Shkalla

Biografi e shkurtër e të lumurit Joan Sinaitit

Nuk mund ta them me siguri dhe saktësi se cili qytet e lindi dhe e rriti këtë burrë
hyjnor, para jetës së tij asketike dhe plot me përpjekje. Por qytetin në të cilin jeton tani,
që e ushqen me ambrozi, e ka njohur para nesh i madhi Apostull Pavli. Sepse është e
sigurt, edhe ava Joani gjendet tani në atë Jeruzalem mbiqiellor, ku ekziston kisha e të
parëlindurve, “ ku ndodhet jeta e tyre në qiej”
Aty duke u ngopur me ato, që nuk mund të ngopesh kurrë, me kuptim jo lëndor
dhe duke parë bukuritë që s’janë parë, shijon shpërblimet në bazë të mundit që ai ka
derdhur. Dhe përderisa si një dekoratë jo të mundimshme për mundimet e tij, fitoi
trashëgiminë hyjnore, vallëzon së bashku me ata, “mendja e të cilëve është në drejtësi”.
Se si e fitoi këtë lumturi i paharrueshmi, kam për t’ua treguar në vazhdim.
* * *
Ky atë oshënar, në moshën gjashtëmbëdhjetëvjecare ia ofroi Krishtit veten e tij si
“një sakrificë të pëlqyeshme dhe të pranueshme” duke u futur në zgjedhën e jetës
murgjërore në Malin Sina. Nga ky qëndrim i tiji në një vend të dukshëm, ai ecte drejt
Perëndisë të padukshëm.
Dhe jeta e tij në një vend të huaj e ndoqi nga pas si mbrojtëse e të rejave
shpirtërore, dmth të virtyteteve të shpirtit. Me këtë jetë në dhe të huaj, ai e largoi nga
vetja të gjithë arrogancën e pafytyrë dhe veshi përulësinë e hijshme. Kështu qysh në
hyrjen e tij në murgjëri, dëboi demonin e vetëpëlqimit dhe të besimit në veten e tij. Ai ia
nënshtroi dhe ia besoi shpirtin e tij, atit të tij shpirtëror në Krishtin, njëlloj si një
timonieri të shkëlqyer anijeje dhe kështu, pa rrezik, udhëtoi udhëtimin e rrezikshëm dhe
plot me shtrëngatë të jetës së tashme.
 Aq shumë vdiq për botën dhe për vullnetin e tij personal, saqë dukej sikur kishte
një shpirt pa llogjikë dhe pa vullnet dhe krejt të huaj për prirjet dhe dëshirat natyrore.
Edhe pse para kësaj “paditurie” qiellore, kishte arritur të fitonte diturinë enciklopedike
të botës- gjë e çuditshme sepse zakonisht kryelartësia e diturisë së botës e dëbon larg
përulësinë në Krishtin.
Pasi jetoi në këtë mënyrë për nëntëmbëdhjetë vjet me rradhë dhe u zbukurua me
arritjet e nënshtrimit të lumur, kur ati i tij shpirtëror i shenjtë që e mësoi, ishte larguar
nga kjo jetë, atëherë u fut vetë në betejën e jetës hesikaste, duke mbajtur në dorë si
armë të fuqishme, uratat e shenjta të atit të tij shpirtëror, për të shkatërruar me ato
fortesat e Satanait.
Ai zgjodhi palestrën e jetës asketike në distancën e pesë stadeve ( dmth të tetë
kilometrave), nga Kisha qendrore e manastirit, në vendin e quajtur Tholas, dhe kaloi në
atë vend dyzet vite, pa dembelizëm dhe neglizhencë, duke u djegur gjithmonë prej
dashurisë së pandërprerë dhe flakës së Dashurisë Hyjnore.
Por cili është i denjë të përshkruajë dhe lavdërojë me fjalë, mundimet e shumta
që derdhi oshënari në atë vend ? Si mund të bëhen të njohura të gjitha ato mundime,
që u mbollën në mënyrë të padukshme, pa i parë njeri tjetër? Por duke marrë si
pikënisje disa prej arritjeve të tij të njohura, le të dëgjojmë jetën e shenjtë të këtij
oshënari të madh.
***
Ai hante prej të gjitha ushqimeve që u lejohen murgjve, por shumë pak. Kështu
me një urtësi të madhe, ai dërrmonte njëkohësisht përbindëshin e kryelartësisë dhe
mendimit të lartë për veten. Sepse me ushqimin e paktë, ai e hidhëronte me të gjitha
mënyrat zotërinë e pashtruar dhe inatcor, barkun dhe bashkë me privimin thoshte : “
Pusho, mbylle gojën”. Dhe me faktin, që hante pak nga të gjitha ushqimet, ai mposhte
dhe nënshtronte tiraninë e lavdidashjes. Për më tepër me vetminë e plotë dhe me
shmangien e takimeve të ndryshme me persona të tjerë, ai shuante zjarrminë dhe
furrën e dëshirës trupore, dersa e bëri njëherë e mirë pluhur dhe e vuri në gjumë.
Ai njeri burrëror i shmangej në mënyrë burrërore, -me anë të mëshirës së
Perëndisë dhe të privimit të gjërave të domosdoshme për jetesën e tij- faljes së idhujve,
(pra argjendashjes dhe pasionit për gjëra materiale).
Shpirtin e tij e ngjalli prej vdekjes që e kërcënonte në çdo moment, - dmth nga
mungesa e dëshirës për shpëtim dhe nga plogështia,- duke e nxitur me hostenin e
kujtimit të vdekjes.
Me bërjen të vdekur të çdo preokupimi ngulitës pasionant, ndoshta edhe me
ndonjë shijim të të mirave të palëndshme dhe qiellore, ai shkëputi vargonjtë e
hidhërimit. Më parë kishte vrarë me shpatën e bindjes, zemërimin tiranik.
Me trupin e tij, që nuk dilte jashtë dhe me fjalën, që akoma më tepër nuk dilte
prej gojës së tij, ai vrau shushunjëzën e lavdidashjes, që e shtrin kudo rrjetën e saj si
merimangë.
Pra, ç’farë ngeli? Fitoria dhe çmimi kundër armikut të tetë, pra pastrimi i plotë
prej kryelartësisë që i kundërvihet Perëndisë. Ai e filloi këtë pastrim me bindjen, si një
Beselil tjetër, që e përsosi Zoti i Jeruzalemit qiellor, që erdhi personalisht dhe lartësoi
përulësinë kundër kryelartësisë, pa të cilën është e pamundur të mposhtet djalli dhe
banda e tij.

***
Por në ç’farë vendi tjetër të kësaj kurore, që po thurr, të vendos burimin e lotëve
të oshënarit? Një dhuratë që nuk gjendet në shumë vetë. Punishtja e fshehtë e këtyre
lotëve ruhet edhe në ditët tona dhe është një shpellë shumë e vogël, që ndodhet në një
cep, në këmbët e malit . Ndodhet larg prej banorëve të tjerë, aq sa i duhej për të
mbyllur veshët ndaj zërave të lavdidashjes dhe për të ngritur zërin deri në qiell, kur
vajtonte me britma dhe thirrje për të patur ndihmë hyjnore dhe gjëra të ngjashme me
këto, të njëllojta me ato që hasim në njerëz që goditen prej shpatave të mprehta dhe
hekuri të nxehtë apo që u nxjerrin sytë .
Gjumi i tij ishte i mjaftueshëm aq sa të mos e dëmtonte trurin nga qëndrimi pa
gjumë . Para se të flinte, lutej shumë dhe redaktonte tekstet që shkruante, sepse vetëm
këtë gjë e kishte si gojëz për të penguar mungesën e dëshirës për tu përpjekur për
shpëtimin . E gjithë ecuria e jetës së tij ishte lutje e pandërprerë dhe dashuri e
patreguar me gojë për Perëndinë. Ai e kundronte Atë, natë e ditë në pasqyrën e pastër
të dëlirësisë së tij, pa dashur të ngopet ose më saktë, pa mundur të ngopet asnjëherë .

***
Një murg i quajtur Moisi, ndjeu në zemër një dashuri që i lindi për këtë atë
Hyjmbajtës dhe e luti me të gjithë shpirtin, duke përdorur si ndërmjetues shumë prej
etërve të atyshëm, që ai ta pranonte si nxënësin e tij, për të mësuar nga ai filozofinë e
vërtetë . Duke e lutur me lutjet e atyre njerëzve, e bindi të lumurin, që ta pranonte
pranë tij si nxënës dhe bindës .
Njëherë ndodhi që ati i nderuar e urdhëroi të shkonte për të sjellë pak që u duhej
për mbjelljen e lakrave. Moisiu shkoi me të vërtetë në vendin ku i thanë dhe e plotësoi
me përpikmëri porosinë e mësuesit të tij. Por kaloi ora dhe Moisiu i dërrmuar prej
lodhjes së ngarkesës dhe vapës së madhe, - ishte ora e mesditës dhe dielli i gushtit
përvëlonte vendin si një furrë,- mendoi se duhet të çlodhej paksa. Për të patur hije,
vendosi të ulet nën një shkëmb të madh dhe siç ishte e zakonshme, e zuri gjumi. Por
Perëndia i tërëmirë, që nuk do të hidhërohen në kurrfarë gjëje shërbëtorët e tij të
vërtetë, arriti të parandalojë në kohë të keqen, pikërisht në çastin kur jeta e Moisiut
ishte në rrezik të madh. Se si ndodhi kjo, kam për tua treguar menjëherë .
Ati i madh Joani, ndërsa ishte duke qëndruar në qelën e tij, sipas zakonit që ai
kishte , duke studiuar dhe duke biseduar me Perëndinë e me veten e tij, ra në një gjumë
të lehtë . Në ëndërr pa një burrë të hijshëm, që përpiqej ta zgjonte dhe njëlloj sikur e
ironizonte për gjumin, i thoshte : “Joan , si është e mundur që ti fle i qetë, ndërkohë që
Moisiu ndodhet në rrezik të madh?”. Atëherë ai u ngrit me vrull prej gjumit dhe nisi të
lutet pa humbur kohë , duke e përdorur lutjen si një armë për shpëtimin e nxënësit të tij
.
Vonë në darkë, kur Moisiu u kthye, ai e pyeti nëse i kishte ndodhur diçka e
frikshme ose e pamenduar. “ Një shkëmb i stërmadh kishte për të më pllakosur përsipër
gjatë orës së mesditës – u përgjigj ai- ndërsa unë po bëja një gjumë të thellë, nëse nuk
do të dëgjoja – kështu mu duk – zërin tënd. Atëherë unë u ngrita me vrik dhe u largova.
Po atë çast, u shkëput një shkëmb i madh dhe ra përtokë”. Shenjtori i përulur, nuk i
tregoi asgjë nxënësit të tij, kur e dëgjoi këtë, për vegimin, që kishte parë, por përbrenda
tij e lavdëroi Perëndinë dhe e falenderoi me të thirrura të forta e me ndjenja të flakta
dashurie.
***
Njeriu i Perëndisë ishte për më tepër, një mjek edhe i pasioneve të fshehta. Një
herë një murg i quajtur Isaak, po provonte një luftë të fortë trupore dhe për këtë arsye,
ishte pushtuar nga një hidhërim dhe dëshpërim i madh. Ai erdhi menjëherë pranë
shenjtorit dhe i tregoi luftën e tij të madhe, me lotë dhe psherëtima. Shenjtori i
tërëadmirueshëm, pasi admiroi besimin dhe përulësinë e tij, i tha: “ Eja vëllai im të
lutemi të dy së bashku dhe Perëndia i mirë dhe i dashur, nuk do ta lerë pa e plotësuar
kërkesën tonë”. Ata nuk e kishin mbaruar ende lutjen e tyre. Murgu i munduar po
qëndronte me fytyrë përtokë. Dhe Perëndia i tërëmirë, e plotësoi kërkesën e shërbëtorit
të tij dhe e tregoi se është e vërtetë fjala e profetit të shenjtë David. (shih Psalm
144:19). Gjarpri, pra demoni i luftës trupore, ia mbathi i ndjekur nga ndëshkimi i lutjes
së nxehtë të shenjtorit. Ish i sëmuri e ndjeu veten e tij krejtësisht të shëruar dhe nuk
ndjente më asnjë lloj trazimi. U habit nga ky fakt dhe e falenderoi Perëndinë me
mirënjohje, që e lavdëroi shërbëtorin e tij, e shërbëtorin e tij që u lavdërua.
 Disa njerëz tinëzarë, të shtyrë nga cmira kundrejt njeriut të Perëndisë, që
shpërndante dorëhapët rreth e rrotull tij fjalën e Hirit dhe që i vadiste të gjithë, sa i
afroheshin me ujrat e bollshme të doktrinës së tij, e akuzuan si një njeri “që flet shumë
dhe bën llafe”. Në këtë mënyrë donin të ndalnin dobinë e madhe që ai u sillte të tjerëve.
Ai, duke e ditur se “të gjitha i bënte në Krishtin që i jepte fuqi” dhe duke mos
dashur të mësojë të tjerët që i vinin pranë, vetëm me fjalën e tij, por më tepër me
heshtjen dhe studimin e shembullit të tij, -e për më shumë, siç thotë edhe Shkrimi, për
tua hequr shkakun, atyre “që kërkonin shkak” për ta akuzuar, heshti për një periudhë
kohe dhe e ndali përroin mjaltëkulluese të doktrinës së tij të ëmbël. E bëri këtë, sepse e
quajti më të vyer të dëmtohen për pak kohë, ata që rendnin pas dobisë shpirtërore, të
cilët kishin për të përfituar edhe prej heshtjes së tij, se sa të acaronte më tepër kritikët e
tij mosmirënjohës dhe të shtonte në këtë mënyrë, maninë e ligësisë së tyre. Atëherë ata
e nderuan dhe e vlerësuan tolerancën dhe modestinë e tij, e kuptuan se i bënë pritë një
burimi kaq shumë të vyer dhe të dobishëm dhe se u bënë shkaktarë të një të dëmi të
madh për të gjithë vëllazërinë. Nisën ta përgjërojnë dhe ta lusin bashkë me të tjerë, që
ai ta vazhdonte fjalën e mësimit të tij, për të mos u dëmtuar më tepër me heshtjen, ata
që kërkonin fjalët e tij shpëtimprurëse.
Atëherë ai, që nuk ishte mësuar të kundërshtonte, u plotësoi dëshirën dhe
vazhdoi njëlloj si më parë, taktikën e tij.
Meqë të gjithë e admironin aq shumë, sepse ua kalonte të gjithëve në të gjitha,
të gjithë murgjit në një mendje e ngritën me forcë, njëlloj si Moisiun, në fronin e
igumenit. Kështu ata, që dinin të dallonin mirë, cilësitë e çdo njeriu, e vendosën kandilen
mbi kandilerin e igumenisë dhe shpresat e tyre, nuk u zhgënjyen. Sepse edhe ai, (njëlloj
si Moisiu), u ngjit në Malin e baritur nga Perëndia, u fut në renë e shndritshme dhe mori
legjislacionin e shkruar nga dora e Perëndisë, duke përparuar në shkallët e ngjitjes
shpirtërore. Me fjalën e Perëndisë, e hapi gojën e tij, e tërhoqi Shpirtin dhe la të dilte
përjashta fjalë e mirë, nga thesari i mirë i zemrës së tij.
 Fundi i jetës së tij të përmbidheshme, e gjeti në veprën e udhëheqjes së
izraelitëve, dmth të murgjërve. Por nuk i ngjau Moisiut vetëm në një gjë: Në faktin se
sigurisht, ai u ngjit në Jeruzalemin qiellor- kurse Moisiu- nuk e di se si- e humbi
Jeruzalemin tokësor.
***
Dëshmitarë të këtyre, që po u tregoj, janë të gjithë ata, që u ushqyen prej tij me
mësimet e Shpirtit të Shenjtë dhe u shpëtuan, por edhe ata që akoma po shpëtohen.
Një dëshmitar i shkëlqyer i këtij shpëtimi, që ai u ofronte të tjerëve dhe i mësimit të
mrekullueshëm, që kishte, është edhe Davidi i ri, igumeni ynë i mirë Joani. Ai e luti
nxehtësisht dhe e bindi të madhin të zbresë nga Sinai, të vijë shpirtërisht pranë nesh
dhe si një Moisi tjetër të na japë pllakat e shkruara prej Perëndisë, të cilat nga ana e
jashtme mbajnë gjëra praktike, ndërsa së brendshmi kanë mësime teorike.

Të dhëna të tjera biografike

Një herë erdhi aba Martiri, ati shpirtëror i aba Joanit, për të takuar Anastasin e
madh. Ai e pyeti: “ Thuamë aba Martir, nga është ky murg dhe cili e qethi?”. Ai iu
përgjigj: “Është shërbëtori yt dhe unë e kam qethur murg”. “Po, po, at Martir, kush ta
beson se ke qethur igumenin e Sinait!”, i tha ai me admirim. Dhe fjala e shenjtorit nuk
doli e gënjeshtërt, sepse at Joani u bë igumeni ynë pas dyzetvjetësh.
Një herë tjetër, ati i tij shpirtëror, e mori Joanin me vete dhe shkuan për të takuar
atin e madh Joanin Savaitin, i cili atëherë banonte në shkretëtirën e Gudasë.
Sapo ati e pa, u ngrit, mori ujë, i lau këmbët e Joanit dhe i puthi dorën, ndërsa ava
Martirit nuk ia lau këmbët. Kur nxënësi i tij Stefan i kërkoi një shpjegim për këtë veprim,
ati i shenjtë iu përgjigj: “Besomë biri im, se unë nuk e njoh kush është ai ri. Unë prita
igumenin e Sinait dhe lava këmbët e tij”.
Edhe ava Stratigi, ditën, që ava Joani u qeth murg, në moshën njëzetvjeçare,
paratha për atë, se do të ishte një yll i madh për Kishën. Por ka edhe diçka tjetër për tu
çuditur. Ditën, që u fronëzua si igumeni ynë Joani dhe kishin ardhur në manastir shumë
vetë rreth gjashtëqind miq, kur u ulën në mencën e manastirit dhe po hanin, ai shikonte
një njeri me flokë të shkurtër, të mbështjellë me çarçaf, njëlloj si judenjtë. Ai rendte
kudo dhe i porosiste e i urdhëronte kuzhinjerët, ekonomët, magazinierët dhe ata që
ndodheshin në shërbime të ndryshme. Kur njerëzit u larguan dhe ata që shërbenin, u
ulën për të ngrënë, u kërkua të gjendej ai, që shkonte sa andej këndej dhe urdhëronte,
por nuk u gjet në asnjë vend. Atëherë shërbëtori i Perëndisë, shën Joani ati ynë, tha:
“Lëreni, zoti Moisi nuk bëri asgjë të çuditshme, duke shërbyer në vendin e tij!”.
Në një rast tjetër, kur një thatësirë e madhe, kishte pushtuar vendet e Palestinës,
ai u lut dhe ra shumë shi, pasi e lutën banorët. E kjo nuk është diçka e habitshme, sepse
Perëndia e kryen dëshirën e atyre, që e kanë frikë atë dhe e dëgjon lutjen e tyre.
Duhet të dimë edhe këtë: Se Joani i Shkallës kishte vëlla ava Gjergjin e
admirueshëm, të cilin e caktoi igumen të Sinait, kur ai ishte ende gjallë në këtë jetë.
Ndërsa vetë u tërhoq në shkretëtirën e Sinait, të cilën ai e kishte zgjedhur qysh në
fillimet e jetës murgjërore, si bashkëshorten e tij.
Kur Moisiu ynë i ri, igumeni ynë i shenjtë Joani, e kuptoi se duhej të largohej për
të shkuar tek Zoti, pranë tij qëndronte duke qarë, vëllai i tij, ava Gjergji dhe i thoshte: “Ti
po ikën dhe po më lë këtu të vetëm? Unë të luta, që ti të më përcjellësh mua. Sepse
unë, zoti im, nuk mundem dot pa ty, të kullos grigjën. Kurse tani jam unë, ai që po të
përcjell ty!”. Atëherë ava Joani iu përgjigj: “ Mos u hidhëro dhe mos u shqetëso, sepse
po të gjej hir para Perëndisë, nuk do të lë as një vit të mbushet, pa të marrë me vete”. E
më të vërtetë ndodhi siç e tha shenjtori. Brenda dhjetë muajsh, edhe ava Gjergji shkoi
pranë Zotit.
 Letër e Joanit igumenit të Raithosë,
për Joan Sinaitin
Për mësuesin e madh dhe të barabartë me ëngjëjt.
Të drejton një përshëndetje në Zotin.
Joani mëkatar, igumen i Raithosë

Ne mëkatarët dhe të pushtuarit nga kotësia, e njohim bindjen që ke me hirin e

Zotit. Bindja jote pa asnjë lloj dallimi, ndriçon si një zbukurim para të gjitha virtyteve të
tjera dhe së bashku me ato, që ti e ushtron në mënyrë të veçantë, atje ku mundësia për
të shumëfishuar këtë dhuratë Perëndie është e nevojshme. Prandaj edhe ne, e
vlerësuam këtë fakt dhe patëm parasysh fjalën e Shkrimit, që thotë: “Pyete atin tënd
dhe ai ka për të tu përgjigjur, pyet pleqtë dhe ata kanë për të të dhënë një përgjigje”.
Për këtë arsye, njëlloj si ti drejtoheshim atit tonë të përbashkët dhe më të madh se të
tjerët në asketizëm, në mendjeprehtësi dhe në mësim, po të biem në këmbë me këto
letra tona dhe të përgjërohemi ty, kurorës së virtyteve, të shkruash dhe të na i dërgosh
neve të paditurve, ato që pe, gjatë kohës që po vështroje Perëndinë, njëlloj si Moisiu i
vjetër, sipër të njëjtit mal.
Kështu, letrën që ke për të na dërguar, kemi për ta mbajtur si pllakat e reja
drejtuar Izraelit të ri, pra murgjërve, që tani dolën prej Egjiptit mendor dhe nga deti me
tallaze i botës. Të konsiderojmë njëlloj si Moisiun, që bëre mrekulli në det, duke
përdorur shkopin e theologjisë dhe gjuhën tënde të frymëzuar nga Perëndia. Sikundër
bëre mrekulli në det, tani ne po të lutemi të mos mohosh, të na shtjellosh, me saktësi
dhe gatishmëri, si një pedagog i madh, gjërat e duhura për jetën murgjërore, për hir të
shpëtimin të atyre, që zgjodhën këtë lloj jete ëngjëllore.
Mos i shiko fjalët tona si lajkatime ose si marrje me të mirë- e di mirë, o mik i
shtrenjtë, se këto gjëra janë të huaja për ne, - por të lutemi prano atë çka duket qartazi,
kuptohet dhe pohohet prej të gjithëve ne.
Prandaj jemi të sigurt, se me hirin e Perëndisë do të marrrim së shpejti dhe do të
përqafojmë atë çka ne shpresojmë: pllakat e gdhendura, që kanë për të drejtuar ata, që
dëshirojnë ti ndjekin me saktësi. Do të jenë si një shkallë, që ka për të mbërritur deri në
portat e qiellit dhe do të ngrejë aty të sigurt dhe të paprekur ata që dëshirojnë, duke i
kaluar pa pengesa frymërat e liga dhe pushtetarët e errësirës, e zotërinjtë e erës.
Nëse Jakovi, që ishte bari delesh, e pa këtë vegim të tmerrshëm të shkallës, po
një bari delesh të logjikshme, a nuk do të mundej tu tregonte deleve, jo në vegim, por
në realitet, ngjitjen e sigurt drejt Perëndisë?
Qofsh mirë në Zotin, atë i nderuar
 Përgjigjja e ava Joanit
Joani i dërgon përshëndetje Joanit

E mora letrën, që i ka hije jetës tënde të papasionshme dhe të hijshme, e që për

më tepër e lartëson zemrën tënde të përulur. Kjo letër, që ti e shkrove për ne “të
varfërit dhe të vobektët” nga virtytet, letër që është porosi dhe urdhër, që i kapërcen
mundësitë dhe fuqitë tona. Vërtet, që i ka shumë për hije përulësisë sate dhe shpirtit
tënd të shenjtë, kur na kërkon neve të pamësuarve, në fjalë dhe në praktikë, fjalë
mësimi dhe këshillimi. Sepse ti e ke zakon të na ofrosh me sjelljen tënde, shembuj të
përulësisë. Ne në rastin konkret, kemi për të thënë këto gjëra: Nëse nuk do të kishte
ekzistuar frika dhe një rrezik i madh, që ne ndjejmë, në rast se nuk i bindemi dëshirës
tënde, pra nëse mohojmë bindjen, që është nëna e të gjithë virtyteve, nuk do të
guxonim si të marrë të ndërmerrnim diçka, që e tejkalon fuqinë tonë. O atë i nderuar, ti
duhej tu drejtohesh etërve, që i njohin mirë gjërat, për të marrë përgjigjen e pyetjeve të
tua. Ne ndodhemi ende në rreshtat e nxënësve.
Por meqë etërit tanë hyjmbajtës dhe inicues në dijen e vërtetë, këtë e quajnë
bindje; pra që një njeri duhet të bindet dhe të nënshtrohet pa bërë kurrfarë dallimi ndaj
atyre, që i urdhërojnë për gjëra që i tejkalojnë mundësitë e tyre, për këtë arsye, ne e
lamë pak mënjanë me frikë Perëndie dobësinë tonë dhe ndërmorrën me guxim gjëra më
të larta se sa ne. Nuk bëhet fjalë të të tregojmë diçka, që ka për të qënë e nevojshme
për ty, apo do të të parashtojmë gjëra të panjohura për ty o mik i shtrenjtë dhe hyjnor.
Unë jam i bindur, si edhe çdokush tjetër i urtë dhe që ka dallueshmëri, se ti i ke të pastër
sytë e tu shpirtërorë nga çdo lloj pasioni tokësor dhe i errët dhe kundron pa pengesa
dritën hyjnore dhe ndriçohesh prej shkëlqimit të saj.
Por, meqënëse, sikundër të thashë, kam frikë vdekjen që lind mosbindja, duke u shtyrë
në këtë mënyrë nga bindja, arrita me frikë dhe dëshirë të çoj deri në fund dhe ta kryej
porosinë, që me dhe, o atë i nderuar. Si një rishtar mirënjohës dhe si nxënësi i paaftë i
një piktori të madh, të kam pikturuar me bojë fjalët e jetës, me anë të njohurisë sime të
varfër dhe të dobët, e me fjalë të zbehta, thjesht dhe pa ndonjë zbukurim. Të tjerat, o
mësues i shkëlqyer dhe i ndritur, po ti le ty ti zbukurosh më tepër, ti shtosh dhe ti
plotësosh, si një zbatues i ligjit hyjnor, që ti je. Nuk e dërguam këtë vepër tonën, për të
të drejtuar ty. Qoftë larg një mendim i tillë nga zemra jonë! Kjo do të ishte një provë e
një marrëzisë më të madhe. Ti ke me hirin e Perëndisë, aftësinë, që të forcosh në besim,
jo vetëm të tjerët, po edhe neve të na japësh fuqi në zakonet dhe porositë hyjnore. E
dërguam, o mësues i shkëlqyer, për vëllazërinë, që janë thirrur nga Perëndia të jetojnë
në jetën murgjërore dhe të mësohen prej teje, sikundër edhe ne.
Me uratat e tyre, njësoj sikur të kemi disa shpresa të fshehta, ndjej të pakësohet
mosdija ime dhe tani marr guximin të shpalos velat e penës sime, duke ia dhënë timonin
e fjalës i mbushur me përgjëratë, kapitenit të mirë, Zotit tonë Jisu Krisht, po nis me
ndihmën tënde, tu shkruaj. U kërkoj të gjithë atyre, që kanë për të lexuar këto fjalë,
nëse hasin ndër to diçka të dobishme, tia konsiderojnë si bamirësi Igumenit tonë të
mirë. Për ne, le të kërkojë nga Perëndia, thjesht të na shpërblejë për mundimin e marrë
për të shkruar këto fjalë. E le të mos bazohet vetëm në atë çka është shkruar, sepse me
të vërtetë, janë gjëra të parëndësishme dhe të mbushura përplot me çdo padituri dhe
papëvvojë. Por le ta pranojë ofertën tonë, si atë kacidhen e vejushës. Sepse Perëndia
nuk e jep rrogën, në përputhje me sasinë e dhuratave, që i ofrohen dhe të mundimeve,
por e jep sipas nxehtësisë së dashurisë së gjithsecilit nga ne. Qofsh mirë.

Shkalla e ngjitjes shpirtërore

Ky libër u tregon në mënyrë të qartë udhën e shkëlqyer, të gjithë atyre, që duan
të shkruajnë emrat në librin e jetës. Nëse do ta lexojmë, kemi për të parë se ata, që kanë
për ta pasur si një udhërrëfyes, do ti drejtojë me siguri dhe ka për ti shpëtuar prej çdo
pengese të kobshme. Na parashtron një shkallë, që nis nga tokësoret dhe arrin ndër
hyjnoret, me Perëndinë të mbështetur në cepin e sipërm të saj. Mendoj se dhe Jakovi, ai
që la mënjanë mëkatet, këtë shkallë pa në ëndërr, kur po flinte përmbi krevatin e tij
asketik. Pra edhe ne, o burra le të hovim përpara, u lutem, me gatishmëri dhe besë mbi
këtë ngjitje shpirtërore dhe qiellore, që si fillim të sajën, ka arratisjen nga tokësoret dhe
si fund të sajin, Perëndinë e dashurisë.
Ligjërata asketike
Të quajtura ndryshe “Pllaka shpirtërore”.
Të ava Joanit, Igumenit të murgjërve të Malit Sina
Këto ligjërata iu dërguan aba Joanit, igumenit të Raithosë.
Janë të ndarë në tridhjetë kapituj, të cilat si shkallaret e një shkalle
i ngjisin ata, që i pasojnë, nga më të poshtmet, në më të lartat, prandaj dhe ky libër u
emërtua SHKALLA
 Fjala e parë
Mbi largimin nga bota
(Mbi largimin nga jeta e kotë).
 1. Fjala “vini prej Perëndisë”, është e drejtë dhe e gjetur, përdersa unë i
drejtohem shërbëtorëve të Perëndisë. Ka disa njerëz që janë miq dhe ca të tjerë, që janë
shërbëtorë të denjë, të Perëndisë së tërëmirë dhe shumë të dashur, i Cili nga ana e tij i
nderoi të gjitha qëniet logjike, të krijuara prej tij, me dhuratën e vullnetit personal. Ca të
tjerë janë shërbëtorë të tij të pabindur dhe ka të tjerë që janë krejt të larguar dhe të
huaj karshi tij. Në fund ekzistojnë edhe ata, që janë armiq të Tij, edhe pse janë të dobët
dhe të pafuqishëm.

2. Mbi të gjitha miq të Perëndisë, o mik i shenjtë, ne të paditurit, konsiderojmë

fuqitë shpirtërore dhe patrup të ëngjëjve. Shërbëtorë të vërtetë të Perëndisë, ata që
kryen dhe kryejnë vullnetin e tij të tërëshenjtë pa u lodhur dhe pa ndonjë mangësi.
Shërbëtorë të padenjë konsiderojmë të gjithë ata, që u bënë të denjë të marrin
Pagëzimin e shenjtë, por nuk e ruajtën me vërtetësi premtimin, që i bënë Perëndisë.
Si të huaj dhe armiq të Perëndisë, do të kuptojmë ata njerëz, që janë të
papagëzuar ose që nuk kanë besimin e drejtë.
Në fund fare, kundërshtarë të Perëndisë janë të gjithë ata, të cilët jo vetëm nuk e
pranuan dhe e hodhën poshtë në jetën e tyre vullnetin e Perëndisë, por që luftojnë me
mani njerëzit, që e zbatojnë.

3. Meqë për çdo kategori njerëzish për të cilët u folëm, nevojitet një shqyrtim
përkatës për çdo rast, për ne të paditurit nuk është në interesin tonë të ndërmarrin
diçka të tillë në këtë vepër. Por le të shtrijmë dorën tonë të padenjë, me një bindje të
përsosur, ndaj shërbëtorëve të vërtetë të Perëndisë, të cilët na bindën me shpresëtarinë
e tyre dhe na detyruan me mirëbesimin e tyre, ti bindemi porosisë që na dhanë.
Dhe pasi ta kemi marrë prej urtësisë së tyre penën dhe ta kemi zhytur në bojën
shpirtërore, që është përulësia dërrmuese e në të njëjtën kohë e gëzueshme, le ta
tërheqim përmbi zemrat e tyre të sheshta dhe të bardha, si një letër, ose më saktë si
pllaka shpirtërore, e duke shkruar fjalët hyjnore le të themi si më poshtë:

4. Perëndia është, për ata që duan, jeta dhe shpëtimi i tyre; i të gjithëve, i
besimtarëve dhe i jobesimtarëve, i të drejtëve dhe i të padrejtëve, i shpresëtarve dhe i
joshpresëtarëve, të atyre që s’kanë passion dhe i atyre që kanë; i murgjërve dhe i
laikëve, i të diturve dhe i të pashkolluarve, i të shëndetshmëve dhe i të sëmurëve, i të
rinjëve dhe i të moshuarve.
Është diçka e ngjashme me rrezatimin e dritës, me pamjen e diellit dhe me
ndryshimin e stinëve, (të cilët u ofrohen në mënyrë të njëjtë të gjithë njerëzve). E nuk
mund të jetë ndryshme, sepse “te Perëndia nuk ka të mbajtur me hatër” (Rom 2/11).

5. Njeri jo besimtar është një qënie logjike dhe e vdekshme, e cila i shmanget
jetës dhe Krijuesit të saj, që ekziston në përjetësi dhe e konsideron si të paqenë në
mënyrë të ndërgjegjshme.

6. I paligj është ai, që me mendimin e tij të lig, e shtrembëron ligjin e Perëndisë

dhe që mendon se beson, ndërkohë që ka dëshirime dhe koncepte të kundërta me ato
të Perëndisë.

7. I krishteri është imitimi i Krishtit, aq sa është e mundur për njeriun, në fjalë, në

vepra dhe në mendim. Beson në Trininë e Shenjtë drejt dhe dhe pa gabime.

8. Perëndidashës është ai, që shijon të gjithë dhuratat e natyrshme dhe të

pamëkat të Perëndisë, por që në të njëjtën kohë, nuk tregohet neglizhent, aq sa
mundet, për të kryer të mirën.
 9. I vetëpërmbajtur është ai, që jeton në mes të tundimeve dhe kurtheve, e
zhurmave të botës dhe përpiqet me të gjithë fuqinë të imitojë jetën e atyre, që janë të
çliruar nga zhurmat e botës.

10. Murgu është rregulli dhe gjendja e ëngjëjve të patrup, që arrihet brenda
trupit material dhe të njollosur. Murg është ai, që i është përkushtuar vetëm porosive
dhe fjalëve të Perëndisë dhe që i zbaton ato në çdo kohë, vend dhe gjë. Murg do të
thotë një dhunim i vazhdueshëm i natyrës njerëzore dhe një ruajtje e pareshtur e
shqisave. Murg do të thotë trup i dëlirësuar, gojë e pastër dhe mendje e ndriçuar. Murg
është shpirti i hidhëruar, që merret vazhdimisht me kujtimin e vdekjes, kur është zgjuar,
por edhe kur fle.

11. Largimi nga bota është të urresh me vullnetin tënd, gjëra që mburren dhe të
mohosh natyrën, për të arritur të përmbinatyrshmet.

12. Të gjithë ata, që i braktisën me dëshirë tokësoret, e bënë këtë padyshim ose
për hir të mbretërisë së ardhshme, ose për shkak të mëkateve të tyre të shumta, ose për
hir të dashurisë së Perëndisë. Nëse nuk i ka shtyrë një prej tre qëllimeve të mësipërm,
atëherë largimi i tyre është i pallogjikshëm. Megjithëatë Ai që na cakton betejat, si i
mirë, pret të shikojë se si do të jetë fundi i rrugës sonë.

13. Ai që doli nga bota, për t’u lehtësuar nga barra e mëkateve të tij, le të imitojë
ata që ulen para varreve jashtë qytetit, ( si motrat e Llazarit, Marta dhe Maria), e le të
mos rreshtë së vajtuari me lot të nxehtë dhe të flaktë, e me vajtimet e brendshme të
zemrës, derisa të shikojë edhe ai Krishtin, që erdhi dhe e lëvizi gurin e ngurtësimit nga
zemra e tij dhe e çliroi mendjen tonë, si një Llazar tjetër, nga vargonjtë e mëkateve,
duke i urdhëruar shërbëtorët e tij ëngjëjt: “Zgjidheni prej pasioneve dhe lëreni të ecë
drejt papasionshmërisë së lumur”. Nëse nuk vepron në këtë mënyrë, atëherë nuk ka
fituar asgjë me largimin e tij nga bota.

14. Të gjithë sa duam të largohemi nga Egjipti, (bota), dhe të çlirohemi nga tirania
e Faraonit, (djallit), me patjetër që kemi nevojë për një Moisi, i cili ka për të qënë
ndërmjetari tonë pranë Perëndisë dhe udhëheqësi ynë i dytë, pas Perëndisë. Ai ka për të
qëndruar midis teorisë dhe praktikës dhe ka për të lartësuar për ne, duart drejt
Perëndisë. Kështu të drejtuar dhe të udhëhequr prej tij, kemi për tia arritur të kalojmë
detin e mëkatave dhe do ta turpërojmë Amalikun e pasioneve.
Ata që u mbështetën në fuqitë e tyre dhe menduan se nuk kanë nevojë për
udhëheqës, sigurisht që u mashtruan.

15. Ata që dolën nga Egjipti, kishin Moisiun si udhëheqës dhe ata që u larguan
prej Sodomës, patën një ëngjëll.
Të parët u ngjasojnë atyre që shërojnë pasionet e shpirtit me anë të përkujdesjes
dhe udhëzimeve të njeriut-mjek. Këta janë ata, që dalin nga Egjipti.
Të dytët ngjasojnë me ata, që dëshirojnë të pastrohen prej pasioneve të papastra
dhe mjerane të trupit. Prandaj kanë nevojë për një ëngjëll-mjek, pra një njeri të
barabartë me ëngjëjt do të thoja, që ti ndihmojë. Sepse kur bëhet fjalë për një kalbëzim
të përparuar të plagëve, kemi nevojë për një mjek me shumë përvojë.

16. Me të vërtetë, shumë dhunë dhe dhimbje të vazhdueshme duhet të kenë ata,
që përpiqen të ngjiten në qiell me trupin e tyre. E sidomos në fillimet e jetës murgjërore,
dersa prirjet epshore dhe ngurtësia e zemrës të shndërrohen me anë të hidhërimit të
thellë dhe vajtimit, në dashuri për Perëndinë dhe në dëlirësi.
 17. Një mundim i madh dhe i vërtetë dhe shumë hidhërim i padukshëm na prêt,
madje veçanërisht neglizhentët, derisa t’ia arrijmë që “qenin që i ka qejf të therrurat”
pra mendjen tonë grykëse dhe të babëzitur, ta bëjmë mike të kujdesit dhe të pastërtisë,
me ndihmën e thjeshtësisë, të mospasjes së madhe të zemërimit dhe të zellit.
Por le të jemi të guximshëm ne të dobtit dhe pasionantët. Le të parashtrojmë
dorën tonë të djathtë me besim të palëkundur e le t’i rrëfejmë Krishtit sëmundjen dhe
dobësinë e shpirtit.
Kështu kemi për të marrë pa dyshim ndihmën e Perëndisë madje edhe më tepër
se sa jemi të denjë. Mjafton vetëm ta zhysim veten tonë në thellësinë e përulësisë.

18. Le ta dinë mirë ata që filluan përpjekjen e ashpër dhe të rreptë, por edhe të
lehtë në të njëjtën kohë, se erdhën për të kërcyer brenda zjarrit (të tundimeve dhe të
hidhërimeve), përdersa u nisën me dëshirën për të banuar përbrenda tyre zjarrin e
palëndshëm hyjnor. Për këtë arsye njeriu duhet të shqyrtojë me kujdes veten e tij dhe
pastaj të afrohet për të shijuar bukën me barëra të hidhur dhe të pijë potirin e mbushur
me lotë të jetës murgjërore, se mos rreshtimi i tij sipërfaqësor në ushtrinë e murgjërve
bëhet shkak i dënimit të tij.

19. Përdersa nuk do të shpëtohen të gjithë ata që u pagëzuan, nuk nevojitet të

shpjegoj me më tepër fjalë. Të gjitha duhet ti mohojnë, të gjitha duhet ti përbuzin, të
gjitha ti tallin, të gjitha duhet ti shkundin nga vetja e tyre, ata që hyjnë në jetën
murgjërore, për të vënë një themel të fortë.

20. Themel shumë i fortë dhe shumë i mirë është paligësia, kreshma dhe
dëlirësia. Të gjithë foshnjat në Krishtin le ta fillojnë prej këtyre, duke patur foshnjat si
shembull.
 Sepse ato nuk kanë kurrfarë të lige dhe djallëzie, as dëshirim dhe stomak të
pangopur. Nuk kanë as trup që ndizet dhe bëhet si bishë. Por kur u shtohet masa e
ushqimit, atëherë u shfaqet, siç duket, edhe përndezja e mishit.

21. Është me të vërtetë e urryer dhe e rrezikshme që luftëtari të ndjehet ligsht,

sapo fillon luftën. Kështu u tregon të gjithëve se armiku do ta ketë të lehtë për ta
therrur.

22. Është domosdoshmërisht e dobishme fillimi i vendosur dhe i vrullshëm, edhe

për më vonë, kur mundësisht do të shfaqen shenja të neglizhencës dhe të përtacisë.
Sepse një shpirt, që e filloi me burrëri përpjekjen dhe pastaj e zbuti, e çpon si një
hosten kujtimi i zellit të parë, gjë që shumë herë u dha përsëri guxim dhe shpëtoi shumë
vetë. Këta ngjajnë me shqiponja, që ju rriten përsëri krahët e tyre të rënë.

23. Kur shpirti e tradhëton veten e tij dhe e humbet nxehtësinë dhe zellin e
shumëdëshiruar, që kishte në fillim, le të shyrtojë me hollësi veten për të saktësuar se
çfarë shkaku pati që u privua. Le të fillojë sulmin kundër këtyre shkaqeve me tërë zellin
e duhur. Sepse nuk ekziston asnjë derë tjetër nga e cila nxehtësia dhe zelli mund të
kthehen, përveç asaj prej të cilës u larguan.

24. Ai që e mohoi botën nga frika ( e ferrit) është i ngjashëm me temiamin, që

ndërsa digjet , në fillim lëshon aromë, kurse në fund nxjerr tym. Ai që e mohon botën
me shpresën e shpërblimit të ardhshëm, katandiset në një rrotë mulliri, që vërtitet pa
pushim në të njëjtin vend. Por ai që është larguar nga bota, për shkak të dashurisë së
Perëndisë, ka qysh në fillim zjarr përbrenda tij, e ky zjarr nëse rastis të bjerë përmbi dru
apo mbi një pyll, rritet vazhdimisht dhe shtrihet përpara.
 25. Disa ndërtojnë tulla përmbi gurë. Disa ngulin shtylla përmbi dhe. E ca të tjerë
pasi ecën për pak kohë në këmbë, e u nxehën nervat dhe kyçet e tyre, vazhduan rrugën
e tyre më me shpejtësi. Ai që ka mendje, le ti kuptojë këto ikona simbolike.

26. Le të vrapojmë me dëshirë dhe zell, të vetëdijshëm se Perëndia dhe Mbreti

ynë na ka thirrur. Të kujdesemi se mos ndoshta ditët e jetës sonë janë të pakta, kështu
që mund të gjendemi pa fryte në ditën e vdkejes dhe do të vdesim nga uria. Le ti
pëlqejmë Zotit, njëlloj si bëjnë ushtarët për Mbretin e tyre. Sigurisht, pas mobilizimit në
ushtri, na kërkohet përmbushja e plotë e tërë premtimeve tona.

27. Le ta kemi frikën Zotin, siç kemi frikët bishat e egra. Sepse kam njohur njerëz,
që shkuan për të vjedhur dhe nuk patën frikë nga Perëndia. Por u larguan menjëherë,
sapo dëgjuan lehjet e qenve. Kështu atë që nuk e realizoi frika e Perëndisë, e arriti frika
e bishave!

28. Le ta duam Zotin, njësoj si duam dhe respektojmë miqtë tanë. Pashë shumë
herë njerëz, që e hidhëruan Perëndinë dhe nuk u shqetësuan aspak për këtë fakt. Por
kur ndodhi të hidhërojnë persona të dashur, qoftë edhe për diçka të vogël, bënë çdo gjë,
përdorën çdo lloj marifeti, menduan çdo mënyrë, hoqën çdo lloj vuajtjeje, e rrëfyen
gabimin e tyre. Madje iu lutën ose vetë, ose me anë të miqve, ose me anë të dhuratave,
për të rifituar përsëri dashurinë e tyre të mëparshme.

29. Sigurisht në fillimet e jetës sonë murgjërore, punojmë virtytet me mundim

dhe hidhërim. Por pastaj, kur të përparojmë, nuk do të ndjejmë kurrfarë hidhërimi, ose
fare pak, kur të ushtrojmë virtytet. Kur në fund fare, të jetë zhdukur mentaliteti ynë i
vdekjes dhe zelli të mbizotërojë në shpirtrat tanë, atëherë do të punojmë virtytet me të
gjithë gëzimin tonë dhe tërë zell, dëshirë dhe zjarr hyjnor.
 30. Sa janë të lavdërueshëm, ata që i kultivojnë virtytet e tyre qysh nga fillimi me
gëzim dhe zell dhe që i plotësojnë porositë, po aq të mjerë janë ata, të cilët kaluan
shumë vite në asketizëm, por i ushtrojnë ato ende me mundim, nëse sigurisht i
ushtrojnë.

31. Le të mos i përbuzim dhe të mos i gjykojmë “largimet e herëpashershme”.

Sepse kam njohur dezertorë, të cilët pa e dashur as vetë, u takuan me mbretin që kishte
dalë jashtë dhe prej atij çasti, u bënë shqytarët e tij, e pasuan në pallat dhe darkuan
bashkë me atë.

32. Pashë farë, që ra rastësisht në tokë, por që dha frut të jashtëzakonshëm dhe
të mirë. Sikundër pashë edhe të kundërtën.

33. Pashë në njeri, i cili kishte një dëmtim në sy, të hyjë në klinikë për një nevojë
tjetër. Doktori e mbajti pak më shumë aty brenda me bujarinë e tij, e si rrjedhojë i
pastroi dhe i hoqi mjegullën, që i kishte mbuluar sytë. Kështu disa ngjarje të rastësishme
dhe jo të vullnetshme, që iu ndodhën disave, sollën rezultate më të sigurta dhe më
thelbësore, se sa nga ato të kryera me dashje.

34. Asnjë njeri nuk duhet ta konsiderojë veten të padenjë për jetën murgjërore,
duke nxjerrë si pretekst shumicën e mëkatevve të tij dhe të mos mendojë se në këtë
mënyrë e përul veten e tij, ndërkohë që ka frikë në thelb të privohet nga kënaqësitë e
botës. Të gjitha ato sa thotë, janë shkaqe për të arsyetuar mëkatet”. (Psalm 140:4).
Sepse aty ku ekziston plaga e thellë dhe e kalbur, aty nevojitet një terapi akoma edhe
më e madhe, që ajo të pastrohet. Nga ana tjetër, njerëzit e shëndoshë nuk shkojnë në
spitale!
 35. Nëse mbreti ynë tokësor na ftonte të rreshtoheshim në ushtrinë e tij, për ti
shërbyer dhe për të luftuar përkrah tij, nuk do të humbisnim kohë dhe as do të gjenim
shkaqe për tiu shmangur.
Le të kemi kujdes, se mos Mbreti i mbretërve dhe Zoti i zotërve, dhe Perëndia i
perëndive na fton në ushtrinë qiellore të murgjërve, kurse ne nuk e pranojmë ftesën e tij
për shkak të dembelizmit dhe ngathtësisë. Kështu do të mbetemi pa kurrfarë shfajësimi
në ditën e madhe dhe të frikshme të Gjykimit.

36. Sigurisht një njeri mund të ecë, ndërkohë që është i lidhur me çështjet e
botës dhe me përkujdesjet si me zinxhirë të rëndë, por mund të ecë me vështirësi. Është
si ata që shumë herë ecin me pranga hekuri në këmbë, por që vazhdimisht pengohen
dhe plagosen.

37. I pamartuari që ndodhet në botë dhe është i lidhur vetëm me gjërat e botës,
ngjan me atë që është i lidhur me pranga. Prandaj nuk ka pengesa, kur vendos të
vrapojë drejt jetës murgjërore. Kurse ai, që u martua, ngjan me atë, që e kanë lidhur
kokë e këmbë.

38. Disa laikë, që jetonin në neglizhencë më pyetën: “ Si mundemi ne, që jetojmë

me bashkëshorte dhe jemi të rrethuar nga tërë këto përkujdesje tokësore, të ndjekim
jetën ëngjëllore?”. Dhe unë u përgjigja: “Bëni sa më shumë të mira, që mundeni. Asnjë
të mos tallni, askuj mos i thoni gënjeshtra, asnjë mos përbuzni, asnjë njeri mos urreni.
Mos e lini pas dore vajtjen në Kishë, mos skandalizoni asnjë njeri. Mos iu afroni gjësë
dhe grave të të tjerëve. Mjaftohuni me gruan tuaj. (shih Lluk. 4:14). Nëse jetoni në këtë
mënyrë, “nuk jeni larg prej mbretërisë së qiejve”. (Mark. 12:34).
 39. Le të vrapojmë me gëzim dhe zell në betejën e mirë, pa patur frikë armiqtë
tanë. Sepse ata hetojnë pamjen e shpirtit tonë, edhe pse nuk i shikojmë. E kur e
shikojnë pamjen e shpirtit tonë të ndryshuar nga frika, atëherë na sulmojnë me më
shumë ashpërsi, ngaqë e panë mashtruesit se kemi frikë. Prandaj le ti sulmojmë me
burrëri. Askush nuk kërkon të luftojë kundër atij, që ndeshet me dëshirë dhe zell.

40. Zoti duke u sjellë me tolerancë karshi nesh, e lehtësoi betejën e fillestarëve,
që të mos lodhen qysh në fillim dhe të kthehen menjëherë në botë. Prandaj “gëzohuni
gjithmonë në Zotin” (Fil 4:4), të gjithë shërbëtorët e Perëndisë, pasi vutë re këtë provë
të parë të dashurisë së Perëndisë. Gëzohuni madje, pasi të mendoni në mendjet tuaja se
Ai u ka thirrur në betejën e jetës murgjërore.

41. Por edhe kjo duket se Perëndia vepron shumë herë edhe në këtë mënyrë:
Kur shikon shpirtra burrërorë, i lejon luftrat menjëherë në fillim, duke dashur ti
kurorëzojë shpejt.

42. Zoti e fsheh prej atyreve, që janë në botë vështirësinë- ose më saktë
lehtësinë- e përpjekjes murgjërore. Sepse nëse do ta njihnin, askush nuk do të vendoste
të bëhej murg.

43. Ofroji Krishtit me dëshirë, frytet e rinisë tënde dhe do të shijosh në pleqëri
frytet e papasionshmërisë. Ato që janë mbledhur në kohën e rinisë, ushqejnë dhe
ngushëllojnë në pleqëri, ata që janë dobësuar.
Le të mundohemi me zell, sa kohë që jemi të rinj, le të vrapojmë shpejt, sepse ora
e vdekjes është e panjohur.
 44. Kemi armiq, që janë me të vërtetë të ligj, mizorë, dinakë, cmirëzinj, të
fuqishëm, vigjilentë, të padukshëm, të palëndshëm. Në duart e tyre mbajnë zjarr dhe
duan ta djegin Kishën e Perëndisë me flakën e tyre.

45. Asnjëri, për sa kohë është i ri, nuk duhet të pranojë armiqtë demonë, që i
thonë: “Mos e shkri trupin tënd me shumë asketizëm, që të mos dobësohesh dhe të
mos sëmuresh”. Sepse, nëse në epokën tonë, është e vështirë të gjendet një njeri, i cili
dëshiron të vdesë mishin e tij. Më e shumta, mund të dojë ta privojë veten prej
ushqimeve të shumta dhe të shijshme. Qëllimi i demonit është të bëjë të mundur, që
fillimi i betejës murgjërore të bëhet me dembelizëm dhe ngathtësi. Kështu që fundi i
betejës ka për të qënë i ngjashëm me fillimin e tij.

46. Ata që duan t’i shërbejnë Krishtit, mbi të gjitha duhet të shqyrtojnë dhe të
veprojnë në këtë mënyrë: Të zgjedhin me anë të drejtimit të etërve shpirtërorë dhe me
vetëdijen e vetes së tyre, vendet dhe mënyrat, gjendjet dhe punëdoret, që u shkojnë për
shtat.
Manastiret me jetë të përbashkët nuk janë për të gjithë, sepse mund të dëmtojnë
ata, që janë grykësa. Por as edhe asketiret nuk janë për të gjithë, sepse mund të
dëmtojnë inatçorët. Secili le të shqyrtojmë me hollësi se çfarë pasionesh ka dhe le ta
bëjë zgjedhjen e tij në analogji me këtë fakt.

***
47. Në tre kategori asketike të përgjithshme përfshihet e tërë jeta murgjërore: Në
eremitizmin heroik, në asketizmin me një ose e shumta me dy vëllezër, e në jetën që
karakterizohet nga durimi të manastirit komunitar.
“Mos u ano- thotë Kishtari – as djathtas dhe as majtas, por ec në rrugën e mesit”.
(Fjalët e Urta 4: 27). Sepse rruga e mesme, nga të treja që u përmendëm më sipër, është
ajo që u shkon më të shumtëve për shtat. Meqë, siç Shkrimi i Shenjtë, na thotë, “mjerë
ai, që është i vetëm nëse bie”, në dëshpërim, në gjumë, në dembelizëm apo humbje të
shpresës, “ e që nuk ka njeri për ta ngritur”. (Kisht 4,10). Por aty ku ndodhen dy ose tre
vetë, të mbledhur në emrin tim, aty jam edhe unë, në mes tyre”. (Matth 18,20).

48. Cili valllë do të jetë murgu i urtë dhe besnik, i cili ka për të ruajtur zellin e parë
të pashuar, e që nuk do të reshtë deri në çastin e vdekjes së tij, së shtuari përdita zjarr
zjarrit, nxehtësi përmbi nxehtësirë, dëshirë përmbi dëshirë?

Shkalla e parë! Ti që u ngjite në këtë, “mos u kthe të shohësh prapa”.

 Fjala e dytë

Mbi mosrobërimin e shpirtit prej dëshirave pasionante

1. Ai që e deshi Zotin me të vërtetë dhe kërkoi të fitojë realisht mbretërinë e

ardhshme, ai që fitoi dhimbjen e vërtetë për mëkatet e tij dhe që ka kujtimin e vërtetë
të ferrit dhe të gjykimit të ardhshëm; ai që zgjoi me të vërtetë përbrenda tij frikën e
vdekjes së tij, nuk do të dojë më dhe as ka për tu përkujdesur fare për para, për prona,
për prindërit, për lavdinë e tokës, apo për miq, vëllezër apo për ndonjë gjë të këtij dheu.
Por pasi të ketë shkundur dhe larguar prej vetes, çdo lloj kontakti dhe përkujdesjeje për
të gjitha sa u përmendën më sipër; për më tepër pasi të ketë urryer edhe mishin e tij, ky
e ndjek Krishtin i zhveshur, pakokëçarje dhe pa lodhje, duke vështruar përgjithmonë
qiellin dhe duke pritur fuqi së lartazi, siç e tha edhe një shenjtor: “Shpirti im u ngjit pas
teje”.(Psalm 62:9). Dhe siç e tha ai profet i paharruar: “Unë nuk u lodha, duke të
ndjekur ty dhe nuk kërkova prehjen, që buron nga njerëzit, o Zot” (Jerem. 16:16)

2. Është një turp i madh, që pasi i braktisëm të gjitha gjëra e mëparshme, pas
thirrjes që na bëri Perëndia dhe jo ndonjë njeri, të përkujdesemi për diçka tjetër, që
mund të mos na shfaqet e dobishme në orën e nevojës së madhe, pra të vdekjes sonë.
Këtë kishte parasysh Zoti, kur foli për njeriun, “që u kthye prapa dhe nuk është i
denjë për Mbretërinë e Qiejve”. (Lluk. 9:62).

3. Zoti ngaqë e di, se sa lehtë rrëshqasim ne fillestarët dhe kthehemi në botë,

nëse shoqërohemi apo thjesht nëse takohemi me njerëz bote, iu përgjigj atij që tha:
“Lejomë të shkoj dhe të varroj babanë tim”: “Lëri të vdekurit të varrosin të vdekurit e
tyre”. (Matth 8: 22).
 4. Pas largimit tonë nga bota, demonët na shtyjnë të lavdërojmë njerëzit e botës,
që gjoja janë përdëllimtarë dhe të dhembshur, e të vajtojmë për veten tonë, se gjoja u
privuam prej këtij virtyti.
Qëllimi i armiqve tanë është, që me këtë përulësi të rreme, të na kthejnë përsëri
në botë, ose nëse do të ngelemi murgj, të na rrëzojnë në dëshpërim.

5. Është e mundur, ti ulim njerëzi e botës, të shtyrë nga mendimi i lartë për veten.
Gjithashtu mund ta bëjmë këtë me qëllim, për të luftuar dëshpërimin dhe të fitojmë më
shumë guxim dhe shpresë.

6. Le të dëgjojmë se çfarë i tha Zoti, të riut, që kishte zbatuar thuajse të gjitha

porositë: “Një gjë të mungon, të shesësh pronat e tua, tua japësh të varfërve dhe të
bëhesh edhe ti i varfër, që do të marrësh lëmoshë” ( shih Matth 18,21).

7. Sa duam të vrapojmë me shpejtësi (në rrugën e asketizmit), le të mendojmë

mirë, se Zoti, atyreve që jetojnë në botë, i gjykoi dhe i karakterizoi si të vdekur të gjallë,
duke i thënë dikujt: “Lëri të vdekurit e botës, të varrosin vdekurit në trup”. (matth 9,22).

8. Pasuria nuk e pengoi në asnjë pikë të riun e pasur, që të pagëzohej.

Mashtrohen sa mendojnë se Zoti e urdhëroi ti shiste pronat, për hir të pagëzimit. Kjo
dëshmi le të na mjaftojë ne, si një provë e madhe e lavdisë së jetës sonë murgjërore.

9. Ata që jetojnë në botë dhe shkrihen në agripni, kreshmë, muundime dhe të

hequra keq, kur largohen nga njerëzit për të shkuar në jetën murgjërore, nuk e
vazhdojnë më asketizmin e tyre të mëparshëm të rremë dhe të sipërfaqshëm, njëlloj
sikur të provohen në një stadium apo në një sallë provash.
 10. Kam parë shumë bimë të ndryshme virtytesh, të mbjella në botë, që
vaditeshin nga llumi i kanaleve të lavdidashjes, që prashiteshin nga fryma e të dukurit
dhe që plehroheshin me plehun e lavdërimeve. Por të njëjtat bimë, kur u mbollën në
tokë të shkretë dhe të pabanuar nga njerëzit e botës dhe pa ujë, pa ujin e ndyrë të
lavdidashjes, u thanë menjëherë. Sepse nuk ishte e mundur, këto bimë të ndjeshme
ndaj ujit të lëshojnë fryte në palestra të ashpra dhe pa ujë.

11. Ai që urreu botën, shpëtoi nga hidhërimi. Kurse ai, që është robëruar në
dëshirat pasionante, prej ndonjë gjëje materiale dhe të dukshme, nuk ka shpëtuar ende
prej hidhërimit. Sepse si është e mundur, të mos hidhërohet, kur privohet prej gjëse që
dëshiron?

12. Duhet të kemi shumë vigjilencë në të tëra. Në mënyrë të veçantë duhet ti

kushtohet rëndësi këtij rasti: Pashë shumë vetë në botë, të cilët me përkujdesjet e tyre
jetësore, me punët, bisedat, kërkimet dhe qëndrimet pa gjumë, shpëtuan prej manisë së
dëshirës trupore. Por kur u çliruan prej çdo lloj përkujdesjeje, u bënë murgjër dhe u
ndynë në mënyrë të mjerë prej vrulleve dhe lëvizjeve të mishit.

13. Le të kemi kujdes mirë veten tonë, se mos mashtrohemi dhe ndërkohë që
besojmë se ecim në rrugën e ngushtë dhe të hidhëruar, në të vërtetë gjendemi në
rrugën e gjerë dhe të lehtë.
Shenjat se ti ecën në rrugën e drejtë janë: Hidhërimi i barkut, qëndrimi gjatë
gjithë natës në lutje, uji me masë, buka e pakët, pija pastruese e pranimit të
çnderimeve, talljet, të sharat, vëniet në lojë, heqja dorë nga vullneti personal, durimi në
përplasjet me njerëzit e tjerë, mosankimi kur të tjerët të përbuzin, dhunimi i vetes për të
duruar sharjet, durimi zemërgjerë ndaj të tjerëve kur të bëjnë padrejtësi. Të mos
zemërohesh kur të tjerët thonë thashetheme në dëmin tënd, të mos inatosesh kur të
quajnë hiçgjë, të përulesh kur të paragjykojnë. Të lumur janë ata, që ecin në rrugën e
mësipërme, “sepse e tyre është mbretëria e qiejve”. (Matth 5:3).

14. Askush nuk ka për të ardhur i kurorëzuar në nusëroren qiellore, nëse nuk ka
bërë largimin e parë, të dytë dhe të tretë. Së pari largimin prej të gjithë gjërave, njerëzve
dhe madje edhe të prindërve të tij, së dyti heqjen dorë nga vullneti personal dhe së treti
heqjen dorë nga kryelartësia, që vijon pas bindjes.
15. “Dilni prej tyre dhe largohuni, mos prekni nga papastërtia e kësaj bote, thotë
Zoti” (Isaia 52:11). Sepse cili prej tyre bëri mrekulli? Cili ngjalli të vdekur? Kush dëboi
demonë? Asnjë! Të gjitha këto janë çmime të murgjërve, që bota nuk mund ti arrijë dot.
Sepse po të mund ti arrinte, atëherë asketizmi do të ishte i tepërt, pra largimi nga bota.

16. Kur pas largimit tonë nga bota, demonët na përflakin zemrën me kujtimin e
prindërve dhe të vëllezërve, atëherë ne duhet të armatosemi kundrejt tyre me lutje. Le
ta përflakimi veten me kujtimin e zjarrit të përjetshëm, që me këtë mendim të shuajmë
flakën e parakohshme të zemrës sonë.
Ai që mendon se është çliruar nga robërimi i pasioneve, për çdo lloj gjëje, por
ndjen hidhërim kur privohet prej tyre, ky e mashtron veten në mënyrë të plotë.

17. Ata të rinj, që kanë një prirje maniake për dashuritë trupore dhe kënaqësinë,
e dëshirojnë të ndjekin jetën murgjërore, le të përpiqen të ushtrohen me shumë
vigjilencë dhe kujdes. Le të përpiqen të mësojnë të largohen prej çdo lloj kënaqësie dhe
ligësie, se mos bëhen tek këta “ fundi më i keq se sa fillimi”. (Matth 12:45).

18. Limani mund të bëhet shkak si për shpëtimin, ashtu edhe për rreziqe. Këtë e
dinë, ata që lundrojnë në detin mendor të jetës murgjërore. Do të ishte një pamje e
mjerë, të shikosh të mbyten brenda në liman, ata që i shpëtuan egërsisë së detit!
Shkalla e dytë! Ti që po vrapon për të shpëtuar, imito Lotin, jo gruan e tij dhe ik!

Fjala e tretë
Mbi të qënurit i huaj

1. Të qënurit i huaj është braktisja përfundimtare e të gjithë atyre, që ekzistojnë

në atdheun tonë dhe që na pengojnë të fitojmë qëllimin shpresëtar të jetës sonë. Të
qënurit i huaj është sjellja e pafamiljarizuar, urtësia e fshehur, mençuria që nuk shfaqet,
jeta mistike, qëllimi që nuk shikohet, mendimi i padukur, oreksi për tu poshtëruar,
dëshira për tu mërzitur, që është shkaku i dashurisë për Perëndinë, plotësia e Dashurisë
Hyjnore, mohimi i lavdidashjes, thellësia e heshtjes.

2. Në fillim zakonisht, ky mendim i shqetëson pareshtur dashuruesit e Perëndisë,

dersa ti përflakë zjarri Hyjnor. Pra mendimi, që i shtyn dashuruesit e një të mirë kaq të
madhe tu largohen familjarëve të tyre, për të jetuar me thjeshtësi dhe hidhërim. Por ky
mendim, sado i rëndësishëm dhe i lavdërueshëm të jetë, po aq më shumë ka nevojë për
dallueshmëri. Sepse nuk është i mirë, çdo lloj largimi i menjëhershëm dhe i plotë.

3. Meqë çdo profet nuk nderohet në shtëpinë e tij, siç na e tha Zoti
(Matth.13:57), le të shohim se mos të qënurit i huaj bëhet shkak lavdidashjeje. Të
qënurit i huaj është largimi nga gjithçka, që mendja të mbetet e pandarë nga Perëndia. I
huaj është dashuruesi dhe punëtori i vajtimit, që nuk resht kurrë. I huaj është ai, që i
largohet çdo marrëdhënieje qoftë me njerëzit e tij, qoftë me huajt.

4. Ti që ngutesh të bëhesh i huaj ose të shkosh në shkretëtirë, mos prit të vijnë

me ty, shpirtra që e duan ende këtë botë. Ki kujdes se hajduti përpiqet të mos jetë i
kuptueshëm për të tjerët. Shumë, që u përpoqën të marrin me vete njerëz të ngjathët
dhe dembelë për ti shpëtuar, u humbën bashkë me ata, sepse me kalimin e kohës, u
shuajt për shkak të tyre zjarri i shpirtit të tyre. Nga momenti, që ti more flakën
përbrenda teje, vrapo. Sepse nuk e di se kur do të shuhet dhe do të lerë në errësirë.
5. Nuk kërkohet nga të gjithë ne, të shpëtojmë të tjerë njerëz. Sepse apostull
Pavli na thotë: “Kështu pra gjithsecili prej nesh, do ti japë llogari Perëndisë për veten e
tij” (Rom 14:12). E në një vend tjetër thotë: “Ti që mëson të tjerët, veten tënde nuk e
mëson?” (Rom 2:21). Ndërsa të gjithë kemi si detyrë të domosdoshme të shpëtojmë
veten tonë.

6. Kur jeton si i huaj, sigurohu nga demoni fjalaman dhe epshor. Sepse të qënurit
yt i huaj, i jep shkak këtij demoni, për të të luftuar.

7. Është i mirë mosrobërimi tek pasionet. Nëna e tij është të qënurit i huaj.

8. Ai që u bë i huaj për Zotin, nuk ruan më lidhje dhe marrëdhënie me asgjë, që të

mos tregojë se endet sa andej këndej dhe se jeton si i huaj për kënaqësinë e pasioneve
të tij. Ai që u largua ngaa bota dhe jeton si i huaj, le të mos e prekë më botën, sepse
zakonisht pasioneve u pëlqen të rikthehen tek ai, që i kishte më parë.
 9. Eva u dëbua pa dashjen e saj nga Parajsa, kurse murgu arratiset me dashje nga
atdheu i tij. Dhe Eva, po të kishte vazhduar të rrinte në Parajsë, do ta kishte dëshiruar
pësëri drurin e mosbindjes. Kurse murgu do të rrezikohej përdita nga të afërmit e tij
sipas mishit.

10. Shmangiu si një epidemie, vendeve të rënieve. Sepse kur përpara nesh nuk
ka fruta, oreksi ynë nuk para ngacmohet aq shumë.

11. Nuk duhet ti largohet vëmendjes sate as kjo mënyrë mashtrimi e hajdutëve,
pra e demonëve. Na këshillojnë të mos ndahemi prej njerëzve të botës, sepse na thonë,
se rroga jonë do të jetë e madhe, nëse do ta disiplinojmë veten, kur të shikojmë gra.
Nuk duhet tu besojmë asfare, madje duhet të bëjmë të kundërtën.

12. Kur jemi larguar prej të afërmëve tanë pak apo shumë kohë dhe kemi fituar
paksa shpresëtari dhe besim, vetëpërmbajte apo pendim, atëherë vijnë “mendimet e
kotësisë”, dhe na shtyjnë të kthehemi në atdheun tonë, për të ndihmuar shumë
shpirtra siç na thonë ato. Gjithashtu na thonë të bëhemi shembulli i pendimit dhe të
ndihmojmë, ata që dinin paligjësitë e jetës sonë të mëparshme. Nëse rastis të kemi edhe
pak fuqi fjale apo pak arsimim, atëherë demonët na shtyjnë të kthehemi në botë si
shpëtimtarë shpirtrash dhe mësues. Kështu që ato çka mblodhëm në liman me shumë
përkujdesje, ti shpërndajmë keq jashtë në det.

13. Le të përpiqemi të imitojmë Lotin dhe jo gruan e tij. Sepse shpirti, që ka për tu
kthyer andej nga doli, do të bëhet si kripa e prishur dhe do të mbetet si shtyllë e vdekur
dhe e palëvizur.
 14. Largohu nga Egjipti, pa patur asnjë mendim për tu rikthyer sërish. Sepse
zemrat, që kanë nostalgji për Egjiptin, nuk e panë kurrë Jeruzalemin- pra tokën e
papasionshmërisë.

15. Disa, e braktisën vendin e tyre që në fillim për shkak të papjekurisë së tyre, e
në vazhdim u burrëruan shpirtërisht dhe u pastruan tërësisht prej pasioneve të tyre,
mund të kthehen përsëri në vendin e tyre, me qëllimin ndoshta për të shpëtuar të tjerë,
pasi më parë u shpëtuan ata vetë. Kjo është një gjë shumë e dobishme për shpirtrat. Por
le ta dinë se Moisiu, ai Perëndishikuesi, edhe pse u dërgua prej Perëndisë vetë për të
shpëtuar kombin e tij, u përball me shumë rreziqe, kur u kthye nga shkretëtira në Egjipt.
Pra u përball me shumë errësime, kur u kthye në botë.

16. Është më e pëlqyeshme që një njeri të hidhërojë prindërit e tij, se sa të

hidhërojë Zotin. Sepse Ai edhe na krijoi, edhe na shpëtoi. Kurse prindërit shumë herë i
shkatërruan ata, që deshën dhe i dërguan në ferr.

17. Me të vërtetë i huaj është ai njeri, që është i qetë dhe hesht, njëlloj sikur të
ndodhet midis njerëzve, të cilët flasin gjuhë të huaja, duke patur vetëdije të plotë për
çka po bën.

18. Nuk largohemi prej prindërve tanë apo nga vendlindja jonë, sepse i urrejmë.
Mos qoftë kështu! Largohemi për tiu shmangur dëmit, që ata na shkaktojnë.

19. Sikundër edhe në të gjithë të tjerat, edhe në këtë kemi mësues Zotin. Sepse
edhe ai vetë shumë herë i braktisi të afërmit e tij sipas mishit. E kur dëgjoi prej disave
lajmin, “nëna jotë dhe vëllezërit e tu po të kërkojnë”, menjëherë Mësuesi ynë i mirë, e
tregoi menjëherë “urrejtjen pa pasion”, duke thënë: “Nënë dhe vëllezër të mi, janë ata,
që bëjnë vullnetin e Atit tim, që është në qiej”. (Matth 12: 47-50).

