PAGBABAGO NG KLIMA

(CLIMATE CHANGE)
KATIBAYAN AT SANHI

APDEYT 2020

Isang pangkalahatang-ideya mula sa Royal Society at ng

US National Academy of Science

PAUNANG SALITA
 ANG PAGBABAGO NG KLIMA AY ISA SA MGA PANGUNAHING ISYU NG ATING PANAHON. Mas tiyak na ito
ngayon kaysa dati,batay sa mga ebidensya, na ang mga tao ay nagbabago ng klima ng mundo. Ang pag-init
ng atmospera at ng karagatan, sabayan pa ng patuloy na pagtaas ng dagat, mabilis na pagkatunaw ng yelo
sa Artic Sea, at iba pang may kinalaman sa pagbabago ng klima. ‘Di kapani-paniwalang baha, nakakatirik
na init, sunog sa kagubatan na nagkakahalaga ng bilyon-bilyong pinsala. Ang mga tirahan ay sumasailalim
sa mabilis na pagbabago bilang tugon sa pagbabago temperatura at mga pattern ng pag-ulan.

Ang Royal Society at US National Academy of Sciences, sa kanilang iisang hangarin na isulong ang
paggamit ng syensya upang makinabang ang lipunan at ipaalam ang mga kritikal na debate sa patakaran,
ginawa ang orihinal na Pagbabago ng Klima: Katibayan at Mga Sanhi noong 2014. Ito ay isinulat at sinuri
ng isang UK-US na pangkat ng mga nangungunang siyentipiko sa klima . Ang bagong edisyong ito, na
inihanda ng parehong pangkat ng may-akda, ay apdyet sa pinakabagong datos ng klima at siyentipikong
pagsusuri, na lahat ay nagpapatibay sa ating pag-unawa sa pagbabago ng klima na dulot ng tao.

Malinaw ang ebidensya. Gayunpaman, dahil sa likas na katangian ng syensa hindi lahat ng detalye ay
ganap na tiyak. Ni hindi pa nasasagot ang bawat mahalagang tanong. Nagpapatuloy parin ang pagkalap ng
mga ebidensya sa buong mundo. Ilang mga bagay na and naging malinaw at ang mga bagong insayt ay
lumitaw. Halimbawa, ang panahon ng mas mabagal na pag-init noong 2000s at unang bahagi ng 2010s ay
natapos sa biglaang pagtaas ng temperatura sa noong ng 2014 hanggang 2015. Umabot naman ito sa
pinakamabagal na pagtaas noong 2017 na nagpatuloy pa. Ang mga ito at iba pang kamakailang mga
obserbasyon na nagmula sa mga talakayan ay tutugunan sa librong ito. Patuloy na lumalakas ang mga
panawagan para sa pagbabago and pagkilos. Ayon sa 2020 Global Risks Perception Survey mula sa World
Economic Forum ang pagbabago ng klima at mga kaugnay na isyu sa kapaligiran ay ang nangungunang
limang maaring mangyari sa loob ng susunod na sampung taon. Gayunpaman, ang internasyonal na
pamayanan ay malayo pa sa pagpapakita ng pagbagay, at iba pang mga paraan upang harapin ang
pagbabago ng klima.

Ang siyentipikong impormasyon ay isang mahalagang bahagi para sa lipunan upang makagawa ng
matalinong mga pagpapasya kung paano mabawasan ang bilis ng pagbabago ng klima at kung paano
umangkop sa mga epekto nito. Ang librong ito ay nagsisilbing pangunahing reperensiyang dokumento
para sa mga gumagawa ng desisyon, gumagawa ng patakaran, tagapagturo, at iba pang naghahanap
kapani-paniwalng mga sagot tungkol sa kasalukuyang kalagayan ng syensya sa pagbabago ng klima.

Kami ay lubos nagpapasalamat na anim na taon na ang nakararaan, sa pamumuno ni Dr. Ralph J. Cicerone,
dating Pangulo ng National Academy of Sciences, at Sir Paul Nurse, dating Pangulo ng Royal Society, ay
nagkasundo ang dalawang organisasyong ito upang makabuo ng mataas na antas ng pangkalahatang-
ideya ng syensya sa pagbabago ng klima. Bilang kasalukuyang mga Presidente ng mga organisasyong ito,
nalulugod kaming mag-alok ng apdeyt sa mahalagang reperensiya na ito, na suportado ng kabutihang-
loob ng Pamilyang Cicerone.

Marcia McNutt Venki Ramakrishnan

Presidente, National Academy of Sciences Presidente, Royal Society

PARA SA KARAGDAGANG PAGBASA

Para sa mas detalyadong pagtalakay sa mga paksang
tinalakay sa dokumentong ito (kabilang ang mga
reperensiya sa pinagbabatayan ng orihinal na
pananaliksik), tingnan ang:
■ Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC),
2019: Special Report on the Ocean and Cryosphere in a
Changing Climate [https://www.ipcc.ch/srocc]
■ National Academies of Sciences, Engineering, and
Medicine (NASEM), 2019: Negative Emissions Technologies
and Reliable Sequestration: A Research Agenda
[https://www.nap.edu/catalog/25259]
■ Royal Society, 2018: Greenhouse gas removal
[https://raeng.org.uk/greenhousegasremoval]
■ U.S. Global Change Research Program (USGCRP), 2018:
Fourth National Climate Assessment Volume II: Impacts,
Risks, and Adaptation in the United States
[https://nca2018.globalchange.gov]
■ IPCC, 2018: Global Warming of 1.5°C
[https://www.ipcc.ch/sr15]
■ NRC, 2013: Abrupt Impacts of Climate Change:
Anticipating Surprises
[https://www.nap.edu/catalog/18373]
■ NRC, 2011: Climate Stabilization Targets: Emissions,
Concentrations, and Impacts Over Decades to Millennia
[https://www.nap.edu/catalog/12877]
■ Royal Society 2010: Climate Change: A Summary of the
Science
[https://royalsociety.org/topics-policy/publications/2010/
climate-change-summary-science]
■ NRC, 2010: America’s Climate Choices: Advancing the
Science of Climate Change
[https://www.nap.edu/catalog/12782] Much of the
original data underlying the scientific findings discussed
here are available at:
■ https://data.ucar.edu/
■ https://climatedataguide.ucar.edu
■ https://iridl.ldeo.columbia.edu

■ USGCRP, 2017: Fourth National Climate Assessment ■ https://ess-dive.lbl.gov/

Volume I: Climate Science Special Reports ■ https://www.ncdc.noaa.gov/
[https://science2017.globalchange.gov]
■ https://www.esrl.noaa.gov/gmd/ccgg/trends/
■ NASEM, 2016: Attribution of Extreme Weather Events in
the Context of Climate Change ■ http://scrippsco2.ucsd.edu
[https://www.nap.edu/catalog/21852]
■ http://hahana.soest.hawaii.edu/hot
■ IPCC, 2013: Fifth Assessment Report (AR5) Working
Group 1. Climate Change 2013: The Physical Science Basis
[https://www.ipcc.ch/report/ar5/wg1]

Ang NATIONAL ACADEMY OF SCIENCES (NAS) ay itinatag upang payuhan ang Istados Unidos sa mga isyung pang-
agham at teknikal nang lagdaan ni Pangulong Lincoln ang isang Congressional charter noong 1863. Ang National
Research Council, ang tagapangasiwa ng National Academyof Sciences at ang National Academy of Engineering, ay
naglabas ng maraming ulat sa mga sanhi at potensyal na tugon sa pagbabago ng klima. Ang mga mapagkukunan ng
impormasyon patungkol sa pagbabago ng klima ay mula sa National Research Council ay makikita sa
nationalacademies.org/climatechange.

Ang ROYAL SOCIETY ay isang tumatayong tagapangasiwang samahan ng mga kilalang siyentipiko. Ang mga
miyembro nito ay nagmula sa lahat ng larangan ng agham, enhinyero,at gamot. Ito ang pambansang akademya ng
agham sa UK. Ang pundasyon ng Lipunan, layuning makikita sa itinatag nitong mga Charter ng 1660s, ay kilalanin,
itaguyod, at suportahan ang kahusayan sa agham, at upang hikayatin ang pag-unlad at paggamit ng agham para
kapakanan ng sangkatauhan. Para sa mga karagdagang impormasyon patungkol sa paksa bisitahin ang
royalsociety.org/policy/climate-change.
MGA NILALAMAN
BUOD............................................................................................................................................................................................... 5
MGA KATANUNGAN......................................................................................................................................................................... 6
1 UMIINIT BA ANG KLIMA?..........................................................................................................................................................6
2 PAANO NALAMAN NG MGA SIYENTIPIKO NA ANG KASALUKUYANG PABABAGO NG KLIMA AY DAHIL SA MGA AKTIBIDAD
NG TAO ?..................................................................................................................................................................................... 7
3 KUNG ANG CO2 AY NATURAL NA ATMOSPERA, BAKIT ANG MGA EMISYON MULA SA AKTIBIDAD NG TAO AY
NAKAKAAPEKTO?........................................................................................................................................................................ 8
4 ANO ANG PAPEL NA GINAMPANAN NG ARAW SA PAGBABAGO NG KLIMA NITONG MGA NAKARAANG DEKADA?................9
5 ANO ANG SINASABI SA ATIN NG MGA PAGBABAGO NG TEMPERATURA NG ATMOSPERA—MULA SA IBABAW HANGGANG
SA STRATOSPHERE—TUNGKOL SA MGA SANHI NG KAMAKAILANG PAGBABAGO NG KLIMA?.................................................10
6 NATURAL LANG NA NAGBABAGO ANG KLIMA. BAKIT NGA BA NAKAKABAHALA NGAYON ANG PAGBABAGO NG KLIMA?....10
7 ANG KASALUKUYANG LEBEL NG KONSENTRASYON NG CO2 SA ATMOSPERA AY HINDI PA NAGAGAWA SA KASAYSAYAN NG
EARTH?...................................................................................................................................................................................... 11
8 MAYROON BANG PUNTO KUNG SAAN ANG PAGDARAGDAG NG MAS MARAMING CO2 AY HINDI MAGIGING SANHI NG
KARAGDAGANG PAG-INIT?....................................................................................................................................................... 13
9 MAY PAKAKAIBA BA ANG BILIS NG PAG-INIT SA BAWAT DEKADA?........................................................................................14
10 NANGANGAHULUGAN BA ANG PAGBAGAL NG PAG-INIT NOONG 2000S HANGGANG UNANG BAHAGI NG 2010S NA
HUMINTO NA ANG PAGBABAGO NG KLIMA?............................................................................................................................15
MGA DAPAT MALAMAN SA PAGBABAGO NG KLIMA.....................................................................................................................17
11 KUNG ANG MUNDO AY UMIINIT, BAKIT ANG ILANG MGA TAGLAMIG AT TAG-ARAW AY NAPAKALAMIG PA RIN?.............25
12 BAKIT BUMABABA ANG YELO SA DAGAT NG ARCTIC HABANG ANG YELO SA DAGAT NG ANTARCTIC AY BAHAGYANG
NAGBAGO?................................................................................................................................................................................ 26
13 PAANO NAKAKAAPEKTO ANG PAGBABAGO NG KLIMA SA LAKAS AT DALAS NG MGA BAHA, TAGTUYOT, BAGYO, AT
BUHAWI?.................................................................................................................................................................................. 27
14 GAANO KABILIS ANG PAGTAAS NG LEBEL NG DAGAT?........................................................................................................28
15 ANO ANG PAG-AASIDO NG KARAGATAN AT BAKIT ITO MAHALAGA?..................................................................................30
16 GAANO KATIYAK ANG MGA SIYENTIPIKO NA ANG MUNDO AY LALONG MAG-IINIT SA DARATING NA SIGLO?....................30
17 ANG PAGBABAGO BA NG KLIMA NG ILANG DEGREE AY ISANG DAHILAN NG PAG-AALALA?................................................32
18 ANO ANG GINAGAWA NG MGA SIYENTIPIKO UPANG MATUGUNAN ANG MGA PANGUNAHING KAWALAN NG KATIYAKAN
SA ATING PAG-UNAWA SA SISTEMA NG KLIMA?......................................................................................................................33
19 ANG MGA SENARYO BA NG SAKUNA TUNGKOL SA MGA TIPPING POINT TULAD NG "PAGPATAY SA GULF STREAM" AT
PAGPAPALABAS NG METHANE MULA SA ARCTIC AY ISANG DAHILAN UPANG ALALAHANIN?..................................................35
20 KUNG ANG MGA PAGLABAS NG GREENHOUSE GAS AY ITINIGIL, BABALIK KAYA ANG KLIMA SA MGA KONDISYON NOONG
200 TAON NA ANG NAKAKARAAN?...........................................................................................................................................36
KONKLUSYON................................................................................................................................................................................. 38
MGA PASASALAMAT......................................................................................................................................................................39
BUOD

Ang mga GREENHOUSE GASES tulad ng carbon dioxide (CO2) ay sumisipsip ng init (infrared
radiation)na ibinubuga mula sa ibabaw ng Earth. Ang pagtaas sa atmospheric concentrations ng
mga ito ay nagiging sanhi ng pag-init ng Earth ang mga trap gas na syang lalong napapainit
dito. Mga aktibidad ng tao—lalo na ang pagsunog ng fossil fuels mula noong simula ng
Industrial Revolution—ay tumaas ang atmospheric CO2 concentrations ng higit sa 40%, na may
higit sa kalahati ng pagtaas na nagaganap mula noong 1970. Mula noong 1900, tumaas ang
karaniwan na temperatura sa ibabaw ng earth ay tumaas ng humigit-kumulang 1 °C (1.8 °F).
Sinabayan pa ito ng pag-init ng karagatan, pagtaas ng lebel ng dagat, mabilis na pagbaba ng
yelo sa dagat ng Arctic, malawakang pagtaas sa dalas at intensity ng mga heatwave, at marami
pang ibang nauugnay na epekto sa klima. Karamihan sa mga ito ay mayroon naganap sa huling
limang dekada. Batay sa mga detalyadong pagsusuri, na nagpakita na ang pag-init sa panahong
ito ay pangunahing resulta ng tumaas na konsentrasyon ng CO2 at iba pa mga greenhouse
gases. Ang patuloy na paglabas ng mga gas na ito ay magdudulot ng karagdagang pagbabago sa
klima, kabilang ang malaking pagtaas sa pandaigdigang karaniwan na temperatura sa ibabaw at
mahalaga pagbabago sa klima ng rehiyon. Ang magnitude at timing ng mga pagbabagong ito ay
depende sa maraming mga maraimng kadahilanan, at pagbagal at pagbilis sa pag-init na
tumatagal ng isang dekada o higit at patuloy pang nagaganap. Gayunpaman, ang
pangmatagalang pagbabago ng klima sa loob ng maraming dekada ay magdedepende higit sa
lahat sa kabuuang dami ng CO2 at iba pang greenhouse gases na resulta ng aktibidad ng tao.
MGA KATANUNGAN

1 UMIINIT BA ANG KLIMA?

Oo. Ang karaniwan na temperatura ng hangin sa ibabaw ng Earth ay tumaas ng humigit-

kumulang 1 °C (1.8 °F) mula noon1900, na may higit sa kalahati ng pagtaas na naganap mula
noong kalagitnaan ng 1970s [Larawan 1a]. Isang malawak hanay ng iba pang mga obserbasyon
(tulad ng pinababang lawak ng yelo sa dagat ng Arctic at tumaas na init ng karagatan) at mga
indikasyon mula sa natural na mundo (tulad ng mga pagbabago sa poleward ng mga species ng
isda, mammal, insekto, atbp.) na sensitibo sa temperatura ay magkasamang nagbibigay ng hindi
mapag-aalinlang ebidensya ng pag-init ng mundo.
Ang pinakamalinaw na katibayan para sa pag-init sa ibabaw ay nagmumula sa malawakang mga
tala ng thermometer na, sa ilan mga lugar, umabot pabalik sa huling bahagi ng ika-19 na siglo.
Ngayon, ang mga temperatura ay sinusubaybayan sa maraming libu-libo mga lokasyon, sa
ibabaw ng lupa at karagatan. Hindi direktang na pagtatantya ng pagbabago ng temperatura
mula sa pagbibilang mga singsing ng puno at mga core ng yelo ay nakakatulong na ilagay ang
mga kamakailang pagbabago sa temperatura sa konteksto ng nakaraan. Sa mga tuntunin ng
karaniwan na temperatura sa ibabaw ng Earth, ang mga hindi direktang pagtatantya na ito ay
nagpapakita na ang 1989 hanggang 2019 ay malamang na ang pinakamainit na 30-taong
panahon sa mahigit 800 taon; ang pinakahuling dekada, 2010-2019, ay ang pinakamainit na
dekada sa instrumental record sa ngayon (mula noong 1850).Ang isang malawak na anay ng iba
pang mga obserbasyon ay nagbibigay ng isang mas komprehensibong larawan ng pag-init sa
buong sistema ng klima. Halimbawa, ang mas mababang kapaligiran at ang itaas na mga layer
ng karagatan ay uminit din, bumababa ang snow at yelo sa Northern Hemisphere, lumiliit ang
yelo sa Greenland, at tumataas ang lebel ng dagat [Larawan 1b]. Ang mga sukat na ito ay
ginawa gamit ang iba't ibang panglupain, pangkaragatan, at space-based monitoring system, na
nagbibigay ng karagdagang kumpiyansa sa realidad ng global-scale na pagbabago ng klima ng
Earth.

