzima se u obzir neravnomjernost strujanja po
kružnoj koordinati, što dovodi, kao i kod jednodimenzijske teorije, do primjene šeme
beskonačnog broja beskonačno tankih lopatica.
Na sl., prikazano je dvodimenzijsko strujanje kod kojeg, u polarno-cilindričnom
koordinatnom sistemu, važi: tj. strujanje je nezavisno od ugla θ.
Sve strujnice iz bilo koje tačke kruga nastalog rotacijom tačke A’ oko ose z se
međusobno podudaraju i leže na osnosimetričnoj strujnoj površini određenoj konturom
A’B’.
Kako je u predhodnom poglavlju bilo riječi, kompleksno trodimenzionalno strujanje u
turbomašinama može se analizirati preko dvodimenzijskog osnosimetričnog strujnog
prostora, koji nazivamo ravanskom profilnom rešetkom.
Kada se osnosimetrični strujni prostor, koji je kod osnih turbomašina predstavljen
cilindričnim strujnim površinama, ''rasiječe'' po jednoj izvodnici i razmota u ravni dobija
se prava ravanska rešetka profila.
Pravu ravansku rešetku sačinjava beskonačni niz profila postavljen ekvidistantno duž
prave y, koja predstavlja osu rešetke.
Rastojanje između podudarnih (korespodentnih) tačaka dva susjedna profila naziva se
korakom rešetke, t.
Srednja linija profila ili skeletnica profila predstavlja geometrijsko mjesta centara
krugova upisanih u profil.

Ravanske rešetke profila Ravanske rešetke profila

Skeletnica profila može biti prava linija i tada se govori o simetričnim profilima. Takođe
skeletnica može biti i neka kriva linija (kružni luk ili bilo koja proizvoljna glatka kriva), a Najveće rastojanje od skeletnice do tetive profila je iskrivljenost ili strijela profila, f.
tada je profil asimetričan.
Na profilu se zapažaju dvije strane, grudna strana profila (sg, često označena samo
slovom g), koja direktno izaziva skretanje struje fluida, i nasuprot njoj leđna strana
Čelo profila je prednji dio profila glatko zaobljen radijusa r1,
profila (sl, često označena samo slovom l).
dok je rep profila zadnji dio profila koji se obično završava
glatkim zaobljenjem radijusa r2, ali može takođe biti i šiljast,
sa uglom klina gama.
Ugao nagiba tetive profila, βt, je ugao tetive profila u
odnosu na osu rešetke y.
U presjeku skeletnice i čela profila definiše se ulazna ivica
profila, dok se u preseku skeletnice i repa profila definiše Uglovi nagiba tangenti produžene skeletnice u
izlazna ivica profila. ivičnim tačkama profila su uglovi nagiba profila na
ulazu (β1l) i izlazu iz rešetke (β2l).

Duž koja spaja ulaznu i izlaznu ivicu profila naziva se tetivom

profila, l.

Ravanske rešetke profila Ravanske rešetke profila

Položaj profila u rešetki je definisan korakom rešetke i uglom nagiba tetive profila.

2
 1.6.2021.

Ravanske rešetke profila Ravanske rešetke profila

Kod centrifugalnih turbomašina osnosimetrični strujni prostor se predstavlja u ravni
pomoću kružnih profilnih rešetaka. Na sl. su prikazane kružne profilne rešetke
pumpnog i turbinskog tipa.

Kružna rešetka se dobija sukcesivnim rotiranjem profila oko centralne tačke za ugao
2π/N, pri čemu je N – broj profila u rešetki (odnosno broj lopatica radnog kola).

Upravo vrijednost ovog ugla predstavlja korak kružne rešetke, t.

Ravanske rešetke profila Ravanske rešetke profila

Ravanske rešetke profila Ravanske rešetke profila

Podjela ravanskih rešetki profila

3
 1.6.2021.

Ravanske rešetke profila Rešetke profila

Rešetke profila Rešetke profila

Strujanje kroz protočne organe turbomašine

Rešetke profila Rešetke profila

4
 1.6.2021.

Rešetke profila Rešetke profila

Rešetke profila Rešetke profila