20. Le të jetë për ty baba, ai që edhe do, por edhe që mund të mundohet bashkë
me ty, për ta bërë më të lehtë barrën e mëkatave të tua. Nënë le të të bëhet pendimi
dërrmues i shpirtit, që ka fuqinë për të të pastruar prej ndyrësisë së mëkatit. Vëlla le të
të bëhet ai, që lodhet dhe bashkëlufton me ty në rrugën, që të ngjit drejt qiellit.
Bashkëshorte të pandarë fito kujtimin e vdekjes. Bij të tu të shtrenjtë le të jenë
psherëtimat e zemrës. Si shërbëtor ki trupin tënd. Shokë kij fuqitë e shenjta ëngjëllore,
të cilët mund të të ndihmojnë në orën tënde të vdekjes, pasi të jenë bërë më parë miqtë
e tu. “Ky është brezi, që e kërkon Zotin”. (Psalm 23: 6)

21. Dashuria e Perëndisë e shuan dashurinë e prindërve. Ai, që thotë se i ruan të

dyja dashuritë e gënjen veten e tij, përdersa e dëgjon Zotin të thotë: “Askush nuk mund
tu shërbejë dy zotërinjve” (Matth 6:24).

22. Zoti tha: “Nuk erdha të sjell paqen në tokë, as dashurinë midis prindërve dhe
bijve të tyre ose dashurinë midis vëllezërve, tek ata, që vendosën të më shërbejnë.
Përkundrazi erdha për të sjellë luftë dhe thikë, për të ndarë miqtë e Perëndisë dhe
miqtë e botës, materialët nga shpirtërorët, lavdidashësit nga të përulërit”. ( shih Matth
10:34). Zoti ngazëllohet për këtë betejë dhe ndarje, që bëhet për hir të dashurisë së tij.

23. Ki kujdes, ki kujdes, ti që ke shumë dashuri dhe lidhje të fortë pasionante me

të tutë, se mos ato që i braktise të shfaqen të zhytura në ujëra (të lotëve dhe të
dhimbjes). E në këtë mënyrë kthehesh edhe ti prapa dhe tërhiqesh, duke u zhytur në
ujërat dhe në përmbytjen e dashurisë për botën. Mos u mallëngje prej lotëve të
prindërve apo të miqve të tu, sepse përndryshe do të derdhësh lot në përjetësi.
 24. Kur të afërmit e tu të rrethojnë si bletët, apo më saktë si grerat, duke vajtuar
për ty, atëherë përqëndroje shikimin e shpirtit tënd tek vdekja dhe tek veprimet e tua
mëkatare, që me anë të një dhimbjeje të arrish të largosh tjetrën.

25. Të afërmit tanë sipas mishit na premtojnë me djallëzi, e jo ata sipas frymës, se
do të bëjnë çfarë na pëlqen neve, (nëse rrimë pranë tyre). Por qëllimi i tyre i vërtetë
është të na pengojnë prej rrugës së zgjedhur, që zgjodhëm dhe në vazhdim të na
tërheqin në qëllimin e tyre.

26. Kur largohemi prej vendeve tona, le të zgjedhim vende, ku do të ketë sa më

pak ngushëllim, sa pak raste për lavdidashje dhe më shumë për përulësi. Përndryshe
largohemi dhe fluturojmë bashkë me pasionet tona.

27. Shmangiu nxjerrjes në pah të prejardhjes tënde fisnike dhe të lavdisë tënde
sipas botës, që të mos shfaqesh ndryshe në fjalë dhe ndryshe në vepra.

28. Askush tjetër nuk e përqafoi më shumë të qënurit i huaj, se sa Abrahami i

lumur, që dëgjoi këto fjalë: “Dil prej tokës tënde, prej të afërmëve të tu dhe prej
shtëpisë së babait tënd” (Gjen. 12:1). Ai e bëri këtë edhe pse ftohej të shkonte në një
vend, që fliste gjuhë të huaj dhe ishte barbar.

29. Disa herë Zoti lavdëron në mënyrë të jashtëzakonshme, dikë që u bë i huaj,

njëlloj si Abrahami i madh. Por është mirë, që kjo lavdi, të mos pranohet me anë të
mburojës së përulësisë, edhe pse dhurohet prej Perëndisë.
 30. Kur demonët, por edhe njerëzit na lavdërojnë sikur të kemi bërë diçka të
madhe me qëndrimin tonë në vend të huaj, atëherë ne le të mendojmë Atë, që u bë i
huaj për ne dhe erdhi nga qielli në tokë. Me këtë mendim le të vemë re se ne nuk ia
kemi arritur kurrë në jetë të jetëve, të arrijmë në këtë shkallë kaq të lartë të të qënurit i
huaj.

31. Është i rrezikshëm robërimi ynë me një person tonin apo dikë të huaj. Kjo gjë
mund të na tërheqë me kalimin e kohës drejt botës dhe të shuajë krejtësisht flakën e
pendimit.

32. Sikundër është e pamundur për një njeri, që të shikojë me një sy qiellin dhe
me tjetrin tokën, kështu është e pamundur që shpirti i atij, që nuk u bë krejt i huaj për të
gjithë - vetët dhe të huajt, -jo vetëm me trup por edhe me mendim- të mos rrezikohet.

33. Me shumë mund dhe lodhje do të fitojmë gjendjen e mirë shpirtërore të

brendshme dhe sjelljen e mirë. Por është e mundur të humbasim brenda një sekonde,
atë që e fituam me aq shumë mund për një kohë të gjatë. Sepse “shoqëritë e këqia, i
prishin zakonet e mira”. (1Kor 16,33).

34. Ai që shoqërohet me njerëz bote, pasi e braktisi botën apo qëndron pranë
tyre, me siguri që ka për të rënë në rrjetat e tyre ose do të ndyejë zemrën me mendime
bote. Por edhe nëse nuk ndyhet në këtë mënyrë, ka për tu ndyer duke gjykuar ata, që
ndyhen.

Mbi ëndrrat e fillestarëve

35. Nuk mund ta fsheh dot faktin se mendja, që kam në dizpocion është e
papërsosur dhe e mbushur me mosdije. Laringu i dallon ushqimet dhe dëgjimi kuptimin
e fjalëve. Dobësinë e syve e tregon më të qartë drita e diellit dhe paditurinë e shpirtit
tim e zbulojnë fjalët e mia. Por ligji i dashurisë detyron, që njeriu të kryejë vepra që i
tejkalojnë fuqitë e tij.
Mendoj pra- nuk dogmatizoj- se pas gjithë atyre, që u thanë në lidhje me të
qënurit i huaj, ose bashkë me këto, duhet të flasim disa fjalë në lidhje me ëndrrat. Aq sa
nevojiten, që të mos jemi të paftilluar për të përballuar edhe këtë rreng të demonëve
tinëzarë.

36. Ëndrra është një lëvizje e mendjes, ndërkohë që trupi gjendet i palëvizshëm.

37. Fantazia e ëndrrës është një mashtrim i syve, kur mendja fle. Fantazia është
një lëvizje e jo e natyrshme e mendjes, ndërkohë që trupi është i zgjuar. Fantasia është
një pamje që nuk ekziston në realitet.

38. Është shumë i dukshëm shkaku që ne deshëm, pasi thamë fjalët e mësipërme,
të flasim në lidhje me ëndrrat. Pasi braktisëm për Zotin shtëpitë dhe familjarët tanë dhe
me anë të të qënurit të huaj për hir të dashurisë së Krishtit, e shitëm veten tonë,
atëherë demonët përpiqen të na shqetësojnë me anë të ëndrrave. Na shfaqin në ato, se
të afërmit tanë vajtojnë, vdesin, mërziten dhe stërmundohen për shkakun tonë. Ai që u
beson ëndrrave, ngjan me atë, që ndjek hijen e vet dhe që përpiqet ta kapë. (Urtësia e
Sirakut 34:2).

39. Demonët e lavdidashjes shfaqen në ëndrrat tona si profetë. Ata dalin në

përfundimin si djallëzorë që janë, për gjëra që do të ndodhin në të ardhmen dhe na i
parathonë. E kur ato realizohen, ne ngelemi të habitur dhe mendimi ynë krenohet me
idenë se iu afruam dhuratës së parashikimit.
 40. Atyre që e besojnë këtë gjë, demoni iu shfaqet në disa raste si një profet i
vërtetë. Por atyre që e përbuzin në çdo moment, u del gënjeshtar. Se si qënie
shpirtërore, që është, i shikon ato çka ndodhin në atmosferë dhe sapo e merr vesh se
dikush vdes, vrapon menjëherë tek ata që janë mendjelehtë dhe ua parathotë me anë të
ëndrrave.
41. Demonët nuk njohin asgjë në lidhje me të ardhmen dhe nga fuqia
parashikuese. Sepse atëherë edhe magjistarët do të kishin mundësi të na parathonin
vdekjen tonë.

42. Në ëndrra demonët na shfaqen shumë herë “të shndërruar në ëngjëj drite”
(2Kor 11:14) e në personat e martirëve të shenjtë, të cilët i shfaqin sikur vijnë në
drejtimin tonë. Kështu kur zgjohemi na zhysin në krenari dhe në gëzim.

43. Shenja, me të cilën do të zbulosh mashtrimin është kjo: Ëngjëjt na tregojnë

ferrin, Gjykimin dhe ndarjen, e në këtë mënyrë na bëjnë të zgjohemi të tmerruar dhe të
hidhëruar.

44. Nëse fillojmë tu besojmë demonëve kur jemi në gjumë, atëherë do të tallemi
prej tyre, edhe kur të jemi zgjuar. Ai që u beson ëndrrave, është krejtësisht i paditur dhe
i papërvojë, kurse ai, që nuk i beson asgjëje është me të vërtetë i urtë dhe i ditur.

45. Beso vetëm në ato ëndrra, që të bëjnë të ditur gjëra në lidhje me ferrin dhe
Gjykimin. Por nëse përbrenda teje të krijojnë dëshpërim, atëherë dhe këto ëndrra vijnë
nga demonët.

Shkalla e tretë! Rruga, që të çon drejt Trinisë së Shenjtë dhe të Njëqenshme. Ai që u

ngjit të mos shikojë djathtas dhe majtas.
 FJALA E KATERT
Për Bindjen

(Për bindjen e bekuar dhe gjithmonë të kujtuar).

1. Duke ecur përpara, fjala mbërriti qetë dhe siç duhet tek boksierët dhe
luftëtarët e Krishtit. Sepse njëlloj si lulja duket përpara frytit, po njëlloj para bindjes
qëndron të qënurit i huaj, qoftë ajo e trupit apo e vullnetit. Me të dyja këto virtyte, si me
dy krahë të arta, shpirti i shenjtë ngjitet pa pushim drejt qiellit pa mundim. Ndoshta në
lidhje me këtë ndonjë njeri shpirtëror mund edhe të psalë: “Kush do të japë krahë si
pëllumbi dhe kam për të fluturuar”- me praktikën- dhe “do të prehem”, -me teorinë dhe
përulësinë?” (Psalmi 54:7).
 2. Nëse edhe ju jeni në një mendje, nuk duhet të lemë pa u marrë dhe me
pamjen e jashtme të këtyre luftëtarëve burrërorë dhe duhet të përshkruajmë edhe
gjërat më të hollësishme. Pra duhet të flasim se si ata e mbajnë fort mburojën e besimit
dhe të të paturit shpresë tek Perëndia dhe trajneri i tyre. Me këtë mburojë do të
thoshim se ata dëbojnë dhe mbrohen prej çdo mendimi mosbesimi, largimi apo
ndërrimi të vendit të pendimit, (manastirit). Duhet të tregojmë se si e mbajnë të
zhveshur gjithmonë thikën e Frymës dhe therrin çdo vullnet të tyrin, që shfaqet. Do të
flasim se si mbajnë veshur parzmoret e durimit dhe të butësisë dhe me ato largojnë çdo
lloj sharje, çdo fjalë që të shpon dhe çdo fjalë, që lëshohet kundër tyre si një shigjetë.
Do të bëjmë të njohur se si mbajnë “përkrenaren e shpëtimit” (Efes 6: 17), pra mbulesën
që u jep urata e atit të tyre shpirtëror. Dhe nuk qëndrojnë me këmbë të lidhura, por
njërën e nxjerrin para-pra janë të gatshëm për të shërbyer- e tjetrën e mbajnë të
palëvizur- pra janë të gatshëm për tu lutur.
3. Bindje do të thotë mohim i plotë i shpirtit tonë, gjë që shfaqet qartë me punët
e trupit. Ose edhe e kundërta: Bindje është vdekja e gjymtyrëve të trupit, ndërkohë që
mendja është e gjallë. Bindje do të thotë të veprosh pa gjykuar, vdekje e vullnetshme,
jetë pa patur kureshtje, të mos shqetësohesh për rreziqet trupore, mospërkujdesje se
për çfarë do të japësh llogari para Zotit, të mos e kesh frikë vdekjen, të lundrosh në det
pa rrezik, të ecësh në stere pa e vrarë mendjen, njëlloj sikur fle gjumë.

4. Bindje do të thotë të varrosësh vullnetin tënd dhe ngjallje e përulësisë. I

vdekuri nuk kundërshton as nuk i dallon gjërat e mira prej atyre, që i duken të këqia.
Sepse ati i tij shpirtëror, që i vrau shpirtin në mënyrë të pëlqyeshme për Perëndinë, do
të japë llogari për të gjitha. Bindje do të thotë që tia nënshtrojmë gjykimin tonë, gjykimit
të pasur të atit shpirtëror.
 5. Fillimi i nekrozës të ndonjë gjymtyre të trupit dhe të ndonjë vullneti të shpirtit,
sjell dhimbje. Në mes të këtij procesi herë ndjejmë dhimbje dhe herë të tjera jo. E në
fund vjen pushimi i dhimbjes dhe pandjeshmëria ndaj saj. Atëherë duket se vuan vetëm
ky njeri i vdekur dhe i lumur, që jeton, kur shikon se bën vullnetin e tij. E kjo gjë i ndodh,
sepse ka frikë rëndesën e fajit të tij.

6. Të gjithë ju, që u përpoqët të futeni dhe të zhyteni në këtë stad të martirizimit

shpirtëror; të gjithë sa doni të mbani barrën e Krishtit, përmbi zverqet tuaja, të gjithë ju
që përpiqeni ta vendosni përmbi qafën e dikujt tjetër barrën tuaj. Të gjithë ju, që jeni
duke nënshkruar kontratën e shitjes suaj dhe doni, që në vend të saj, të nënshkruani
lirinë tuaj, të gjithë ju që mbështeteni dhe mbaheni prej duarve të të tjerëve dhe e
kaloni në këtë mënyrë këtë det të madh, le ta dini se morët përsipër të ecni në një rrugë
të shkurtër, por të vështirë, që fsheh vetëm një mashtrim: Atë që quhet vullnet
personal. Ai që e braktisi këtë vullnet në ato gjëra, që i dukeshin të mira, shpirtërore dhe
të pëlqyera për Perëndinë, ai arriti në fund të rrugës, para se të fillonte të ecte. Sepse
kjo është pikërisht bindja: Një njeri të mos e besojë veten në të gjitha të mirat, deri në
fund të jetës së tij.
7. Kur na duhet ti përkulim qafën tonë Zotit dhe tia besojmë veten dikujt tjetër,
me mendimin e përulësisë dhe me qëllim të vetëm sigurimin e shpëtimit tonë, para se
të hyjmë në jetën e bindjes, nëse kemi ndonjë zgjuarësi dhe urtësi, le të shqyrtojmë me
kujdes- e le ta themi kështu- le ta vemë në provë timonierin. Kjo që të mos biem në
dorën e një marinari në vend të një kapiteni, që të mos biem në dorën e një të sëmuri
në vend ti dorëzohemi mjekut, tek një pasionant në vend të një të papasionshmi, të mos
biem në det në vend të hyjmë në liman dhe në këtë mënyrë ti shkaktojmë vetes sonë,
mbytjen e sigurt.
Por, pas hyrjes sonë në fushën e bindjes dhe të shpresëtarisë, kurrë më dhe
absolutisht në asgjë nuk duhet të shqyrtojmë komandantin tonë të mirë, qoftë edhe
sikur të kemi vënë re si në një njeri, ndoshta disa gabime të vogla. Përndryshe nuk do të
kemi kurrfarë dobie nga bindja, nëse e analizojmë dhe e gjykojmë.

8. Ata që duan të ushqejnë besim të palëkundur kundrejt etërve të tyre, duhet të

ruajnë në zemrat e tyre në mënyrë të pashlyeshme arritjet e tyre. Kështu që kur
demonët të duan të ngjallin në zemrat e tyre dyshimin, ti kujtojnë ato dhe ti
kundërshtojnë.
Sa më shumë, që besimi karshi atit shpirtëror është i gjallë në zemër, aq më tepër
trupi është i gatshëm të punojë në shërbim. Ndërsa nëse bie në mosbesim, do të
rrëzohet, sepse “çdo gjë që nuk bëhet me besim, është mëkat” (Rom 14:23).

9. Largoju si zjarrit të kurvërisë mendimit, që të vjen për të gjykuar apo për të

marrë në shqyrtim punën e Igumenit. Mos i jep fare leje këtij gjarpri, as vend dhe derë
dhe as fillim. E përgjigjju këtij dragoi: “O mashtrues, unë nuk mora përsipër të gjykoj
igumenin, por ai e ka për detyrë të më gjykojë mua. Nuk jam unë gjyqtari i tij, por është
ai gjyqtari im”.

10. Etërit e quajnë psalmodinë armë, lutjen mur, lotët e pastër banjë të shpirtit,
kurse bindjen e lumur e quajtën martirizim. Pa bindjen, asnjë prej atyre që kanë
pasione, nuk do të arrijë të shikojë Zotin.

11. Bindësi e dënon vetë veten e tij. E ndërsa për hir të dashurisë së Zotit, ai
bindet tërësisht- edhe pse kjo nuk duket e qartë tërësisht- atëherë është çliruar prej çdo
lloj dënimi. Por nëse e kënaq dëshirën e tij në disa pika- edhe pse duket së jashtmi se
bindet- atëherë ai e ngre i vetëm barrën e tij. Në këtë rast, nëse Ati shpirtëror nuk
pushon së kritikuari atë, është mirë për bindësin. Por nëse ati hesht, atëherë nuk di
çfarë të them!
 12. Ata që i nënshtrohen Zotit me thjeshtësi, ata e mbarojnë mirë rrugën e tyre,
sepse duke iu larguar shqyrtimit me hollësi të atit të tyre shpirtëror, nuk e tërheqin
përmbi vete djallëzinë e demonëve.

13. Pasi të vijmë në Manastir, para së gjithash duhet të rrëfejmë mëkatet tona
tek gjykatësi ynë i mirë, (ati shpirtëror), e vetëm atij. Përveçse nëse na urdhëron ti
rrëfejmë edhe para të gjithëve. Sepse plagët që shfaqen nuk përkeqësohen, por
shërohen.

14. Një herë kur shkova në një manastir, ndoqa një gjykim të frikshëm dhe të
çuditshëm të një gjykatësit dhe bariu të mirë. Ndërkohë që unë ndodhesha aty, rastisi të
vijë për tu bërë murg, dikush që kishte qënë hajdut përpara. Ai mjek dhe bari i shkëlqyer
urdhëroi që kandidati të rrinte për shtatë ditë duke shijuar çdo lloj çlodhje dhe
mikpritje. E vetmja punë e tij ishte të shikonte dhe të mësonte jetën e manastirit dhe
rregullën e tij.
Pas ditësh së shtatë bariu e mori mënjanë dhe e pyeti nëse i pëlqente të jetonte
bashkë me ata. Kur e pa të pranonte dhe të tregonte me sinqeritet pëlqimin e tij për të
ndenjur aty, e pyeti se çfarë mëkatesh kishte bërë në botë. Kur e pa ti rrëfente në çast
dhe gatishmëri të gjitha sa kishte kryer, për ta provuar i tha përsëri: “Dua ti thuash të
gjitha këto para të tërë vëllazërisë”. E ai njeri, duke e urryer me gjithë shpirt mëkatin e
tij dhe duke përbuzur çdo lloj turpi, i premtoi pa ngurruar: “Nëse do, i thotë, i rrëfej këto
edhe në qendër të Aleksandrisë”.
Pas kësaj bisede bariu mblodhi në kishën qendrore mbarë vëllazërinë, të gjitha delet e tij
të llogjikshme, dyqind e tridhjetë në numër. E ndërkohë që po kryhej Mesha Hyjnore-
ishte ditë e djelë- pas leximit të Ungjillit, ai dha urdhër për ta sjellë të dënuarin e
pafajshëm në Kishë.
 E sollën disa vëllezër, duke e goditur lehtë me pëllëmbë, me duart e lidhura prapa
dhe të veshur me thes e të spërkatur në kokë me hi. Vetëm pamja e atij fatkeqi u
shkaktonte habi të madhe të gjithë të pranishmëve, saqë këta shpërthyen në lotë dhe
në ngashërima, edhe pse nuk e dinin se çfarë kishte ndodhur në të vërtetë. Pastaj sapo
ai iu afrua derës së kishës, gjykatësi njeridashës i thirri me zë të fortë: “Qëndro! Je i
padenjë të futesh këtu brenda”.
Atëherë ai u turbullua prej zërit të bariut, që e dëgjoi të vijë nga Altari. (Sikundër
ma vërtetoi më pas këtë gjë me përbetime, iu duk sikur dëgjoi një bubullimë dhe jo zë
njeriu). Ai ra menjëherë në gjunjë me fytyrën përtokë i tmerruar dhe i frikësuar jashtë
mase. Ndërsa rrinte në atë pozicion dhe njomte tokën me lotët e tij, ai mjek i
mrekullueshëm, që përdorte çdo mjet për shpëtimin e tij dhe që në të njëjtën kohë, u
jepte të gjithëve një shembull shpëtimi dhe përulësie të vërtetë, e urdhëroi ti tregojë
para të gjithëve të gjitha mëkatet e tija një nga një.
Atëherë ai filloi të rrëfejë me tmerr të madh të gjitha mëkatet e tij, duke treguar
gjëra që habitin çdo mendje njerëzore. Jo vetëm mëkate trupore të panatyrshme, të
natyrshme, me njerëz, kafshë, por edhe magji, vrasje, e të tjera, gjëra që është e
pamundur të shkruhen dhe të lexohen. Pas këtij rrëfimi Bariu urdhëroi ta dorëzonin
menjëherë murg dhe ta rendisnin me vëllezërit.

15. Unë atëherë admirova urtësinë e atij shenjtori dhe e pyeta veeçan për çfarë
arsye kishte urdhëruar një gjë aq shumë të habitshme. Ai që ishte me të vërtetë mjek i
shpirtrave, mu përgjigj se e bëri për dy arsye:
“ Pikë së pari e bëra për dobinë e atij vetë, që ta çliroj nga turpi i ardhshëm me
anë të turpit të ndjerë, gjatë rrëfimit të atyre mëkateve- gjë që ndodhi me siguri. Sepse
vëllai im Joan, ai nuk u ngrit nga toka, dersa arriti të marrë ndjesën e mëkateve të tij. E
mos ngurro për këtë fakt, sepse dikush prej vëllezërve që ndodheshin aty, mori guximin
dhe më tha: “Në ato çaste shikoja një burrë trupmadh dhe hijerëndë, që mbante në
dorë një letër të shkruar dhe një penë prej kallami. E sa herë ai, që kishte rënë përdhe,
rrëfente një mëkat të tij, burri shuante diçka në letrën, që mbante në dorë”. Kjo është
shhumë e natyrshme sipas fjalëve të Davidit: “Thashë do ta rrëfej paudhësinë time para
Zotit dhe ti e shlyeve pabesinë e zemrës sime” (Ps.31:5). Së dyti e bëra këtë gjë, meqë
kam disa vëllezër me mëkate të parrëfyera. E me anë të këtij shembulli i cys edhe ata, të
vijnë të rrëfehen, se pa këtë rrëfim. askush nuk do të fitojë faljen e mëkateve të tij”.

16. Pashë edhe shumë gjëra të tjera të habitshme dhe të denja për tu admiruar,
pranë atij bariu të admirueshëm dhe grigjës së tij. Do të përpiqem tani t’u paraqes disa
prej tyre. Qëndrova aty për shumë kohë, duke shqyrtuar jetën e tyre, që më ngjallte një
admirim të jashtëzakonshëm, teksa vëreja ata ëngjëj të përmbidheshëm teksa imitonin
ëngjëjt qiellorë!

Midis tyre kishin një dashurie të fortë të pazgjidhur, e kjo dashuri e madhe nuk
kishte krijuar midis tyre, - gjë e habitshme, familjaritet të tepruar apo fjalamanëri. Para
së gjithash përpiqeshin të mos e plagosnin në asgjë ndërgjegjen e vëllait të tyre. Nëse
rastiste, që dikush të kishte mëri karshi vëllait, Bariu e internonte si dënim në një
manastir të veçuar.

Kur njëherë një prej vëllezërve i foli Bariut në mënyrë fyese për vëllain e tij, në të
njëjtin çast Bariu urdhëroi ta dëbonin. “Nuk pranoj, që në manastirin tim- tha- të
ekzistojë djall i dukshëm dhe djall i padukshëm”.

Ndër këta murgj të shenjtë, pashë gjëra të dobishme dhe të denja për tu
lavdëruar. Pashë një vëllazëri, të mbledhur dhe të bashkuar në Zotin, që zbatonte deri
në përsosmëri sa kryerjen e porosive, aq dhe theorinë e gjërave qiellore.
 Ata e ushtronin dhe e stërvisnin shumë veten e tyre në shpirtëroret, saqë këshilla
e atit të tyre për nxitje, ishte e panevojshme. Secili zgjohej vetë dhe e nxiste vëllain në
vigjilencën shpirtërore. Natyrisht që në jetën e tyre kishte edhe disa ushtrime të shenjta
të përcaktuara, të studiuara dhe të zbatuara mirë.

Kështu, nëse ndodhte që dikush gjatë mungesës së igumenit, të tërhiqej nga të

folurit keq, apo nga gjykimi dhe fjalamanëria, atëherë një vëlla, duke bërë një shenjë të
veçantë, i kujtonte virtytin dhe e sillte në vete. Nëse nuk tregonte pendim, vëllai që i
bënte bëretje i vinte metani dhe largohej.

Për sa i takon çështjes së bashkëbisedimit, nëse duhej të thoshin diçka, kishin si

bisedë të përhershme, kujtimin e vdekjes dhe mendimin e ferrit të përjetshëm.

17. Nuk kam për të lënë pa përmendur dhe për punën e pazakontë dhe të
mrekullueshme të kuzhinjerit të tyre. Teksa e shikoja të bënte punën e tij në përqëndrim
dhe në lutje, me lotë, e përgjërova të më thoshte se si u bë i denjë për të marrë një
dhuratë të tillë. Pasi unë ngula këmbë të më përgjigjej, ai më tha: “Nuk mendova kurrë
se u shërbej njerëzve, por se i shërbej Perëndisë. E quajta veten time të padenjë për çdo
lloj çlodhjeje dhe pamja e këtij zjarri më kujton vazhdimisht flakën e ardhshme të ferrit”.

18. Dëgjoni edhe një arritje tjetër të çuditshme të këtyre murgjërve: Madje edhe
gjatë kohës së ngrënies, ata nuk e ndërpritnin punën hyjnore të lutjes. Me një shenjtë të
caktuar, por të fshehtë, ata i kujtonin njëri-tjetrit përkujdesjen për lutjen mistike. Edhe
këtë gjë e bënin jo vetëm në tryezë, por edhe në çdo takim apo mbledhje të tyre.
 Nëse rastiste, që dikush prej tyre të binte në ndonjë faj, atëherë e lusnin dhe e
përgjëronin shumë të tjerët, tu jepte lejen të kujdeseshin ata, të jepnin ata llogari para
bariut dhe të merrnin vetë qortimin.

Ai bari i madh, e mori vesh këtë gjë dhe u vinte dënime më të lehta, duke e ditur
se i ndëshkuari ishte i pafajshëm. Por megjithatë nuk kërkonte për të mësuar se cili ishte
fajtori i vërtetë.

Ishte e pamundur të hasje pranë tyre forma që të sjellin në mend fjalamaninë

apo fjalë shakash. Nëse një prej tyre fillonte të hahej me fjalë me të afërmin e tij, i treti
që rastiste të kalonte andej, bënte një metani dhe e shpërbënte zënkën. Kur e vinte re
se mbajtja mend e së ligës vazhdonte të ishte e fortë përbrenda tyre, ia tregonte të
Dytit, pas Jerondit- e ai përpiqej ti pajtonte para se të perëndonte dielli (Efes. 4:26). Por
nëse vazhdonin të qëndronin të ngurtë në pozitën e tyre e të ngulnin këmbë, atëherë
ndëshkoheshin me largim nga ushqimi, dersa të pajtoheshin, ose përjashtoheshin prej
manastirit.

Kjo sjellje ndaj tyre, kaq e mirë dhe lavdërueshme, nuk ishte një diçka e kotë dhe
padobishme, por përkundrazi sillte shumë fryta të dukshme.

Shumë prej atyre burrave të shenjtë u treguan të mëdhenj në jetën teorike dhe
në atë praktike, në dallueshmëri dhe në përulësi. Pamja e tyre ishte mahnitëse dhe
ëngjëllore: Murgj të moshuar të zbardhur, të respektuar dhe të hijshëm në Zotin,
vraponin sa majtas djathtas, duke ushtruar bindjen dhe duke patur si mburrje të madhe
përulësinë e tyre.
 19. Pashë edhe burra, që kishin pesëdhjetëvjet në bindje dhe i luta të më thoshin
se çfarë ngushëllimi shpirtëror fituan pas gjithë atij mundimi. Disa më rrëfyen se arritën
në thellësitë e përulësisë dhe me anë të saj, prapësonin çdo lloj sulmi të armikut. Disa
më thanë se duronin, pa u prekur dhe pa u vrarë në shpirt, çdo lloj sharje dhe fjalë të
keqe.

Pashë edhe të tjerë në mes të atyre të paharruarve, të cilët ishin të bardhë si

dëbora nga pleqëria dhe të ngjashëm me ëngjëjt. Ata kishin arritur në një mospasje
ligësie dhe thjeshtësi të thellë, të zbukuruar nga urtësia. Këtë gjë e kishin arritur me anë
të predispozicionit të tyre të mirë dhe më ndihmën e Perëndisë, aspak të pallogjikshme
dhe jo të urtë, si ajo e pleqve që jetojnë në botë, të cilët i quajnë “fjalamanë dhe të
rrjedhur”.

Së jashtmi dukeshin krejtësisht të qetë, të afrueshëm, të gëzueshëm pa patur

kurrfarë gjëje të shtirë apo të gënjeshtërt në fjalët dhe në sjelljen e tyre. Gjëra që nuk
mund ti hasësh lehtë! Së brendshmi, në thellësinë e shpirtit të tyre, merrnin frymë si
foshnja të pafajshme, Perëndinë dhe Jerontin e tyre. Syrin e tyre të brendshëm e kishin
të kthyer- të inatosur dhe të papërkulur- kundër demonëve dhe pasioneve.
20. Por nuk do të mjaftojë koha e jetës sime, o miku im i shenjtë bashkë me
vllazërinë tënde të pëlqyer tek Perëndia, për të rrëfyer virtytet dhe jetën qielllore të
atyre murgjërve të lumur. Por është më e pëlqyeshme të zbukuroj fjalën time të
pagdhendur me djersën e tyre dhe tu ngjall në këtë mënyrë zellin e pëlqyer për
Perëndinë dhe imitimin, se sa të flas me argumentet e mia të varfra, sepse “pa ndonjë
kundërfjalë më i vogli, bekohet nga më i madhi”. (Hebr 7:7).

21. Le të vazhdojmë të flasim tregimin e mësipërm. Në këtë manastir kishte

jetuar disa vjet më parë një njeri i quajtur Isidor, me origjinë nga Aleksandria, fisnik nga
shkalla shoqërore. Këtë njeri e arrita edhe unë ta njoh. Kur ai bari i shenjtë e priti, vuri re
se ai ishte i pasjellshëm, zemërngurtë, i frikshëm, urdhërues dhe i papërkulur. Ai mendoi
të përdorte një marifet njerëzor për të mposhtur ligësinë e demonëve.

Kështu i thotë Isidorit: “Nëse me të vërtetë vendose të ngresh zgjedhën e Krishtit,

gjëja e parë që të kërkoj të bës,h është bindja”. “Po të dorëzohem në bindje o atë i
shenjtë, sikundër hekuri i jepet farkëtarit për ta punuar sipas dëshirës së tij”- iu përgjigj
ai. Atëherë ai bari i madh, i kënaqur nga përgjigjja dhe krahasimi, i dha pa humbur kohë
Isidorit stërvitjen e tij:

“Vëlla dua të ulesh në portën e Manastirit dhe në mënyrë të natyrshme, çdo

njeriu që do të hyjë brenda, ti bësh një metani dhe ti thuash: “Lutu për mua o atë, sepse
jam epileptik”. Isidori iu bind si bën ëngjëlli ndaj Zotit.

Ai bëri shtatë vjet në këtë asketizëm dhe arriti në një përulësi të thellë dhe në
pendim dërrmues.

Atëherë ai atë i paharrueshëm, pasi kaluan “shtatë vjetët e ligjit” e pas durimit të
paimagjinueshëm të Isidorit, vendosi ta rreshtonte me vëllezërit e tjerë- ishte më tepër
se i denjë- e për më tepër ta hirotoniste klerik.

Por ai, me anë të vëllezërve të tjerë, e luti Bariun ta linte të mbarojë rrugën e tij
me të njëjtin asketizëm. Në lutjen e tij, linte të kuptoje vagëllimthi se po arrinte në fund
të jetës së tij, se po afrohej ora kur Zoti, do ta thërriste pranë vetes. Kështu ndodhi.
Mësuesi e la në të njëjtin vend dhe pas dhjetë ditëve, “nëpërmjet moslavdërimt, në
mënyrë të lavdishme u largua prej kësaj jete” për të shkuar pranë Zotit. Shtatë ditë pas
fjetjes së tij, mori pranë vetes edhe portierin e Manastirit.
 Ai i kishte thënë se “nëse do të jem afër Zotit, së shpejti do të të kem pranë meje,
për të qënë edhe aty sipër të pandarë”. Kështu edhe ndodhi, që të shfaqet në mënyrë
absolute dhe të vërtetohet nga Perëndia, bindja e palëkundur dhe përulësia e tij, që i
ngjante asaj të Zotit.

22. Kur Isidori ishte ende në këtë jetë, e pyeta se çfarë pune shpirtërore bënte
mendja e tij, kur ndodhej para derës së Manastirit. I paharruari, duke dashur të mos më
privonte nga dobia shpirtërore, më tha:

“Në fillim”, më tha ai, “mendoja se u shita për mëkatet e mia dhe nga ky fakt, i
bëja metanitë e mia me shumë hidhërim, dhunë dhe përpjekje të përgjakshme. Por kur
u mbush viti, atëherë zemra ime nuk ndjente më hidhërim, por prisja nga Perëndia
shpërblimin e durimit tim. E kur kaloi edhe një vit tjetër, atëherë ndjeva në veten time
një ndjenjë të fortë padenjësie për të vazhduar të jetoja në manastir, e quaja veten të
padenjë të shikoja etërit dhe t’i takoja ata, ndjehesha i padenjë kur kungohesha me
Misteret Hyjnore dhe kur vështroja çdo fytyrë njeriu. Duke e mbajtur vështrimin poshtë
në tokë e akoma më poshtë mendimin për veten time, i përgjëroja ata që hynin dhe
dilnin nga manastiri të luteshin për mua”.

23. Një herë, teksa qëndronim së bashku në mencë, ai igumen i madh, e përkuli
gojën e tij të shenjtë drej veshit tim dhe më tha: “Dëshiron të të tregoj mentalitet hyjnor
në pleqëri së shtyrë?”. Pasi unë e luta të më tregonte një dukuri të tillë, i drejti thirri një
murg nga tryeza e dytë, që quhej Laurent dhe që kishte dyzet e tetë vjet, që jetonte në
atë manastir. Për më tepër ai ishte i dyti në rradhën e priftërinjve të manastirit. Pra
Laurenti erdhi dhe i bëri igumenit një metani. Igumeni i dha bekimin e tij. Por kur u çua,
igumeni nuk i tha asnjë fjalë, por e la të qëndrojë në këmbë dhe pa ngrënë asgjë
(ndërkohë që ne ishim në fillim të drekës). Ai qëndroi në të njëjtin pozicion për një orë
të tërë, saqë unë arrita deri aty, sa më vinte turp që ta shikoja edhe në fytyrë atë
punëtor të përsosur të virtytit, për më tepër ishte një plak tetëdhjetëvjeçar
flokëzbardhur. Ai qëndroi aty deri në fund të ngënies, pa marrë përgjigje. Kur ne u çuam
igumeni e dërgoi tek Isidori i madh, për të cilin u tregova pak më sipër, për ti thënë
fillimin e Psalmit 39 (pra “Me durim shpresova tek Zoti dhe më vuri re dhe dëgjoi lutjen
time”).
Pas kësaj unë si shumë dinak, nuk mënova për ta vënë atin në provë dhe për ta
hetuar. E pyeta pra se çfarë mendonte gjatë asaj kohe, kur qëndronte në këmbë para
gjithë vëllazërisë. “Nuk e mendova asnjëherë- mu përgjigj ai- se po më urdhëron
igumeni, por e quajta një urdhër të Krishtit, sepse në fytyrën e igumenit, vendosa ikonën
e Krishtit. Për këtë arsye, po i lutesha Perëndisë në atë çast, jo sikur ndodhesha para
ndonjë tryeze të mbushur nga njerëz, por sikur të ndodhesha para Altarit Hyjnor. Nuk
pranova asnjë mendim të keq kundër igumenit, për shkak të dashurisë dhe besimit, që
unë ushqej karshi tij, sepse r është thënë: “Dashuria nuk e mendon të ligën”. (1Kor
14,5). Për më tepër mëso edhe këtë fakt, atë i nderuar, se ai njeri që ka për tia dorëzuar
veten me dëshirë virtyteve të thjeshtësisë dhe të mosruajtjes në shpirt të së ligës, nuk i
lë kohë apo vend të ligut për ta dëmtuar.

24. Sikundër ishte në të vërtetë ai i drejti, shpëtimtari dhe bariu i deleve

shpirtërore, Perëndia i fali në mënyrë të ngjashme edhe ekonomin e manastirit, një njeri
të urtë, më tepër se çdo murg tjetër dhe të butë si pak të tjerë. Një herë, që vëllezërit e
tjerë të përfitonin dobi shpirtërore, Jeronti i madh e qortoi padrejtësisht para të gjithë
vëllezërve në Kishën qendrore të manastirit dhe urdhëroi, pa humbur kohë, ta nxirrnin
përjashta. Unë duke e ditur se ai ishte i pafajshëm për çka po e akuzonte bariu, mora
përsipër ta mbroja në mënyrë të veçantë.
 “ E di edhe unë o at, që është i pafajshëm, mu përgjigj ai njeri i urtë. “Por
sikundër është diçka mizore tia rrëmbesh një fëmije të vogël bukën nga goja, në të
njëjtën mënyrë i bën padrejtësi vetes dhe punëtorit të virtyteve, kur nuk u fal në çdo
kohë kurora atyre, që e di se mund të durojnë sharje, çnderime, poshtërime dhe tallje.
Sepse në këtë mënyrë, shkakton tre padrejtësi.
Pikësëpari e privon veten e tij e privon veten nga shpërblimi për qortimin e bërë
Së dyti, nuk veproi, ndërkohë që kishte mundësi tu sillte dobi të tretëve me
veprimin e tij.
E treta dhe më e rëndësishmja-shumë herë edhe ata njerëz, që duken si të mirë
dhe durueshëm, kur lihen pas dore për shumë kohë dhe si gjoja të virtytshëm nuk
kontrollohen më dhe as nuk turpërohen nga jeronti i tyre, bien nga shkalla e tyre dhe e
humbin durimin dhe butësinë, që kishin. Sado pjellore, frutdhënëse dhe e mirë të jetë
toka e shpirtit, kur i mungon vaditja me ujin e çnderimit, atëherë do të mbijnë barërat
dhe do të dalin gjembat e kryelartësisë, kurvërisë dhe mospatjes së frikës. Duke e ditur
mirë këtë gjë, Apostull Pavli i shkruante Timotheut: “Lëçit fjalën, qëndro, qorto kohë e
pa kohë” (2 Tim 4,2).

Unë i nxora si kundërshtim atij udhëheqësi të urtë duke sjellë si justifikim

dobësinë e njerëzve në epokën tonë dhe si rrjedhim dhe frikën, se mos shumë, për
shkak të qortimit të padrejtë- ndoshta edhe me atë të drejtë- arrijnë deri aty sa të
largohen nga Manastiri.

Atëherë banesa e urtësisë mu përgjigj në këtë mënyrë:

“Shpirti që u lidh me bariun për hir të Krishtit, me dashuri dhe besim, duron deri
në gjak dhe nuk largohet, për më tepër kur është ndihmuar nga ai, në shërimin e
plagëve të shpirtit. E sjell ndërmend fjalët e atij, që thotë: “As ëngjëj, as pushtete, as
fuqi, as një lloj krijese tjetër, nuk mund dot të na ndajë prej dashurisë së Krishtit” (Rom
8:38-39). Por shpirtin që nuk është lidhur me bariun në mënyrë të ngushtë, që nuk është
bashkuar fort, do të habitesha shumë, nëse nuk do ta shikoja të vazhdonte pa qëllim
qëndrimin e saj në Manastir, përderisa është lidhur nga një nënshtrim i sipërfaqshëm”.
E me të vërtetë, ai at i madh nuk gënjehej në mendimin e tij, por udhëhiqte dhe
përsoste, e i ofronte Krishtit sakrifica të panjollshme dhe të pastra.

25. Le të dëgjojmë tani dhe le të admirojmë urtësinë hyjnore, që u gjend në

trupat “prej balte”. Sa kohë, që u ndodha aty, mburrja besimin, durimin dhe fuqinë e
pamposhtur të vëllezërve të rinj ndaj vërejtjeve, përbuzjeve dhe përndjekjeve- disa
herë- jo vetëm nga ana e Jerontit por edhe nga ana e vëllezërve më të vegjël. E për hir të
dobisë shpirtërore, pyeta një vëlla, që quhej Avakiros dhe që kishte pesëmbëdhjetë vjet
në Manastir.

Këtë vëlla e pashë teksa e qortonin, thuajse të gjithë, e madje shërbyesit ta

dëbonin edhe nga menca, meqë kishte nga natyra dobësinë për të qënë paksa llafazan.

Unë i thashë: “Përse vëlla Abakir, të shikoj të të dëbojnë çdo ditë nga tryeza dhe
të flesh pa ngrënë?”. Ai mu përgjigj: “Më beso o atë, etërit e tjerë më venë në provë, për
të parë nëse bëj për murg. Por nuk e kanë me të vërtetë. E unë duke e ditur qëllimin e
vërtetë të të madhit, (pra të jerondit), e të vëllezërve të mi, i duroj të gjitha pa kurrfarë
mundimi. Ja ku kam bërë pesëmbëdhjetë vjet me këtë mendim. Nga ana tjetër, kur
erdha në këtë vend për herë të parë, më thanë se kanë zakon ti provojnë murgjit për
tridhjet vite me rradhë. Kanë të drejtë atë Joani! Nqs ari nuk i nënshtrohet provës, nuk
mund të quhet se është i pastër”.
 Ky Abakir shumë burrëror u përpoq edhe për dy vjet të tjerë, - pas vizitës sime në
manastir- e në këtë mënyrë u largua për tek Zoti. Para se të jepte shpirt u tha etërve të
tjerë: “Falenderoj Zotin dhe ju. Sepse duke më ngacmuar ju për të më shpëtuar, bëtë të
mundur që demonët të mos më ngacmonin për shtatëmbëdhjetë vite me rradhë”!.

Bariu që gjykonte gjithmonë në mënyrë të drejtë, urdhëroi ta varrosnin si

omologjet- e meritonte këtë titull- në mes të shenjtorëve të manastirit.

26. Do të dëmtoj ata, që kanë zell për të mirat, nëse do të varros në varrin e
heshtjes, arritjet dhe përpjekjen e Makedonit, dhjakonit të parë të Manastirit.

Ai, duhej në mënyrë të veçantë prej Zotit dhe njëherë kur u afrua festa e
Theofanisë, e luti bariun- dy ditë para festës- që të shkonte në Aleksandri për një punë
të nevojshme të tijën, duke premtuar se do të kthehej në kohë, për shërbesën dhe për
përgatitjet e festës.

Por djalli ziliqar i solli pengesa kryedjakonit dhe i solli gjërat në një mënyrë të tillë,
që, pasi mori uratën e Igumenit dhe u largua, të mos kthehej në manastir ditën e festës
së shenjtë, sipas afatit të marrë nga Jeronti.

Kur u kthye pra një ditë më vonë, Bariu e nxori nga rreshti i dhjakonëve dhe e
vendosi në atë të rishtarëve më të fundit. Punëtori i mirë i virtytit dhe i durimit,
kryedhjakoni i zemergjerësisë e pranoi caktimin dhe vendimin e atit shpirtëror, pa
hidhërimin më të vogël, sikur të ishte dënuar dikush tjetër e jo ai vetë. E kur bëri dyzet
ditë në këtë pozicion, Jeronti i urtë e rivendosi në rreshtin e tij, që i takonte. Por ditën
tjetër, kryedhjakoni e luti ta çonte përsëri në rreshtat e rishtarëve, me të njëjtin dënim
dhe çnderim, sepse- thoshte- se në Aleksandri kishte rënë në një mëkat të pafalshëm.
 I shenjti e kuptoi se kjo gjë nuk ishte e vërtetë dhe se e kërkonte këtë për shkak
të përulësisë, por i lëshoi pe dëshirës së mirë të punëtorit. Kështu mund të shikoje një
plak mjekërbardhë dhe të nderuar të gjendej në rreshtat e rishtarëve dhe tu kërkonte të
gjithëve nga zemra, të luten për atë, meqë- siç thoshte ai vetë- kishte rënë në kurvërinë
e mosbindjes. Ky Makedoniosi i madh i tha përulësisë sime, shkakun për të cilin, gjeti
gjendjen që e përulte. “Kurrë ndonjëherë përpara, nuk kam ndjerë përbrenda meje si
tani, kaq shumë lehtësim nga luftrat dhe kaq shumë ëmbëlsi nga drita hyjnore”!

27. Cilësia e ëngjëjve është të mos bien në mëkat, ndoshta edhe pse nuk kanë më
mundësi ta bëjnë (më) një gjë të tillë, siç thonë disa. Veçantia e njerëzve është të bien,
por edhe të ngrihen përsëri kur bien. Vetëm demonëve u ndodh, që pasi ranë njëherë,
të mos kenë më mundësi për tu ngritur.
Ekonomi i këtij manastiri, pati guximin dhe më rrëfeu këto ngjarje: “Kur isha i ri
dhe kisha marrë si detyrë të përkujdesesha për kafshët, ndodhi të bija në një rënie
serioze shpirtërore. Por duke patur si zakon të mos e fshihja kurrë gjarprin e mëkatit në
folenë e zemrës sime, e kapa për bishti dhe ia tregova mjekut pa humbur kohë- me bisht
dua të them përfundimin e veprës së kryer. Ai buzëqeshi dhe duke më goditur lehtë në
fytyrë, më tha: “Kthehu prapa biri im, vazhdo shërbimin tënd sikundër edhe më parë
dhe mos ki frikë asgjë”. Unë duke patur besim të jashtëzakonshëm në personin e tij, u
binda prej fjalëve që më tha. Pas disa ditësh, mora një njoftim të brendshëm se isha
shëruar, e në këtë mënyrë e vazhdova ecjen time me gëzim, por edhe me frikë”.

28. Në çdo lloj krijesë, vihen re disa ndryshime, si e pohojnë disa. Edhe midis
vëllezërve të një vëllazërie vihen re ndryshime në përparimin shpirtëror, në mënyrën e
mendimit dhe të predispozicionit të brendshëm. Për këtë arsye, kur mjeku i shpirtrave,
pra Jeronti i atij manastiri, dallonte në disa vëllezër prirjen për tia shfaqur veten
vizitorëve të botës, i poshtëronte në sy të tyre dhe u ngarkonte të bënin punë të
përbuzura. Në këtë mënyrë i detyronte të mos shfaqeshin, kur vinin vizitorë në
manastir. E aty mund të shikoje një gjë të mrekullueshme dhe të pashpresuar më parë:
Lavdidashja e atyre murgjërve, të përndiqte veten e saj dhe ti detyronte ata, tu
largoheshin njerëzve me shpejtësi.

29. Zoti, duke mos dashur të më privonte nga urata e një murgu të shenjtë, një
javë para se të largohesha nga ai manastir, thirri pranë vetes të dytin, pas igumenit, një
burrë të mrekullueshëm të quajtur Mina. Ai jetoi pesëdhjetë vjet në këtë manastir dhe
bëri të gjitha punët e ndryshme.

Ditën e tretë pas fjetjes së tij, ndërsa po kryenim shërbesën e zakonshme të

caktuar me këtë rast, papritur u mbush plot me aromë i tërë vendi, ku ishte varrosur
oshënari. Atëherë i madhi, pra Igumeni, lejoi të hapnim varrin.

E sapo e hapëm, pamë të derdhet prej këmbëve të tij të bekuara, si prej dy burimeve,
miro erëmirë! Atëherë mësuesi u tha të gjithë murgjërve të mbledhur aty: “Shikoni! Ja
djersët e këmbëve dhe të mundimeve të tij! Ato iu ofruan Zotit si një miro dhe u
pranuan prej Atij!”.

Etërit më treguan edhe arritje të tjera të Minait të shenjtë. Më treguan këtë

histori: “Një herë Jerondi donte të vinte në provë durimin e tij të madh, që ia kishte falur
Perëndia. Një mbrëmje ora, kur u ngjit për të shkuar në igumeni dhe i bëri igumenit një
metani për të marrë bekimin e përcaktuar, ai e la të gjunjëzuar dersa u zgjuan etërit e
tjerë, për të bërë rregullën e lutjes së tyre. Vetëm atëherë i dha lejën për tu ngritur dhe i
tha të ngrihej, pasi e quajti në mënyrë përbuzëse faqe të gjithëve, se i pëlqente të
krekosej dhe ishte i paduruar! Ia tha këto fjalë, pasi e dinte se oshënari i duronte të
gjitha me një burrëri të madhe. Prandaj edhe krijoi atë skenë, që të tjerët të përftonin
dobi shpirtërore. Nxënësi i Minait, duke e njohur më së miri, jetën e tij të virtytshme, na
tregoi këto: “E pashë me kujdes se mos ndoshta ishte përgjumur në pozicionin, ku e la
igumeni. Ai më siguroi, se i përkulur në atë mënyrë, tha me vete të gjithë psaltirin”!.

30. Nuk do ta lë mënjanë pa e zbukuruar kurorën e fjalës edhe me këtë smerald:

Hapa njëherë një bisedë rreth jetës hesikaste me disa prej atyre jerontëve heroikë. E ata
me fytyrë të qeshur dhe me pamje të gëzuar më thanë: “Ne atë Joani, si materialistë, që
jemi, bëjmë një jetë materiale. Sepse jemi të mendimit, se beteja jonë duhet të
zhvillohet në varësi të dobësive që na karakterizojnë. Menduam se është më mirë të
luftojmë me njerëz, të cilët herë janë të egërsuar dhe herë pendohen, se sa të luftojmë
me demonët, që janë kurdoherë të armatosur dhe të mbushur plot me urretje kundër
nesh”.

31. Përsëri një atë tjetër prej atyre etërve të paharrueshëm, i cili ushqente karshi
meje shumë dashuri dhe afërsi në Perëndinë, më tha një herë në mënyrë miqësore:
“Nëse me të vërtetë, o i tërëditur ekziston përbrenda teje dhe shpirti yt e jeton
energjinë e atij që tha: “ Të gjitha mund ti bëj, me anë të Krishti, që më jep fuqi” (Filip.
4,13); nëse me të vërtetë erdhi tek ty, si edhe tek Virgjëresha, Shpirti i Shenjtë, si vesë
dlirësie; nëse fuqia e durimit të të Lartit, të mbështolli (Luk 1,35), atëherë lidhe për mesi
si edhe Krishti Perëndia, përparësen e bindjes, ngrehu nga gjumi i qetësisë dhe laj
këmbët e vëllezërve me frymë të dërrmuar. Ose më mirë, zhgërrehu nën këmbët e një
vëllazërie me mendje të përulur.

Vendos roje të rrepta dhe sypafjetur në derën e zemrës tënde. Përmbaj brenda
trupit, mendjen e papërmbajtur, që shpërqëndrohet (nga përkujdesjet e manastirit).
Ushtro qetësinë e mendjes, ndërkohë që gjymtyrët e trupit lëvizin pa pushim- gjë që
është me çuditshme nga të gjitha të tjerat. Bëhu “një shpirt i paepur” në mes të
zhurmave të jetës së manastirit.

Frenoje gjuhën tënde, që hidhet vërtikthi për të kundërshtuar. Lufto kundër

zonjushës, (pra barkut), “shtatëdhjetë herë shtatë”, çdo ditë. Gozhdo në drurin e zemrës
tënde si mbi një kryq tjetër, kudhrën, pra mendjen tënde, kështu që kur të rrihet me
çekan, kur të goditet, të tallet dhe të fyhet, të mos dëmtohet fare, por të ngelet
krejtësisht e pastër, e paprekur dhe e papërkulur. Zhvishe vullnetin tënd personal si një
rrobë turpi dhe i zhveshur ec përpara në arenën e përpjekjes murgjërore- gjë që haset
rrallë. Vish mburojën e besimit tek Jeronti yt, mburojë që nuk shkatërrohet dhe nuk
plagoset nga mosbesimi dhe mëdyshja.

Lidhe fort me litarin e dlirësisë, të prekurit, që kërcen e papërmbajtur përpara

teje. Zbuti sytë, që duan çdo çast të kundrojnë paraqitjen dhe bukurinë e trupave, me
anë të mendimit të vdekjes. Zhyte dhe mbylle në përkujdesjen e vetes tënde, mendjen
kureshtare dhe pengoje ta paragjykojë vëllain si neglizhent. Trego pa ia shfaqur, çdo lloj
dashurie dhe simpati për të afërmin tënd.

Atëherë o atë, shumë i dashur, do ta kuptojmë të gjithë se jemi nxënës të vërtetë

të Krishtit, kur kemi dashuri brenda në vëllazërinë tonë (shih Joan. 13:35).

Eja, eja më thoshte, përsëri miku im i mirë. Eja të banosh së bashku me ne. Pi në
çdo çast fyerjen si një ujë të ftohtë dhe të freskët. Nga ana tjetër, edhe vetë Davidi, pasi
pa gjithçka të këndshme, që ekziston nën qiell, tha me admirim: “Ja çfarë është më e
mirë dhe e gëzuar se sa të banojnë vëllezërit së bashku”! (shih Ps. 132). Por, nëse nuk u
bëmë ende të denjë për të shijuar të mirat e një durimi dhe bindjeje të tillë, atëherë
është më e mirë, duke kuptuar dobësinë tonë, të asketizojmë më vete larg stadiumit
atletik, (pra Manastirit). Të lumërojmë pra ata, që përpiqen në këtë stadium si atletë
dhe tu urojmë durim të mirë”.
Fjalët e atit të mirë dhe të këtij mësuesi të jashtëzakonshëm, që luftoi me mua në
mënyrë ungjillore dhe profetike, ose më mirë miqësore, më mundën. Prandaj pa e
diskutuar dhe pa kurrfarë mëdyshje, vendosa ti jap vendin e parë bindjes së lumur.

32. Kujtova edhe një virtyt tjetër të vyer të këtyre murgjve të lumur dhe pasi tua
paraqes, do ta mbyll këtu shëtitjen brenda kopshtit të ngjashëm me Parajsën të
manastirit të tyre, që tua paraqes me fjalët e mia, të pagdhendura, të padobishme dhe
plot me gjemba.

Ndodhi shumë herë, që Bariu të dallonte disa vëllezër, të cilët bisedonin midis
tyre gjatë kohës së shërbesës. U vuri si dënim, edhe pse ishin klerikë,- konkretisht
priftërinj- të qëndrojnë jashtë Kishës një javë dhe tu bënin metani, atyre që hynin dhe
dilnin.

Një herë tjetër pashë një nga vëllezërit ta ndjekë psalmodhinë me ndjenjë të
vërtetë, më tepër se kushdo tjetër në atë Kishë. Madje në fillim të shërbesave, dukej nga
lëvizja dhe pamja e fytyrës së tij, se bisedonte me dikë. I kërkova të lumurit të më
shpjegonte qëndrimin e tij. E ai, që nuk e kishte zakon të fshinte diçka të dobishme, mu
përgjigj: “Kam si zakon atë Joan, të përmbledh mendimet në fillim të Shërbesës, të
përqëndroj mendjen dhe të gjithë botën time shpirtërore. E sapo i mbledh, u thërres:
“Ejani ti falemi dhe ti biem ndër këmbë, Krishtit , Perëndisë dhe Mbretit tonë”.
Ndoqa edhe kuzhinierin dhe ja çfarë kuptova se bënte: Kishte një copë letër, të
varur në rripin e tij për të shënuar- kështu më shpjegoi- çdo ditë mendimet e tij dhe tia
tregonte të gjitha Jerontit! E këtë e pashë të zbatohej jo vetëm tek kuzhinieri, por edhe
në shumë vëllezër të manastirit. E dhe kjo taktikë bëhej me urdhërin e të madhit, pra të
Igumenit, siç më thanë.

33. Një herë igumeni dëboi një vëlla nga manastiri, i cili akuzoi një vëlla tjetër si
argjendashës dhe fjalaman. Ai priti atëherë me durim në derën e manastirit për shtatë
ditë, duke i lutur nxehtësisht që ta falnin dhe ta pranonin përsëri në gjirin e tyre. Sapo e
mësoi këtë fakt, igumeni shpirtdashës, e shqyrtoi kërkesën e tij me shumë kujdes. Kur e
dëgjoi se nuk kishte ngrënë asgjë në ato ditë, i deklaroi se nëse do të donte të ribënte
pjesë në manastir, ai do ta vendoste në rreshtat e të penduarëve. Vëllai i penduar e
pranoi këtë me shumë kënaqësi. Atëherë igumeni urdhëroi ta çonin në manastirin e
veçantë, ku rrinin ata, që vajtonin për rëniet e tyre të ndryshme. Kjo edhe u bë. E tani,
meqë përmenda manastirin e të penduarve, le të flasim disa fjalë edhe për atë.
Në distancën e një stadi (pra një km e gjysmë), nga manastiri i madh, ndodhej
vendi i pangushëllueshëm, që quhej burg. Aty nuk ishte e mundur të shikoje tym, verë,
vaj, apo ndonjë ushqim të çdo lloji, përveç bukës e ca barishteve.
Në Burg igumeni mbyllte pa të drejtë daljeje, ata që kishin rënë në mëkate të
rënda, pas qethjes së tyre si murgjër. Nuk i mbyllte në të njëjtën dhomë, por secili ishte i
ndarë nga tjetri ose shumë shumë ishin dy vetë në një vend. I linte aty, dersa Zoti ta
njoftonte për secilin prej tyre. U kishte caktuar edhe një njeri përgjegjës, i cili quhej
Isaak, që i detyronte të luteshin pa pushim dhe u jepte një sasi të madhe degësh palme
për të endur dhe për të larguar dëshpërimin.
Kjo ishte në vija të trasha, mënyra e jetës së tyre, gjendja dhe veprimtaria e atyre
që “kërkonin të shikonin me të vërtetë, fytyrën e Perëndisë së Jakovit” (Psalm 23:6).

34. Është diçka e mirë, që të admirosh mundimet dhe arritjet e shenjtorëve. Por
të marrësh përsipër ti imitosh, është një fakt, që të sjell shpëtimin. Por që që të duash ti
imitosh menjëherë është e palogjikshme dhe e paarritshme.
 35. Kur na ngacmojnë të sharat dhe qortimet e të tjerëve, le të kujtojmë mëkatet
tona. Dersa Zoti, që shikon frymën luftarake të bijve të tij, të shuajë mëkatet tona dhe ta
ndryshojë në gëzim, dhimbjen e shpirtit tonë. Sepse,sikundër thuhet edhe në Psalmet:
“Sa të mëdha ishin vuajtjet në shpirtin tim, aq të mëdha ishin edhe ngushëllimet e tua,
të cilët në çastin e duhur, e ngazëllyen shpirtin tim” ( shih Psalm 93,19).

36. Le të mos e harrojmë atë që i thoshte Zotit: “Sa shumë hidhërme më tregove!
Por nuk më braktise, por me vizitove me dhembshuri dhe më ripërtërite e më gjallërove,
më lartësove përsëri pas rënies sime, e më ngrite nga thellësitë e tokës ku kisha rënë”
(Psalm 70: 20).

37. I lumur është ai njeri, i cili ndërkohë që fyhet dhe poshtërohet për hir të
dashurisë së Zotit, e detyron me zor veten e tij dhe duron. Ai ka për të kërcyer bashkë
me martirët dhe midis ëngjëjve ka për tu paraqitur me guxim.
I lumur është murgu, që e quan veten e tij të denjë në çdo çast, për të pësuar çdo
lloj çnderimi dhe poshtërimi.
I lumur është ai, që e vdiq vullnetin e tij personal dhe ia dorëzoi udhëheqësit dhe
drejtuesit në Zotin, përkujdesjen e shpirtit të tij. Ai ka për të qëndruar në të djathtë të të
Kryqëzuarit.

38. Ai, që nuk e pranon qortimin, qoftë të drejtë, qoftë të padrejtë, ai mohoi
shpëtimin e tij. Ndërkohë ai që e pranon, qoftë me vështirësi, qoftë pa vështirësi, ai ka
për të marrë shumë shpejt faljen e fajeve të tij.
 39. Shfaq para Perëndisë me mendje besimin tënd të sinqertë dhe dashurinë që
ushqen ndaj atit tënd shpirtëror, e Perëndia në mënyrë mistike ka për ta njoftuar, që
edhe ai të ushqejë ndaj teje të njëjtin dashamirësi dhe familjaritet.
Ai që i shfaq Jerontit, gjarprin, i cili rri fshehur përbrenda tij, tregon se ka një besim të
fortë dhe të vërtetë ndaj Jerontit. Por ai që ia fsheh, ky endet më kot sa andej këndej në
vende të pakalueshme.
40. Nëse një njeri dëshiron të konstatojë dashurinë e vërtetë vëllazërore dhe
mmirëdashjen, që ka, le të vërtetojë në këtë gjë: Të vejë re nëse vajton për gabimet e
vëllait të tij dhe nëse gëzohet për përparimin apo për hiret e tij.
41. Ai që dëshiron të imponojë mendimin e tij në biseda, qoftë edhe atëherë kur është i
drejtë, le ta dijë se është i sëmurë prej sëmundjes së djallit, pra prej kryelartësisë. E nëse
kjo bëhet në biseda me persona të të njëjtit rang, ndoshta mund të shërohet nga
qortimi i më të mëdhenjve. Por nëse e bën këtë gjë me më të mëdhenj e më të urtë,
atëherë pasioni i tij është nga ana njerëzore i pashërueshëm.
42. Ai që nuk tërhiqet në fjalë, është e dukshme se nuk ka për të bërë prapa as në vepra.
“Sepse ai që është besëpak në të paktë, është edhe në të shumtë besëpak” (Luk 15,10).
Në këtë mënyrë, duke mos u përulur, më kot mundohet dhe lodhet, sepse nuk ka për të
fituar asgjë prej bindjes së lumur, përveçse ndjenjës së fajita.
43. Ai, që ka fituar ndërgjegje krejtësisht të pastër në çështjen e nënshtrimit ndaj atit të
tij shpirtëror, nuk e ka frikë vdekjen, por e prêt të vijë çdo ditë si gjumë apo më saktë si
jetë. E kjo ndodh, sepse është i sigurt se gjatë asaj ore, jo ai, por Jeronti i tij do të japë
llogari për veprat që ka bërë.
44. Nëse dikush merr përsipër në Zotin, pa presione nga ana e igumenit, të bëjë një
shërbim të caktuar dhe gjatë kryerjes së saj, pëson ndonjë rënie të papritur, të mos ia
verë fajin atij që i dha armën, por të quajë përgjegjës, personin që e mori. Sepse
ndërkohë, që e mori armën për të goditur armikun, ai e ktheu kundër zemrës së tij. Por
nëse e pranoi të bëjë shërbimin për hir të dashurisë të Zotit, me ngulmimin e Jerontit të
tij, edhe nëse ia tregoi atit të tij dobësinë e vet, le të ketë guxim, se edhe nëse ra, nuk
vdiq.
45. Më iku nga mendja të dashur vëllezër, tu shtroj para në tryezë këtë lokum të ëmbël
të virtytit: Në atë manastir pashë rishtarë, të cilët në mënyrë shumë të pëlqyer, e
mundonin veten e tyre me sharje dhe poshtërime. Kështu ishin të parapërgatitur për të
duruar sharjet, që u vinin nga jashtë, pëdersa ishin mësuar të mos turbulloheshin prej
fyerjeve.
46. Shpirtin që e ka bërë zakon të rrëfehet, mendimi i rrëfimit e ruan si një kapistër për
të mos mëkatuar. Përkundrazi, për mëkatet që dikush mendon të mos i rrëfejë, ato i
kryen vazhdimisht pa frikë, sikur të jetë në errësirë.
47. Kur, në mungesë të Jerontit të tij, e imagjinojmë sikur ai të ndodhet mes nesh dhe i
shmangemi çdo lloj bisede, fjale, ushqimi ose gjumi, apo nga çdo gjë që ne e dimë mirë,
se nuk i pëlqen, atëherë ushtrojmë me të vërtetë bindje të pagënjeshtërt. Nxënësit e
rremë, gëzohen për mungesën e mësuesit të tyre, kurse ata, që janë nxënës të vërtetë,
e quajnë dëm të madh.
48. Pyeta një herë dikë prej murgjërve më të mirë, duke e lutur të më shpjegojë se si
bindja fsheh përulësinë brenda saj. Ai mu përgjigj me këto fjalë:
“Bindësi që është mirënjohës, edhe sikur të ngjallë të vdekur dhe të ketë fituar hirin e
lotëve, ose çlirmin nga luftrat (pasionet), mendon se këto gjëra i realizoi urata e atit të tij
shpirtëror. E në këtë mënyrë ai është i huaj për vetëlavdërimin e kotë. Sepse si mund të
krenohet për atë, që- siç e thotë vetë- e arriti me ndihmën e Atit të tij dhe jo me vlerën
dhe përpjekjen e tij?”.
49. Hesikasti, që ushtrohet i vetëm nuk mund të ushtrojë këto gjëra. Mendimi i lartë për
veten ushtron të drejta përmbi atë dhe i fut në kokë mendimin, se arriti në atë shkallë
me përpjekjen dhe vlerën e tij personale. Kurse bindësi fiton dhe i shkatërron të dy
mashtrimet e demonëve dhe qëndron përjetë shërbëtor dhe bindës i Krishtit.
50. Demoni lufton si boksier kundër bindësve dhe përpiqet, herë ti rrëzojë në ndotje
trupore dhe herë tu ngurtësojë zemrën, herë i shtyn në zemërimin e beftë dhe
turbullimin, e herë të tjerë i bën të kenë thatësirë shpirtërore dhe mospatje frytesh
shpirtërore, ose i flak në grykësi, i bën të mos kenë dëshirë për tu lutur, e herë të tjera
në gjumë apo në errësimin e mendjes. E i bën të gjitha këto për ti larguar nga ushtrimi i
bindjes, me mendimin se nuk patën kurrfarë dobie prej saj, por edhe se ngelën prapa
nga ana shpirtërore.
E nuk i lë të mendojnë se Perëndia disa herë e lejon qëllimisht të largohen virtytet, që ne
mendojmë se i kemi, për të krijuar përbrenda nesh një përulësi më të thellë.
51. Shumë herë, ky mashtrim i demonit të lig u largua me anë të durimit. Paskëtaj,
“duke folur me atë, erdhi një ëngjëll tjetër” (Jov 1,16-18), pra vjen një demon tjetër i
keq, i cili përpiqet të na mashtrojë me një mënyrë të ndryshme. Për këtë mënyrë do të
flasim këtu, pa humbur kohë).
52. Takova bindësa, që me uratën dhe mbulesën e jerontit të tyre, arritën pendimin,
ishin të ëmbël në të folur, të përmbajtur, me zell luftëtar, të paprekur prej luftës,
(papasion), e të nxehtë shpirtërisht. Tek këta erdhën demonë dhe u pëshpëritën në
mënyrë të fshehtë, se tashmë janë të denjë për të marrë çmimin më të lartë të jetës
hesikaste, gjë që do ti çojë drej papasionshmërisë. E në këtë mënyrë u mashtruan e nga
limani, dolën në det të hapur. Por aty i zuri furtuna dhe duke mos patur kapiten ti
drejtojë, rrezikuan të mbyten në detin e kripur dhe të papastër të pasioneve.
53. Është e nevojshme disa herë të turbullohet, të egërsohet dhe të ketë dallgë deti ( i
shpirtit), për të dalë përsëri në tokë të thatë, llumi dhe kalbësira bashkë me barishet, që
lumenjtë e pasioneve i zbritën brenda saj. Nëse do të vemë re me kujdes, kemi për të
parë se pas turbullimit të detit, do të pasojë një paqe e thellë.
54. Ai, që herë bindet dhe herë nuk i bindet Atit shpirtëror, ngjan me njeriun, që vë në
sytë e tij herë kolir dhe herë gëlqere të pashuar. Ku është dobia e kësaj gjëje? Sepse
“nëse një ndërton dhe tjetri prish- si thotë edhe Shkrimi i Shenjtë- çfarë e mirë del nga
kjo përveç se mundimit?”. (Urtësia e Sirahut ld 23).
55. Mos u mashtro o bir dhe bindës i Zotit, nga fryma e mendimit të lartë për veten dhe
i paraqet mëkatet e tua, sikur ti ketë kryer ato një njeri tjetër e jo ti. Sepse është e
pamundur, që një njeri të çlirohet nga turpi, pa ndjerë ai vetë këtë turp. Shpeshherë
demonët e kanë zakon të na gënjejnë duke mos u rrëfyer ose duke i paraqitur mëkatet
tona sikur ti kishte kryer dikush tjetër, apo duke ua veshur të tjerëve shkakun e rënies
sonë.
56. Zbuloja, zbuloja mjekut plagën tënde. Mos ki turp, por thuaj: “Ja at i nderuar, plaga
është e imja! Ajo u shkaktua për shkak të plogështisë sime dhe jo prej ndonjë gjëje
tjetër. Askush tjetër nuk është shkaktar i mëkatit tim, as njeri tjetër apo demon, as trupi
dhe as ndonjë gjë tjetër përveçse pakujdesisë dhe mungesës së zellit tim”.
Gjatë kohës së rrëfimit, të jesh në pamje të jashtme, në sjellje dhe në mendim,
kokëunjur si një i dënuar e nëse mundesh lag me lotë këmbët e mjekut shpirtëror dhe të
gjykatësit sikur të jenë ato të Krishtit.
57. Nëse të gjitha varen nga zakoni, atëherë në këtë rregull nuk përbëjnë përjashtim as
të mirat. E zakoni i mirë ka fuqi më të madhe, sepse merr një mbështetje të madhe nga
Perëndia. Nuk do të mundohesh për shumë vite o biri im, që të shikosh përbrenda teje,
prehjen e lumur, nëse i dorëzohesh qysh nga fillimi me gjithë shpirt, shnderimeve dhe
turpërimeve.
58. Mos e quaj të padenjë veten për tia rrëfyer mëkatet e tua, ndihmësit tënd, (jerontit),
me përulësi dhe pendim njëlloj sikur ta bësh këtë para Perëndisë. Unë takova të
dënuar, të cilët me sjelljen e tyre të denjë për tu mëshiruar, me sytë e tyre të përlotur,
me thirrjet për mëshirë dhe lutjet e dëshpëruara, e zbutën zemrën e gjykatësit dhe e
shndërruan zemërimin e tij në mirësi dhe në dhembshuri. Për këtë arsye edhe shën
Joan Pagëzori, njerëzve që i vinin pranë, u kërkonte që të rrëfeheshin para se të
pagëzoheshin, jo sepse i pëlqente atij të ndodhte kështu, por ngaqë dëshironte
shpëtimin e tyre.
59. Le të mos çuditemi, që na luftojnë mendimet e këqia,(ato që ne rrëfyem) edhe pas
rrëfimit. Është më mirë të luftojmë me mendimet e këqia, se sa të luftojmë me idenë e
madhe, që ne kemi për veten tonë
60. Le të mos na i rrëmbejnë mendjen dhe të na entuziazmojnë rrëfimet për asketët e
mëdhenj. Sepse ti ecën në rrugën, ku ka ecur Martiri i parë, ( pra në rrugën e Krishtit,
“që ishte i bindur deri në vdekje”.
61. E kur të biesh, mos e braktist stadiumin e Manastirit, sepse pikërisht në këtë kohë ke
më tepër nevojë për ndihmën e mjekut. Ai, që u pengua në gurë, duke patur ndihmën e
dikujt dhe u plagos, do të kishte vdekur, nëse nuk do ta kishte patur atë ndihmë.
62. Sapo të mundemi prej ndonjë tundimi në manastir, arrijnë menjëherë demonët dhe
duke e kapur këtë rast të palogjikshëm që ne u falim, na thonë të braktisim pështjellimin
e jetën së përbashkët në një manastir dhe të ndjekim jetën vetmitare. E këtë e bëjnë për
ti shtuar një plagë tjetër, disfatës sonë.