Larawan 1A. Global average ng temperatura ng ibabaw ng
Earth ay tumaas bilang ipinakita sa graph na ito ng
pinagsamang mga datos sa lupa at karagatan Mula 1850
hanggang 2019, na nagmula sa tatlong independiyenteng
pagsusuri ng magagamit na mga grupo ng datos. Ang
temperatura nakalap ay nauugnay sa pandaigdigan average
na temperatura ng ibabaw ng Earth noong 1961−1990.
Pinagkunan: NOAA Climate. Gov; Ang data mula sa UK Met
Office Hadley Center (maroon), US National Aeronautics at
Space Administration Goddard Institute for Space Studies
(red), at US National Oceanic and Atmospheric
Administration National Centers for Environmental
Information (orange).
Larawan 1B. Malaking bahagi ng naobserbahang ebidensya
bukod sa record ng temperatura sa ibabaw ng Earth ay
nagpapakita na ang klima ng Earth ay patuloy na
nagbabago. Halimbawa, ang karagdagang ebidensya ng
pag-init ay mauugnay sa dramatikong pagbaba ng yelo sa
karagatan ng Artic sa summer(tuwing Septyembre), ang
pagbaba ng snow cover sa Hilagang Hemisphere tuwing
Hunyo, ang pagtaas ng global average ng dagat (700m o
2300 feet ) nilalamang init (kaugnay na average noong
1955-2006) at ng pagtaas ng tubig dagat sa buong mundo.
Pinagkunan: NOAA Climate.gov
2 PAANO NALAMAN NG MGA SIYENTIPIKO NA ANG KASALUKUYANG
PABABAGO NG KLIMA AY DAHIL SA MGA AKTIBIDAD NG TAO ?

Alam ng mga siyentipiko na ang kamakailang pagbabago ng klima ay higit na sanhi ng mga
aktibidad ng tao mula sa isang pag-unawa sa pangunahing pisika, paghahambing ng mga
obserbasyon sa mga modelo, at pagtagpi-tagpiin ang mga detalyadong pattern ng pagbabago
ng klima na dulot ng iba't ibang impluwensya ng tao at natural.
Mula noong kalagitnaan ng 1800s, alam ng mga siyentipiko na ang CO2 ay isa sa mga
pangunahing greenhouse gases na mahalaga sa balanse ng enerhiya ng Earth. Direktang
pagsukat ng CO2 sa atmospera at sa hangin na nakulong sa palabas ng yelo na ang atmospheric
CO2 ay tumaas ng higit sa 40% mula 1800 hanggang 2019. Mga sukat ng iba't ibang anyo ng
carbon (isotopes, tingnan ang Tanong 3) ay nagpapakita na ang pagtaas na ito ay dahil sa mga
aktibidad ng tao. Iba pang greenhouse ang mga gas (kapansin-pansin ang methane at nitrous
oxide) ay dumarami rin bilang resulta ng mga aktibidad ng tao. Ang ang naobserbahang pagtaas
ng temperatura sa ibabaw ng mundo mula noong 1900 ay pare-pareho sa mga detalyadong
kalkulasyon ng mga epekto ng naobserbahang pagtaas ng mga atmospheric greenhouse gases
(at iba pang pagbabagong dulot ng tao) sa Earth balanse ng enerhiya.
Ang iba't ibang impluwensya sa klima ay may iba't ibang lagda sa mga talaan ng klima. Ang mga
natatanging bakas na ito ay mas madaling makita sa pamamagitan ng pagsisiyasat nang higit sa
iisang numero (gaya ng karaniwan na temperatura ng ibabaw ng Earth), at sa halip na
tumitingin sa heograpikal at pana-panahong mga pattern ng pagbabago ng klima. Ang
naobserbahang mga pattern ng pag-init ng ibabaw, pagbabago ng temperatura sa kapaligiran,
pagtaas ng nilalaman ng init sa karagatan, pagtaas sa atmospheric moisture, pagtaas ng lebel ng
dagat, at pagbilis ng pagtunaw ng lupa at yelo sa dagat ay tumutugma din sa mga pattern
inaasahan ng mga siyentipiko na makakita dahil sa mga gawain ng tao (tingnan ang Tanong 5).
Ang mga inaasahang pagbabago sa klima ay nakabatay sa aming pag-unawa sa kung paano ang
mga greenhouse gases ay kinukulong ang init. Pareho itong pangunahing pag-unawa sa pisika
ng mga greenhouse gas at pag-aaral ng bakas na nakabatay sa pattern ipakita na ang mga likas
na sanhi lamang ay hindi sapat upang ipaliwanag ang kamakailang naobserbahang mga
pagbabago sa klima. Natural Ang mga sanhi ay kinabibilangan ng mga pagkakaiba-iba sa output
ng araw at sa pag-ikot ng Earth sa paligid ng Araw, mga pagsabog ng bulkan, at panloob na
pagbabago-bago sa sistema ng klima (tulad ng El Niño at La Niña). Mga kalkulasyon gamit ang
mga modelo ng klima (tingnan ang infobox, p. 20) ay ginamit upang gayahin kung ano ang
maaaring mangyari sa mga pandaigdigang temperatura kung lamang ang mga likas na salik ay
nakaimpluwensya sa sistema ng klima. Ang mga simulasyon na ito ay nagbubunga ng kaunting
pag-init sa ibabaw, o kahit na a bahagyang paglamig, sa paglipas ng ika-20 siglo at hanggang sa
ika-21. Lamang kapag mga modelo ay may kasamang impluwensya ng tao sa komposisyon ng
atmospera ay ang mga nagresultang pagbabago sa temperatura na naaayon sa mga
naobserbahang pagbabago.
3 KUNG ANG CO2 AY NATURAL NA ATMOSPERA, BAKIT ANG MGA
EMISYON MULA SA AKTIBIDAD NG TAO AY NAKAKAAPEKTO?

Ang mga aktibidad ng tao ay lubhang nakagambala sa natural na carbon siklo sa pamamagitan
ng pagkuha ng matagal nang nakabaon na fossil fuel at pagsunog sa mga ito para sa enerhiya,
kaya naglalabas ng CO2 sa atmospera.
Sa kalikasan, ang CO2 ay patuloy na ipinagpapalit sa pagitan ng atmospera, mga halaman, at
mga hayop sa pamamagitan ng photosynthesis, respiration, at decomposition, at sa pagitan ng
atmospera at karagatan sa pamamagitan ng gas palitan. Ang napakaliit na halaga ng CO2
(humigit-kumulang 1% ng rate ng paglabas mula sa fossil fuel combustion) ay na ibinuga rin sa
mga pagsabog ng bulkan. Ito ay binabalanse ng isang katumbas na halaga na inalis ng kemikal
weathering ng mga bato.

Ang antas ng CO2 noong 2019 ay higit sa 40% na mas mataas kaysa noong ika-19 na siglo.
Karamihan sa pagtaas ng CO2 na ito ay naganap mula noong 1970, tungkol sa oras kung kailan
bumilis ang pagkonsumo ng enerhiya sa buong mundo. Nasusukat bumababa ang bahagi ng iba
pang anyo ng carbon (ang isotopes 14C at 13C) at isang maliit na pagbaba sa konsentrasyon ng
oxygen sa atmospera (mga obserbasyon na magagamit mula noong 1990) ay nagpapakita na
ang pagtaas ng CO2 ay higit sa lahat mula sa pagkasunog ng fossil fuels (na may mababang 13C
fraction at walang 14C). Ang deforestation at iba pang pagbabago sa paggamit ng lupa ay
naglabas din ng carbon mula sa biosphere (buhay na mundo) kung saan ito ay karaniwang
naninirahan sa loob ng mga dekada hanggang siglo. Ang karagdagang CO2 mula sa fossil fuel
burning at Ang deforestation ay nakagambala sa balanse ng carbon siklo, dahil ang mga natural
na proseso na maaaring ibalik ang balanse ay masyadong mabagal kumpara sa mga rate kung
saan ang mga aktibidad ng tao ay nagdaragdag ng CO2 sa kapaligiran. Bilang resulta, ang isang
malaking bahagi ng CO2 na ibinubuga mula sa mga aktibidad ng tao ay naiipon sa kapaligiran,
kung saan ang ilan sa mga ito ay mananatili hindi lamang sa loob ng mga dekada o siglo, kundi
sa libu-libong mga taon. Ang paghahambing sa mga antas ng CO2 na sinusukat sa hangin na
nakuha mula sa mga core ng yelo ay nagpapahiwatig na ang kasalukuyang ang mga
konsentrasyon ay higit na mas mataas kaysa noong hindi bababa sa 800,000 taon (tingnan ang
Tanong 6).
4 ANO ANG PAPEL NA GINAMPANAN NG ARAW SA PAGBABAGO NG
KLIMA NITONG MGA NAKARAANG DEKADA?

Ang Araw ay nagbibigay ng pangunahing mapagkukunan ng enerhiya na nagtutulak sa sistema

ng klima ng Earth, ngunit ang mga pagkakaiba-iba nito ay naglaro ng napakaliit na papel sa mga
pagbabago sa klima na naobserbahan nitong mga nakaraang dekada. Ang mga direktang
pagsukat ng satellite mula noong huling bahagi ng 1970s ay nagpapakita ng walang netong
pagtaas sa output ng Araw, habang sa parehong oras ang mga temperatura sa ibabaw ng
mundo ay tumaas [Larawan 2].
Para sa mga panahon bago ang simula ng mga pagsukat ng satellite, ang kaalaman tungkol sa
mga pagbabago sa solar ay hindi gaanong tiyak dahil ang mga pagbabago ay hinuhulaan mula sa
mga hindi direktang pinagmumulan — kabilang ang bilang ng mga sunspot at ang kasaganaan
ng ilang mga anyo (isotopes) ng carbon o beryllium atoms, na ang mga rate ng produksyon sa
Earth's ang kapaligiran ay naiimpluwensyahan ng mga pagkakaiba-iba sa Araw. May katibayan
na ang 11-taong solar siklo, habang na ang output ng enerhiya ng Araw ay nag-iiba ng humigit-
kumulang 0.1%, ay maaaring maka-impluwensya sa mga konsentrasyon ng ozone, temperatura,
at hangin sa stratosphere (ang layer sa atmospera sa itaas ng troposphere, karaniwang mula 12
hanggang 50km sa ibabaw ng lupa, depende sa latitude at season). Maaaring mayroon ang mga
pagbabagong ito sa stratospheric isang maliit na epekto sa klima sa ibabaw sa loob ng 11-taong
siklo. Gayunpaman, ang magagamit na ebidensya ay hindi nagpapahiwatig binibigkas ang mga
pangmatagalang pagbabago sa output ng Araw sa nakalipas na siglo, kung saan ang mga dulot
ng tao na pagtaas sa mga konsentrasyon ng CO2 ay ang nangingibabaw na impluwensya sa
pangmatagalang global pagtaas ng temperatura sa ibabaw. Ang karagdagang katibayan na ang
kasalukuyang pag-init ay hindi resulta ng mga pagbabago sa araw ay matatagpuan sa mga
paggalaw ng temperatura sa iba't ibang taas sa atmospera (tingnan ang Tanong 5).

Larawan 2. Mga sukat ng enerhiya ng Araw patungong

Earth na nagpapakita na walang itong ugnayan sa pag-init
noong mga panahon na yun. Ang datos ay nagpapakita
lamang ng bahagyang periodic amplitude variations sa 11
taong siklo ng Araw. Pinagkunan: TSI data from
Physikalisch-Meteorologisches Observatorium Davos,
Switzerland, on the new VIRGO scale from 1978 to mid-
2018; temperatura data for same time period from the
HadCRUT4 dataset, UK Met Office, Hadley Centre.

5 ANO ANG SINASABI SA ATIN NG MGA PAGBABAGO NG TEMPERATURA

NG ATMOSPERA—MULA SA IBABAW HANGGANG SA STRATOSPHERE—
TUNGKOL SA MGA SANHI NG KAMAKAILANG PAGBABAGO NG KLIMA?
Ang naobserbahang pag-init sa ibabang kapaligiran at paglamig sa itaas na kapaligiran na
nagbibigay ng pangunahing idea sa mga pinagbabatayan na sanhi ng pagbabago ng klima at
ipahiwatig na ang mga natural na salik ay hindi sapat upang makapagpaliwanag sa mga
naobserbahang pagbabago.

Noong unang bahagi ng 1960s, ang mga resulta mula sa matematika/pisikal na mga modelo ng
sistema ng klima ay unang nagpakita na Ang mga pagtaas ng CO2 na dulot ng tao ay inaasahang
hahantong sa unti-unting pag-init ng mas mababang kapaligiran (ang troposphere) at paglamig
ng mas mataas na antas ng atmospera (ang stratosphere). Sa kabilang banda, anf pagtaas ng
output ng Araw ay magpapainit sa parehong troposphere at sa buong vertical na lawak ng
stratosphere. Sa sa oras na iyon, walang sapat na data sa pagmamasid upang subukan ang
hulang ito, ngunit ang mga sukat ng temperatura mula sa mga lobo ng lagay ng panahon at
satelayt ay nakumpirma na ang mga maagang pagtataya na ito. Ngayon ay kilala na
angnaobserbahang pattern ng pag-init ng tropospheric at stratospheric cooling sa nakalipas na
40 taon ay malawak parehong-pareho sa mga simulasyon ng modelo ng computer na
kinabibilangan ng mga pagtaas sa CO2 at pagbaba sa stratospheric ozone, bawat isa ay sanhi ng
mga aktibidad ng tao. Ang naobserbahang pattern ay hindi pare-pareho sa mga natural na
pagbabago sa output ng enerhiya ng Araw, aktibidad ng bulkan, o natural na pagkakaiba-iba ng
klima gaya ng El Niño at La Niña.

Sa kabila ng kasunduang ito sa pagitan ng mga global-scale na pattern ng na-modelo at

naobserbahang atmospheric pagbabago ng temperatura, mayroon pa ring ilang mga
pagkakaiba. Ang pinakakapansin-pansing pagkakaiba ay nasa tropiko, kung saan ang mga
modelo ay kasalukuyang nagpapakita ng higit na pag-init sa troposphere kaysa sa
naobserbahan, at sa Arctic, kung saan ang naobserbahang pag-init ng troposphere ay mas
malaki kaysa sa karamihan ng mga modelo.