63. Kur mjeku tregohet i pamundur për të na shëruar, atëherë është e nevojshme të
kërkojmë një tjetër, sepse rrallë mund të shërohet një njeri pa ndihmën e mjekut.

64. Ajo anije, që duke patur një kapiten të zotë, u rrezikua të mbytet, nëse nuk do ta
kishte patur një të tillë, me siguri do të ishte fundosur. Cili mund të kundërshtojë një
fakt të tillë?

65. Përulësia lind nga bindja. Nga përulësia lind papasionshmëria, sepse siç na thotë
edhe Psalmisti: “Zoti na kujtoi në përulësinë tonë e na shpëtoi prej armiqve tanë” (Psalm
rle, 23-24). Si rrjedhim asgjë nuk pengon të themi se nga bindja lind papasionshmëria, e
cila shkakton përulësinë e thellë. Sikundër ligji fillon nga Moisiu, po kështu
papasionshmëria nis të krijohet nga përulësia. E sikundër Hyjlindësja Mari, vajza e
sinagogjisë, e përsosi sinagogjinë, po kështu edhe papasionshmëria, vajza e përulësisë,
përsosi përulësinë.

66. Janë të denjë për çdo ndëshkim nga Perëndia, të sëmurët që njohën aftësinë e
mjekut dhe përftuan dobi prej saj, e pastaj para se të përfundonte therapia, e braktisën
dhe zgjodhën një tjetër.

67. Mos u largo prej duarve të atij, që të ofroi tek Zoti. E gjatë gjithë jetës tënde asnjë
mos ndero njëlloj me atë.

68. Një ushtar që nuk ka përvojë luftarake, është e rrezikshme të ndahet nga grupimi i tij
ushtarak dhe të luftojë i vetëm me armikun. Gjithashtu është e rrezikshme, që një murg
pa shumë përvojë dhe i paushtruar në luftën kundër pasioneve, të përparojë në jetën
hesikaste. Në këto raste ushtari rrezikon vdekjen trupore, kurse murgu vdekjen
shpirtërore. Siç e thotë edhe Shkrimi: “Është mirë të jenë dy se sa një i vetëm” (Kisht.
4,9). Pra është më e mirë të ushtrojnë jetën hesikaste dy vetë- bindësi dhe Jeronti i tij-
dhe me hirin dhe veprimin e Shpirtit të Shenjtë të luftojnë kundër zakoneve dhe
kujtimeve të këqia të të shkuarës.

69. Ai që e privon të verbrin nga udhërrëfyesi i tij, grigjën nga bariu, udhëtarin nga
udhërrëfyesi, foshnjën nga ati i tij, të sëmurin nga mjeku, anijen nga kapiteni, u
shkakton rreziqe të dy palëve. Ai që përpiqet të luftojë i pandihmuar me frymërat e së
ligë, është e sigurt që do të vritet.

70. Ata që shkojnë për herë të parë në spital, le të kujtojnë dhe le të sjellin ndërmend
dhimbjet dhe ata që jetuan në bindje, përulësinë që kishin. Tek të parët, pakësimi i
dhimbjeve, do të jetë me siguri, prova e sigurt se shëndeti i tyre u përmirësua e tek të
dytët ka vlerë rritja e autokritikës.

71 Ndërgjegjja tënde le të jetë pasqyra e bindjes tënde dhe kjo të mjafton.

72. Ai që ushtron jetën hesikaste, ai dhe Jeronti i tij kanë demonët, si të vetmit
kundërshtarë. Ai, që ushtrohet në manastir të përbashkët, në cenobio, lufton edhe me
demonët, edhe me njerëzit. I pari, duke vëzhguar mësuesin e tij pa pushim, i ruan me
më shumë saktësi porositë e tij. I dyti, shumë herë i shkel disi, në mungesë të Igumenit.
Por ata murgj komunitarë, që tregojnë zell dhe durim, duke përballur me durim
pengesat, do të plotësojnë gjerësisht mungesën dhe do të fitojnë kurora të dyfishta.

73. Le ta ruajmë veten tonë me çdo lloj kujdesi dhe vigjilence të mundshme. Sepse porti
që është i mbushur plot me anije, zakonisht i mbyt ato me lehtësi, sidomos nëse anijet
kanë dëmtime të fshehta, nga krimbi i zemërimit.

74. Para jerontit le të tregohemi plotësisht të heshtur dhe të paditur. Burri i heshtur
është bir i filozofisë, që i rrit me anë të heshtjes, vazhdimisht njohuritë e veta. Pashë
rishtar, që i rrëmbente fjalimin nga goja jerontit të tij dhe u dëshpërova për bindjen e tij,
duke parë se ai fitonte kryelartësi dhe jo përulësi në këtë mënyrë.

75. Le të qëndrojmë vigjilentë me të gjithë vëmendjen tonë dhe të jemi të kujdesshëm

për të shquar, se kur dhe si duhet parapëlqehet shërbesa më tepër se sa lutja, sepse kjo
gjë nuk lejohet të bëhet gjithmonë. “Ki kujdes veten” (Ligji i përtërirë 15,9), kur gjendesh
me vëllezër të tjerë dhe mos u ngut të tregosh veten tënde në ndonjë gjë, më të drejtë
dhe më të mirë se ata. Sepse në këtë mënyrë kryen dy gjëra të këqia: ata i fyen me zellin
tënd sipërfaqësor dhe të gënjeshtërt dhe vetes tënde i krijon një ide të lartë dhe të
gënjeshtër për veten.

76. Puno me zell në brendësi të shpirtit tënd, pa e shfaqur fare këtë gjë së jashtmi, as
më lëvizjet dhe pamjen tënde, as me fjalë apo ndonjë shenjë. E këtë mund ta arrish, pasi
ia ke dalë mbanë të ndalosh së poshtëruari të afërmin tënd. Por nëse je i prirur të biesh
në këtë gjë, atëherë bëhu i ngjashëm me vëllezërit e tu ( pa punë të brendshme të
veçantë) e jo i pangjashëm, për shkak të mendimit të lartë për veten ( gjë që të
shkaktohet nga puna me veten).

77. Pashë një nxënës jo të përparuar, që mburrej para të gjithëve për arritjet e mësuesit
të tij. Ai mendonte se do të lavdërohej me bereqetin (pra me pasurinë shpirtërore) e
jerontit të tij. Por u gjend para një situate të vështirë, sepse të gjithë, i thanë: “Si është e
mundur, që një pemë kaq e mirë, të ketë nxjerrë një degë pa fruta?”.

78. Nuk tregohemi të duruar, kur durojmë me bujari poshtërimet nga ana e jerontit, por
kur durojmë çdo lloj njeriu, që na përbuz dhe na shan. Sepse atin tonë shpirtëror e
durojmë si për shkak të respektit, ashtu edhe sepse jemi të detyruar.

79. Pi me dëshirë, poshtërimet, që të vijnë nga çdo njeri sikur të jenë “ujë jete”. Mendo
se do të të vaditë me ujë, që pastron dëshirën trupore. Sepse do të sjellë në shpirtin
tënd një dlirësi të pashlyeshme dhe drita e Perëndisë, nuk ka për të munguar prej
zemrës tënde.

80. Nëse dikush i shikon vëllezërit e manastirit të jenë të kënaqur prej tij, le të mos
mburret me mendimin e tij, sepse hajdutët ndodhen përreth tij.
81. Kujto vazhdimisht, fjalën e Zotit, që thotë: “Kur të bëni ato, që u janë urdhëruar,
thoni se jemi shërbëtorë të padobishëm, se e kishim për detyrë të bënim ato çka bëmë”
(Luka 16/10). Vlerën e mundimeve tona, do ta kuptojmë vetëm në çastin e vdekjes.

82. Manastiri është një parajsë e përmbidheshme. Prandaj le ta bëjmë zemrën tonë, të
ndihet si ëngjëjt, që shërbejnë Zotin. Ata, që ndodhen brenda në këtë qiell, herë e
ndjejnë zemrën e tyre të rënduar si një gur dhe herë të tjera ngushëllohen prej pendimit
shpirtdërrmues. Në këtë mënyrë i shmangen edhe idesë së lartë për veten e tyre, por
edhe ngushëllohen me hirin e lotëve.

83. Një zjarr i vogël ka mundësi të zbusë shumë dyllë. Shumë herë një padrejtësi e vogël,
që u bë mbi ne, e zbuti menjëherë të gjithë egërsinë e zemrës, pandjeshmërinë dhe
ngurtësimin e saj; e ëmbëlsoi dhe ia zhduku barrën e rëndë.

84. Njëherë pashë dy murgj, që qëndronin dhe vëzhgonin fshehtazi, psherëtimat dhe
mundimet e luftëtarëve të virtytit. Por njëri prej tyre e bënte këtë për të imituar zellin e
tyre, kurse tjetri për ti bërë ato të njohura në mënyrë tallëse dhe ironike, kur ti jepej
rasti, e që të ndërpriste në mes punëtorin e Perëndisë nga përpjekja e tij e mirë.

85. Mos ushtro “heshtjen e pamend” dhe tu krijosh të tjerëve në këtë mënyrë turbullim
dhe hidhërim. As të jesh i ngathët në mënyrat e të sjellurit dhe në ecjen tënde, atëherë
kur të urdhërojnë të tregosh gatishmëri dhe energji. Se kështu katandisesh më keq sesa
maniakët dhe turbulluesit.

86. Siç e thotë edhe Jovi, pashë fenomene të tilla shumë herë. ( Iov 13,1): Pra shpirtra,
që dalloheshin për dembelizmin e tyre të natyrshëm ose për shkathtësinë, të cilët u
lavdëruan gjoja si paqëtorë ose aktivë dhe menjëherë u prekën dhe u krenuan. Duke
parë këtë, u çudita për format e shumëllojta të së ligës!

87. Ai që jeton në një manastir, nuk ka dobi aq shumë nga psalmodia, se sa nga lutja e
brendshme. Sepse zërat e psaltëve, krijojnë një pështjellim dhe e pengojnë kuptimin e
himneve.

88. Përpiqu vazhdimisht ta përqëndrosh mendjen tënde, që shpërndahet në

shpërqëndrime. Perëndia nuk kërkon nga bindësit e manastireve ( siç ndodh me
eremitët), lutje të pareshtur. Prandaj mos e humb kurajon, nëse mendja të përvidhet.
Përkundrazi, të gëzohesh sa herë që e sjell në pozitën e mëparshme. Nga ana tjetër,
vetëm në ëngjëjt ekziston imuniteti i plotë, pra nuk u përvidhet kurrë mendja e tyre.

89. Ai, që është i vendosur përbrenda tij të mos ikë nga fusha e betejës deri në frymën e
fundit, madje edhe pas mijëra vdekjeve shpirtërore dhe trupore, ai nuk ka për të rënë
lehtazi në diçka të tillë, (pra të braktisë manastirin e tij). Ajo, që krijon zakonisht
skandalet dhe këto fatkeqësi, është ngurrimi i zemrës dhe mungesa e besimit ndaj
vendit, ku ndodhet.
90. Ata, që e ndryshojnë lehtë manastirin janë fare të papërparuar. Asgjë nuk
kontribuon më shumë në mospatjen e frutave, se sa mungesa e durimit.

91. Nëse u gjende në një klinikë apo mjek, që nuk e njeh, sillu si kalimtar dhe le ta
pasurosh pa zhurmë përvojën tënde, me gjithçka që shikon aty. E kur ta shikosh se aty
mund të shërohen sëmundjet e tua, e madje edhe tumori i kryelartësisë tënde- gjëja më
e rëndësishme dhe e kërkuar- atëherë vendos të qëndrosh. Atëherë shite veten tënde
me arin e përulësisë, me kontratën e bindjes, me shkronjat e shërbesës dhe dëshmitarë
ëngjëjt.
92. Grise fare përpara tyre letrën e vullnetit tënd. Nëse do të vish vërdallë nga një
manastir në tjetrin, e bën të pavlerë kontratën dhe çmimin me të cilin, të ka blerë
Krishti.

93. Vendi i asketizmit, le të jetë për ty, varr përpara varrit. Të mendosh se askush nuk
del prej varrit, para se të bëhet Ngjallja e përbashkët. Disa që dolën, kujto se vdiqën. Le
ta lusim Zotin, që të mos pësojmë edhe ne, të njëjtën gjë.

94. Murgjit më dembelë, kur e konsiderojnë të rëndë porosinë e punës, shikojnë të

parapëlqejnë lutjen. Por kur e mendojnë si çlodhëse, i shmangen lutjes si kur të jetë
zjarr.

95. Një murg ndodh të braktisë punën e tij, për të çlodhur një vëlla, që ia kërkoi një gjë
të tillë. Por kjo mund të ndodhë dhe për shkak të përtacisë. Ka raste, kur nuk e braktis
për shkak të lavdidashjes dhe herë të tjera për shkak zellit.

96. Nëse u ngute dhe e pohove se do të jetosh në një manastir dhe ndërkohë shikon se
nuk përparon shpirtërisht aty, mos ngurro të largohesh. Por dije se murgu i zgjedhur
kudo është i zgjedhur dhe i papërparuari kudo është i papërparuar.

97. Fjalët fyese u shkaktojnë njerëzve të botës, shumë ndarje dhe mëri. Në mënyrë të
ngjashme edhe në Manastire, llupjet krijojnë të gjitha rëniet dhe mosmbajtjet e
premtimeve.
98. Nëse arrin të komandosh mbi zonjushën, (pra barkun), atëherë çdo lloj vendi asketik
të çon në papasionshmëri. Por nëse është ajo, që të urdhëron dhe mbizotëron mbi ty,
atëherë rrezikon në çdo vend, përveç varrit, (aty ku do të të varrosin).

99. “Zoti u jep urtësi të verbërve” (Psalm rme 8). Pra ndriçon sytë e bindësve, që të
shikojnë urtësinë e mësuesve të tyre dhe i errëson, për të mos parë mungesat e tyre.
Kurse djalli që urren të mirën, bën të kundërtën.

100. Le të kemi o të dashur, si shembull të nënshtrimit të plotë hidrargjirin, që edhe kur

rrokulliset poshtë të tëra gjërave, ngelet tërësisht i paprekur prej papastërtive. Murgjit e
zellshëm le të tregojnë kujdes në mënyrë të veçantë për veten e tyre, se mos duke i
gjykuar neglizhentët, dënohen më tepër se sa ata. Nëse Loti u shfaq i drejtë, mendoj se
kjo ka lidhje me faktin, se ndërkohë që jetonte në mes të njerëzve kaq mëkatarë, nuk u
duk kurrë se i gjykonte.

101. Sigurisht gjithmonë, më shumë gjatë orës së psalmodisë, le të ruajmë qetësinë dhe
mosturbullimin prej ndonjë gjëje. Sepse demonët përpiqen me anë të turbullimeve, ta
prishin lutjen.

102. “Shërbyes” do të thotë të gjendesh trupërisht para njerëzve dhe me mendje të

trokasësh me anën e lutjes në portën e qiellit.

103. Sharjet dhe poshtërimet dhe gjërat e ngjashme me këto janë për shpirtin e një
bindësi si një pelin i hidhur. Kurse lavdërimet, nderet dhe mburrjet ngjajnë me mjaltin
dhe i shkaktojnë epshorëve një ëmbëlsi shumë të madhe. Le të analizojmë natyrën dhe
energjinë e secilit prej tyre. Të parat e pastrojnë të gjithë baltën e brendshme, kurse të
dytat rrisin vrerin e pasionit.
104. Le të jemi pa preokupime dhe le të kemi besim tek ata, të cilët morën përsipër në
Zotin, përkujdesjen e shpirtrave tona, edhe sikur disa urdhërime të tyre, të duken të
dëmshme për shpirtin tonë. Atëherë, atëherë pikërisht vihet në provë besimi ynë ndaj
tyre, brenda furrës së përulësisë. Prova e besimit të plotë është kjo: Ndërkohë, që
shikojmë gjëra të kundërta nga të shpresuarat, u nënshtrohemi pa ngurrim, atyreve që
na urdhërojnë.

105. Përulësia lind nga bindja, siç e thamë edhe më sipër. Nga përulësia lind dallimi. Mbi
këtë gjë flet në mënyrë të mrekullueshme dhe shumë të thellë dhe Kasianoi i madh në
fjalimin e tij “Mbi dallimin”. Nga dallimi lind tejshikimi dhe nga kjo lind parashikimi.
Cili vallë nuk do të vrapojë në këtë rrugë të bukur të bindjes, duke parë se para tij janë
përgatitur gjithë këto të mira?! Për këtë virtyt të madh thoshte edhe psalmisti i
zgjedhur: “E bëre gati o Perëndi, nga mirësia praninë tënde brenda zemrës së bindësit të
varfër” (Psal Jz 11).

106. Mos harro kurrë në jetën tënde, atë atletin e madh që për tetëmbëdhjetë vjet me
rradhë, nuk dëgjoi kurrë me veshët e jashtëm nga Jeronti i tij, urimin: “Shpëtofsh”. Por
me veshët e brendshëm, dëgjonte përdita Zotin, jo vetëm ti thoshte këtë fjalë, që është
një uratë jo e sigurt, por dëgjoi “ u shpëtove”, që është diçka e sigurt dhe
përfundimtare”.

107. Mashtrojnë veten e tyre disa bindësa, të cilët e shikojnë jerondin e tyre të bindur
dhe tolerant dhe kërkojnë urdhërime sipas vullneteve të tyre. Por kur ia arrijnë kësaj le
ta dinë mirë se humbën kurorën e pohimit të martirëve. Sepse bindje do të thotë
zhveshje nga hipokrizia dhe nga çdo lloj dëshire personale.
108. Ndodh, që një bindës të marrë një porosi nga Jerondi i tij. Por e kupton se jerondi i
tij nuk është i kënaqur me çfarë urdhëroi dhe për këtë arsye nxënësi nuk e zbaton. Por
nëse një nxënës tjetër, që e kupton këtë ngjarje në të njëjtën mënyrë, bindet dhe e
zbaton urdhërin pa bërë dallim. Këtu ia vlen ta shqyrtojmë se cili prej tyre, veproi më
tepër në mënyrë të pëlqyeshme për Perëndinë.

109. Është gjë e pamundur të luftojë djalli, ata që kryejnë vullnetin e tij. Le të të bindin
për këtë murgjit neglizhentë, të cilët kanë mundësi dhe rrijnë në asketirin e tyre ose në
Manastir, (pa u luftuar fare nga mendimet e ikjes prej atij vendi).

110. Kur luftohemi për tu larguar nga vendi i asketizmës sonë, ky fakt tregon se aty i
pëlqejmë Perëndisë. Përdersa armiku na sulmon, ky fakt tregon që edhe ne e luftojmë.

111. Nuk kam për ta mbajtur të fshehur në mënyrë të padrejtë dhe as kam për ta
mbajtur për vete si njeri pa shpirt. Nuk do të hesht për ato gjëra, që nuk lejohet të
heshtësh. Ai miku im, i madhi Joan Savaiti, më tregoi shumë fakte të denja për tu
dëgjuar. Se sa ky njeri ishte i papasionshëm në fjalë dhe në vepra, e di mirë edhe ti, at i
shenjtë, nga përvoja tënde. Ai pra më tregoi ngjarjen e mëposhtme.
“Në manastirin tim në Azi- andej e kishte prejardhjen ai njeri i virtytshëm- ndodhej një
murg i moshuar, neglizhent dhe i shthurrur. Këtë e them jo për ta gjykuar, por për të
zbuluar të vërtetën. Ai pra- nuk e di si- gjeti një nxënës të ri, me emrin Akakio, njeri me
thjeshtësi shpirti dhe urtësi në mendje. Gjërat, që vuajti ky nxënës, prej atij jerondi,
shumë vetëve do tu duken të pabesueshme. Jo vetëm që duroi të shara dhe shnderime,
por nuk i mungoi kurrë druri dhe të rrahurat. Durimi që tregonte Akakiosi, dukej i
palogjikshëm, por në të vërtetë nuk ishte ashtu. Ky durim ishte me vend.
Kur e pashë të torturohej përdita si një skllav i blerë, e pyesja sa herë që rastiste të
takoheshim: “Si je vëlla Akakios? Si e kalove ditën sot?”. E herë më tregonte syrin e tij të
nxirë, herë tjetër qafën e enjtur dhe herë kokën e bërë me plagë. Unë duke e ditur se ai
ishte punëtor i lutjes, i thosha: “Mirë po ecim! Mirë! Bëj durim dhe do të përftosh
shumë të mira”.

Pasi kaloi nëntë vjet nën bindjen e atij jerondi të ashpër, fjeti në Zotin. Pesë ditë pas
varrimit të tij në varrezën e etërve, jerondi i Akakit, shkoi në një Jerond të madh, aty
afër dhe i tha: “At, vëllai Akakios, vdiq!”. Ai sapo e dëgjoi, iu përgjigj: “Besomë jerond!
Nuk mund të besoj se Akakiosi ka vdekur”. Atëherë ai i tha: “Eja të shikosh”! Atëherë ai
u çua shpejt dhe bashkë me jerondin e vëllait, hyri në varrezë dhe i thërriti të vdekurit
sikur të ishte i gjallë- e më të vërtetë ai jetonte, edhe pse ishte i vdekur- dhe i thotë:
“Vëlla Akakios, vdiqe?”. Ai bindësi i mirë, duke shfaqur bindje edhe pas vdekjes, iu
përgjigj Jerondit të madh: “Si është e mundur, at, të vdesë njeriu, që është punëtor i
bindjes?”.

Atëherë jerondi, që konsiderohej ati i tij shpirtëror, u pushtua nga një frikë e madhe dhe
ra me fytyrë përdhe, duke qarë. Paskëtaj i kërkoi igumenit të Lavrës një qeli pranë varrit
dhe aty jetoi në pastërti pjesën tjetër të jetës, duke u pohuar vazhdimisht etërve se
kishte kryer vrasje.

Mua më duket at Joani, se ai që i foli të vdekurit, ishte vetë Joani i madh. Ai shpirt i
lumur më foli edhe për një ngjarje tjetër, sikur të bëhej fjalë për një njeri tjetër. Por
ishte ai vetë, sikundër arrita ta saktësojë më vonë.

112. Ai më rrëfeu se po në atë manastir të Azisë, një njeri u bë nxënësi i një murgu të
butë, dashamirës dhe të qetë. Meqë ai e shikonte se jerondi i tij, e nderonte dhe e
prehte, mori një vendim të mirë- por për shumë vendim i rrezikshëm- dhe e luti jerondin
e tij ta linte të lirë. Jerondi kishte edhe një nxënës tjetër, kështu që kjo gjë nuk ishte
edhe shumë i hidhur.
Ai u largua pra dhe me një letër prezantimi nga ana e jerondit të tij, u pranua në një prej
manastireve të Pontit. Natën e parë të hyrjes së tij në manastir, ai pa në gjumë se ishte
duke i dhënë llogari dikujt. Pas përfundimit të asaj llogaridhënieje të frikshme, pa se i
kishte mbetur edhe një borxh i fundit, që ishte njëqind litra ari. Kur u zgjua e shpjegoi
këtë vegim dhe tha: “Antioh i përunjur- kështu quhej- kemi në të vërtetë shumë borxh
për të shlyer!”.

Plotësova- tregon Antiohu- tre vjet në atë manastir, duke bërë bindje pa kurrfarë dallimi
dhe duke pranuar prej të gjithëve hidhërime dhe përbuzje të ndryshme, njësoj si një
njeri i huaj- murg tjetër i huaj përveç meje, aty nuk kishte njeri. Atëherë pashë në gjumë
dikë, që më provoi se borxhi im, ishte shlyer dhjetë litra. Kur u zgjova, e kuptova
rëndësinë e vegimit dhe thashë: “Vetëm dhjetë?! Si do t’ia bëj të shlyej të gjithë borxhin
tim?”. Atëherë i thashë vetes: “Antioh i përulur, duhet të derdhësh më shumë mund
dhe të pësosh më shumë shnderime!”. E atëherë nisa të shtirem si i marrë, por pa e
neglizhuar fare shërbesën time. Atëherë ata etër të ashpër, kur më panë në atë gjendje
dhe gatishmëri, më ngarkuan të bëja të gjitha punët e rënda të manastirit.
Pasi durova për trembëdhjetë vjet një lloj përpjekje të tillë, pashë përsëri në ëndërr ata,
që kishin ardhur në fillim, të nënshkronin shlyerjen përfundimtare të borxhit tim. E nga
ajo kohë, kur etërit e Manastirit, më mërzitnin në ndonjë gjë, e duroja me zemërgjerësi,
duke sjellë në mend borxhin tim”.

Këto o at Joani më tregoi i tërëurti Joan Savaiti, sikur ti kishin ndodhur ndonjë njeriu
tjetër. Prandaj edhe e ndërroi emrin e tij në Antiok. Ai ishte, që e grisi dorëshkrimin e
borxhit të tij me anë të durimit të tij burrëror.
113. Le të dëgjojmë tani dhe se sa dallim fitoi oshënari nga bindja e tij e përsosur: “Kur
jetonte në manastirin e shën Savës, erdhën tre murgj të rinj, që donin të bëheshin
bindësit e tij. Ai i pranoi menjëherë me gëzim dhe u ofroi mikpritje, për ti shlodhur prej
mundit të rrugës. Pasi kaluan tre ditë, u thotë atyre Jerondi:
“Unë vëllezërit e mi, jam nga natyra njeri kurvar dhe nuk mund të pranoj asnjërin prej
juve!”. Ata nuk u skandalizuan sepse e dinin se sa shumë jerondi e kultivonte virtytin.
Meqë edhe shumë të tjerë e lutën shumë dhe nuk arritën dot ta bindnin, ranë në
këmbët e tij dhe e lutën, për tu treguar, si dhe ku duhet të jetonin si murgj.
Atëherë jerondi u tërhoq, meqë e kuptoi, se çdo gjë që do tu thoshte, ata do ta pranonin
me përulësi dhe bindje e i tha të parit:

“Ty, biri im, Zoti të do të murgjërosh në vend të qetë, me nënshtrim ndaj atit
shpirtëror”.

Pastaj i tha të dytit:

“Shko shit dëshirat e tua dhe dorëzoja Perëndisë. Çoje përmbi supe kryqin tënd, jeto me
durim në vëllazëri manastiri dhe me siguri, që do të gjesh thesar në qiell”.

Në fund, i tha edhe të tretit:

“Le të mbash bashkë me frymëmarrjen tënde, vargun e Shkrimit, që thotë: “Ai, që ka për
të duruar deri në fund, ky do të shpëtojë” (Matth 10:22). E shko të gjesh për jerond
tëndin, njeriun më të ashpër dhe qortues, që mund të ekzistojë. Duroje dhe pi çdo ditë
përbuzjet dhe sharjet, njësoj si mjaltë dhe qumësht”.
Atëherë vëllai e pyeti Joanin e madh: “At, po nëse ai jeton në neglizhencë? Çfarë duhet
të bëj në një rast të tillë?”. Dhe jerondi iu përgjigj: “Edhe sikur ta shikosh të kurvërojë, as
atëherë të mos largohesh, por thuaj përbrenda teje: “Mik pse erdhe?” (Matth 26:50), -
pra miku im, përse erdhe këtu, që të shqyrtosh mëkatet e të tjerëve?”. Duke bërë
kështu ke për të parë të shuhet përbrenda teje, krenaria dhe të shuhet zjarrmia
trupore”.

114. Të gjithë sa dëshirojmë frikën e Perëndisë, le të përpiqemi me të gjithë zemrën

(kundër pasioneve tona), që të mos fitojmë në palestrën e virtytit, djallëzi dhe ligësi,
zemërashpërsi dhe tinëzi, keqbërje dhe zemëratë! Kjo gjë ndodh! Nuk është diçka e
çuditshme. Sepse kur një njeri është qytetar i thjeshtë ose marinar apo bujk, nuk e
sulmojnë aq shumë armiqtë e mbretit. Por sapo ta shohin, se mori krizmën, mburojën
dhe thikën, shpatën dhe shigjetën, e që veshi uniformën mbretërore, atëherë i
kërcëllijnë dhëmbët kundër tij dhe përpiqen ta vrasin në çdo mënyrë. Për këtë arsye
nuk duhet të flemë.

115. Pashë djem të rinj të pafajshëm dhe të zgjedhur, që shkuan në shkollë për urtësi,
dituri dhe dobi, e për fat të keq nuk përparuan në asgjë, përveçse bënë përpara në
ashpërsi, ligësi dhe djallëzi, për shkak të shoqërimit me nxënës të tjerë! Ai që ka mendje,
le të kuptojë se çfarë dua të them me këto fjalë. Është e pamundur, njerëzit që jepen
tërësisht pas studimit, të mos përparojnë ditë pas dite. Disa e shikojnë përparimin e
tyre. Por disa të tjerëve, Perëndia nuk e lejon ta njohin përparimin e tyre, për hir të
dobisë shpirtërore.

116. Tregëtari i mirë numëron çdo natë fitimin ose humbjen e ditës. Dhe nuk mund të
ketë një njohuri të saktë të gjësë, nëse nuk mban shënime të vazhdueshme. Shqyrtimi i
çdo ore, na jep të gatshme llogarinë e ditës.

117. Murgu i pamend gërryhet përbrenda kur e përbuzin ose kur e qortojnë dhe
përpiqet të kundërshtojë apo të justifikohet, ose përkundrazi i vë metani atij që e
qorton, jo nga përulësia, por sepse do që turpërimi të marrë fund. Prandaj kur të të
tallin, të heshtësh dhe të pranosh me kënaqësi këto të djegura, që i falin shpirtit një
dlirësi të shndritshme. Tregoje pendimin tënd përpara mjekut, kur ai resht së të
qortuari, sepse ndoshta gjatë kohës që i zgjat inati, mund të mos e pranojë pendimin
tënd.

118. Murgjit e një cenobiumi, duhet të luftojmë vazhdimisht kundër të gjitha pasioneve,
por më tepër kundër këtyre të dyjave: kundër skllavërisë së barkut dhe inatit. Sepse kur
je bashkë me shumë vete, shkaqet e këtyre pasioneve janë me bollëk.
Ata që ushtrojnë bindjen, djalli i nxit të dëshirojnë virtyte, që nuk i shkojnë për shtat
atyre, por murgjërve hesikastë. Edhe hesikastët i shtyn të dëshirojnë virtyte, që nuk u
takojnë atyre, por murgjëve të manastirit.

119. Nxënësve të papërparuar, po tua hapësh mendjen e tyre, do të gjesh mendime të

mashtruara. Pra do të gjesh mendime, që dëshirojnë jetën hesikaste, kreshmën më të
ashpër, lutjen që nuk pushon asnjëherë, mosdashje të përsosur të lavdisë, kujtimin e
vazhdueshëm të vdekjes, pendimin dërrmues të përhershëm, moszemërimin e plotë,
heshtjen e thellë, dlirësinë në shkallën më të lartë. Të gjitha ato që dëshironin, Perëndia
u përkujdes të mos i shijonin në fillim të jetës së tyre murgjërore. E këta u mashtruan
dhe u hodhën në jetën hesikaste, për ti kërkuar më kot këto gjëra aty. I nxiti djalli ti
kërkonin, para se të vinte ora e përshtatshme, që të këta të mos tregoheshin të duruar
dhe ti arrinin në çastin e duhur.

120. Hesikastëve djalli mashtrues u lavdëron virtytet e murgjërve të manastirit të

përbashkët: pra mikpritjen, gatishmërinë për të shërbyer, vëllazërinë, bashkëjetesën
dhe përkujdesjen për të sëmurët. E këtë e bën që mashtruesi të arrijë ti çojë- sikundër
edhe të parët- në padurim dhe në dështim.
121. Janë me të vërtetë të rrallë, ata që ushtrojnë sikundër duhet jetën hesikaste. Këta
janë ata, që fituan ngushëllimin e hirit hyjnor, i cili i çlodh prej mundimeve dhe i
ndihmon në luftra.

122. Në raport të drejtë me pasionet, që ekzistojnë përbrenda nesh, duhet të zgjedhim

edhe jerondët, ku do të bëjmë bindje.
Pra nëse je i ndikueshëm nga kurvëria, zgjidh një jerond të ashpër dhe asketik në
kreshmë. Mos zgjidh ndonjë të rëndësishëm dhe mrekullibërës, i cili është lehtazi
mikpritës dhe shtron tryezë çdonjeriu. Nëse je kryelartë, zgjidh një jerond të ashpër dhe
që nuk bën prapa e jo ndonjë të butë dhe të dhembshur.

123. Le të mos kërkojmë jerondë që njohin të ardhmen dhe parashikues, por mbi të
gjitha të përulur dhe të përshtatshëm për shërimin e sëmundjeve tona- gjëra që do të
duken nga mënyra e jetesës së tyrem nga vendi dhe gjendja e ushtrimit të tyre.

124. Le të kesh si shembull të mirë të bindjes Abakirin e virtytshëm, që përmendëm më

sipër dhe le të mendosh si ai, për çdo gjë që të provon jerondi, (kur të sillet ashpër ose
në mënyrë përbuzëse), e në këtë mënyrë kurrë nuk do të dështosh.

125. Kur, ndërkohë që ati të qorton papushim, ti fiton më shumë besim dhe dashuri ndaj
tij, dije se Shpirti i Shenjtë banoi në mënyrë të padukshme në shpirtin tënd dhe Fuqia e
të Shumëlartit të hijeshoi. Por ti për më tepër, nuk duhet të mburresh dhe as të
gëzohesh, sepse i duron me zemërgjerësi fyerjet dhe shnderimet. Por në vend të kësaj
duhet të vajtosh dhe të mendosh se ke kryer me siguri diçka të paligjshme dhe të
shëmtuar, gjersa e bëre të turbullohet dhe të lëvizë kundër teje.
126. Mos u çudit për këto, që do të të flas. Kam në këtë gjë, ndihmës vetë Moisiun.
Është më e parapëlqyeshme të mëkatojmë kundër Perëndisë, se sa kundër Jerondit
tonë. Sepse nëse e zemërojmë Perëndinë, mësuesi ynë ka fuqinë të na pajtojë me ata.
Por nëse e zemërojmë mësuesin tonë, atëherë nuk kemi më askënd, që të ndërmjetojë
tek Perëndia për hatrin tonë. Unë kam dhe mendimin, se që të dyja (zemërimi i
Perëndisë dhe i jerondit tonë), kanë të njëjtën rëndesë, (përdersa jerondi është
përfaqësues i Perëndisë).

127. Le të shqyrtojmë dhe le të shfaqim dallim dhe kujdes në këtë pikë: Në cilat pika, kur
na qorton Bariu, duhet të durojmë me kënaqësi dhe në heshtje dhe në cilat raste duhet
ti japim shpjegime. Mendimi im është: për ato gjëra që na shkaktojnë shnderim neve,
duhet të heshtim, sepse kjo orë është ora e fitimit tonë shpirtëror. Por kur akuzat i
referohen edhe një personi tjetër, duhet të shfajësohemi, që të mos lëkundet lidhja e
dashurisë dhe e paqes.

128. Ata që u larguan prej bindjes, këta do të paraqesin më mirë dobinë e saj. Sepse
atëherë e kuptuan se në çfarë qielli jetonin.

129. Ai që vrapon, për të arritur mospasionshmërinë dhe Perëndinë, çdo ditë që nuk
ndodh të flasin keq për atë, mendon se u dëmtua jashtë mase.

130. Sikundër pemët, që lëkunden nga erërat, lëshojnë rrënjë të thella, në këtë mënyrë
edhe ata që jetojnë në bindje, fitojnë shpirtra të fortë dhe të palëkundur.

131. Ai, që jetonte jetë hesikaste dhe e kuptoi dobësinë e tij e në vazhdim shkoi dhe iu
shit bindjes, ishte njeri i verbër, që pa mundim e gjeti dritën e tij dhe pa Krishtin.
132. Qëndroni të fortë, qëndroni të fortë dhe përsëri u them juve, qëndroni të fortë në
rrugën, ku po vraponi vëllezërit e mi atletë. Dhe le të kumbojnë në veshët tuaj, fjalët e
atij të urtit, që u theksojnë juve se: “Zoti i provoi si ar në furrën e zjarrit, ose më saktë në
Manastirin me jetë të përbashkët dhe si sakrifica me djegie të plotë i pranoi në gjiret e
tij” (shih Urtësia e Solom. 3.6).

Shkallë e barazvlershme me Ungjillorët. Ti, atlet, që mbërrite tek ajo, qëndro i fortë dhe
vrapo pa frikë.

FJALIMI I PESTE

Mbi Pendimin
(Për pendimin e vërtetë dhe autentik, për të dënuarit e shenjtë dhe për Burgun).

1. Joani njëherë, (ditën e Ngjalljes), vrapoi para Petros, (në varrin e Zotit). Dhe ne e
vendosëm fjalimin mbi bindjes, para fjalimit të pendimit. Sepse Joani u bë shembulli i
bindjes, kurse Petroja i pendimit.
2. Pendim do të thotë ripërtëritje e pagëzimit. Pendim do të thotë marrëveshje me
Perëndinë për jetë të re. Njeri në pendim do të thotë, ai që ble përulësinë. Pendim do të
thotë largim i përhershëm nga çdo ngushëllim trupor. Pendim do të thotë mendim
autokritike, mospërkujdesje për të gjithë të tjerat dhe përkujdesje për shpëtimin e vetes
sonë. Pendimi është bir i shpresës dhe dënim i hapur i dëshpërimit. Ai që pendohet,
është i dënuar, që i hiqet dënimi dhe turpi.
Pendim do të thotë paqtim me Perëndinë, me vepra të virtyti, që janë në kundërshtim
me rëniet tona. Pendim do të thotë durim i vullnetshëm i të gjitha gjërave të hidhura.
Njeri që pendohet, do të thotë njeri që gjen mënyra ndëshkimi të vetes së tij. Pendim do
të thotë stërmundim hiperbolik i barkut, (me kreshëm), dhe goditje e shpirtit me anë të
ndërgjegjësimit hiperbolik.

3. Vraponi dhe ejani. Ejani të gjithë sa e zemëruat Perëndinë, për të dëgjuar ato që kam
për tu thënë. Përqëndrohuni dhe keni për të parë, ato që më tregoi Zoti për hir të
dobisë shpirtërore. Le ta vendosim të parën dhe le të zgjedhim një rrëfenjë, që u
referohet punëtorëve të virtytit, të cilët ishin nderuar duke u përzgjedhur për të qënë
të tillë e që jetuan pa nder.

4. Të gjithë sa ramë, papritur në ndonjë mëkat, le ti dëgjojmë këto dhe le ti ruajmë në

mendje, për ti imituar. Çohuni dhe uluni për të dëgjuar edhe ju, që jeni të rënë nga
mëkatet. Kushtojini vëmendje fjalës sime, vëllezërit e mi. Hapini veshët tuaj, të gjithë ju,
që doni të pajtoheni përsëri me Perëndinë, duke bërë kthesë të vërtetë.

5. Kur unë i vogli dhe i pafuqishmi, dëgjova se ishte e rëndësishme dhe e mrekullueshme
mënyra e të jetuarit dhe përulësia e murgjërve që jetoninë në manastirin e veçantë, të
quajturin burg, të ndodhur nën drejtimin e ndriçuesit për të cilin u fola më sipër, luta
oshënarin të më lejonte ta vizitoja atë vend. E me të vërtetë, Bariu i madh, i lëshoi pe
lutjes sime, duke mos kurrë të hidhërojë njeri.
Sapo arrita në manastirin e atyre, që pendoheshin, në atë vend mbanin zi me të vërtetë,
pashë me të vërtetë, nëse mund tat hemi, gjëra, që syri i njeriut neglizhent, nuk i shikon
dhe që veshi i dembelit nuk i dëgjon dhe që mendja e njeriut përtac s’bëhet fjalë ti
marrë me mend.(shih 1Kor. 2:9). Pashë dhe dëgjova gjëra, që kanë fuqi të detyrojnë
përdëllimin e Perëndisë, mënyra dhe forma asketizmi, që mund të përkulin shpejt
njeridashjen e tij.
Disa prej këtyre fajtorëve dhe disa që nuk ishin më fajtorë, i pashë teksa qëndronin tërë
natën deri në mëngjes përjashta. Nga trysnia e gjumit dhe nga dhuna, që ushtronin
përmbi veten e tyre, ata shkonin sa andej-këndej në mënyrë të vajtueshme. Nuk i
ofronin vetes kurrfarë prehjeje. Përkundrazi nuk bënin gjë tjetër, veçse e qortonin, e
mbanin veten pa gjumë dhe i hakërreheshin me “shnderime” dhe fyerjeje. Disa i pashë
teksa kundronin qiellin me pamje për tu qarë hallin dhe vajtime dhe psherëtima, e të
thërresin prej andej ndihmë.
Disa qëndronin në lutje, duke i mbajtur duart e lidhura njësoj si të dënuarit, me fytyrë
përdhe, duke e gjykuar dhe duke e dënuar veten të padenjë për të shikuar qiellin. I
pashë teksa s’kishin asgjë për ti thënë apo për ti shqiptuar Perëndisë, për shkak të
paralizimit që u shkaktonte mendimi dhe ndërgjegjësimi për të qënurit njerëz mëkatarë.
Teksa nuk gjenin si dhe nga ku ta fillonin përgjëratën e tyre. I pashë teksa i paraqisnin
Perëndisë një shpirt, pa gojë dhe një mendje të pazëshme, të mbushur me errësim dhe
nga një lloj dëshpërimi.

Disa të tjerë të rrinin të ulur mbi dhe, përmbi thes dhe hi, me fytyrën të mbështetur
përmbi gjunjë dhe e përplasnin më pas kokën përdhe. Disa prej tyre e godisnin me
pikëllim gjoksin, e dënonin dhe tregonin me neveri për jetën dhe shpirtin e tyre
mëkatar. E disa që nuk kishin lot, e plagosnin veten e tyre me goditje të fuqishme. Ca që
nuk mund të duronin trysninë e zemrës, e vajtonin veten e tyre si një të vdekur. E disa
që rënkonin përbrenda tyre, nuk e linin rënkimin tu dilte prej buzëve. Disa herë, duke
mos arritur ta mbanin veten, psherëtinin papritur në mënyrë të dhimbshme.
Pashë aty, disa që tregonin si të marrë, si me sjelljet e tyre, ashtu dhe me mbylljen në
vetvete. Ata e shfaqnin veten, njësoj sikur tu kishte rënë rrufeja nga përkujdesja e
shumtë, ishin të mbushur me errësim dhe pothuajse të pandjeshëm ndaj çdo gjëje të
jetës së tashme. Për më tepër e kishin zhytur mendjen e tyre në thellësinë e përulësisë
dhe me zjarrin e hidhërimit, e kishin tiganisur dhe kishin tharë lotët e syve të tyre. Disa
rrinin shumë të menduar, të përkulur përdhe, duke lëvizur kokën pareshtur, duke
psherëtirë apo bulëritur, si luanë, prej thellësisë së zemrave dhe duke e nxjerrë tingullin
nëpër dhëmbë.

Disa nga ata, luteshin me shpresë dhe kërkonin faljen e plotë. Disa për shkak të
përulësisë së madhe, dënonin dhe e gjykonin veten e tyre të padenjë për tu falur. Ata
thërrisnin se nuk mund të shfajësoheshin para Perëndisë. Disa luteshin dhe
përgjëroheshin të dënoheshin këtu, që të përdëlleheshin aty. Disa që ishin të dërrmuar
nga barra e ndërgjegjes, thoshin me dëshirë të sinqertë. “Jemi të kënaqur, nëse as do të
dënohemi dhe as do të bëhemi të denjë për mbretërinë qiellore”.
Pashë aty brenda shpirtra të përulur dhe të dërrmuar nga pendimi, që ishin gati tu
këputeshin gjunjët, për shkak të barrës së mëkateve dhe me thirrjet e tyre drejt
Perëndisë, mund tua copëtonin zemrën edhe gurëve. Me kokën e ulur drejt tokës, ata
thërrisnin: “E dimë. E dimë. Jemi të denjë për çdo lloj ndëshkim dhe ferri. E me të drejtë.
Edhe sikur të mbledhim të tërë botën për të vajtuar për ne, kjo nuk mjafton për të na
çliruar prej tërë këtyre borxheve. Por vetëm një gjë lusim, një gjë kërkojmë, për një gjë
përgjërohemi: “Mos na gjyko në zemërimin tënd, mos na mundo në inatin tënd”. (Psalm
6:2). As mos na gjyko me gjykimin tënd të drejtë. Por na shiko me dashamirësinë tënde
dhe mjaft është ajo për të na lehtësuar disi nga kërcënimi yt i rëndë dhe nga ndëshkimet
e fshehta dhe të panjohura të ferrit. Nuk guxojmë të kërkojmë faljen e plotë, sepse si
mund ta bëjmë këtë gjë? Njerëz, që nuk ruajtëm të pastër pohimin tonë murgjëror, por
e ndymë dhe për më tepër pas njeridashjes dhe faljes, që i parapriu, (faljen pas
pagëzimit dhe para qethjes të mëkatave).

Aty të dashurit e mi, mund të shikoje të realizoheshin plotësisht fjalët e Davidit. Mund të
shikoje “njerëz të munduar dhe të kërrusur vazhdimisht deri në fund të jetës së tyre, që
ecnin të ngrysur gjatë gjithë ditës, që lëshonin aromë të keqe prej plagëve të trupit të
tyre. Njerëz që nuk përkujdeseshin për veten e tyre, që harronin të hanin bukë, që pinin
ujë të përzier me lotë e që hanin hi bashkë me bukën, që i kishin kockat të ngjitura me
lëkurën dhe që ngjanin me bar të tharë. (Psalm lz 7:6). Prej tyre nuk mund të dëgjoje gjë
tjetër, veç këtyre fjalëve: “Ah i mjeri unë, vajmedet unë i ziu, me të drejtë- me të drejtë,
të të vijë keq për ne o Zot”. Disa të tjerë thoshin: “Mëshirona, mëshirona, falna, falna o
Zot, po të jetë e mundur”.
Aty mund të shikoje gjuhë të përflakura, që vareshin jashtë gojës si ato të qenve. Disa e
ndëshkonin veten e tyre nën vapën e tmerrshme, kurse të tjerër e torturonin nën ngricë.
Disa ngjëronin ujë, aq sa të mos vdisnin nga etja. E ca të tjerë, pasi hanin pak bukë,
pjesën tjetër e lypnin për ta marrë, me dorë të shtrirë, duke thënë se janë të padenjë, të
shijojnë ushqimin e njerëzve të arsyeshëm, pasi kryen punët e kafshëve të pamend.

Si mund të shfaqej e qeshura në mes të tyre? Si mund të kishte fjalë të kota dhe inat? Si
mund të ekzistonte zemërimi? Ata nuk e dinin nëse ekzistonte zemërimi akoma midis
njerëzve, sepse të vajtuarit e kishte shuar inatin përbrenda tyre? Si mund të hasje aty në
fjalë kundërshtuese? Si mund të gjeje festim? Ku mund të hasje në familiaritet? Ku
mund të gjeje kënaqësi dhe përkujdesje të trupit? Si mund të gjeje një fije lavdidashje?
Si mund të gjeje shpresën për ca kënaqësi? Si mund të gjeje çlodhjen e trupit? Si mund
të të vinte vera në mendje? Si mund të gjeje shijen e frutave? Si mund të gjeje
ngushëllimin e tenxheres? Si mund të gjeje ëmbëlsim për laringun? Shpresa e të gjitha
këtyre ishte e vdekur për ata. Si mund të hasje ndër ata, përkujdesje për gjërat e kësaj
toke? Ku mund të gjeje paragjykim për ndonjë njeri? Askund.
Ato çka i thoshin Perëndisë dhe i kërkonin ndihmë ishin këto: Disa prej tyre, sikur të
qëndronin para portës së qiellit, e godisnin fort gjoksin dhe i thonin Perëndisë: “Hapna,
o Gjykatës, hapna derën, sepse ne e mbyllëm atë me anë të mëkatave tona”. Ca të tjerë
thoshin: “Tregona vetëm fytyrën tënde dhe ne do të shpëtohemi” (Psalm oθ 4). Një
thoshte: “Shfaqe veten tek atam që rrinë të përulur nën hijen e vdekjes dhe në
errësirë”. (Isaia 9:2). Disa të tjerë thoshin përsëri: “O Zot, le të na arrijnë dhembshuritë e
tua, sepse humbëm, sepse u dëshpëruam, se u shuam përfare”. (Psalm οη 8).
Disa prej tyre thoshin: “Vallë a do të na shfaqet ne Perëndia?”. E ca të tjerë: “A e shlyeu
shpirti ynë detyrimin që s’mund të shlyhet?”. Një tjetër thoshte: “A do të zbutet Zoti
prej nesh? A do të mundemi ta dëgjojmë të na thotë ne të lidhurve me pranga të
pazgjidhshme: “Dilni jashtë”. E neve që ndodhemi në hadhin e pendimit të na thotë,
“jeni të falur”. A arriti vallë thirrja jonë në veshët e Zotit?

Të gjithë e kalonin kohën duke e patur vdekjen para syve të tyre dhe thoshin:
“Vallë cili do të jetë përfundimi i të gjithë kësaj? Vallë çfarë vendimi ka për tu marrë
karshi nesh? Çfarë fundi kemi për të patur? A ka rehabilitim për ne? A ekziston falja për
ne të errësuarit, të përunjurit, të dënuarit? A mundi vallë lutja jonë të arrijë përpara
Zotit, apo u kthye prapa e përulur dhe e turpëruar? E nëse mbërriti, çfarë rezultati pati,
sa e zbuti, sa dobi i solli, sa veproi? Sepse doli prej buzëve dhe trupave të papastër dhe
nuk ka shum fuqi. Vallë a na pajtoi tërësisht me gjykatësin? Apo vetëm pjesërisht? Mos
ndoshta pati lidhje vetëm me gjysmën e plagëve tona? Sepse me të vërtetë ato janë të
mëdha dhe kanë nevojë për shumë djersë dhe mundim. A na afrohen vallë ëngjëjt tanë
mbrojtës apo na rrinë ende larg? Nëse ata nuk na afrohen, të gjitha mundimet tona janë
të kota dhe të padobishme, sepse lutja jinë, nëse nuk merret prej ëngjëjve tanë
mbrojtës, të cilët na afrohen dhe nuk i ofrohet Zotit prej tyre, nuk ka fuqi për të arritur
aty sipër dhe as krahë pastërtie”.
Për këto shumë herë pyesnin njëri-tjetrin dhe thoshin: “Vallë o vëllezër, arritëm ndonjë
gjë? Vallë arritëm ato që kërkuam? Vallë a na pranon Perëndia përsëri? A do të na hapet
dera?”.
Të tjerët përgjigjeshin: “Kush e di- si e thanë edhe vëllezërit tanë, Ninevitët- mos
ndoshta Zoti ndërron mendje dhe na shpëton prej këtij ndëshkimi të madh. (Iona 3,9).
Por ne le të kryejmë çdo gjë, që varet në dorën tonë. Nëse na e hap këtë derë, shumë
mirë, nëse ndodh ndryshe, “i bekuar qoftë Zoti Perëndi”, i cili me të drejtë na la
përjashta. Por le të ngulim këmbë, duke trokitur deri në fund të jetës sonë dhe ndoshta i
Miri do të na e çelë derën, kur të shikojë pafytyrësinë dhe këmbënguljen tonë të
madhe”.

Për këtë arsye, thoshin duke nxitur veten e tyre:

Le të shpejtojmë o vëllezër. Kemi nevojë të ecim dhe madje në rrugë të ashpër, sepse
kemi ngelur prapa vëllazërisë sonë të mirë. Le të vrapojmë pa llogaritur, trupin tonë të
papastër dhe të munduar. Le ta vrasim edhe ne, sikundër na vrau trupi neve.
Kështu bënë ata të dënuar të lumur. Shikoje tek ata, gjunjë të forcuar prej metanive të
shumta. Sy të shkrirë dhe të zhytur në thellësinë e zgavrave. Të privuar prej qimeve, me
faqe të plagosura dhe të përflaklura nga zjarrmia e lotëve të nxehtë.

Aty shikoje fytyra të verdhura dhe të thara, që nuk dallonin fare prej fytyrave të të
vdekurëve. Shikoje gjokse që ndjenin dhimbje nga të rrahurat e kraharorit dhe plagë të
gjakosura nga goditjet e grushtave.

Ku të gjeje aty një dyshek?! Ku kishte një veshje të hajrit? Të gjitha ishin të rreckosura,
të papastra dhe të mbuluara nga morrat. Si mund të krahasoje mundimin e të
demonizuarve me atë, që vuanin ata njerëz? As bëhet fjalë të krahasosh vuajtjen e tyre
me atë të të internuarve. Si mund të krahasoje vuajtjen e tyre me atë të të dënuarve për
vrasje?! As mund të krahasohet mundimi dhe vuajtja e pavullnetshme që buron nga
ndëshkimi për krimin e vrasjes, me ndëshkimin e tyre vullnetar.
E ju përgjërohem vëllezër, të mos i shikoni si përralla, këto që u thashë. Shumë herë ata
njerëz, e lutën gjykatësin e madh- Bariun kuptoj me këtë fjalë, ëngjëllin që jetonte në
mes të njerëzve- të lidhnin zverkun dhe kurrizin me pranga hekuri, të fusnin këmbët në
kapësen e drunjtë dhe të mos i hiqnin prej andej, pa u ardhur vdekja më parë. Madje
nuk donin as ti vendosnin në varre!

Nuk do ta fsheh aspak as përulësinë e atyre njerëzve me të vërtetë të lumur, e as

dashurinë e ndjerë dhe pendimin e tyre.

Çdo vit banorët e mirë të këtij vendi pendimi, kur shikonin se po u afrohej çasti për të
dalë përpara gjykatores së frikshme dhe për të shkuar tek Zoti, kur e ndjenin se jetës së
tyre po i vinte fundi, e lusnin të Madhin, pra igumenin, me anë të drejtuesit të tyre, të
mos nderoheshin me varrim si njerëz. Por kërkonin të flakeshin si kafshë të
pallogjikshme ose në rrjedhën e lumit ose në mëshirën e egërsirave të fushës.

E shumë herë pishtari i dallimit bindej dhe e bënte një gjë të tillë, duke dhënë urdhër ti
varrosnin pa psalmody dhe nderime.

Sa e frikshme dhe e dhimbshme ishte pamja e çasteve të tyre të fundit! Kur

bashkëvuajtësit e tjerë, kuptonin se një prej tyre, kishte për të ndërruar jetë, ndëkohë
që ishte ende me vetëdije, e rrethonin. E me etje, me vajtim, me dëshirë, me pamje të
vajtueshme dhe fjalë ngushëllimi, duke tundur kokën, i bënin pyetje atij që po largohej
dhe me dhembshuri të thellë, i thoshin:
“Çfarë po ndodh me ty o bashkëvuajtës? Si i shikon gjërat? Çfarë po na thua? Çfarë
mendimi ke? Çfarë shpresash të mbajnë? Çfarë kupton? E arrite me mundimet e tua, atë
që kërkoje apo nuk e arrite? E çele derën e faljes apo ende ndihesh fajtor? Arriti apo
dështove? More ndonjë njoftim apo ke ende shpresa të paqarta? More prehje dhe liri,
apo mendimi yt ende mundohet dhe është i lëkundur? Ndjeve brenda zemrës ndonjë
ndriçim, apo e shikon ende veten të qëndrojë në çnderim dhe në errësirë? Dëgjove
brenda teje, zërin, që të tha: “Ja ku u bëre mirë”, (Joan 5:14), ose “të janë falur mëkatet
(Lluk 7:50). Apo mos ndoshta, ndjen se ende dëgjon zërin “Humbshin mëkatarët në ferr
(Psalm 9:18) dhe “lidhjani duart dhe këmbët dhe flakeni në errësirë (Matth 22:13) dhe
“le të ikë i pabesi, që të mos shikojë lavdinë e Perëndisë”. (Isaia 26:10). Çfarë thua o
vëlla? Thuana edhe neve o vëlla, sepse duhet të mësojmë se çfarë po na pret përpara.
Për ty u mbyll afati dhe nuk ka për tu dhënë një tjetër në jetë të jetëve”.
Këtyre pyetjeve, disa nga njerëzit që po vdisnin, u përgjigjeshin me fjalët:
“I bekuar është Perëndia, që nuk e largoi lutjen tonë dhe as mëshirën e tij prej nesh
(Psalm ξε 20). Ca të tjerë thoshin: “I bekuar qoftë Perëndia, i cili nuk la në dhëmbët e
tyre, që të na hanë”. Disa të tjerë, thoshin me dhimbje: “A do të ketë mundësi shpirti
ynë të kalojë lumin e pakalueshëm, pra turmën e frymërave të ajrit?”. Ata nuk
mundeshin dot ende të kishin guxim, por mendonin vazhdimisht se çfarë ndodh në atë
gjykatë.

Dhe të tjerë nga grupi i tyre, përgjigjeshin me fjalë akoma më të dhimbshme:

“Mjerë shpirti, që nuk e ruajti profesionion murgjëror të pastër. Vetëm në këtë orë ka
për të kuptuar se çfarë i ka mbetur”.

Unë pra që pashë dhe dëgjova këto gjëra në mes tyre, për pak sa u dëshpërova, kur
pashë dhe krahasova indiferencën time me heqjen keq të tyre.
Por edhe pamja dhe rregullimi i atij vendi, si ishte! Ishte i mbushur plot me errësirë,
kutërbim të rëndë, krejtësisht i ndotur dhe i thatë. Prandaj u quajt me shumë të drejtë
burg dhe vend dënimi. Edhe vetëm pamja e atij vendi, mjaftonte për të të mësuar
pendimin e plotë dhe vajtimin.

Por këto për të tjerët janë të vështira, të papranueshme dhe të padëshiruara, por atyre
që ranë prej virtytit dhe pasurisë shpirtërore u janë të pëlqyeshme dhe të pranuara.
Sepse shpirti, që u privua prej afrimitetit të mëparshëm me Perëndinë, që humbi
shpresën e papasionshmërisë, që prishi vulën e dlirësisë, që i vodhën pasurinë e
dhuratave, që u zhvesh nga ngushëllimi i shenjtë, që bëri të pavlerë kontratën me Zotin,
që e shuajti brenda tij flakën e hirshme të lotëve dhe që plagoset, duke sjellë në mend
me mall këto dhe plagoset në mënyrë të dhimbshme…, jo vetëm që i pranon me dëshirë
mundimet e mësipërme, por bën shumë më tepër; dëshiron vdekjen, duke menduar
mënyra asketizimi- sigurisht nëse ka mbetur brenda tij ndonjë shkëndijë dashurie apo
frikë Perëndie, sikundër u ndodhte edhe atyre të lumurve.

Duke patur në mendjen e tyre këto gjëra dhe duke parë lartësinë nga ranë, ata thoshin:
“Sollëm në mend ditët e kaluara” (Psalm ρμβ 5), pra flakën e parë të zellit tonë”. Ca të
tjerë i thoshin Perëndisë: “Ku janë mëshirat e tua të vjetra o Zot, që i tregove shpirtit
tonë në të vërtetën tënde? Kujtoje turpërimin dhe djersën e shërbëtorëve të tu. (Psalm
πη 50-51).

Një tjetër thoshte: “Cili ka për të më kthyer në kohën e mëparshme, në ditët kur më
mbronte Perëndia, atëherë kur kandili i tij i ndritshmë, ndriçonte përmbi kokën time,
kokën e zemrës sime (Jovi κθ 2-3).
Me sa shumë nostalgji që kujtonin arritjet e tyre të mëparshme dhe duke qarë për ato si
fëmijë të vegjël, thoshin:
“Ku është pastërtia e lutjes? Ku është afrimiteti dhe guximi i saj? Ku është loti i ëmbël në
vend të lotit të hidhur që kemi sot? Ku është shpresa e dlirësisë së përsosur dhe
pastrimit? Ku është shpresa e papasionshmërisë? Ku është besimi për Jerondin? Ku
është energjia e lutjes së tij tek ne? Të gjitha këto humbën, u zhdukën sikur të mos
ekzistonin fare, u zhdukën sikur të mos ekzistonin dhe u shpërbënë”.

Ndëkohë që thoshin këto dhe vajtonin, disa luteshin që të pushtoheshin nga djalli. Ca të
tjerë e lusnin Zotin të pushtoheshin nga lebra. Disa të tjerë të humbnin shikimin e tyre
dhe të bëheshin për të gjithë një pamje e dhimbshme. Të tjerë lusnin të paralizoheshin
në krevat, mjaft që të mos provonin torturat e ardhshme.

Unë atëherë o të dashurit e mi, u harrova, u zhyta i gjithi në vajtimin e tyre dhe mendja
ime u robërua tërësisht, pa mundur dot ta risillja në gjendjen e mëparshme. Por le të
kthehemi sërisht në rradhën e bisedës së mëparshme.

Pasi qëndrova për tridhjetë ditë në këtë burg, u ktheva me padurim në manastirin e
madh, për të takuar të Madhin e tyre, pra Igumenin. Ai njeri i lumur, duke më parë se
isha kthyer një njeri tjetër dhe sillesha sikur ta kisha humbur mendjen, e kuptoi shkakun
dhe më tha:
“Çfarë po ndodh, at Joan? I pe mundimet e atyre që përpiqen?”.

Unë iu përgjigja: “I pashë ati im dhe i admirova. Lumërova ata që ranë dhe vajtojnë, më
shumë se sa ata që nuk ranë dhe nuk vajtojnë për veten e tyre, sepse me rënien e tyre u
ringritën dhe qëndruan në një gjendje, ku nuk rrezikojnë më. Ai më tha: “Me të vërtetë
kështu është”.
Në vazhdim më tregoi me gjuhën e tij, që nuk flet kurrë gënjeshtra. “Para dhjetëra
vitesh, kisha parë një vëlla me zell shumë të madh, luftëtar dhe shumë të rëndësishëm,
saqë, kur e shikoja të digjte përbrenda tij një zjarr kaq i madh, kisha frika dhe i
trembesha jashtë mase zilisë të djallit. Kisha frikë se mos pengohej në ndonjë gur ngaqë
ecte me shpejtësi të madhe, siç u ndodh rëndom atyre që ecin me nxitim. Dhe kjo gjë,
për fat të keq, ndodhi.

E menjëherë pas rënies, vonë në darkë, ai erdhi për të më takuar dhe tregoi trupin e tij
të zhveshur, kërkoi tia fashoja plagën. Mu lut tia përcëlloja me hekur të nxehtë, i
shqetësuar jashtë mase. Por duke parë mjekun, që nuk do ti sillet me vrazhdësi, - nga
ana tjetër ishte i denjë për ta patur simpati-, u shtri përdhe, përqafoi këmbët e mia, i lau
me lotë të bollshëm dhe më kërkoi të dënohej në burgun, që ti vizitove. “Është e
pamundur të mos pëfundoj aty”.

Në këtë mënyrë kërkoi që zemërdhembshuria e mjekut të shndërrohej në ashpërsi- gjë e

rrallë ndër të sëmurët dhe krejt e çuditshme. Ai rendi pa humbur kohë dhe zuri vend
ndër të penduarit, duke ndarë bashkë me ata, vajtimin dhe duke marrë pjesë me
dëshirë në zinë e përbashkët.
Zemra e tij u plagos për hir të dashurisë për Perëndinë si nga një shpatë, e si rezultat i
kësaj dhimbje, ai u largua pas tetë ditësh drejt Zotit, pasi më parë kërkoi të quhej i
padenjë për tu varrosur. Por unë, e solla si të denjë këtu në Manastir dhe e varrosa
bashkë me etërit e tjerë. Kështu pas ditës së shtatë të Perëndisë, ditën e tetë u zgjidh
nga prangat dhe u çlirua.

Ekziston një person, që e pa shumë mirë, se murgu i mëparshëm nuk u ngrit nga këmbët
e përulura të mia, para se të zbuste zemërimin e Perëndisë. E kjo gjë është e denjë për
tu habitur. Sepse brenda zemrës së tij, ai futi besimin e prostitutës të Ungjillit dhe duke
patur të njëjtin njoftim përbrenda, i njomi me lotë këmbët e mia të padenja. Siç e tha
Zoti, “çdo gjë është e mundur, për atë që beson”. (Mark 9:23).

6. Pashë shpirtra, që prireshin me mani ndaj dashurive trupore. Pasi morën një shkak
pendimi nga shija e dashurisë mëkatare, këtë pasion trupor e kthyen në një dashuri për
Perëndinë. Në këtë mënyrë ata kapërcyen çdo ndjesi frike dhe u nxitën në dashurinë e
pafund të Perëndisë.
Për këtë arsye edhe Zoti, asaj prostitutës së dlirë (Luk 7:37-48), nuk tha se pati frikë, por
“se deshte shumë” dhe arriti lehtë të largonte një dashuri me anë të një tjetri.

7. Nuk e injoroj, miqtë e mi të dashur, se në disa vetë arritjet e këtyre njerëzve të lumur,
që u tregova, mund të duken të pabesueshme dhe se disa të tjerëve, mund tu
shkaktojnë dëshpërim. Por ai që është burrë trim, ka për të përfituar një dobi të madhe.
Do të marrë nga ky rrëfim një hosten dhe një shigjetë të zjarrtë dhe ka për tu larguar me
zell të fortë brenda zemrës së tij. Por kush ka një zell më të pakët, ka për të kuptuar
dobësinë e tij, do të fitojë më lehtë përulësi me anë të vetakuzimit dhe do të vrapojë
pas atij që përmendëm më parë. Nuk e di, ndoshta mund edhe ta arrijë. Përkundrazi
burri neglizhent, nuk duhet as të afrohet dhe as të dëgjojë ato që tregova, se mos bie në
një dëshpërim të plotë dhe në këtë mënyrë e shpërndan edhe atë pak që arriti deritani
dhe në këtë mënyrë plotësohet fjala e Shkrimit, që thotë: “Atij që nuk ka- zell-, e atij që
mendon se ka, ka për tiu hequr”. (Matth 25:29).
Nuk është e mundur për ne, që ramë në gropën e paligjësive, të ngrihemi së andejmi,
nëse nuk do të zhytemi në thellësinë e përulësisë të të penduarve.

9. Është e ndryshme përulësia e hidhëruar e atyre, që vajtojnë dhe i ndryshëm qortimi

dhe dënimi i ndërgjegjes së atyre, që ende bien në mëkate. Gjithashtu i ndryshëm
“thesari i përulësisë së lumur”, që fitojnë me anë të energjisë së Hirit të shenjtë, ata që
janë të përsosur. Le të mos ngutemi të njohim këtë situatë të tretë me fjalë, sepse më
kot do të mundohemi. Njohje e gjendjes së dytë, është pranimi i plotë dhe durimi në çdo
shnderim, që na bëhet. Ai që bën pjesë në rastrin e parë, pra njeriu që vajton, është i
tiranizuar shumëherë prej zakoneve mëkatare dhe kujtimeve të së shkuarës. E natyrisht
që ky nuk është një fakt i çuditshtëm.

10. Fjala për veprimet e dënueshme dhe për rëniet është e errët dhe e pakuptueshme
për çdo shpirt. Është e vështirë të njohim se çfarë rëniesh na vijnë nga pakujdesia, cilat e
kanë burimin nga braktisja e qëllimshme e Perëndisë dhe cilat vijnë nga mosdashja e
Perëndisë. E vetmja gjë që dikush më shpjegoi është se çfarë na ndodh nga braktisja e
qëllimshme e Perëndisë ka një rehabilitim në kohë të shkurtër, sepse Perëndia që na
dorëzoi, nuk na lë për shumë kohë rob të tyre.

11. Sa ramë, le të luftojmë mbi të gjitha me demonin e hidhërimit. Sepse ai na vjen

pranë në orën e lutjes, na kujton afrimitetin tonë të mëparshëm dhe përpiqet ta bëjë të
pavlefshme lutjen tonë.

12. Mos u tmerro kur bie çdo ditë dhe mos e braktis përpjekjen. Përkundrazi të
qëndrosh si burrë dhe me siguri që ëngjëlli yt mbrojtës, ka për të nderuar durimin tënd.
Për sa kohë plaga është e freskët dhe e nxehtë, aq edhe më me lehtësi ka për tu
shëruar. Ndërsa plagët që u vjetëruan nga koha, është e vështirë të shërohen meqë u
lanë pas dore dhe zunë kore. Prandaj për tu shëruar, duhet shumë mund e bisturi dhe
brisk, bashkë me zjarr për ti përcëlluar, (pra zjarri i mundimeve të këtushme, në antitezë
të zjarrit të ardhshëm të ferrit).
13. Shumë plagë psikike, që u vjetëruan janë të pashërueshme. Por për Perëndinë të
gjitha janë të mundura. Para rënies demonët e quajnë Perëndinë njeridashës. Por pas
rënies e quajnë mizor.

14. Nëse pas rënies satë të madhe bie edhe në ndonjë mëkat dhe të thotë mendimi, “sa
mirë që nuk re në atë rënien e madhe, kjo e vogla nuk është diçka e rëndësishme”, mos
e prano këtë mendim. (Edhe gjërat e vogla kanë rëndësinë e tyre). Shumë herë disa
dhurata të vogla e zbutën inatin e madh të gjykatësit.

15. Ai, që shlyen mëkate me të vërtetë, ditën që nuk mbajti zi, e quant ë humbur, edhe
nëse kreu gjatë saj disa vepra të tjera të mira.

16. Asnjë prej atyre, që vajtojnë le të mos presë njoftimin e faljes në çastin e vdekjes.
Sepse diçka që është e panjohur është edhe e pasigurt. Prandaj edhe dikush thoshte:
“Lermë të ndjej ngushëllim me njoftimin e faljes, para se të vdes dhe para se të iki prej
kësaj jete i painformuar”. (Psalm Λη 14).

17. Aty ku shfaqet Fryma e Zotit, lidhja e mëkateve u zgjidh. Aty ku u shfaq përulësia e
pafund, lidhja për mëkatet u zgjidh.
Ata që rastis të largohen nga kjo jetë pa këto të dyja, le të mos e gënjejnë veten. Janë të
lidhur.

18 Vetëm ata, që jetojnë në botë, ngelen të panjoftuar për informimin, që u fola pak më
sipër dhe madje për informimin e parë, (në shfaqjen e Shpirtit të Shenjtë). Disa nga
njerëzit në botë përpiqen me anë të lëmoshës dhe e kuptojnë dobinë e saj në çastin e
vdekjes së tyre.
19. Ai që vajton veten e tij, nuk shikon vajtimin ose rënien, apo qortimin e tjetrit.

20. Qeni, që u kafshua prej ndonjë bishe, egërsohet më tepër ndaj tij dhe nga dhimbja e
plagës, e sulmon me më shumë egërsi. (Në mënyrë të ngjashme, sillet murgu, që u
plagos prej tyre).

21. Kur ndërgjegjja resht së na kritikuari për mëkatet, le të shikojmë se mos ndoshta kjo
gjë nuk ka lidhje me pastërtinë, por me dobësimin dhe topitjen e saj, të ndërgjegjes, për
shkak të shumicës së mëkateve.

22. Provë që u shua detyrimi i mëkateve tona është fakti, që e quajmë veten tonë
gjithmonë borxhli.

23. Asgjë nuk ekziston e barabartë apo më e lartë se sa dhembshuritë e Perëndisë.

Prandaj, ai që dëshpërohet, e ther veten me dorën e tij.

24. Shenjë e pendimit të vërtetë dhe të zellshëm është fakti, që e quajmë veten tonë të
denjë për të gjitha hidhërimet, që na ndodhin- të dukshmet (që vijnë nga gjërat dhe nga
njerëzit) dhe të padukshmet (që vijnë prej demonëve)- dhe për shumë më të mëdha.

25. Moisiu pasi u bë i denjë për të parë Perëndinë në ferrë, u kthye përsëri në Egjipt, që
simbolizon errësirën shpirtërore dhe ndoshta u detyrua të ndërtojë shtylla për faraonin,
i cili simbolizon djallin. Por përsëri u ngjit në ferrë dhe jo vetëm tek ajo, por edhe në
Malin Sina, (që simbolizon lartësitë e virtytit). Ai që e kuptoi shembullin, nuk do të
hidhërohet kurrë për shpëtimin e tij. U varfërua edhe Jovi i lumur, por më pas fitoi një
pasuri të dyfishtë.
26. Tek dembelët, rëniet pas thirrjes murgjërore janë shumë serioze. Sepse ata plagosin
shpresën (e përparimit shpirtëror dhe të fitimit) e papasionshmërisë. Gjithashtu u
krijohet idea se do të konsiderohen të lumur, qoftë edhe nëse arrijnë të ngrihen prej
gropës së mëkatit.

27. Tregohu i kujdesshëm! Ki kujdes! Nuk jemi të detyruar të kthehemi nga e njëjta
rrugë prej nga u mashtruam, por nga një tjetër më e shkurtër, (nga rruga e përulësisë).

28. Pashë dy njerëz, që ecnin drejt Perëndisë në të njëjtën mënyrë dhe në të njëjtën
kohë. Një ishte i moshuar dhe kishte më tepër mundime asketike. Tjetri ishte një nxënës
i ri dhe “vraponte më shpejt”, se sa i moshuari dhe “erdhi i pari në varrin” (Joan 20:4) e
përulësisë.

29. Le të tregohemi të gjithë të kujdesshëm dhe në mënyrë të veçantë sa njohëm rënie,

që zemra jonë të mos preket nga sëmundja e Origjenit jobesëmirë. Sepse kjo sëmundje
e neveritshme, duke e fyer njeridashjen e Perëndisë, bëhet shumë e pëlqyeshme për
epshorët.
“Me studimin tim dhe me meditimin do të ndizet përbrenda meje zjarr (Psal λη 4). Më
saktë me pendimin tim do të ndizet përbrenda meje flaka e lutjes dhe ajo ka për të
djegur çdo mëkat.

30. Ligj për ty dhe shembull e udhëzues pendimi, le të jenë shenjtorët e mësipërm të
dënuar dhe gjatë gjithë jetës tënde nuk do të të nevojitet asnjë libër tjetër, dersa të
shkëlqejë përpara teje, Krishti, Biri i Perëndisë dhe Perëndia, gjatë ditës së Ngjalljes-
kuptoj me këtë ngjalljen shpirtërore, që do të të sjellë pendim të vërtetë dhe të
kujdesshëm.
Ti që u pendove, u ngjite në shkallën e pestë. I pastrove me pendimin të pesta shqisat
dhe me ndëshkimin dhe ferrin që e pranove me dashje, shpëtove nga ferri që nuk do ta
pranosh me dashjen tënde.

FJALIMI I GJASHTË
MBI KUJTIMIN E VDEKJES

1. Para çdo fjale tjetër, përparësinë e ka mendimi. Kështu edhe kujtimi i vdekjes dhe i
mëkateve tona, paraprihet prej zisë dhe lotëve. Për këtë arsye i vendosëm në vendin e
tyre të natyrshëm dhe në rradhën e fjalës.

2. Kujtimi i vdekjes është vdekje e përditshme. Dhe kujtimi i të dalit tonë nga kjo jetë,
është një psherëtimë e vazhdueshme.

3. Frika e vdekjes është një cilësi e natyrshme e njeriut, që i detyrohet mosbindjes së

Adamit. Por frika e vdekjes tregon se ka mëkate për të cilat nuk treguam pendim.

4. Krishti ka frikë para vdekjes, por nuk dridhet, për të treguar qartazi idiomat e të dy
natyrave, (Hyjnores dhe njerëzores).

5. Sikundër buka është më e domosdoshme se çdo ushqim tjetër, në këtë mënyrë edhe
mendimi i vdekjes, është më i domosdoshëm nga çdo punë tjetër shpirtërore.
6. Kujtimi i vdekjes për ata që jetojnë në Manastir krijon mundime, trajtim të
hollësishëm të mëkateve të tyre dhe pranim të ëmbël “të çnderimeve”.
Ndërkohë hesikastëve që jetojnë larg zhurmave të botës, u shkakton çlirim nga
përkujdesjet jetësore, lutje pa pushim dhe ruajtje të mendjes- virtyte që janë, edhe nëna
edhe bija të kujtimit të vdekjes.

7. Siç kallaji ndryshon prej argjendit, sado të ngjajnë së jashtmi, në të njëjtën mënyrë
është e qartë dhe shprehur mirë në ata, që kanë dallim, frika e natyrshme prej vdekjes,
prej asaj të panatyrshme.

8. Shenjë e vërtetë e atyre që me të gjithë zemrën ndjejnë dhe kujtojnë vdekjen, është
të mos ngjitesh me pasion në mënyrë të vullnetshme pas asnjë krijese dhe mohimi i
përsosur i vullnetit vetiak.
Ai që e pret vdekjen përdita, është me siguri një luftëtar i mirë dhe i sprovuar. Kurse ai
që e dëshiron përdita është i shenjtë.

9. Nuk është sa herë e mirë dëshirimi i vdekjes. Sigurisht ka prej atyre që mëkatojnë
vazhdimisht, të tërhequr prej zakonit të keq dhe që kërkojnë vdekjen me përulësi, (që të
reshtin së mëkatuari).
Por ka edhe prej atyre, që nuk vendosin të mëkatojnë dhe që e thërresin vdekjen të
shtyrë prej dëshpërimit
Ka edhe nga ata, që kanë një mendim të lartë për veten e tyre, për faktin që u bënë të
papasionshëm dhe që nuk e kanë më frikë ardhjen e vdekjes.
Në fund ka edhe të tjerë- nëse ekzistojnë sigurisht të tillë në kohën tonë- të cilët
kërkojnë të largohen për tek Zoti, sepse i nxit energjia mistike e Shpirit të Shenjtë.
10. Disa besëmirë nuk kuptojnë dhe duan të mësojnë, përse vallë, meqë kujtimi i i
vdekjes na sjell kaq shumë të mira, Perëndia na e fshehu orën e vdekjes. Këta nuk e
kuptojnë fare se Perëndia, pikërisht në këtë mënyrë arrin të fitojë në mënyrë të
shkëlqyer shpëtimin tonë!
Sepse askush nuk do të vinte menjëherë në pagëzim ose në jetën murgjërore, nëse do ta
njihte më parë orën e vdekjes së tij. Do të kalonte të gjitha ditët e jetës së tij në mëkat
dhe vetëm kur ti afrohej ora e vdekjes të tij do të rendte drejt pagëzimit dhe pendimit.
Por dersa do të ishte brumosur me të ligën, për shkak të zakonit afatgjatë, do të ngelej
fare i pakorrigjuar.

11. Kur të vajtosh për mëkatet e tua, mos e dëgjo kurrë *“kyna” , që ta paraqet
Perëndinë si njeridashës. Sepse qëllimi i tij është të nxjerrë nga përbrenda teje vajtimin
dhe “frikën e pafrikësueshme”. Mos e dëgjo, vetëm nëse e shikon veten tënde të
tërhiqet drejt dëshpërimit të thellë.

12. Ai që kërkon të ruajë sa herë përbrenda tij kujtimin e vdekjes dhe të Gjykimit të
Perëndisë, ndërsa njëkohësisht e lë veten e tij të shpërqëndrohet në përkujdesje dhe
punë materiale, ngjason me njeriun, i cili ndërkohë që noton, do në të njëjtën kohë edhe
të duartrokasë.

13. Kujtimi present i vdekjes i pakëson ushqimet. Dhe kur ushqimet ndërpriten me
përulësi, bashkë me ato priten edhe pasionet.

14. Pandjeshmëria e zemrës sjell edhe ngurtësimin e mendjes, dhe ushqimet e shumta
përthajnë burimet e lotëve. Etja dhe agripnia ushtrojnë trysni përmbi zemrën. E kur
zemra bindet, ata shpërthejnë lotët.
15. Këto që thamë grykësve u duken të ashpra, ndërsa dembelëve të pabesueshme. Por
njeriu “praktik”, ka për ti provuar dhe do ti gjejë ato me gatishmëri të mirë në zemër. Ai,
që ka për ti gjetur dhe për ti shijuar, do të buzëqeshë i kënaqur. Ndërkohë, ai që ende
është në kërkim të tyre, do të vrenjtet në fytyrë akoma dhe më tepër.

16. Etërit përcaktojnë se dashuria e vërtetë është “e pamposhtur”, (sepse na mbron prej
çdo lloj rënieje). Në mënyrë të ngjashme edhe unë, përcaktoj se ndjesia e përsosur e
vdekjes është “e pafrikë”. (Sepse na lehtëson prej çdo lloj frike tjetër).

17. Mendja e “njeriut praktik” mund të ushtrojë shumë lloj punërash. Pra të mendojë
dashurinë e Perëndisë, të kujtojë Perëndinë, të kujtojë mbretërinë qiellore, të sjellë në
mendje zellin e martirëve, të kujtojë se Perëndia është i kudondodhur, sikundër
Psalmisti thotë: “Shikoja Zotin para meje”, (Psalm 16:8). Madje kujton ëngjëjtë e
shenjtë, ndarjen e shpirtit nga trupi, takimin me doganat e ajrit, vendimin e Gjykatësit,
ferrin.
E nisëm prej punëve të madh, (sikundër është dashuria e Perëndisë), dhe përfunduam
tek ato, që na ruajnë prej rënieve, (siç është frika e ferrit).

18. Një herë një murg nga Egjipti më tregoi këto: “Përdersa u ngulit fort në zemrën time,
kujtimi i vdekjes, (nuk kisha fare oreks për të ngrënë). Një herë kur mu desh të
ngushëlloja për pak trupin tim prej balte, kujtimi i vdekjes si një gjykatës ma ndaloi. E
gjëja më e habitshme është se, edhe pse u përpoqa, nuk arrita dot ta dëboj”.

19. Një tjetër që asketizonte këtu në këtë zonë dhe që quhej Tolas, shumë herë, kur
mendonte veten, bëhej si i lojtur mendsh. Edhe vëllezërit e atyshëm e ngrinin prej tokës
sikur ti kishte rënë të fikët apo si epilitik, thuajse pa ndjenja.
20. Nuk do ta lë pa përmendur historinë e Hesikio Horivitit. Ai jetonte në mënyrë të
shkujdesur pa patur kurrfarë interesimi për shpirtin e tij. Një herë ndodhi që ai të
sëmurej rëndë dhe arriti në atë pikë, sa që dukej se kishte vdekur për një orë të tërë.
Ai erdhi përsëri në vete dhe na luti të gjithëve të ikim menjëherë së andejmi. E pasi
ndërtoi derën e qelisë së tij, qëndroi aty i mbyllur për dymbëdhjetë vjet me rradhë, pa
folur me njeri. Gjatë gjithë kësaj kohe, nuk ngjëronte asgjë tjetër, përveç bukës dhe ujit.
Ai qëndronte duke menduar ato që kishte parë gjatë ekstazës së tij. Ishte aq shumë
skeptik, sa nuk i ndryshoi kurrë pamja e fytyrës së tij. E rrinte sa herë si i përhumbur
duke derdhur lot të nxehtë pa fund e pa bërë zhurmë. Vetëm kur iu afrua ora e vdekjes
së tij, e hapëm derën dhe hymë brenda. E pasi e lutëm shumë, ai na tha vetëm këtë gjë:
“Më falni o vëllezër. Ai që e di se çfarë do të thotë kujtim i vdekjes, nuk ka për të
mëkatuar asnjëherë”. Ne e admironim, teksa shikonim atë njeri, që dikur ishte
neglizhent, të transformuar aq dallueshëm me anë të këtij ndryshimi dhe transformimi
të lumur.
Dhe pasi e varrosëm me shpresëtari në varrezën, që ndodhet pranë kështjellës, pas disa
ditësh kërkuam për lipsanin e tij të shenjtë, por nuk e gjetëm. Me anë të kësaj shenje të
mrekullueshme Zoti njoftoi të gjitha ata që do të vendosnin të korrigjoheshin, pasi kishin
jetuar në shkujdesje të shumtë, se sa në mënyrë të pëlqyeshme e priti pendimin e tij të
zellshëm dhe të lavdërueshëm.

21. Ka disa që janë të mendimit, se humnera e detit nuk ka një kufi. Këtë zonë e quajnë
pafundësi. Në mënyrë të ngjashme, edhe mendimi i vdekjes krijon në shpirt një gjendje
të tillë, saqë dlirësia dhe puna shpirtërore në përgjithësi të paraqiten si të paarritshme,
(pra pa një mbarim). Këtë gjë na e vërtetoi edhe oshënari për të cilin u folëm pak më
sipër. Ata që e imitojnë, shtojnë frikë përmbi frikë, pa pushim, dersa të shterojë edhe
fuqia e eshtrave të tyre.
22. Le të sigurohemi se edhe kjo është një dhuratë e Perëndisë, në mes të të gjithë të
mirave të tjera. Mjafton të sjelli ndër mend, se edhe pse u afrohemi varreve, jemi pa
lot në sy dhe jo të mallëngjyer. Ndërkohë, që edhe pse nuk shohim një gjë të tillë,
dërrmohemi dhe mallëngjehemi në zemër.

23. Ai që u bë i vdekur për tokësoret, ai kujton sa herë vdekjen. Por ai që ruan lidhje me
tokësoret, nuk ka kohë për diçka të tillë, përdersa me anë të sjelljes së tij, kthehet në
armik të vetes.

24. Mos dëshiro tu tregosh të tjerëve me fjalë dashurinë tënde, por më mirë kërkoi
Perëndisë tua shfaqë ai, në mënyrë të fshehtë. Përndryshe nuk ka për të mjaftuar koha,
edhe për të folur, por edhe për të mbajtur pendimin dërrmues në zemër.

25. Mos u mashtro o punëtor i pamend, se do ta plotësosh kohën e humbur, me kohën

e ardhshme. Sepse koha e çdo ditë nuk mjafton për të përmbushur siç duhet,
detyrimet karshi Zotit.

26. Nuk është e mundur, tha dikush, nuk është e mundur të kalojmë me shpresëtari
ditën e sotme, nëse nuk e llogarisim si ditën e fundit të jetës tonë. Edhe është e
çuditshme se diçka të ngjashme thanë edhe filozofët grekë, të cilët e karakterizuan
filozofinë si “studim të vdekjes”.

Shkalla e gjashtë! Ai që e ngjiti, nuk bëhet më fjalë që të mëkatojë, përderisa fjala e

Shkrimit që thotë është e vërtetë: “Sill në mendje fundin e jetës tënde, e nuk ke për të
mëkatuar në jetë të jetëve”. (Sirahu 7,36)
 FJALIMI I SHTATE
Mbi vajtimin gëzimprurës
1.Vajtimi në Zotin është vajtimi i shpirtit, predispozita e zemrës së vuajtur, që nuk resht
së kërkuari me pathos, atë për të cilën është e etur. E për sa kohë nuk ia arrin një gjëje
të tillë, aq më tepër mundohet dhe e ngrah, duke i vrapuar prapa me qarje të hidhur.

2. Le ta karakterizojmë në këtë mënyrë: Vajtimi është një gozhdë e artë e shpirtit. Kjo
gozhdë është e zhveshur prej çdo lloj marrëdhënieje dhe lidhjeje tokësore dhe u ngul
prej hidhërimit të bekuar (në derën) e zemrës, për ta ruajtur atë.

3. Dërrmimi është një stërmundim i vazhdueshëm i ndërgjegjes, që me anë të rrëfimit

mendor arrin të freskojë zemrën e përflakur.

4. Rrëfim do të thotë të harrojmë natyrën tonë. Dikush për shkak të saj, “harronte edhe
të hante bukën e tij” (Psalmi 51:5).

5. Pendim është të privohesh prej çdo lloj ngushëllimi trupor, pa u hidhëruar fare.

6. Karakteristikë e atyre që përparuan disi në vajtimin e lumur është vetëpërmbajtja dhe

heshtja e buzëve. Ata që përparuan më shumë, fituan aftësinë për të mos u zemëruar
dhe për të mos e ushqyer përbrenda të ligën. Edhe ata, që arritën në përsosmëri, fituan
përulësinë, etjen për tu fyer, urinë e vullnetshme të hidhërimeve të pavullnetshme,
faktin, që nuk gjykojnë ata që mëkatojnë dhe fituan një zemërdhembshuri të madhe
ndaj tyre.
Të pëlqyer për Perëndinë janë të parët. Të denjë për tu lavdëruar janë të dytët. Por të
lumur janë ata që kanë uri për hidhërime dhe janë të etur për tu fyer. Sepse ata do të
ngopen me ushqimin, me të cilin nuk mund të ngopesh kurrë.
7. Kur fiton vajtimin, ruaje me tërë fuqinë tënde. Sepse para se ta fitosh atë
përfundimisht, humbet lehtë nga zhurmat dhe përkujdesjet e trupit dhe të rehatisë;
madje humbet për më tepër nga fjalamania, prirja për të bërë shaka, duke u shpërbërë
siç shkrihet qiriu nga zjarri.

8. Më i lartë se pagëzimi, na shfaqet burimi i lotëve pas pagëzimit (i lotëve të pendimit),

edhe pse kjo që po them, është disi e guximshme. Sepse pagëzimi na pastron prej të
këqiave tona të mëparshme, ndërsa pagëzimi mëkatet që bëjmë në vazhdim. Dhe të
parin, përdersa e morëm të gjithë në moshën e foshnjërisë, e ndyem. Kurse me
pagëzimin e dytë, pastrojmë të parin. E nëse njeridashja e Perëndisë nuk do tua kishte
falur njerëzve, të shpëtuarit do të kishin qënë të rrallë dhe të vështirë për tu gjendur.

9. Psherëtimat e zemrës dhe fytyra e nxirosur, thërresin fort tek Zoti. Lotët që vijnë prej
frikës, ndërmjetojnë. Edhe lotët që vijnë prej dashurisë së tërëshenjtë, na shfaqin, se
përgjërata jonë u pranua.

10. Përdersa asgjë nuk përshtatet me përulësinë se sa vajtimi, asgjë nuk është më e
kundërt me përulësinë, se sa të qeshurit.

11. Ta ruash fort gëzimhidhërimin e ëmbël, që vjen prej pendimit dërrmues të lumur
dhe ta kultivosh pa pushim dersa të të lartësojë prej tokësoreve dhe të të shfaqë të
pastër përpara Krishtit.

12. Të paraqesësh pa pushim brenda teje dhe të mendosh humnerën e zjarrit të errët,
shërbëtorët e padhembshur, Gjykatësin, që nuk do të ndjejë simpati dhe nuk ka për të
falur më, kaosin e pafund me flakët e nëndheshme, zbritjen e dhimbshme në të ndarat
dhe në vendet e nëndheshme e të frikshme.... e përfytyrime të ngjashme me këto. Në
këtë mënyra ka për tu larguar nga brenda nesh, epshi dhe shpirti ynë ka për tiu
bashkuar dlirësisë së paprishme. Pra ka për të pranuar përbrenda saj flakën e dlirësisë,
që është shumë më e ndritshme, (nga zjarri i dënimeve) se sa ajo vajtimit.

13. Qëndro me frikë kur lutesh dhe i përgjërohesh Perëndisë, si i dënuari para gjykatësit,
që edhe me prezencën e jashtme dhe me qëndrimin e brendshëm të shuash zemërimin
e Gjykatësit të drejtë. Sepse nuk duron ta lerë mënjanë pa e parë atë shpirt, që si
vejusha e shëmbëlltyrës qëndron përpara Tij e mbushur plot me dhimbje dhe e lodh të
Palodhshmin (Shih Luk 18 1-8).

14. Për atë, që fitoi dhuratën e lotit të brendshëm, , çdo vend është i përshtatshëm për
vajtimin. Ai që e ushtron edhe lotin e jashtëm, le të mos reshtë së gjurmuari dhe së
kërkuari vende dhe mënyrë të përshtatshme.

15. Thesari i fshehur është më i siguruar se ai, që ekspozohet në treg. Duke u bazuar në
këtë ikonë, le të kuptojmë ato që thamë më sipër.

16. Mos u sill si ata, që pasi varrosën të vdekurit e tyre, herë vajtojnë për ata dhe herë të
tjera dehen (në drekat për të vdekurit). Por tu ngjasësh të dënuarve në miniera, që
kamzhikohen në çdo moment prej xhelatëve.

17. Ai që herë jepet pas vajtimit dhe herë kënaqësisë e të qeshurave ngjan me atë, që
dëbon “bushtrën” e epshit duke i gjuajtur me bukë. Nga ana e jashtme duket sikur e
dëbon, kurse në të vërtetë e fton ti vijë pranë.
18. Të jesh mendjembledhur. Të mos të të pëlqejë të tregosh veten. Të vëzhgosh
zemrën tënde dhe të jesh i kthyer sa herë karshi saj sikur të ndodhesh në ndonjë
ekstazë, sepse demonët e kanë frikë këtë gjendje, siç hajdutët kanë frikë qentë.

19. Nuk është këtu, të dashurit e mi, dasma në të cilën jemi thirrur. Ai, që na thirri këtu,
na ftoi të mbajmë zi për veten tonë.

20. Disa ndërkohë që lotojnë, nuk tregojnë kurrfarë pëpjekje, që të kultivojnë gjatë asaj
ore të bekuar mendimin, që shkaktoi lotin. Por në mënyrë të pamenduar dhe pa i dhënë
rëndësi atij çasti, e anashkalojnë. E nuk mendojnë se lot pa shkak dhe pa kuptim, nuk ka
vend në qëniet logjike, por u ka hije vetëm atyre pa mend. Loti lind prej disa
mendimeve. E mendimet kanë si nënë të tyre mendjen logjike.

21. Të shtrirët tënd në krevat le të jetë një shëmbëllim i shtrirjes në varr dhe atëherë do
të flesh më pak kohë. Edhe shijimi i ushqimit në tavolinë, le të të kujtojë trupin tënd, që
ka për tu kthyer në një ushqim të hidhur për krimbat e në këtë mënyrë ke për të ngrënë
më pak. E kur të pish ujë të mos e harrosh etjen e flakës së ferrit, kështu do ta kufizosh
këtë dëshirë të natyshme.
E kur Jerondi do të na ofrojë shnderimin e nderuar, qortimin dhe ndëshkimin, le të
mendojmë vendimin e tmerrshëm të Gjykatësit. Atëherë ai hidhërim i pamend, ajo
hidhësirë që do të futet përbrenda nesh, do ta shkatërrohet me thikën me dy prehe, me
butësinë dhe durimin.

22. Me kalimin e kohës, thotë Jovi, (14:11)- “deti tërhiqet pak e nga pak në brendësi të
tij”. Në mënyrë të ngjashme, me kalimin e kohës dhe me durim pak e nga pak, mbillen
përbrenda nesh dhe përsosen gjërat e mësipërme.
23. Kujtimi i zjarrit të përjetshëmv le të flejë çdo mbrëmje me ty dhe le të zgjohet në
mëngjes me ty. Në këtë mënyrë nuk ka për të të pushtuar kurrë plogështia në kohën e
psalmodisë.

24. Rroba jote e zezë le të të nxisë në ushtrimin e zisë. Natyrisht të gjithë vajtojnë të
vdekurit, e mbajnë rroba të zeza. Nëse nuk vajton deri më tani, të paktën të vajtosh për
këtë arsye, (për faktin që mban të zeza). Por nëse ti vajton, shtoje vajin dhe zinë tënde,
sepse e braktise jetën komode, për shkak të mëkateve të tua dhe u detyrove të
përqafosh jetën e ashpër murgjëore të vajtimit.

25. Sikundër në të gjithë të tjerat, kështu edhe në rastin e lotëve Gjykatësi i mirë dhe i
dretë, merr parasysh edhe predispozicionin tonë të brendshëm dhe fuqinë e gjithsecilit.
Pashë pikëza të vogla, që derdheshin me dhimbje njësoj si gjak. Dhe pashë burime
lotësh, që derdheshin pa vështirësi. Unë të paktën, i vlerësova luftëtarët në bazë të
dhimbjes së tyre dhe jo në bazë të sasisë së lotëve. Edhe Perëndia mendoj se do ti
gjykonte në mënyrë të ngjashme.

26. Atyre që ndodhen në pendim, nuk u shkon për shtat të theologjisojnë, sepse
zakonisht theologjia e shpërndan vajtimin. Meqë ai që theologjizon është njësoj sikur të
qëndrojë i ulur në fron mësuesi, kurse ai që vajton, “rri i veshur me thes përmbi pleh”. E
mendoj se këtë kishte ndërmend Davidi, i cili edhe pse ishte një i urtë dhe mësues, kur
vajtonte për mëkatet e tij, iu përgjigjej atyre, që e lusnin të psalte: “Si ti këndoj këngë
Zotit në dhe të huaj?. Pra në tokën e pasionshmërisë”. (Shih Psalm ρλστ 4).

27. Disa prej krijesave janë të vetë-lëvizshme dhe disa vihen në lëvizje prej të tjerave. E
njëjta gjë ndodh edhe me pendimin dërrmues, (herë vjen vetë dhe herë kërkohet
përpjekja dhe shtrëngimi ynë). Por kur, shpirti ynë të dërrmohet dhe të pendohet, pa
kurrfarë përpjekje nga ana tonë, e të njomet dhe të zbutet nga lotët, le të vrapojmë të
shfrytëzojmë rastin e dhënë.
Sepse kjo do të thotë se Zoti na vizitoi, pa e ftuar ne dhe na dha sfungjerin e hidhërimit
të pëlqyer prej Perëndisë dhe ujin freskues të lotëve shpresëtarë, për të fshirë
dorëshkrimin e mëkatave tona. Ruaje këtë gjendje, ruaje si beben e syrit, dersa ajo të
largohet vetë, sepse është më e fortë dhe rezultative, në krahasim me atë, që krijohet
nga zelli dhe përpjekja jonë.

28. Nuk e fitoi bukurinë e vajtimit, ai që vajton, kur do, por ai, që vajton për arsyen që
do. As ai që vajton për atë që do, por ai që vajton, sikundër e do Perëndia.

29. Shumë herë vajtimi sipas Perëndisë, përzjehet me lotin e pavyer të lavdidashjes.
Këtë kemi për ta njohur, në mënyrë të sukseshme dhe shpresëtare, kur e kapim veten të
vajtojë dhe në të njëjtën kohë të veprojë me ligësi dhe djallëzi.

30. Pendim në kuptimin e plotë të fjalës, do të thotë, që murgu të ketë në shpirtin e tij,
dhimbjen, që nuk shpërqëndrohet kurrë, pa i lejuar vetes kurrfarë ngushëllimi. E vetmja
gjë, që mendon vazhdimisht është largimi nga kjo jetë. Dhe ajo që ngelet si ujë freskues
është ngushëllimi i Perëndisë, i cili ngushëllon të përulurit. (2Kor 7:6).

31. Ata që fituan ndjesinë e vërtetë të vajtimit përbrenda zemrës, urryen edhe vetë
jetën e tyre, si shkak të mundimeve, të lotëve dhe të dhimbjeve. Trupi i tyre e përbuzën
si një armik.

32. Kur tek ata që duken se vajtojnë në Perëndinë, dallojmë inat ose kryelartësi, le të
kuptojmë se lotët e tyre vijnë prej pasioneve demoniake, sepse çfarë lidhjeje ka errësira
me dritën- na thotë Shkrimi i Shenjtë. (2Kor. 6:14).
33. Pjellë e pendimit të rremë është mendimi i lartë për veten, kur pendimi i lavdëruar
ka si shenjë të tij ngushëllimin. Siç zjarri djeg dhe zhduk kallamat, në të njëjtën mënyrë
zhduk çdo papastërti të jashtme dhe të brendshme.

34. Fjalimi mbi lotët karakterizohet prej shumë etërve disi i paqartë, i errët dhe i
vështirë për tu shpjeguar. Madje kjo ëshë më tepër e vështirë kur bëhet fjalë për lotët e
fillestarëve. Thonë se shkaqet që i lindin ato janë të shumta dhe të ndryshme. Pra e
kanë origjinën nga temperamenti vetiak, nga hiri i Perëndisë, nga hidhërimi demoniac,
nga hidhërimi i mirë, nga lavdidashja, kurvëria, dashuria, kujtimi i vdekjes dhe nga
shumë të tjera.

35. Le të provojmë me frikë Perëndie dhe le të dallojmë cilësitë e këtyre lotëve. Dhe le
të përpiqemi të kultivojmë lotët e pastër dhe të sinqertë, që burojnë nga kujtimi i
vdekjes sonë. Në këto lotë nuk ka vend as mendimi i lartë për veten, as vjedhja prej
djallit, por zë vend katharsis, përparimi në dashurinë e Perëndisë, shpëlarja nga mëkatet
dhe papasionshmëria.

36. Të fillojë dikush që vajton, me lotë të lavdëruar dhe të mbarojë në ato që janë të
këqia, nuk është dhe aq e çuditshme. Por që të fillojë me lot, që e kanë zanafillën e tyre
prej pasioneve apo prej temperamentit dhe ti shndërrojë ato në shpirtërore, është me
të vërtetë diçka e denjë për tu lavdëruar. Këtë e dinë e mirë ata që priren nga
lavdidashja.

37. Mos i beso burimet e lotëve të tu, para se të fitosh pastrimin e plotë. Nuk mund të
pranojmë si të mirë verën, që e futëm në fuçi, menjëherë pasi e shtypëm rrushin.
Sigurisht të gjitha lotët në Zotin janë të dobishme. Askush nuk ka kundërshtime për këtë
gjë. Por se cila është dobia e tyre këtë do ta dimë në çastin e vdekjes sonë.

38. Ai që e kalon jetën e tij me vajtim sipas Perëndisë, nuk resht së festuar kurrë përdita.
Por atë që feston vazhdimisht nga ana materiale dhe trupore, e pret një vajtim i
përjetshëm.

39. Nuk mund të kenë gëzim të dënuarit e burgjeve. As murgjit e vërtetë nuk kanë
panaire. Prandaj edhe ai që kishte vajtim aq të mirë, thonte me psherëtimë: “Nxirr
shpirtin tim prej burgut (Psalm 141:8), që të ngazëllohem në dritën tënde të patreguar
dhe të papërshkrueshme”.

40. Të bëhesh si një mbret në zemrën tënde, i ulur në fronin e lartë të përulësisë. Ta
urdhërosh të qeshurën të largohet prej teje dhe të largohet menjëherë. Të urdhërosh të
qarën të afrohet dhe të vijë menjëherë. Ti thuash shërbëtorit tënd trupit, që është
njëkohësisht edhe tiran, të kryejë një vepër dhe ta kryejë menjëherë.

41. Ai që veshi vajtimin e lumur dhe të hirshëm, si një rrobë dasme, ai e njohu të
qeshurën shpirtërore të shpirtit. Cili është ai murg, që e harxhoi kohën e tij në një
mënyrë kaq të pëlqyer për Perëndinë në jetën e tij murgjërore, saqë as një ditë e as një
orë, as një çast të mos e harxhojë në mënyrë të dëmshme, por e ofron tek Zoti, me
mendimin se është e pamundur të njëjtën ditë ta jetojë dy herë në jetën e tij.

42. I lumur është murgu që arriti në pikën të shikojë fuqitë ëngjëllore me sytë e shpirtit
të tij. Por i pamposhtur është me të vërtetë murgu që pa pushim e njom fytyrën e tij me
përroin e lotëve të tij, që dalin nga sytë me kujtimin e vdekjes dhe të mëkateve të tij.
Nuk vështirësohem madje të besoj, se nga gjendja e dytë erdhi e para.
43. Takova disa lypës dhe të varfër që nuk kishin turp dhe që me ca shaka, jo vetëm
zbusnin edhe zemrat e mbretërve por edhe i bënin që të ndjenin dhembshuri për ata.
Takova përsëri njerëz të varfër në virtyte, të cilët përdornin fjalë përulësie dhe të
dëshpërimit të errët, të nxjerra nga thellësia e zemrës së tyre të dëshpëruar. Me këto
fjalë, pa turp dhe me këmbënguljem i thërrisnin mbretit qiellor dhe arrinin me dhunën e
tyre të dhunonin natyrën hyjnore dhe mirësinë që s’mund të shkelet.
44. Ai që krenohet përbrenda tij për lotët e tij dhe gjykon me mendje ata që nuk lotojnë,
ngjason me atë që kërkoi nga mbreti armë kundër armiqve të tij dhe me këtë vrau veten
e tij.

45. Perëndia, të dashurit e mi, nuk ka nevojë për lotë, as dëshiron të vajtojë njeriu nga
dhimbja e zemrës. Përkundrazi i pëlqen ta shikojë të ngazëllohet dhe të gëzohet së
brendshmi nga dashuria e tij për Atë.

46. Vrite mëkatin dhe atëherë do të jenë të tepër lotët e dhimbjes në sytë e tu. Ku nuk
ka plagë nuk nevojitet bisturia. Tek Adami nuk kishte lotë qysh nga para shkeljes së tij,
sikundër edhe tek të drejtët pas ngjalljes së të vdekurve, përdersa mëkati do të
shfuqizohet dhe nuk do të ketë më as dhimbje, as hidhërim as psherëtimë”. (Prof.Isaia).

47. Pashë tek disa vajtim. Pashë edhe të tjerë që vajtonin sepse nuk kishin vajtim. Këta
edhe pse në realitet kanë vajtimin, jetojnë sikur të mos e kenë dhe me këtë injorim të
mirë, ngelen të siguruar (nga demoni i lavdidashjes). Dhe për këta është thënë në
Shkrim: “Zoti i bën të urtë të verbrit” (Psal rme 8).

48. Shumë herë, zakonisht tek ata që janë më sipërfaqësorë, edhe lotët shkaktojnë
krenim. Prandaj edhe nuk u jepen disave, që me anë të privimit dhe të kërkimit të tyre
të vajtojnë si të mjerë dhe të dënojnë veten, të mbushur plot me psherëtimë dhe çehre
të vrerosur e hidhërim shpirti, shoqëruar me mërziti të thellë dhe vështirësi. E në këtë
mënyrë plotësohet pa rrezik mungesa e vajtimit, edhe sikur ata të mendojnë se nuk
kanë interes për këto gjëra.

49. Nëse do të tregohemi të kujdesshëm, do të shikojmë demonët të na luftojnë në një

mënyrë qesharake: Kur jemi të ngopur, na krijojnë dërrmim në shpirt dhe përkundrazi
kur kreshmojmë na ngurtësojnë. Këtë e bëjnë për ta mashtruar me lotët e gënjeshtërt
dhe në këtë mënyrë na hedhin në shijime të kënaqësisë, që është nëna e pasioneve.
Nuk duhet pra ti dëgjojmë, por përkundrazi të bëjmë të kundërtën.

50. Unë kur mendoj rreth cilësisë së pendimit, ngelem pa fjalë. Si është e mundur ajo që
quhet vajtim dhe hidhërim është e gërshetuar me gëzimin dhe harenë, sikundër është
mjalti me dyllin!
E çfarë mësojmë prej kësaj gjëje? Se pendimi dërrmues është në vetvete dhuratë e Zotit.
E në shpirtin që pendohet ekziston një kënaqësi e vërtetë, sepse vetë Perëndia me një
mënyrë mistike, i ngushëllon ata që janë me zemër të përulur.
Për të fituar pendimin e vërtetë, të pastër dhe dhimbjen e dobishme, (pasi edhe të
kundërtat mësojnë), le të dëgjojmë një tregim të dobishëm dhe të dhimbshëm:
Këtu jetonte një murg, emri i të cilit ishte Stefan, që kishte përqafuar jetën e vetmuar
dhe hesikaste. Ai u përpoq për shumë vjet në palestrën monakale. Ishte i zbukuruar me
kreshmë e veçanërisht me lotë e me arritje të tjera. Kishte qelinë e tij në anën e pjerrët
të këtij mali, në pikën ku ndodhet shpella e Profetit Ilia.
Ky vëlla pra shkoi në vendin ku jetonin heremitët, i quajtur Sidis, për një pendim më të
vërtetë dhe të mundimshëm. Jetoi aty për disa vjet me privime të jashtëzakonshme,
meqë vendi nuk të ofronte ngushëllim dhe ishte thuajse i pafrekuentuar nga njerëzit. –
ishte larg shtatëdhjetë milje nga kështjella. Paskëtaj në fund të jetës, jerondi u ngjit në
qelën e tij, nën Majën e Malit. Kishte me vete edhe dy nxënës, nga Palestina, njerëz
shumë besimtarë, të cilët i ruajtën qelën para se të kthehej.
Pasi kaluan disa ditë, ai u sëmur, e për shkak të kësaj sëmundjeje, u largua dhe nga kjo
botë. Një natë para se të vdiste, ra në ekstazë dhe me sytë e hapur, vinte re majtas
djathas të shtratit të tij. Ishte njësoj sikur po e merrnin në hetim disa njerëz të panjohur-
ai jepte përgjigje dhe e dëgjonin të gjithë ata që ndodheshin pranë tij. Herë thoshte: “Po
është e vërtetë, por unë kam kaq vjet që kam kreshmuar në lidhje më këtë gjë”. Herë të
tjera thoshte: “Jo. Është gënjeshtër, këtë nuk e kam bërë”. Pas pak e dëgjonin teksa
përgjigjej përsëri: “Këtë e bëra me të vërtetë, por qava, bëra shërbime dashurie për ta
shlyer”. Ose: “Keni shumë të drejtë që më akuzoni, kam bërë si thoni. Nuk kam se çfarë
të them, Perëndia është i mëshirshëm”.
Me të vërtetë ishte një pamje e frikshme dhe e tmerrshme. Një gjyq i padukshëm dhe i
pamëshirshëm. E gjëja më e frikshme ishte se e gjykonin për gjëra, që nuk i kishte bërë.
Ai hesikast dhe eremit për disa gjëra- për fat të keq- pohonte se i kishte bërë dhe se nuk
mund të bënte dot asgjë. Dhe kishte dyzet vite që jetonte si murg, pa i munguar as loti!
Sa keq, e përsëris sa keq! Ku është atëherë zëri i profetit Jezekiel që thotë: “Tha
Perëndia, aty ku do të gjej, aty do të të gjykoj”. (Jezek. Lg 12-16)
Por nuk arriti të përdorë as një shfajësim të tillë. Përse vallë? E panjohur. Le të ketë lavdi
Perëndia, që i di të gjitha gjërat. Është me vend të themi edhe këtë gjë: Ky murg- ma
pohuan dëshmitarë jo të gënjeshtërt- në shkretëtirë (kishte kaq shumë hir), saqë
ushqente me dorën e tij një leopard.
E ndërkohë që gjyqi ishte në vazhdim e sipër, shpirti e la trupin, pa lënë ndonjë shenjë
për gjykimin përfundimtar, për vendimin ose për fundin e gjykimit.

51. Vejusha që humbi burrin e saj dhe që ngeli me djalin e saj të vetëm, këtë të fundit e
ka si ngushëllimin e vetëm, pas Zotit. E njëjta gjë ka vlerë për shpirtin që mëkatoi, nuk ka
asnjë ngushëllim tjetër përveç Zotit në çastin e vdekjes, përveç mundimit të grykës,
(kreshmës pra) dhe lotëve. Ata që vajtojnë në këtë mënyrë, nuk do të psalin kurrë dhe
as do të shpërthejnë me brohoritje himnesh, sepse të gjitha këto e zhdukin vajtimin.
Nëse përpiqesh me anë të këtyre të fitosh vajtimin, dije se gjendesh larg arritjes së
qëllimit tënd. Sepse vajtim do të thotë, gjendje e vazhdueshme dhe e përhershme e
dhimbjes në një shpirt që ka marrë flakë (nga dashuria hyjnore)

Tek shumë vetë vajtimi ekzistoi si pararendës i papasionshmërisë së lumur, sepse e

parazbukuroi shpirtin dhe fshiu e dogji materialin e mëkateve dhe të pasioneve.

52. Një punëtor i sprovuar i këtij vajtimi gëzimprurës të lavdëruar më tregoi ngjarjen e
mëposhtme: “Shumë herë kur isha gati për tu tërhequr nga lavdia e kotë apo zemërimi
dhe llupësia, mendimi i vajtimit protestonte përbrenda meje dhe më pëshpëriste: “Mos
u mburr në të kotë se kam për të të braktisur”. E njëjta gjë ndodhte edhe me pasionet e
tjera. Dhe unë i përgjigjesha: “Nuk do të të tregohem i pabindur, dersa të më
udhëheqësh para Krishtit”.

53. Thellësia e humnershme e vajtimit shikon ngushëllimin (që vjen nga Perëndia). Dhe
pastërtia e zemrës pranon ndriçimin hyjnor. Ndriçim do të thotë një energji e
papërshkrueshme, e cila kuptohet pa u kuptuar dhe që shikohet pa u parë. Ngushëllim
do të thotë, lehtësimi i shpirtit të një njeriu të vuajtur, i cili si një foshnjë në këtë çast,
edhe qan përbrenda tij por edhe thërret me gëzim. Kuptim do të thotë ripërtëritja e
shpirtit që ra për shkak të hidhërimit, me anë të ndryshimit të mrekullueshëm të lotëve
të dhimbjes në lot jo të dhimbshëm.

54. Lotët e vdekjes lindin frikën. Frika lind afobinë e në këtë mënyrë del gëzimi në pah.
E kur mbaron gëzimi, që nuk përfundon, del lulja e dashurisë së bekuar.
55. Kur gëzimi vjen në shpirtin tënd, ta largosh me dorën e përulësisë. Sepse nuk duhet
të jesh i lehtë në të pranuar se mos pranon ujkun në vend të bariut.

56. Mos u ngut të arrish në teori hyjnore, ndërkohë që nuk i ka ardhur ende koha. Më
mirë lejo të të gjuajë ajo dhe të arrijë vetë bukuria e përulësisë tënde, kur do të
bashkohet me ty me martesë të përjetshme të tërëdlirë.

57. Në fillimet, kur fëmija shikon babain e vet, mbushet me gëzim. Por kur prindi
mungon me qëllim për një farë kohe dhe paskësaj kthehet në shtëpi, atëherë fëmija
është e mbushur edhe me gëzim por edhe me hidhërim. Me gëzim sepse pa atë që
dëshironte dhe me hidhërim sepse u privua për kaq kohë nga bukuria e fytyrës së tij.

58. Nëna fshihet disa herë nga foshnja e saj dhe ndërkohë që ajo e kërkon duke qarë,
nëna gëzohet. Në këtë mënyrë foshnja mëson se si të ngjitet sa herë pranë nënës së saj
dhe merr zjarr shpejt dashuria që ajo ka për nënën e saj. “Ai që ka veshë për të dëgjuar,
le të dëgjojë”, (Matth 11:15) thotë Zoti.

59. Ai që mori vesh për dënimin me vdekje të tij, nuk interesohet më se si të programojë
ndjekjen e shfaqjeve të ndryshme teatrale. Dhe ai që vajton me të vërtetë, nuk do të
mendojë kurrë kënaqësinë ose lavdinë, apo inatin dhe ndezjen e zemërimit.

60. Vajtim do të thotë gjendjen e dhimbjes në shpirtin që vajton. Kjo dhimbje lind
përdita dhimbje përmbi dhimbje, si gruaja “që lind dhe ka dhimbje”.

61. Zoti është i drejtë dhe i shenjtë. Dhe atij që ushtrohet rregullisht në qetësi, i fal
pendim dërrmues në mënyrë analoge. Dhe atij që ushtrohet në bindje në mënyrë të
rregullt, në të njëjtën mënyrë e gëzon përdita. Ai që nuk jeton në pastërti dhe i
pangatërruar njërën nga këto dy ushtrime, ai është i privuar nga vajtimi.

62. Largoje “qenin” që të afrohet, kur ti vajton me të madhe për mëkatet e tua dhe të
thotë se Perëndia është i pamëshirshëm dhe i ashpër në zemër. Sepse po të vëresh
taktikën e tij, do të konstatosh se para kryerjes së mëkatit, ta paraqet Perëndinë të
dhembshur dhe falës.

63. Angazhimi këmbëngulës dhe ushtrimi në virtyt krijon kultivimin e vazhdueshëm të

vajtimit. Kultivimi i vazhdueshëm të çon në shijimin e tij. Dhe atë që shijojmë dhe ia
ndjejmë vlerën e saj, është e vështirë të na e marrin.

64. Sado i lartë të jetë jeta jonë asketike, në rast se nuk ka dhimbje në zemrën tonë, ajo
rezulton e rreme dhe e padobishme.

65. Duhet me patjetër për ta thënë në këtë mënyrë, sa u ndyen pas pagëzimit, duhet të
heqin ziftin nga duart e tyre, me zjarr dhe me vaj, pra me flakën që nuk pushon të
zemrës së tij dhe me vajin e dhembshurisë hyjnore.

66. Pashë në shumë vetë një cak ekstrem të pendimit. Të nxjerrin pra nga goja e tyre
gjak, që dilte nga zemra e tyre e hidhëruar dhe e plagosur. Dhe më erdhi në mendje
fjala e psalmistit që thotë: “U plagosa dhe zemra ime u tha posi bari”.

67. Lotët e frikës të Perëndisë përmbajnë brenda tyre frikën dhe masat parandaluese.
Por lotët e dashurisë, para përftimit të dashurisë së përsosur, janë disi të ekspozuara
ndaj rrezikut. Kjo mundësi përjashtohet nëse flaka e bekuar e dashurisë gjatë kohës së
veprimit të saj e flakëron zemrën jashtë mase. Është e denjë për tu lavdëruar se lotët e
frikës, gjë që janë më e ulët dhe e përulët, janë më të sigurta në kohën e tyre nga lotët e
dashurisë.

68. Ekzistojnë substanca që thajnë plagët e lotëv tanë dhe të tjera që krijojnë për më
tepër burime të llumit dhe lindin shumë përbindësha. Dhe shembull i kësaj është Loti që
kreu marrëdhënie të paligjshme me bijat e tij dhe tjetri djalli, që ra nga gjendja e tij
ëngjëllore.

69. Është e madhe e liga e armiqve tanë. Nënat e virtyteve i kthejnë në nënat e të
këqijave! Edhe shkaqet e përulësisë i bëjnë shkaqe të kryelartësisë.

70. Shumë herë mendjen tonë e çon drejt pendimit edhe vendi ku ndodhemi por edhe
pamja që kemi para syve tanë. Le të të bindin për këtë Zoti, Ilia dhe Joani, të cilët
luteshin më vete në vende të veçuara.

71. Takova shumë herë brenda zhurmës së qyteteve lotë. Ishin për të na shtyrë drejt
botës, me idenë se nuk dëmtohemi aspak prej zhurmës. Këtë qëllim kishin demonët e
ligj.

72. Një fjalë shumë herë ishte e aftë për të shpëndarë vajtimin. Por është e habitshme
se si nuk arriti dot një fjalë tjetër për ta mbledhur dhe për ta përqëndruar në shkallën e
mëparshme.

73. Nuk do të akuzohemi o vëllezërit e mi, nuk do të akuzohemi kohën e vdekjes sonë,
përse nuk bëmë mrekulli ose përse nuk theologjizuam apo përse nuk u bëmë soditës.
Por është e sigurt se do ti japim llogari Perëndisë përse nuk vajtuam në çdo moment.
Shkalla e shtatë! Ai që u bë i denjë për tu ngjitur le të më ndihmojë edhe mua, pas me
shkallën e shtatë shpëlau njollat e jetës së tanishme!

Fjalimi i tetë

Mbi moszemërimin
1. Si uji që derdhet, pak e nga pak mbi zjarrin dhe e shuan fare, kështu edhe loti i
mbajtjes zi të vërtetë e shuan flakën e inatit dhe të zemërimit të ndezur. Prandaj edhe
ato i vendosëm më rradhë, njërin më parë dhe tjetrin më pas.
2. Moszemërim do të thotë një dëshirë e pangopur për të pësuar shnderime, e
ngjashme me dëshirën e lavdidashësve për të dëgjuar lavdërime. Moszemërim do të
thotë fitore kundër natyrës njerëzore, që shfaqet me të qënurit i pandjeshëm ndaj
fyerjeve dhe që fitohet me përpjekje dhe djersë.
3. Butësi do të thotë që shpirti të ngelet i paturbulluar dhe i palëvizshëm, si ndaj
shnderimeve ashtu edhe ndaj lavdërimeve.
4. Fillimi i moszemërimit është heshtja e buzëve, ndërkohë që zemra ndodhet në tallaz.
Mjeti është të heshtin mendimet, ndërsa shpirti është i trazuar. E në fund, të
mbizotërojë në detin e shpirtin, një paqe e përhershme dhe e thellë, sado të fryjnë erëra
të papastra.
5. Zemërim do të thotë të ruash brenda teje vazhdimisht ndonjë urrejtje, të kujtosh pra
të ligën që të është bërë. Zemërim do të thotë të dëshirosh të hakmerresh mbi atë që të
ka ngacmuar.
6. Vrer do të thotë ndezja e zemrës, që ndodh sa hap e mbyll sytë. Hidhërim do të thotë
një lëvizje e brendshme e privuar nga çdo lloj kënaqësie dhe që ndërtohet brenda
shpirtit.
7. Inat do të thotë një sjellje që ndryshon lehtësisht dhe që merr zjarr lehtë e shëmtim i
shpirtit.
8. Sapo del drita, errësira largohet. Sapo “bie erë” paksa përulësi, çdo hidhërim dhe inat
largohet menjëherë. Disa, ndërsa janë të ndryshueshëm lehtësisht në sjelljen e tyre për
shkak të inatit, megjithatë tregohen neglizhentë të përkujdesen për shpirtrat e tyre. E
nuk e dëgjojnë të mjerët atë që tha: “Vrulli i inatit e çon njeriun në rënie”. (Urtësia e
Sirahut 1:22)
9. Një lëvizje e papritur e një mulliri mund të bluajë më tepër fryt dhe grurë të shpirtit se
sa lëvizja e ngadaltë e një mulliri tjetër përgjatë gjithë ditës.
10. Një rënie e beftë zjarri nga era e fortë mund të djegë dhe të shkatërrojë fushën e
shpirtit më tepër se sa zjarri i vogël që digjet me ngadalë.
11. Nuk duhet t’u shpëtojë nga vëmendja o të dashurit e mi, se për një kohë të caktuar,
demonët fshihen dhe nuk na sulmojnë për një copë herë. E këtë gjë e bëjnë që ne të
viem në neglizhencë duke i quajtur si të vogla, pasionet e mëdha e në këtë mënyrë ne të
biem në një sëmundje të pashërueshme.
12. Një gur me shumë maja të mprehta dhe gunga, kur goditet dhe përplaset me gurë të
tjerë, thyen të gjitha pikat e tij të befta dhe të ashpra, duke u bërë i rrumbullakët. E
njëjta gjë ndodh me shpirtin inatçor dhe të vrazhdë, kur shoqërohet dhe jeton bashkë
me njerëz të tjerë të ashpër dhe inatçorë. Ky shpirt, në kësi rastesh do të pësojë një nga
të dyja: ose do të durojë dhe do të shërojë plagën e tij; ose do të largohet duke e njohur
dobësinë e tij: dobësinë që ia tregoi më së miri largimi i tij joburrëor.
13. Inatçor do të thotë të bëhesh epileptik me dashjen tënde dhe të shtrihesh përdhe
për hir të zakonit të lig që ti nuk e do dhe të dërrmohesh fare.
14. Atyre që pendohen, nëse ka ndonjë gjë që nuk iu shkon fare, është tronditja për
shkak të mëkatit. Sepse pendimi dhe kthimi kanë nevojë për shumë përulësi, kurse inati
tregon se njeriu që e ka, është kryelartë.
15. Nëse kufiri i butësisë së plotë është ta shikosh me dashuri dhe qetësi të brendshme
njeriun që të ngacmon, atëherë me siguri caku i fundit i inatit është kur ti zihesh me një
njeri të tillë me fjalë të ndryshme dhe lëvizje kafshërore, ndërkohë që vëllai nuk është i
pranishëm përpara teje.
16. Nëse Shpirti i Shenjtë quhet dhe është “paqe e shpirtit”, kur zemërimi “turbullim i
zemrës”, atëherë asgjë tjetër nuk e pengon më tepër praninë e tij përbrenda zemrës
sonë se sa inati.
17. E dim se janë të shumtë bijtë e inatit. E të gjithë janë të tmerrshëm, por një prej tyre,
që e lind pa e dashur, edhe pse i panjohur, është i dobishëm: Pashë njerëz, që ndezën
maninë e inatit dhe nxorrën prej tyre si të vjellë, mbajtjen përbrendda të së ligës për
shumë kohë. Kështu me anë të një pasioni, ata u çliruan nga një pasion tjetër. E
hidhërimi i tyre i mbajtur për shumë kohë u shpërbë! Sepse ai që i hidhëroi, ose kërkoi
të falur ose u dha shpjegimet e kërkuara.
Përkundrazi pashë të tjerë, që në një mënyrë të papranueshme, treguan se ishin gjoja të
mëshirshëm. Në këtë mënyrë, ata depozituan me anë të heshtjes së tyre, ruajtjen
përbrenda tyre të së keqes. Këta i mëshirova më tepër se sa të parët, sepse me bojën e
ruajtjes së të ligës, ata e dëbuan nga shpirti i tyre pëllumbin, (pra paqen dhe hirin e
Shpirtit të Shenjtë).
18. Nevojitet të tregojmë shumë kujdes për gjarprin e inatit. Sepse e ndihmon edhe vetë
natyra jonë, siç edhe gjarpri i pasionit trupor. Pashë disa që u zemëruan dhe nga
hidhërimi i tyre harruan të hanë. Me këtë vetëpërmbajtje të tillë ata morën si helmin e
parë, ashtu edhe helmin e dytë.
Përkundrazi pashë të tjerë, që u pushtuan nga shkaku gjoja i bekuar i inatit dhe ranë në
grykësi. Kështu nga gropa ranë në greminë. Por pashë edhe të tjerë, të urtë, që si mjek
të mirë ata ruajtën rrugën e mesit dhe duke ngrënë ushqim në masë të rregullt, u
ngushëlluan dhe përftuan shumë dobi.
19. Disa herë psalmodia, kur bëhet me masë, e zbut jashtë mase inatin. E disa hirë, kur
nuk ka masë dhe bëhet kohë e pa kohë, krijon epsh. Prandaj le ta përdorim në përputhje
me rastet, me të cilat përballemi.
20. Një herë u ndodha për shkak të një nevoje jashtë një qele heremitësh. Ndërkohë që
qëndroja aty, i dëgjoja të luftojnë të mbushur me hidhërim dhe inat kundër dikujt, që
nuk ndodhej aty- ai i kishte hidhëruar në diçka. Ata, njësoj disa thëlleza në kafaz, i
hidheshin në fytyrë sikur të ishte aty i pranishëm. Ajo që i këshillova për hir të
interesimit shpirtëror, ishte të braktisnin jetën heremite, që të mos ktheheshin nga
njerëz në demonë.
Pashë përsëri disa të tjerë me zemër të nënshtruar tek kurvëria dhe tek grykësia. Ata
dukeshin të mbushur me butësi dhe mirësjellje lajkatare, me dashuri vëllazërore dhe me
afrimitet të rremë. Ajo që i këshillova, ishte të jetonin jetën heremite- që është brisku
kundër dëshirimit trupor dhe grykësisë- që të ktheheshin nga njerëz të logjikshëm në
kafshë pa logjikë.
Por disa më thanë se ata tërhiqeshin në mënyrë të vajtueshme në të dyja këto të këqia,
(në inat dhe në epsh). Këta i ndalova rreptësisht të kishin programin e tyre. Dhe i
këshillova miqësisht jerondëve të tyre që t’u caktonin herë një mënyrë jetese (atë të
manastirit me jetë të përbashkët) dhe një herë tjetër jetën heremite. E u thashë të ulnin
kokën në çdo gjë dhe t’i bindeshin mbikqyrësit të tyre shpirtëror.
21. Epshori dëmton dhe shnderon me dorën e tij veten e tij. Ndoshta edhe
bashkëfajtorin e tij. Kurse inatçori, mjaft herë njësoj si një ujk, e ngre peshë tërë grigjën
dhe plagos shumë shpirtra të përulur.
22. Është e rëndë që syri i zemrës të tronditet nga inati, të ndodhë ajo që thotë
Psalmisti: “U trondit prej inatit syri im” (Psalm.6:8). Por është e rëndë të shfaqet me
buzët vrulli i brendshëm i inatit. Kjo që të shfaqet edhe me përdorimin e forcës, kjo
është një diçka armike dhe e huaj me jetën murgjërore, ëngjëllore dhe hyjnore.
23. Nëse dëshiron apo nëse mendon se duhet të heqësh gozhdën nga syri i tjetrit, ki
kujdes se mos në vend të darëve mjekësore përdor ndonjë tra, kështu që do të hapësh
ose do të shkatërrosh syrin për fare. Tra është fjala e rëndë dhe mënyrat e të sjellurit të
pahijshme. Kurse mënyra tjetra, (dara mjekësore), është doktrina e dhënë me
dashamirësi dhe qortimi i bërë me mirësi dhe durim. Apostulli thotë: “qorto, dëno,
këshillo” (2Tim 4:2), por nuk thotë godit. Nëse edhe kjo është e nevojshme, duhet bërë,
por jo nga ty.
24. Le të analizojmë dhe do të konstatojmë se shumë njerëz inatçorë, kryejnë me
gatishmëri kreshmën, agripninë dhe jetën hesikaste. E kjo gjë ndodh sepse demoni i
shtyn me preteksin e pendimit dhe të vajtimit në ato gjëra, që rrisin dhe e ngacmojnë
pasionin e tyre.
25. Nëse një ujk, (pra një murg i egër dhe inatçor), me ndihmën e një demoni, do të
turbullojë grigjën, atëherë një vëlla që është i mbushur domosdoshmërisht me urtësinë
hyjnore, si një kacek i mbushur me vaj, me ndihmën e një ëngjëlli mund të ndalojë valën
dhe të qetësojë anijen. Ky vëlla do të marrë nga Perëndia aq shumë rrogë, aq sa i pari ka
për t’u dënuar e në këtë mënyrë do të bëhet një shembull për të gjithë njerëzit dhe
shembull për përfitim shpirtëror.
26. Fillimi i të mospranimit të së ligës, është të pranuarit e shnderimeve me hidhërim të
brendshëm dhe me dhimbje. Mjeti për tu pranuar pa hidhërim. E në fund fare, nëse ka
një fund, të konsiderohen si lavdërime. Gëzohu i pari. Fuqizohu i dyti, por i treti është i
lumur, sepse gëzohet në Zotin.
27. Vura re një pamje të mjerë midis njerëzve zemërakë, që ishte shkakuar për hir të
egoizmit të tyre, pa e vënë re ata vetë. Çfarë po ndodhte? Ata binin në pasionin e inatit
dhe për këtë rënie të tyren, ata zemëroheshin përsëri. Duke parë se ata e ndëshkonin
rënien e tyre të parë me një rënie tjetër të dytë, unë hidhërohesha për ata. E i habitur
për shkak të djallëzisë së demonëve, për pak sa rashë në dëshpërim për jetën time.
28. Në rast se dikush shikon se mposhtet lehtë nga egoizmi, inati, djallëzia dhe hipokrizia
dhe nëse për shkak të të tij vendosi të nxjerrë kundër tyre shpatën me dy tehe të
butësisë dhe të mospranimit të së ligësisë, duhet të shkojë në “një punishte
zbardhëllimi”, pra në një manastir ku ka shumë vëllezër të ashpër- sigurisht nëse kërkon
të heqë prej vetes këto pasione. E aty me anë të fyerjeve dhe shnderimeve,
turbullimeve dhe stuhive të vëllezërve, do të tendoset dhe do të pranojë goditje të
dukshme- e do të fërkohet e do të pranojë zdrugime, e do të shtypet me këmbë. Kështu
do të ketë mundësi të pastrojë dhe zhdukë papastërtinë, që ekziston në veshjen e
shpirtit të tij.
Turpërimet e shpëlajnë shpirtin nga pasionet. Për këtë le të të bindë edhe shprehja që
përdor populli. Disa njerëz të botës, kur shajnë dikë kur takohen përballë thonë me
mburrje: “Ia përplasa surratit”. E kjo është e vërtetë.
29. Është tjetër fenomen të moszemrëruarit, që vërejmë ndër fillestarët për shkak të
vajtimit dhe tjetër gjë është vrasja e zemërimit, që vihet re ndër të përsosurit. Në rastin
e parë, të moszemëruarit përmbahet si me fre nga loti, kurse në rastin e dytë zemërimi
ngjan me gjarprin që e vranë me thikën e papasionshmërisë. Pashë tre murgjër që u
shanë me njëri-tjetrin në të njëjtën kohë. I pari nga ata u kafshua së brendshmi dhe u
turbullua, por nuk foli. I dyti u gëzua për veten e tij, por u hidhërua për atë që shante.
Dhe i treti pasi solli në mendje dëmtimin shpirtëror të atij që shan, derdhi lotë. Kështu,
përpara teje ke punëtorin e frikës, atë që merr pagë dhe punëtorin e dashurisë.
31. Ashtu si temperatura e trupit, është një në esencë, por ka shkaqe të ndryshme që e
krijojnë, në të njëjtën mënyrë edhe shfaqja dhe ndezja e inatit, si dhe ajo e pasioneve të
tjera, u detyrohet shkaqeve të ndryshme. Prandaj është e pamundur që të caktojmë një
mënyrë të njëjtë për ta përballuar këtë pasion. Unë kam mendimin se mënyra e shërimit
duhet të lidhet më tepër me përkujdesjen dhe këmbënguljen e vetë të sëmurëve.
Shërimi i sëmundjes do të thotë që i sëmuri të njohë shkakun e dhimbjes dhe të vuajtjes
së tij. Përdersa është gjetur shkaku, atëherë ne që jemi të sëmurë, do të marrim edhe
pomadën e përshtatshme nga përkujdesja e Perëndisë dhe të mjekëve tanë shpirtërorë.
31. Le të ngremë një gjykatë me fantazinë tonë. Ata që duan të na ndjekin në këtë me
hirin e Perëndisë, le të futen në këtë gjykatë dhe le të shqyrtojnë disi me ne pasionet e
mëparshme dhe shkaqet e tyre. Le të lidhet pra tirani inat me prangat e butësisë. Le të
goditet nga zemërgjerësia, le të tërhiqet zvarrë nga dashuria e shenjtë, le të paraqitet në
këtë sallë gjyqi të arsyes dhe le të gjykohet në mënyrën e përshtatshme:
“Thuana, o i pamend dhe i shthurrur, emrat e atit dhe të nënës tënde, që bënë keq kur
të lindën dhe të bijve të tu e të bijave të tua të neveritshme. E jo vetëm këto, por na
shpjego, cilët janë ata që të luftojnë dhe të vrasin”.
E inati duke u përgjigjur në këtë gjyq, do të na thotë:
“Shkaqet që më lindin janë të shumta. Ati im nuk është vetëm një. Nënat e mia janë
krenaria, argjendashja dhe grykësia. Disa herë edhe kurvëria. Ai që më lindi quhet tifo,
pra të mbajturit me të madh. Kurse vajzat e mia quhen kujtimi i së ligës, armiqësia,
justifikimi dhe urrejtja. Armiqtë e mi nga të cilët mbahem tani i lidhur janë
kundërshtarët e bijave të mia, pra të moszemëruarit dhe butësia. Ajo që më minon
është përulësia. Se kush e ka lindur përulësinë, pyeteni vetë në kapitullin ku flitet rreth
saj.
Në shkallën e tetë është vendosur kurora e të moszemëruarit. Ai që e veshi për shkak të
karakterit të tij të butë, ndoshta nuk vesh tjetër gjë. Por ai që e veshi, pas u djersit
shumë, ai i kapërceu krejtësisht të tetë kategoritë e së keqes.

FJALIMI I NËNTË
Mbi kujtimin e së ligës
1. Virtytet e bekuara dhe të shenjta, ngjasojnë me shkallën e Jakovit, kurse të këqiat e
pashenjta me zinxhirin, që ra nga duart e korifeut të apostujve Petros. (shih Veprat
12:7). Sepse të parat, meqë njëra të çon tek tjetra, e lartësojnë në qiell atë që i dëshiron
ato. Kurse të tjerat, të këqiat, kanë zakonin të lindin njëra pas tjetrës dhe të
shtrëngohen midis tyre. Për këtë arsye dhe dëgjuam pak më parë në lidhje me inatin e
pamend, se ky e quan kujtimin e të ligave fëmijën e tij. Tani pra që e fton momenti, le të
flasim për këtë.
2. Të kujtosh të ligën do të thotë katalizë e inatit, ruajtje e mëkateve, urrejtje për
drejtësinë, humbje e virtyteve, helm i shpirtit, krimb i mendjes, turp për lutjen,
ndërprerje e përgjëratës, tjetërsim nga dashuria, gozhdë e ngulur në shpirt, ndjesi e
pakënaqur që dashurohet në mes të ëmbëlsisë së hidhërimt të saj, mëkatim i
vazhdueshëm, paligjësi që nuk resht kurrë, ligësi e vazhdueshme. E ky pasion i shëmtuar
dhe i errët, pra kujtimi i së ligës bën pjesë në pasionet që linden nga pasione të tjera dhe
jo në ato që lindin. Prandaj edhe nuk kemi qëllim të flasim shumë rreth këtij pasioni.
3. Ai që e reshti zemërimin, ai e vrau kujtimin e së keqes, sepse që të lindin fëmijë,
duhet të jetojë babai.
4. Ai që fitoi dashurinë u bë i huaj për zemërimin. Por ai që ruan armiqësinë, mbledh për
veten e tij, barrë të kota dhe bezdisëse.
5. Tryeza dhe dreja e dashurisëm e shpërbëjnë urrejtjen dhe dhuratat e çiltra e zbusin
shpirtin e zemëruar. Sjellja e pakujdesshme gjatë tryezës është nëna e familjaritetit të
sëmurë. Dhe grykësia e shfaq veten e tij në banket nga dritarja e grykëdashjes.
6. Pashë urrejtjen të shkatërrojë një lidhje kurvërie shumëvjeçare dhe pashë- gjë tepër e
çuditshme!- kujtimin e së ligës ta mbajë përjetë të prishur këtë lidhje. Me të vërtetë kjo
ishte një pamje shumë e çuditshme! Një demon të shërojë dikë nga një demon tjetër!
Bëhet fjalë për veprën e përkujdesjes dhe të ndërhyrjes së Perëndisë dhe jo e vullnetit
të demonëve.
7. Kujtimi i së ligës, gjendet larg nga dashuria e natyrshme, spontane dhe e themelosur
mirë. Por pranë kësaj dashurie, afrohet lehtë kurvëria dhe shikon morin që fute pa u
ndjerë brenda pëllumbit.
8. Të ruash shumë të ligën kundër demonëve dhe të jesh armik i vazhdueshëm i mishit
tënd. Mishi është një mik i pavlerë dhe tinëzar, sado që dikush kujdeset për atë, aq më
shumë e dëmton.
9. Kujtimi i së ligës bëhet edhe shpjegues i shkrimeve, duke përshtatur dhe duke
shpjeguar fjalët e Shpirtit të Shenjtë sipas dëshirave të tij. Le ta turpërojë lutja që na dha
Jisui (Ati ynë), që nuk mund ta themi si ai, nëse ne ruajmë kujtimin e së ligës brenda
nesh.
10. Nëse nuk ke mundësi, edhe pse luftove shumë, të shpërbësh tërësisht skandalin e
kujtimit të së ligës, tregoi armikut, qoftë edhe me fjalë, se u pendove. Kështu do të
mundesh të ndjesh turp për hipokrizinë tënde të tejzgjatur dhe të duash me gjithë
shpirt, i nxitur dhe i djegur si me zjarr nga brerjet e ndërgjegjes.
11. Atëherë do ta kuptosh se u lirove nga kjo “kalbësi”, pra nga kujtimi i së ligës, jo kur u
lute për atë që hidhëroi, as kur i ofrove dhurata, as kur i shtrove tryezë, por kur mësove
se i ndodhi një fatkeqësi, shpirtërore ose trupore dhe ndjeve dhimbje, apo qave sikur të
bëhej fjalë për veten tënde.
12. Asketi që mban kujtimin e së ligës përbrenda tij, ngjan me një nepërkë që rri fshehur
në fole, që ruan brenda vetes helmin e saj vdekjeprurës. Kujtimi i pësimeve të Krishtit do
të shërojë shpirtin, që kujton të keqen, sepse do të ndjejë turp shumë të madh, kur të
sjellë në mendje, mosruajtjen e Tij të së keqes.
13. Tek druri, që është i kalbur, lindin krimba. E njëjta gjë ndodh edhe me njerëz, që
kanë një butësi , sjellje dhe qetësi të jo të vërtetë, të cilëve iu ngjitet nga pas zemërimi.
Ai që e dëboi nga përbrenda vetes së tij, gjeti ndjesën e mëkateve të tij. Ai që jepet pas
saj, ai u privua nga dhembshuritë e Perëndisë.
14. Disa e futën veten e tyre në mundime dhe djersë për të fituar faljen. Por burri që nuk
e kujton të ligën, i kaloi, nëse është e vërtetë fjala që thotë: “Falni dhe do t’iu falet juve”.
(Lluk. 6:37).
15. Moskujtimi i së ligës është shenjë e pendimit. Ai që e ruan armiqësinë dhe mendon
se ka pendim, ngjason me atë që i duket në ëndërr sikur po vrapon.
16. Pashë njerëz që kujtojnë të ligën, të nxisin të tjerët të mos jenë të tillë. E në këtë
mënyrë ndjenë turp për fjalët e tyre dhe u çliruan nga pasioni i tyre.
17. Le të mos e quajë njeriu, pasion të parëndësishëm këtë “natë të errët”, pra kujtimin
e së ligës. Sepse ndodh që shpeshherë të pushtojë edhe burra shpirtërorë.
Shkalla e nëntë! Ai që e arriti, le të jetojë i sigurt faljen e mëkateve të tij nga Shpëtimtari
Krisht.