6 NATURAL LANG NA NAGBABAGO ANG KLIMA. BAKIT NGA BA

NAKAKABAHALA NGAYON ANG PAGBABAGO NG KLIMA?

Ang lahat ng mga pangunahing pagbabago sa klima, kabilang ang mga natural, ay
nakakagambala. Nanguna ang mga nakaraang pagbabago sa klima sa pagkalipol ng maraming
uri ng hayop, paglilipat ng populasyon, at malinaw na pagbabago sa lupain sirkulasyon sa
ibabaw at karagatan. Ang bilis ng kasalukuyang pagbabago ng klima ay mas mabilis kaysa sa
karamihan ang mga nakaraang kaganapan, na ginagawang mas mahirap para sa mga lipunan ng
tao at sa natural na mundo na umangkop.

Ang pinakamalaking global-scale na mga pagkakaiba-iba ng klima sa kamakailang heolohikal na

nakaraan ng Earth ay ang mga siklo ng panahon ng yelo (tingnan ang infobox, p.B4), na mga
malamig na panahon ng glacial na sinusundan ng mas maiikling mainit na panahon [Larawan 3].
Ang huling ilan sa mga ito Ang mga natural na siklo ay umuulit halos bawat 100,000 taon.
Pangunahin ang mga ito sa mabagal na pagbabago sa Earth orbit, na nagbabago sa paraan ng
pamamahagi ng enerhiya ng Araw sa latitude at ayon sa panahon sa Earth. Ang mga orbital na
ito Ang mga pagbabago ay napakaliit sa nakalipas na ilang daang taon, at nag-iisa ay hindi sapat
upang maging sanhi ng naobserbahan magnitude ng pagbabago sa temperatura mula noong
Industrial Revolution, o kumilos sa buong Earth. Naka-on panahon ng panahon ng yelo, ang mga
unti-unting pagkakaiba-iba ng orbital na ito ay humantong sa mga pagbabago sa lawak ng mga
sheet ng yelo at sa kasaganaan ng CO2 at iba pang mga greenhouse gas, na nagpalaki naman ng
paunang pagbabago ng temperatura.

Ang mga kamakailang pagtatantya ng pagtaas sa pandaigdigang karaniwan na temperatura

mula noong katapusan ng huling panahon ng yelo ay 4 hanggang 5 °C (7 hanggang 9 °F).
Naganap ang pagbabagong iyon sa loob ng humigit-kumulang 7,000 taon, simula 18,000 taon
na ang nakalilipas. CO2 ay tumaas ng higit sa 40% sa nakalipas na 200 taon, karamihan sa mga
ito mula noong 1970s, na nag-aambag sa tao pagbabago ng badyet ng enerhiya ng planeta na
hanggang ngayon ay nagpainit sa Earth ng humigit-kumulang 1 °C (1.8 °F). Kung ang pagtaas ng
CO2 ay patuloy na hindi napigilan, ang pag-init ng parehong magnitude bilang ang pagtaas ng
panahon ng yelo ay maaaring asahan sa pagtatapos ng siglong ito o sa lalong madaling
panahon. Ang bilis ng pag-init na ito ay higit sa sampung beses kaysa sa pagtatapos ng isang
panahon ng yelo, ang pinakamabilis na kilalang natural na patuloy na pagbabago sa
pandaigdigang saklaw.

7 ANG KASALUKUYANG LEBEL NG KONSENTRASYON NG CO2 SA

ATMOSPERA AY HINDI PA NAGAGAWA SA KASAYSAYAN NG EARTH?

Ang kasalukuyang antas ng konsentrasyon ng CO2 sa atmospera ay halos tiyak na hindi pa

nagagawa sa nakalipas na milyong taon, kung saan ang mga modernong tao ay umunlad at mga
lipunan umunlad. Gayunpaman, ang konsentrasyon ng CO2 sa atmospera ay mas mataas sa
higit pa sa Earth malayong nakaraan (maraming milyong taon na ang nakalilipas), sa panahong
ito ay palaeoclimatic at geological ang data ay nagpapahiwatig na ang mga temperatura at
antas ng dagat ay mas mataas din kaysa sa ngayon.

Ang mga sukat ng hangin sa mga core ng yelo ay nagpapakita na sa nakalipas na 800,000 taon
hanggang sa ika-20 siglo, ang nanatili sa loob ng 170 hanggang 300 parts per million (ppm) ang
konsentrasyon ng CO2 sa atmospera, na ginagawa ang kamakailang mabilis na pagtaas sa higit
sa 400 ppm sa loob ng 200 taon partikular na kapansin-pansin [Larawan 3]. Sa panahon ng
glacial siklo sa nakalipas na 800,000 taon ang parehong CO2 at methane ay kumilos bilang
mahalagang mga amplifier ng mga pagbabago sa klima na na-trigger ng mga pagkakaiba-iba sa
orbit ng Earth sa paligid ng Araw. Habang umiinit ang Earth mula sa huling panahon ng yelo,
temperatura at CO2 ay nagsimulang tumaas nang humigit-kumulang sa parehong oras at
patuloy na tumaas nang magkasabay mula sa humigit-kumulang 18,000 hanggang 11,000 taon
na ang nakalilipas. Ang mga pagbabago sa temperatura ng karagatan, sirkulasyon, kimika, at
biology ay naging sanhi ng CO2 inilabas sa atmospera, na sinamahan ng iba pang mga feedback
upang itulak ang Earth sa isang mas mainit na estado.

Para sa mga naunang heolohikal na panahon, ang mga konsentrasyon at temperatura ng CO2
ay natukoy mula sa hindi gaanong direkta paraan. Ang mga iminumungkahi na ang
konsentrasyon ng CO2 ay huling lumapit sa 400 ppm mga 3 hanggang 5 milyon taon na ang
nakalilipas, isang panahon kung saan ang karaniwan na temperatura sa ibabaw ng daigdig ay
tinatayang nasa 2 hanggang 3.5°C mas mataas kaysa sa pre-industrial period. Sa 50 milyong
taon na ang nakalilipas, ang CO2 ay maaaring umabot sa 1000 ppm, at Ang karaniwan na
temperatura sa buong mundo ay malamang na humigit-kumulang 10°C mas mainit kaysa
ngayon. Sa ilalim ng mga kondisyong iyon, Earth may kaunting yelo, at ang antas ng dagat ay
hindi bababa sa 60 metro na mas mataas kaysa sa kasalukuyang mga antas.

Larawan 3. Datos mula sa ice cores na ginamit upang

malaman ang temperatura sa Antartika pati na ang CO2
concentration sa nakalipas na 800,000 taon. Ang
temperatura ay nakabase sa sukat ng isotopic content ng
tubig sa Dome C ice core. Samantalang ang CO2, ay sinukat
naman mula sa hangin na natrap sa yelo, at isang
composite ng Dome C at Vostok ice core. Ang kasalukuyang
konsentrasyon ng CO2 (asul na tuldok) ay mula sa
atmosperang mga sukat. Ang siklong pattern ng mga
pagkakaiba-iba ng temperatura bumubuo sa panahon ng
yelo/ interglacial mga siklo. Sa mga siklo na ito, nagbabago
ang konsentrasyon ng CO2 (sa asul) na sinubaybayan
malapit sa mga pagbabago sa temperatura (sa orange).
Tulad ng ipinapakita ng rekord, ang kamakailang pagtaas sa
atmospera ng konsentrasyon ng CO2 ay hindi pa nagagawa
sa nakalipas na 800,000 taon. Konsentrasyon ng CO2 sa
atmospera lumampas sa 400 ppm noong 2016, at ang ang
average na konsentrasyon noong 2019 ay higit sa 411 ppm.
Pinagkunan: Based on figure by Jeremy Shakun, data from
Lüthi et al., 2008 and Jouzel et al., 2007.
8 MAYROON BANG PUNTO KUNG SAAN ANG PAGDARAGDAG NG MAS
MARAMING CO2 AY HINDI MAGIGING SANHI NG KARAGDAGANG PAG-
INIT?

Hindi. Ang pagdaragdag ng higit pang CO2 sa atmospera ay magdudulot ng patuloy na

temperatura sa ibabaw pagtaas. Habang tumataas ang mga konsentrasyon ng CO2 sa
atmospera, ang pagdaragdag ng dagdag na CO2 nagiging hindi gaanong epektibo sa pag-trap ng
enerhiya ng Earth, ngunit ang temperatura sa ibabaw tataas pa rin.

Ang aming pag-unawa sa pisika kung saan nakakaapekto ang CO2 sa balanse ng enerhiya ng
Earth ay kinumpirma ng laboratoryo mga sukat, pati na rin sa pamamagitan ng detalyadong
satellite at mga obserbasyon sa ibabaw ng paglabas at pagsipsip ng infrared na enerhiya ng
atmospera. Ang mga greenhouse gas ay sumisipsip ng ilan sa infrared na enerhiya na nasa Earth
naglalabas sa tinatawag na mga banda ng mas malakas na pagsipsip na nangyayari sa ilang mga
wavelength. Iba't ibang mga gas ang sumisipsip enerhiya sa iba't ibang wavelength. Ang CO2 ay
may pinakamalakas na heat-trapping band na nakasentro sa wavelength na 15 micrometres
(millionths ng isang metro), na may absorption na kumakalat ng ilang micrometres sa
magkabilang panig. Mayroon ding maraming mas mahina na mga banda ng pagsipsip. Habang
tumataas ang mga konsentrasyon ng CO2, ang pagsipsip sa gitna ng malakas na banda ay
napakatindi na kaya maliit lang ang papel nito sa pagdudulot ng karagdagang pag-init.
gayunpaman, mas maraming enerhiya ang nasisipsip sa mas mahinang mga banda at malayo sa
gitna ng malakas na banda, na nagiging sanhi ng ibabaw at mas mababang kapaligiran upang
mas uminit.

9 MAY PAKAKAIBA BA ANG BILIS NG PAG-INIT SA BAWAT DEKADA?

Oo. Ang naobserbahang rate ng pag-init ay iba-iba mula taon hanggang taon, dekada hanggang
dekada, at lugar sa lugar, tulad ng inaasahan mula sa aming pag-unawa sa sistema ng klima. Ang
mga mas maikling terminong pagkakaiba-iba na ito ay kadalasang dahil sa mga natural na
dahilan, at hindi sumasalungat sa aming pangunahing pag-unawa na ang pangmatagalang
paggalaw ng pag-init ay pangunahing dahil sa impluwensya ng tao mga pagbabago sa mga antas
ng atmospera ng CO2 at iba pang mga greenhouse gas.
Kahit na ang CO2 ay patuloy na tumataas sa atmospera, na humahantong sa unti-unting pag-init
ng ibabaw ng Earth, maraming natural mga kadahilanan ay modulating ito pangmatagalang
warming. Ang malalaking pagsabog ng bulkan ay nagpapataas ng bilang ng maliliit mga particle
sa stratosphere. Ang mga particle na ito ay sumasalamin sa sikat ng araw, na humahantong sa
panandaliang paglamig sa ibabaw na tumatagal karaniwang dalawa hanggang tatlong taon, na
sinusundan ng mabagal na paggaling. Ang sirkulasyon at paghahalo ng karagatan ay natural na
nag-iiba sa marami mga kaliskis ng oras, na nagiging sanhi ng mga pagkakaiba-iba sa mga
temperatura sa ibabaw ng dagat pati na rin ang mga pagbabago sa bilis ng init dinadala sa mas
malalim. Halimbawa, ang tropikal na Pasipiko ay umiindayog sa pagitan ng mainit na El Niño at
mas malamig na La Mga kaganapan sa Niña sa mga timescale na dalawa hanggang pitong taon.
Pinag-aaralan ng mga siyentipiko ang maraming iba't ibang uri ng pagkakaiba-iba ng klima, gaya
ng mga nasa decadal at multi-decadal na timescales sa Pacific at North Atlantic Oceans. Ang
bawat isa uri ng pagkakaiba-iba ay may sariling natatanging katangian. Ang mga pagkakaiba-iba
ng karagatan na ito ay nauugnay sa makabuluhan rehiyonal at pandaigdigang pagbabago sa
mga pattern ng temperatura at pag-ulan na makikita sa mga obserbasyon.
Ang pag-init mula dekada hanggang dekada ay maaari ding maapektuhan ng mga salik ng tao
tulad ng mga pagkakaiba-iba sa mga emisyon ng mga greenhouse gas at aerosol (mga particle
na nasa eruplano na maaaring magkaroon ng parehong epekto sa pag-init at paglamig) mula sa
coal-fired power plants at iba pang pinagmumulan ng polusyon.
Ang mga pagkakaiba-iba na ito sa paggalaw ng temperatura ay malinaw na nakikita sa
naobserbahang rekord ng temperatura [Larawan 4]. Ang mga panandaliang natural na
pagkakaiba-iba ng klima ay maaari ding makaapekto sa pangmatagalang klima na dulot ng tao
baguhin ang signal at vice-versa, dahil ang mga pagkakaiba-iba ng klima sa iba't ibang espasyo
at timescale ay maaaring makipag-ugnayan sa isa't isa. Ito ay bahagyang para sa kadahilanang
ito na ang mga pagpapakita ng pagbabago ng klima ay ginawa gamit ang klima mga modelo
(tingnan ang infobox, p.20) na maaaring mag-account para sa maraming iba't ibang uri ng mga
pagkakaiba-iba ng klima at ang mga ito pakikipag-ugnayan. Ang mga mapagkakatiwalaang
hinuha tungkol sa pagbabago ng klima na dulot ng tao ay dapat gawin nang may mas mahabang
pananaw, gamit ang mga talaan na sumasaklaw sa maraming dekada.

Larawan 4. Ang klima ay natural na nagbabago-bago kada

taon o kada dekada. Upang maging maaasahan hinuha
tungkol sa dulot ng tao pagbabago ng klima, multi-decadal
at mas mahabang talaan ang karaniwang ginagamit.Ang
pagkalkula ng "running average" ay tapos na
pinahihintulutan ng mas mahabang timescale na ito ang isa
para mas madaling makita ang mga pangmatagalang uso.
Para sa average na temperatura sa buong mundo para sa
panahon 1850-2019 (gamit ang datos mula sa UK Met
Office Hadley Centre na may kaugnayan sa 1961-90
average) ang mga plot ay nagpapkita (sa itaas) ng average
at saklaw ng kawalan ng katiyakan para sa taun-taon na
average na data; (2nd plot) taunang average na
temperature sa loob ng sampung taon na nakasentro sa
alinman ibinigay na petsa; (3rd plot) ang katumbas larawan
10 NANGANGAHULUGAN BA ANG PAGBAGAL NG PAG-INIT NOONG 2000S
HANGGANG UNANG BAHAGI NG 2010S NA HUMINTO NA ANG
PAGBABAGO NG KLIMA?