FJALIMI I DHJETË
Mbi përgojimin
1. Askush nga ata që mendojnë drejt, nuk do të ketë, mendoj kundërshtim, se pëgojimi
lind nga urrejtja dhe kujtimi i së ligës. Prandaj edhe e vendosëm në rradhë, menjëherë
pas parardhësve të saj. Përgojim do të thotë, pjellë e inatit, sëmundje shumë e hollë,
por edhe e rëndë, një shushunjë e trashë, e fshehur dhe që nuk duket, që thith dhe
zhduk gjakun e dashurisë. Do të thotë hipokrizi e dashurisë, shkak i papastërtisë, shkak i
rëndesës së zemrës, zhdukje e dlirësisë.
2. Ekzistojnë vajza që bëjnë turpe pa u skuqur. Por ka edhe të tjera të cilat duken të
turpshme e që kryejnë gjëra në fshehtësi, më të turpshme se ato të vajzave të
mëparshme. Diçka të ngjashme vërejmë edhe në pasionet e shnderimit. Vajza të tilla
janë hipokrizia, djallëzia, kujtimi i së ligës, përgojimi nga brenda i zemrës. Një përshtypje
tjetër krijojnë së jashtmi dhe tjetër është qëllimi i tyre.
3. Dëgjova disa që përgojojnë dhe i qortova. Dhe për të justifikuar këta punëtorë të së
keqes, mu përgjigjën se e bëjnë këtë për shkak të dashurisë dhe interesimit për personat
që gjykonin. Atëherë unë i thashë të linin këtë lloj dashurie, që të mos tregohet jo i
vërtetë, ai që tha: “E përndiqja atë që fliste fshehtazi kundër vëllait të tij”. (Psalm r:5).
Nëse ti mendon se e do tjetrin, le të lutesh fshehtazi për atë dhe mos fol keq. Sepse kjo
lloj mënyre e dashurisë është e pranueshme nga Zoti.
4. Për më tepër, le të mos e harrosh edhe këtë, e në këtë mënyrë do të vish me patjetër
në vete dhe do të reshtësh së gjykuari atë që gaboi: Juda bënte pjesë në rreshtat e
nxënësve, kurse hajduti në rreshtat e vrasësve. Edhe është e denjë për admirim se si
brenda një çasti ata ndërruan vendet dhe morën vendet e njëri-tjetrit.
5. Ai që do të mposhtë frymën e përgojimit, le ta hedhë akuzën jo vetëm mbi njeriun që
mëkatoi, por edhe tek demoni, që e shtyu drejt mëkatit. Sepse askush nuk do të
mëkatojë tek Perëndia, edhe pse të gjithë mëkatojmë me dëshirën tonë.
6. Pashë njeri, që mëkatoi dukshëm, por u pendua në mënyrë të fshehtë. Edhe atë që
unë e gjykova si imoral, Perëndia e quante shenjtor, sepse me pendimin e tij ai E kishte
zbutur Zotin krejtësisht.
7. Atë që të gjykon të afërmin, kurrë mos e respekto, por është më e udhës t’i thuash:
“Vëlla ndalo. Unë përdita bie në gabime më të rënda dhe si mund të gjykoj tjetrin?”. Në
këtë mënyrë do të kesh dy dobi, me një ilaç do të shërosh si veten tënde, ashtu edhe
veten tënde.
8. Një rrugë dhe madje nga më të shkurtrat, që të çon në faljen e mëkateve, është të
mos gjykojmë, përdersa fjala e Zotit është e vërtetë kur thotë: “mos gjykoni, që të mos
gjykoni” (Lluk. 6:37). Ashtu si uji nuk shkon me ujin, kështu edhe gjykimi nuk shkon me
njeriun që do pendimin.
9. Madje edhe në çastin e vdekjes së tij, nëse shikon të mëkatojë një njeri, nuk duhet ta
gjykosh edhe në këtë rast. Sepse vendimi i Perëndisë është i panjohur ndër njerëzit. Disa
ranë në mënyrë të dukshme në mëkate të mëdha, por fshehtazi kryen të mira shumë
herë më të mëdha. Në këtë mënyrë u mashtruan, ata që e kanë qejf të gjykuarit dhe ai
që mbanin në duart e tyre ishte tym e jo diell.
10. Më dëgjoni, më dëgjoni të gjithë ju gjykatës të këqinj të mëkateve të të tjerëve.
Nëse është e vërteë, sikundër edhe është, se “me gjykimin që gjykoni, do të gjykoheni”
(Matth.7:2), atëherë le të jeni të sigurt se për ato mëkate, që akuzoni të tjetrin, qoftë
mëkate shpirtërore ose shpirtërore, do të bini edhe në po këto gjëra. E nuk është e
mundur të ndodhë ndryshe.
11. Ata që janë gjykatës të ashpër dhe skolastikë të gabimeve të të tjerëve, mposhten
nga po ai pasion, meqë nuk fituan ende një përkujdesje (njohje) dhe kujtim të plotë për
mëkatet e tyre. Sepse ai që heq “mbulesën e vetëdashjes” dhe shikon me saktësi të
këqiat e tij, nuk do të kujdeset për asgjë tjetër më në jetën e tij, duke menduar se koha e
jetës së tij nuk i mjafton të qajë për mëkatet e tij, edhe sikur të jetonte njëqind vjet dhe
të shikonte lumin Jordan të dilte si lotë prej syve të tij.
12. E vëzhgova mirë gjendjen e vajtimit dhe nuk gjeta kurrfarë shenje përgojimi ose
paragjykimi.
13. Demonët na shtyjnë me dhunë ose të mëkatojmë, ose nëse nuk mëkatojmë, të
gjykojmë ata që mëkatuam, kështu me këtë të dytën të ligjtë të ndotin të parin. Le ta
marrësh vesh se shenja e njerëzve që kujtojnë të ligën dhe që janë cmirëzinj është edhe
kjo: ata i akuzojnë mësimet, arritjet ose gjërat e tjetrit dhe i poshtërojnë me kënaqësi
dhe lehtësi, (të mposhtur dhe) të shembur keqazi nga fryma e urrejtjes.
14. Pashë disa që kryenin fshehtazi mëkate të rënda të fshehta dhe të panjohura ndër të
tjerë dhe duke u mbështetur në pastërtinë e tyre hipokrite, ata i qortonin ashpër, ata që
binin në gabime të vogla, që duken faqeza.
15. Gjykimi është rrëmbimi i paturp i të drejtës së Perëndsië, kurse paragjykimi është
rënia e shpirtit të atij që paragjykon.
16. Si mendimi i lartë për veten mund të shkatërrojë njeriun edhe pa ekzistuar ndonjë
pasion tjetër, po ashtu edhe paragjykimi, nëse ekziston i vetëm brenda nesh, mund të
na shkatërrojë tërësisht, pasi edhe Fariseu i shëmbëlltyrës u dënua për shkak të këtij
pasioni.
17. “Specialisti i mirë i grykës” ha kokkrat e mira të rrushit dhe nuk i prek të pabërat. Në
mënyrë të ngjashme, njeriu i urtë dhe që ka mendim të mirë, i shënon me zell të gjitha
virtytet që shikon ndër të tjerët, ndërsa i marri kërkon të gjejë mangësi dhe shkaqe për
ta akuzuar. Madje për këtë është thënë: “Vëzhguan paligjësinë, humbën teksa po e
shqyrtonin gjetjet e tyre”. (Psalm.ksg 7)
18. Mos gjyko dhe kur të shikosh diçka me sytë e tu, sepse këta shumë herë gënjehen.

Shkalla e dhjetë! Ai që e arriti është punëtor i dashurisë ose i zisë.

Fjalimi i Njëmbëdhjetë
Mbi llafazanërinë dhe heshtjen
1. Kemi folur shkurtimisht në kapitujt e mëparshëm se është shumë e rrezikshme, madje
edhe për ata që quhen shpirtërorë të gjykojnë të tjerët, gjë që hyn brenda pa u ndjerë.
Dhe kur njeriu gjykon të tjerër, është njësoj sikur të gjykojë veten e tij dhe të
ndëshkohet me gjuhën e tij. Tani pra, rradha e fjalëve kërkon të flasim për shkakun dhe
portën nga e cila hyn dhe del pasioni i llafazanërisë.
2. Llafazanëria është froni i lavdidashjes. E ulur mbi atë, lavdidashja nxjerr në pah dhe
reklamon veten e saj. Llafazanëria është shenja e paditurisë, dera e përgojimit, ajo që të
çon në të shthurrurat, shkaktari i gënjeshtrave, ajo që shpërndan pendimin e thellë.
Është ajo që krijoin dhe që shkakton mungesën e dëshirës për shpëtim. Është
pararendësi i gjumit, shpërndarësi i përqëndrimit të mendjes, shkatërruesi i ruajtjes së
mendjes, ftohësi i ngrohtësisë shpirtërore, nxirosja e lutjes.
3. Heshtja që ushtrohet me vetëdije dhe dallim është nëna e lutjes, kthimi nga robëria,
ruajtja e zjarrit hyjnor, mbikëqyrjsja e mendimeve, rojë që vigjëllon mbi armiqtë, shoqja
e vajtimit, mikja e lotëve, kultivuesja e kujtimit të vdekjes, piktore e ferrit të përjetshëm,
shqyrtues këmbëngulës i gjykimit, shkaktarja e shqetësimit dhe e hidhërimit shpirtëror,
armik i familjarizimit, bashkëshorte e hesikisë, kundërshtare e dëshirës për të bërë
mësuesin, rritje e diturisë hyjnore, krijuese e vizioneve hyjnore, përparim shpirtëror
mistik, lartësim i fshehur shpirtëror.
4. Ai që njohu fajet e tija, ai i vuri fre gjuhës së tij, kurse ai që është llafazan nuk e njohu
veten e tij ashtu si duhet. Miku i heshtjes i afrohet Perëndisë dhe duke folur mistikisht
me Atë, ndriçohet prej Atij. Heshtja e Jisuit i krijoi respekt Pilatit. Dhe qetësia e heshtja e
një burri (të përulur) shfuqizon mburrjen kryelartë të një tjetri.
5. Petroja meqë foli, qau hidhur. Harroi atë që i tha: “Thashë do të ruaj rrugët e mia, që
të mos mëkatoj me gjuhën time” (Psalm. 38:1). Edhe tjetrin që thotë: “Më mirë të bie
nga lartësia në tokë se sa të rrëzohem nga gjuha” (Urtësia e Sirahut 20:8)
6. Por nuk dëshiroj të shkruaj më shumë për këto çështje, edhe pse më nxisin për këtë
ligësitë e pasioneve (më nxisin të përdor llafazanërinë, ndërsa unë dua të flas për
heshtjen). Do të shtoj vetëm një gjë: Dëgjova një herë një murg, që donte të shqyrtonte
bashkë me mua çështjen e llafazanërisë, teksa thoshte se llafazanëria lind
domosdoshmërisht nga shkaqet e mëposhtme: Ose nga shoqëria e keqe ose nga një
zakon i keq- pasi gjuha, thoshte është gjymtyrë e trupit, ajo sillet si ta mësosh. Mund të
mësohet nga lavdidashja që ndodh më shumë tek ata që kanë një luftë shpirtërore ose
disa herë nga grykësia. Prandaj edhe shumë herë duke e zbutur barkun, e lidhin edhe
gjuhën dhe e bëjnë të paafta për llafazanërinë.
7. Ai që përkujdeset për orën e vdekjes së tij, ai i pakëson fjalët. Edhe ai që fitoi vajtimin
për shpirtin e tij, iu shmang llafazanërisë porsi zjarrit.
8. Ai që deshi qetësinë, e siguroi gojën e tij. Dhe ai që gjen kënaqësi duke daljë përjashta
qelisë së tij, del sepse e dëbon prej andej pikërisht ky pasion, llafazanëria.
9. Ai që provoi erën e zjarrit të lartë dhe hyjnor, i shmanget takimit me njerëz, njësoj si
bleta i shmanget zjarrit. Bletën e dëbon tymi dhe atë e shqetëson takimi me njerëz.
10. Shumë pak mund të ruajnë ujin pa patur ndonjë enë dhe mjet ndihmës. Por shumë
më të paktë janë ata që mund të zbusin një gojë që nuk derë!

Shkalla e njëmbëdhjetë! Ai që e fitoi, u dha fund shumë të këqiave.

Fjalimi i dymbëdhjetë
Mbi gënjeshtrën
1. Nga hekuri dhe nga guri (kur i përplas këto të dyja) lind zjarri dhe nga fjalamanëria
dhe gjërat gazmore, që thuhen, lind gënjeshtra. Gënjeshtra është zhdukje e dashurisë së
Perëndisë dhe përbetimi është mohim i Perëndisë.
2. Asnjë njeri i urtë le të mos e quajë gënjeshtrën një mëkat të vogël, sepse Shpirti i
Shenjtë nxori kundër tij vendimin më të tmerrshëm: “Do të humbasësh të gjithë ata që
flasin gënjeshtër” (Psalmi 5:7), siç Davidi i thotë Perëndisë. E nëse ndodh kjo gjë, çfarë
kanë për të pësuar ata që i veshin gënjeshtrës edhe betimin?
3. Njoha disa vetë që mburreshin për gënjeshtrat e tyre. Ata arritën dhe i bënë të tjerët
të qeshin me shakatë dhe fjalët e tyre të kota e në këtë mënyrë zhdukën në mënyrë të
mjerë vajtimin e murgjve që i dëgjonin.
4. Kur demonët shikojnë se sapo folësi i mjerë nisi të tregojë gjëra që të bëjnë për të
qeshur, ne përpiqemi të largohemi si nga një sëmundje vdekjeprurëse, përpiqen të na
tërheqin me dy mendime mashtruese: “Mos e hidhëro atë që po flet” ose “mos u përpiq
të dukesh më shumë shpresëtar se të gjithë të tjerët”. Ikë menjëherë, mos u vono,
përndryshe në orën e lutjes, shakatë kanë për të të ardhur në mendje. E jo vetëm të
ikësh, por edhe të prishësh me mënyrë shpresëtare “këshillën e keqe”, duke sjellë në
mes kujtimin e vdekjes dhe të gjykimit. Është ndoshta më mirë të të njomin disa pika
lavdidashje, që të bëhesh shkaktar dobie në shumë.
5. Hipokrizia është shumë herë nëna dhe shkaku i gënjeshtrës. Asgjë tjetër, thonë disa,
nuk është hipokrizia veçse studim dhe krijues i gënjeshtrës që ka bashkë me të, të
ndërthurur betimin si fajtor dhe të denjë për ndëshkim. Ai që ka fituar frikën e
Perëndisë, e zhveshi veten e tij nga gënjeshtra, sepse ka përbrenda tij si një gjykatës të
paepur ndërgjegjen e tij.
6. Sikundër në të gjitha pasionet, kështu edhe në gënjeshtrën, vërejmë ndryshim sa i
takon dëmit shpirtëror që ajo shkakton. Psh. Është e ndryshmë fajësia e njërit që gënjen
për shkak të frikës të ndëshkimit dhe ndryshe është kur kjo bëhet kur nuk ka kurrfarë
shkaku. Një tjetër tha gënjeshtër falë kënaqësisë, tjetër për hir të epshit, një tjetër për
t’i bërë të tjerët të qeshin dhe tjetëri për të thurrur plane dhe bërë keq vëllait të tij.
7. Me ndëshkimet e zotërinjve të botës, gënjeshtra pakësohet shumë. Por me lotët e
shumtë të dërrmimit, zhduket tërësisht. Demoni që na shtyn drejt gënjeshtrës gjen si
shkas arsye të ndryshme “ekonomike” dhe në këtë mënyrë paraqitet si një virtyt i madh
ajo që përbën humbje të shpirtit. Ai që thurr gënjeshtra paraqitet sikur imiton Rahavën
(që përdori gënjeshtrën për të shpëtuar spiunët e Izraelit) dhe mendon se me humbjen
e tij u sjell të tjerëve shpëtim.
8. Kur pastrohemi tërësisht nga pasioni i gënjeshtrës, atëherë, në një rast të veçantë le
ta përdorim, por përsëri me frikë. Foshnja nuk e njeh gënjeshtrën. E njëjta gjë ndodh
edhe me shpirtin që nuk ka djallëzi. Ai që u ngazëllye prej verës (dhe u deh), do të
rrëfejë çdo të vërtetë me vullnetin e tij. E ai që u deh prej dërrmimit pendimsjellës, nuk
do të mund të gënjejë.
Shkalla e dymbëdhjetë! Ai që e ngjiti fitoi rrënjën e të mirave.

Fjalimi i trembëdhjetë
Mbi mungesën e pasjes së dëshirës për shpëtim ose acedinë.
1. Shumë herë, një nga degët e fjalëve të shumta, siç e thamë edhe më parë, është dhe
kjo e tashmja, që madje është pjella e parë e saj. Prandaj edhe i dhamë vendin që i
takon në zinxhirin e mjerë të pasioneve.
Mungesa e pasjes së dëshirës për shpëtim, acedia, do të thotë paralizë e shpirtit dhe
sëmundje e mendjes, dembelizëm dhe indiferentizëm për asketizmin, urrejtje për
premtimet murgjërore. Acedia është më tepër ajo që i lumëron njerëzit e botës, që
akuzon Perëndinë se nuk është i dhembshur dhe njeridashës, që sjell dobësia në orën e
psalmodisë dhe pafuqi në orën e lutjes. Ajo që na bën të çeliktë në shërbime, të
pagjumë në punën e dorës, të rëndësishëm në jetën praktike të bindjes, (në
kundërshtim me jetën teorike të hesikias).
2. Njeriu që ushtron jetën e bindjes nuk e njeh çfarë është mospasja e dëshirës për
shpëtim, sepse arrin në shpirtëroret nëpërmjet të dukshmeve (të cilat nuk sjellin
acedinë).
3. Manastiri është armiku i acedisë, kurse tek një hesikast acedia bëhet bashkëshorte e
përjetshme: nuk do t’i largohet veçse para vdekjes së tij dhe para se të vijë fundi i tij do
ta luftojë përditë. Sapo e pa qelën e hesikastit vuri buzën në gaz dhe pasi iu afrua e ngriti
aty pranë tendën e saj.
4. Mjeku i viziton të sëmurët në mëngjes, kurse acedia i sulmon asketët në mesditë.
Acedia të këshillon të marrësh përsipër punën e hotelierit dhe të nxit të bëhen punëra
që të ofrohen si lëmoshë. Nxit që të bëhen vizita ndër të sëmurë, duke rikujtuar fjalën e
Zotit që thotë: “U sëmura dhe erdhët për të më parë” (Matth 25:36). Na nxit të shkojnë
tek të hidhëruarit dhe ata që e kanë humbur kurajon. “Ngushëlloni ata që janë të dobët”
(1 Thes. 5:14) na thotë kjo zemërlëshuar. Ndërkohë që qëndrojmë duke u lutur, na
kujton gjëra të ndryshme të domosdoshme dhe përdor çdo mjet, që të na heqë nga kjo
punë, si me një kapistër, me anë të shkaku të logjikshëm, e palogjikshmja.
5. Demoni i acedisë krijon tek murgu që e ka pushtuar, të tre orët e para- e para, e treta
dhe e gjashta- një gjendje frike, dhimbje koke dhe temperaturë të lartë dhe përzjerje të
stomakut. Sapo mbërrin ora e nëntë, vihet re një përmirësim i vogël. Sapo shtrohet
tryeza, murgu hidhet përpjetë nga krevati i tij. Sapo të vijë ora tjetër e lutjes, ndjehet
përsëri i rënduar në trup. Sapo fillon të lutet, acedia e zhyt përsëri në gjumë dhe me
gogësima të pavend i rrëmben nga goja vargjet e lutjes.
6. Të gjithë pasionet e tjera luftohen me virtytin që i korrespondon secilit. Acedia është
për murgun një vdekje shpirtërore që përmban të gjitha të këqiat.
7. Shpirti burrëror arriti të ngjallë mendjen që ishte e vdekur. Por acedia dhe plogështia
arritën të shpërndajnë të gjithë pasurinë e shpirtit.
8. Përdersa acedia është një nga pasionet fillestare të shpirtit, e madje ajo më e thella,
le ta përballojmë edhe këtë njësoj si të tjerat. Për më tepër le të shtojmë edhe këtë: Kur
nuk kemi psalmodi dhe shërbesë, acedia nuk shfaqet. Dhe kur mbaroi kanoni i lutjes,
atëherë u çelën sytë.
9. Në kohën e acedisë, duken ata që janë ngulmues dhe duan të dhunojnë mbretërinë e
Perëndisë. E asgjë tjetër nuk i shkakton murgut kaq shumë kurora sa i sjell acedia.
Vëreje mirë dhe do ta shikosh të mos lerë këmbët të qëndrojnë drejt dhe të na hedhë,
kur ne rrimë ulur, të mbështetemi tek muri. Gjithashtu na këshillon dhe na shtyn të
shikojmë përjashta dritares, duke krijuar trokitje imagjinare dhe zhurmë hapash. Ai që
vajton veten e tij nuk e njeh se çfarë do të thotë acedi.
10. Le të lidhet edhe ky tiran me kujtimin e rënieve dhe le të rrihet me punë fizike. Dhe
pasi të tërhiqet me anë të mendimit të të mirave të ardhshme dhe të qëndrojë përpara
nesh, le të merret në pyetje siç i takon:
“Thuana ti, o paralizuar dhe i lig, cili është prindi yt i keq? Kush janë bijtë e tu? Kush janë
ata që të luftojnë? E kush është vrasësi yt?”.
Ai do të na përgjigjet i detyruar:
“Unë “nuk kam as ku të vë kokën” tek ata që ushtrojnë jetën e vërtetë të bindjes.
Tek ata që kam zënë vend, i gjej në qetësi dhe bashkëjetoj me ata. Nënat e mia janë të
shumta dhe të ndryshme: Herë pandjeshmëria shpirtërore, herë harresa e lartave dhe
disa herë mundimi i jashtëzakonshëm (psiqik ose trupor). Bijtë e mi janë: lëvizjet nga
njëri vend tek tjetri, që bëhen së bashku me mua, mosbindja tek ati shpirtëror, harrimi i
Gjykimit dhe disa herë braktisja e jetës murgjërore. Disa kundërshtarë të mi, nga të cilët
jam lidhur tani, janë psalmodhia dhe puna fizike. Armike për mua është edhe mendimi i
vdekjes, por ajo që më vdes krejtësisht, është lutja që sigurisht është bashkuar me
shpresën e sigurt të të mirave të ardhshme. Por se kush e lindi lutjen, është mirë ta
pyesni vetë atë”.
Fitore! Ai që e mposhti, është i sprovuar në çdo vepër të mirë!

Fjala e katërmbëdhjetë
Mbi kënaqësinë e barkut
(Për zotërinë e famshëm, barkun e pabesë)
1. Meqë tani na duhet të flasim për barkun, vendosëm përsëri, si edhe në të gjitha
temat e tjera, të kthejmë filozofinë kundër nesh. Është e denjë për t’u admiruar fakti
nëse dikush lehtësohet prej tij, para se të banojë në varr.
2. Kënaqësia e barkut është sjellja hipokrite e tij, që ndërsa është i ngopur, thërret se
është bosh dhe ndërkohë që është i ngarkuar sa të shpërthejë, thërret se ka uri.
Kënaqësia e barkut është krijuesi i gjërave të shijshme, burimi i kënaqësive të laringut. Ti
e mbylle venën e (e kërkesave që lidhen me kënaqësinë) por ajo ngriti krye në një vend
tjetër. E mbylle edhe aty, por ajo u hap sërish. Kënaqësia e barkut është një mashtrim i
syve. Sa herë që dikush ha ushqimin e tij në sasi normale, barku e bën të mendojë se
ishte e mundur të gëlltiste, me një të hapur të gojës, tërë gjithësinë.
3. Ngopja nga ushqimet është nëna e kurvërisë, kurse hidhërimi i barkut është shkaktari
i dlirësisë. Ai që i bëri lajka luanit, shumë herë e zbuti. Por ai që u përkujdes për mishin,
më tepër e egërsoi.
4. Judeu gëzohet ditën e shtunë ose gjatë festave dhe murgu llupës të Shtunën ose të
Dielën. E llogarit me kohë se kur duhet të vijë Pashka dhe i përgatit ushqimet shumë ditë
përpara se ajo të afrohet. Skllavi i barkut mendon se me çfarë lloj ushqimesh ka për ta
ngopur, kurse skllavi i Perëndisë me çfarë dhuratash ka për t’u pasuruar. Skllavi i barkut,
kur vjen ndonjë i huaj, mbushet tërë dashuri- dashuri që buron nga barku- dhe e quan si
çlodhje të vëllait, ngrënien e tij! Kur ka të tjerë të pranishëm, ai vendos të pijë verë dhe
duke menduar se e fsheh virtytin e tij, ai u skllavërua tek pasioni i tij.
5. Lavdidashja është shpeshherë armike ndaj kënaqësisë së barkut dhe këto të dyja
luftojnë së bashku për pushtimin e murgut të mjerë sikur të bëhet fjalë për blerjen e
ndonjë skllavi. Kënaqësi e barkut e shtyn të hajë, kurse lavdidashja e këshillon të tregojë
virtytin e tij, por murgu i urtë ka për t’iu shmangur të dyjave, duke dëbuar në orën e
përshtatshme, njërën me anë të tjetrës.
6. Kur mishi nis të luftojë, le të ruajmë sa herë dhe kudo vetëpërmbajtjen. Kur ajo të
bjerë në qetësi- gjë që nuk besoj të arrihet para varrit- le të fshehim punën tonë.
7. Pashë priftërinj të moshuar të tallen nga demonët dhe të japin bekim tek të rinjtë, që
nuk vareshin shpirtërisht prej tyre, të pinin në tryezë verë dhe çdo gjë tjetër. Nëse këta
priftërinj kanë në Zotin një dëshmi të mirë, atëherë le të hamë edhe me masë. Por nëse
këta janë neglizhentë, le të mos e marrim parasysh bekimin e tyre, e madje edhe
atëherë, kur ne luftojmë kundër zjarrmisë trupore.
8. Mendoi hyvjedhësi Evagër se u bë më i urtë nga të urtët dhe në formën, edhe në
përmbajtjen e fjalëve të tij. Por u mashtrua i gjori dhe u shfaq më i marri i të marrëve
dhe në shumë gjëra të tjera, por edhe në këtë. Ai mësonte: “Sa herë që shpirti dëshiron
ushqime të shumëllojta, le të hidhërohet vetëm me bukë dhe ujë”. Pra kjo porosi e tija
është sikur të mësosh një fëmijë që të ngjisë me një hap të vetëm të gjitha shkallët.
Por ne le të themi duke e parë këtë përcaktim të tijin: Kur dëshirojmë ushqime të
ndryshme, kërkojmë diçka që është brenda natyrës sonë. Për këtë arsye le të përdorim
një marifet ndaj barkut që bën kaq shumë makinacione dhe madje nëse nuk na
kërcënon një luftë e fortë ose kur nuk ka zi ose një kanon për rënie të rënda të
mëparshme. Le të ndërpresim së pari ushqimet e lyrshme, pastaj ato që na acarojnë dhe
në fund ato që kanë shije.
9. Nëse është e lehtë për ty, jepi barkut tënd një ushqim që është i lehtë për t’u tretur
dhe që të ngop, kështu që me anë të ngopjes të kënaqim oreksin e pangopshëm, kurse
me tretjen e lehtë të shpëtojmë nga djegia trupore si nga një plagë. Le të shqyrtojmë
dhe do të gjejmë se pjesa më e madhe e ushqimeve “që fryjnë”, e acarojnë trupin.
10 Të qeshësh me demonin që të thotë pas darkës të lësh për ditën tjetër kanonet e
lutjeve të tua, sepse do të vijë ora e nëntë e ditës tjetër dhe nuk do të jetë respektuar
marrëveshja e ditës së mëparshme.
11. Tjetër gjë është vetëpërmbajtja që i shkon për shtat atyre që nuk kanë provuar rënie
të rënda dhe tjetër tek ata që kanë rënë tek ato. Të parët kanë si shenjë njohjeje lëvizjen
trupore, kurse të dytët përballen me këtë çështje deri në vdekje me ashpërsi dhe nuk
bëjnë kompromise. Të parët përpiqen sa herë të ruajnë dlirësinë e mendjes, kurse të
dytët e zbutin Perëndinë me ngrysjen e shpirtit të tyre dhe me hidhërimin e mishit.
12. Koha e dlirësisë dhe e “ngushëllimit” tek murgu i përsosur është kohë shkujdesjejeje,
tek murgu luftëtar është kohë betejash dhe tek ai që është pasionant, “ e kremte e të
kremteve dhe panair i panaireve”.
13. Në zemrat e llupësve hasen ëndrra në lidhje me ushqime dhe gjellë dhe në zemrat e
atyre që pendohen hasen ëndrra rreth ferrit dhe Gjykimit.
14. Zotëro mbi barkun tënd, para se të zotërojë ai mbi ty, e atëherë do të detyrohesh të
kreshmosh i mbushur me turp. Këtë që thashë, e kuptojnë mirë ata që ranë në llumin që
nuk i gjendet emri. Ata që janë eunukë- (në frymë eunukë- shih Matth 19:12)- nuk e
njohën këtë
15. Le të presim kërkesat e barkut, me mendimin e zjarrit të përjetshëm. Disa që iu
nënshtruan asaj, arritën deri në nevojën sa të presin gjymtyrët e trupit të tyre e vdiqën
kështu trupërisht dhe shpirtërisht. Le të shqyrtojmë dhe kemi për të konstatuar me
siguri se fatkeqësitë tona morale vijnë vetëm nga kënaqësia e barkut.
16. Mendja e atij që kreshmon, lutet me pastërti dhe me kujdes, kurse e të
papërmbajturit është e mbushur plot me ikona të këqia. Ngopja e barkut i ka tharë
burimet e lotëve. Por kur ai thahetm krijoi ujrat e lotëve.
17. Ai që përkujdeset për barkun e tij dhe përpiqet të fitojmë mbi frymën e kurvërisë, i
ngjason atij që përpiqet të shuajë një zjarr të madh me vaj. Kur hidhërohet barku,
përulet zemra. Por kur merr përkujdesje, mendimet egërsohen dhe krenohen.
18. Shqyrtoje veten tënde duke nisur nga ora e parë e ditës, në mesditë dhe në orën e
fundit para se të hash dhe ke për të kuptuar vlerën e madhe të kreshmës. Në mëngjes,
(kur nuk ke uri) mendimet kërcejnë dhe enden sa andej këndej, në orën e gjashtë ato
janë të fashitura disi, ndërsa në perëndim të diellit janë tërësisht të fashitura.
19. Hidhëroje barkun dhe me siguri do të mbyllësh edhe gojën, sepse goja forcohet nga
ushqimet e shumta. Të grushtosh vazhdmisht kundër tij dhe të vigjëlosh sa herë përmbi
atë. Nëse ti mundohesh paksa, edhe Zoti ka për të të ndihmuar menjëherë.
20. Sa më shumë që thasët e lëkurës përdoren dhe zbuten, aq më shumë rritet
kapaciteti i tyre. Por kur nuk përdoren dhe lihen mënjanë, do të mblidhen dhe nuk do të
mbajnë shumë gjëra.
21. Ai që e shtyp barkun e tij me shumë ushqime, i zgjeroi zorrët, kurse ai që i
kundërvihet, i ka ngushtuar. E kur ngushtohen, nuk kanë nevojë për shumë ushqim,
kështu që mësojmë të kreshmojmë në mënyrë të natyrshme.
22. Uria shumë herë e ndaloi etjen. Por është e vështirë dhe e paarritshme që uria të
shuhet me urinë. Kur të të mposhtë barku, zbute me anë të mundimeve trupore. Dhe
nëse kjo është e pamundur për shkak të sëmundjes, luftoje me anë të agripnisë.
23. Kur sytë rëndohen, fillo të punosh. Por nëse gjumi të është larguar, mos puno, sepse
nuk është e mundur të përqëndrosh mendjen tënde tek Perëndia dhe tek mamonai
(Matth 6:24) pra tek Perëndia dhe tek puna fizike.
24. Dije se shumë herë demoni i kënaqësisë së barkut vjen dhe qëndron brenda
stomakut dhe bën që njeriu të mos ngopet, qoftë edhe sikur të hajë tërë Egjiptin dhe të
pijë tërë Nilin. Pas ushqimit ky i ligu largohet dhe na dërgon demonin e kurvërisë, pasi i
shpjegoi atë që ka ngjarë. “ Ta kapësh, ta kapësh”- i thotë “dhe t’ia marrësh mendjen.
Meqë barku i tij është më shumë se i ngopur nuk ke për t’u lodhur shumë”. Dhe ai sapo
erdhi, buzëqeshi. Pasi e lidhi “këmbë e duar” me gjumin, veproi ati që donte duke e
ndotur shpirtin dhe trupin me ndotje, fantazie dhe gjykime. Gjë e mrekullueshme! Të
shikosh mendje të patruptë të ndotet dhe të errësohet nga trupi dhe përsërsi nëpërmjet
trupit prej balte, të pastrohet mendja e palëndshme dhe të bëhet e hollë!
25. Nëse i ke premtuar Krishtit të ecësh në rrugën e ngushtë dhe plot me dhimbje,
mërzite barkun tënd. Sepse, nëse ajo pranon përkujdesje dhe zgjerohet, atëherë ti nuk i
ke mbajtur premtimet.
26. Eja në vete! Dhe do të dëgjosh Krishtin të thotë: “E gjerë dhe e kollajtë është rruga e
barkut, që të çon në humbjen e kurvërisë dhe të shumtë janë ata që ecin në atë. Sa e
ngushtë është dera e ngushtë dhe sa e hidhur është rruga e kreshmës, që të çon në
jetën e dlirësisë dhe të paktë janë atë që hyjnë nëpërmjet saj”. (Shih Matth 6:13-14)
27. Kryetar i demonëve është Eosfori që ka rënë, e kryetar i pësimeve është gryka e
barkut.
28. Kur zë vend në një tryezë të pasur, sill në mendjen tënde kujtimin e vdekjes dhe të
Gjykimit, ndoshta në këtë mënyrë mund ta përmbash pak këtë pasion. Dhe ndërkohë,
që pi, mos resht kurrë të kujtosh uthullën dhe vrerin e Zotit tënd. Në këtë mënyrë ose
do të vetëpërmbahesh ose të paktën, në rast se nuk përmbahesh do të përulesh duke
psherëtirë (kur ta krahasosh të ngrënët tënd të shumtë me pësimin e Krishtit).
29. Mos u mashtro! As nga skllavëria e Faraonit nuk bëhet fjalë të çlirohesh dhe as
Pashkën e epërme nuk do ta shikosh, nëse nuk shijon sa herë hidhërime dhe bukë pa
maja. Hidhësira janë dhuna dhe vuajtja e kreshmës dhe të pabrumtat mendjen që nuk
fryhet.
30. Le të bashkohet më frymëmarrjen tënde, fjala e Psalmistit që thotë: “Kur më
shqetësonin demonët mbaja veshje zie dhe e përulja me kreshmë shpirtin tim dhe lutja
im ishte ngjitur në gji të shpirtit tim. (Psalmi 44:13)
31. Kreshma është dhuna ndaj natyrës dhe rrethprerje e kënaqësive të laringut,
ndërprerje e flakëës truporee, ndalim i mendimcve të këqia, çlirim nga ndotjet e
ëndrrave, pastërti në lutje, shpërbërje e ngurtësimit, dera e pendimit, psherëtimë e
përulur, dërrmim i gëzuar në shpirt, ndalim i fjalëve të shumta, shkak i qetësisë, rojë e
bindjes, lehtësi e gjumit, shëndet i trupit, shkaktar i papasionshmërisë, falje e mëkateve,
dera dhe shijim i parajsës.
32. Le të kuptojmë dhe le të gjykojmë edhe këtë armik- mbi të gjithë atë- që është i pari
i të gjithëve armiqëve tanë të rrezikshëm. Atë që është dera e të gjitha pasioneve, rënia
e Adamit, humbja e Isaut, humbja e izraelitëve, shëmtimi i Noes, tradhëtia e Gomorrës,
akuza e Lotit, shkatërrimi i bijve të priftit Ili, udhërrëfyesi drejt ndotjeve. Le ta marrim në
pyetje kënaqësinë e barkut- nga lind, cilët janë bijtë e saj, cili është ai që e shkatërron
dhe cili është ai që e shkatërron për fare.
“Thuajna o tiran i të gjithëve njerëzve, ti që i ble të gjithë me arin e pangopësisë, nga
vjen përbrenda nesh? Dhe çfarë ke bërë zakon të lindësh aty brenda? Si mund t’ia dalim
të të nxjerrim së andejmi dhe largimin tënd prej nesh?”.
Ajo e munduar nga këto sharje, e mbushur me një mani dhe egërsi, u përgjigj me tirani:
“Përse më turpëroni ju që jeni fajtorë karshi meje? Si është e mundur që ju kujdeseni të
më largoni, ndërkohë që unë jam e lidhur nga vetë natyra ime me ju? Derë për mua
është natyra e gjellëve. Shkak i pangopësisë sime është përdorimi i vazhdueshëm. Shkak
i mbizotërimit të pasioneve janë zakoni që ka ekzistuar më parë, pandjeshmëria e
shpirtit dhe harrimi i vdekjes.
Dhe si është e mundur që doni të mësoni emrat e pasardhësve të mi? Do të filloj t’i
numëroj dhe kanë për t’u shtuar më tepër se sa rëra. Por dëgjoni se cilët konsiderohen
bijtë e mi të paralindur dhe të dashur: Biri im i parëlindur është shërbëtori i kurvërisë. I
dyti i zemërngurtësisë. I treti ëështë gjumi. Gjithashtu prej meje lind deti i mendimeve,
valët e ndotjeve, thellësia e papastërtive dhe e të fshehtave të pista.
Bija të mia janë dembelizmi, fjalamanëria, familjariteti, të qeshurat, shakatë dhe gjërat
hokatare, kundërshtia, sjellja dhe mënyra e jetës zverktrashë, mosbindja,
mosndjeshmëria, robëria dhe nënshtrimi ndaj pasioneve, mburrja, ashpërsia. Gjithashtu
edhe dashuria e zbukurimit të vetes, që e pasojnë lutja e ndotur, endja në mendime dhe
shumë herë fatkeqësi të papritura dhe të pashpresuara, në të cilat vjen dëshpërimi që
është më i tmerrshëm nga të gjitha.
Mua më lufton por nuk më fiton kujtimi i mëkateve. Mendimi i vdekjes më ka armik për
vdekje. Por ajo që më shkatërron tërësisht nuk ekziston ndër njerëzit. Ai që fitoi
përbrenda tij Ngushëllimtarin, e lut kundër meje. Dhe Ai duke plotësuar këto lutje, nuk
më lë të veproj me pasionshmëri. Ai që nuk shijuan hirin e Ngushëllimtarit, kërkojnë të
kënaqen me domosdo nga kënaqësia ime”.
Bëhet fjalë për fitore burrërore! Ai që e mposhti, ecën shpejt drejt papasionshmërisë
dhe majës së urtësisë!

Fjalimi i pesëmbëdhjetë
Mbi dëlirësinë
(Për dëlirësinë e paprishme dhe pastërtinë, që fitojnë njerëzit e prishshëm për hir të
mundimeve dhe të djersës)

1. Dëgjuam për gruan e marrë dhe të shfrenuar pra kënaqësinë e barkut, që pak më
parë na tregoi se pasardhës është lufta trupore. Sepse na e mësoj këtë edhe stërati ynë i
vjetër Adami, që nëse nuk ishte mposhtur nga barku, nuk do të kryente marrëdhënie
trupore me gruan e tij. Ata që ruajnë porosinë e parë, nuk bien në shkeljen e dytë. Dhe
qëndrojnë sigurisht bij të Adamit, por pa provuar dhe pa e njohur rënien e Adamit, në
një gjendje pak më të ulët se sa ëngjëjtë. Dhe kjo që e keqja të mos bëhet e
pavdekshme, siç thotë shenjtori që quhet Theolog. (Shën Grigori)
2. Dëlirësi quhet fitimi i natyrës së patruptë. Dëlirësi do të thotë shtëpi që kihet zili nga
Krishti dhe qiell i përmbidheshëm i zemrës. Dëlirësi do të thotë mohim i
përmbinatyrshëm i natyrës njerëzore, një konkurrim me të vërtetë e çuditshme e trupit
të vdekshëm dhe të prisshëm me ëngjëjt e patruptë. I dëlirë është ai që me një dashuri
fitoi edhe dashurinë tjetër, e shuajti materialen me zjarrin e palëndshëm.
3. I vetëpërmbajtur do të thotë emërtimi i përgjithshëm i tërë virtyteve. I tillë është ai që
edhe gjatë gjumit të tij nuk ndjen asnjë lëvizje trupore ose ndryshim të gjendjes së tij. I
urtë është ai që fitoi pandjeshmërinë e plotë sa i takon gjinisë tjetër. Ky është rregulli
dhe kushti i dëlirësisë së plotë dhe të tërëdëlirë, që një njeri të sillet në mënyrë të njëjtë
si me trupat e gjallë ashtu dhe me ata të pashpirt, edhe ndaj të logjikshmëve dhe të
palogjikshmëve.
4. Askush prej atyre që u ushtruan në dëlirësi le të mos e konsiderojë si një arritje të
tijën fitimin e saj. Fakti që dikush fiton mbi natyrën bën pjesë në ato gjëra që nuk mund
të shpresohen. Aty ku u realizua humbja e natyrës, aty u shfaq edhe prania e të
përmbinatyrshmes. Se pa ndonjë kundërshtim, më e ulta shfuqizohet nga më e larta.
Parimi i dëlirësisë është mospranimi i mendimeve trupore, si edhe derdhjet e rralla në
gjumë, që nuk shoqërohen nga ëndrra të këqia. Mesi i dëlirësisë është prania e lëvizjeve
të natyrshme në trup, vetëm për shkak të ushqimit të tepërt, pa pamje të turpshme dhe
pa derdhje. Fundi i sak është pandjeshmëria e trupit, pasi më parë u vranë mendimet
trupore.
5. I lumur është ai që para çdo lloj trupi dhe ngjyre ose moshe fitoi pandjeshmërinë e
plotë.
6. I dëlirë nuk quhet ai që e ruajti të parrudhur trupin e tij prej balte, por ai që i
nënshtroi gjymtyrët e trupit tek trupi, ky është krejtësisht i dëlirë.
7. I madh është ai që i cili ngeli i papasionshëm në prekje. Më i lartë është ai që qëndroi i
paepur nga të parit dhe mposhti të parit e zjarrit trupor me mendimin e bukurisë
trupore.
8. Ai që e largon qenin me anë të lutjes, ngjan me atë që lufton me luanin. Ai që e largon
me anë të kundërshtimit, ngjason me atë që përndjek akoma armikun e tij. Dhe ai që e
shkatërroi tërësisht me sulmet, edhe pse jeton ende në trup, ai është ngjallur prej varrit.
9. Nëse është shenjë e dëlirësisë së vërtetë që dikush të mos ndikohet nga fantazitë e
ndyra, që shfaqen në gjumë, me siguri kufiri i kurvërisë është që dikush të pësojë
rrjedhje nga kujtimet e turpshme edhe kur është zgjuar.
10. Ai që e lufton një kundërshtar të tillë me djersë dhe mundime, është sikur të ketë
lidhur armikun e tij me një litar. Ai që e lufton me anë të vetëpërmbajtjes dhe agripnisë,
është sikur t’i ketë kaluar zinxhira. Dhe ai që e lufton me përulësinë dhe moszemërimin
dhe etjen, është sikur ta ketë vrarë dhe ta ketë fshehur në rërë. Rërë të quash
përulësinë, sepse rëra nuk ka kullotë për pasionet, por është dhe e hi.
11. Tjetër është ai që lidhi tiranin me përpjekje, tjetër është ai që e lidhi me anë të
përulësisë dhe tjetër ai që e lidhi me ndërhyrjen dhe shfaqjen e Perëndisë. I pari ngjet
me afimin, i dyti me hënën e plotë dhe i treti me diellin që shkëlqen i plotë. Megjithatë
të tre kanë jetën e tyre në qiejtë. Nga agimi lind drita dhe nga drita del dielli. Në mënyrë
të ngjashme duhet të mendojmë dhe të gjejmë mendimin që i korrespondon këtyre që
thamë.
12. Dhelpra shtiret se fle. Demoni dhe trupi shtiren se janë të urtë. Dhelpra e bën këtë
që të mashtrojë pulën, kurse demoni që të shkatërrojë shpirtin.
13. Mos ia beso jetën tënde trupit prej balte dhe mos i beso shumë atij, dersa të takosh
Krishtin.
14. Mos merr guxim dhe mos mendo se për shkak të vetëpërmbajtjes tënde ke për të
shpëtuar nga rënia. Dikush ra nga qielli pa ngrënë asgjë.
15. Disa gnostikë që dhanë përcaktimin e drejtë të largimit të botës, e karakterizuan si
armiqësi ndaj trupit dhe luftë ndaj barkut.
16. Tek rishtarët rëniet si rregull ndodhën nga shijimi i ushqimeve. Në mesatarët edhe
nga kryelartësia, gjë që sigurisht vihet re edhe tek fillestarët. Kurse tek ata që i afrohen
përsosmërisë, ndodh eskluzivisht për shkak të gjykimit.
17. Disa lumërojnë ata që lindën eunukë sepse siç thonë, kanë shpëtuar nga tirania e
trupit. Por unë lumëroj ata që bëhen përdita eunukë dhe gjymtojnë veten e tyre, duke
përdorur si thikë mendimin e shëndetshëm.
18. Kam parë disa që ranë pa dashje dhe kam parë të tjerë që dëshironin rënien por nuk
e arrinin dhe i vajtova më shumë se ata që mëkatojnë çdo ditë, sepse megjithë dobësinë
e tyre dëshironin aromën e keqe.
19. I mjerë është ai që bie. Por më i mjerë është ai që e tërheq edhe tjetrin në rënie.
Sepse i merr si fajin ashtu dhe kënaqësinë mëkatare të të dyja rënieve, përsipër vetes së
tij.
20. Mos u përpiq me argumenta të bekuar të kundërshtosh të largosh demonin e
kurvërisë, sepse ai ka me anën e tij shkaqet e arsyetuara mirë, pasi na lufton duke patur
aleate natyrën tonë.
21. Ai që vendosi të luftojë ose të mposhtë trupin e tij me anë të fuqisë së tij, më kot
vrapon. Nëse Zoti nuk e shemb shtëpinë e mishit dhe nuk ndërton shtëpinë e shpirtit,
më kot qëndroi zgjuar dhe kreshmoi ai që vendosi të shkatërrojë shtëpinë. (Shih Psalm
126:1).
22. Besoja Zotit sëmundjen e natyrës tënde, duke njohur plotësisht dobësinë tënde dhe
atëherë do të marrësh dhuratën e urtësisë, pa e kuptuar as vetë.
23. Në atë që janë të dhënë ndaj pasioneve, vërehet siç na tha dikush nga ata që i
provoi, pas larjes së tij, një ndjesi dashurie trupash dhe një frymë e mbushur me
pafytyrësi dhe ndjenja çnjerëzore që është fronëzuar në zemër. Kjo frymë i shkakton
njeriut që luftohet një dhimbje të madhe në zemër, që e djeg si një furrë e zjarrtë. E bën
gjithashtu të mos i ketë frikë Perëndisë, të mos llogaritë kujtimin e ferrit, të ndjejë
neveri për lutjen dhe gjatë orës kur kryen mëkatin, i quan gurë të thatë edhe lipsanet e
të vdekurve. E bën të dalë mendsh dhe të jetë pa frena, i dehur vazhdimisht nga
dëshirimi i trupabe të njerëzve logjikë dhe të kafshëve të palogjikshme! Dhe nëse
Perëndia nuk do ta kishte shkurtuar orën e zotërimit të tij, nuk do të shpëtonte asnjë
shpirt; (shih 24:22) asnjë shpirt që është veshur me trupin prej balte, që është përzjerë
me gjak dhe lëng të ndyrë. Dhe si mund të jetë ndryshe, kur çdo gjë kërkon me ngulm
atë që i është i afërt? Gjaku kërkon gjak, krimbi krimbin, balta kërkon baltën. Kështu
edhe mishi kërkon mishin, qoftë edhe sikur ne, dhunuesit e natyrës dhe të dashuruarit
pas mbretërisë qiellore të mashtrojmë me marifete të ndryshme mashtruesin, pra
mishin.
24. Ata që nuk provuan luftën që përmenda më sipër, janë të lumur. Le të lutemi që të
shpëtojmë përgjithmonë nga sprova e saj, sepse ata që shkanë në këtë gropë me llum,
bien shumë larg nga ata që ngjiten dhe zbresin shkallën qiellore dhe për tu ngritur kanë
nevojë për shumë djersë dhe kreshmë të fortë.
25. Le të shqyrtojmë se mos edhe armiqtë e padukshëm tonë, siç ndodh në luftën e
dukshme siç janë të reshtuar kundër nesh, ka secili një cilësi dhe punë të caktuar, gjë që
është e denjë për t’u admiruar.
26. Vëzhgova ata që tundoheshin dhe pashë rënie të tmerrshme për shkak të zakoneve
të tyre. Ai që ka veshë për të dëgjuar le të dëgjojë. Djalli e ka zakon shumë herë dhe
madje tek ata përpiqen në jetën murgjërore të kthejë tërë vrullin, zellin, mjeshtërinë,
dinakërinë dhe aftësinë për të shpikur gjëra, në mëkatet që janë jo të natyrshme dhe jo
në ato që janë sipas natyrës njerëzore dhe në fushë, ai përpiqet t’i luftojë sa më shumë.
Duke qënë kështu gjërat, këta shoqërohen disa herë më shumë me gratë dhe duke mos
u shqetësuar nga dëshira trupore, lumëruan veten e tyre, duke mos e ditur të gjorët, se
aty ku ka një humbje më të madhe, më e vogla nuk është më e nevojshme.
27. Kam mendimin se për dy shkaqet që do t’iu paraqesim më poshtë, demonët vrasës
dhe tërëmjerë e kanë zakon të na luftojnë dhe të na rrethojnë ne të mjerëve në mëkatet
jo sipas natyrës. Shkaku i parë është se i disponojnë më me lehtësi të gjitha mjetet dhe
së dyti, për këtë rënie pësojmë një ndëshkim më të madh. Këtë e di mirë asketi i madh
që më parë zotëronte mbi gomerët e egër dhe që më pas, zotërohej dhe tallej prej tyre,
ai që më parë ushqehej me bukë qiellore dhe pastaj u privua nga ky hir kaq i madh. Dhe
gjëja më e denjë për t’u lavdëruar: Pas pendimit të tij, duke vajtuar hidhurazi, profesori
ynë Andoni tha: “Një shtyllë e madhe ra”. Por e fshehu i lumuri mënyrën e rënies. E
dinte mirë dhe sigurisht i lumuri se dikush mund të ndotë trupin e tij me kurvëri, pa
ekzistuar një trup i huaj.
28. Ekziston përbrenda nesh një rrezik vdekjeje dhe një rrezik i një rënie të tmerrshme,
që ecin sa herë së bashku me ne dhe veçanërisht gjatë periudhës së rinisë. Këto nuk
kisha guximin që t’i shkruaja, sepse më mbante dorën ai që tha: “Sepse ato që punohen
fshehuraj nga ata është turp edhe t’i thotë njeriu” (Efes. 5:12).
29. Këtë trup që është i imi dhe jo i imi, këtë burg miqësor dhe armiqësor, Pavli e quajti
burg duke thënë: “ Mjerë unë njeriu! Kush do të më shpëtojë nga ky trup i vdekjes?”.
(R0m. 7:24). Dhe një theolog tjetër e quajti mishin “të pasionshëm, shërbëtor dhe të
natshëm”. Unë kisha etje për të mësuar për çfarë arsye e quajtën me këto fjalë.
30. Nëse mishi, siç është thënë, është vdekje, atëherë ai që e mposhti nuk bëhet fjalë të
vdesë. Dhe “cili është pra ai njeri që jeton dhe nuk shikon vdekjen, ndotjen e mishit të
tij”. (Psalm ph 49) Le ta marrim këtë gjë në analizë. Kush është më i lartë? Ai që vdiq dhe
pastaj u ngjall apo ai që nuk vdiq fare? Ai që e lumëroi të dytin, tha gënjeshtra, sepse
Krishti u ngjall pasi vdiq. Ai që lavdëroi të parin, dëshiron të mos dëshpërohen ata që
provojnë vdekjen ose më mirë rënien e mëkatit.
31. Armiku çnjerëzor, kryetari i kurvërisë, e konsideron Perëndinë njeridashës dhe se e
fal lehtshëm këtë pasion, si diçka të natyrshme. Le të vemë re tinëzinë e demonëve dhe
do të shikojmë se pas kryerjes së kurvërisë e quajnë Perëndinë gjykatës të drejtë dhe të
ashpër. Më parë, u sollën në atë mënyrë për të na shtyrë drejt mëkatit. Tani sillen
ndryshe, për të na zhytur në dëshpërim. E për sa kohë që vazhdon hidhërimi dhe
dëshpërimi, nuk mund të poshtërojmë ose të akuzojmë veten tonë ose të hakmerremi
mbi demonin për mëkatin. Por kur të zhduket dëshpërimi, tirani nis përsëri të na flasë
për njeridashjen e Perëndisë.
32. Sa i paprishshëm dhe i patruptë është Zoti, po aq ngazëllohet me dëlirësinë dhe
paprishmërinë e trupit tonë. Përkundrazi, demonët, siç janë të mendimit disa, me asgjë
tjetër nuk kënaqen aq shumë se sa me erën e keqe të kurvërisë dhe me asnjë pasion
tjetër se sa me ndotjen e trupit.
33. Dëlirësia është afrimitet me Perëndinë dhe ngjashmëri me Atë, sa kjo është e
mundur për njeriun. Nënë e ëmbëlsisë të fryteve është toka e mirë dhe vesa e shiut dhe
nëna e dëlirësisë është qetësia bashkë me bindjen.
34. Papasionshmëria e trupit që arrihet në qetësi, shumë herë që iu afrua botës, nuk
ngeli e palëkundur. Por papasionshmëria që fituam me anë të bindjes, shfaqet kudo e
sprovuar dhe e palëkundur.
35. Pashë kryelartësi që shkaktoi mendja e përulur dhe kujtova atë që tha: “Kush e njeh
mendjen e Zotit?” (Rom 11:34)
36. Rënia është gropë dhe pjellë e kryelartësisë. Por rënia ka qënë shumë herë te ata që
e deshën, shkak përulësie.
37. Ai që do të mposhtë demonin e kurvërisë me anë të kënaqësisë së barkut dhe
ngopjes, ngjan me atë që do të shuajë zjarrin duke i hedhur vaj.
38. Ai që u përpoq ta ndalojë këtë luftë vetëm me vetëpërmbajtjen, është i ngjashëm
me atë që duke notuar vetëm me një dorë, përpiqet të dalë nga deti. Të bashkosh
vetëpërmbajtjen me përulësinë, sepse pa të dytën, e para shfaqet e padobishme.
39. Ai do të shikojë veten e tij të mposhtet tërësisht nga ndonjë pasion, le të armatoset
mbi të gjitha vetëm kundër këtij pasioni, dhe madje nëse bëhet fjalë për një armik të
brendshëm, pra për trupin. Sepse nëse nuk nështrohet ky armik, nuk kemi kurrfarë
dobie nga fitoret tona të tjera. Kur edhe të mposhtim këtë Egjipt, do ta shikojmë me
siguri Perëndinë në ferrën e përulësisë. Kur unë u tundova, ndjeva se ky ujk krijoi në
shpirtin tim në mënyrë të rreme një gëzim të pashkaktë dhe lot dhe ngushëllim. Dhe si
foshnjë mendova, se po mbaja në duart e mia fryt dhe jo katastrofë.
40. “Çdo mëkat që të bëjë njeriu është jashtë trupit të tij, kurse ai që kurvëron mëkaton
në trupin e tij” (1 Kor 6:18). Kjo gjë thuhet se ne ndotim vetë trupin tonë, me derdhjen,
gjë që është e pamundur të ndodhë me një mëkat tjetër. Unë shikoj të gjej se për çfarë
arsye ne e bëmë zakon të themi vetëm se dikush bëri gabim në rastin e çfarëdolloj
mëkati, ndërsa kur dëgjojmë se dikush kurvëroi, themi me dhimbje: filani ra.
41. Peshku largohet shpejt nga grepi dhe shpirti epshor i largohet jashtë mase qetësisë.
42. Kur djalli kërkon të lidhë dy vetë me lidhje të turpshme, ai i shqyrton të dyja anët
dhe nis të ndezë zjarr nga pikat e dobta që ka zbuluar.
43. Shumë herë ata që janë të prirur ndaj epshit duken njerëz simpatikë dhe
përdëllimtarë e të lehtë në të kuptuar. Por ata që luftojnë për dlirësinë me zell nuk i
shfaqin me mënyrë të njëjtë këto virtyte.
44. Një gnostik më shtroi një problem të vështirë: “Cili mëkat është më i rëndi nga të
gjithë, me përjashtim të vrasjen dhe të mohimit?”. Dhe kur unë iu përgjigja: “Kur dikush
bie në herezi”, ai më pyeti përsëri: “Dhe si është e mundur që Kisha Orthodhokse
pranon heretikët dhe pas anatemizimit të herezisë së tyre i denjëson për Kungatën
Hyjnore, kurse atë që ka kurvuar e pranon pas rrëfimit dhe korrigjimit të tij, por e privon
për shumë kohë nga Misteret e Panjollshme, siç thonë urdhërimet e Kanuneve
Apostolike?”. E ndërkohë që unë ngela i habitur nga kjo pyetje, problemi i pazgjidhshëm
ngeli i tillë.
45. Le të shqyrtojmë dhe le të masim dhe le të vërejmë se çfarë ëmbëlsie që krijohet
përbrenda nesh, kur psalim me kënaqësi të influencuar nga demoni i kurvërisë dhe se
çfarë ëmbëlsie vjen nga fjalët e Shpirtit të Shenjtë dhe nga hiri e fuqia e tyre mistike.
46. Mos u mashtro o ri! Më rastisi të shikoj disa teksa luteshin me gjithë shpirt për
persona që i donin shumë. E ndërsa i nxiste në këtë gjë pasioni i kurvërisë, këta mendoni
se plotësonin ligjin e dashurisë!
47. Është e mundur që trupi të njolloset edhe me një prekje të thjeshtë, sepse nuk
ekziston shqisë më e rrezikshme se sa të prekurit.
48. Të sjellësh në mendje atë që mbështoi dorën me mbulesën e kokës. Dhe ta bësh
dorën të jetë e palëvizshme, që të mos prekë çdo lloj gjymtyre, qoftë tënden, qoftë të
një trupi të huaj.
49. Mendoj se askush nuk mund të quhet i shenjë me të vërtetë, nëse nuk e ndryshon
këtë dhe- pra trupin- në dhe të shenjtëruar; sigurisht nëse kjo arritje është e mundshme.
50. Kur biem në dyshek, le të kemi vëmendjen të vigjëluar, sepse atëherë mendja lufton
e vetme me demonët pa bashkëpunimin e trupit. Dhe nëse shfaqet epshore, bëhet lehtë
tradhëtare.
51. Kujtimi i vdekjes le të bjerë për të fjetur dhe le të zgjohet bashkë me tym, njësoj si
edhe lutja e Jisuit. Asnjë ndihmë më të madhe nuk do të gjesh në gjumë se sa këto të
dyja.
52. Disa dalin në përfundimin dogmatik se luftrat e mishit dhe shpërthimet vijnë vetëm
nga të ngrënit e shumtë. Por unë kam parë njerëz të jenë të sëmurë rëndë dhe të
kreshmojnë jashtë mase dhe megjithatë të ndoten po kaq shumë nga shpërthimet.
53. Një herë pyeta një nga murgjit më të aftë sa i takon gjykimit për të dalluar gjërat, në
lidhje me këto çështje dhe i lumuri më mësoi me shumë qartësi.
“Ndodh “- më tha i paharruari- “që shpërthimi trupor gjatë gjumit të vijë për shkak të të
ngrënit të shumtë dhe prehjes. Herë tjetër vjen edhe për shkak të kryelartësisë, kur
krenohemi se nuk ka ndodhur një gjë e tillë për shumë kohë. Dhe ka raste të tjerë kur
ndodh për shkak të gjykimit të të afërmit. Nga këto raste dy të parat hasen në të
sëmurët, madje mund të thoshim të tre këto. Në rast se dikush e shikon veten e tij të
pastër nga shkaqet që u përmendën këtu, është i lumur dhe arriti në një
papasionshmëri të tillë dhe se çdo gjë që i ka ngjarë i ndodhi për shkak të cmirës së
demonëve. E këtë Perëndia e lejoi të ndodhë pas shumë kohë, që me anë të një pësimi
që nuk është mëkat, të fitojë përulësinë më të lartë”.
54. Askush le të mos dojë të mendojmë gjatë ditës ëndrrat e këqia që pa gjatë natës.
Sepse edhe kjo është një nga synimet e demonëve, që të na ndotin me ëndrrat, kur ne
jemi zgjuar.
55. Le të dëgjojmë edhe një tjetër ligësi të armiqve tanë: Disa ushqime e dëmtojnë
trupin, shkaktojnë më vonë sëmundje ose ditën tjetër. Diçka e ngjashme ndodh
shpeshherë edhe me shkaqet që ndotin shpirtin.
56. Pashë disa vetë që hanë duke i shijuar gjërat dhe të mos provonin sakaq luftë. Dhe
pashë të tjerë që hanin bashkë dhe të shoqëroheshin me gra dhe të mos kenë në atë
çast asnjë mendim të lig. Në këtë mënyrë, ata morën guxim të mashtruar dhe u treguan
moskokëçarës. Por në çastin që menduan se gjenden në paqe dhe në siguri, brenda
qelisë së tyre pësuan një shkatërrim të papritur. Cili ishte ky shkatërrim? Ajo që ndodh
me ne, në shpirt dhe në trup, kur jemi fare vetëm. Ai që e provoi, e kupton përse bëhet
fjalë. Ai që nuk e ka provuar, nuk është e nevojshme ta njohë.
Gjatë kohës së këtij tundimi, ndihmë e përshtatshme për ne, është thesi, hiri, qëndrimi
në këmbë gjatë gjithë natës, djegia e gjuhës për shkak të etjes, sasia e vogël e ujit,
qëndrimi pranë varreve dhe mbi të gjitha përulësia e zemrës. E nëse është e lehtë,
ndihma nga një atë ose vëlla i aftë dhe i fortë në mendim. Sepse pyes veten nëse ka
ndonjë të aftë ta shpëtojë i vetëm anijen nga deti.
57. Shumë herë, e njëjta rënie është njëqind herë më e rëndë se sa rënia e dikujt tjetër.
Faji gjykohet llogaritet edhe nga mënyra dhe nga vendi dhe nga përparimi shpirtëror i
atij që mëkaton si dhe nga shumë të tjera.
58. Dikush më përshkroi një shkallë tepër të çuditshme dhe të lartë të dëlirësisë. “Një
njeri, duke parë bukuri trupore, e lavdëroi Krijuesin i nxitur prej kësaj gjëje. Vetëm
pamja e nxiti në dashuri për Perëndinë dhe në lot të pareshtur. Dhe të pushtonte një
admirim i madh kur shihje llumin e dikujt të bëhej me mënyrë të përmbinatyrshme
shkak kurorash për tjetrin”. Nëse ky njeri pati të njëjtën ndjesi sa i takon këtyre lloj
çështjeve dhe të njëjtë mënyrë përballjeje, u ngjall i paprishur para ngjalljes së
përbashkët.
59. Të njëjtin metër le të kemi parasysh edhe sa i takon melodive dhe këngëve. Se sa
janë perëndidashës nxiten në gëzim dhe dashurinë e Perëndisë dhe lotë, si nga këngët e
botës ashtu edhe nga ato fetare. Por tek epshorët ndodh e kundërta.
60. Siç e kemi parë, ndodh të luftohen më tepër në vende të qeta. Dhe nuk është e
habitshme një gjë e tillë. Sepse aty futen dhe banojnë demonët, pasi u dëbuan nga Zoti
për shkak të shpëtimit tonë në vende të shkreta dhe në humnerë.
61. Demonët e kurvërisë e luftojnë shumë hesikastin, që ta sjellin në botë, pasi gjoja nuk
ka kurrfarë dobie nga shkretëtira. Kur ndodhemi në botë, largohen nga ne, që të rrimë
bashkë me njerëzit e botës, sepse gjoja aty nuk kemi luftë!
62. Aty ku luftohemi, me siguri që e luftojmë fort armikun.
63. Të ndodhur për shkak të ndonjë shërbimi në botë, mbulohemi nga dora e Perëndisë,
ndoshta nga urata e atit shpirtëror, që të mos blasfemohet Zoti për hirin tonë.
Nga ana tjetër nuk na ndodh rënie për shkak të pandjeshmërisë, sepse kemi një përvojë
të madhe qysh më parë dhe jemi ngopur nga ato që vihen re dhe që thuhen apo kryhen
nga bota. Dhe herë të tjera ngaqë demonët largohen me vullnetin e tyre, duke na lënë
neve demonin e kryelartësisë, i cili është i aftë t’i plotësojë të gjithë të tjerët.
64. Dëgjoni një marifet tjetër dhe një ligësi tjetër të mashtruesit, sa dëshironi të
ushtroni dëlirësinë dhe të ruheni.
Këtë ma tregoi një që kishte provuar këtë karrem, e më tha se demoni i kurvërisë
shumicën e herëve e mbulon veten e tij. Kështu i krijon murgut përshtypjen se është
shpresëtar, i fal edhe lotë madje kur rri e flet me gratë, duke e nxitur t’i mësojë ato për
kujtimin e vdekjes, mbi gjykimin dhe mbi pastërtinë morale.
Dhe të gjitha këto, që ato të tërhiqen prej fjalëve të tij dhe prej shpresëtarisë së tij të
gënjeshtërt dhe që të vijnë të gjorat tek ujku si tek bariu. Dhe pasi të krijohet mes tyre
një klimë familjariteti dhe guximi, të pësojë rënie i tërëmjeri.
65. Të shmangim me të gjithë fuqinë tonë të vërejmë ose të dëgjojmë për një fryt të cilin
premtuam se nuk do ta shijojmë kurrë. Çuditem nëse e quajmë veten tonë më të fortë
se profeti David gjë që është e papranueshme. Aq i lartë dhe aq i madh është lavdërimi i
dëlirësisë saqë disa nga etërit guxuan dhe e quajtën papasionshmëri.
66. Disa janë të mendimit se është e pamundur që dikush të quhet i dëlirë pas shijimit të
mëkatit. Por unë duke i kundërshtuar këta, dola në përfundimin e mëposhtëm: “Është e
mundur dhe e lehtë për çdokënd që dëshiron, ta ndryshojë vajin e keq dhe ta bëjë të
mirë”. Nëse çelësat e mbretërisë së qiejve do ti ishin dhënë një të virgjëri, ndoshta të
lartpërmendurit do të kishin të drejtë në mendimin e tyre. Por për sa nuk ndodh një gjë
e tillë, le tua mbyllë gojën ai i cili pati edhe vjehrrë, që u bë edhe i dëlirë por që mban në
duart e tij edhe çelësat e mbretërisë.
67. Gjarpëri i luftës trupore është i shumëformësh. Ata që nuk e shijuan mëkatin i shtyn
ta provojnë vetëm një herë dhe pastaj të ndalen. Dhe sa e provuan, i ligu i nxit ata me
anë të kujtimit ta provojnë përsëri. Shumë nga të parët nuk luftojnë, sepse e injorojnë
të ligën. Të dytët, meqë e provuan këtë të ligë të neveritshme, heqin ngacmime dhe
luftra. Por shumë herë ndodh edhe e kundërta.
68. Kur ne zgjohemi nga gjumë me predispozitë të mirë dhe paqësorë, kjo do të thotë se
pa e kuptuar ne, kemi patur ndihmë ëngjëj të shenjtë dhe kryesisht kur kemi fjetur me
shumë lutje dhe vigjilim. Por disa herë ndodh të jemi në gjendje të kënaqshme kur
zgjohemi sepse dhe ta kemi pësuar këtë prej ëndrrave dhe fantazive që vijnë nga
demonët.
69. Pashë kryelartin të lartësohet dhe të mburret dhe të krenohet dhe të tërbohet
brenda meje si kedrat e Libanit. Dhe e kalova me vetëpërmbajtje. Dhe ja inati i tij nuk
ishte si më parë. E kërkova përsëri pasi e përula mendimin tim dhe as nuk u gjet më
përbrenda meje vendi ose gjurma e tij. (Shih psalmin lst 36).
70. Ai që mposhti trupin, ai mposhti edhe natyrën. Ai që mposhti natyrën u ngjit në një
gjendje të përmbinatyrshme. Ai që ia arriti kësajv “është më pak i ulët se sa ëngjëjt”, që
të mos them se nuk është më i pakët se sa ata.
71. Nuk është mrekulli që i palëndi të luftojë me të palëndin. Por është mrekulli, madje
mrekulli e vërtetë që njeriu lëndor të fitojë mbi armiq të palëndshëm, duke luftuar
kundër tyre me materien e tij armike dhe dinake, pra me trupin.
72. Zoti i mirë, duke shfaqur edhe në këtë shumë përkujdesje për ne, e pengoi
pafytyrësinë e grave me anë të turpit si me një fre. Sepse po të kishin vrapuar ato vetë
drejt burrave, nuk do të kishte shpëtuar asnjë.
73. Tjetër gjë konsiderohet nga etërit me dallim sulmi dhe tjetri kombinimi dhe tjetër
pranimi dhe tjetër gjë robëria dhe tjetër është beteja dhe çdo pasion tjetër shpirtëror.
Sulm quajnë të lumurit një fjalë të thjeshtë ose një pamje të rastësishme që shfaqet në
shpirt një herë të vetme. Kombinim e konsiderojnë kur bisedon me atë që të shfaqet
qoftë me pasion qoftë pa pasion. Pranim kthimin hedonik (të kënaqësisë) të shpirtit nga
ajo që shfaqet ose të ndodhurit të vazhdueshëm me atë, gjë që e zhduk gjendjen tonë të
mirë shpirtërore.
Betejë përcaktojnë se është parashtrimi i një fuqie të njëjtë me atë të armikut, me të
cilën, në përputhje me vullnetin tonë, ose fitojmë ose pësojmë disfatë. Pasion quajnë
atë që zë fole për një kohë të gjatë, në mënyrë pasionale, përbrenda shpirtit dhe që për
shkak të një zakoni kohëgjatë, e ka bërë shpirtin të dorëzohet vetë tek ai.
Nga të gjithë këto, e para nuk është fajtore, e dyta jo dhe aq, kurse e treta varet nga
gjendja e atij që përpiqet. Sa i takon betejës, ajo do të shkaktojë ose kurora ose
ndëshkime. Robëria gjykohet ndryshe gjatë orës së lutjes, e ndryshe në orët e tjera.
Ndryshe është kur bëhet fjalë për indiferentë dhe i ndryshëm është gjykimi për
mendimet e këqia. Pasioni, përfundimisht për të gjithë, ose rregullohet me anë të
pendimi analog ose ndëshkohet në ferrin e ardhshëm. Ai që e përballon si fitimtar dhe
me papasionshmëri të parën, i preu me një të rënë të gjithë të këqiat që e pasojnë.
Etërit gnostikë, më të kursyervnë fjalë, na flasin edhe për një kuptim tjetër, më të hollë
se ato të mëparshmet, e cila në përputhje me disa quhet përbuzje e mendjes. Ky
kuptim, menjëherë, pa ndërmjetuar kohë, fjalë ose pamje, paraqet me më shumë
mprehtësi pasionin e njeriut. Midis frymërave të së ligës nuk ka asgjë më të shpejtë dhe
më të padukshme. Shfaqet përbrenda shpirtit, vetëm me kujtimin e hollë dhe të
thjeshtë, pakohë, në mënyrë të paarritshme, në shumë edhe në mënyrë të panjohur.
Nëse dikush mundi, nëpërmjet vajtimit të kuptojë mënyrën e hollë të kësaj fryme, ai
mund të na mësojë, se si shpirti mund të kurvërojë me pasion, vetëm me anë të
shikimit, me një shikim të pandjeshëm dhe prekje të dorës dhe dëgjim melodie, pa asnjë
kuptim dhe mendim!
74. Disa janë të mendimit se trupi udhëhiqet drejt pasioneve nga mendimet e kurvërisë.
Disa të tjerë, përkundrazi, mbështesin se mendimet e këqia lindin nga shqisat trupore.
Ndërkohë që të parët sjellin argumentin, se nëse mendja nuk shkon, nuk mund të pasojë
dot trupi. Kurse të dytët kanë si mbështetje të mendimit të tyre ligësinë e pasionit
trupor dhe thonë: Shumë herë nga një pamje e ëmbël, nga një prekje dore, nga një
aromë e mirë ose nga një dëgjim i ëmbël, marrin shkas mendimet për të hyrë brenda në
shpirt.
Për të gjithë këto, kush mundet, le të na mësojë në Zotin. Sepse këto janë shumë të
nevojshme dhe të dobishme për sa jetojnë jetën praktike murgjërore në vetëdije. Në të
tjerët, që ushtrohen “në thjeshtësi të zemrës”, nuk është e nevojshme të flitet për ata.
Nga ana tjetër njohuria nuk është prona e të gjithëve. As dhe nuk është pronë e të
gjithëve, thjeshtësia e lumur, kjo mburojë kundër mashtrimeve të demonëve të ligj.
75. Disa pasione fillojnë nga brenda dhe pastaj shfaqen në trup, por edhe në drejtimin e
kundërt. Tek ata që ndodhen në botë, rastis zakonisht kjo e dyta, kurse tek ata që
jetojnë jetën murgjërore, e para, pasi mungojnë shkaqet. Unë për këtë çështje them: Do
të kërkoh në të ligjtë urtësi dhe nuk ke për të gjetur.
76. Pasi ne luftojmë kundër demonit, i cili është bashkëshort i baltës, pra i trupit tonë, e
pasi ta godasim me gurin e kreshmës dhe shpatën e përulësisë, dhe kur e kemi dëbuar
nga zemra jonë, ai ulet paskësaj mbi trupin tonë dhe na nxit në ndotje duke na gudulisur
i mjeri e duke shkaktuar disa lëvizje të pahijshme dhe të pakohta. Zakonisht, këtë e
pësojnë më shmë se të tjerët sa i nënshtrohen demonit të kryelartësisë. Sepse, pasi
reshtën së paturi në zemër mendime të vazhdueshme kurvërie, iu afruan këtij pasioni.
Dhe se ajo që u tha, nuk është e rreme, do të shfaqet në vazhdim: Kur të gjejnë kohë të
qetë, le të hetojnë veten e tyre e me siguri që kanë për të gjetur në thellësi të zemrës së
tyre ndonjë mendim, që fshihet si gjarpri në pleh. E ky mendim u shfaq se gjoja arritjen e
dëlirësisë së zemrës, e fituan me anë të zellit të tyre dhe të gatishmërisë së tyre. E nuk
mendojnë të gjorët, pasazhin e shkrimit që thotë: “Se çfarë gjëje nuk e ke marrë
dhuratë, qoftë nga Perëndia, qoftë nga bashkëpunimi i të tjerëve dhe nga lutja?”. ( 1Kor
4:7).
Pra le të kenë kujdes dhe pasi ta kenë vrarë këtë gjarpër me shumë përulësi, le ta
dëbojnë prej zemrës së tyre.
Në këtë mënyrë, nëse do të lehtësohen prej tij, do të kenë mundësi ndonjë herë edhe
ata të zhveshin rrobat e lëkurta dhe t’i këndojnë Zotit himnin triumfal të dëlirësisë, si
dikur foshnjat e dëlira (shih Matth 21:15). Kjo sigurisht, nëse kur të zhvishen, nuk do të
gjenden të zhveshur, të zhveshur nga paligjësia dhe nga pafajësia e natyrshme e atyre.
Demoni e ndjek edhe këtë kohë, më tepër se të tjerat. E kur nuk jemi në gjendje të
lutemi trupërisht kundër tij, në këtë rast, i ndyri përpiqet më shumë të na luftojë.
Mundimi dhe vuajtja e lutjes trupore, vjen si ndihmë tek ata që nuk fituan ende lutjen e
zemrës. Pra shtrirja e duarve, goditja e gjoksit, kundrimi i pastër i qiellit, psherëtimat e
forta, qëndrimi i vazhdueshëm në gjunjë.
Kur këto, shumë herë, ndërkohë që janë të pranishëm edhe të tjerët, nuk mundemi dot
t’i kryejmë, atëherë demonët na luftojnë jashtë mase. Atëherë, ndoshta ne i lëshojmë
pe sulmit të tyre, pasi nuk mundemi ende me përqëndrimin e mendjes dhe me fuqinë e
padukshme të lutjes, tu kundërvihemi armiqve tanë.
Kërce shpejt nëse ke mundësi. Fshihu për pak në mënyrë mistike. Lartësoi sytë e tu
shpirtërore, nëse mundesh. Nëse jo, lartësoi ata truporë. Kryqëzoi duart e tua pa i
lëvizur, që me tipin e Kryqit të mundësh dhe të turpërosh Amalikun.
Thërriti fort Atij që ka mundësinë të të shpëtojë, jo me fraza të zgjedhura, por me fjalë
të përulura, duke filluar së pari me “mëshiromë se jam i dobët” (Psalmi 6:3). Atëherë ke
për të ndjerë fuqinë e të Lartit dhe do të dëbosh armiqtë e padukshëm me fuqi të
padukshme.
Ai që e ka bërë zakon të luftojë në këtë mënyrë, shpejt dhe vetëm me shpirtin do të
mundet të dëbojë armiqtë. Kjo e dyta është shpërblim i së parës nga ana e Perëndisë
për ata që luftojnë. Dhe me të drejtë.

77. U ndodha në një rast në një takim murgjërish dhe pashë se një vëlla i zgjedhur u
shqetësua nga mendime të këqia. Dhe meqë nuk u gjend vend i përshtatshëm për lutje,
shkoi në banjë për nevoja fizike, sepse gjoja e shqetësoi barku dhe aty me lutje të
fuqishme luftoi kundër armiqve të tij. Kur unë e qortova për vendin e papërshtatshëm,
ai më tha: “U luta në vend të papërshtatshëm, përdersa bëhej fjalë për dëbimin e
mendimeve të papastra dhe për pastrimin nga ndotja”.
78. Të gjithë demonët përpiqen pikë së pari të errësojnë pjesën mendore të shpirtit
tonë dhe pastaj ta na imponojnë gjërat që duan. Sepse nëse mendja nuk i m mbyll sytë e
saj, thesari nuk ka për t’u vjedhur. Demoni i kurvërisë është ai që e synon më tepër një
gjë të tillë. Ai duke e errësuar shumë herë mendjen që është zotëruese bën që të kryhen
vepram dhe madje në praninë e njeëzve, që vetëm të pamendët i kryejnë. Prandaj kur
mendja të vijë në vete më pas, kemi turp jo vetëm nga ata që na panë por edhe nga
vetvetja jonë për veprimet e pahijshme, fjalët dhe lëvizjet tona dhe ngelemi pa fjalë
para atij ngurtësimi tonë.
79. Mohoje armikun, i cili pas kryerjes së mëkatit të pengon nga lutja ose nga besimi apo
nga agripnia. Dhe të sjellësh në mendje atë që tha: “Nga mundimet për hirin tim, me
shkak mendimet që e tiranizojnë shpirtin, do të bëj shpagimin e tij ndaj armiqve të tij”
(shih Lluka. 18:5).
80. Kush e fitoi trupin? Ai që e dërrmoi zemrën. Dhe kush e dërrmoi zemrën? Ai që
mohoi veten e tij. Se si mund të mos ketë pendim dërrmues ai që vdiq për hir të vullnetit
të mishit?
81. Haset edhe njeri i pasionshëm më i pasionshëm se një tjetër i pasionshëm, që i
rrëfen edhe ndotjet e tij duke ndjerë kënaqësi trupore.
82. Mendimet e papastra dhe të ndyra lindin zakonisht në zemër nga ai që e mashtron
zemrën, pra nga demoni i kurvërisë. Këto i shëron vetëpërmbajtja dhe përbuzja e
përhershme.
83. Me çfarë metode dhe me çfarë mënyre të lidh këtë shok timin, pra trupin dhe ta
gjykoj atë, si edhe të tjerët, nuk e di se si. Se para se ta lidh, ai zgjidhet dhe para se ta
gjykoj pajtohem me atë. Dhe para se ta ndëshkoj, më vjen keq për atë dhe dorëzohem.
Si të mposht atë që e dua prej vetë natyrës? Si të çlirohem nga ai me të cilin jam i lidhur
në përjetësi? Si ta shfuqizoj atë që do të ngjallet me mua? Si ta shndërroj në të
paprisshëm atë që mori natyrë të prisshme? Çfarë argumenti logjik t’i kundërvë, meqë
ka në anën e tij argumentet logjike për shkak të natyrës?
Nëse e lidh këtë mikun tim me kreshmën, sapo paragjykoj të afërmin tim, përsëri
dorëzohem në duart e tij. Nëse e resht paragjykimin tim dhe e mposht, por krenohem
përbrenda meje, bie përsëri në duart e tij. Për mua është edhe bashkëpunëtor, edhe
armik. Dhe ndihmës dhe akuzues. Edhe mbështetës dhe tinëzar. Kur merr përkujdesje,
lufton dhe kur mundohet zbehet. Kur e kënaqim bëhet i çrregullt dhe kur e neverisim
dhe e mundojmë, nuk duron. Nëse e hidhëroj, rrezikoj. Nëse e plagos, nuk do të kem me
këtë të fitoj virtytet. Të njëjtin edhe e përqafoj, edhe e neveris!
Çfarë është ky mister që më rrethon? Si shpjegohet kjo ngatërresë që viher re tek unë?
Si jam miku dhe armiku i vetes sime? Thuamë, thuamë ti bashkëzgjedha ime, ti natyra
ime, përse nuk duhet të mësoj gjërat rreth teje nga persona të tjerë? Si mund të ngelem
i pagllabëruar prej teje? Si do të arrij të shpëtoj prej rrezikut të natyrës? Meqë i dhashë
premtim Krishtit se do të jem armiku yt, si do të mposht pushtetin tënd tiranik? Si? Se
vendosa të ushtroj dhunë kundër teje.
Dhe mishi pas iu përgjigj shpirtit në një farë mënyrë, u duk se pothuaj i tha këto gjëra:
“Nuk bëhet fjalë të të them diçka që ti nuk e njeh, por diçka që të dy e dimë. Unë
mburrem se kam nënë dashurinë (mëkatare). Flakërimin e jashtëm të trupit, e bëj që të
lindë me përkujdesjen dhe në përgjithësi me të kaluarit mirë. Ndërsa flaka e brendshme
dhe ndezja e mendimeve kanë si shkaqe mirëqënien që parapriu dhe veprat e turpshme
që u kryen. Unë kur ngjiz, lind rëniet mëkatare. Dhe ato përsëri lindin kur u vjen rradha
vdekjen nëpërmjet dëshpërimit.
Nëse e njeh mirë dobësinë tënde dhe timen të madhe, më ke lidhur duart. Nëse e
mundon grykën, më lidhe këmbët, kështu nuk eci dot. Nëse futesh në të njëjtën zgjedhë
me bindjen, më hoqe nga zgjedha. Nëse fitove përulësi, ma preve kokën.

Çmimi i pesëmbëdhjetë! Ai që e fitoi duke jetuar me trupin, vdiq dhe u ngjall dhe
tashmë njohu nga këtu parathënien e paprishmërisë së ardhshme.
Fjalimi i gjashtëmbëdhjetë
Mbi dashurinë për paranë
( Si edhe për papronësinë)

1. Shumë nga mësuesit e urtë pas tiranit të mëparshëm, e kanë si rregull të vendosin
këtë demon me mijëra koka të dashurisë për paranë. Edhe ne të paditurit ndoqëm të
njëjtin rregull dhe të njëjtin vendim për të mos ndryshuar rradhën e atyre të urtëve.
Kështu, pasi të flasim pak për sëmundjen, do të flasim pastaj shkurtimisht edhe për
gjendjen e shëndetshme.
2. Dashuria për paranë është falja ndaj idhujve, bija e pabesisë, shkaktarja e
sëmundjeve, parashikimi i pleqërisë, shpjeguesja e thatësirës, paralajmëruesja e zisë së
bukës.
3. Argjendashësi është ai që përbuz porositë ungjillore dhe i shkel ato me ndërgjegje. Ai
që fitoi dashurinë shpërndau para. Por ai që mendon se i ka bërë këto të dyja të ecin së
bashku në jetën e tij, u vetëmashtrua.
4. Ai që vajton për mëkatet e tij, mohoi edhe trupin e tij. Se ku e pruri rasti, as për këtë
nuk pati dhembshuri.
5. Mos u mbro se po mbledh para për të varfërit. Sepse edhe vetëm dy qindarka, e blenë
mbretërinë qiellore. (Shih Lluk. 21:2)
6. Mikpritësi dhe argjendashësi u takuan mes tyre. Dhe i dyti e quajti të parin si njeri pa
gjykim dhe jo të mençur.
7. Ai që mposhti këtë pasion, reshti së pasuri përkujdesje. Kush është i lidhur me atë,
kurrë nuk ka për të bërë lutje të pastër.
8. Fillimi i argjendashjes, është nxjerrja si shkak e lëmoshës. Fundi i saj, urrejtja për të
varfërit. Deri sa dikush të grumbullojë para, ai bën lëmosha. Por kur i grumbullon, i
rrudhen duart.
9. Pashë njerëz të varfër nga ana e parasë, të cilët u pasuruan në jetën e “të varfërve në
frymë”, pra u pasuruan në jetën murgjërore. Dhe tashmë reshtën së kujtuari varfërinë e
tyre të mëparshme.
10. Murgu që do paranë është i huaj për dëshpërimin, se kujton në çdo çast fjalën e
apostullit: “Ai që nuk punon të mos hajë” (2 Thes. 3:10), si edhe : “Këto duar më
shërbyen mua dhe atyre që ishin me mua” (Veprat 20:34).
***
11. Papronësia është çlirimi nga përkujdesjet, moskujdesja ndaj jetës, udhëtim i
papenguar, të bërit i huaj për hidhërimi, besim në porositë e Perëndisë.
12. Murgu i papronë është zotëria i mbarë botës. E ka vënë tek Perëndia tërë
përkujdesjen e tij dhe me këtë besim, i ka të gjithë shërbëtorë të tijët. Nuk do të flasë
me njeri për nevojat e tij. Të gjithë sa i ofrohen, i pranon si nga dora e Perëndisë.
Punëtori i papronë i virtutit është biri i mospatjes së obligimeve pasionante dhe ato që i
ka, i konsideron sikur të mos i ketë. Kur ora e largimit mbërriti për të bërë asketizëm, të
gjitha i konsideroi si të pavlera. Por nëse hidhërohet për ndonjë gjëë, do të thotë se
ende nuk është bërë i papronë. Njeriu i papronë ka lutje të pastër, kur ai që lakmon
prona lutet, duke e pasur mendjen në gjëra materiale.
13. Sa jetojnë si bindës, janë të huaj ndaj argjendashjes. Sepse ata që dorëzuan edhe
trupin e tij, çfarë mund të ruajnë si të tyren? Zakonisht këta kanë mangësi në një gjë:
Shfaqen të lehtë dhe të gatshëm për të bërë lëvizje nga vendi ku ndodhen.
14. Pashë pasuri materiale që i bëri disa murgjër të qëndrojnë me durim në vendin e
tyre. Por unë lumërova më shumë se këta, ata që enden për hir të dashurisë të Zotit.
15. Ai që shijoi qielloret, lehtë i përbuz të dheshmet. Por ai që nuk i ka shijuar,
ngazëllohet me të mirat e tij të dheshme.
16. Ai që ushtron të mospasurit pronë pa arsye dhe bazë shpirtërore, pëson dy
padrejtësi: edhe nga të tashmet ndodhet larg, por edhe nga të ardhmet privohet.
Le të mos tregohemi o murgjër, më të pabesë se sa zogjtë, që as përkujdesen dhe as
mbledhin ushqim (shih Matth, 6:26)
17. I madh është ai që mohon paratë në një mënyrë të hyjpëlqyer. Por i shenjtë është ai
që mohon vullnetin e tij. I pari do të marrë njëqindfish qoftë para qoftë të dhurata.
Kurse i dytë do të trashëgojë jetën e përjetshme.
18. Valët nuk do të mungojnë nga deti. As nga argjendashësi nuk do të mungojë kurrë
zemërimi dhe hidhërimi.
19. Ai që mohon materialet, u lehtësua nga justifikimet dhe kundërthëniet, kurse ai që
do prona lufton edhe për një gjilpërë deri në vdekje.
20. Besimi i patundur do të kufizojë përkujdesjet, kurse kujtimi i vdekjes arrihet edhe me
mohimin e trupit.
21. Tek Jovi nuk kishte shenjë argjendashjeje; prandaj edhe kur u privua nga të gjitha,
ngeli i paturbulluar.
22. “Rrënja e të gjithë këqiave dhe është dhe quhet dashuria për paranë” (1Tim 6:10).
Sepse është ajo që krijoi urrejtje dhe vjedhje dhe cmira dhe ndajra dhe armiqësi dhe
marramendje dhe kujtime të këqia dhe zemërngurtësi dhe vrasje.
23. Me pak zjarr disa dogjën një pyll të madh. Përkundrazi disa të tjerë u shpëtuan me
një virtyt nga pasionet e tanishme dhe të shkuara. Kjo quhet të qënurit i lirë nga
dëshirimi. Këtë e lindi përvoja dhe shijimi i dashurisë së Perëndisë dhe përkujdesja për
daljen në gjyq pas vdekjes.
24. Nuk u harrua nga lexuesi shumë i kujdesshëm fjala e nënëkeqes, pra nënës të të
gjithë të këqiave, grykësisë.
Ajo tregoi me gojën e saj se pjella e dytë e saj në fëmijëbërjen e saj të keqe dhe të
mallkuar, është guri i pandjeshmërisë, pra ashpërsia e zemrës. Por më pengoi ta vendos
pandjeshmërinë në vendin e saj, gjarpi shumëkokësh i idhujtarisë, (argjendashja), e cila,
pa e marrë vesh se si, numërohet e treta në zinxhirin e tetë pësimeve nga etërit që kanë
dallim.
Pasi e mbyllëm pa shumë fjalë fjalën për argjendashjen, dëshirojmë tani të flasim për
pandjeshëmrinë, duke e shqyrtuar të tretën në rradhë, edhe pse në reshtin e lindjes së
saj është e dyta. Paskësaj do të flasim disa fjalë për gjumin dhe agripninë, si edhe
stepjen fëmijërore dhe joburrërore. Sepse këto sëmundje janë të fillestarëve.
Një çmim më tepër! Ai që e fitoi ecën si i palëndshëm drejt qiellit.
Beteja e gjashtëmbëdhjetë! Ai që e mposhti atë, ose ka fituar dashuri ose reshti së
paturi përkujdesje.

FJALA E SHTATËMBËDHJETË
Mbi pandjeshëmrinë
(Për nekrozën e shpirtit dhe për vdekjen e mendjes, para vdekjes trupore).

1. Pandjeshmërina dhe në trupa dhe në shpirtra është shqisa e vdekur e të kuptuarit, që

u katandis të bëhet e pandjeshme për shkak të sëmundjes prej shumë vitesh dhe
neglizhencë.
2. Pandjeshmëria është neglizhencë për shumë kohë dhe që është kthyer në gjendje të
përhershme, mendim i fjetur, pjellë e zakoneve dhe kujtimeve të këqia të të shkuarës
mëkatare. Është kurth i zellit shpirtëror, çengeli i burrërisë, mosnjohja e dërrmimit të
frymës, dera e humbjes së shpresës. Është nëna e harresës (harresës së Perëndisë) e në
vazhdim bijë e vetë bijës së saj. Madje është dëbimi i frikës së Perëndisë nga shpirti.
3. I pandjeshmi është filozof i pamend. Është ai që shpjegon vullnetin e Perëndisë tek të
tjerër për dënimin e tij. Ai që bën filologji në dëm të vetes së tij. Ai që është i verbër dhe
mëson të tjerët se si të shikojnë. Flet me të tjerët për shërimin e plagës së tij, ndërkohë
që vazhdimisht acaron dhe përkeqëson veten e tij. Flet kundë pasionit dhe ushqehet
vazhdimisht me sa e shkaktojnë. Lutet kundër pasionit dhe menjëherë rend për ta
kënaqur. Duke e kënaqur zemërohet kundër vetes së tij dhe nuk ka turp i mjeri nga fjalët
e tij.
“Veproj keq” thërret dhe ngul këmbë në mëkat me kënaqësi. Goja lutet kundër pasionit,
por trupi lufton për hir të tij. Për vdekjen filozofon dhe sillet si pavdekshëm. Për ndarjen
psherëtin dhe sikur të jetë i përjetshëm tregohet neglizhent dhe gogësitet.
Flet për vetërpëmbajtjen dhe bën beteja për grykësinë. Lumëron bindjen dhe është i
pari që nuk bindet.
Lavdëron ata që ngulen pas dëshirimeve dhe nuk ka turp të mbajë kujtime të këqia dhe
të zihet për një leckë. I tërhequr nga zemërimi hidhërohet dhe në vazhdim zemërohet
përsëri sepse u hidhërua. Dhe kështu i shton disfatës disfatë pa e kuptuar.
Lexon për Gjykimin dhe nis të buzëqeshë. Për dashjen e lavdisë së kotë dhe ka lavdi të
kotë gjatë orës së leximit. Mban përmendësh vargje për agripninë dhe sakaq zhytet në
gjumë. Lavdëron lutjen dhe i shmanget si epidemi. Sapo ngopet me ushqim pendohet
dhe pas pak ha dhe ngopet edhe më shumë. Lumëron heshtjen dhe e mburr me
fjalamanërinë. Mëson për butësinë dhe shumë herë zemërohet gjatë orës së mësimit.
Sapo erdhi në vete nga gabimi që bëri, tundi kokën dhe ra përsëri në pasionin e tij.
Akuzon të qeshurën dhe mëson për vajtimin duke buzëqeshur. Akuzon shumë veten e tij
si krenare përpara njerëzve të tjerë dhe me këtë akuzë përpiqet ta veshë veten e tij me
lavdi. I kundron me pasionshmëri njerëzit e pashëm dhe flet për vetëpërmbajtjen dhe
dëlirësinë. Lavdëron heremitët dhe hesikastët, ndërsa kalon kohën e tij në botë e nuk e
kupton se e poshtëron veten e tij në këtë mënyrë. Mburr dhe lavdëron përdëllimtarët,
por shan të varfërit. Gjithmonë bëhet akuzuesi i vetes së tij, por nuk do që të vijë në
vete, për të mos thënë se nuk mundet.
4. Rastisi të shikoj shumë të tillë që lotuan për vdekjen dhe për gjykimin e frikshëm dhe
me lotët ende sy vrapuan shpejt në mencë. Dhe provova habi se si arriti ky zotëri dhe
vendi i plehrave, pra barku, i fuqizuar nga pandjeshmëria e madhe, të mposhtë edhe
vajtimin.
5. Me njohurinë e paktë dhe aftësinë që posedoj, i zhvesha lakuriq djallëzitë dhe plagët
e pandjeshmërisë së ngurtë, të thellë, të tërbuar dhe të pamend. Nuk kam dëshirë të
flas më tepër në dëm të saj. Por kush ka mundësinë me ndihmën e Zotit, të shfaqë nga
përvoja dhe sprova, ilaçe të shumta për këto plagë, le të mos ketë ngurrim që ta bëjë.
Unë nuk e konsideroj turp të nxjerr pah dobësinë, pasi jam shumë i robëruar prej saj.
Por as edhe tinëzitëdhe marifetet e saj nuk arrita dot t’i kuptoj vetë, përveçse atëherë
kur e kapa diku dhe e mbajta me dhunë dhe e mundova dhe e rraha me kamzhikun e
frikës hyjnore dhe të lutjes së pandërprerë dhe e detyrova të rrëfejë ato që tregova pak
më lart.
Më duket se tirania dhe e pabesa thoshte: “Shokët e mi ndërsa shohin të vdekur,
qeshin. Ndërsa qëndrojnë në lutje, janë tërësisht të ngurtësuar, të ashpër dhe të errët.
Ndërsa shikojnë Tryezën e Shenjtë, ngelen të pandjeshëm. Ndërsa kungohen me
Misteret Hyjnore është njësoj sikur të shijojnë thjesht bukë. Unë, kur i shikoj të
dërrmohen në shpirt, i përqesh. Unë kam mësuar prej atit tim që më lindi, të vras çdo
gjë të mirë që lind nga burrëria e shpirtit dhe dëshira shpresëmirë. Unë jam nëna e të
qeshurës, unë jam ushqyesja e gjumit, unë jam mikja e të ngopurit. Unë, kur qortohem,
nuk ndjej dhimbje. Unë jam e përqafuar ngushtë me shpresëtarinë e rreme”.
I habitur ngela unë nga fjalët e kësaj të marre dhe e pyeta për emrin e atij që e lindi. Dhe
ajo mu përgjigj:
“Unë nuk kam vetëm një lindje. Shtatëzania ime është disi e larmishme dhe e
paqëndrueshme. Mua më fuqizon ngopja e barkut. Mua më rriti kalimi i një kohe të
gjatë. Mua më ka forcuar zakoni i keq dhe ai që e fitoi, kurrë nuk bëhet fjalë që të
çlirohet prej meje. Ndërsa studion me këmbëngulje dhe me shumë agripni Gjykimin e
përjetshëm, ndoshta më bën disi të shtendosem. Shiko nga çfarë shkaku lindem në ty-
nuk kam tek të gjithë të njëjtin shkak- dhe përpiqu kundër kësaj nënës sime. Të lutesh
shpesh ndër varre, duke e piktuar në zemrën tënde pamjen e tyre në mënyrë të
pashlyeshme. Madje nëse ajo nuk pikturohet me penelin e kreshmës, nuk bëhet fjalë të
mundësh as në jetë të jetëve”.

Fjala e tetëmbëdhjetë
Për gjumin dhe lutjen
(Si edhe për psalmodinë në shoqërinë e murgjërve)

Gjumi është një komponent i rëndësishëm i natyrës sonë, ikonizim i vdekjes, pushimi i
shqisave. Është një, por si edhe dëshira, ka shkaqe dhe shtysa të ndryshme. Pra herë e
ka zanafillën nga natyra njerëzore, herë nga ushqimet dhe herë të tjera nga demonët.
Disa herë ndoshta edhe nga kreshma hiperbolike, për shkak të të cilës mishi i dobësuar,
kërkon të vetëngushëllohet me gjumin.
2. Sikundër pirja e tepërt e verës varet dhe fuqizohet me zakonin e keq, kështu ndodh
edhe me gjumin e shumtë. Prandaj kryesisht në fillimet e largimit nga bota le të
përpiqemi kundër tij. Se është shumë e vështirë të shërojë dikush një zakon të zgjatur
në kohë.
3. Le të vëzhgojmë dhe kemi për të parë se ndërkohë që kumbon buria shpirtërore, pra
simantri, vëllezërit mblidhen në mënyrë të dukshme ndërsa armiqtë në mënyrë të
padukshme. Kështu disa demonë vijnë në krevat, sapo ne ngrihemi dhe na shtyjnë të
shtrihemi përsëri. “Rri”- na thonë- “derisa të lexohen himnet e fillimit dhe pastaj shko në
kishë”. Të tjerë, ndërsa qëndrojmë në lutje, vijnë dhe na zhytin në gjumë. Disa të tjerë
shkakojnë një shqetësim të fortë dhe të papritur në bark. Të tjera na shtyjnë të hapim
diskutime brenda në kishë. Të tjera na e tërheqin mendjen në mendime të turpshme. Të
tjerë na bëjnë të mbështetemi si të lodhur në mur. Herë tjetër ndodh të na shkaktojnë
edhe gomësima të shumta.
Disa nga këta shkaktuan të qeshura në kohën e lutjes, saqë e bënë Perëndinë të
zemërohej kundër nesh. Të tjerë na shtyjnë të lexojmë shpejt Psaltirin për shkak të
plogështisë dhe të tjerë na nxisin të psalim me ngadalë nga epshi. Madje disa herë rrinë
ulur në gojën tonë dhe e bëjnë të jetë e mbyllur dhe e vështirë për t’u hapur.

4. Ai që mendon se duke u lutur qëndron përpara Perëndisë dhe e ndjen këtë në zemrën
e tij, do të jetë shtyllë e palëkundur dhe nuk do të tallet nga asnjë demon nga ata që
përmenda.
Bindësi i vërtetë, shumë herë sapo qëndron në lutje, bëhet i tëri i ndritshëm dhe shumë
i gëzuar, sepse boksieri është i përgatitur dhe i përflakur më parë nga shërbimi dhe
bindja e vërtetë.
5. Tek të gjithë është e mundur të luten bashkë me shumë vëllezër, por për shumë
shkon më tepër të luten me një ka shpirt të ngjashëm. Kur e himnon Perëndinë bashkë
me një shumicë, nuk mund të bësh lutje të palëndët. Por atëherë le të kesh si punë
shpirtërore shkuarjen në mend të atyre që psalen ose përsëri ndonjë lutje të caktuar,
dersa i afërmi yt të përfundojë vargun.
6. Nuk lejohet të bësh ndonjë punë tjetër dytësore gjatë orës së lutjes, që të të mos të
bëhet punë e detyruar. Nga ana tjetër, këtë gjë e shfaqi shumë qartë ëngjëlli që iu shfaq
shën Arsenit.
7. Furra provon zjarrin kurse qëndrimi në lutje, zellin dhe dashurinë e murgjve për
Perëndinë.

Punë e lavdërueshme! Kush e fitoi dhe Perëndisë i afrohet dhe demonët i dëbon.

Fjala e nëntëmbëdhjetë
Për agripninë
(Për agripninë trupore dhe se si duhet ta kryejmë atë)

Tek mbretërit e dheshëm disa paraqiten të paarmatosur dhe të zhveshur, disa me

shkopinj, disa me shtiza e ca të tjerë me shpata. Është e madhe dhe e pakrahasueshme
diferenca midis të parëve dhe të fundit. Kjo sepse të parët janë zakonisht të afërt dhe
shtëpiakës të mbretit. Dhe këto u ndodhin atyre.
Përpara edhe ne, le të shqyrtojmë se si qëndrojmë përpara Perëndisë dhe mbretit tonë
në paraqitjet dhe në lutjet tona të mbrëmshme, të natës dhe në të tjerat.
Në agripninë e mbërmjes disa lartësojnë duart e tyre në lutje, të palëndshëm dhe të
lehtësuar prej çdo përkujdesjeje. Të tjerë e kryejnë me psalmodi. Të tjerë këmbëngulin
në mënyrë të veçantë në lexim, të tjerë luftojnë me burrëri gjumin me punëdore për
shkak të dobësisë. Dhe të tjerë merren me mendimin e vdekjes, duke dashur në këtë
mënyrë të ndjejnë pendim. Nga të gjithë këta të parët dhe të fundit bëjnë një agripni që
e kënaq Perëndinë. Të dytët e bëjnë murgjërore. Të tretët ecin në një rrugë më të ulët.
Megjithatë Perëndia i pranon dhe i vlerëson dhuratat sipas dëshirës paraprake dhe
fuqisë së secilit.
2. Syri që nuk fle e dlirësoi mendjen, kurse gjumi i shumtë e ngurtësoi. Murgu që rri
zgjuar është armiku i kurvërisë, kurse gjumashi është bashkëshort i saj.
3. Agripnia është thyerja e përflakjes trupore, shpëtim nga ndotjet e ëndrrave të natës,
sy që derdh lot, zemër e butë, ruajtja nga mendimet, shkrirje e ushqimeve, dënimi i
gjuhës, arratisje e mendimeve të këqia.
4. Murgu që rri zgjuar është peshkatar i mendimeve, i aftë ti shquajë dhe t’i kapë me
aftësi brenda qetësisë së natës. Murgu perëndidashës, kur bie buria e lutjes, thërret: Sa
mirë, sa mirë! (shih Jov 31:29), kurse i plogështi ankohet: Sa keq! Sa keq!
5. Parapërgatitja e tryezës i provoi grykëdashësit dhe puna e lutjes i sprovoi ata që janë
perëndidashës. I pari sapo e shikon tryezën ngrihet peshë, kurse i dyti ngryset.
6. Gjumi i shumtë është shkaktari i harresës, kurse agripnia e pastron kujtesën.
7. Pasuria e bujqëve mblidhet në lëm dhe në mulli, kurse pasuria dhe njohja e murgjve,
në lutjet e mbrëmjes dhe të mëngjesit dhe në punën mendore.
8. Gjumi i shumtë është bashkëshort i padrejtë, që rrëmben gjysmën ose më shumë të
jetës së atij që është i plogësht.
9. Murgu i paprovuar është mendjezgjuar në diskutime. Por kur ora e lutjes mbërriti,
sytë e tij u rënduan. Murgu i squllët është i aftë për fjalë të shumta. Por kur nis leximi,
nuk mundet dot as të shikojë për shkak të përgjumjes.
Kur buria e fundit të kumbojë, do të ndodhë ngjallja e të vdekurve. Ngjashmërisht, sapo
fjalët e kota fillojnë, do të ndodhë zgjimi i atyre që flenë. Tirani që quhet gjumë është
një mik tinëzar. Shumë herë largohet kur jemi të ngopur nga ushqimet, ndërsa kur kemi
uri dhe etje na lufton me forcë. Në lutjet na këshillon të mbajmë punën e dorës, sepse
nuk mundet dot ta prishë ndryshe lutjen e atyre, që ushtrojnë agripninë.
Tek fillestarët kjo është lufta e parë me të cilën përballen, me qëllimin t’i bëjë të
plogësht nga fillimi ose të parapërgatisë rrugën për demonin e kurvërisë. Dersa të
lirohemi prej tij, le të mos e braktisim psalmodinë e përbashkët me shumicën e
vëllezëre, sepse kështu ndjejmë turp dhe nuk përgjumemi.
10. Qeni është armiku i lepujve, ngjashmërisht edhe demoni i lavdisë së kotë është
armiku i gjumit.
11. Tregëtari mat fitimin kur dita mbaron dhe murgu luftëtar pas mbarimit të agripnisë.
12. Prit dhe vëre e do të shikosh pas lutjes re demonësh, të cilët meqë u luftuan nga ana
tonë, përpiqen të na plagosin me fantazi jo të hijshme. Ulu dhe vëre dhe do të shikosh
ata që e kanë zakon të rrëmbejnë frytet e para të shpirtit.
13. Disa herë ndodh që ndërsa po flemë, të studiojmë vargjet e Psalmeve. Kjo ndodh
sepse i parapriu studimi. Por mjaft herë, këto na i shkaktojnë demonët, që të na krijojnë
fryrje të krenarisë. Ekziston edhe rasti i tretë që nuk doja ta përmend, por dikush më
detyroi: Shpirti që studion pa pushim përdita fjalën e Perëndisë, e ka zakon që edhe në
gjumë të ngulitet pas këtyre kuptimeve. Kjo e dyta është kryesisht shpërblim i së parës,
që mëkatet dhe fantazitë e natës të largohen nga shpirti.

Shkalla e nëntëmbëdhjetë! Ai që e ngjiti, pranoi dritë në zemrën e tij.

Fjala e njëzetë
Mbi tutjen
(Për stepjen jo burrërore)

Ai që punon virtutin në një manastir komunitar ose në një sinodhi, nuk e ka zakon të
luftohet nga frika që të step. Por ai që ndodhet në vende më të qeta le të përpiqet se
mos pjella e lavdisë së kotë dhe vajza e mospasjes së besimit e pushton, pra frika që të
step.
2. Frika që të step është sjellja foshnjërore e një shpirti që u plak në lavdidashjen e kotë.
Frika që të step është largimi i besimit, me idenë se na presin në horizont të këqia të
papritura.
3. Frika është rrezik që studiohet paraprakisht. Ose ndryshe, frika është një ndjesi tmerri
e zemrës, që tronditet dhe ka ankth nga të priturit e fatkeqësive të paparashikuara. Frika
është një privim i njoftimit të brendshëm. Shpirti krenar është skllavi i frikës që të step,
duke pasur bindje tek vetja e tij dhe jo tek Perëndia, ka frikë edhe zhurmat.
4. Sa vajtojnë dhe sa mundohen pa llogaritur mundimet dhe dhimbjet, nuk përftojnë
frikën. Shumë herë, ata bien pre e frikës humbasin mendjen e tyre. Dhe kjo është e
natyrshme, sepse është i drejtë Ai që braktis kryelartët, kështu që edhe pjesa tjetër të
mëosjmë të mos mbahemi me të madh.
5. Të gjithë sa kanë frikë duan lavdinë e kotë, por nuk do të thotë se sa nuk kanë frikë
janë me mendje të përulur, sepse edhe kusarët e dhunuesit e varreve nuk bien lehtë pre
të frikës.
6. Mos ngurro, sapo fillon të agojë, që të shkosh në ato vende ku e ke zakon të kesh
frikë. Nëse tregon ndonjë zbutje në këtë pikë, atëherë do të plaket bashkë me ty ky
pasion foshnjëror dhe i denjë për t’u tallur. Ndërkoh që po shkon aty, armatosu me
lutje. Sapo të mbërrish në ato vende, lartëso duart e tua. Rrihi armiqtë me emrin e Jisuit,
sepse nuk ka as në qiell dhe as në tokë armë më të fortë. Pasi të çlirohesh prej kësaj
sëmundje, kujto Shpëtimtarin tënd, sepse ka për të të mbuluar sa herë nëse ti i je
mirënjohës.
7. Nuk mund ta mbushësh barkun me një kafshatë. Në mënyrë të ngjashme, nuk mund
ta mundësh frikën që të step menjëherë. Kur kemi zi largohet më shpejt, por kur kjo na
mungon, do të ngelemi përgjithmonë frikacakë. “Mu drodhën qimet dhe mishrat” tha
Elifazi (Jov 4:15), kur përshkroi dinakërinë e madhe të këtij demoni.
8. Herë pati frikë shpirti dhe herë të tjera trupi dhe në vazhdim ia transmetuan këtë
pasion njëra tjetrës. Nëse ndodh që trupi të ketë frikë, por pa u futur frika e pakohë në
shpirt, atëherë ndodhemi pranë shërimit. Kir të githa gjërat e papëlqyera dhe të
papritura i pranojmë me gatishmëri, me zemër të dërrmuar, atëherë u çliruam nga frika
me të vërtetë.
9. Errësira dhe shkretimi i vendeve nuk i fuqizon demonët kundër nesh, por
pafrytshmëria e shpirtit tonë. Por disa herë bëhet fjalë për qortim ndreqjeje nga ana e
Perëndisë.
10. Ai që u bë shërbëtori i Zotit, do të ketë frikë vetëm Zotërinë e tij. E ai që nuk e ka
ende frikë Atë, shumë herë ka frikë edhe nga hija e tij.
11. Kur një frymë e ligë afrohet në mënyrë të padukshme, trupi ka frikë. Por kur afrohet
një ëngjëll, shpirti i të përulërve ngazëllohet. Prandaj sapo ta vërejmë praninë nga
energjia e saj, le të rendim shpejt në lutje, sepse ëngëlli i mirë mbrojtës erdhi të lutet
bashkë me ne.

Ai që mposhti frikën që të step, është e dukshme se ia besoi Perëndisë jetën dhe

shpirtin e tij!
Fjala e njëzet e një
Mbi dashurinë për lavdinë e kotë
(për lavdidashjen shumë formëshe)

1. Disa e kanë zakon kur flasin për pasionet dhe mendimet, që ta klasifikojnë dashurinë
për lavdinë e kotë në një vend të veçantë, të ndarë nga krenaria.
Prandaj thonë se mendimet e para dhe kryesore të liga janë tetë për nga numri.
Përkundrazi shën Grigor Theologu dhe të tjerë nga mësuesit i numëruan dhe thanë se
janë shtatë. Unë i bindem më tepër mendimit të këtyre, sepse kush mudn të ketë
krenari të sëmurë pasi mposhti nga lavdidashjen? Kanë aq ndryshim midis tyre sa ka
fëmija nga burri apo mielli nga buka. E para është fillimi dhe e dyta është fundi. Tani që
e sjell rasti le të flasim shkurtimisht për fillimin dhe plotësimin e pasioneve, pra për të
mbajturit me të madh që s’ka kurrfarë shije. Po e them shkurtimisht, sepse kush
ndërmerr të filozofojë për atë gjerësisht, ngjan me atë që lodhet më kot duke u
përpjekur të peshojë erërat.
2. Lavdidashja është sa i takon formës, ndryshimi i rregullës natyrore dhe shtrembërimi i
moraleve të mira dhe vënia e re e çdo gjëje që është e denjë për qortim. Sa i takon
cilësisë, shërndarje e arritjeve, humbje e djersëve, hajdut tinëzar i thesarit, pjellë e
pabesisë, pararendës i kryelartësisë, mbytje brenda limanit, milingonë në lëm, që është
e vogël, por që rrezikon të vjedhë pa zhurmë tërë frytin dhe mundimin e bujkut.
3. Milingona pret të bëhet gruri dhe lavdidashja të mblidhet pasuria shpirtërore. Dhe
ndërsa milingona vrapon të vjedhë, lavdidashja gëzohet se ka për të shpërndarë. Fryma
e dëshpërimit gëzohet, kur shikon ligësinë të shumohet, kurse fryma e lavvdidashjes
gëzohet, kur shikon virtytin të shtohet. Hyrje për të parën është shumica e traumave,
kurse për të dytën pasuria e bëmave.
4. Shiko dhe do të shikosh se kjo e përdhosura, pra lavdidashja, është e lulëzuar deri në
varr. Do ta shikosh në rrobat dhe në mirot dhe në kortezhin mortor dhe në aromat dhe
në shumë të tjera.
5. dielli shkëlqen me bollëk kudo dhe krenaria gëzohet kudo në çdo vepër. Psh kur
kreshmoj, kam lavdidashje, por edhe kur ha, që të mos duket virtuti im, përsëri dua
lavdinë e kotë me idenë se jam i urtë. Kur mbaj veshur rroba të shkëlqyera, mposhtem
prej saj, por edhe kur i zëvendësoj me të tjera që janë të përulura, përsëri dua lavdinë e
kotë. Kur flas mposhtem, por edhe kur hesht përsëri mundem. Sido ta hedhësh poshtë
këtë gjemb të hekurt, maja e saj qëndron përpjetë.
6. Lavdidashësi tregon se është besimtar, ndërsa është idhujtar. Nga ana e dukshme
respekton Perëndinë, por në realitet kërkon t’u pëlqejë njerëzve dhe jo Perëndisë.
Lavdidashës është çdo njeri që kërkon të shfaqet. Kreshma e lavdidashësit është pa
shpërblim dhe lutja e pafrytshme dhe nuk shkon ku duhet. Sepse i bën të dyja për hir të
lavdërimit të njerëzve. Asketi lavdidashës pëson padrejtësi në mënyrë të dyfishtë, pasi e
tiranizon edhe trupin e tij, por edhe rrogën e tij nuk e merr.
7. Kush nuk do të qeshë me punëtorin e lavdidashjes që qëndron në psalmodi dhe që
ndikohet prej saj, herë qesh dhe herë qan para të gjithëve?
8. Perëndia i fsheh shpeshherë edhe të mirat që kemi fituar. Por erdhi ai që e ka zakon
të lavdërojë, ose më mirë të mashtrojë dhe me lavdërimet na çeli sytë. Dhe sapo ato u
çelën, pasuria jonë shpirtërore u zhduk nga përbenda nesh.
9. Ai që lajkaton është shërbëtor i demonëve, udhëheqës drejt kryelartësisë,
shkatërrues i dërrmit të shpirtit, zhdukës i veprave të mira, mashtrues nga rruga e saktë.
“ata që ju lumërojnë juve, ju mashtrojnë”- thotë profeti. (Isaia 3:12)
10. Veçanti e të përparuarve në virtyt është të durojnë fyerjet burrërisht dhe me
falenderim. Por veçantia e shenjtorëve dhe e oshënarëve është t’i kalojnë pa dëmtim
lavdërimet.
11. Pashë të lavdëroheshin ata që mbajnë zi dhe të zemërohen për atë. Kështu si
tregëtarë të urtë në panair shkëmbyen pasionin e lavdidashjes me pasionin e zemërimit.
12. “Askush nuk njeh gjërat e brendshme të njeriut, përveçse fryma e njeriut në atë” (1
Kor 2:11). Prandaj le të turpërohen dhe le të mbyllin gojën sa i lavdërojnë njerëzit në
pranië të tyre.
13. Kur dëgjon se i afërmi yt ose miku tënd të talli prapa ose përpara teje, ti t’i tregosh
dashuri dhe ta lavdërosh.
14. Është gjë e madhe të dëbosh lavdërimin e njerëzve nga shpirti yt. Por më e madhe
është të dëbosh lavdërimin e demonëve.
15. Nuk tregoi përulësi ai që e poshtëroi veten e tij, sepse si nuk do të durojë njeriu
fjalët e tij, por ai që u sha nga tjetri dhe megjithë këto nuk e pakësoi dashurinë karshi tij.
16. Vura re demonin e lavdidashjes të mbjellë mendime në një vëlla dhe në të njëjtën
kohë tua zbulonte ato edhe një tjetri. Dhe në vazhdim e bëri të dytin t’ia zbulonte të
parit të fshehtat e zemrës së tij, saqë ai ta lavdërojë si tejshikues. Disa herë demoni i
ndyrë i lavdidashjes prek në gjymtyrë të trupit dhe shkakton lëvizje dhe rrahje të
ndryshme.
Mos e prano këtë demon, kur të flet për episkopata ose igumenira ose ofiqe prej
mësuesi. Ki kujdes sepse është e vështirë të dëbosh qenin nga dyqani i kasapit. Sapo ai
vëren se kemi një gjendje paqësore, na këshillon sakaq të braktisim shkretëtirën dhe të
largohemi për në botë. “Shko”- na thotë- “të shpëtosh shpirtra që humbasin”!
17. Tjetër është pamja e demonëve dhe tjetër është ajo e statujave. Në mënyrë të
ngjashme tjetër është forma e lavdidashjes së murgjëve komunitarë dhe tjetër e
heremitëve.
18. Lavdidashja është e para që kupton vizitat e laikëve në Manastir dhe u sugjeron
murgjërve më të lehtë të dalin përjashta për të pritur të ardhurit. I bën të bjenë në
këmbët e tyre dhe në këtë mënyrë vesh maskën e përulësisë ajo që derdhet nga
krenaria. Bën të turpshmin dhe të përulurin në mënyrën e të sjellurit dhe të tonit të zërit
dhe shikon duart e vizitorëve për të marrë dhuratat e tyre. Për më tepër i konsideron
zotëri dhe mbrojtës dhe se murgjit ua detyrojnë atyre pas Perëndisë jetën e tyre.
Në vazhdim, ndërsa u ulën në tryezë, i këshillon të vetëpërmbahen dhe të qortojnë
ashpër më të ultit, gjoja se ata nuk vetëpërmbahen. Ndërsa mbërriti ora e psalmodisë,
të plogshtit i bëri zelltarë, ata që nuk kanë zë i bëri kalifonë dhe gjumashët sypagjumë.
Për më tepër i nxit të marrin me të mirë kanonarkin dhe ta lusin që të jenë ata të parët
në psalmodi. I bën ta quajnë atë dhe mësues dhe të gjitha këto dersa të huaj të
largohen!
Sa nderohen dhe preferohen i çoi në kryelartësi dhe sa përbuzen i bëri të mbajnë mend
të ligën.
19. Lavdidashja shpesh në vend të nderit, shkaktoi çnderim. Sepse ndodhi të zemërohen
për shkak të saj nxënësit që ajo ka dhe kështu i turpëroi në mënyrë të paimagjinueshme
(para të tjerëve). Lavdidashja, ata që janë inatçorë i bëri të butë përpara pranisë së
njerëzve. U jep furnizim të madh atyre që kanë dhurata ta natyrshme dhe duke i
shfrytëzuar këto gjëra, i udhëhoqëi shumë herë këta të mjerë drejt rënies.
20. Pashë një demon që hidhëroi dhe dëboi vëllain e tij! Pra ndërsa një murg ishte i
inatosur, mbërritën vizitorë nga bota, e kështu ai i mjeri kaloi nga zemërimi në
lavdidashje. Me fjalë të tjera u shfaq si i butë në sytë e vizitorëve. Sigurisht nuk mundej
dot të punonte në të dyja pasionet njëkohësisht, pra si në zemërim ashtu edhe në
lavdidashje.
21. Ai që u shit në lavdidashje jeton jetë të dyfishtë. Përjashta dhe me veshjen e tij jeton
si murg, por me mendimet e brendshme dhe predispozitat si njeri bote.
22. Nëse rendim shpejt që të arrijmë pëlqimin e të mësipërmes, le të përkujdesemi që të
shijojmë edhe lavdinë e epërme. Sepse ai që e shijoi këtë lloj lavdie, do të përbuzë çdo
lloj lavdie tokësore. Çuditem se si dikush mund të përbuzë të dytën, pa shijuar të parën.
23. Shumë herë, ndërsa na kishte vjedhur lavdidashja, u kthyem dhe e vodhëm ne me
mënyrën më të zgjuar. Pashë disa që filluan një përpjekje shpirtërore nga lavdidashja
dhe, me gjithë se fillimi i tyre ishte i denjë për qortim, fundi ishte i mirë dhe i
lavdërueshëm, sepse ndërkohë e ndryshuan mendimin e lig.
24. Kush mburret për dhuratat e natyrshme, pra mendjemprehtësinë, lehtësinë në të
mësuar, në lexim dhe në shqiptim, inteligjencë dhe gjëra të tjera të ngjashme si këto, ai
kurrë nuk do të fitojë të mirat e përmbinatyrshme. Sepse i pabesi në të paktat, do të
duket edhe në të shumtat i pabesë dhe lavdidashës.
25. Për fitimin e dashurisë së përsosur dhe dhuratave të pasura dhe të fuqisë
mrekullibërëse e parashikuese, shumë e mundojnë dhe e bëjnë të vuajë padrejtësisht
trupin e tyre. Të gjorët harruan se jo mundimet, por kryesisht përulësua është nëna e
tërë këtyre. Ai që kërkon dhurata shpirtërore në shkëmbim të mundimeve të tij, vuri një
themel të kalbur. Por kush e quan veten e tij një shërbëtor plot detyrime, ai papritur ka
për të marrë nga Perëndia pasuri shpirtërore të pashpresuar.
26. Mos iu bind shoshuesit, pra demonit që shoshit dhe shkatërron, kur të propozon të
paraqitësh virtytet e tua, gjoja që të përfitojnë dobi ata që të dëgjojnë. “Çfarë dobie do
të ketë njeriu, nëse fiton tërë botën ose i bën mirë, por dëmton veten e tij”. (Matth
16:26). Asgjë nuk ndihmon më tepër ata që na shikojnë se sa nga sjellja jonë e përulur
dhe e sinqertë dhe nga fjala jonë e thjeshtë. Kështu u jepet edhe të tjerëve shembull që
të mos krenohen kurrë, gjë në krahasim me të cilën a ka gjë më të vyer?
27. Dikush prej etërve me parashikim vuri re këto që do të themi dhe tregonte: “Ndërsa
po qëndroja në mbledhjen e murgjve, erdhën demonët e lavdidashjes së kotë dhe të
kryelartësisë, e u ulën në të djathtën dhe në të mëngjrën time. Dhe i pari më çpo brinjën
me gishtin e lavdisë boshe dhe më nxiste të them ndonjë vegim ose diçka që kryeva në
shkretëtirë.
Sapo e largova tej duke thënë “le të kthehen mbrapsht dhe le të turpërohen ata që
mendojnë keq për mua” (Psalm ksth 3) menjëherë i dytë nga ana e majtë më pëshpëriti
në vesh: “Sa mirë! Shumë mirë bëre! U bëre i madh, pasi e mposhte nënën time të
paturpshme”.
Atëherë unë, duke e përdorur me zotësi vargun e mëpastajmë të psalmit u përgjigja: “U
kthefshin mbrapsht megjithat ata që pa turp më thonë sa mirë, sa mirë bëre (shih Psalm
ksth 4).
Kur e pyeta këtë at me dhuratën e parashikimit, “si është e mundur që të lavdia e kotë
është nëna e kryelartësisë mu përgjigj:
“Ndërsa lavdërimet larto vbmbbfgësojë dhe krijojnë të mbajturit me të madh, kur
shpirti lartësohet atëherë e rrëmben kryelartësia dhe e çon deri në qiejtë dhe e flak deri
në abis (shih Psalm rs 26).
26. Ka lavdi që na vjen nga Zoti. “Sepse ata që më lavdërojnë, thuhet unë do t’i lavdëroj”
(1Mbretërve. 2:30). Dhe ka lavdi që është pasojë e punës dhe mashtrimit djallëzor.
“Mjerë, thotë, kur të gjithë njerëzit flasin mirë për ju”. (Lluk. 6:26)
29. Do ta shikosh qartë lavdinë e parë, kur e quan të rrezikshme, kur e shmang me çdo
lloj mënyre dhe kur zbulon jetën tënde të mirë kudo ku të ndodhesh. Përkundrazi
lavdinë e dytë do ta vëshre, kur edhe gjënë më të vogël, do ta bësh “që ta shikojnë
njerëzit” (Matth.23:5)
Lavdidashja e ndyrë na detyron të bëjmë sikur kemi virtyte që nuk i kemi, duke na
mashtruar ne me anë të vargut: “kështu le të shkëlqejë drita juaj përpara njerëzve, që të
shikojnë veprat tuaja të mira” (Matth. 5:16).
 Shumë herë Zoti i udhëhoqi lavdidashësit në moslavdidashje me ndonjë ngjarje
që i turpëroi, që e lejoi të ndodhë.
30. Fillimi i mospasjes së lavdidashjes është ruajtja e gojës dhe dashja e çnderimit. Mjet
është mohimi i çdo vepre që na propozojnë mendimet e lavdidashjes. Dhe në fund,
nëse ekziston fund në humnerë, të kryejmë pa ndjerë, përpara turmës së njerëzve çdo
gjë që na ekspozon.
31. Mos e fshi turpin tënd, me mendimin se mos bëhesh shkak skandali. Por nuk duhet
të përdoret sa herë e njëjta kompresë, por të merret në konsideratë edhe lloji i gabimit.
32. Kur ne synojmë lavdinë dhe kur ajo na dërgohet vetë prej të tjerëve dhe kur
ndërmarrim diçka falë lavdidashjes, atëherë le të kujtojmë vajtimin tonë dhe lutjen tonë
të bërë me dërrmim në zemër dhe me frikë, e atëherë me siguri që do ta dëbojmë
lavdidashjen e paturp, nëse sigurisht kultivojmë me të vërtetë lutjen. Përndryshe le të
sjellim menjëherë në mendjen tonë orën e vdekjes sonë. Dhe nëse akoma ngul këmbë,
le të kemi frikë të paktën turpin që e pason këtë lavdi, përdersa “ai që lartëson veten, do
të përulet” (Lluk. 18:14). “Do të përulet” jo vetëm në jetën tjetër, por me patjetër edhe
këtu.
33. Kur ata që lavdërojnë ose më saktë ata që mashtrojnë nisin të na lavdërojnë, le të
sjellim në mendje menjëherë, shumicën e paudhësive tona dhe sigurisht do të shikojmë
se jemi të padenjë të lavdërimeve dhe të ndereve.
34. Ekzistojnë edhe disa lavdidashës, që e konsiderojnë Perëndinë të detyruar të dëgjojë
disa nga kërkesat e tyre. Zoti e ka si zakon t’u paraprijë dhe të realizojë atë që do t’u
kërkonin në lutjet e tyre dhe kjo që të mos i marrin me anë të lutjes së tyre dhe të rrisin
mendimin e lartë për veten e tyre.
35. Në shumicën e rasteve të thjeshtët dhe të padjallëzuarit nuk bien në këtë pasion
helmatisës, pasi nga ana tjetër, lavdidashja është dëbuesja e thjeshtësisë dhe sjellje e
shtirur.
36. Ka një krimb, që pasi rritet, nxjerr krahë dhe fluturon në lartësi. Ngjashmërisht edhe
lavdidashja kur rritet, lind krenarinë, që është kryeja dhe mbarimi i të gjithë të këqiave.

Shkalla e njëzet e një! Ai që nuk u robërua nga kjo lavdidashje, nuk do të bjerë në
armiqësinë e Perëndisë, krenaria e pakokë.

FJALA E NJËZET E DYTË

Mbi krenarinë
(Për krenarinë e pakokë)
Krenaria është mohim i Perëndisë, shpikje e demonëve, poshtërim i njerëzve, nëna e
paragjykimit, pjella e lavdërimeve, prova e pafrytshmërisë, rruga nga ku largohet
ndihma e Perëndisë, pararendësja e marrëzisë, shkaktarja e rënieve, shkaku i epilepsisë,
burimi i inatit, dera e hipokrizisë, mbështetja e demonëve, roja e mëkateve, krijuesja e
zemërngurtësisë, injorimi i dhembshurisë, gjykues i hidhur, gjyqtar çnjerëzor,
kundërshtare e Perëndisë, rrënja e blasfemisë.
Fillimi i krenarisë është fundi i lavdidashjes. Mjet i saj, është poshtërimi i të afërmit,
trumbetimi i pafytyrë e mundimeve tona, vetëmburrja e brendshme, urretja ndaj
qortimeve. Dhe në fund mohimi i ndihmës së Perëndisë, lartësimi i aftësisë sonë dhe
sjellja demoniake.
Le ta dëgjojmë të gjithë sa duam të shpëtojmë nga kjo gropë e thellë. Shumë herë ky
pasion kërkokn të ushqehet nga falënderimet që i shprehim Perëndisë. Se nuk shfaqet
aq i pafytyrë, saqë të na propozojë që të mohojmë Perëndinë që në krye të herës.
Pashë njeri të falenderojë Perëndië me gojë dhe të mbajë veten me të madhe me anë të
mënyrës së të menduarit. Për këtë është dëshmitar i pagënjeshtërt ai fariseu që thoshte
tek Perëndia me mburrje të pahijshme: “O Perëndi, të falënderoj ty”! (Lluk.18:11)
Aty ku ndodhi rënia, aty fushoi më parë krenaria. Se e dyta është paralajmëruesja e së
parës.
Dëgjova një burrë të denjë për respekt të thotë: “Supozo se pasionet e çnderimit janë
dymbëdhjetë. Nëse një prej tyre, të mbajturit me të madh, e do me të gjithë shpirtin, kjo
do të mbushë edhe vendin e njëmbëdhjetë të tjerëve.
Murgu mendjemadh kundërshton me ashpërsi, kurse ai që është i përulur nuk di as ta
shikojë tjetrin në sy. Qiparisi nuk ulet të ecë mbi tokë, as murg zemërlartë nuk përulet të
fitojë bindje.
Njeriu zemërlartë dëshiron të jetë i pari. Dhe nuk mundet ose më saktë nuk do që të
shkojë drejt humbjes finale me ndonjë mënyrë tjetër rastësore.
“Zoti u kundërvihet kryelartëve” (1 Petro 5:5) dhe kush mundet paskësaj që të ketë
mëshirë për ata? “I papastër para Zotit çdo kush që është krenohet në zemër të tij”
(Fjalët e Urta 15:5) dhe kush mundet paskësaj të pastrojë një njeri të tillë?
Mundimi i kryelartëve është rënia. Krimbi i tyre është demoni. Braktisja e tyre nga ana e
Perëndisë është humbja e frenave. Dhe të dy të parat shpeshherë u shëruan nga
njerëzit, por kjo e fundit është e pamundur nga ana njerëzore.
Ai që i largon qortimet nga vetja, tregoi se ka këtë pasion, ndër ai që i pranon, është
çiruar nga prangat e tij.
Nëse jo për shkak të një pasioni tjetër, por nga ky dhe vetëm ky, ra dikush nga qiejt,
duhet të shqyrtojmë se mos edhe pa ndonjë virtyt tjetër, por vetëm me përulësinë
mund të ngjitemi në qiejt.
Krenaria është humbja e pasurisë dhe e djersëve shpirtërore. “Thirrën dhe nuk kishte
kush t’i shpëtojë”, meqë me siguri do të kenë thirrur me kryelartësi. ‘Drejt Zotit dhe nuk
i dëgjoi ata (Psalmi 17:42), meqë me siguri nuk i prenë shkaqet e mëkateve kundër të
cilave luteshin.
Një jerond shumë i ditur këshilloi shpirtërisht një vëlla që ishte kryelartë. Dhe ai i
verbuar i thotë: “Falmë atë. Nuk jam krenar”. Dhe jerondi i tërëurtë iu përgjigj: “E çfarë
prove më të mirë do të na jepne për pasionin tënd, nga ai që the se “nuk jam krenar”.
Tek njerëz të tillë krenarë bindja e plotë sjell një dobi të madh, si edhe trajtimi më i
ashpër dhe çnderues që mund të bëhet, si edhe leximi i arritjeve të përmbinatyrshme të
etërve. Ndoshta në këtë mënyrë mund të ekzistojë në këta të sëmurë, ndonjë shpresë e
vogël shërimi.
Është turp të mburret dikush për stolinë e huaj. Por është marrëzi e skajshme të
mburret një njeri për dhuratat e Perëndisë. Sa arritje që ke bërë para se të lindesh, për
këto vetem duhet të krenohesh, sepse pas lindjes tënde të gjitha t’i ka falur Perëndia, siç
është edhe vetë lindja.
Virtytet që i arrite pa mendje dhe lloje, vetëm këto janë të tuajt, përdersa mendja dhe
logjika jote të janë dhuruar nga Perëndia. Sa fitore ke arritur pa trupin tënd, këto dhe
vetëm i kushtohen përpjekje tënde, përdersa tripi nuk është krijimi yt, por i Perëndisë.
Mos u çliro dersa të pranosh vendimin përfundimar të Gjykatësit dhe të vësh re atë të
shëmbëlltyrës së ungjillit, i cili pas uljen së tij në tyrezën e dasmës u lidh kokë e këmbë
dhe u shpu në errësirën e jashtme.
Mos e lartëso zverkun tënd, ndërsa je i krijuar nga dheu. Sepse shumë u flakën nga qiejt,
edhe pse ishin shenjtorë dhe të palëndshëm.
Kur demoni fiton terren në shpirtrat e pasuesve të tij, atëherë u shfaqet, teksa janë duke
fjetur ose kur janë zgjuar, në formën e një ëngjëlli të shenjtë apo martiri dhe u fal
dhurata shpirtërore ose u zbulon mistere të ndryshme, me qëllim që të mashtrohen
këta të mjerë dhe të humbasin krejtësisht mendjen e tyre.
Dhe madje sikur të kishim duruar me mijëra vdekje për hir të dashurisë së Krishtit, as
kështu nuk do të plotësonim dot detyrimin tonë. Sepse tjetër është gjaku i Perëndisë
dhe tjetër është gjaku i shërbëtorëve, jo sigurisht për nga esenca, por nga vlera që ka.
Le të mos reshtim kurrë së diskutuari për etërit dhe ndriçuesit që kanë jetuar para nesh,
duke e krahasuar veten tonë me ata. Atëherë do të konstatojmë se nuk e kemi futur as
këmbën në rrugën e jetës së vërtetë murgjërore dhe se nuk i ruajtëm në mënyrë
oshënare premtimet tona dhe se ndodhemi ende në gjendjen e njerëzve të botës.
Mbi të gjitha murg do të thotë sy, shpirt që nuk robërohet dhe shqisa trupore të pavëna
në lëvizje. Murg është ai që i ndërsen kundër vetes demonët si bisha të egra dhe që i
acaron kur i largon prej vetes. Murg do të thotë ekstazë e pandërprerë e mendjes dhe
hidhërim i pareshtur për jetën e tanishme. Murg do të thotë njeri që u bë një me
virtytet, si një tjetër që është bërë një me kënaqësitë. Murg do të thotë dritë e pashuar
në syrin e zemrës. Murg do të thotë humnerë përulësie që gremisi dhe mbyti përbrenda
çdo frymë të ligë.
Harresën e mëkateve e shkakton krenaria, sepse kujtimi i tyre shkakton përulësinë.
Krenari do të thotë varfëri e skajshme e një shpirti që paraqitet i pasur sipas fantazisë
dhe që mendon se jeton në dritë, ndërsa gjendet brenda errësirës. Jo vetëm që kjo e ligë
nuk e lë dikë të përparojë, por edhe nga lart e rrëzon dikë poshtë.
Krenar do të thotë, trëndafil i kalbur nga ana e brendshme, që nga ana jashtme ka
ngjyrë të shkëlqyer. Murgu krenar nuk ka nevojë për demonë, sepse bëhet vetë demon
dhe armik i vetes së tij.
Errësira është e huaj për dritën. Në mënyrë të ngjashme edhe krenari është i huaj për
çdo virtyt. Në zemrat e krenarëve do të lidnin mendimet e blasfemisë, kurse në shpirtrat
e të përulurve teoritë qiellore. Hajduti ka neveri për dritën e diellit dhe krenari i
poshtëron njerëzit e butë.
Shumë krenarë, nuk e di se si, u vetëgënjyen dhe menduan se mbërritën në lartësinë e
papasionshmërisë. Por në orën e vdekjes panë varfërinë e tyre. Kush është robëruar prej
saj, pra nga krenaria, vetëm në ndihmën e Zotit mund të shpresojë, sepse për ata është
e kotë të presin shpëtimin nga njerëzit.
E kapa një herë këtë mashtrim pa kokë teksa i afrohej zemrës sime, e ngjitur lart përmbi
shpatullat e nënës së saj.
I lidha të dyja me prangat e bindjes, i rraha me kamxhikun e thjeshtëisë dhe në këtë
mënyrë i hetova se me çfarë mënyrë hyjnë përbrenda meje. Dhe ato kur po rriheshin me
kamxhik, më thanë:
“Ne nuk kemi as fillim dhe as lindje, sepse jemi kryet dhe ato që lindin të gjitha pasionet.
Ne na lufton tej mase dërrmimi i zemrës, që lind nga nënshtrimi. Ne nuk pranojmë
askënd të ketë pushtet mi ne. Prandaj edhe kur ne morëm pushtet në qiejt, tradhtuam
dhe ikëm së andejmi.
Ne me një fjalë lindim të gjitha pasionet që i kundërvihen përulësisë seps e tëgjitha sa e
ndihmojnë atë janë kundërshtaret tona. Por pasi shënuam një dhuratë në qiell, si është
e mundur të na shpëtosh ti?
Ne e kemi zakon shumë herë të shfaqemi pas bindjes, nga të moszemëruarit, nga
mosruajtja e së ligës, nga shërbimi i zellshëm.
Bijat tona janë rëniet e njerëzve shpirtërorë, zemërimi, përgojimi, hidhërimi, inati, të
bërtiturit, blasfemia, hipokrizia, urrejtja, cmira, kundërshtimi me fjalë, të jetuarit sipas
rregullit vetiak, mosbindja.
Një gjë ka vetëm që nuk mund ta mposhtim dot dhe ti e tregove këtë meqë na rrahe me
kamxhik:
Nëse e akuzon vazhdimisht veten tënde përballë Perëndisë me çiltërsi, do të na
konsiderosh si një rrjetë merimange. Kali mbi të cilin qëndroj e hipur, unë krenaria,
është siç e shikon, lavdidashja. Por përulësia e shenjtë dhe vetëqortimi do të tallen me
kalin dhe kalorësin e tij, duke psalur oden e fitores: “Le t’i këndojmë Zotit sepse
lavdërohet me lavdi, kalin dhe kalorësin e flaku në det” (Eksodi 15:1) dhe në humnerën
e përulësisë.
Shkalla e njëzet e dytë! Ai që e ngjiti, fitoi; sigurisht nëse arriti me siguri që ta ngjisë.
Fjala e njëzet e tretë
Mbi mendimet e blasfemisë
(të cilët nuk mund të shprehen)
Nga rrënjë e helmatisur dhe nënë e frikshme- nënkuptoj me këtë krenarinë e ndotur-
dëgjuam më parë se e ka burimin një pasardhës shumë i frikshëm, pra blasfemia që nuk
shprehet. Prandaj është e nevojshme ta sjellim në mes, sepse nuk është armik i
rastësishëm, por armik dhe kundërshtar më i frikshëm se kushdo tjetër. Më e keqja
është se nuk mund ta shprehësh me lehtësi dhe ta rrëfesh ose ta dënosh përpara
mjekut shpirtëror. Për shkak të tij, shumë herë kjo sëmundje e ligë solli shumë njerëz në
dëshpërim dhe humbje të shpresës dhe u shkatërroi shpresën, siç bën krimbi me drurin.
Pra, kjo blasfemia e tërëndyrë kënaqet shpeshherë gjatë mbledhjeve të shenjtë, madje
edhe në kohën e kryerjes së Mistereve të shajë Zotin dhe Misteret që kryhen. Nga kjo
gjë e kuptojmë plotësisht se nuk ishte shpirti ynë që i shqiptoi ato fjalë të pathëna dhe
jo të respektuara dhe të pakuptuara, por demoni antiperëndi, që u dëbua nga qiejt,
sepse edhe atje mendoi të blasfemojë Zotin.
Se po të ishin të miat ato fjalë të shëmtuara dhe të pahijshme, si e pranoj dhuratën e
Kungimit Hyjnor dhe e nderoj? Si mund të shaj dhe të lavdëroj në të njëjtën kohë?
Shumë vetë, i çoi në çmenduri demoni mashtrues i blasfemisë. Sepse nuk ka asnjë
mendim tjetër më të vështirë se ai për t’u rrëfyer. Prandaj edhe shumë herë u plak në
mjaft vetë. Dhe siç është e njohur, asgjë tjetër nuk i fuqizon më tepër demonët dhe
mendimet kundër nesh, se sa të ushqyerit dhe fshehja e tyre brenda zemrës sonë duke
mos i rrëfyer ato.
Askush le të mos e quajë veten e tij shkak për mendimet e blasfemisë. Zoti, që është
zemërnjohës, e di mirë se nuk janë tonat këto lloj fjalësh dhe mendimesh, por janë të
armiqve tanë.
Dehja është shkaku që dikush të rrëzohet përdhe. Ngjashmërisht edhe krenaria është
shkaku i mendimeve të pahijshme. Dhe ai që ra është i pafajshëm për këtë fakt, por
megjithatë ka për t’u ndëshkuar, sepse u deh.
Kur qëndruam për t’u lutur, u ngritën kundër nesh këto mendime të papastra dhe që
nuk t’i nxë goja. Dhe sapo përfunduam lutjen u larguan sakaq. Se nuk e kanë zakon të
luftojnë kundër atyre që nuk i luftojnë.
Jo vetëm Perëndinë dhe hyjnore që blasfemon ky lloj demoni, por shqipton në mendjen
ton edhe disa fjalë të paturpshme dhe të pahijshme që ne të braktisim lutjen ose të
biem në dëshpërim. Kështu shumë i pengoi nga lutej dhe shumë vetë i largoi prej
Mistereve.
Tek disa bëri që të vuajnë trupërisht për shkak të hidhërimit. Herë të tjera ky tiran
çnjerëzor i zbuti me anë të kreshmës dhe nuk i lejoi as lehtësimin më të vogël.
Dhe arriti të bindë jo vetëm njerëzit që jetojnë në nbotë, por edhe murgjit se nuk u
ngelet më asnjë shpresë shpëtimi dhe se janë të më mjerë se edhe nga të pabesët,
madje edhe nga vetë idhujtarët.
Ai që shqetësohet nga fryma e blasfemisë dhe do të çlirohet prej saj, le ta kuptojë mirë
se shkaku i këtyre mendimeve nuk është shpirti i tij, por demoni i papastër, që i tha një
herë Zoti: “Do të të jap të gjitha këto, nëse bie dhe më falesh” (Matth. 4:9).
Për këtë edhe në le ta përbuzim dhe ke të mos i marrim fare parasysh ato që na thotë
dhe le t’i themi: “Ikë larg meje Satana. Zotit Perëndisë tim do t’i falem dhe vetëm atë do
të adhuroj” (shih Matth. 4:10); “dhimbja do të kthehet tek ty dhe fjala mbi kokën
toënde, e mbi kryet e tu blasfemia jote do të bjerë” (shih Psalmi 7:17), “në këtë jetë dhe
në atë që vjen”.
Ai që përpiqet të luftojë kundër demonit të blasfemisë me mënyrë të ndryshme nga ajo
e mësipërmja, ngjason me atë që ndërmerr të kapë vetëtimën me duart e tij. Se si është
e mundur të kapë, ose të kundërshtojë me fjalë apo të luftojë kundër atij që vjen e zbret
në zemër papritur si era, fjalët e të cilit janë më shpejta se lëvizja e syrit dhe që zhduket
sakaq?
Të gjithë armiqtë qëndronë përkundruall nesh dhe luftojnë dhe vonojnë disi dhe i japin
ca kohë kundërshtarit të tyre. Por ky jo! Po sapo u shfaq, iku dhe sapo foli u largua.
Shumë herë ky demon e ka zakon të futet në mendjet e më të thjeshtëve dhe të
pastrëve, sepse ata shqetësohen dhe turbullohen tej mase, shumë më tepër se të tjerët.
Dhe në këta, kemi mendimin se lufta e ka shkakun tërësisht nga cmira e demonëve dhe
jo nga mendimi i lartë për veten.
Le të reshtim së gjykuari dhe të paragjykuari të afërmi e atëherë nuk bëhet fjalë të kemi
frikë mendimet e blasfemisë. Sepse shkak dhe rrënjë e të dutit është i pari.
Ai që është i mbyllur në një shtëpi, dëgjon fjalët e atyre që kalojnë jashtë, pa
bashkëbiseduar me ata.
I ngjashëm me këtë është edhe shpirti që jeton me vetëpërqëndrim, tronditet duke
dëgjuar blasfemitë që shqipton djalli kalimtar.
Ai që përbuz këtë demon, u çlirua nga ky pasion. Ai që mendon mënyra për të luftuar
kundër tij me një mënyrë tjetër, në fund fare mundet. Sepse ai që përpiqet të kapë
frymërat me fjalë, ngjason me atë që përpiqet të mbyllë diku erërat. Një murg i thjeshtë,
që shqetësohej për njëzet vite nga ky demon, e shkriu mishin e tij me kreshma dhe
agripni. Dhe pasi nuk pa nga këto asnjë dobi, shkroi pasionin në një letër dhe shkoi dhe
ia dha në një burrë të shenjtë. Ra me fytyrë përdhe dhe nuk mund ta shikonte dot
jerondin. Jerondi sapo e lexoi, buzëqeshi dhe pasi e ngriti vëllain, i tha: “Biri im, vëre
dorën tënde në zverkun tim”. Pasi vëlla bëri siç i tha ai, i tha ai burrë i madh: “Vëllai im,
le të jetë ky mëkat mbi mua, për sa vite e ka pasur apo do ta kesh akoma. Vetëm ti mos
e llogarit më fare”. Dhe ai vëllai na siguroi se nuk arriti të dilte nga qela e jerondit dhe ky
pasion u zhduk prej atij. Këtë ngjarje ma tregoi duke lavdëruar Perëndinë, vetë vëllai që i
ndodhi kjo.
Ai që fitoi këtë pasion, largoi krenarinë.