Hindi. Pagkatapos ng napakainit na taon ng 1998 na sumunod sa malakas na 1997-98 El Niño,

ang ang pagtaas sa karaniwan na temperatura sa ibabaw ay bumagal kumpara sa nakaraang
dekada ng mabilis pagtaas ng temperatura. Sa kabila ng mas mabagal na rate ng pag-init, ang
2000s ay mas mainit kaysa sa noong 1990s. Ang limitadong panahon ng mas mabagal na pag-
init ay natapos sa isang dramatikong pagtalon sa mas mainit temperatura sa pagitan ng 2014 at
2015, na ang lahat ng mga taon mula 2015-2019 ay mas mainit kaysa sa anumang naunang taon
sa instrumental record. Isang panandaliang pagbagal sa pag-init ng ibabaw ng Earth ay hindi
nagpapawalang-bisa sa aming pag-unawa sa mga pangmatagalang pagbabago sa pandaigdigan
temperatura na nagmumula sa mga pagbabago na dulot ng tao sa mga greenhouse gases.
Ang mga dekada ng mabagal na pag-init gayundin ang mga dekada ng pinabilis na pag-init ay
natural na nangyayari sa sistema ng klima. Ang mga dekada na malamig o mainit kumpara sa
pangmatagalang kalakaran ay makikita sa mga obserbasyon ng nakaraan 150 taon at
nakuhanan din ng mga modelo ng klima. Dahil ang kapaligiran ay nag-iimbak ng napakakaunting
init, ibabaw ang mga temperatura ay maaaring mabilis na maapektuhan ng pag-iipon ng init sa
ibang lugar sa sistema ng klima at ng mga pagbabago sa panlabas na impluwensya sa klima
(tulad ng mga particle na nabuo mula sa materyal na nakataas sa atmospera mula sa pagsabog
ng bulkan).
Mahigit sa 90% ng init na idinagdag sa sistema ng Daigdig sa nakalipas na mga dekada ay na-
absorb ng mga karagatan at dahan-dahang tumagos sa malalim na tubig. Ang isang mas mabilis
na rate ng pagpasok ng init sa mas malalim na karagatan ay mabagal ang pag-init na nakikita sa
ibabaw at sa atmospera, ngunit sa sarili nitong hindi nito mababago ang pangmatagalan pag-
init na magaganap mula sa isang ibinigay na halaga ng CO2. Halimbawa, ang mga kamakailang
pag-aaral ay nagpapakita na ang ilang init lumalabas sa karagatan patungo sa atmospera sa
panahon ng mainit na El Niño, at mas maraming init ang tumagos sa lalim ng karagatan sa
malamig na La Niñas. Ang ganitong mga pagbabago ay nangyayari nang paulit-ulit sa mga yugto
ng panahon ng mga dekada at mas matagal. An halimbawa ay ang pangunahing kaganapan ng
El Niño noong 1997–98 nang ang pandaigdigang karaniwan na temperatura ng hangin ay
tumaas sa pinakamataas na antas noong ika-20 siglo habang ang karagatan ay nawalan ng init
sa atmospera, pangunahin sa pamamagitan ng pagsingaw.
Kahit na sa panahon ng pagbagal sa pagtaas ng karaniwan na temperatura sa ibabaw, isang mas
matagal na paggalaw ng pag-init ay maliwanag pa rin (tingnan ang Larawan 4). Sa panahong
iyon, halimbawa, naitala ang mga heatwave s Europe (summer 2003), sa Russia (summer 2010),
sa USA (Hulyo 2012), at sa Australia (Enero 2013). Ang bawat isa sa huling apat na dekada ay
mas mainit kaysa sa anumang nakaraang dekada mula noong malawakang thermometer Ang
mga sukat ay ipinakilala noong 1850s. Ang patuloy na epekto ng pag-init ng klima ay makikita sa
ang pagtaas ng mga uso sa nilalaman ng init ng karagatan at antas ng dagat, gayundin sa
patuloy na pagtunaw ng dagat ng Arctic yelo, glacier at ang Greenland ice sheet.

MGA DAPAT MALAMAN SA PAGBABAGO NG KLIMA

Ang mga greenhouse gas ay nakakaapekto sa balanse ng enerhiya at klima ng Earth.

Ang Araw ay nagsisilbing pangunahing mapagkukunan ng enerhiya para sa klima ng Earth. Ilan
sa mga papasok direktang sinasalamin ang sikat ng araw pabalik sa kalawakan, lalo na ng
maliwanag na ibabaw tulad ng yelo at ulap, at ang natitira ay hinihigop ng ibabaw at atmospera.
Karamihan sa mga ito ay hinihigop Ang solar energy ay muling inilalabas bilang init (long wave o
infrared radiation). Ang kapaligiran naman sumisipsip at muling nagpapalabas ng init, na ang
ilan ay tumatakas sa kalawakan. Anumang kaguluhan dito balanse ng papasok at papalabas na
enerhiya ay makakaapekto sa klima. Halimbawa, maliit na pagbabago sa output ng enerhiya
mula sa Araw ay direktang makakaapekto sa balanseng ito.
Kung ang lahat ng init na enerhiya na ibinubuga mula sa ibabaw ay dumaan sa atmospera nang
direkta sa space, ang karaniwan na temperatura sa ibabaw ng Earth ay magiging sampu-
sampung degree na mas malamig kaysa ngayon. Mga greenhouse gas sa atmospera, kabilang
ang singaw ng tubig, carbon dioxide, methane, at nitrous oxide, kumilos upang gawing mas
mainit ang ibabaw kaysa dito dahil sumisipsip sila at naglalabas ng enerhiya ng init sa lahat ng
direksyon (kabilang ang pababa), pinapanatili ang ibabaw ng Earth at mas mababa mainit ang
kapaligiran [Larawan B1]. Kung wala ang greenhouse effect na ito, ang buhay na alam natin ay
hindi magagawa nag-evolve sa ating planeta. Ang pagdaragdag ng higit pang mga greenhouse
gas sa atmospera ay gumagawa nito mas epektibo sa pagpigil sa init mula sa pagtakas sa
kalawakan. Kapag ang pag-alis ng enerhiya ay mas mababa kaysa sa enerhiyang pumapasok,
ang Earth ay umiinit hanggang sa magkaroon ng bagong balanse.

Larawan B1. Ang mga greenhouse gases sa ang kapaligiran,
kabilang ang tubig vapor, carbon dioxide, methane, at
nitrous oxide, ay sumipsip ng init enerhiya at nilalabas nito
sa lahat ng direksyon (kabilang ang pababa), pinapanatiling
mainit ang ibabaw ng daigdig at ang lower atmosphere.
Ang karagdagang pang mga green house gas sa kapaligiran
ay lalong pinapalala ang epekto nito na mas nagpapainit ng
ibabaw ng Earth at ng ibabang atmospera. Ang imahe ay
base sa pigura n amula sa US Environmental Protection
Agency.
Larawan B2. Bilang ng atmospheric CO2 mula noong 1958
ayon sa Mauna Loa Observatory sa Hawaii (itim) at mula sa
South Pole (pula) ay nagpapakita ng hindi nagbabagong
taunang pagtaas ng konsentrasyon ng atmospheric CO2.
Ang mga datos ay ginawa sa mga malalayong lugar tulad ng
ang mga ito dahil hindi sila gaano naiimpluwensyahan ng
mga lokal na proseso, kaya samakatuwid sila ay kinatawan
ng background atmosphere. Ang maliit na up-and-down
saw-tooth pattern na sumasalamin sa mga pana-panahong
pagbabago sa pagpapalabas at pagkuha ng CO2 ng
halaman. Pinagkuhaan: Scripps CO2 Program

Ang mga greenhouse gas na ibinubuga ng mga aktibidad ng tao ay nagbabago sa balanse ng
enerhiya ng Earth at sa gayon klima nito. Naaapektuhan din ng mga tao ang klima sa
pamamagitan ng pagbabago ng kalikasan ng mga ibabaw ng lupa (para sa halimbawa sa
pamamagitan ng paglilinis ng kagubatan para sa pagsasaka) at sa pamamagitan ng paglabas ng
mga pollutant na nakakaapekto sa dami at uri ng mga particle sa atmospera.
Natukoy ng mga siyentipiko na, kapag ang lahat ng tao at natural na mga kadahilanan ay
isinasaalang-alang, Ang balanse ng klima ng Earth ay binago patungo sa pag-init, na may
pinakamalaking kontribyutor ang pagtaas ng CO2.

Ang mga aktibidad ng tao ay nagdagdag ng mga greenhouse gas sa atmospera.

Ang atmospheric na konsentrasyon ng carbon dioxide, methane, at nitrous oxide ay mayroon

tumaas nang malaki mula nang magsimula ang Rebolusyong Industriyal. Sa kaso ng carbon
dioxide, ang karaniwan na konsentrasyon na sinusukat sa Mauna Loa Observatory sa Hawaii ay
tumaas mula sa 316 parts per million (ppm) noong 1959 (ang unang buong taon ng data na
magagamit) sa higit pa kaysa sa 411 ppm noong 2019 [Larawan B2]. Ang parehong mga rate ng
pagtaas ay naitala mula noon sa maraming iba pang mga istasyon sa buong mundo. Dahil
preindustrial beses, ang atmospheric Ang konsentrasyon ng CO2 ay tumaas ng higit sa 40%, ang
mitein ay tumaas ng higit sa 150%, at ang nitrous oxide ay tumaas ng humigit-kumulang 20%.
Mahigit sa kalahati ng pagtaas sa Ang CO2 ay naganap mula noong 1970. Ang mga pagtaas sa
lahat ng tatlong gas ay nakakatulong sa pag-init ng Earth, sa pagtaas ng CO2 na gumaganap ng
pinakamalaking papel. Tingnan ang pahina B3 upang malaman ang tungkol sa mga
pinagmumulan ng mga greenhouse gas na inilalabas ng tao.
Sinuri ng mga siyentipiko ang mga greenhouse gas sa konteksto ng nakaraan. Pagsusuri ng
hangin na nakulong sa loob ng yelo na naipon sa paglipas ng panahon sa Antarctica ay
nagpapakita na ang CO2 ang konsentrasyon ay nagsimulang tumaas nang malaki noong ika-19
na siglo [Larawan B3], pagkatapos manatili nasa hanay na 260 hanggang 280 ppm para sa
nakaraang 10,000 taon. Lumalawak ang mga talaan ng ice core sa nakalipas na 800,000 taon ay
nagpapakita na sa panahong iyon, ang mga konsentrasyon ng CO2 ay nanatili sa loob ng saklaw
ng 170 hanggang 300 ppm sa maraming mga siklo ng "panahon ng yelo"—tingnan ang infobox,
pg. B4 para matuto tungkol sa panahon ng yelo—at walang konsentrasyon na higit sa 300 ppm
ang nakikita sa mga talaan ng ice core hanggang sa nakalipas na 200 taon.

Larawan B3. Mga pagkakaiba-iba ng CO2 sa loob ng 1,000

taon, nakuhamula sa pagsusuri ng nakulong na hangin sa
isangice core na kinuha mula sa Antarctica (mga pulang
parisukat), nagpapakita ng biglaang pagtaas sa bilang ng
atmospheric CO2 simula ng ika-19 na siglo. Ang modernong
atmospherang sukat mula sa Mauna Loa ay nakapatong sa
kulay abo. Pinagkunan: figura ni Eric Wolff, datos mula sa
Etheridge et al., 1996; MacFarling Meure et al., 2006;
Scripps CO2 Program.

Alamin ang tungkol sa mga pinagmumulan ng mga greenhouse gas na ibinubuga

ng tao:
■ Carbon dioxide (CO2) ay tumataas ang mga antas semento, deforestation (na
may pareho likas at pantao, dahil sa pagkasunog ng fossil nagpapababa ng CO2 kinuha
ngunit CO2 pangunahing panggatong, produksyon ng ng mga puno at pinapataas
ang CO2 inilabas sa
pamamagitan ng agnas ng
ang detritus), at iba pang
gamit ng lupa mga
pagbabago. Pagtaas ng CO2
ay ang nag-iisang
pinakamalaking kontribyutor
sa global pag-init.
■ Methane (CH4) ay may
parehong tao at likas na
pinagkukunan, at mga antas
ay tumaas nang malaki mula
noon pre-industrial times
dahil sa tao mga aktibidad
tulad ng pag-aalaga ng
hayop, pagtatanim ng palay,
pagpuno sa mga landfill, at
paggamit ng natural na gas
(na karamihan CH4 , ang ilan
ay maaaring
ilalabas kapag ito ay nakuha,
dinadala, at ginamit).
■ Nitrous oxide (N2O) ang
mga konsentrasyon ay
tumaas pangunahin dahil ng
mga gawaing pang-
agrikultura tulad ng paggamit
ng nitrogen-based fertilizers
at pagbabago sa paggamit ng
lupa.
■ Ang mga halocarbon,
kabilang ang chloro
fluorocarbons (CFCs), ay mga
kemikal na ginagamit bilang
mga nagpapalamig at fire
retardants. Bilang
karagdagan sa pagiging
makapangyarihang
greenhouse gases, mga CFC
nakakasira din ng ozone
layer. Ang produksyon ng
karamihan sa mga CFC ay
mayroon na ngayon ay
pinagbawalan, kaya ang
kanilang epekto ay
nagsisimula nang bumaba.
Gayunpaman, maraming
alternatibo ng CFC ay may
malubha din na greenhouse
gases at ang kanilang mga
konsentrasyon at ang mga
konsentrasyon ng iba pang
mga halocarbon ay patuloy
napagtaas.

Ang mga sukat ng mga anyo (isotopes) ng carbon sa modernong kapaligiran ay nagpapakita ng
malinaw bakas ng pagdaragdag ng "lumang" carbon (naubos sa natural na radioactive 14C) na
darating mula sa pagkasunog ng mga fossil fuel (kumpara sa "mas bagong" carbon na
nagmumula sa buhay mga sistema). Bilang karagdagan, alam na ang mga aktibidad ng tao (hindi
kasama ang mga pagbabago sa paggamit ng lupa) kasalukuyang naglalabas ng tinatayang 10
bilyong tonelada ng carbon bawat taon, karamihan ay sa pamamagitan ng pagsunog ng fossil
fuels, na higit pa sa sapat upang ipaliwanag ang naobserbahang pagtaas ng konsentrasyon.
Ang mga ito at iba pang mga linya ng ebidensya ay tiyak na tumuturo sa katotohanan na ang
mataas na CO2 ang konsentrasyon sa ating kapaligiran ay bunga ng mga gawain ng tao.

Ang mga talaan ng klima ay nagpapakita ng isang paggalaw ng pag-init.

Ang pagtatantya ng pandaigdigang karaniwan na pagtaas ng temperatura ng hangin sa ibabaw
ay nangangailangan ng maingat na pagsusuri ng milyon-milyong mga sukat mula sa buong
mundo, kabilang ang mula sa mga istasyon ng lupa, barko, at mga satellite. Sa kabila ng
maraming komplikasyon ng pag-synthesis ng naturang data, marami ang mga
independiyenteng koponan ay nagtapos nang hiwalay at nagkakaisa sa pandaigdigang
karaniwan na ibabaw ang temperatura ng hangin ay tumaas ng humigit-kumulang 1 °C (1.8 °F)
mula noong 1900 [Larawan B4]. Bagama't ang Ang talaan ay nagpapakita ng ilang pag-pause at
acceleration sa tumataas na paggalaw, bawat isa sa huling apat ang mga dekada ay naging mas
mainit kaysa sa anumang iba pang dekada sa instrumental record mula noong 1850.
Ang pagbabalik sa nakaraan bago ang tumpak na mga thermometer ay malawak na magagamit,
ang mga temperatura ay maaaring muling itayo gamit ang mga tagapagpahiwatig na sensitibo
sa klima na "mga proxy"

//////sa mga materyales tulad ng mga singsing ng puno, mga core ng yelo, at mga sediment ng
dagat. Mga paghahambing ng thermometer record na may mga proxy measurements
iminumungkahi na ang oras mula noong maaga Ang 1980s ay ang pinakamainit na 40-taong
panahon sa hindi bababa sa walong siglo, at ang pandaigdigang ang temperatura ay tumataas
patungo sa pinakamataas na temperatura na huling nakita 5,000 hanggang 10,000 taon na ang
nakalilipas sa pinakamainit na bahagi ng ating kasalukuyang interglacial period. Maraming iba
pang mga epekto na nauugnay sa paggalaw ng pag-init ay naging maliwanag kamakailan taon.
Ang takip ng yelo sa dagat ng tag-init ng Arctic ay lumiit nang husto. Ang init na nilalaman ng
karagatan ay nadagdagan. Ang karaniwan na antas ng dagat sa buong mundo ay tumaas ng
humigit-kumulang 16 cm (6 pulgada) mula noon 1901, dahil kapwa sa paglawak ng mas maiinit
na tubig sa karagatan at sa pagdaragdag ng natutunaw na tubig mula sa mga glacier at yelo sa
lupa. Ang mga pagbabago sa pag-init at pag-ulan ay nagbabago sa heograpikal na hanay ng
maraming uri ng halaman at hayop at ang timing ng kanilang mga siklo ng buhay. Bilang
karagdagan sa mga epekto sa klima, ang ilan sa mga labis na CO2 sa atmospera ay nangyayari
kinuha ng karagatan, binabago ang komposisyon ng kemikal nito (nagdudulot ng pag-aasido ng
karagatan).

Maraming kumplikadong proseso ang humuhubog sa ating klima.

Batay lamang sa pisika ng dami ng enerhiya na sinisipsip at inilalabas ng CO2, isang pagdodoble
ng atmospheric CO2 concentration mula sa pre-industrial na antas (hanggang sa humigit-
kumulang 560 ppm) ay sa pamamagitan ng nagdudulot mismo ng pandaigdigang karaniwan na
pagtaas ng temperatura na humigit-kumulang 1 °C (1.8 °F). Sa pangkalahatang klima sistema,
gayunpaman, ang mga bagay ay mas kumplikado; ang pag-init ay humahantong sa karagdagang
mga epekto (feedbacks) na maaaring palakasin o bawasan ang paunang pag-init.

Ang pinakamahalagang feedback ay kinabibilangan ng iba't ibang anyo ng tubig. Isang mas
mainit na kapaligiran sa pangkalahatan naglalaman ng mas maraming singaw ng tubig. Ang
singaw ng tubig ay isang malakas na greenhouse gas, kaya nagdudulot ng higit pa pag-init; ang
maikling buhay nito sa atmospera ay nagpapanatili ng pagtaas nito sa kalakhan sa hakbang ng
pag-init. Kaya, ang singaw ng tubig ay itinuturing bilang isang amplifier, at hindi isang driver, ng
pagbabago ng klima. Mas mataas ang mga temperatura sa mga polar na rehiyon ay natutunaw
ang yelo sa dagat at binabawasan ang pana-panahong takip ng niyebe, na naglalantad ng a mas
madilim na karagatan at ibabaw ng lupa na maaaring sumipsip ng mas maraming init, na
nagdudulot ng karagdagang pag-init. Isa pa mahalaga ngunit hindi tiyak na feedback ay may
kinalaman sa mga pagbabago sa mga ulap. Pag-init at pagtaas ng tubig ang singaw na
magkasama ay maaaring maging sanhi ng pagtaas o pagbaba ng takip ng ulap na maaaring
lumaki o palamigin ang pagbabago ng temperatura depende sa mga pagbabago sa pahalang na
lawak, altitude, at katangian ng mga ulap. Ang pinakabagong pagtatasa ng agham ay
nagpapahiwatig na ang pangkalahatang net global ang epekto ng mga pagbabago sa ulap ay
malamang na magpapalakas ng pag-init.
Ang karagatan ay nagpapabagal sa pagbabago ng klima. Ang karagatan ay isang malaking
reservoir ng init, ngunit mahirap gawin init ang buong lalim nito dahil ang mainit na tubig ay
may posibilidad na manatili malapit sa ibabaw. Ang bilis ng init ay inilipat sa malalim na
karagatan ay samakatuwid ay mabagal; ito ay nag-iiba mula taon hanggang taon at mula
dekada hanggang dekada, at nakakatulong ito upang matukoy ang bilis ng pag-init sa ibabaw.
Mga obserbasyon ng Ang sub-surface na karagatan ay limitado bago ang mga 1970, ngunit mula
noon, ang pag-init ng itaas na 700 m (2,300 talampakan) ay madaling makita, at ang mas
malalim na pag-init ay malinaw ding naobserbahan mula noong mga 1990.
Ang mga temperatura sa ibabaw at pag-ulan sa karamihan ng mga rehiyon ay lubhang nag-iiba
mula sa pandaigdigang karaniwan dahil ng heograpikal na lokasyon, sa partikular na latitude at
continental na posisyon. Parehong karaniwan mga halaga ng temperatura, pag-ulan, at ang
kanilang mga sukdulan (na sa pangkalahatan ay may pinakamalaking epekto sa mga natural na
sistema at imprastraktura ng tao), ay malakas ding apektado ng mga lokal na pattern ng hangin.
Tinatantya ang mga epekto ng mga proseso ng feedback, ang bilis ng pag-init, at rehiyonal na
klima Ang pagbabago ay nangangailangan ng paggamit ng mga mathematical na modelo ng
atmospera, karagatan, lupain, at yelo (ang cryosphere) na binuo sa mga itinatag na batas ng
pisika at ang pinakabagong pag-unawa sa pisikal, kemikal at biyolohikal na mga prosesong
nakakaapekto sa klima, at tumatakbo sa makapangyarihang mga computer. Ang mga modelo ay
nag-iiba sa kanilang mga projection kung gaano karaming karagdagang pag-init ang aasahan
(depende sa uri ng modelo at sa mga pagpapalagay na ginamit sa pagtulad sa ilang partikular na
proseso ng klima, partikular pagbuo ng ulap at paghahalo ng karagatan), ngunit lahat ng
naturang modelo ay sumasang-ayon na ang kabuuang netong epekto ng ang mga feedback ay
upang palakasin ang pag-init.

Larawan B4. ang global na average ng temperatura sa ibabaw

ng Earth ay tumaas, ipinapakita sa plot na ito ng pinagsama
mga datos sa lupa at sa karagatan mula 1850 hanggang 2019
na nagmula sa tatlong independiyenteng pagsusuri ng
magagamit na mga grupo ng datos. Ang itaas na panel ay
nagpapakita ng taunang average na mula sa tatlong pagsusuri,
at ang ibabang panel ay nagpapakita ng decadal na average,
kabilang ang uncertainty of range (grey bars) para sa maroon
(HadCRUT4) na dataset. Ang mga pagbabago sa temperatura ay
nauugnay sa pandaigdigang average na temperatura sa ibabaw
Ang mga aktibidad ng tao ay nagbabago ng klima.
Ang mahigpit na pagsusuri ng lahat ng data at linya ng ebidensya ay nagpapakita na karamihan
sa mga naobserbahang global ang pag-init sa nakalipas na 50 taon o higit pa ay hindi
maipaliwanag ng mga likas na sanhi at sa halip nangangailangan ng isang makabuluhang papel
para sa impluwensya ng mga aktibidad ng tao.
Upang makilala ang impluwensya ng tao sa klima, dapat isaalang-alang ng mga siyentipiko ang
maraming natural mga pagkakaiba-iba na nakakaapekto sa temperatura, ulan, at iba pang
aspeto ng klima mula lokal hanggang global scale, sa mga timescale mula araw hanggang
dekada at mas matagal. Ang isang likas na pagkakaiba-iba ay ang El Niño Southern Oscillation
(ENSO), isang hindi regular na paghahalili sa pagitan ng pag-init at paglamig (na tumatagal ng
mga dalawa hanggang pitong taon) sa ekwador na Karagatang Pasipiko na nagdudulot ng
makabuluhan taon-taon na rehiyonal at pandaigdigang pagbabago sa mga pattern ng
temperatura at pag-ulan. Bulkan Binabago din ng mga pagsabog ang klima, sa isang bahagi ay
tumataas ang dami ng maliliit (aerosol) na particle sa stratosphere na sumasalamin o sumisipsip
ng sikat ng araw, na humahantong sa isang panandaliang paglamig sa ibabaw na tumatagal
karaniwang mga dalawa hanggang tatlong taon. Sa paglipas ng daan-daang libong taon,
mabagal, umuulit mga pagkakaiba-iba sa orbit ng Earth sa paligid ng Araw, na nagbabago sa
pamamahagi ng solar energy na natanggap ng Earth, ay sapat na upang ma-trigger ang mga ikot
ng panahon ng yelo sa nakalipas na 800,000 taon.
Ang pagbabakas ay isang makapangyarihang paraan ng pag-aaral ng mga sanhi ng pagbabago
ng klima. Iba't ibang impluwensya sa klima ay humantong sa iba't ibang mga pattern na nakikita
sa mga talaan ng klima. Ito ay nagiging malinaw kapag sinisiyasat ng mga siyentipiko ang higit sa
mga pagbabago sa karaniwan na temperatura ng planeta at tumingin pa malapit sa heograpikal
at temporal na mga pattern ng pagbabago ng klima. Halimbawa, isang pagtaas sa output ng
enerhiya ng Araw ay hahantong sa isang kakaibang pattern ng pagbabago ng temperatura (sa
kabuuan ibabaw ng Earth at patayo sa atmospera) kumpara sa dulot ng pagtaas sa
konsentrasyon ng CO2. Ang mga naobserbahang pagbabago sa temperatura ng atmospera ay
nagpapakita ng bakas mas malapit sa isang pangmatagalang pagtaas ng CO2 kaysa sa isang
pabagu-bagong Araw lamang. Mga siyentipiko regular na suriin kung puro natural na
pagbabago sa Araw, aktibidad ng bulkan, o panloob na klima ang pagkakaiba-iba ay maaaring
maipaliwanag ang mga pattern ng pagbabago na kanilang naobserbahan sa maraming iba't
ibang mga aspeto ng sistema ng klima. Ang mga pagsusuring ito ay nagpakita na ang
naobserbahang pagbabago ng klima sa nakalipas na ilang dekada ay hindi maipaliwanag ng
natural na mga salik lamang.

Paano ang pagbabago ng klima sa hinaharap?

Ang mga siyentipiko ay gumawa ng malalaking pagsulong sa mga obserbasyon, teorya, at
pagmomodelo ng Earth sistema ng klima, at ang mga pagsulong na ito ay nagbigay-daan sa
kanila na magplano ng pagbabago sa klima sa hinaharap na may pagtaas ng kumpiyansa.
Gayunpaman, maraming mga pangunahing isyu ang ginagawang imposibleng magbigay tumpak
na mga pagtatantya kung paano magbabago ang mga paggalaw ng temperatura sa buong
mundo o rehiyon bawat dekada sa hinaharap. Una, hindi natin mahuhulaan kung gaano
karaming CO2 ang ilalabas ng mga aktibidad ng tao, dahil ito depende sa mga salik tulad ng
kung paano umuunlad ang pandaigdigang ekonomiya at kung paano ang produksyon ng lipunan
at pagkonsumo ng mga pagbabago sa enerhiya sa mga darating na dekada. Panpaggalawa, sa
kasalukuyang pag-unawa sa mga kumplikado kung paano gumagana ang mga feedback sa
klima, mayroong isang hanay ng posibleng mga resulta, kahit na para sa isang partikular na
senaryo ng mga paglabas ng CO2. Sa wakas, sa paglipas ng panahon ng isang dekada o higit pa,
maaaring baguhin ng natural na pagkakaiba-iba ang mga epekto ng isang pinagbabatayan na
paggalaw sa temperatura. Kung pinagsama-sama, ang lahat ng projection ng modelo ay
nagpapahiwatig na ang Earth ay patuloy na mag-iinit higit pa sa susunod na ilang dekada
hanggang sa mga siglo. Kung walang teknolohiya o mga pagbabago sa patakaran upang
bawasan ang mga uso sa paglabas mula sa kanilang kasalukuyang trajectory, pagkatapos ay
higit pang globally karaniwan na pag-init na 2.6 hanggang 4.8 °C (4.7 hanggang 8.6 °F) bilang
karagdagan sa dati nang naganap ay inaasahan sa ika-21 siglo [Larawan B5]. Projecting kung
ano ang mga saklaw ibig sabihin para sa klima na nararanasan sa anumang partikular na
lokasyon ay isang mapaghamong siyentipiko problema, ngunit ang mga pagtatantya ay patuloy
na bumubuti habang sumusulong ang mga modelong panrehiyon at lokal na sukat.

Larawan B5. Ang paglakas at bilis ng inaasahang pag-init sa ika-

21 siglo ay nakadepende sa kabuuang halaga ng greenhouse g
na magagawa ng sangkatauhan. Ang mga modelo ay
nagpapakita ng pagtaas ng temperatura para sa emisyon ng
isang Business–as–usual senaryo (sa pula) at agresibong
pagbawas ng emisyon, ay maaring bumaba sa zero 50 taon
mula sa ngayon (sa asul). Black ang modelo ng pagtatantya ng
nakaraang pag-init. Ang bawat isa solidong linya ay
kumakatawan sa average ng iba't ibang modelo na tumatakbo
gamit ang parehong senaryo ng emisyon, at ang ang mga lilim
na lugar ay nagbibigay ng sukat ng ang pagkalat (isang
karaniwang paglihis) sa pagitan ng mga pagbabago sa
temperature na pinaplano ng iba't ibang mga modelo. Ang
lahat ng data ay nauugnay sa isang sanggunian panahon
Matuto nang higit pa tungkol sa iba pang mga sanhi ng pagbabago ng klima ng tao:
Bilang karagdagan sa
paglabas ng greenhouse
gas, ang mga gawain ng
tao ay mayroon din
binago ang balanse ng
enerhiya ng Earth sa
pamamagitan ng,
Halimbawa:
■ Mga pagbabago sa
paggamit ng lupa. Mga
pagbabago sa paraan ng
paggamit ng lupa ng mga
tao — halimbawa, para sa
kagubatan, sakahan, o
lungsod – maaari
humantong sa parehong
pag-init at mga epekto ng
paglamig nang lokal sa
pamamagitan ng
11 KUNG ANG MUNDO AY UMIINIT, BAKIT ANG ILANG MGA TAGLAMIG
AT TAG-ARAW AY NAPAKALAMIG PA RIN?
pagbabago ng reflectivity
ng Mga ibabaw ng daigdig
(nakakaapekto sa kung
gaano ang sikat ng araw ay
ipinadala pabalik sa
kalawakan) at sa
pamamagitan ng
pagbabago kung gaano
basa ang isang rehiyon.
■ Mga emisyon ng mga
pollutant (maliban sa
greenhouse gases). Ilang
pang-industriya at mga
prosesong pang-
agrikultura ay naglalabas
mga pollutant na
gumagawa ng aerosol
(maliit na patak o particle
nasuspinde sa atmospera).
Karamihan sa mga aerosol
ay nagpapalamig sa Earth
sa pamamagitan ng
sumasalamin sa sikat ng
araw pabalik space.
Nakakaapekto rin ang
ilang aerosol ang pagbuo
ng mga ulap, na maaaring
magkaroon ng warming o
cooling epekto depende sa
kanilang uri at lokasyon.
Mga particle ng itim na
carbon (o “soot”) na
ginawa kapag nag-fossil
fuel o ang mga halaman ay
sinusunog sa
pangkalahatanmay
warming effect dahil sila
sumipsip ng papasok na
solar radiation.
Ang global warming ay isang pangmatagalang uso, ngunit hindi ito nangangahulugan na bawat
taon ay magiging mas mainit kaysa sa nauna. Araw-araw at taon-taon na mga pagbabago sa
mga pattern ng panahon ay patuloy na magbubunga ng ilang hindi pangkaraniwang malamig na
araw at gabi at taglamig at tag-araw, kahit umiinit ang klima.