FJALA E NJËZET E KATËRT

Mbi butësinë dhe thjeshtësinë
(Për virtytet e butësisë, thjeshtësisë dhe paligësisë, ato që janë të punuar, jo që vijnë
nga natyra njerëzore, si edhe për djallëzinë)
Lindjes së diellit i pararend drita e agimit. Në mënyrë të ngjashme, para përulësisë ren
butësia. Le të dëgjojmë edhe Dritën, pra Krishtin, t’i vendosë këto virtyte me rradhë.
“Mësoni nga unë, thotë, se i butë jam dhe i përulur në zemër” (Matth11:29). Pra është e
natyrshme, para se të ndriçojë dielli të ndriçohemi nga drita e agimit dhe pastaj ta
kundrojmë diellin mirë. Se nuk është e mundur, nuk është siç e tregon edhe natyra e
gjërave, të shikojë dikush diellin, pra përulësinë, pa njohur më parë dritën e agimit, pra
butësinë.
Butësia është një gjendje e palëvizshme e mendjes, që ngelet e njëjtë edhe në nderime,
edhe në përbuzje. Butësi do të thotë të lutesh me sinqeritet për të afërmin tënd, pa u
shqetësuar nga turbullimet që të shkakton. Butësia është shkëmbi sipër deti të
shkumëzuar, që i shpërben të gjitha valët që e godasin, pa u lëkundur.
Butësia është mbështetja e durimit, dera ose më mirë nëna e dashurisë, kushti paraprak
i dallueshmërisë, sepse siç thotë Shkrimi “Zoti ka për t’ua mësuar të butëve, rrugët e
tija” (Psalmi 24:9), ose është shkaktare e ndjesës së mëkateve, guximi i atyre që luten,
vendi i Shpirtit të Shenjtë, sepse zot thotë: “Mbi kë të hedh vështrimin tjetër, përveçse
mbi të butin dhe të qetin?”. (shih Is. Kss 2).
Butësia është bashkëpunëtorë në bindje, udhërrëfyese në vëllazërim, fre i tërbimit,
prerje e inatit, imitim i Krishtit, cilësi e ëngjëjve, lidhje e demonëve, mbrojtje kundër
zemërimit të hidhur.
Në zemrat e të butëve ka për t’u prehur Zoti, kurse shpirti i turbulluar është froni i
djallit. “Të butët do të trashëgojnë dheun” (Matth.5:5), ose më mirë do të bëhen
zotërues të tij, kurse burrat zemërakë dhe inatçorë do të dëbohen prej tokës së tyre.
Shpirti i butë është froni i thjeshtësisë kurse mendja e zemërakut krijuese e djallëzisë.
Shpirti i butë do të pranojë përbrenda tij fjalët e urtësisë, përdersa zoti “ka për t’i
udhëhequr të butët në gjykim” (Psalm.24:9) apo edhe në dallueshmëri. Shpirti i drejtë
bashkëjeton me përulësinë, kurse ai i djallëzuar është shërbëtor i krenarisë. Shpirtrat e
të butëve do të mbushën me njohuri dhe mençuri, kurse mendja e inatçorit bashkëjeton
me errësirën dhe injorancën.
Ai që nxehet dhe ai që ironizon u takuan me njëri-tjetrin. Dhe ishte e pamundur të
gjendej një fjalë e drejtë në diskutimin e tyre! Nëse çel zemrën e të parit, do të gjesh
maninë e egër, e nëse shqyrton shpirtin e të dytit, ke për të gjetur djallëzinë.
Thjeshtia është një zakon dhe sjellje e shpirtit jo të larmishëm, që nuk lëviz në asnjë
mendim të keq. Paligësia është një gjendje shpirtërore e ëmbël dhe e gëzueshme, e
lehtësuar nga çdo mendim i lig dhe nënkuptim.
Tregues i parë i moshën fëmijërore është thjeshtësia e pashterur. Për sa kohë Adami e
kishte këtë, ai nuk pa në veten e tij as lakuriqësinë shpirtërore as shëmtinë trupore.
Sigurisht e mirë dhe e denjë për t’u lumëruar është thjeshtësia që kanë disa prej
natyrës. Por s’është kaq shumë, sa thjeshtësia që u fitua me mundime dhe djersë dhe
me shartimin e natyrës së ligë. Sepse ndërsa e para është e mbuluar dhe ruajtur nga
ndryshime të shumëllojta dhe pasione, e dyta është shkaktare e përulësisë së përsosur
dhe e butësisë. Dhe njëra nuk ka shumë rrogë, kurse tjetra e ka të pafund dhe të
pamasë.
Të gjitha sa dëshirojmë ta marrim Zotin në anën tonë, le t’i afrohemi si mësues që jep
mësim, “me thjeshtësi dhe pa u shtirur dhe pa shumë vështirësi, pa djallëzi dhe pa
kureshtje”. Meqë ai është i thjeshtë dhe i papërbërë, do që edhe shpirtrat që ia afrohen
të jenë të thjeshta dhe të drejta. Dhe nuk është e mundur kurrë të shikosh thjeshtësi pa
përulësi.
I djallëzuar do të thotë, njeri që bën parashikime të gënjeshtra dhe që mendon se i kap
mendimet e të tjerëve nga fjalët e tyre dhe të fshehtat e zemrave të tyre nga lëvizjet e
jashtme.
Pashë njerëz të drejtë që mësuan nga të djallëzuarit të bëhen të tillë dhe u habita se si
kaq shpejt arritën të humbasin aftësinë e tyre dhe përparësinë e tyre të natyrshme.
Sa lehtë ndryshojnë dhe bien poshtë të drejtët në zemër, aq më vështirë mund të
ndryshojnë të kundërtit, të djallëzuarit. Shumë herë qenia me të vërtetë i huaj dhe
nështrimi dhe ruajtja e trupit arritën shumë gjëra dhe arritën në mënyrë të çuditshme të
ndryshojnë gjendje të pashërueshme.
Nëse “dituria ngrefos” (1Kor, 8:2), pjesën më të madhe, mendo se mos ndoshta nëse
dikush është i paditur dhe i pamësuar ndoshta sjell ndonjë farë përulësie, edhe pse
ekzistojnë- sigurisht të rrallë, edhe ata që krenohen për padijen e tyre.
Provë e gjallë dhe shembull i thjeshtësisë së lumur ishte Pavli i thjeshtë i trilavdëruar.
Askush nuk pa dhe as dëgjoi, e as nuk bëhet fjalë të shikojë kaq shumë përparim
shpirtëror brenda një kohe të shkurtër.
Murg i thjeshtë do të thotë kafshë paarsye, por edhe e logjikshme, që bën bindje dhe që
ia beson barrën e tij kryesisht udhëheqësit të tij. Kafsha e butë nuk do të kundërshtojë
atë që e lidh. Ngjashmërisht edhe shpirti i drejtë nuk do të reagojë ndaj drejtuesit të tij
shpirtëror. I shkon pas atij që e tërheq si të dojë dhe deri në sakrificë nuk di të
kundërshtojë.
Njeri i padjallëzuar do të thotë, natyrë e pastër e shpirt, siç u krijua, që bashkëpunon
dhe bashkëbisedon lehtë me të gjithë njerëzit.
Drejtësi do të thotë, mendim jo kureshtar, sjellë e pashterur, e folme e natyrshme dhe
jo e shtirur. Sikundër Perëndia quhet dashuri, kështu quhet edhe drejtësia. Prandaj edhe
i urti, pra Solomoni, në “Këngët”, i thotë zemrës së pastër: “Drejtësia të deshi ty” (1:4).
Sikundër edhe ati i tij që thotë në psalmet: “Zoti është i mirë dhe i drejtë” (24:8). Thotë
edhe se ata që kanë të njëjtin emër me të, shpëtojnë: “Atë që shpëton të drejtit në
zemër” (7:11). Gjithashtu thotë: “Pa drejtësinë e shpirtrave dhe e vizitoi fytyrën e tyre”
(shih 10:7).
Djallëzia do të thotë ndryshim i të qënurit i drejtë, mendim mashtrimi, gënjeshtra që
thuhen kast, përbetim që janë të vërteta pjesërisht, fjalë që janë të ndërthurura, zemër
e ngjashme me thellësinë e detit, humnerë mashtrimi, fjalë gënjeshtrash që u bë e
pëhershme, të mbajtur me të madh që u bë i natyrshëm, kundërshtare e përulësisë,
pendim hipokrit, largim i vajtimit, armiku i rrëfimit, taktikë e atyre që ndjekin mendimin
e tyre, shkaktar i rënieve morale, pengesë në ngritjen e të rënëve, përballje e fyerjeve
me një buzëqeshje të jashtme të shtirur, qëndrim ngrysur i marrë dhe jo i natyrshëm,
shpresëtari e fabrikuar, jetë e ngjashme me atë të demonëve.
I djallëzuari është bashkëbisedues dhe ka një emër me djallin. Prandaj edhe Zoti ynë na
mësoi ta quajmë në këtë mënyrë- djallin- duke thënë: “Shpëtona nga i ligu” (Matth.
6:13).
Djallëzia është një shkencë ose më saktë është shëmtia e demonëve., që ndërsa është e
privuar nga e vërteta, përpiqet ta fshehë dhe të mashtrojë shumë vetë.
Hipokrizia është një gjendje ku trupi, pra shfaqjet e jashtme, gjendet në kundërshtim me
shpirtin. Kjo gjendje është gërshetuar me çdo lloj mendime dhe kuptime të këqia.
Le të ikim larg nga gremina e hipokrizisë dhe nga gropa e tinëzisë, duke dëgjuar fjalët e
Psalmisti: “Se të djallëzuarit do të shkatërrohen dhe kanë për t’u tharë si bar i thatë, dhe
kanë për të rënë shpejt si lakra të njoma” (Psalm 36:2). Sepse këta njerëz bëhen kullotë
e demonëve.
Me vështirësi do të hyjnë të pasurit në mbretërinë e Perëndisë. Po kështu,
ngjashmërisht do të fitojnë thjeshtësinë të urtët e pamend (pra ata që ndërsa janë të
marrë shfaqen me djallëzinë e tyre si të urtë).
Një rënie shumë herë i bëri të urtë të këqijtë dhe të djallëzuarit, hd eu fali pa e dashur
paligësinë dhe shpëtimin.
Përpiqu ta konsiderosh të mashtruar logjikën dhe gjykimi tënd e në këtë mënyrë ke për
të gjetur shpëtimin dhe drejtësinë në Krishtin Jisu Zotin tonë. Amin.

Kush ia arriti të ngjitet deri këtu, le të ketë kurajo, sepse u shpëtua duke imituar
mësuesin Krisht.

FJALA E NJËZET E PESTË

Mbi Përulësinë
(Për përulësinë e shumëlartë, që fitohet me mënyrë mistike dhe shfaros pasionet)
Ai që do të tregojë me fjalë të prekshme ndjesinë dhe veprimin e dashurisë së Zotit në
kuptimin e plotë të kësaj fjale dhe të përulësisë së shenjtë siç i ka hije dhe të dëlirësisë
së lumur me të vërtetë, dhe të ndriçimit hyjnor me mënyrë të figurshme dhe të frikës së
Perëndisë realisht; dhe të njoftimit të brendshëm dhe mendon se do ti kuptojnë këto
gjëra me shpjegimin e tij, sa nuk i kan shijuar personalisht, kjo gjë ngjason me atë që do
të shpjegojë me fjalë dhe shembuj, sa i ëmbël që është mjalti njerëzve që nuk e shijuan
kurrë. Dhe ndërsa i dyti flet më kot, që të mos them se thotë fjalë në erë, i pari nuk i
njeh ato që tregon, ose tallet jashtë mase nga lavdidashja.
Kjo fjalë na paraqiti përpara një thesar, që ndodhet i siguruar brenda enësh prej balte
ose më mirë në trupa njerëzorë. Një thesar cilësia e të cilit nuk mund të kuptohet aspak
me fjalë. Ky thesar ka përjashta një mbishkrim, që është e pakuptueshme dhe u
shkakton një mund të madh atyre që duan me fjalë ta shpegojnë. Dhe mbishkrimi është
si më poshtë: “PËRULËSIA E SHENJTË”.
Ata që udhëhiqen nga fryma e Perëndisë, le të hyjnë bashkë me ne në këtë mbledhje
mendore dhe të tërëurtë dhe le të mbajnë mendërisht në duart e tyre pllakat e
njohurisë të shkruara prej Perëndisë.
Pra mbledhja nisi. U mblodhëm dhe diskutuam dhe shqyrtuam me vëmendje rëndësinë
e këtij mbishkrimi të rëndësishëm. Njëri thoshte se përulësia është harrosh sakaq
arritjet e tua. Tjetri ta konsiderosh veten tënde si njeriun më të fundëm dhe më mëkatar
nga të gjithë të tjerët. Tjetri të njohësh mirë me mendjen tënde dobësinë dhe
sëmundjen tënde. Tjetri, t’ia dalësh mbanë në zënka ta shpërbësh i pari zemërimin.
Tjetri të njohësh mirë hirin dhe dhembshurinë e Perëndisë dhe një tjetër përsëri, tha të
ndjesh dërrmim në zemër dhe të mohosh vullnetin tënd.
Dhe unë pasi i dëgjova të gjitha këto dhe pasi shqyrtova vetë gjënë duke u thelluar dhe
me shumë kujdes, nnuk arrita me sa dëgjova të kuptoj kuptimin e përulësisë së lumur.
Për këtë arsye si i fundit i të gjithëve, pasi mblodha njësoj si qeni thërrimet që ranë nga
tryeza e atyre etërve të ditur dhe të lumur, përfundova në përkufizimin e mëposhtëm:
Përulësia është gëzim anonim i shpirtit, që mund të thirret në emër vetëm nga sa e
provuan me përvojën e tyre. Është pasuri që nuk mund të shprehet, emërtim i
Perëndisë, dhuratë e Perëndisë, përderisa Ai thotë: “Mësoni jo nga ëngjëlli, as nga
njeriu, as nga shkrimi, por nga unë” pra nga banimi im dhe ndriçimi dhe energjia ime
përbrenda juve, “se i butë jam dhe i përulur në zemër, dhe në mendim dhe në mendje
dhe do gjeni prehhe nga luftrat dhe lehtësimin e mendimeve në shpirtrat tuaj” (shih
Matth.11:29).
E ndryshme është pamja që paraqet kjo vreshtë e shenjtë edhe kur mbizotëron ende
dimri i pasioneve dhe e ndryshme kur do të vijë pranvera (dhe fillimi) i fryteve, dhe e
ndryshme kur mbërrin vera e virtyteve, edhe pse të gjitha këto pamje kontribuojnë në
një ngazëllim dhe frytëdhënie të njëjtë. Prandaj edhe shfaq shenjat respektove dhe
provat e tyre në kohën e fryteve të saj.
Kur fillon të lulëzojë brenda nesh rrushi i kësaj vreshte të shenjtë, ndjejmë lodhje dhe
urrejtje ndaj çdo lavdie njerëzore dhe lavdërim, kurse në të njëjtën kohë dëbojmë nga
brenda nesh inatin dhe zemërimin. Sa kohë që ndërkaq kjo mbretëreshë e virtyteteve
përparon drejt moshën shpirtërore në shpirt, çdo të mirë që kryejmë e konsiderojmë si
hiçgjë ose si neveritje. Kryesisht mendojmë se çdo ditë që kalon shton barrën e
mëkateve për shkak të mëkateve të feshura dhe të pakuptuara, që shkapërdajnë
pasurinë e shpirtit.
Shumica e dhuratave që na fal Perëndia, shikohet si shkak i një ndëshkimi më të madh
sepse nuk i meritojmë. Kështu mendja sigurohet nga hajdutët e mbyllur brenda thesit të
modestisë. Dëgjon vetëm goditjet dhe lojrat e tyre, pa u ndikuar fare nga këto. Dhe kjo,
sepse modestia është një arkë që nuk mund të thyhet dot.
Guxuam për pak të filozofojmë për lulëzimin dhe zhvillimin e vogël të këtij fryti
gjithmonë të lulëzuar. Por se cili është çmimi i përkryer, fryti i përsosur i këtij virtyti të
shenjtë, sa nga ju jeni të afërm të Zotit, pyesni Zotin. Për sasinë dhe madhështinë e këtij
virtyti të shenjtë më është e pamundur të flas. Njësoj edhe për cilësinë e saj, kjo është
akoma edhe më e pamundur.
Kështu le të ndërmarrim përsëri të flasim për cilësitë e saj në përputhje me mendimin
që erdhi në mendjen tonë.
Pendimi që bëhet me përkujdesjen e vazhdueshme dhe vajtimin që është i pastruar nga
çdo njollë dhe përulësia e shenjtë e fillestarëve ndryshojnë dhe dallohen midis tyre si
buka ndryshon nga brumi dhe mielli. Kjo sepse në fillim dërrmohet shpirti dhe bëhet i
hollë me pendimin e vërtetë.
Pastaj bashkohet në një farë mënyre, le ta quaj kështu, bashkëtharmohet me Perëndinë
me ujin e vajtimit të vërtetë. Në vazhdim, pasi ndizet me zjarrin e Zotit, përulësia e
lumur shfaqet si bukë e ngjeshur, e pabrumtë dhe pa myktë ( pra që është e çliruar nga
brumi i së ligës dhe i krenarisë).
Dhe siç secili nga këto tre virtyte, që ngjasojnë me një zinxhir që ka tre nyje ose më mirë
me një ylber, shfaq të njëjtën fuqi dhe energji e ka të njëjtin qëllim, duhet të kenë
domosdoshmërisht cilësi të përbashkëta. Në këtë mënyrë atë që do të quash shenjë të
njërit prej këtyre, do të gjesh si veçori njohëse edhe të tjetrës.
Këtë që tha po përpiqesh shkurtimisht ta provoj dhe ta vërtetoj.
Cilësia e parë dhe e veçantë e kësaj trinie të bukur dhe të denjë për t’u admiruar, është
pranimi me shumë gëzim i çnderimit, gjë që e pranon krahëhapur dhe e përqafon me
mendimin se qetëson dhe djeg sëmundjet psikike si dhe mëkatet e mëdha. Veçori e dytë
njohës e saj është zhdukja e çdo shfaqjeje inati, si edhe modestia për këtë arritje. E treta
veçori dhe shkalla më e lartë është mosbesimi i palëkundshëm në veprat tona të mira si
edhe dëshira e vazhdueshme për nxënie.
Sikundër “fundi i ligjit dhe i profetëve është Krishti, për drejtësi të gjithë atyre që e
besojnë” (Rom. 10:4), kështu edhe fundi i pasioneve të papastra në secilin që nuk
tregohet i kujdesshëm është lavdidashja dhe kryelartësia. Dreri shpirtëror i përulësisë
duke i vrarë këto, e ruan atë që jeton bashkë me të, të paprekur nga çdo lloj helmi
vdekjeprurës. Me të vërtetë si mund të shfaqet tek ai helmi i hipokrizisë? Ku mund të
shfaqet helmi i përgojimit? Si mund të gjejë fole gjarpri tek ai? Edhe nëse bën fole, a nuk
vritet dhe zhduket kur nxirret jashtë prej zemrës dhe vritet? Nuk takon në atë që lidhet
me atë urrejtje dhe as ndonjë formë kundërshtimi, asnjë lloj ere mosdisiplinimi, përveç
nëse rastis të bëhet fjalë për çështje të besimit.
Ai që u martua me atë është i butë, i afrueshëm, i penduar, më i mirë se çdo njeri tjetër.
Për më tepër është i qetë, i gëzuar, i lehtë për t’u drejtuar, i pagjumë, i palodhur dhe
përse them shumë gjëra:- i papasionshëm pasi “Zoti na kujtoi në përulësinë tonë dhe na
çliroi prej armiqve tanë (Psalm 145 23-24) dhe nga pasionet si edhe ndotjet.
Murgu që ka mendje të përulur nuk i shqyrton shumë misteret e pashprehshme mefjalë,
ndërsa kryelarti hulumton gjykimet e pakapshme të Perëndisë.
Në një prej vëllezërve më gnostikë demonët iu shfaqën sy hapur dhe e lumëruan: Ai i
tërëurti iu përgjigj atyre: “Nëse nuk ndalni së më lavdëruari me mendimet që sillni në
shpirtin tim, atëherë për shkak se do të më largoheni, do ta quaj të madh veten time.
Por nëse nuk reshti së më lavdëruari, atëherë do të mendoj për papastërtinë time për
shkak të lavdërimeve tuaja, përderisa “është i papastër çdo njeri që është zemërlartë”.
(Fjalët e Urta 16:5). Pra ose do të largoheni dhe të bëhem menjëherë i madh ose do të
vazhdoni të më lavdëroni dhe do të fitoj me bashkëpunimin tuaj më shumë përulësi se
më parë”. Demonët u habitën, sepse, sepse nuk kishin se çfarë t’i përgjigjeshin dhe u
larguan sakaq së andejmi.
Le të mos jetë shpirti tënd një gropë ndaj këtij uji të tillë gjallërues, pra përulësisë, që
herë buron dhe herë të tjera shteron nga vapa e lavdidashjes dhe e fryrjes së vetes. Njih
o miku im, se fushat janë ato që shumojnë brenda tyre grurin dhe frytin shpirtëror. Me
fushë këtu nënkuptojmë, shpirt të përulur brenda maleve, (dmth në mes të virtyteteve
shpirtërore), e cila nuk ka kurrë kryelartësi dhe ngelet sa herë e palëvizshme.
Psalmisti nuk thotë se kreshmova, as se fjeta përdhe, por se “u përula dhe Zoti më
shpëtoi shpejt (shih 114:6). Pendimi na ngre larg, vajtimi troket në derën e qiellit, ndërsa
përulësia e shenjtë e hap atë. Unë pohoj dhe lavdëroj trininë në një dhe një brenda në
trini.
Të gjitha sa shikohen dhe i ndriçon dielli dhe të gjitha sa bëhen me llogjikë, përulësia
është ajo që i forcon. Kur mungon drita, të gjitha janë të errëta dhe kur mungon
përulësia të gjitha arritjet tona janë të pavlera.
Një vend i ndodhur në krijesë e pa diellin vetëm një herë, dhe një mendim i vetëm
shpesh herë solli përulësinë. Në një ditë të vetme, mbarë bota ndjeu ngazëllim. Dhe një
virtyt i vetëm ekziston, përulësia, të cilën demonët nuk mund ta imitojnë dot.
Tjetër gjë është të krenohet një njeri dhe tjetër gjë të mos krenohet, dhe të tjetër të
përulet. I pari i gjykon përdita të tjerët; i dyti nuk i gjykon të tejrët por nuk gjykon as
veten e tij; i treti, i lehtësuar nga dënimi, e dënon vazhdimisht veten e tij.
Tjetër gjë është të ketë dikush mendime të përulura dhe të tjetër gjë të përpiqet që t’i
ketë ato, e tjetër të lavdërojë atë që ka mendje të përulur. E para u takon të
përsosurve, e dytë u takon bindësve të vërtetë dhe e treta të gjithë besimtarëve.
Ai që është bërë i përulur thellë dhe në brendësi të vetes, nuk vidhet dhe nuk dëmtohet
nga fjalët e buzëve. Sepse dera e gojës nuk shqipton atë që nuk ka thesari i zemrës.
Kali që është i vetëm, shpesh herë duket se ia del mbanë në vrapim, por kur ndodhet me
kuaj të tjerë, atëherë e kupton dembelizmin e tij.
Nëse mendimi nuk mburret për përparitë e natyrshme, kjo është shenjë se shëndeti ka
nisur të kthehet. Përkundrazi, për sa kohë merr erë kutërbimin e rëndë të mburrjes, nuk
ndjen aromën e mirë të miros shpirtërore.
I dashuruari pas meje, tha përulësia e shenjtë, nuk dënon të tjerë, nuk kërkon parësi,
nuk përdor fjalë të zgjedhura me kujdes, derisa të bashkohet me mua, sepse bashkimit
midis tonë nuk i nështrohet më ligjit.
Në një luftëtar që përpiqej të fitojë përulësinë e lumur, demonët e ligj hidhnin farën e
lavdërimeve brenda zemrës së tij. Ai bëri një marifet të bekuar, i ndriçuar hyjnërisht, për
të mposhtur ligësinë e demonëve. Menjëherë u ngrit dhe shkroi në murin e qelës së tij
emrat e virtyteve të larta, pra të dashurisë së përsosur, të përulësisë ëngjëllore, të lutjes
së pastër, të dëlirësisë së paarritshme dhe të ngjashmeve me këto. Sa herë që
mendimet e lavdëronin, ai u thoshte: “Le të shkojmë të bëjmë kontrollin”. Kur i shkonte
murit afër, lexonte emrat e virtyteve dhe i drejtohej vetes së tij duke thirrur: “Kur t’i
fitosh këto virtyte, ta dish se ende je larg Perëndisë”.
Cila është fuqia dhe esenca e këtij dielli (dmth e përulësisë), nuk mund ta shfaqim dot
me fjalë. Vetëm me energjitë e saj dhe nga cilësitë që ajo ka, mund të kuptojmë esencën
e saj më të thellë.
Përulësia është mbulesë hyjnore që mbulon sytë tanë, që të mos shikojmë arritjen tona.
Është një humnerë e thellë gjërash të mira, e paafrueshme për çdo hajdut. Përulësia
është “kullë fuqie nga fytyra e armikut” (Psalm. 60:4). Armiku nuk do të përfitojë prej
tij, prej të përulurit dhe biri i tij ose më saktë mendimi i paligjësise nuk do t’ia dalë
mbanë t’i bëjë keq. Përkundrazi ai do të presë përpara tij të gjithë armiqtë e tij dhe sa e
urrejnë do t’i turpërojë”. (shih Psalm ph 23).
Ky pronar i madh i pasurisë shpirtërore të veçantë, domthenë i përulësisë, zotëron
brenda shpirtit të tij edhe shumë veçori dalluese të zgjedhura, përveç atyre që
përmendëm. Sepse ato që thamë pak më lart, përveç njërës, thjesht dëshmojnë tek të
tjerët pasurinë e tij shpirtërore.
Do të njohësh dhe nuk do të mashtrohesh se fitove brenda vetes këtë esencë të shenjtë,
pra përulësinë, nga shumica e dritës së patregueshme dhe nga dashuria e papërshkruar
për lutje. Para se fitohen këto paraprin një gjendje, gjatë së cilës zemra nuk i përbuz ata
që mëkatojnë dhe as gjykon mëkatet e tyre. Dhe para kësaj gjendjeje, paraprin një
tjetër, gjatë së cilës zemra urren çdo lloj lavdidashjeje.
Ai që ia arriti njohjes së plotë të vetes së tij, ai mbolli në tokë të mirë. Ai që nuk mbolli
sipas kësaj mënyre, nuk bëhet fjalë të shikojë të lulëzojë brenda vetes së tij përulësia. Ai
që arriti në njohjen e vetvetes, ndjeu frikën e Zotit dhe duke ecur me këtë ndjesi
mbërriti tek dera e dashurisë.
Përulësia është dera e mbretërisë qiellore që fut brenda saj ata që i afrohen. Mendoj se
për këtë tha Zoti: “Kush do të hyjë dhe do të dalë, dhe do të gjejë kullotë” (Joan 10:9) e
vend të gjelbër në Parajsë. Të gjitha sa hynë në jetën murgjërore nga derë tjetër janë
hajdutë dhe kusarë të jetës së tyre vetiake. (shih Joan 10:1).
Sa nga ne kërkojmë mendjen e përulur le të mos reshtim së shqyrtuari dhe së marri në
pyetje veten tonë. Dhe kur ndjejmë me zemrën tonë të afërmin tonë se është më i lartë
se të gjitha, atëherë mëshira është pranë nesh (pra dhurata e përulësisë që vjen nga
Perëndia).
Është e paarritshme që zjarri të dalë nga dëbora. Por akoma edhe më e pamundur është
të gjendet përulësia në heteroordhoksët, sepse kjo arritje u takon vetëm besimtarëve
dhe orthodhoksëve dhe madje atyre ndër këta që janë pastruar nga pasionet.
Pjesa më e madhe nga ne e quajmë veten tonë mëkatarë ndoshta ndodh që edhe ta
pranojmë. Por zemrën që ka mendime të përulura e kontrollon fyerja dhe poshtërimi
nga ana e të tjerëve.
Ai që përpiqet të mbërrijë në limanin e pashqetësuar të përulësisë, nuk do të reshtë
kurrë së përdoruri mënyra të ndryshme dhe fjalë apo mendime, si edhe kuptime dhe
kërkime, marifete dhe lutje dhe urata, derisa anija e shpirtit të tij të largohet nga deti sa
herë i trazuar i të mbajturit me të madh. Kjo gjë ndodh me ndihmën e Perëndisë dhe me
mënyra jete më të përulura dhe më të përbuzura. Sepse ai që u shpëtua prej kësaj gjëje,
pra nga të mbajturit e vetes me të madh, lehtë njësoj si taksambledhësi i rregullon
mëkatet e tjera të tij.
Disa vetë, megjithëse iu falën mëkatet e vjetra, prapëseprapë i kujtojnë ato deri në
fundin e jetës së tyre, duke i përdorur ato si shkaqe të përulëisë dhe e kamzhikojnë me
anë të tyre mentalitetin e kotë të të mbajturit të vetes së madh. Të tjerë duke sjellë në
mendje vazhdimisht pësimin e Krishtit, e konsiderojnë veten e tyre sa herë si borxhlinj.
Të tjerë e poshtërojnë veten e tyre me gabimet e përditshme që kryejnë. Disa e
plandosën përdhe krenarinë e tyre me tundimet dhe sëmundjset dhe rëniet që u
ndodhën kohë pas kohe. Dhe të tjerë nga mungesa e karizmave fituan nënën e
karizmave.
Janë edhe disa të tjerë- nuk e di nëse ekzistojnë edhe sot- të cilët e përulin veten e tyre
me dhuratat e Perëndisë. Sa më shumë që shtohen dhuratat e Perëndisë, aq më shumë
e përulin veten e tyre me mendimin se janë të padenjë për një pasuri të këtij lloji. Dhe
jetojnë me ndjesinë se përdita shtohet borxhi i mëkateve të tyre. Kjo është përulësia, kjo
është lumëria, ky është çmimi më i lartë.
Kur të shikosh ose të dëgjosh se dikush brenda në pak vite fitoi papasionshmërinë më
të madhe, ta dish se nuk eci në ndonjë rrugë tjetër, por në këtë rrugë të lumur dhe të
shkurtër të përulësisë.
Dashuri dhe përulësi! Çift i shenjtë! Njëra lartëson dhe tjetra i përmban të gjithë ata që
u lartësuan dhe nuk i lë kurrë të rrëzohen.
Tjetër është dërrmimi i zemrës dhe tjetër është të qënurit i vetëdijshëm dhe tjetër
përulësia. Dërrmimi i zemrës është pjellë e ndonjë rënieje, sepse ai që bie dërrmohet
dhe qëndron në lutje pa pasur forcë në të dhe pafytyrësi të lavdërueshme, duke u
mbështetur si të mundur në shkopin e shpresës dhe duke dëbuar me këtë qenën e
dëshpërimit.
Të qënurit i vetëdijshëm është njohja e saktë e masave, në të cilat ndodhemi si edhe
kujtimi i pareshtur i gabimeve tona të vogla.
Përulësia është mësimi shpirtëror i Krishtit, që ruhet nga sa u denjësuan ta fitojnë në
dhomat mistike të shpirtit dhe nuk mund të shprehet dot me fjalë.
Ai që thotë se e nuhati mirë erën e mirë të një miroje të këtij lloji dhe njëkohësit kur
dëgjon lavdërime zemra e tij disi mallëngjehet apo shikon se tronditet nga fuqia e fjalëve
lavdëruese, ai le të mos mashtrohet, është mashtruar.
Dëgjova dikë që thoshte me tërë shpirtin: “Jo ne, o Zot, jo ne, por emrit tënd jepi
lavdinë”. (Psalmi 114:9). Dhe kjo ngaqë e dinte se natyra e njeriut nuk mundet e vetme
të ruhet e padëmtuar nga lavdia. Thoshte edhe këtë: “Pranë teje është lavdërimi im në
mbledhje të madhe” (Psalm. 21:36), pra sipas jetës së ardhshme. Sepse më parë nuk
mund të mbaj dot lavdinë dhe lavdërimin pa u rrezikuar.
Nëse kjo gjë është kusht dhe arsye dhe mënyrë e kryelartësisë së shkallës më të lartë,
dmth kur dikish shtiret nga dashuria për lavdi se ka virtyte që në të vërtetë nuk i ka, me
siguri se do të jetë shenja e përulësisë më të thellë, kur ta shfaqim veten tek të tjerë si
fajtorë gjoja për mëkate të ndryshme, që ta poshtërojmë dhe ta ulim vetë veten tonë.
Në këtë mënyrë veproi ai që mori në duart e tij bukën dhe djathin. Po kështu ai që la
rrobën e tij dhe u kthye në qytet me papasionshmëri si një luftëtar i dëlirësisë që ishte.
Këta luftëtarë nuk do të marrin parasysh skandalizimin e njerëzve, pasi kanë fituar
fuqinë të njoftojnë mistikisht me lutjen e tyre të gjithë për gjendjen e tyre të vërtetë.
Ai që përkujdeset për të parën, pra për shmangien e skandalizimit, ai tregon se privohet
nga e dyta, pra nga fuqia e njoftimit hyjnor. Se kur kemi Perëndinë të gatshëm të na
dëgjojë, të gjitha mund t’i kryejmë. Të parapëlqesh më mirë të hidhërosh njerëzit se sa
Perëndinë sepse Perëndia gëzohet kur na shikon të synojmë çnderimin e vetes me
qëllimin e goditjes dhe shkatërrrimit të kotësisë së të mbajturit me të madh.
Të qënurit i huaj në shkallën e përsosmërinë është shkaktari i këtyre arritjeve të mëdha,
përderisa vetëm shumë të mëdhenjtë durojnë të tallen nga të njohurit e tyre. (Të tjerët
meqë nuk durojnë le të kërkojnë të ikin në vende të huaja dhe të ushtrohen në mes të
njerrëzve të huaj dhe të panjohur). Mos u habit me sa thasë, sepse askush nuk mund të
ngjitet menjëherë në të gjithë shkallën.
“Do të na njohin të gjithë si nxënës të Perëndisë, jo se na nënshtrohen demonët, por
sepse emrat tona janë shkruar në qiellin e përulësisë” (shih. Lluk. 10:20)
Pafrytshmëria bën që degët e qitrove të lartësohen vetëm lart. Por kur përkulen poshtë,
nis menjëherë periudha e frytshmërisë së tyre. Ai që e kapi në mendjen e tij, e kupton se
çfarë dua të them.
Në përulësinë e shenjtë ekzistojnë përballë Perëndisë shkall të ndryshme ngjitjeje: e
tridhjetë, e gjashtëdhjetë dhe e njëqinta. Në shkallaren e fundit arrijnë të gjenden të
papasionshmit, në mes të saj burrëorët dhe në të parën të gjithë. Ai që fitoi njohjen e
vetes kurrë nuk do të gënjehet të ndërmarrë diçka që e kapërcen fuqinë e tij, por ecën
në vazhdim duke shkelur fort në këtë udhë të lumur të përulësisë.
Shpendët e kanë frikë pamjen e skifterit. Në mënyrë të ngjashme edhe punëtorët e
përulësisë tingullin e kundërshtimit.
Janë të shumtë ata që arritën shpëtimin e tyre pa dhurata shpirtërore dhe shkëlqime
dhe mrekulli. Po pa përulësi askush nuk bëhet fjalë të hyjë në nusërore. Sepse të ndërsa
të parat i ruan e dyta, pra përulësia, të parat në njerëz sipërfaqësorë e zhdukën të
dytën, (përulësinë).
Që të përulemi, qoftë edhe pa dëshirën tonë, Zoti rregulloi këtë gjë: Askush nuk mundet
të shikojë plagët e tij, siç i shikon i afërmi. Kështu jemi të detyruar t’ia kushtojmë
shërimin tonë jo vetes sonë por edhe të afërmit dhe Perëndisë.
Mendjepëruluri e shmang me neveri vullnetin e vet si të mashtruar. Dhe në kërkesat
tona ndaj Zotit është mësuar të pranojë me besim të palëkundur njohjen e vullnetit të
Tij dhe t’i bindet atij. U bindet mësuesve të tij pa shqyrtuar dhe pa analizuar jetët e tyre,
por duke ia lënë çdo kujdesje Perëndisë, i cili edhe me gojën e gomaricës i mësoi
Valaamit gjërat e domosdoshme. (shih Numrat 22:28).
Ky murg mendjepërulur edhe kur i mendon dhe i kryen të gjitha dhe i thotë sipas
Perëndisë, edhe atëherë nuk i beson vetes së tij. Se për të përulur familjarizimi me
besimin ndaj vetes është krimb i madh brejtës dhe rëndesë, ndërsa për ata që është
kryelartë kjo është ajo që urdhërohet nga tjetër kush.
Unë mendoj se vetëm ai që është ëngjëll nuk përvidhet prej mëkatave, nuk bie pra në
asnjë mëkat, sepse dëgjova një ëngjëll të përmbidheshëm të thotë: “ndërgjegja ime nuk
më qorton për asgjë, por as me këtë nuk justifikohem; po Zoti është ai që më gjykon:. (1
Kor. 4:4). Për këtë arsye duhet të gjykojmë dhe të akuzojmë vazhdimisht vetet tona, që
me anë të këtij poshtërimi të vullnetshëm të largojmë mëkate të bëra pa dashje.
Përndryshe dhënia jonë e llogarisë do të jetë patjetër e keqe për këto gjatë orës së
vdekjes.
Ai që kërkon nga Perëndia gjëra më të vogla nga sa do t’i takonin, ai do të marrë
patjetër më të larta. Rreth kësaj dëshmon taksambledhësi, i cili kërkonte vetëm faljen
dhe mori për më tepër edhe drejtësimin. Edhe kusari kërkoi që Zoti vetëm ta kujtonte
në Mbretërinë e Tij po Zoti i dha trashëgimi tërë Parajsën.
Brenda krijesës nuk është mundur të shikosh një zjarr të vogël ose të madh sa i takon
natyrës së tij. Edhe në përulësinë e vërtetë është tërësisht e pamundur të ngelet qoftë
shenja më e vogël e ndonjë lënde të huaj. Sado të vazhdojmë të mëkatojmë me dashje,
nuk ekziston përbrenda nesh kjo, pra përulësia e vërtetë. Por kur mëkatojmë pa dashje,
kjo përbën provë të pranisë së saj.
Zoti Krisht duke e njohur se virtyti i padukshëm i shpirtit merr të njëjtën formë me
dukjen e jashtme, duke veshur rrobën tonë na tregoi metodën se si të ecim në rrugën e
përulësisë. Sepse shpirti i përngjason asaj me të cilën merret dhe merr tipin dhe formën
e atyre, që kryen.
Pushteti u bë shkak mendimi të lartë për veten në një ëngjëll, por sigurisht që nuk iu
dha pushteti të bjerë në këtë gjë.
Ndryshe ndjehet dikish që ulet në fron dhe ndryshe ai që rri ulur mbi pleh. Ndoshta për
këtë arsye edhe ai i drejti i madh (pra Jovi), jetonte jashtë qytetit i ulur mbi pleh.
Atëherë pasi fitoi përulësinë më të përsosur, tha me të gjithë shpirtin:
“...................................”.
Gjej se ai Manasiu mëkatoi jo si çdo njeri tjetër, pasi edhe Tempullin e Perëndisë si edhe
tërë fenë e ndoti me idhujt. Prandaj edhe sikur të kreshmonte tërë bota, asgjë nuk
mund të sillej si kundërpeshë e mëkateve të tija. Por përulësia arriti dhe shëroi sa tek ai
ishin të pashërueshme.
“Se po të kishe dashur therore, do të kisha prurë”, thotë Davidhi tek Perëndia. “Se ty
nuk të pëlqejnë therore me djegie të plotë, therore për Perëndinë është” (shih Psalm.
50:18-19) dhe të tjerat me rradhë. Të gjithë i kuptojnë këto fjalë. “Mëkatova tek
Perëndia” thërriste për tek Perëndia, kjo përulësi e lumur për mëkatet e shkeljes së
kurorës dhe të vrasjes, dhe sakaq erdhi përgjigjja: “Zoti i fali mëkatet e tua” (2
Mbretërve 12:13).
Rrugë dhe shkak për fitimin e këtij virtyti, etërit e paharrueshëm na caktuan mundimet
trupore. Unë këshilloj bindjen dhe drejtësinë e zemrës, që nga natyra e tyre janë të
kundërta me mbajtjen me të madh.
Nëse kjo, kryelartësia disa nga ëngjëj i shndërroi në demonë, ajo përulësia, me siguri
disa prej demonëve mund t’i shndërrojë në ëngjëj, prandaj le të kenë kurajë sa ranë.
Le të shpejtojmë dhe le të gjuajmë fort me të gjitha forcat tona që të ngjitemi në kryen
dhe majën e përulësisë. Nëse nuk ia arrijmë kësaj, le të ngjitemi të paktën edhe në
shpatullat e saj. Nëse edhe këtë nuk e bëjmë, le të mos humbasim të paktën përqafimin
e saj. Sepse kush e humb edhe atë, pyes veten nëse do të mundet të fitojë ndonjë gjë
apo jo në përjetësi.
Litarë të përulësisë dhe rrugë të saj, por jo edhe shenja dhe prova, janë mospasja e
pronës, të qënurit i huaj që nuk shfaqet, fshehja e diturisë, të folurit e thejshtë, kërkimi i
lëmoshës, fshehje e origjinës fisnike, largimi i fjalëve të shumta, internimi i familjaritetit.
Asgjë tjetër nuk arriti deri tani ta përulë aq shumë shpirtin, sa varfëria dhe të kërkuarit.
Atëherë duket filozofia jonë dhe dashuria jonë për hyjnoret, kur ndërsa mund ta
lartësojmë veten tonë, i shmangemi lartësisë pa e kthyer vështrimin prapa.
Nëse armatosesh ndonjëherë kundër ndonjë pasioni, të marrësh si aleat këtë virtyt.
Sepse ky virtyt “shkel mbi nepërkë dhe bazilisk, dhe do të shkelë mbi luan dhe dragua”
(Psalm. 90:13), pra siç do të thosha unë, “do të shkelë mbi mëkat dhe do të shtypë
djallin dhe dragoi e trupit”.
Përulësia është vorbull ajri që mund ta ngjisë shpirtin nga humnera e mëkatit në
lartësitë e ajrit. Njëri dikur po kundronte bukurinë e saj brenda shpirtit të tij dhe pasi u
pushtua nga një admirim i madh pyeste për emrin e prindit të saj. Ajo me një
buzëqeshje të patë iu përgjigj: “Përse ngutesh të mësosh emrin e tim eti, kur ai është
anonim? Nuk do të ta tregoj, dersa të marrësh Perëndinë përbrenda vetes”. Atij i qoftë
lavdia në jetë. Amin
Nëna e burimit është humnera e ujrave; burimi i dallimit është përulësia.
Fjala e njëzet e gjashtë
Mbi dallimin
PJESA E PARË
(Mbi dallimin e mendimeve, pasioneve dhe virtyteve)
Dallimi tek fillestarët është njohja e saktë e vetes së tyre. Tek të mesmit është kuptimi
shpirtëror që dallon pagabim të mirën e vërtetë nga ajo që është e natyrshme dhe nga e
keqja kundërshtare. Kurse tek të përsosurit është njohja që kanë nga shkëlqimi hyjnor
dhe e cila ka fuqinë të ndriçojë plotësisht me shkëlqimin e saj edhe gjërat e errëta që
ekzistojnë ndër të tjerë.
Duke folur në mënyrë të përgjithshme, kjo njihet si dallim, gjykim dhe kjo është:
njohja e pagabueshme dhe kuptimi i vullnetit hyjnor, që zakonisht ekziston tek të
pastërtit në zemër dhe në trup dhe në gojë. Dallim do të thotë, ndërgjegje e panjollosur
dhe pastërti e shqisave.
Ai që me ndihmën e Perëndis fitoi mbi të tre këta, ai mposhti njëkohësisht edhe pesë të
tejrët. Por kush u tregua indiferent për të parët, as nga të dytët nuk ka për të mundur
ndonjë.
Askush le të mos rrëzohet për shkak të padijes së tij në pabesim, kur të dëgjojë ose kur
të shikojë shenja të përmbinatyrshme brenda ambientit të jetës murgjërore. Se aty ku
qendron Perëndia, i Cili është mbi natyrën, atje vihen re edhe gjëra të
përmbinatyrshme.
Çdo luftë e demonëve kundër nesh shkaktohet kryesisht nga tre shkaqet e mëposhtme:
ose për shkak të neglizhencës ose për shkak të kryelartësisë ose për hir të cmirës së
demonëve. Shkaku i parë është mjeran, i dyti i tërëmjerë dhe i treti i lumur.
Pas Perëndisë le të kemi ndërgjegjen tonë në çdo veprim si roje sypafjetur dhe si
këshilltare të sigurt. Në këtë mënmyrë duke e kuptuar se nga fryn era, do të çelim në atë
drejtim velat e anijes sonë.
Në të gjitha përpjekjet tona sipas Perëndisë, demonët na gërrmojnë me tinëzi tri gropa.
Si fillim përpiqen të mos arrihet e mira. Pastaj, pasi të mposhten nga pika e parë,
përpiqen që me të mirën që u arrit të mos duken të gjitha të pëlqyera për Perëndinë.
Kur këta hajdutë dështojnë edhe në këtë pikë, atëherë i afrohen pa zhurmë shpirtit tonë
dhe na lumërojnë se jetojmë dhe veprojmë në të gjitha gjërat siç do Perëndia.
Kundërshtari i luftës së parë është shqetësimi i vazhdueshëm i vdekjes, i së dytit
nënshtrimi dhe i së tretës qortimi i fortë dhe i vazhdueshëm i vetes sonë.
“ Ky mund është përpara nesh, dersa të hyjë në shenjtëroren tonë” (shih Psalm. 72: 16-
17). Atëherë nuk kemi pse të kemi frikë zakonet e këqia dhe kujtimet e liga, sepse
“Perëndia ynë është zjarr që konsumon” (Ligj. Përtër 4:24), çdo flakërim trupo dhe
lëvizje të tillë, çdo zakon të lig dhe ngurtësim dhe errësim, qofshin këto të brendshme
ose të jashtme, qoftë të prekshme apo shpirtërore.
Por demonët na shkaktojnë ato që janë krejtësisht të kundërta. Kur mbizotërojnë në
shpirtin tonë dhe na errësojnë mendjen, nuk ekziston më tek ne të mjerët as vigjilencë
as dallim dhe as vetënjohje, as turp, “por vetëm pandjeshmëri dhe ngurtësim dhe
mungesë gjykimi dhe të pari saktë të realitetit”.
I njohin shumë mirë këto sa u kthyen të penduar nga kurvëria dhe sa u turpëruan nga
familjarizimi dhe sa erdhën në vete nga paturpësia. Të gjithë kato pas shkatërrimit dhe
shpërbërjes së flakërimit ose më saktë të verbimit të mendjes, sa thoshin më parë dhe
sa kryenin të verbuar, sapo i sjellin në mendje ato kanë turp, do të thoshim edhe për
vetveten e tyre.
Nëse nuk erret dhe nuk bëhet e zezë dita, pra shpirti i ndriçuar , “hajdutët nuk vijnë për
të vjedhur dhe për të prerë dhe për të vrarë (shih Joan. 10:10). Vjedhje do të thotë
humbje e pasurisë. Vjedhje do të thotë të punosh si të mirë atë që nuk është e mirë.
Vjedhje do të thotë robërim i pazakontë i shpirtit. Prerje e shpirtit do të thotë të vritet
mendja logjike nga rënie në vepra të paligjshme. Dhe prishje do të thotë dëshpërim pas
kryerjes së paligjësisë.
Askush le të mos nxjerrë pamundësi në kryerjen e porosive të Ungjillit, sepse ekzistojnë
shpirtra që kanë kryer më shumë se ato. Sigurisht do të të bindë në lidhje me aktë ai që
deshi të afërmin më shumë se veten e tij dhe sakrifikoi për hir të tij edhe jetën e tij,
megjithëse nuk mori porosi të tillë nga Zoti.
Të pasionshmit që ndjehen të përulur le të marrin kurajë. Sepse edhe nëse bien në të
gjitha gropat, edhe nëse kapen në të gjitha kurthet dhe nëse provojnë të gjitha
sëmundjet, por pas therapisë bëhen tek të tjerët “mjekë dhe ndriçues, pishtarë dhe
timonierë”. Pra nga përvoja e tyre janë në gjendje të mësojnë mënyrën me të cilën
shërohet çdo sëmundje dhe të arrijnë të shpëtojnë sa rrezikojnë të bien.
Sa tiranizohen nga zakonet e vjetra të këqia dhe munden, qoftë edhe me një fjalë, të
mësojnë, le të mësojnë. Por nuk duhet të marrin edhe përgjegjësinë e shpirtrave.
Ndoshta duke mësuar të tjerr do të kenë turp nga fjalët e tyre dhe do të korrigjohen. Do
të ndodhë tek këta atë që pashë tek disa vetë që ranë në llum: Ndërsa ishin të ngjyer të
tërët me baltë u tregonin kalimtarëve se si ranë dhe i këshillonin ata që të mos ndiqnin
të njëjtën rrugë që të shpëtonin.
Meqë shpëtonin të tjerë në këtë mënyrë, prandaj edhe Perëndia i tërëfuqishëm i
lehtësoi nga balta. Por nëse të pasionshmit hidhen me vullnetin e tyre në kënaqësi, le të
mësojnë më mirë me heshtjen e tyre. (Pra do të mësojnë se ndjejnë pavyerësinë e tyre
për mësim), pasi Shkrimi i shenjtë na thotë: “të gjitha sa Jisui nisi të bëjë dhe të mësojë”.
(Së pari “bën” dhe pastaj “mëson”).
Me të vërtetë është shumë i rrezikshëm, o murgj të përulur, deti nëpër të cilin ne
lundrojmë! Det i mbushur plot me erëra dhe shkëmbinj dhe vuajtje dhe masive
shkëmbore të nënujshme dhe bisha dhe piratë dhe tornado dhe valë të egra!
Dhe me shkëmbinj për shpirtin kuptojmë inatin e egër dhe të papritur. Vuajtj,
dëshpërimin që e rrethon mendjen dhe e tërheq në thellësirën e dëshpërimit. Me
shkëmbinj të nënujshëm injorancën që e konsideron të ligën si të mirë. Bishë, këtë trup
të rëndë dhe të egër. Piratë, demonët aq të tmerrshëm, që i shërbejnë lavdidashjes së
kotë, që na rrëmbejnë ngarkesën e virtyteteve dhe të mundimeve tona. Valë, barkë që
fruhet dhe zmadhohet dhe me vrullin e saj na hedh në gojë të bishës. Tornado
kryelartësinë, që u dëbua dhe ra prej qiellit dhe na ngre lart dhe në vazhdim na zbret
deri në humnerë.
Të gjitha sa studiojnë e dinë se çfarë mësime janë për rishtarët, çfarë janë për mesatarët
dhe çfarë për mësuesit. Le të tregohemi të kujdesshëm, ndërsa studiojmë për vite të
tëra, se mos e kalojmë tërë kohën tonë me punët dhe mësimet e fillestarëve! Çfarë turp
i madh! Të shikosh një plak të moshuar të shkojë në shkollën fillore!
Ja një alfabet i shkëlqyer për të gjithë fillestarët: Bindje. Kreshmë. Thes. Hi. Lotë.
Rrëfim. Heshtje. Përulësi. Agripni. Burrëri. Durim i të ftohtit. Mund. Stërmundim.
Poshtërim i vetes. Dërrmim i shpirtit. Mosruajtje e së ligës. Vëllazërim. Butësi. Besim i
thjeshtë dhe jokureshtar. Moskujdesje për botën. Mëri pa urretje ndaj prindërve. Të
mos ngulitesh pas pasioneve. Thjeshtësi bashkë me paligësi. Thjeshtësi në të jetuar.
Ja edhe një rradhë e mirë numërim virtytesh për mesatarët:
Mospasje lavdie. Mungesë zemërimi. Shpresëtari e mirë. Qetësi. Dallim. Kujtimi në të
gjitha i gjykimit. Dhembshuri. Mikpritje. Këshillim me masë i të tjerëve. Lutje pa pasion.
Mungesë argjendashjeje.
Ja edhe një alfabet që përben, kushtin, fjalën dhe ligjin e shpirtrave dhe të trupave që
me shpresëtari arrijnë në përsosmëri, ndërsa ndodhen ende “në mish”.
Zemër jo e robëruar. Dashuri e përsosur. Burim mendjeje të përulur. Largim shpirtëror
nga bota. Banim në Krishtin. Dritë dhe strehim lutjeje. Pasuri shkëlqimi të Perëndisë.
Dëshirë vdekje. Urrejtje e jetës. Largim nga trupi. Ndërmjetar i botës. Dhunues i
Perëndisë. Bashkëmeshtar i ëngjëjve. Thellësirë njohejej. Shtëpi misteresh. Ruajtës i të
pathënshmeve. Shpëtimtar i njerëzve. Shtëpi e papasionshmërisë. Imitim i Zotit me
ndihmën e Zotit.
Nuk është e paktë vigjilenca që na nevojitet, kur trupi sëmuret. Sepse ndërsa demonët
na shikojnë të shtrirë dhe të paaftë për shkak të mundimit të madh që ne të përdorim
armë asketike kundër tyre, nisin të na luftojnë me ashpërsi të madhe. Të krishterët në
botë i tundon demoni i inatit dhe disa herë ai i blasfemisë. Ndërsa ata që ndodhen
jashtë botës, demoni i grykësisë dhe i kurvërisë, nëse ekziston bollëku material. Dhe
murgjit që jetojnë në vende asketike dhe pa asnjë lloj ngushëllimi, demoni tiranik i
mungesës së dëshirës për shpëtim dhe i mosmirënjohjes.
Vura re ujkun e kurvërisë të shtojë dhimbje tek i sëmuri dhe brenda këtyre dhimbjeve
të shkaktojnë lëvizje dhe derdhje trupore. Dhe ishte diçka që të habiste: të shikosh një
trup të munduar nga ethja dhe mania në çastin e dhimbjeve të m ëdha! Dhe e kundërta
pashë të tjerë të sëmurë dhe vura re të pranonin mbi krevatet e tyre energjinë e hirit
hyjnor dhe ngushëllimin e pendimit dërrmues dhe të largojnë me anë të këtij
ngushëllimi dhimbjet dhe të mos duan kurrë të çlirohen nga sëmundja e ty re. Dhe
pashë edhe të tjerë që mundoheshin përsëri nga sëmundja dhe me anë të saj, si me anë
të ndonjë mjeti ndëshkues të çliroheshin nga ndonjë pasion i shpirtit të tyre dhe
lavdërova Atë që me baltë shëroi baltën (pra sëmundjen e mishit prej balte pastroi
mëkatin e tij).
Mendja shpirtërore sigurisht që disponon edhe shqisë shpirtërore. Këtë shqisë që edhe
ekziston brenda nesh por edhe nuk ekziston, le ta kërkojmë vazhdimisht. Sepse nëse
shfaqet ajo, shqisat e jashtme do të reshtin vetiu së vepruari gjërat e tyre. Kë gjë e
kishte parasysh një i urtë që tha: “Dhe shqisë shpirtërore të gjesh”.
Jeta murgjërore le të koordinohet sa herë nga shqisa e zemrës dhe në vepra e në fjalë,
dhe në mendime dhe në lëvizje. Përndryshe nuk është jetë murgjërore e për më tepër
jetë ëngjëllore.
Gjë tjetër është përkujdesja e Perëndisë dhe gjë tjetër ndihma e tij dhe tjetër mbrojtja e
Tij dhe tjetër mëshira e Tij dhe tjetër ngushëllimi i Tij. E para shtrihet në mbarë krijesën,
e dyta vetëm tek besimtarët, e treta tek besimtarët, tek besimtarët e vërtetë, e katërta
tek ata që i shërbejnë Zotit, e fundit tek ata që e duan.
Disa herë ilaçi i njëri është helm për dikë tjetër. Në disa raste i njëjti preparat për njëjtin
njeri është ilaç nëse i ofrohet kohën e duhur dhe nëse jo, ajo kthehet në helm.
Pashë një doktor të pamend të poshtërojë një të sëmurë të dërrmuar dhe të mos i
shkaktojë gjë tjetër veçse dëshpërim. Dhe pashë një tjetër teksa operonte me anë të
poshtërimeve një zemër krenare dhe të nxjerrë përjashta tërë kutërbimin e keq të saj.
Pashë një të sëmurë i cili për t’u pastruar prej një ndotjeje trupore piu ilaçin e bindjes
dhe u shërua dhe lëvizte dhe ecte dhe nuk përgjumej. Dhe pashtë po të njëjtin të
sëmurë të sëmuret dikur nga syri shpirtëror dhe (të përdorë ilaç të ndryshëm për
shërimin e tij), pra të gjejë strehë tek qetësia dhe heshtja. “Kush ka veshë për të dëgjuar,
le të dëgjojë” (Lluk. 14:35).
Disa vetë nuk e du se su- nga ana tjetër as e kam zakon të analizoj me kryelartësi
dhuratat e Perëndisë- kanë prirje natyrale ndaj vetëpërmbajtjes dhe jetës hesikaste apo
ndaj dëlirësisë apo ndaj ndrojtjes së mirë apo ndaj butësisë dhe pendimit dërrmues. Dhe
ka të tjerë që kanë në këto virtyte kundërshtar vetë veten e tyre dhe detyrohen të
dhunojnë sa më shumë veten e tyre. Këta, edhe nëse munden ndonjëherë, i vlerësoj më
shumë nga të parët sepse janë dhunues të natyrës së tyre.
Mos u mburr o njeri për pasurinë që e mblodhe pa u munduar. Se Perëndia
dhuratëdhënës, duke e ditur nga më parë dëmin e madh dhe sëmundjen dhe
katastrofën që do t’i priste, të fali pa u munduar këto përparësi që të arrijë dis të të
shpëtojë. Por edhe pedagogjia edhe edukimi dhe gjërat me të cilat u morëm nga mosha
fëmijërore dhe në vazhdim, luajnë rolin e tyre në virtyt dhe në jetën murgjërore dhe në
mënyrë analoge na ndihmojnë ose na vështirësojnë.
Drita e murgjve janë ëngjëjt dhe drita e të gjithë njerëzve është jeta e murgjve. Prandaj
edhe murgjit përpiqen në të gjitha të japin shembullin e mirë “ nuk japim asnjë pengesë
që të mos shahet shërbesa jonë” (2Kor 6:3), qoftë me veprat e tyre qoftë me fjalët e
tyre. Sepse “nëse drita bëhet errësirë, sa e madhe do të jetë errësira”, (shih Matth.
6:23).
Nëse ndoshta bindeni nga unë, sa doni, ju këshilloj si të mirë të mos bëjmë e veten tonë
të shumëllojtë dhe të mos e copëtojmë shpirtin tonë të mjerë, saqë të luftojë me mijëra
mijra dhe mijëra miriada armiqsh. Se nuk do t’ia arrijmë kurrë të njohim ose të zbulojnë
djallëzitë e tyre. Me ndihmën e Tirnisë së Shenjtë me anë të treve të armatosemi kundër
të treve. Përndryshme do të shkaktojmë shumë mundime tek vetja jonë.
Me të vërtetë! Nëse vjen pranë nesh “ai që e kthen deti në tokë të thatë” (Psalm. 65:6),
do ta kalojë pa hasur ndonjë furtunë edhe Izraeli ynë, pra mendja që shikon Perëndinë
dhe do të shikojë egjiptianët të mbyten brenda ujrave të lotëve.
Por kur Ai nuk banon brenda nesh, atëherë “kush do të mund të durojë zhurmën e
valëve të saj” pra të mishit (Psalm. 64:8). Nëse Perëndia lind përbrenda nesh me anë të
praktikës “do të shpërndahen armiqtë e tij” dhe nëse ia afrohemi me teorinë, do të ikin
“ata që e urrejnë atë dhe ne, nga ftyra e tij dhe tona” (shih Psalm. 67:2).
Le të përpiqemi të mësojmë hyjnoret me djera se sa me fjalë të thata. Sepse në orën e
vdekjen do të nevojitet të tregojmë jo fjalë, por vepra.
Ata që dëgjuan se ekziston diku i fshehur një thesar, shkojnë në kërkim të tij. Dhe meqë
u munduan shumë në kërkimin e tij, e ruajnë me ankth të madh këtë gjetje. Ndërsa ata
që u pasuruan pa mund, i shpërndajnë lehtë pasuritë e tyre.
Është e vështirë të fitojë dikush mbi zakonet e vjetra. Ata që i shtojnë ato vazhdimisht,
ose u dëshpëruan nga vetja e tyre ose nuk patën kurrfarë dobie nga largimi nga bota.
Por e di se “Perëndia mund t’i bëjë të gjithë; nuk ka asgjë të pamundur tek ai” (Jov 52:2).
Më parashtruan disa një problem shumë të vështirë teorik, më të lartë se fuqitë e mia
dhe që nuk gjendej në asnjë prej librave që erdhën në duart e mia. Pra më thoshin:
“Kush janë bijat e secilit nga tetë mendimet e këqia? Dhe kush nga të tre të parët është
ati i pesë të tjerëve”? Atëherë unë duke pasur mosdije të lavdëruar ndaj kësaj pyetjeje,
mësova nga ata burra të shenjtë këto gjëra:
Nëna e kurvërisë është grykësia, e mungesës së dëshirës për shpëtim lavdidashja.
Hidhërimi është biri i të treve si edhe zemërimi. Nëna e krenarisë është përsëri
lavdidashja.
Unë atëherë duke marrë fjalën i thosha atyre të paharruarve: “Ju lutem të më mësoni në
vazhdim edhe bijtë e të tetë mendimeve të këqia dhe konkretisht ato që linden nga
secili”.
Dhe më mësuan me shumë mirësi ata të papasionshëm, duke më than se nuk gjendet
rrgull dhe urtësi tek të paurtët, por çrregullsi dhe rrëmijë. Të lumurit më bindën se
shembuj bindës, duke më sjellë shumë argumente provues nga të cilat disa i përfshimë
në këtë fjalë, që nga këto të ndriçohemi edhe për pjesën tjetër.
Psh. E qeshura e pavend herë lindet nga kurvëria dhe herë nga lavdidashja- kur dikush
mburret brenda tij pa vend dhe herë të tjera nga kënaqësia.
Gjumi i shumtë herë lindet nga kënaqësia, herë nga kreshma- kur ata që kreshmojnë
nisin të mburren- herë nga acedia, mungesa e dëshirës për shpëtim dhe herë nga nevoja
e natyrshme.
Llafazanëria herë lindet nga kënaqësia e barkut dhe herë nga lavdidashja.
Mungesa e dëshirës për shpëtim, herë lindet nga kënaqësia dhe herë të tjera nga
mungesa e frikës ndaj Perëndisë.
Blasfemia është më shumti pjellë e krenarisë. Shumë herë vjen edhe si pasojë e
paragjykimit të brendshëm ose edhe cmirës së pavend të demonëve. Zemërashpërsia
vjen sa herë nga ngopja, por më shpe nga pandjeshmëria dhe ngulitja pasiononte në
diçka.
Ngulitja pasiononte përsëri vjen nga kurvëria ose nga dashuria për para ose nga
lavdidashja dhe nga tjerat të shumta.
Përsëri djallëzia nga të mbajturit me të madh dhe zemërimi.
Hipokrizia nga vetëpëlqimi dhe mënyra vetiake e jetës.
Të kundërtat e tyre, nga prindër të kundërt.
Dhe që të mos flas shumë fjalë-sepse nuk do të më mjaftojë koha, nëse dua të shqyrtoj
secilën në veçanti- vrasësja kryesore e të gjitha këtyre pasioneve është përulësia. Sa e
fituan i mposhtën të gjitha.
Ajo që i lind të gjitha të këqiat është kënaqësia dhe djallëzia. Ai që e ka përbrenda vetes
nuk bëhet fjalë të shikojë Zotin. Nuk do të na ndihmojë aspak largimi nga e para, nëse
nuk i largohemi edhe së dytës.
Le të marrim si shembull frikën e Perëndisë nga ajo që kemi nga qeveritarët dhe bishat e
egra. Dhe për dashurinë e Perëndisë le të të bëhet shembull dashuria trupore. Nuk na
mungon asgjë të marrim shembull virtytet nga të kundërtat e tyre.
Brezi i tanishëm është bërë i djallëzuar në mënyrë të shëmtuar dhe u pushtua tërësisht
nga mendimi i lartë për veten dhe nga hipokrizia. Ndoshta shfaq mundime trupore si ato
të etërve të vjetër, por nuk denjësohet të marrë edhe dhuratat e atyre. Edhe pse
mendoj se natyra njerëzore nuk ka pasur ndonjëherë më shumë nevojë se sa sot për
dhuratat shpirtërore. Por e pësuam me të drejtë këtë gjë, sepse Perëndia nuk shfaqet
për hir të mundimeve, por i shfaqet thjeshtësisë dhe përulësisë. Edhe pse fuqia e
Perëndisë “përsoset” në sëmundje dhe në të hequrit keq (2 Kor 12:9), Zoti nuk e përbuz
punëtorin e përulësisë.
Kur shikojmë dikë nga atletët e Krishtit të vuajë trupërisht, le të mos përpiqemi me
dëshirë djallëzore të saktësojmë fajin dhe shkakun e sëmundjes së tij. Është më mirë të
pranojmë me dashuri të thjeshtë dhe jo të djallëzuar dhe ta shërojmë si gjymtyrë të
trupit tonë dhe si bashkëushtar tonin që u plagos në luftë.
Sëmundje të tjera vijnë për të pastruar rëniet tona dhe të tjera për të përulur mënyrën
tonë të menduarit. Dhespoti ynë i tërëmirë dhe i mirë, kur shumë herë shikon disa që
janë shumë dembelë në asketizëm, atëherë e përul mishin e tyre me anë të sëmundjes
që është asketizmi më me pa mundim. Në disa raste madje, me këtë mënyrë pastron
edhe shpirtin nga mendimet e këqia dhe nga pasionet.
Kur na ndodhin të gjitha këto, qoftë të dukshme ose të padukshme mund t’i pranojmë
edhe në mënyrë të mirë, edhe në mënyër të pasionshme dhe në një mënyrë të mesme.
Pashë tre vëllezër që pësuan një aksident. I pari u zemërua, i dyti nuk u hidhërua dhe i
treti ndjeu shumë gëzim.
Pashë bujq që mbillnin të njëjtën fare, por secili në mënyrë të ndryshme. Njëri për të
shlyer borxhet e tij. Tjetri për të fituar pasuri dhe një tjetër për t’i ofruar dhurata Zotit
Krisht. Një për të fituar lavdërime nga kalimtarët që shikonin tokën e tij të mbjellë. Tjetri
për t’i shkaktuar hidhërim armikut të tij, duke e bërë që të ketë zili. Dhe një tjetër që të
mos turpërohej përpara njerëzve si dembel. Këta bujqit e lartpërmendur quhen:
kreshmë, agripni, lëmoshë, shërbim etj.
Qëllimet e çdo veprimi vëllezërit le të tregohen të gatshëm për t’i saktësuar ata vetë me
ndihmën e Zotit.
Në disa raste, ndërsa po merrnim ujë nga burimet, nxorëm bashkë me ujin, pa e kuptuar
edhe një bretkocë. Në mënyrë ngjashme, në mjaft raste ndërsa kultivojmë virtytet, i
shërbejmë edhe të këqiave që pa u dukur janë të ndërthurrura së bashku.
Psh. Me mikpritjen gërshetohet endja e barkut, me dashurinë kurvëria, me dallimin
aftësia për të bërë gjërat sipas mënyrës së tij, urtësinë djallëzia, me butësinë tinëzia dhe
dembelizmi dhe djallëzia dhe kundërthënia dhe mënyra vetiake egoiste e të jetuarti dhe
mosbindja. Me heshtjen arroganca për të mësuar të tjerët, me gëzimin, të mbajturit me
të madh, me shpresën dembelizmi, me dashurinë përsëri paragjykimi, me qetësinë
mungesa e dëshirës për shpëtim dhe dembelizmi, me dëlirësinë sjellja e hidhur, me
përulësinë familjariteti.
Në të gjitha këto vijon si një kolir i përbashkët ose më saktë si helm, lavdidashja.
Le të mos hidhërohemi kur për shumë vite kërkojmë diçka nga Zoti dhe nuk na dëgjon.
Sigurisht Zoti nuk do të donte që njerëzit të bëhen të papasionshëm në një çast të
vetëm, (por si paranjohës i gjërave e di se kjo nuk është në interes të tyre). Të gjithë sa
luten dhe nuk dëgjohen nga Perëndia për kërkesat e tyre, këto me siguri për një nga
arsyet e mëposhtme nuk dëgjohen. Ose kërkojnë diçka para se të vijë koha e duhur, ose
kërkojnë me padenjësi dhe lavdidashje, ose nëse dëgjohet, është e sigurt se do të
krenohet ose do të bien pas përmbushjes së kërkesës së tyre në neglizhencë.
Ikën të gjitha pasionet nga disa njerëz, jo vetëm besimtarë por edhe jobesimtarë, përveç
një pasioni (dmth atij të njeridashjes). U la vetëm ai, sepse mund të plotësojë të gjitha të
tjerat, përderisa është një e keqe parësore dhe bën një dëm shumë të madh, saqë edhe
ëngjëjt mund t’i rrëzojë prej qiejve.
Askush mendoj, nuk e vë në dyshim se demonët dhe pasionet largohen nga shpirti ose
për një kohë të caktuar ose përgjithnjë. Por pak vetë mendoj se e dinë se sa të shumta
janë shkaqet dhe mënyrat e këtij largimi.
Materiali i mëkatit dihgjet dhe zhduket me zjarr hyjnor. Por kur materiali çrrënjoset dhe
shpirti pastrohet, atëherë marrin edhe pasionet rrugën e largimit. (Por pas kësaj duhet
shumë kujdes), mos vallë i tërheqim përsëri pranë nesh me jetën materialiste dhe
dembelizmin tonë. Demonët ikin gjithashtu edhe enkas, që të na flakin në pakujdessje,
që paskësaj të na rrëmbejnë papritur shpirtin tonë.
Di edhe një tërheqje tjetër që bëjnë bishat: kur shpirti nis ‘i bëhen zakon pasionet dhe
njehsohet në maksimum me to, ata largohen, sepse vetë shpirti bëhet armiku dhe
shkatërruesi i vetvetes. Shembull për këtë gjë kemi foshnjat, të cilat pas një zakoni që
zgjat kohë të pirjes së gjirit, thithin gishtat e tyre në vend të gjirit.