Ang pagbabago ng klima ay nangangahulugang hindi lamang mga pagbabago sa globally

karaniwan na temperatura sa ibabaw, kundi pati na rin ang mga pagbabago sa sirkulasyon ng
atmospera, sa laki at mga pattern ng natural na pagkakaiba-iba ng klima, at sa lokal na
panahon. La Ang mga kaganapan sa Niña ay nagbabago ng mga pattern ng panahon upang ang
ilang mga rehiyon ay gawing mas basa, at ang tag-araw ay karaniwang palamigan. Ang mas
malakas na hangin mula sa mga polar region ay maaaring mag-ambag sa isang paminsan-
minsang mas malamig na taglamig. Sa parehong paraan, ang pananatili ng isang yugto ng
pattern ng sirkulasyon ng atmospera na kilala bilang North Atlantic Oscillation ay nag-ambag sa
ilang kamakailang malamig na taglamig sa Europe, silangang North America, at hilagang Asia.
Ang mga pattern ng sirkulasyon ng atmospera at karagatan ay mag-evolve habang umiinit ang
Earth at makakaimpluwensya sa mga track ng bagyo at marami pang ibang aspeto ng lagay ng
panahon. Ang pag-init ng mundo ay ikinakabit ang mga posibilidad na pabor sa mas mainit na
mga araw at panahon at mas kaunting malamig na araw at panahon. Halimbawa, sa buong
kontinental ng Estados Unidos noong 1960s mayroong mas maraming pang-araw-araw na
naitalang mababang temperatura kaysa sa pinakamataas na talaan, ngunit noong 2000s
mayroong higit sa dalawang beses na mas maraming record high kaysa record lows. Ang isa
pang mahalagang halimbawa ng pagkiling sa mga logro ay tapos na kamakailang mga dekada,
tumaas ang dalas ng mga heatwave sa malalaking bahagi ng Europe, Asia, South America, at
Australia. Ang mga alon ng init sa dagat ay tumataas din.

12 BAKIT BUMABABA ANG YELO SA DAGAT NG ARCTIC HABANG ANG

YELO SA DAGAT NG ANTARCTIC AY BAHAGYANG NAGBAGO?

Ang lawak ng yelo sa dagat ay apektado ng hangin at agos ng karagatan pati na rin ng
temperatura. Yelo sa dagat sa bahagyang nakapaloob na Arctic Ocean ay tila direktang
tumutugon sa pag-init, habang ang mga pagbabago sa hangin at sa karagatan ay tila
nangingibabaw sa mga pattern ng klima at dagat pagbabago ng yelo sa karagatan sa paligid ng
Antarctica.
Ang ilang pagkakaiba sa pana-panahong lawak ng yelo sa dagat sa pagitan ng Arctic at Antarctic
ay dahil sa pangunahing heograpiya at ang impluwensya nito sa sirkulasyon ng atmospera at
karagatan. Ang Arctic ay isang basin ng karagatan na napapaligiran ng karamihan sa
pamamagitan ng bulubunduking kontinental na lupain, at ang Antarctica ay isang kontinente na
napapaligiran ng karagatan. Nasa Ang lawak ng yelo sa dagat ng Arctic ay limitado ng
nakapalibot na masa ng lupa. Sa taglamig ng Southern Ocean, maaari ang yelo sa dagat
malayang lumawak sa nakapalibot na karagatan, kasama ang timog na hangganan na itinakda
ng baybayin ng Antarctica. Dahil nabubuo ang yelo sa dagat ng Antarctic sa mga latitude na mas
malayo sa South Pole (at mas malapit sa ekwador), mas kaunti nabubuhay ang yelo sa tag-araw.
Ang lawak ng yelo sa dagat sa parehong mga poste ay nagbabago sa pana-panahon;
gayunpaman, ang pangmatagalang pagkakaiba-iba sa tag-araw at taglamig ang lawak ng yelo ay
naiiba sa bawat hemisphere, dahil sa bahagi ng mga pangunahing heograpikal na pagkakaiba
nito.
Ang yelo sa dagat sa Arctic ay kapansin-pansing bumaba mula noong huling bahagi ng 1970s,
lalo na sa tag-araw at taglagas. Dahil nagsimula ang satellite record noong 1978, ang taunang
pinakamababang lawak ng yelo sa dagat ng Arctic (na nangyayari sa Setyembre) ay bumaba ng
halos 40% [Larawan 5]. Lumalawak muli ang takip ng yelo sa bawat taglamig sa Arctic, ngunit
ang yelo ay mas manipis kaysa dati. Iminumungkahi ng mga pagtatantya ng nakaraang lawak ng
yelo sa dagat na maaaring mangyari ang pagbabang ito hindi pa naganap sa nakalipas na 1,450
taon man lang. Dahil ang yelo sa dagat ay lubos na mapanimdim, ang pag-init ay pinalalakas
bilang bumababa ang yelo at mas maraming sikat ng araw ang nasisipsip ng mas madilim na
pinagbabatayan ng karagatan.
Ang yelo sa dagat sa Antarctic ay nagpakita ng bahagyang pagtaas sa kabuuang lawak mula
1979 hanggang 2014, bagama't ilang mga lugar, tulad ng sa kanluran ng Antarctic Peninsula ay
nakaranas ng pagbaba. Mga panandaliang uso sa ang Southern Ocean, tulad ng mga
naobserbahan, maaaring madaling mangyari mula sa likas na pagkakaiba-iba ng kapaligiran,
karagatan at sistema ng yelo sa dagat. Mga pagbabago sa mga pattern ng hangin sa ibabaw sa
paligid ng kontinente nag-ambag sa Antarctic pattern ng sea ice pagbabago; mga kadahilanan
ng karagatan tulad ng pagdaragdag ng cool sariwang tubig mula sa natutunaw na mga istante
ng yelo ay maaari ding nagkaroon ng papel. Gayunpaman, pagkatapos ng 2014, Antarctic Ang
lawak ng yelo ay nagsimulang bumaba, na umabot sa mababang talaan (sa loob ng 40 taon ng
satellite data) noong 2017, at nananatiling mababa sa susunod na dalawang taon.

Larawan 5. Ang lawak ng yelo sa tag-init sa dagat ng Artic

noong 2012, (sinusukat noong Setyembre) ay mababa ang
naitala, ipinapakita (sa puti) kumpara sa karaniwang dagat
ng yelo tuwing tag-init para sa 1979 hanggang 2000 (sa
orange na balangkas). Sa 2013, lawak ng yelo sa dagat ng
tag-init ng Arctic ay bahagyang bumagal, pero ganun pa
man itong ang ikaanim na pinakamaliit na lawak na naitala.
Sa 2019, epektibo ang lawak ng yelo sa dagat nakatali para
sa pangalawang pinakamababang minimum sa satellite
record, kasama ang 2007 at 2016—sa likod lamang ng
2012, which is still the record minimum. Ang 13
pinakamababang lawak ng yelo sa panahon ng satellite
naganap ang lahat sa huling 13 taon. Pinagkunan: National
Snow at Ice Data Center
13 PAANO NAKAKAAPEKTO ANG PAGBABAGO NG KLIMA SA LAKAS AT
DALAS NG MGA BAHA, TAGTUYOT, BAGYO, AT BUHAWI?

Ang mas mababang kapaligiran ng Earth ay nagiging mas mainit at basa bilang resulta ng dulot
ng tao mga greenhouse gas emissions. Nagbibigay ito ng potensyal para sa mas maraming
enerhiya para sa mga bagyo at tiyak mga kaganapan sa matinding panahon. Alinsunod sa mga
teoretikal na inaasahan, ang mga uri ng mga kaganapan na karamihan malapit na nauugnay sa
temperatura, tulad ng mga heatwave at sobrang init na araw, ay nagiging parang. Malakas na
pag-ulan at pag-ulan ng niyebe (na nagpapataas ng panganib ng pagbaha). sa pangkalahatan ay
nagiging mas madalas.

Habang umiinit ang klima ng Earth, mas madalas at mas matinding mga kaganapan sa panahon
ang parehong naobserbahan sa buong mundo. Karaniwang kinikilala ng mga siyentipiko ang
mga kaganapan sa panahon na ito bilang "matinding" kung hindi ito katulad ng 90% o 95% ng
mga katulad na pangyayari sa panahon na nangyari noon sa parehong rehiyon. Maraming mga
kadahilanan ang nag-aambag sa sinumang indibidwal matinding pangyayari sa panahon—
kabilang ang mga pattern ng natural na pagkakaiba-iba ng klima, tulad ng El Niño at La Niña—
ginagawa itong mapaghamong iugnay ang anumang partikular na matinding kaganapan sa
pagbabago ng klima na dulot ng tao. gayunpaman, maipapakita ng mga pag-aaral kung ang pag-
init ng klima ay nagpalala ng isang kaganapan o mas malamang na mangyari.
Ang pag-init ng klima ay maaaring mag-ambag sa tindi ng mga alon ng init sa pamamagitan ng
pagtaas ng mga pagkakataon ng napakainit na araw at mga gabi. Ang pag-init ng klima ay
nagdaragdag din ng pagsingaw sa lupa, na maaaring magpalala ng tagtuyot at lumikha ng mga
kondisyon mas prone sa wildfire at mas mahabang panahon ng wildfire. Ang pag-init ng
kapaligiran ay nauugnay din sa mas mabigat mga kaganapan sa pag-ulan (ulan at snowstorm) sa
pamamagitan ng pagtaas ng kapasidad ng hangin na humawak ng kahalumigmigan. Tagtuyot
Ang mga kaganapan ay pinapaboran ang tagtuyot sa maraming tropikal at subtropikal na mga
lugar sa lupa, habang ang mga kaganapan sa La Niña ay nagtataguyod ng mas basa kondisyon sa
maraming lugar. Ang mga panandaliang at rehiyonal na pagkakaiba-iba na ito ay inaasahang
magiging mas sukdulan sa isang mainit na klima.
Ang mas mainit at basang kapaligiran ng Earth at mas maiinit na karagatan ay malamang na ang
pinakamalakas na bagyo ay magiging mas matindi, magbubunga ng mas maraming ulan,
makakaapekto sa mga bagong lugar, at posibleng mas malaki at mas matagal ang buhay. Ito ay
sinusuportahan ng magagamit na ebidensya sa pagmamasid sa North Atlantic. Bilang
karagdagan, ang pagtaas ng antas ng dagat (tingnan Tanong 14) pinapataas ang dami ng tubig-
dagat na itinutulak sa baybayin sa panahon ng mga bagyo sa baybayin, na, kasama ng mas
maraming pag-ulan na ginawa ng mga bagyo, ay maaaring magresulta sa mas mapanirang
storm surge at pagbaha. Habang ang global warming ay malamang na nagpapatindi ng mga
bagyo, ang pagbabago sa bilang ng mga bagyo bawat taon ay medyo hindi sigurado. Ito ay
nananatiling paksa ng patuloy na pananaliksik. Ang ilang mga kundisyon na paborable para sa
malalakas na bagyo na nagdudulot ng mga buhawi ay inaasahang tataas pag-init, ngunit ang
kawalan ng katiyakan ay umiiral sa iba pang mga kadahilanan na nakakaapekto sa pagbuo ng
buhawi, tulad ng mga pagbabago sa patayo at pahalang na pagkakaiba-iba ng hangin.

14 GAANO KABILIS ANG PAGTAAS NG LEBEL NG DAGAT?

Ang mga pangmatagalang sukat ng tide gauge at kamakailang data ng satellite ay nagpapakita
na ang pandaigdigang dagat tumataas ang antas, na may pinakamahusay na pagtatantya ng
rate ng global-karaniwan na pagtaas sa nakalipas na dekada pagiging 3.6 mm bawat taon (0.14
pulgada bawat taon). Ang rate ng pagtaas ng antas ng dagat ay tumaas mula noon ang mga
sukat gamit ang altimetry mula sa kalawakan ay sinimulan noong 1992; ang nangingibabaw na
salik sa global-karaniwan na pagtaas ng antas ng dagat mula noong 1970 ay sanhi ng pag-init ng
tao. Ang pangkalahatang sinusunod tumaas mula noong 1902 ay humigit-kumulang 16 cm (6
pulgada) [Larawan 6].
Ang pagtaas ng lebel ng dagat na ito ay dulot ng pagpapalawak ng dami ng tubig habang umiinit
ang karagatan, natutunaw ang bundok mga glacier sa lahat ng rehiyon ng mundo, at malaking
pagkawala mula sa mga yelo sa Greenland at Antarctic. Lahat ng ang mga ito ay resulta ng pag-
init ng klima. Ang pagbabagu-bago sa antas ng dagat ay nangyayari rin dahil sa mga pagbabago
sa dami ng tubig na nakaimbak sa lupa. Ang dami ng pagbabago sa antas ng dagat na naranasan
sa anumang partikular na lokasyon ay depende rin sa a iba't ibang mga kadahilanan, kabilang
ang kung ang mga rehiyonal na proseso ng geological at rebound ng lupa ay may timbang
pababa sa pamamagitan ng mga nakaraang yelo sheet ay nagiging sanhi ng lupa mismo upang
tumaas o lumubog, at kung ang mga pagbabago sa hangin at ang mga agos ay nagtatambak ng
tubig sa karagatan laban sa ilang mga baybayin o nagpapaalis ng tubig.
Ang mga epekto ng pagtaas ng antas ng dagat ay higit na nararamdaman sa pagtaas ng dalas at
intensity ng paminsan-minsan bugso ng bagyo. Kung ang CO2 at iba pang mga greenhouse gas
ay patuloy na tumataas sa kanilang kasalukuyang mga trajectory, ito ay inaasahan na ang antas
ng dagat ay maaaring tumaas, sa pinakamababa, ng karagdagang 0.4 hanggang 0.8 m (1.3
hanggang 2.6 talampakan) pagsapit ng 2100, bagaman ang pagtunaw ng yelo sa hinaharap ay
maaaring gumawa ng mga halagang ito na mas mataas. Bukod dito, ang pagtaas ng antas ng
dagat ay hindi huminto sa 2100; tataas ang lebel ng dagat sa mga susunod na siglo habang
patuloy na tumataas ang dagat patuloy na umuurong ang init at mga glacier. Nananatiling
mahirap hulaan ang mga detalye kung paano ang Greenland at Ang Antarctic Ice Sheet ay
tutugon sa patuloy na pag-init, ngunit iniisip na ang Greenland at marahil Ang West Antarctica
ay patuloy na mawawalan ng masa, samantalang ang mas malamig na bahagi ng Antarctica ay
maaaring magkaroon ng mass bilang nakakatanggap sila ng mas maraming snowfall mula sa
mas mainit na hangin na naglalaman ng higit na kahalumigmigan. Antas ng dagat sa huling
interglacial (mainit) na panahon sa paligid ng 125,000 taon na ang nakaraan ay umabot sa 5
hanggang 10 m sa itaas ng kasalukuyang antas. Sa panahon nito panahon, ang mga polar na
rehiyon ay mas mainit kaysa sa ngayon. Ito ay nagpapahiwatig na, sa paglipas ng millennia,
mahabang panahon ng tumaas na init ay hahantong sa napakalaking pagkawala ng mga bahagi
ng Greenland at Antarctic Ice Sheet at sa bunga ng pagtaas ng lebel ng dagat

Larawan 6. Ipinapakita ng mga obserbasyon na ang

pandaigdigang average na antas ng dagat ay tumaas ng
humigit-kumulang 16 cm (6 pulgada) mula noong huling
bahagi ng ika-19 na siglo. Lebel ng dagat ay tumataas nang
mas mabilis sa nakalipas na mga dekada; mga sukat mula
sa tide gauge (asul) at satellite (pula) ay nagpapahiwatig na
ang pinakamahusay na pagtatantya para sa average na
pagtaas ng lebel ng dagat sa nakalipas dekada ay
nakasentro sa 3.6 mm bawat taon (0.14 pulgada bawat
taon). Ang ang may kulay na lugar ay kumakatawan sa
antas ng dagat kawalan ng katiyakan, na nabawasan bilang
ang bilang ng mga site ng gauge na ginamit sa pagkalkula
ng mga pandaigdigang average at ang bilang ng mga data
point na mayroon nadagdagan. Pinakunan: Shum and Kuo
(2011)

15 ANO ANG PAG-AASIDO NG KARAGATAN AT BAKIT ITO MAHALAGA?

Ang mga direktang obserbasyon ng kimika ng karagatan ay nagpakita na ang balanse ng kemikal
ng tubig-dagat ay lumipat sa isang mas acidic na estado (mas mababang pH) [Larawan 7]. Ilang
organismo sa dagat (tulad ng corals at ilang shellfish) ay may mga shell na binubuo ng calcium
carbonate, na natutunaw mas madaling nasa acid. Habang tumataas ang kaasiman ng tubig
dagat, nagiging mas mahirap para sa ang mga organismong ito upang mabuo o mapanatili ang
kanilang mga shell.
Ang CO2 ay natutunaw sa tubig upang bumuo ng mahinang acid, at ang mga karagatan ay
sumisipsip ng humigit-kumulang isang katlo ng CO2 na nagreresulta. mula sa mga aktibidad ng
tao, na humahantong sa isang tuluy-tuloy na pagbaba sa mga antas ng pH ng karagatan. Sa
pagtaas ng atmospheric CO2, ang balanseng kemikal na ito ay lalong magbabago sa susunod na
siglo. Laboratory at iba pang mga eksperimento ipakita na sa ilalim ng mataas na CO2 at sa mas
acidic na tubig, ang ilang marine species ay may maling hugis na mga shell at mas mababang
mga rate ng paglago, bagaman ang epekto ay nag-iiba sa mga species. Binabago din ng
acidification ang pagbibisikleta ng mga sustansya at marami pang ibang elemento at compound
sa karagatan, at malamang na mailipat nito ang mapagkumpitensya bentahe sa mga species, na
may mga epekto pa sa marine ecosystem at food web.

Larawan 7. Habang dumadami ang CO2 sa hangin,

ay tumataas din ang CO2 content ng ibabaw ng
karagatan at pababa naman sa tubig dagat.
Pinagkunan : : adapted from Dore et al. (2009) and
Bates et al. (2012).

16 GAANO KATIYAK ANG MGA SIYENTIPIKO NA ANG MUNDO AY

LALONG MAG-IINIT SA DARATING NA SIGLO?

Sobrang confident. Kung magpapatuloy ang mga emisyon sa kanilang kasalukuyang trajectory,
nang walang alinman sa teknolohikal o regulasyon na pagbabawas, pagkatapos ay pag-init ng
2.6 hanggang 4.8 °C (4.7 hanggang 8.6 °F) bilang karagdagan doon na naganap na ay inaasahan
sa ika-21 siglo [Larawan 8].
Ang pag-init dahil sa pagdaragdag ng malalaking halaga ng greenhouse gases sa atmospera ay
mauunawaan sa mga tuntunin ng napakapangunahing katangian ng mga greenhouse gases. Ito
naman ay hahantong sa maraming pagbabago sa natural mga proseso ng klima, na may netong
epekto ng pagpapalakas ng pag-init. Ang laki ng magiging warming nararanasan ay higit na
nakadepende sa dami ng greenhouse gases na naipon sa atmospera at kaya sa tilapon ng mga
emisyon. Kung ang kabuuang pinagsama-samang mga emisyon mula noong 1875 ay
pinananatili sa ibaba tungkol sa 900 gigatonnes (900 bilyong tonelada) ng carbon, pagkatapos
ay mayroong dalawang-ikatlong pagkakataon na mapanatili ang pagtaas sa pandaigdigang
karaniwan na temperatura mula noong panahon ng pre-industrial na mas mababa sa 2 °C (3.6
°F). Gayunpaman, dalawang-katlo nito ang halaga ay nailabas na. Isang target na panatilihing
mababa sa 1.5 °C (2.7 °F) ang karaniwan na pagtaas ng temperatura sa buong mundo ay
magbibigay-daan para sa mas kaunting kabuuang pinagsama-samang mga emisyon mula noong
1875.
Batay lamang sa itinatag na pisika ng dami ng init na sinisipsip at inilalabas ng CO2, isang
pagdodoble ngang konsentrasyon ng CO2 sa atmospera mula sa mga antas ng preindustrial
(hanggang sa humigit-kumulang 560 ppm) ay mag-isa, nang walang sa pamamagitan ng
anumang iba pang mga epekto, na nagdudulot ng pandaigdigang karaniwan na pagtaas ng
temperatura na humigit-kumulang 1 °C (1.8 °F). Gayunpaman, ang kabuuang halaga ng pag-init
mula sa isang naibigay na halaga ng mga emisyon ay nakasalalay sa mga kadena ng mga epekto
(mga feedback) na maaaring indibidwal na palakihin o bawasan ang paunang pag-init.
Ang pinakamahalagang feedback sa pagpapalakas ay sanhi ng singaw ng tubig, na isang malakas
na greenhouse gas. Bilang Pinapataas at pinapainit ng CO2 ang kapaligiran, ang mas maiinit na
hangin ay maaaring humawak ng higit na kahalumigmigan at nakakakuha ng mas maraming init
ang mababang kapaligiran. Gayundin, habang natutunaw ang yelo sa dagat ng Arctic at mga
glacier, mas maraming sikat ng araw ang nasisipsip sa mas madilim pinagbabatayan ng mga
ibabaw ng lupa at karagatan, na nagdudulot ng karagdagang pag-init at karagdagang pagtunaw
ng yelo at niyebe. Ang pinakamalaking kawalan ng katiyakan sa aming pag-unawa sa mga
feedback na nauugnay sa mga ulap (na maaaring magkaroon ng parehong positibo at
negatibong feedback), at kung paano magbabago ang mga katangian ng mga ulap bilang tugon
sa pagbabago ng klima.
Kasama sa iba pang mahahalagang feedback ang carbon cyle. Sa kasalukuyan ang lupa at
karagatan sama-samang sumisipsip ng halos kalahati ng CO2 na ibinubuga mula sa mga gawain
ng tao, ngunit ang mga kapasidad ng lupa at karagatan upang mag-imbak ng karagdagang
carbon ay inaasahang bababa sa karagdagang pag-init, humahantong sa mas mabilis na pagtaas
sa atmospera CO2 at mas mabilis na pag-init. Ang mga modelo ay nag-iiba sa kanilang
projections kung gaano karaming karagdagang pag-init na inaasahan, ngunit lahat ng gayong
mga modelo ay sumasang-ayon na ang pangkalahatang net epekto ng feedbacks ay upang
palakasin ang pag-init.

Larawan 8. Kung magpapatuloy ang mga emisyon sa

kanilang kasalukuyang trajectory, nang wala alinman sa
teknolohikal o regulasyon pagbabawas, pagkatapos ay ang
pinakamahusay na pagtatantya ay ang pandaigdigang
average na temperature magpapainit ng karagdagang 2.6
hanggang 4.8 °C (4.7 hanggang 8.6 °F) sa pagtatapos ng
siglo (kanan). Ang mga lugar ng lupa ay inaasahang mas
mainit kaysa karagatan mga lugar at samakatuwid ay higit
pa sa pandaigdigang ibig sabihin. Ang pigura sa kaliwa
nagpapakita ng inaasahang pag-init na may napaka
agresibong pagbawas ng emisyon. Ang mga numero ay
kumakatawan sa multi-modelo mga pagtatantya ng mga
average ng temperature para sa 2081-2100 kumpara sa
1986–2005. Pinagkunan: IPCC AR5

17 ANG PAGBABAGO BA NG KLIMA NG ILANG DEGREE AY ISANG

DAHILAN NG PAG-AALALA?

Oo. Kahit na ang pagtaas ng ilang degree sa pandaigdigang karaniwan na temperatura ay hindi
parang magkano, ang karaniwan na temperatura sa buong mundo noong huling panahon ng
yelo ay halos 4 hanggang 5 °C (7 hanggang 9 °F) na mas malamig kaysa ngayon. Maiuugnay ang
global warming ng ilang degrees na may malawakang pagbabago sa rehiyon at lokal na
temperatura at pag-ulan pati na rin na may mga pagtaas sa ilang uri ng mga kaganapan sa
matinding panahon. Ang mga ito at iba pang mga pagbabago (tulad ng habang tumataas ang
lebel ng dagat at storm surge) ay magkakaroon ng malubhang epekto sa mga lipunan ng tao at
sa natural na mundo.
Parehong teorya at direktang mga obserbasyon ay nakumpirma na ang global warming ay
nauugnay sa mas malaking pag-init sa ibabaw ng lupa kaysa sa karagatan, pagbabasa ng
atmospera, mga pagbabago sa rehiyonal na mga pattern ng pag-ulan, mga pagtaas sa matinding
lagay ng panahon, pag-aasido sa karagatan, pagtunaw ng mga glacier, at pagtaas ng lebel ng
dagat (na nagpapataas ng panganib ng pagbaha sa baybayin at storm surge). Sa ngayon, ang
pagtatala ng mataas na temperatura ay nasa karaniwan na makabuluhang lumalampas magtala
ng mababang temperatura, ang mga basang lugar ay nagiging mas basa habang ang mga tuyong
lugar ay nagiging tuyo, malakas na bagyo ay naging mas mabigat, at ang mga snowpack (isang
mahalagang pinagmumulan ng tubig-tabang para sa maraming rehiyon) ay bumababa.
Ang mga epektong ito ay inaasahang tataas sa mas matinding pag-init at magbabanta sa
produksyon ng pagkain,mga suplay ng tubig-tabang, imprastraktura sa baybayin, at lalo na ang
kapakanan ng malaking populasyon sa kasalukuyan nakatira sa mababang lugar. Kahit na ang
ilang mga rehiyon ay maaaring magkaroon ng ilang lokal na benepisyo mula sa pag-init, ang Ang
mga pangmatagalang kahihinatnan sa pangkalahatan ay magiging nakakagambala.
Ito ay hindi lamang isang pagtaas ng ilang degree sa pandaigdigang karaniwan na temperatura
na sanhi ng pag-aalala-ang bilis kung saan nangyayari ang pag-init na ito ay mahalaga din
(tingnan ang Tanong 6). Mabilis na pagbabago ng klima na dulot ng tao nangangahulugan na
mas kaunting oras ang magagamit upang payagan ang mga hakbang sa pag-aangkop na
mailagay sa lugar o para sa mga ecosystem umangkop, na nagdudulot ng mas malaking
panganib sa mga lugar na madaling maapektuhan ng mas matinding matinding lagay ng
panahon at pagtaas ng lebel ng dagat.

18 ANO ANG GINAGAWA NG MGA SIYENTIPIKO UPANG MATUGUNAN

ANG MGA PANGUNAHING KAWALAN NG KATIYAKAN SA ATING PAG-
UNAWA SA SISTEMA NG KLIMA?

Ang agham ay isang patuloy na proseso ng pagmamasid, pag-unawa, pagmomodelo, pagsubok,

at hula. Ang hula ng isang pangmatagalang paggalaw sa global warming mula sa pagtaas Ang
mga greenhouse gases ay matatag at nakumpirma ng dumaraming katawan ng ebidensya.
Gayunpaman, nananatiling hindi kumpleto ang pag-unawa sa ilang aspeto ng pagbabago ng
klima. Kasama sa mga halimbawa ang mga natural na pagkakaiba-iba ng klima sa decadal-to-
centennial timescales atregional-to-local spatial scale at cloud responses sa climate change, na
lahat ay mga lugar ng aktibong pananaliksik.
Bakit ginagamit ang mga modelo ng
computer pag-aralan ang pagbabago ng
klima?
Ang hinaharap na ebolusyon ng klima ng
Earth bilang tugon nito ang kasalukuyang
mabilis na rate ng pagtaas ng atmospheric
CO2 ay mayroon walang tumpak na mga
analogue sa nakaraan, at hindi rin ito
maaaring maayos naiintindihan sa
pamamagitan ng mga eksperimento sa
laboratoryo. Bilang tayo hindi rin magawang
magsagawa ng sinasadyang kinokontrol na
mga eksperimento sa Earth mismo, ang mga
modelo ng computer ay kabilang sa
karamihan mahahalagang kasangkapang
ginagamit sa pag-aaral ng sistema ng klima
ng Daigdig.
Ang mga modelo ng klima ay batay sa mga
mathematical equation na kumakatawan sa
pinakamahusay na pag-unawa sa
pangunahing mga batas ng pisika, kimika, at
biyolohiya na namamahala sa pag-uugali ng
atmospera, karagatan, ibabaw ng lupa, yelo,
at iba pang bahagi ng sistema ng klima,
gayundin ang pakikipag-ugnayan sa kanila.
Ang pinakakomprehensibo mga modelo ng
klima, Earth-System Models, ay dinisenyo
upang gayahin ang sistema ng klima ng
Earth na may mas maraming detalye ayon
sa pinahihintulutan ng ating pang-unawa at
ng magagamit mga supercomputer.
Ang kakayahan ng mga modelo ng klima ay
patuloy na bumuti mula noong 1960s.
Gamit ang physics-based equation, ang
maaaring masuri ang mga modelo at
matagumpay sa pagtulad isang malawak na
hanay ng mga pagkakaiba-iba ng panahon
at klima, para sa halimbawa mula sa mga
indibidwal na bagyo, jet stream meanders,
Mga kaganapan sa El Niño, at ang klima
noong nakaraang siglo. Ang kanilang mga
pagpapakita ng mga pinakakilalang tampok
ng pangmatagalang signal ng pagbabago ng
klima na dulot ng tao nanatiling matatag,
bilang mga henerasyon ng lalong
kumplikado ang mga modelo ay
nagbubunga ng mas maraming detalye ng
pagbabago. Sila din ay ginamit upang
magsagawa ng mga eksperimento sa
ihiwalay ang mga tiyak na dahilan ng
pagbabago ng klima at upang tuklasin ang
kahihinatnan ng iba't ibang senaryo ng
hinaharap na greenhouse gas emisyon at
iba pa mga impluwensya sa klima.
Ang mga paghahambing ng mga hula ng
modelo sa mga obserbasyon ay tumutukoy
kung ano ang mahusay na nauunawaan at,
sa parehong oras, ay nagpapakita ng mga
kawalan ng katiyakan o mga puwang ating
pagkakaunawaan. Nakakatulong ito na
magtakda ng mga priyoridad para sa
bagong pananaliksik. Mapagbantay
pagsubaybay sa buong sistema ng klima—
ang atmospera, karagatan, lupa, at yelo—
samakatuwid ay kritikal, dahil maaaring
puno ang sistema ng klima mga di
katiyakan.
Magkasama, ginagamit ang data sa field at
laboratoryo at theoretical understanding
upang isulong ang mga modelo ng sistema
ng klima ng Earth at upang mapabuti ang
representasyon ng mga pangunahing
proseso sa kanila, lalo na ang mga nauugnay
sa mga ulap, aerosol, at pagdadala ng init sa
karagatan. Ito ay kritikal para sa tumpak na
pagtulad pagbabago ng klima at mga
kaakibat na pagbabago sa malalang
panahon, lalo na sa pangrehiyon at lokal na
mga antas na mahalaga para sa mga
desisyon sa patakaran.
Ang paggaya kung paano magbabago ang
mga ulap sa pag-init at maaaring
makaapekto Ang pag-init ay nananatiling isa
sa mga pangunahing hamon para sa mga
modelo ng klima sa mundo, sa bahagi dahil
ang iba't ibang uri ng ulap ay may iba't
ibang epekto sa klima, at ang maraming
proseso ng ulap ay nagaganap sa mga
kaliskis na mas maliit kaysa sa karamihan
maaaring malutas ng mga modelo. Ang mas
malaking kapangyarihan ng computer ay
nagbibigay-daan na para sa ilan ng mga
prosesong ito na malulutas sa bagong
henerasyon ng mga modelo.
Dosedosenang mga grupo at institusyon ng
pananaliksik ang nagtatrabaho sa mga
modelo ng klima, at nasusuri na ngayon ng
mga siyentipiko ang mga resulta mula sa
mahalagang lahat ng pangunahing Earth-
System Models sa mundo at ihambing ang
mga ito sa isa't isa at may mga
obserbasyon. Napakalaking pakinabang ng
mga ganitong pagkakataon sa paglabas ng
mga kalakasan at kahinaan ng iba't ibang
modelo at pag-diagnose ng mga sanhi ng
pagkakaiba sa mga modelo, upang ang
pananaliksik maaaring tumuon sa mga
kaugnay na proseso. Pinapayagan ang mga
pagkakaiba sa mga modelo mga
pagtatantya na gagawin sa mga kawalan ng
katiyakan sa mga pagpapakita ng klima sa
hinaharap pagbabago. Bukod pa rito,
malalaking archive ng mga resulta mula sa
maraming iba't ibang tinutulungan ng mga
modelo ang mga siyentipiko na matukoy
ang mga aspeto ng mga projection sa
pagbabago ng klima na matatag at
maaaring bigyang-kahulugan sa mga
tuntunin ng kilalang pisikal mga mekanismo.
Ang pag-aaral kung paano tumugon ang
klima sa malalaking pagbabago sa nakaraan
ay isa pa paraan ng pagsuri kung
naiintindihan namin kung paano gumagana
ang iba't ibang mga proseso at iyon ang
mga modelo ay may kakayahang gumanap
nang mapagkakatiwalaan sa ilalim ng
malawak na hanay ng mga kondisyon.
19 ANG MGA SENARYO BA NG SAKUNA TUNGKOL SA MGA TIPPING
POINT TULAD NG "PAGPATAY SA GULF STREAM" AT PAGPAPALABAS
NG METHANE MULA SA ARCTIC AY ISANG DAHILAN UPANG
ALALAHANIN?

Ang mga resulta mula sa pinakamahusay na magagamit na mga modelo ng klima ay hindi
hinuhulaan ang isang biglaang pagbabago sa (o pagbagsak ng) Atlantic Meridional Overturning
Circulation, na kinabibilangan ng Gulpo Stream, sa malapit na hinaharap. Gayunpaman, ito at
iba pang potensyal na may mataas na panganib na biglaang pagbabago, tulad ng ang
pagpapakawala ng methane at carbon dioxide mula sa lasaw ng permafrost, ay nananatiling
aktibong mga lugar ng siyentipikong pananaliksik. Ang ilang mga biglaang pagbabago ay
nagaganap na, gaya ng pagbaba ng in Ang lawak ng yelo sa dagat ng Arctic (tingnan ang Tanong
12), at habang tumataas ang pag-init, ang posibilidad ng iba ang mga malaaking biglaang
pagbabago ay hindi maiaalis.
Ang komposisyon ng atmospera ay nagbabago patungo sa mga kondisyon na hindi pa
nararanasan milyun-milyong taon, kaya tayo ay patungo sa hindi kilalang teritoryo, at ang
kawalan ng katiyakan ay malaki. Ang sistema ng klima nagsasangkot ng maraming
nakikipagkumpitensyang proseso na maaaring lumipat sa klima sa ibang estado kapag isang
kapasidad ay nalampasan.
Ang isang kilalang halimbawa ay ang timog-hilagang karagatan na bumabaligtad na sirkulasyon,
na pinapanatili ng malamig na maalat. paglubog ng tubig sa Hilagang Atlantiko at kinabibilangan
ng pagdadala ng sobrang init sa Hilagang Atlantiko sa pamamagitan ng Agos ng Gulpo. Sa huling
panahon ng yelo, ang mga pulso ng tubig-tabang mula sa natutunaw na ice sheet sa North
America humantong sa pagbagal ng bumabaligtad na sirkulasyon na ito. Nagdulot naman ito ng
malawakang pagbabago sa klima sa paligid ng Northern Hemisphere. Pagpapasariwa ng North
Atlantic mula sa pagkatunaw ng yelo ng Greenland sheet ay unti-unti, gayunpaman, at
samakatuwid ay hindi inaasahang magdulot ng mga biglaang pagbabago.
Ang isa pang alalahanin ay nauugnay sa Arctic, kung saan ang malaking pag-init ay maaaring
makasira ng methane (a greenhouse gas) na nakulong sa mga sediment ng karagatan at
permafrost, na posibleng humahantong sa mabilis na paglabas ng isang malaking halaga ng
methane. Kung nangyari ang ganoong mabilis na pagpapalabas, kung gayon ang mga
malalaking, mabilis na pagbabago sa klima kasunod. Ang ganitong mga pagbabago na may
mataas na peligro ay itinuturing na hindi malamang sa siglong ito, ngunit sa pamamagitan ng
kahulugan ay mahirap hulaan.Samakatuwid, patuloy na pinag-aaralan ng mga siyentipiko ang
posibilidad na lumampas sa naturang mga tipping point, na higit pa nanganganib tayo ng malaki
at biglaang pagbabago.
Bilang karagdagan sa mga biglaang pagbabago sa sistema ng klima mismo, ang tuluy-tuloy na
pagbabago ng klima ay maaaring tumawid sa mga limitasyon na iyon mag-trigger ng mga
biglaang pagbabago sa ibang mga system. Sa mga sistema ng tao, halimbawa, ang
imprastraktura ay karaniwang itinayo upang mapaunlakan ang pagkakaiba-iba ng klima sa
panahon ng pagtatayo. Ang unti-unting pagbabago ng klima ay maaaring nagdudulot ng mga
biglaang pagbabago sa utilidad ng imprastraktura—tulad ng kapag biglang lumampas ang
pagtaas ng lebel ng dagat mga pader ng dagat, o kapag ang pagtunaw ng permafrost ay
nagiging sanhi ng biglaang pagbagsak ng mga pipeline, gusali, o kalsada. Sa natural na mga
sistema, habang tumataas ang temperatura ng hangin at tubig, ilang species—gaya ng
mountain pika at marami mga korales sa karagatan—ay hindi na mabubuhay sa kanilang
kasalukuyang mga tirahan at mapipilitang lumipat (kung posible) o mabilis na umangkop. Ang
iba pang mga species ay maaaring maging mas mahusay sa mga bagong kondisyon, na
nagdudulot ng mga biglaang pagbabago balanse ng ecosystem; halimbawa, ang mas maiinit na
temperatura ay nagbigay-daan sa mas maraming bark beetle na mabuhay sa paglipas ng
taglamig sa ilang mga rehiyon, kung saan ang mga paglaganap ng salagubang ay sumira sa mga
kagubatan.

20 KUNG ANG MGA PAGLABAS NG GREENHOUSE GAS AY ITINIGIL,

BABALIK KAYA ANG KLIMA SA MGA KONDISYON NOONG 200 TAON NA
ANG NAKAKARAAN?

Hindi. Kahit na ang paglabas ng mga greenhouse gas ay biglang huminto, ang temperatura sa ibabaw ng
Earth mangangailangan ng libu-libong taon upang lumamig at bumalik sa antas sa pre-industrial na
panahon.

Kung ang mga emisyon ng CO2 ay ganap na tumigil, aabutin ng maraming libong taon para sa
atmospheric CO2 upang bumalik sa "pre-industrial" na antas dahil sa napakabagal nitong paglipat sa
malalim na karagatan at sukdulang paglilibing sa karagatan sediments. Ang mga temperatura sa ibabaw
ay mananatiling nakataas nang hindi bababa sa isang libong taon, na nagpapahiwatig ng isang
pangmatagalang panahon pangako sa isang mas mainit na planeta dahil sa nakaraan at kasalukuyang
mga emisyon. Malamang na magpapatuloy ang lebel ng dagat tumaas ng maraming siglo kahit na
huminto ang pagtaas ng temperatura [Larawan 9]. Makabuluhang paglamig ay kinakailangan upang
baligtarin ang pagkatunaw ng mga glacier at ang Greenland ice sheet, na nabuo noong nakaraan
malamig na klima. Ang kasalukuyang CO2-induced warming ng Earth ay samakatuwid ay mahalagang
hindi maibabalik sa tao mga timescale. Ang halaga at rate ng karagdagang pag-init ay halos ganap na
nakasalalay sa kung gaano karaming CO2 naglalabas ang sangkatauhan.

Ang mga sitwasyon ng pagbabago ng klima sa hinaharap ay lalong ipinapalagay ang paggamit ng mga
teknolohiya na maaaring mag-alis ng mga green house gas sa atmospera. Sa ganitong mga sitwasyong
"negatibong paglabas", ipinapalagay nito na sa isang punto sa hinaharap, malawakang pagsisikap ay
isasagawa na gumagamit ang mga naturang teknolohiya upang alisin CO2 mula sa atmospera at babaan
ang konsentrasyon nito sa atmospera, sa gayo'y nagsisimulang bumaligtad Ang pag-init na hinimok ng
CO2 ay mas matagal mga timescale. Deployment ng mga ganyan mga teknolohiya sa sukat ay
nangangailangan ng malaking pagbaba sa kanilang gastos. Kahit na ganoong teknolohiya ang mga pag-
aayos ay praktikal, malaki mga pagbawas sa mga emisyon ng CO2 magiging mahalaga pa rin

Larawan 9. Kung ang mga pandaigdigang emisyon ay

biglang huminto, ito ay tumagal ng mahabang panahon
para sa pang-ibabaw na hangin temperatura at karagatan
sa magsimulang lumamig dahil ang labis CO2 sa atmospera
ay manatili doon ng mahabang panahon at ay patuloy na
magpapainit epekto. Ipinapakita ng mga projection ng
modelo kung paano ang konsentrasyon ng CO2 sa
atmospera (a), temperatura ng hangin sa ibabaw (b), at
pagpapalawak ng init ng karagatan (c) tutugon kasunod ng
isang senaryo ng business-as-usual emissions huminto sa
2300 (pula), isang senaryo ng mga agresibong pagbawas ng
emisyon, bumabagsak na malapit sa zero 50 taon mula sa
ngayon (orange), at dalawang intermediate mga senaryo ng
emisyon (berde at asul). Ang maliit na pababang tik sa
temperatura sa 2300 ay sanhi sa pamamagitan ng pag-aalis
ng mga emisyon ng panandaliang greenhouse gases,
kabilang ang methane. Pinagkunan: Zickfeld et al., 2013

KONKLUSYON
Ipinapaliwanag ng dokumentong ito na may mga nauunawaang pisikal na mekanismo kung saan ang mga
pagbabago sa dami ng greenhouse gases ay nagdudulot ng pagbabago sa klima. Tinatalakay nito ang ebidensya na
ang mga konsentrasyon ng mga gas na ito sa atmospera ay tumaas at ay mabilis pa ring tumataas, na nangyayari
ang pagbabago ng klima, at karamihan sa mga kamakailan ang pagbabago ay halos tiyak na dahil sa mga emisyon
ng greenhouse gases na dulot ng tao mga aktibidad. Ang karagdagang pagbabago ng klima ay hindi maiiwasan;
kung magpapatuloy ang pagbuga ng greenhouse gases walang tigil, ang mga pagbabago sa hinaharap ay higit na
lalampas sa mga naganap sa ngayon. Doon nananatiling isang hanay ng mga pagtatantya ng magnitude at
rehiyonal na pagpapahayag ng pagbabago sa hinaharap, ngunit tumataas sa sukdulan ng klima na maaaring
makaapekto sa mga natural na ecosystem at ang mga aktibidad at imprastraktura ng tao ay inaasahan.

Ang mga mamamayan at pamahalaan ay maaaring pumili sa ilang mga opsyon (o isang halo ng mga iyon mga
opsyon) bilang tugon sa impormasyong ito: maaari nilang baguhin ang kanilang pattern ng enerhiya produksyon at
paggamit upang limitahan ang mga emisyon ng greenhouse gases at samakatuwid ay ang ng pagbabago ng klima;
maaari silang maghintay para sa mga pagbabago na mangyari at tanggapin ang mga pagkalugi,pinsala, at
pagdurusa na lumitaw; maaari silang umangkop sa aktwal at inaasahang mga pagbabago hangga't maaari; o
maaari silang humanap ng hindi pa napatunayang mga solusyong "geoeengineering" upang kontrahin ilan sa mga
pagbabago sa klima na maaaring mangyari. Ang bawat isa sa mga pagpipiliang ito ay may mga panganib, atraksyon
at gastos, at kung ano ang aktwal na ginawa ay maaaring pinaghalong mga magkaibang ito mga pagpipilian. Iba't
ibang mga bansa at komunidad ay mag-iiba sa kanilang kahinaan at sa kanilang kakayahang umangkop. Mayroong
mahalagang debate na dapat magkaroon tungkol sa mga pagpipilian sa mga ito mga pagpipilian, upang magpasya
kung ano ang pinakamahusay para sa bawat grupo o bansa, at ang pinakamahalaga para sa pandaigdigang
populasyon sa kabuuan. Ang mga opsyon ay kailangang talakayin sa pandaigdigang sukat dahil sa maraming kaso,
ang mga komunidad na pinaka-mahina ay kumokontrol sa ilan sa mga emisyon, nakaraan man o hinaharap. Ang
aming paglalarawan ng agham ng pagbabago ng klima, kasama ang parehong mga katotohanan nito at ang mga
kawalan ng katiyakan nito, ay inaalok bilang batayan upang ipaalam ang debate sa patakarang iyon

MGA PASASALAMAT
Mga may-akda

Ang mga sumusunod na indibidwal ay nagsilbing pangunahing pangkat ng pagsulat para sa 2014 at 2020 na
edisyon ng dokumentong ito:

■ Eric Wolff FRS, (UK lead), University of Cambridge ■ John Shepherd FRS, University of Southampton

■ Inez Fung (NAS, US lead), University of California,
Berkeley
■ Brian Hoskins FRS, Grantham Institute for Climate
Change
■ John F.B. Mitchell FRS, UK Met Office
■ Keith Shine FRS, University of Reading.
■ Susan Solomon (NAS), Massachusetts Institute of
Technology
■ Kevin Trenberth, National Center for Atmospheric
Research

■ Tim Palmer FRS, University of Oxford ■ John Walsh, University of Alaska, Fairbank

■ Benjamin Santer (NAS), Lawrence Livermore ■ Don Wuebbles, University of Illinois

National Laboratory
Ang suporta ng staff para sa 2020 na rebisyon ay ibinigay nina Richard Walker, Amanda Purcell, Nancy Huddleston,
at Michael Hudson. Nag-aalok kami ng espesyal na pasasalamat kay Rebecca Lindsey at NOAA Climate.gov para sa
pagbibigay mga update ng data at Larawan.

Mga reviewer

Ang mga sumusunod na indibidwal ay nagsilbi bilang mga tagasuri ng 2014 na dokumento alinsunod sa mga
pamamaraan inaprubahan ng Royal Society at ng National Academy of Sciences:

■ Richard Alley (NAS), Department of Geosciences, ■ Jerry Meehl, Senior Scientist, National Center for
Pennsylvania State University Atmospheric Research

■ Alec Broers FRS, Former President of the Royal
Academy of Engineering
■ Harry Elderfield FRS, Department of Earth
Sciences, University of Cambridge
■ Joanna Haigh FRS, Professor of Atmospheric
Physics, Imperial College London
■ John Pendry FRS, Imperial College London
■ John Pyle FRS, Department of Chemistry,
University of Cambridge
■ Gavin Schmidt, NASA Goddard Space Flight Center
■ Emily Shuckburgh, British Antarctic Survey

■ Isaac Held (NAS), NOAA Geophysical Fluid ■ Gabrielle Walker, Journalist

Dynamics Laboratory ■ Andrew Watson FRS, University of East Anglia
■ John Kutzbach (NAS), Center for Climatic Research,
University of Wisconsin

Mga Suporta

Ang Suporta para sa 2014 Edition ay ibinigay ng NAS Endowment Funds. Nag-aalok kami ng taos-pusong
pasasalamat sa ang Ralph J. at Carol M. Cicerone Endowment para sa NAS Missions para sa pagsuporta sa paggawa
nito 2020 na Edisyon.