Mbi dallimin
Pjesa e dytë

1. Sikundër dreri i etur dëshiron ujërat, (Psalm. 41:2), po kështu për murgjit është e
dashur kuptimi i vullnetit të mirë hyjnor. Për më tepër kur bëhet fjalë për përzjerje (pra
kur në të mirën ekziston edhe e keqja) po ashtu edhe për kundërtën “për të cilat është
bërë shumë fjalë dhe është e vështirë të shpjegohet” (Hebr. 5:11). Vështirë e ka dikush
për të kuptuar se cilat çështje murgjërore tona duhet të rregullohen më shpeht dhe pa
kurrfarë ngurrimi, sipas me atë që thotë; “Mjerë ai që e shtyn për të nesërmen nga dita
në ditë” (Urtësia e Sirahut 5:7). Dhe cilat përsëri, duhen bërë me qetësi dhe duke u
menduar thellë, siç na këshillon ai që thotë: “Me qeveri bëhet lufta” (Fjalët e Urta 24:6).
Siç thotë edhe diku tjetër: “Të gjithë duhet të bëhen me hijeshi dhe sipas rregullit” (1
Kor 14:60).
Nuk është aspak jo! Nuk është aspak rastësore që të dallojë dikush menjëherë dhe fare
qartë këto gjëra që janë shumë të vështira për t’u dalluar. Pasi edhe Davidi hyjprurës,
brenda të cilit fliste Shpirti i Shenjtë shumë herë u lut për një gjë të tillë. E herë thotë:
“Mësomë të bëj vullnetin tënd se ti je Perëndia im” (Psalm 10) e një herë tjetër
“tregomë udhën në të vërtetën tënde” (Psalm. 24:5). Dhe në një vend tjetër “Bëmë të
njohur o Zot, rrugën në të cilën duhet të eci, se shpirtin tim e ngrita dhe e lartësova drej
teje nga çdo përkujdesje jetësore dhe pasion” (shih ).
2. Sa dëshirojnë të njohin vullnetin e Zotit, duhet paraprakisht ta bëjnë të vdekur
vullnetin e tyre. Pasi të luten me besim dhe thjeshtësi pa djallëzi, le të pyesin me
përulësi zemre dhe mendim të pangurrueshëm jerondët madje edhe vëllezërit, dhe le t’i
pranojnë këshillat e tyre si të vijnë nga goja e Perëndisë. Kjo edhe kur këto janë në
kundërshtim me vullnetin e tyre, apo qoftë edhe kur personat që i pyet nuk janë aq
shumë shpirtërorë, sepse Perëndia nuk është i padrejtë që të lerë shpirtra të
mashtrohen kur ato u përulën me besim dhe paligësi para këshillës dhe gjykimit të të
afërmit të tyre.
Edhe sikur ata që pyeten të mos ia kenë fare idenë, ai që përgjigjet me gojën e tyre
është Perëndia i palëndshëm dhe i padukshëm.
Sa ndjekin pa kurrfarë ngurrimi këtë rregull, janë njerëz me shumë përulësi. Në rast se
dikush do të parashtronte problemin që e shqetëson përpara tingullit të Psaltirit (shih
Ps. 48:5), sa më lart mendoni se qëndron mendja logjike dhe shpirti mendor nga tingulli i
një sendi të pashpirt?
Por shumë vetë për shkak të vetëpëlqimit të tyre nuk u denjësuan ta bëjnë të tyren këtë
mënyrë të përsosur dhe të lehtë. Ata u përpoqën ta kuptojnë vullnetin e Perëndisë me
mundësitë e tyre dhe na sollën rreth tij mendime të shumta dhe të larmishme.
3. Disa që u morën me këto çështje, ndalën çdo përpjekje të logjikës për të pranuar
njërën nga dy mendimet e tyre, qoftë pozitivin dhe qoftë negativin.
Dhe me mendje e tyre të zhveshur nga vullneti i tyre, iu lutën nxehtësisht Zotit disa ditë
dhe kështu arritën të mësojnë vullnetin hyjnor. Pra: Nëse shpirt i foli shpirtërisht shpirtit
të tyre ose u zhduk fare një mendim nga shpirti.
Disa nga hidhërimet dhe dështimet, që ndodhën gjatë përpjekjes së tyre, e kuptuan (se
nuk ishte në përputhje me vullnetin e Perëndisë) se pengesat erdhën sipas lejes së
Perëndisë, të mbështetur në atë që tha: “ Deshëm të vinim tek ju një herë dhe dy, por
na pengoi satanai” (1 Thesal). E të tjerë përkundrazi, nga mbështetja e pashpresuar që
hasën, e kuptuan se përpjekja e tyre është e pëlqyer për Perëndinë dhe thanë: “Çdo gjë
bashkëpunon për mirë, për atë që do Perëndinë” (shih Rom. 8:28).
4. Ai që fitoi përbrenda vetes së tij Perëndinë nëpërmjet ndriçimit, ky njeri edhe në
gjërat që janë urgjente dhe në të kundërtat, njoftohet për vullnetin hyjnor me mënyrën
e dytë (lutjen), por jo me anë të pritjes dhe kalimit të kohës.
5. Fakti që dikush ka dyshime në gjykimet dhe në vendimet dhe ngelet për shumë kohë i
panjoftuar, tregon se është shpirt i pandriçuar dhe lavdidashës. Sepse Perëndia nuk
është i padrejtë të mbyllë portën tek ata që trokasin me përulësi. Në të gjitha veprat
tona, dhe në ato që na takojnë direkt dhe në ato që janë më të largta për ne, le të
kërkojmë rëndësinë që kanë në lidhje me Perëndinë. Të gjitha sa bëhen pa ngulitje të
sëmurë dhe pa ndotje, vetëm për Zotin dhe për asgjë tjetër, këto edhe nëse nuk janë
tërësisht të mira, do të na numërohen për të mira. Kjo sepse ka një përfundim të keq
kur flasim shumë dhe shqyrtojmë gjëra që kapërcejnë fuqitë tona.
6. I fshehtë dhe i pagjurmsuar është plani dhe gjykimi që ka Perëndia për ne. Psh në
shumë raste do që të na fshehë vullnetin e Tij nga ne, duke e ditur se nëse e mësojmë
dhe e shkelim, atëherë do të ndëshkohemi edhe më shumë.
7. Zemra e drejtë është e lehtësuar nga të ndërlikuarat dhe gjërat e shumëllojta dhe
udhëton pa rrezik me anijen e paligësisë.
8. Ka shpirtra burrërorë që e detyrojnë veten të bëjë përpjekje përmbi fuqitë e tyre nga
dashuria për Perëndinë dhe me frymë të përulur në zemër. Por ka edhe zemra krenare
që bëjnë po të njëjtën gjë. Armiqtë tanë kanë si qëllim ta këshillojnë gjëra më të larta se
fuqitë tona që të lodhemi shpirtërisht, që të mos arrijmë pastaj ato që janë në lartësinë
tonë dhe kështu të përfundojmë të tallur në sytë e tyre.
9. Pashë disa me shpirt të dobët dhe trup të sëmurë teksa bënin për hir të shumicës së
mëkateve të tyre, përpjekje shpirtërore më të larta se fuqitë e tyre. Por në fund fare nuk
mundën dot të rezistojnë. Unë u thashë në këto raste se Perëndia gjykon pendimin sipas
masës së përulësisë që ka dhe jo të përpjekjeve të stërmëdha.
10. Disa herë edukata e keqe përbën shkakun e mëkateve të mëdha. Gjithashtu edhe
shoqëria e keqe. Por në mjaft raste një shpirt i shtrembëruar mjafton i vetëm për
shkatërrimin e tij. Ai që u shpëtua nga dy të parat, ndoshta shpëtoi edhe nga e treta. Ai
që ka tretën, në çfarëdolloj vendi të ndodhet, nuk përparon, pasi nga ana tjetër asnjë
vend nuk është më i sigurt nga qiell (nga ku ra edhe djalli).
11. Të pabesët dhe herëtikët që na sylmojnë ligësi, le ti lemë “pasi t’i këshillojmë një
herë dhe dy herë” (Tit. 3:10). Por ndaj atyre që dëshirojnë të mësojnë të vërtetën “ le të
mos lodhemi duke bërë të mirën” (Gal. 6:9). Por edhe në të dyja rastet, sjellja jonë le të
jetë sipas masës së fuqisë dhe durimit tonë shpirtëror.
12. Është i paarsyeshëm kush bie në dëshpërim, duke dëgjuar arritjet e
përmbinatyrshme të shenjtorëve. Përkundrazi këto arritje e mësojmë shkëlqyeshëm në
një nga të dyja: ose ta nxitin me burrërinë e tyre të shenjtë që t’i imitojë ato ose e nxitin
të bëjë autokritikë ndaj vetes dhe të njohë dobësinë e tij me përulësinë tre herë të
shenjtë.
13. Ka demonë të papastër, më të djallëzuarit e të djallëzuarve, të cilët na këshillojnë të
mos e bëjmë të vetëm mëkatin. Ata duan të kemi edhe të tjerë bashkëfajtorë në të
keqe, që ta përgatisin kështu një ndëshkim më të rëndë. Pashë një zakon mëkatar që e
mësoi njëri nga dikush tjetër. Pastaj ai e që ia mësoi e kuptoi fajin, nisi të pendohet dhe
ndaloi së mëkatuari. Por meqë nxënësi e vazhdoi ta kryejë edhe pendimi i tij rezultoi i
papërsosur dhe i pafuqishëm.
14. Me të vërtetë e madhe, shumë e madhe është djallëzia e ligë e demonëve, vështirë e
kuptojmë dhe pak vetë e shikojnë. Dhe këta pak vetë mendoj, nuk e shikojnë të plotë.
Me të vërtetë, si ndodh që shumë herë të jemi të ngopur me ushqime të shijshme e
megjithatë qëndrojmë zgjuar me mendje të pastër e herë të tjera kreshmojmë dhe
mundohemi, e megjithatë gjumi na pushton lehtë? Si ka mundësi të qëndrojmë në
qetësi dhe megjithatë të jemi të ashpër e në rastin e kundërt të jemi me të tjerë dhe të
kemi pendim në shpirtin tonë? Ndërsa kemi uri të madhe, si është e mundur të kemi
tundime në gjumë dhe në raste të tjera edhe pse hamë, të mos kemi asnjë shqetësim? Si
ndodh që ndërsa jetojmë me thjeshtësi dhe varfëri, fytyra jonë të jetë e ngrysur dhe të
mos ndjejmë mallëngjim , e në disa raste kur ia kalojmë mirë dhe pimë verë, të shfaqemi
njerëz të paqtë dhe me shumë pendesë brenda vetes? Për këto, ai që mundet me
ndihmën e Zotit, le të ndriçojë ata që janë të pandriçuar. E vetmja gjë që kemi për të
thënë është këto ndryshime nuk u detyrohen sa herë demonëve, por shumë herë edhe
sipas fuqisë dhe gjendjes së turpit, këtij dhjami të papastër dhe të pangopshëm që na u
dha dhe që- nuk e di se si- u lidh rreth natyrës sonë.

Për këto ndryshime gjendjes të vështira për tu dalluar le të lusim me sinqeritet dhe me
përulësi Zotin. Dhe nëse konstatojmë se pas jemi lutur për një periudhë, vazhdon të
qëndrojë një gjendje e caktuar, atëherë do ta kuptojmë se nuk vjen nga demonët, por
nga vetja jonë. Por shumë edhe nga Perëndia që dëshiron të na bëjë mirë, sipas planeve
të tij të urta, duke përdorur edhe gjërat e kundërta, që të largojë me çdo mënyrë të
mbajturit me të madh të vetes sonë. Është e vështirë dhe e rrezikshme të jetë kureshtar
dikush për thellësinë e gjykimeve të Perëndisë, sepse kureshtarët e këtij lloji udhëtojnë
me anijen e mendimit të lartë për veten. (Për hir të dobësisë së shumë njerëzve duhet
të themi disa gjëra).
15. Pyeti dikush një atë shpirtëror tejpamës: “Përse Perëndia i ka stolisur disa me
dhurata dhe aftësi mrekullibërëse, pasi i njihte më parë rëniet e tyre të ardhshme?”.
Dhe ai tha: “Për t’i ruajtur të ngjashmit me ata nga ana shpirtërore, që të duket se njeriu
ka vullnetin e tij personal dhe që ata të cilët ranë, të mos kenë asnjë shfajësim në ditën
e Gjyqit”.
16. Ligji i Moisiut thotë për ata që janë jo të përsosur: “Ki kujdes veten” (Ligji i Përtër.
4:9) ndërsa Zoti ynë si përmbipërsosur na porositi për më tepër edhe për korrigjimin e
vëllait tonë: “Në rast se vëllai yt mëkaton tek ty” (Matth 18:15). Në rast se qortimi apo
këshilla jote është e patëkeq dhe e përulur, atëherë, mos u tregon neglizhent për
porosinë e Zotit dhe për më tepër tek ata që janë të gatshëm për ta pranuar këshillën.
Por nëse nuk ke arritur ende në këtë këshillë, të paktën zbato porosinë e Ligjit të
Moisiut.
17. Mos u habit kur i shikon njerëzit e tu të shtrenjtë të kenë armiqësi për ty (meqë i
qortove). Se ata që janë sipërfaqësorë bëhet vegla (dhe armë) të demonëve dhe madje
kundër të virtytshmëve që janë armiq të demonëve.
18. Një nga gjërat që ndodhin tek më krijon një habi të madhe: Ndërsa në virtytet kemi
si ndihmës Perëndinë, ëngjëjt dhe shenjtorët, kurse në pasione vetëm djallin e lig, si
është e mundur që biem më me lehtësi dhe më shpejt në mëkate? Mbi këtë gjë nuk dua
të flas me detaj por as dhe nuk mundem dot të bëj një gjë të tillë.
19. Në rast se krijesat e ndryshme ngelën në gjendjen që u krijuan, si unë njeriu që u
krijova sipas ikonës së Perëndisë vuaj i përzjerë me baltën (pra me trupin e baltshëm)? –
siç na thotë edhe i madhi Grigor. Përsëri nëse disa krijesa përfunduan të bëhen disi të
ndryshme nga destinacioni i tyre, megjithatë duhet të dëshirojnë me forcë të madhe ato
që janë të afërta me to, (pra ato të cilat nga fillimi u krijuan të ngjashme).
20. Të gjitha marifetet- për t’i quajtur kështu- duhet t’i përdorë dikush, që ta lartësojë
dhe fronëzojë në fronin e Perëndisë baltën, (pra trupin e bërë nga balta). Askush le të
mos nxjerrë si shkak se e ka të pamundur të ngjitet atje, sepse rruga dhe dera janë të
çelura.
21. Dëgjimi i arritjeve të etërve tanë shpirtërorë krijon në mendje dhe në shpirt një zell
të zjarrtë. Por dëgjimi i mësuesve është ai që i drejton zelltarët që të imitojnë etërit me
sukses.
22. Dallim do të thotë pishtar në errësirë, kthim i atyre që kanë humbur udhën, ndriçim i
sa kanë miopi. I dallueshëm do të thotë dhurues shëndeti, shkatërrues i sëmundjes.
23. Ata që quhen adhurues të të voglave (pra ata që admirojnë dhe madhështojnë të
voglat), arrijnë në këtë pikë për dy shkaqe: ose për shkak të paditurisë ose për hir të
përulësisë, e cila i bën të lartësojnë dhe të hyjnizojnë arritjet e të afërmit.
24. Le të përpiqemi që të mos jemi vetëm ata që ndeshen por edhe luftuesit e
demonëve. Sepse të parët herë godasin dhe herë goditen, kurse të dytë e përndjekin
gjithmonë armikun.
25. Ai që mposhti pasionet, ai plagos demonët me mënyrën e mëposhtme: Ai shtiret
sikur është i pushtuar nga pasionet dhe duke i mashtruar armiqtë në këtë mënyrë,
ngelet i paluftuar. Siç ndodhi edhe me një vëlla, që ndërsa hiqte çnderime zemra e tij
nuk u turbullua aspak, por ai vetëm lutej me lutjen e zemrës. Në vazhdim nisi të
protestojë dhe të vajtojë për çnderimet që pësoi dhe kështu me një pasion të shtirur ai
fshehu papasionshmërinë e tij. përsëri një vëlla tjetër ndërsa nuk kishte as qejfin më të
vogël për të qenë i parë, shtirej sikur vuante shumë për një gjë të tillë.
Si të të përshkruar dëlirësinë e atij, i cili hyri shtëpi publike gjoja për të mëkatuar dhe
kështu e tërhoqi prostitutën në rrugën e asketizmit. Në një asket dikush i solli një verigë
me rrush. Dhe ai, sapo u largua ai që ia solli, edhe pse nuk kishte oreks, e hëngri sakaq
me dëshirim të madh, duke e shfaqur veten e tij si hamës tek demonët.
Përsëri një tjetër, që humbi një herë ca thalia, së jashtmi tregohej shumë i hidhëruar për
atë humbje.
Por tek ata që përdorin këtë metodë nevojitet një vigjilencë e madhe, se mos duke
dashur të tallen me demonët, përfundojnë në tallje të vetes së tyre. Ata që e përdorin
me sukses këtë metodë janë vetëm ata për të cilët dikush tha “si gënjeshtarë por të
vërtetë” (2 Kor. 6:8).
26. Ai që do të paraqesë përpara Krishtit të dëlirë trupin e tij dhe t’i shfaqë zemrën e tij
të pastër, le të ruajë të moszemëruarit dhe vetëpërmbajtjen. Sepse pa këto virtyte të
gjitha mundimet janë të kota.
27. Sytë e kapin dritën materiale në mënyra të ndryshme. Në mënyrë të ngjashme të
shumta dhe të ndryshme janë ndriçimit dhe vizitat e Diellit shpirtëror brenda shpirtrave.
Disa bëhen me lotët e trupit dhe të tjera me lotët e shpirtit, disa me sytë truporë dhe
disa me ato shpirtërore. Të ndryshme janë ato që vijnë si shkak i dëgjimit të ndonjë fjale
dhe të ndryshme janë ato që shfaqen si një frymëzim spontan i ngazëllimit shpirtëror. Të
ndryshme janë ato që vijnë nga jeta e hesikias dhe të tjera nga jeta e bindjes. Për më
shumë ekziston edhe një rast i veçantë: në këtë mendja paraqitet nëpërmjet ekstazës
përpara Krishtit “me një mënyrë të pathënshme dot dhe të pashprehshme” në mes të
dritës.
28. Ka edhe virtyte, por janë edhe nënat e virtyteve. Njeriu i mençur përpiqet të fitojë
më shumë nënat e tyre. Në lidhje me ato na mëson vetë Perëndia me një energji të
veçantë. Por për bijat mund të japin mësojnë shumë vetë.
29. Le të kemi kujdes se mos e plotësojmë të ngrënët e paktë me gjumin e shumtë,
sepse kjo vepër e marrëzisë, si edhe kundër është vepër e mençurisë (pra të luftohet të
ngrënët e shumtë me gjumin e paktë). Pashë disa luftarë në një rast teksa i lëshonin disi
pe dëshirimit të barkut. Por shpejt dhe pa vonuar këta burra trima e torturuan barkun
me agripni gjatë gjithë natës dhe e mësuan të urrejë kënaqësinë e të ngopurit.
30. Lufton shumë fort demoni i argjendashjes ata që janë pas asnjë pronë. Dhe kur nuk
ia del dot mbanë, atëherë me shkak bamirësinë ndaj të varfërve i bind të palëndët të
bëhej përsëri materialë.
31. Kur jemi të rrëzuar shpirtërisht nga mëkatet tona, le të kujtojmë vazhdimisht
porosinë e Zotit që i dha Petros të falë deri në shtatëdhjetë herë shtatë atë që mëkaton.
Sepse Zoti që e porositi këtë gjë tek dikush tjetër, do ta zbatojë shumë herë më tepër
atë. Përkundrazi kur krenohemi në përgjithësi për virtytet tona, le të kujtojmë përsëri
atë që tha: “Ai që të ruajë të gjithë ligjin shpirtëror dhe të mëkatojë në një gjë, - pra kjo
është mendimi i lartë për veten- është fajtor në të gjitha”. (Jak. 2:10).
32. Ka raste gjatë të cilave disa demonë të djallëzuar dhe cmirëzinj largohen vetëm me
dashje dhe nuk i luftojnë shenjtorët. Kjo ndodh që të mos bëhen shkak që ata të fitojnë
kurora, me luftra nga të cilat nuk presin fitore.
33. “Lum ata që bëjnë paqe” (Matth 5:9). Askush nuk kundërshton. Por unë pashë edhe
nga ata që bëjnë armiqësi, të cilët ishin të lumur! Një herë ishin dy vetë të lidhur nga një
marrëdhënie mëkatare. Dhe një prej etërve gnostikë, shumë i madh në virtyt, krijoi
armiqësi midis tyre, duke akuzuar të dy se shanin njëri tjetrin. Kështu i tërëurti arriti të
flakë tutje me djallëzi ligësinë e demonëve dhe të krijojë urrejtje që shkatërroi lidhjen
mëkatare.
34. Ka njerëz të cilët falë një porosie shkelin porosinë tjetër. Pashë dikur dy të rinj që
kishin dashuri Perëndie midis tyre. Por meqë vunë re se disa dëmtoheshin për hir të
kësaj dhe skandalizoheshin, ranë dakord midis tyre të jetonin për një farë kohe në
distancë.
35. Ashtu si martesa nuk shkon me varrimin, po kështu edhe krenaria nuk shkon fare me
dëshpërimin. Por në disa raste është e mundur t’i hasësh të dyja, për shkak të
çrregullsisë së demonëve.
36. Ekzistojnë disa demonë të papastër të cilët sapo dikush fillon studimin e Shkrimit të
Shenjtë, i zbulojnë kuptimin e tij. këtë e pëlqejnë ta bëjnë në mënyrë të veçantë në
shpirtrat e njerëzve lavdidashëë e madje të atyre janë shkolluar në edukimin e botës.
Kanë si qëllim t’i flakin kështu në herezi dhe ide blasfemuese duke i mashtruar pak e nga
pak. Do ta kuptojmë më mirë këtë theologji demoniake ose më mirë fjalamanëri nga
turbullimi dhe nga kënaqja e çrregullt dhe pavend që krijohet në shpirt gjatë orës së
shpjegimit.
37. Të gjitha gjërat morën nga Krijuesi rregull dhe fillim, disa edhe në fund. Por fundi i
virtytit është pa fund – është përtej të pakufishmes. Se siç thotë psalmisti: “ Pashë
fundin e çdo paudhësie; porosia tënde është e gjerë dhe e pafundme (shih Psalm).
38. Në rast se disa luftëtarë “shkojnë nga fuqia në fuqi” (Psa\) pra nga fuqia e praktikës
në fuqinë e teorisë dhe nëse “dashuria nuk bie kurrë poshtë” (shih 1Kor 13:8) dhe nëse
siç thuhet përsëri në Shkrim, “Zoti ruan hyrjen e frikës sate dhe daljen e dashurisë sate
(shih Ps. ) pra del si përfundim se fundi është pa fund. Sa më shumë që të ecim përpara
në atë, jo vetëm në jetën e tanishme por edhe në të ardhmen, nuk do të reshtim kurrë
të marri dhe së shtuari dritë dijeje mbi dritën. Do të thuhet edhe kjo, sado që të duket
në shumë vetë paradoksale: Sipas mendimet të mëparshëm, o i lumur, do të guxoja të
them se as ëngjëjt nuk reshtin së përparuari. Them se i shtojnë më shumë lavdi lavdisë
së tyre dhe njohje njohjes së tyre.
39. Mos u çudit që shumë herë demonët na sjellin edhe mendim të mira. Na i sjellin, por
pas kësaj u kundërvihen atyre nga ana shpirtërore. E kjo ndodh që të na bindin se i
njohin edhe mendimet më të fshehta të zemrave tona.
40. Të mos duash të bëhesh gjykatësi i rreptë i atyre të cilët shtjellojnë doktrina të
mrekullueshme, teksa i shikon të jenë dis të plogësht në praktikë. Se shumë herë
mungesa e tyre në vepra plotësohet nga dobia që sjell fjala e tyre. Sigurisht të gjithë nuk
i zotërojmë të gjitha gjërat në të njëjtën shkallë. Në disa fjala kapërcen veprat. Në disa
këto të dytat i kalojnë të parat.
41. Perëndia as krijoi dhe as formoi ndonjë të keqe. Por disa u mashtruan që
mbështetën tezën se disa nga pasionet ekzistojnë nga veta natyra në shpirt. Nuk patën
parasysh se ne i kthyem në pasione disa prirje elementare të caktuara të natyrës sonë.
Nga vetë natyra ekziston brenda nesh mundësia e farëzimit trupor për lindjen e fëmijve.
Por ne këtë e kemi shndërruar në kurvëri. Nga natyra tonë ekziston inati kundër gjarprit,
dhe e përdorim kundër të afërmit. Nga natyra ekziston zell për virtyte dhe ne kthejmë
ndaj së ligës. Nga vetë natyra ekziston në shpirt dëshirimi i lavdisë, por ama i asaj
qiellore. Nga natyra jona ekziston fakti që ne të krenohemi, ama kjo të bëhet kundër
demonëve. Ngjashmërisht edhe gëzimi, por ai gëzim që lidhet me Zotin dhe me
lumturinë e të afërmit. Gjithashtu na u dha edhe mbajtja mend e së ligës, por kjo kundër
armiqve të shpirtit. Na u dha edhe dëshirimi i ushqimit, por jo i plëngprishjes.
42. Shpirti i palodhur ngriti kundër tij demonët. Por sa më shumë që u rritën luftrat, aq
më tepër u shtuan edhe kurorat. Ai që nuk goditet nga armiqtë, nuk bëhet fjalë që të
kurorëzohet. Dhe ai që nuk e humbet kurajën nga rëniet e mundshme do të lavdërohet
si luftëtar prej ëngjëjve.
43. Dikush që qëndroi tre netë brenda tokë, u ngjall përsëri përgjithmonë. Dhe ai që
mposhti të tre orët, nuk bëhet fjalë se do të vdesë.
44. Nëse sipas planeve të tij që na edukojnë, Dielli (dmth Perëndia), pasi lindi brenda
nesh, “njeh” për herë të oarë “perëndimin e tij” (Ps....) me siguri “bëhet errësirë kur ai
fshihet dhe vjen nata (shih Ps. 17:12, 103:20). Gjatë kësaj nate do të na sulmojnë luanët
e egër që ishin larguar më parë dhe të gjitha bishat e pasioneve të gjembta që ulërijnë
për ta rrëmbyer nga ne shpresën dhe duke kërkuar nga Perëndia lejë të kthehen nga
pasionet tona qoftë me mendim qoftë me vepër. (shih Ps. 103.20-21).
“Lindi” përsëri tek ne nëpërmjet përulësisë së errët dielli dhe u mblodhën” të gjitha
bishat dhe “u shtrinë në strofkat e tyre” (Ps. 103:22), pra në zemrat e njerëzve epshorë
dhe jo tek ne. Atëherë deonët do të thonë mes tyre”Zoti u madështua duke bërë
mëshirë me këta”. Ne do t’u themi atyre: “Zoti u madhështua duke na ndihmuar ne; u
bëmë të ngazëllyer, ne të përndjekurti (shih Ps. 125:2-3).
“Ja ku Zoti qëndron mbi re të ndritshme”, pra në shpirt që u lartësua përmbi çdo dëshirë
tokësorë dhe do të vijë në zemrën që më parë ishte si egjiptiane e mbushur me errësirë
“ dhe do të rrëzohen përdhe idhujt e bërë me dorë” (shih Isaia 19 :1).
45. Nëse Krishti trupërisht i largohet Herodit, edhe pse është i gjithëpushtetshëm, le të
mësojnë të vrullshmit të mos sulen nëpër tundime. Thotë Shkrimi: “Nuk do ta lësh
këmbën tënde të tundet dhe as nuk do të përgjumet ëngjëlli që të ruan” (shih Matth.
120:3).
46. Me burrërinë gërshetohet krenaria si ferra me qiparisin. Le të përkujdesemi
vazhdimisht që t’i shmangemi edhe një mendimi të thjeshtë se kemi fituar ndonjë të
mirë. Pasi të shqyrtojmë saktësisht veçantitë e kësaj të mirë, le ta shqyrtojmë veten
nëse ekziston përbrenda nesh dhe atëherë me siguri do të konstatojmë mangësitë tona.
Gjithashtu të kërkosh edhe shenjat e pasioneve dhe atëherë do të zbulosh shumë
brenda teje. Këto pasione, meqë jemi të sëmurë nuk mund t’i konstatojmë, qoftë për
shkak të dobësisë dhe sëmundjes qoftë për shkak të zakonit që është rrënjosur tek nga
një kohë e gjatë.
47. Perëndia shqyrton predispozitën. Por në sa ne kemi mundësi kërkon me mënyrë
njeridashës edhe veprat. Është i madh ai që nuk lë asgjë nga sa mundet të kryejë. Por
më i madh është ai që me përulësi përpiqet të kryejë gjëra përmbi fuqitë e tij. shumë
herë demonët na pengojnë nga veprat më të lehta dhe më të dobishme dhe na nxisin të
bëjmë ato që janë më të mundimshmet.
48. Konstatoj se Josifi nuk u lumërua për papasionshmërinë e tij (shih Gjen. 39) por
sepse e urreu mëkatin. Është e domosdoshme të kërkojmë në cila dhe në sa mëkate
kurorëzohet neveritja ndaj tyre. Sepse është gjë e mirë kur dikush ka neveri hijen, por
më e lartë është kur shkon drejt Diellit të drejtësisë.
49. Errësimi bëhet shkak që të pengohemi. Fakti që pengohemi bëhet shkaku i rënies
sonë. Dhe të biem bëhet shkaku që të vdesim. Ata që u errësuan nga vera, shumë herë
erdhën në vete nga uji. Dhe ata që u errësuan nga pasionet, erdhën në vete nga lotët.
50. Tjetër gjë është turbullimi ( i syve të shpirtit), tjetër shërndarja dhe tjetër është
verbërimi. Të parën e shëron vetëpërmbajtja, të dytën qetësia dhe të tretën bindja dhe
Perëndia, që u bë “i bindur” për hirin tonë.
51. Ne shikojmë se ekzistojnë dy lloj pastrimesh në sa “mendojnë të sipërmet”, duke
marrë shembull dy pastrimet që kryhen poshtë në tokë. Dhe e konsiderojmë lakanderi
në Zotin manastirin komunitar, sepse fërkon dhe pastron ndotjen, lyrimin dhe
shtrembërimin e shpirtit. Dhe si punishte të ngjyrosjes quajmë largimin për në vetmi,
sepse (ngjyen me dhurata qiellore) ato shpirtra që u pastruan në manastirin e
përbashkët nga epshi trupor, mbajtja në mend e së keqes dhe inati dhe në këtë mënyrë
përqafuan jetën hesikaste.
52. Janë disa që mbështesin tezën se rënia në të njëjtat mëkate vjen nga mungesa e
pendimit të duhur, që shërben si kundërpeshë për korrigjimin e rënieve të mëparshme.
Le të shqyrtohet edhe kjo, nëse ai që nuk ra në të njëjtin mëkat, u pendua me të vërtetë
siç duhet të pendohej.
53. Ranë në të njëjtat mëkate, disa sepse u zhytën në thellësirën e harresës mëkatet e
së shkuarës, të tjerë sepse epshi trupor i bër të shikojnë vetëm njeridashjen e Perëndisë
dhe të tjerë meqë u dëshpëruan për shpëtimin e tyre. Dhe nëse nuk do të më akuzonte
kush, do të thoja për më tepër se rënia në mëkatet e mëparshme i detyrohet shkakut të
mëposhtëm: Faktit se nuk munden të lidhin më atë armiq, që i tërheq me dhunë në
mëkat me anë të tiranisë së zakonit.
54. Ia vlen të shqyrtohet se si shpirti, edhe pse është i paturp, nuk shikon çfarë lloji janë
frymërat (ëngjëj-demonë) që i vijnë afër, edhe pse këto janë të ngjashme për na natyra.
Kjo gjë vjen nga lidhja e shpirtit me trupin lëndor, gjë që vetë Ai që e bëri këtë lidhje e
njeh.
55. Një herë një nga etërit gnostikë më pyeti: “Thuamë, thuamë të lutem, sepse dua të
mësoj, cila nga frymët e ndyra e bëjnë mendjen e njeriut të përulet dhe cilat të
krenohen për mëkatet e tyre?”. Dhe ndërsa unë u habita për këtë pyetje dhe e sigurova
me përbetim se nuk kisha kurrfarë dijenie, atëherë mori fjalën ai që dëshironte të
merrte mësim dhe më mësoi: “Me pak fjalë, do të dhuroj pak brumë dallim, e do të të lë
të mundohesh i vetëm për pjesën tjetër. Demonët e mishit, të zemërimit, të skllavërisë
së barkut, të mungesës së dëshirës për shpëtim dhe të gjumit si rregull nuk lartësojnë
antenën e mendjes. Ndërsa demonët e argjendashjes, të pushtetdashjes dhe të
llafazanërisë dhe shumë të tjerë, (e lartësojnë dhe kështu) njërës së ligë i shtrojnë edhe
tjetër. Prandaj ndodhet pranë tyre demoni i paragjykimit.
56. Ai që u bëri vizitë njerëzve të botës ose pranoi vizitën e tyre dhe pas orës ose ditës
së largimit të tytre ndjeu në zemrën e tij shigjetën e hidhërimit- dhe jo gëzim, se u çlirua
nga pengesa dhe kurthe- ai tallet ose nga lavdidashja, ose nga kurvëria.
57. Le kërkojmë mbi të gjitha se nga ku fryn era, se mos ndoshta kemi hapur velat e
anijes nga drejtimi i gabuar.
58. Të ngushëllosh me dashuri luftëtarët e moshuar, të cilët i shkrinë trupat e tyre në
asketizëm dhe t’u ofrosh pak çlodhje. Të detyrosh të rinjtë, të cilët i shkrinë shpirtrat e
tyre në mëkat, të vetëpërmbahen, duke u folur atyre për ferrin e përjetshëm.
59. Bën pjesë në të paarritshmet, siç e kemi përmendur në një vend tjetër, të çlirohemi
sakaq nga fillimi tërësisht nga llupësia dhe lavdidashja. Por le të mos e luftojmë
lavdidashjen me kënaqësinë- siç është e njohur tek fillestarët disfata e grykësisë krijon
lavdidashje. Është më mirë të lutemi kundër lavdidashje, me thjeshtësi dhe
vetëpërmbajtje. Dhe me siguri për sa e dëshirojnë “do të vijë një orë dhe tani është”
(Joan. 4:23) gjatë së cilës Zoti do ta nënshtrojë edhe atë nën këmbët tona.
60. Të rinjtë dhe të moshuarit nuk luftohen nga të njëjtat pasione. Madje shumë herë
vuajnë nga sëmundje që janë të ndryshme. Prandaj edhe e lumëruar përulësia e lume,
sepse si në pleqtë ashtu edhe tek të rinjtë e bën pendimin të jetë i sigurt dhe i fortë.
61. Mos u turbullo për atë që kam për të të thënë: Ka, edhe pse rrallë, shpirtra me
drejtësi, pa djallëzim të lehtësuar nga çdo ligësi, hipokrizi dhe ndyrësi. Tek këto shpirtra
nuk është mirë të jetojnë bashkë me të tjerë. Sepse mund të nisen bashkë me atin e tyre
shpirtëror si nga një liman, nga jeta hesikaste dhe të ngjiten në qiell, pa shijuar në këtë
mënyrë dhe pa provuar zhurmat dhe skandalet e jetës së përbashkët.
62. Epshorët mund ti shërojnë njerëzit, të djallëzuarit ëngjëjt dhe krenarët vetëm
Perëndia.
63. Një lloj dashurie është shumë herë edhe kjo: Kur na viziton i afërmi, ta lemë që të
bëjë në të gjitha si ai dëshiron, ndërsa ne do t’i tregojmë të gjithë dashurinë dhe
mirësinë tonë.
64. Ia vlen të shqyrtojmë se si dhe deri në çfarë pike dhe kur na dëmton pendimi që
bëhet për veprat tona të mira sikundër edhe ato të këqia.
65. Le të kemi shumë dallim, për të njohur se kur duhet të luftojmë kundër pasioneve
dhe me cilat dhe deri në çfarë pike, dhe kur duhet të tërhiqemi. Sepse ekzistojnë raste
gjatë së cilët duhet të preferojmë ikjen për shkak të dobësisë sonë që të mos na gjejë
vdekja.
66. Le të vërejmë dhe le të ndjekim se kur dhe si mundemi me ndonjë ilaç të hidhur të
vjellim vrerin e së ligës që ekziston përbrenda nesh. Cilët demonë lartësojnë dhe cilët na
ulin. Cilët ngurtësojnë dhe cilët lehtësojnë. Cilët errësojnë dhe cilët shtiren sikur na
ndriçojnë. Cilët na bëjnë dembelë dhe cilët të aftë për të ligën. Dhe cilët përsëri na bëjnë
fytyrëvrerët dhe cilët të gëzuar.
67. Le të mos çuditemi nëse shikojnë në fillimin e stadit tonë murgjëror veten tonë me
më shumë pasione se sa në jetën e botës. Kjo ngaq duhet të na shfaqen së pari shkaqet
e fshehta të sëmundjes sonë dhe pastaj të fitojmë shëndetin. Më parë bishat nuk
shfaqeshin, sepse ishin të fshehura.
68. Ata që i afrohen përsosmërisë, nëse ndodh të pësojnë një humbje të vogël nga
demonët, përpiqen me të gjitha mënyrat të rifitojnë shpej atë ç’ka u është marrë deri
atje sa ta marrin mbrapa njëqind herë më shumë se më parë.
69. Nga ana tjetër erërat, në kohë bunace, trazojnë vetëm sipërfaqen e detit, por herë
të tjera kur fryjnë fort edhe thellësinë e tij. Diçka të tillë mendo edhe për erërat e errta
të djallëzisë: tek ata që jetojnë në pasione ngrejnë peshë thellësinë e zemrës. Tek të
përparuarit vetëm sipërfaqen e mendjes së tyre dhe kështu ata rigjejnë përsëri shpejt
qetësinë e tyre të brendshme, pasi zemra e tyre ngeli e panjollosur.
70. Vetëm të përsosurit janë në gjendje të njohin gjithmonë se cili mendim vjen nga
vetja e tyre, cili nga Perëndia dhe cili dhe nga demonët.
Demonët nuk të nxisin menjëherë në të gjitha gjërat e kundërta. Prandaj edhe ky
problem me të vërtetë është i errët dhe i vështirë që të zgjidhet.

Me të dy sytë trupore ndriçohet trupi dhe me dallimin shpirtëror dhe të prekshëm

shkëlqehen sytë e zemrës.
Pjesa e tretë
1. Besimi i sigurt është ati i largimit nga gjërat e botës. Dhe e kundërta është po aq e
dukshme. Shpresa e patundur është dera e mos qënurit të ngulitur pas mëkateve. Dhe e
kundërta e saj është po aq e dukshme Dashuria për Perëndinë është shkaku i të jetuarit
si i huaj. Dhe e kundërta e saj është po aq e dukshme.
2. Nënshtrimin e lindi dënimi i vetes sonë dhe oreksi për të pasur shëndet shpirtëror.
Nëna e vetëpërmbajtjes është mendimi i vdekjes dhe kujtimi i vazhdueshëm i vrerit dhe
i uthullës së Zotit tonë Jisu Krisht. Kush parësor dhe bashkëpunëtor i dëlirësisë dhe i
pastërtisë është qetësia. Shkatërruesi i zjarrmisë trupre është kreshmë. Dhe
kundërshtari i mendimeve të turpshme është dërrmimi i mendjes.
3. Besimi dhe të qënurit i huaj jabë vdekja e argjendashjes. Dhembshuria dhe dashuria ia
dorëzuan trupin sakrificës. Lutja e gjatë është vrasësi i mungesës së dëshirës për
shpëtim. Kujtimi i Gjykimit është shkaktari i gatishmërisë shpirtërore. Shërimi i inatit
është dashuria e çnderimit, himnodhia dhe zemërdhembshuria.
4. Papronësia e mbyt hidhërimin. Mosngulitja në gjërat materiale të çon në teorinë e
gjërave shpirtërore. Heshtja dhe qetësia luftojnë lavdidashjen por nëse ndodhesh në
mes të njerëzve përdor çnderimin e vetes.
5. Krenarinë e jashtme dhe të dukshme e shëruan varfëria, hidhërimi dhe gjendjet e
ngjashme me këto. Të brendshmen dhe të padukshme Ai që është i Padukshëm para
gjithë shekujve. Të gjithë zvarranikët e dukshëm i vret dreri dhe të gjitha mendorët
përulësia. Është e mundur me shembuj nga natyrë të marrim mësime të mira në lidhje
me të gjitha gjërat shpirtërore.
6. Siç është e pamundur që gjarpri të nxjerrë lëkurën e tij të vjetër, nëse nuk futet në një
vrimë të ngushtë, po kështu edhe ne nuk do të heqim zakonet e vjetra të këqia dhe
vjetërsinë shpirtërorë dhe veshjen e njeriut të vjetër, nëse nuk kalojmë nga rruga e
ngushtë dhe e hidhëruar e kreshmës dhe e çnderimit.
7. Sikundër zogjtë që kanë trup të rëndë nuk mund të fluturojnë në qiell, kështu ndodh
edhe me atë që ushqen dhe që kujdeset për mishin e tij.
8. Llumi i tharë nuk i kënaq më derrat. Dhe mishi që u tha nuk i preh më demonët.
9. Sikundër shumë heërë drutë e shumtë e mbysin dhe shuajnë zjarrin duke krijuar një
tym të madh, po kështu shumë herë edhe hidhërimi përmbi masën nlëshon tym dhe e
mbush me errësirë shpirtin dhe e përthani ujin e lotëve.
10. Sikundër harkëtari që është i verbër dështon me shënjestrën e tij, kështu dështon
edhe shkatërrohet edhe bindësi i cili kundërshton.
11. Sikundër hekuri i mprehtë mund të mprehtësojë një hekur tjetër që është i
papërpunuar, kështu edhe vëllai i gatshëm shpëtoi shumë herë atë që është neglizhent.
12. Siç vezët e zogjve që ngrohen në gji gjallërohen, ashtu edhe mendimet që nuk
shfaqen me rrëfimin, kthehen në vepra.
13. Si kuat që vrapojnë nxisin njëri tjetrin, po kështu edhe brenda vëllazërisë së mirë një
vëlla e nxit tjetrin.
14. Si retë e mbulojnë diellit, kështu edhe mendimet e këqia errësojnë dhe shkatërrojnë
mendjen.
15. Siç ai që mori vendimin e dënimit të tij dhe çohet drejt ekzekutimit nuk flet për
teatro, kështu dhe ai që vajton sinqerisht nuk do ta prehë kurrë barkun e tij.
16. Siç të varfërit që shikojnë thesaret e mbretit ndjejnë më tepër varfërinë e tyre,
kështu edhe shpirti që studion virtytet e mëdha të etërve, e përul akoma edhe me tepër
mënyrën se si mendon.
17. Siç hekuri dhe pa e dashur, rend drejt magnetit, sepse tërhiqet nga një fuqi mistike e
fshehtë, kështu edhe ata që kanë kaluar kohë të gjatë në zakonet e tyre të këqia
tiranizohen prej tyre.
18. Siç vaji e qetëson detin, edhe kur nuk do ky i fundit, kështu edhe kreshma i shuan
tërësisht flakërimet trupore pavarësisht se ato nuk kanë dëshirë të tillë.
19. Si ujë kur shtypet fillon të ngrihet, kështu shumë herë edhe shpirti që u shtyp nga
rreziqe të ndryshme, u lartësua tek Perëndia me pendimin dhe u shpëtua.
20. Sikundër ai që mban aroma tradhëtohet edhe pa e dashur nga kundërmimi i mirë,
kështu edhe ai ka brenda tij Shpirtin e Zotit njihet nga fjalët e tij dhe përulësia e tij.
21. Sikundër dielli me dritën e tij tregon arin që shkëlqen, kështu edhe virtyti shfaq atë
që e ka.
22. Sikundër erërat e turbullojnë thellësinë e detit, po kështu edhe inati turbullon
mendjen më shumë se gjithçka tjetër.
23. Sikundër sa nuk pa njeriu me sytë e tij, nuk dëshiron aq shumë edhe t’i shijojë, edhe
nëse i ka dëgjuar, po kështu dhe sa qëndruan të dëlirë në trup, kanë për shkak të këtij
fakti, tundime më të pakta.
24. Sikundër hajdutët nuk afrohen lehtë në vendin ku shikojnë gardën mbretërore dhe
armë, kështu edhe ai që e bashkoi zemrën me lutjen, nuk përvidhet lehtë nga kusarët
mendorë.
25. Sikundër zjarri nuk pjell dëborë, kështu edhe ai që kërkon nderimet e botës nuk do
të shijojë nderimet e jetës së ardhshme.
26. Sikundër shumë herë një shkëndijë e dogji një pyll të tërë, kështu edhe një veprim i
virtytshëm ndodhi që të shlyejë shumë nga rëniet e mëdha.
27. Sikundër është e pamundur që të vrasë dikush një bishë të egër pa armë, kështu nuk
është e mundur të fitojë të moszemëruarit pa përulësi.
28. Sikundër nuk është e mundur, sipas ligjeve të natyrës, të jetojë dikush pa ushqim,
kështu është e pamundur që njeriu i cili dëshiron shpëtimin e tij të tregojë neglizhencë
deri në frymën e fundit, qoftë edhe për çast të vetëm.
29. Sikundër rrezja e diellit që depërton nga një e çarë e vogël në shtëpi, ndriçon aq, sa
të dallohet edhe grimca më e vogël e pluhurit, kështu edhe frika e Perëndisë që hyn në
zemrën e njeriut, i shfaq të gjitha mëkatet e tij.
30. Sikundër gaforret kapen lehtë, sepse ecin një herë përpara dhe një herë prapa,
kështu edhe një shpirt që herë qesh, herë vajton dhe herë jeton në kënaqësi, nuk është
e mundur të arrijë diçka.
31. Siç ata që flenë mund të vidhen lehtë, kështu ndodh edhe me sa ushtrojnë virtytin
pranë botës.
32. Sikundër ai që lufton me luanin, nëse e kthen në një drejtim tjetër vështrimin e tij,
vritet sakaq, kështu edhe ai që lufton me mishin e tij shkatërrohe sakaq nëse i ofron
çlodhje.
33. Sikundër rrezikojnë të bien sa ngjiten në një shkallë e cila është e kalbur, po kështu
çdo nder dhe lavdi dhe pushtet e rrëzojnë atë që i ka, meqë ato kundërshtojnë
përulësinë.

34. Sikundër është e pamundur të mos mendojë i urituri bukën, kështu është e
pamundur të mos mendojë vdekjen dhe gjykimin, ai që përpiqet të shpëtohet.
35. Si uji i shuan gërmat kështu edhe loti mund të shuajë fajet.
36. Si disa që nuk kanë ujë, i shuajnë gërmat me mënyrë tjetër, kështu ka shpirtra që
privohen nga lotët, dhe për këtë përpiqen të gërmojnë në mëkatet e tyre dhe t’i kruajnë
ato me hidhërimin, psherëtimin dhe fytyrën e vrenjtur.
37. Si shumica e plehut prodhon shumë krimba, kështu edhe nga shumica e ushqimeve
vijnë shumë rënie mëkatare dhe mendime të liga dhe ëndrra të papastra.
[38. Sikundër i veprbi nuk shikon se ku të ecë, kështu edhe dembeli nuk mund të shikojë
të mirën dhe ta kryejë atë]
39. Sikundër ai që ka këmbët e lidhur anuk mund të ecë me lehtësi, kështu edhe ata që
pasurohen nga paratë nuk mund të ngjiten në qiell.
40. Sikundër një plagë e re shërohet lehtë, kështu e kundërta ndodh me plagët e vjetra
të shpirit që shërohen me vështirësi, sigurisht atëherë kur shërohen.
41. Sikundër është e pamundur të ecë i vdekuri, kështu është e pamundur të shërohet i
dëshpëruari.
42. Ai që ka besim të drejtë por kryen mëkate, ngjan me një njeri që nuk ka sy.
43. Ai që nuk ka besim por ndoshta kryen disa të mira, ngjan me atë që nxjerr ujë dhe e
derdh në qyp me vrima.
44. Sikundër anija që ka timonier të mirë arrin me ndihmën e Perëndisë shëndoshë në
liman, kështu edhe shpirti që ka bari të mirë ngjitet lehtë në qiell, qoftë edhe sikur të
ketë kryer shumë të këqia.
45. Sikundër ai që nuk ka udhërrëfyes humbet lehtë rrugën, edhe sikur të jetë shumë i
zgjuar, kështu edhe ai që ecën duke drejtuar vetë veten e tij në jetën murgjërore, lehtë
humbet, qoftë edhe sikur të zotërojë tërë diturinë e botës.
46. Kur dikush që është i sëmurë trupërisht, ka kryer mëkate të rënda, ai le të ndjekë
udhën e përulësisë dhe të formave të ndryshme dhe shfaqjeve të saj, spese nuk bëhet
fjalë të gjejë shpëtimin diku tjetër.
47. Sikundër është e pamundur ai që ka kaluar një sëmundje afatgjatë të rifitojë
shëndetin e tij në një çast, kështu nuk është e mundur të fitojmë sakaq mbi pasionet
tona ose mbi një pasion. Të vëresh se në çfarë mase ndodhesh në çdo pasion dhe në çdo
virtyt dhe kështu do ta kuptosh më mirë përparimin tënd.
48. Sikundër dëmtohen ata që shkëmbejnë arin me baltë, kështu edhe ndodh me sa
tregojnë dhe zbulojnë shpirtëroret për të fituar diçka nga materialet.
49. Faljen shumë e fituan lehtën, por papasionshmërinë askush me lehtësi, sepse kërkon
shumë kohë dhe dëshirë si dhe ndihmën e Perëndisë.
50. Le të kërkojmë se cilat bisha apo zogj na luftojnë kur ne mbjellim, cilat na dëmtojmë
kur lulëzojnë dhe cilat kur korrim, që të ngrejmë në çdo çast kurthet e duhura.
51. Siç nuk është e saktë të vetëvritet dikush, meqë ka temperaturë, kështu nuk duhet
të rrëzohet njeri në dëshpërim asnjë herë deri në frymën e fundit.
52. Siç nuk është e shëmtuar që ai i cili varrosi atin e tij, duke u kthyer nga varrimi të
shkojë menjëherë në dasmë, kështu nuk i ka hije atyre që vajtojnë për rëniet e tyre, të
kërkojnë në jetën e tanishme ndere, prehje ose lavdi prej njerëzve.
53. Sikundër të tjera janë banesat e qytetarëve të lirë dhe të tjera ato të të dënuarve,
kështu duhet të dallojë kryesiht gjendja dhe jeta e atyre që vajtojnë dhe e fajtorëve nga
atyre që nuk janë të tillë.
54. Siç ushtari që u plagos rënë në fytyrë gjatë luftës, mbreti nuk e largon nga ushtria,
por e ngre në një gradë më të lartë, kështu edhe murgun që rrezikon dhe vuan shumë
nga demonët, mbreti qiellor i kurorëzon.
55. Ndjesia që disponon shpirti është një cilësi e saj. Mëkati është varrosësi i kësaj
ndjesia. Kuptimi është ai që sjell ndërprerjen ose pakësimin e së ligës dhe është bir i
ndërgjegjes. Ndërgjegjja është fjala dhe qortimi i Ëngjëllit tonë mbrojtës, i cili na u dha
në pagëzim. Prandaj edhe shikojmë të papagëzuarit që nuk i ndjejnë thellë brejtet e
ndërgjegjes për fajet e tyre, por shumë të lehta.
Pakësimi i së ligës lind largimin prej saj. Largimi nga e keqja është fillimi i pendimit.
Fillimi i shpëtimit është predispozita e mirë. Fillimi i mundimeve janë virtytet. Fillimi i
virtyteve janë lulja (e jetës shpirtërore). Lulja e virtytit është fillimi i punës shpirtërore.
Puna shpirtërore është bija e virtytit dhe kjo bijë e punës së vazhdueshme dhe të
shpeshtë. Fryt dhe bir i punës së vazhdueshme dhe këmbëngulëse është gjendja e
vazhdueshme shpirtërore (pra zakoni i përhershëm). Dhe bir i zakonit të mirë është të
bëhet virtyti gjendja e natyrshme e shpirtit.
Kjo lind tek e miri frikën (e Perëndisë). Frika lind ruajtjen e porosive- qoftë të qielloreve,
qoftë të tokësoreve. Ruajtja e porosive është shfaqje e dashurisë (ndaj Perëndisë). Fillim
i dashurisë është shumica e përulësisë. Kjo është bijë e papasionshmërisë. Dhe fitimi i
papasionshmërisë është plotësia e dashurisë, pra banimi i plotë i Perëndisë tek sa u
bënë me anë të papasionshmërisë “të pastër në zemër se këta do të shikojnë
Perëndinë” (Matth:5:8). Atij i takon lavdia në jetët. Amin.
Fjala e njëzet e shtatë
Mbi Qetësinë
Pjesa e parë
(Për qetësinë (hesikian) e hirshme, truporen dhe shpirtëroren).
1. Ne jemi si skllevër që na blenë pasionet e pashenjta dhe na nënshtruan. Për këtë
arsye njohim disi mashtrimet dhe marifetet e frymërave të ndyra që mbizotëruan në
shpirtin tonë të mjerë. Por ka edhe të tjerë që njohën marifetet e frymërave të liga nga
energjia ndriçuese e Shpirtit të Shenjtë dhe nga liria që kanë karshi tyre. Gjë e ndryshme
është të fantazojë dikush që vuan nga sëmundja, nga gjendja e tij e veçantë gjendjen e
kënaqshme të shëndetit dhe ndryshe ta kuptojë dhe ta dalë në përfundim dikush që
gëzon shëndet të plotë, të kuptojë nisur nga gjendja e tij gjendjen e papëlqyeshme të
sëmundjes.
Ne si të sëmurë që jemi kemi frikë se mos filozofojmë në këtë fjalë për limanin e
qetësisë, sepse njohim një qen që ndodhet sa herë në tryezën e manastirit të mirë dhe
përpiqet të shkëpusë një copë buke, pra një shpirt dhe duke e mbajtur në gojën e tij, të
vrapojë paskësaj në shkretëtirë për ta ngrënë në qejfin e tij.
Pra që të mos i lemë vend me fjalën tonë këtij qeni dhe me shkak ata që kërkojnë shkak,
e menduan se nuk është e lejuar të hapim tani një diskutim mbi paqen me luftëtarët
trima të Mbretit që luftojnë në luftë. Vetëm këtë gjë themi, se kurorat e paqes dhe të
qetësisë janë thurrur për ata që kanë luftuar me burrëri. Por le të flasim pak- nëse
mendoni kështu- për qetësinë (hesikinë) “ duke marrë si shembull qetësinë”, që të mos
hidhërojmë disa që nuk do të donin të lemë pa përmendur këtë çështje së bashku me
çështjet e tjera.
2. Qetësia e trupit do të thotë shkencë dhe gjendje e hijshme e moralit dhe e shqisave.
Qetësi e shpirtit do të thotë shkenca e mendimeve dhe “.............”. Mik dhe ndihmë e
qetësisë është një mendim burrëror dhe i rreptë që qëndron pafjetur në derën e zemrës
dhe vret ose dëbon mendimet e liga që afrohen. Ai që jeton jetë hesikaste “me kuptim
zemre”, e kupton mirë këtë që thashë. Por ai që është ende foshnjë dhe fillestar, as e
provoi dhe as e njohu. Hesikasti që është gnostik nuk ka nevojë për fjalë didaskalie,
sepse këto i kupton nga veprat dhe nga ngjarjet.
3. Fillimi i qetësisë është të dëbojë dikush goditjet e demonëve, sepse turbullojnë
thellësinë e zemrës. Në fund të saj është të mos ketë frikë zhurmat, por të jetë i
pandjeshëm karshi tyre.
4. Hesikasti kur del nga qela e tij, për shkak të ndonjë nevojë, është njësoj sikur të mos
dalë. Paraqitet tek të tjerët i butë, me të vërtetë një shtëpi e dashurisë, i vështirë për të
folur dhe i patundur nga pasionit të inatit. E kundërta me këtë është e dukshme, (pra
mënyra e daljes së dikujt, i cili del jashtë pa pasur ndonjë nevojë).
5. Hesikast është ai që lufton të kufizojë të patrupshmen brenda shtëpisë së trupit- gjë
shumë e çuditshme!
6. Gjuetarja e miut, pra macja e ndjek me kujdes miushin. Në mënyrë të ngjashme,
mendimi i hesikastit ndjek një mi shpirtëror. Mos e përbuz këtë shembull. Nëse e
përbuz, do të thotë se nuk e ke shijuar ende qetësinë.
7. Nuk është e njëjta gjë murgu që ushtrohet më vete dhe murgu që ushtrohet me një
murg tjetër. Sepse murgu që ushtrohet i vetë, ka nevojë për shumë vigjilencë dhe
mendje të përqëdnruar (për shkak të tundimeve të shumta të frymërave të liga). Ai që
nuk ushtrohet i vetëm, shumë herë e ndihmon edhe bashkëasketi tjetër, ndërsa për të
dytin u desh të dërgohej një ëngjëll për ta mbështetur.
8.Fuqitë qiellore bashkëmeshojnë dhe jetojnë së bashku me hesikastin që ushtron
qetësinë e shpirtit. Por për të kundërtin preferoj që të hesht.
9. Thellësia e dogmave është e thellë dhe mendja e hesikastit kërcen dhe zhytet brenda
tyre pa rrezik. Është e rrezikshme të notojë një njeri me rrobat e tij; e ngjashme me këtë
është kur dikush prek theologjinë ndërsa ka pasione.
10. Qelë e hesikastit do të thotë kufizim i trupit. Dhe fsheh përbrenda saj (qelën)
shtëpinë e dijes hyjnore.
11. Ai që është i sëmurë shpirtërisht nga ndonjë pasion dhe guxon të ndërmarrë jetën e
hesikias, ngjason me atë që kërceu në det nga anija dhe që pasi gjeti një copë dërrasë
mendon se do të mbërrijë në tokë të thatë pa rrezik.
12. Tek ata që luftojnë me trupin e tyre prej balte, hesikia rezulton e dobishme në kohën
e përshtatshme, nëse sigurisht kanë një udhërrëfyes shpirtëror. Sepse që të ushtrohet
dikush i vetëm në hesikia, duhet të ketë fuqi dhe aftësi ëngëllore. Sigurisht unë flas për
hesikastët e vërtetë edhe sipas trupit edhe sipas shpirtit.
13.Hesikasti që u rëndua me jetën e tj, nis të gënjejë dhe me fjalë të tërthortra i nxit
njerëzit që ta largojnë prej qetësisë. Duke braktisur qelën e tij, ai akuzon demonës, duke
harruar se u bë vetë demoni i vetes së tij.
14. Pashë hesikastë, të cilët dëshirimin e zjarrtë të tyre për Perëndinë e kënaqën pa u
ngopur në mes të hesikias dhe nga zjarri bën që të dalë zjarr dhe nga dashuria dashuri
dhe nga dëshirimi dëshirim.
15. Hesikasti është tipi i përmbidheshëm i ëngjëllit, që me letrën e dëshirës së tij dhe me
letrat e zellit të tij (si me një shkresë që jep të drejtën për të dalë nga burgu) e çliroi
lutjen e tij nga çdo plogështi dhe dembelizëm.
16. Hesikast është ai që thirri fort dhe qartë: “Zemra ime është gati, o Perëndi” (Ps. ).
Hesikast është ai që tha: “Unë fle dhe zemra ime qëndron zgjuar” (Kënga e Këngëve
5:2).
17. Ta mbyllësh derën e qelës tënde që të mos dalë jashtë trupi yt, derën e gjuhës
tënde që të dalin jashtë fjalë dhe derën e brendshme të shpirtit tënd që të hyjnë brenda
frymërat e liga.
18. Qetësia e detit dhe diell i mesditës e sprovuan durimin e marinin dhe mungesa e të
domosdoshmëve tregoi durimin e hesikastit. Njëri, marinari, nga mërzitja e tij hidhet
dhe noton në ujra. Dhe tjetri, hesikasti nga mungesa e dëshirës për shpëtim, del dhe
shoqërohet me turmat, që të sigurojë të domosdoshmet.
19. Të mos kesh frikë lojrat që bëjnë demonët me zhurmat e ndryshme, sepse vajtimi
nuk e njeh frikën dhe nuk rrëzohet kurrë.
20. Ata mendja e të cilëve mësoi të lutet me të vërtetë, flasin me Zotin “faqeza” si ata që
flasin në veçanti në vesh me mbretin. Ata që luten me gojë, ngjasojnë me ata që bien në
gjunjë dhe lusin perandorin përpara gjithë senatit. Dhe sa jetojnë në botë, kur luten,
është sikur ta lusin perandorin brenda zhurmave të të gjithë turmës. Nëse mësove nga
ana shkencore artin e lutjes, nuk do ta injorosh atë që të flas.
21. I ulur si në një vend roje të artë, vëzhgon veten etij, nëse sigurisht ke njohjen e
nevojshme dhe atëherë do të vëresh se kur dhe nga ku dhe sa dhe cilët hajdutë vijnë që
të vjedhin rrushin. Kur roja humbet mendjen (që të bëjë këtë vëzhgim) le të ngrihet të
lutet. Dhe përsëri, pasi të ulet, le të vazhdojë me vendosmëri punën e tij të mëparshme.
22. Dikush që i provoi deshi të flasë rreth atyre në mënyrë analitike dhe me saktë, por
pati frikë se mos sjellë tek ata që i punojnë këto mungesë gatishmërie dhe tek ata që i
dëshirojnë frikë me jehonën e fjalëve të tij. Ai që i shpjegon në mënyrë analitike gjërat e
hesikias dhe nga ana shkencore, i ngriti kundër tij demonët, sepse askush tjetër nuk
mund të zbulojë si ai, mjerimet e demonëve.
23. Ai që mbërriti në qetësinë e plotë, e njohi thellësinë e mistereve hyjnore. Por nuk
zbriti tek ajo, vetëm pasi më parë pa dhe dëgjoi trazirën e valëve dhe të frymërave të
këqia, ndoshta edhe u lag prej tyre. Këtë gjë e vërteton edhe i madhi apostull Pavli, i cili
nëse nuk rrëmbëhej si në hesiki në Parajsë, nuk do të kishte mundur të dëgjonte “fjalë
të pashprehshme dot me gojë” (2 Kor. 12:4).
24. Veshi i qetësisë do të dëgjojë nga Perëndia gjëra të jashtëzakonshme. Prandaj kjo e
tërëurtë i thoshte edhe Jovit: “”.
25. Hesikast është ai që pa i urryerm i shmang të gjithë saqë sa një murg neglizhent
vrapon pranë tyre me gatishmëri. Dhe kjo sepse nuk do të ndërpresë shijimin e
ëmbëlsisë së Perëndisë.
26. Shko dhe shpërnda shpejt pasuritë e tyre- jo që t’i shesësh, sepse kjo kërkon kohë-
dhe jepjua murgjve të varfër që të të ndihmojnë me lutjen e tyre në qetësi. Dhe ngri
kryqin tënd me bindjen, dhe duro me burrëri barrën e ndërprerjes së vullnetit të tyre.
Dhe në vazhdim eja të më ndjekësh, që të takojmë qetësinë e trilumtur dhe do të të
mësoj faqeza punën dhe jetën e Fuqive Ëngjëllore.
Këto nuk do të ngopen kurrë së lavdëruari në jetë të jetëve Krijuesin. Ngjashmërisht
edhe ai që u ngjit në qiellin e qetësisë të himnojë Bërësin. Të palëndët nuk përkujdesen
për gjërat lëndore. Të njëjtën gjë bëjnë për ushqimin edhe “të palëndshmit e
lëndshëm”. Nuk do të shijojnë të parët ushqimet. Po kështu nuk do të mbështeten tek
premtimet njerëzore për mbajtjen e tyre. Ata nuk përkujdesen për para dhe prona. Po
ashtu edhe aata për mundimet dhe vuajtjet që u shkaktojnë frymërat e këqia.
Ëngjëjt qiellorë nuk dëshirojnë ndonjë pronë materiale. Po kështu edhe ëngjëjt e
përmbidheshëm pamjen e ndonjë fytyre. Nuk do të reshtin kurrë ëngjëjt së përparuari
në dashuri. Po kështu edhe ata nuk reshtin së konkuruari me ëngjëjt përdita. Nuk është i
panjohur dër ata pasuria e përparimit të tyre. Ngjashmërisht edhe tek ata dëshira për
ngritje shpirtërore. Dhe nuk do të ndalojnë derisa të arrijnë serafimët as nuk do të
llogarisin mundime, dersa të bëhen ëngjëj.
I lumur ësëhtë ai që shpresonë të mbërrijë në këtë lartësi. I lumur tri herë ai që i
afrohet. Ëngjëll ai që mbërriti.

PJESA E DYTË
(Mbi ndryshimin dhe dallimin e qetësive)
Në çdo shkencë dhe art, siç e dinë të gjithë, vihen re diferenca në pikëpamjet dhe në
vullnetet. Sepse nuk munden dot të gjithë të fitojnë të përsosurën, qoftë sepse mënojnë
në zell qoftë sepse privohen nga fuqia. Por ka njerëz që vijnë në këtë liman ose më mirë
në det ose ndoshta në këtë humnerë, meqë nuk mund të qeverisin gojën etyre dhe
meqë u mësuan me çlodhjen trupore. Dhe të tjerë sepse janë të papërmbajtur në inat
dhe nuk munden të mjerët ta përmbajnë kur jetojnë me shumë njerëz.
Të tjerë nga që u pëlqen të jetojnë sipas dëshirës vetiake të tyre se sa nën udhëheqjen
e dikujt tjetër, duke menduar me kryelartësi se do të arrijnë të lundrojnë në këtë det.
Disa të tjerë sepse nuk mund të përmbahen duke jetuar në mes të të mirave të bollshme
materiale. Të tjerë që të përparojnë më shumë me këtë jetë të veçuar. Të tjerë për të
ndëshkuar veten e tyre në mënyrë të padukshme për mëkatet e tyre. Dhe të tjerë që të
fitojnë lavdi. Por ka edhe disa të tjerë- “që kur të vijë Biri i njeriut t’i gjejë këta përmbi
dhe” (Lluk. 18:8)- të cilët u martuan me këtë jetë oshënare, pra me qetësinë, nga
dëshira dhe etja për dashurinë dhe ëmbëlsinë e Perëndisë. Dhe nuk e bënë këtë gjë,
vetëm pasi më parë u divorcuan krejtësisht nga çdo lloj mungese të dëshirës së mirë për
shpëtim. Sepse marrëdhënia me mungesën e dëshirës për shpëtim në jetën hesikaste
konsiderohet si kurvëri.
2. Sipas me njohjen e vogël që m’u madh, si një arkitekt jo i urtë gdhenda një shkallë
ngjitjeje dhe secili hesikast le të shikojë se në çfarë shkalle ndodhet. U nis nga dëshira
për të bërë jetë individuale ose për hir të lavdisë së njerëzve apo për shkak të
llafazanërisë së tij apo për shkak të inatit të tij të papërmbajtjshëm apo për shkak të
zakoneve të liga apo që të shlyejë mëkatet, apo që të përparojë më shumë apo që të
rrisë zjarrin e dashurisë për Perëndinë? Këta që përmenda në fund do të jenë në shkallët
e para dhe ata që përmenda të parët do të jenë në ato të fundit. Dhe shtatë shkallët
epara, janë punët e kohës së tanishme, që dallohet për shtatë ditët e javës- disa punë
janë të pranuara nga Perëndia dhe ca të tjera janë të papranueshme- kurse shkalla e
tetë është e qartë se tregon shekullin e ardhshëm.
3. Të vëzhgosh, o murg i tërëvetmuar, orët që dalin bishat e egra, se pastaj nuk do të
arrish dot të ngresh kurthet e përshtatshme. Nëse u largua krejtësisht ajo që mori
divorcin, pra mungesa e dëshirës për shpëtim, puna është tepërt. Por nëse e nxjerr
kokën nganjëherë me paturpësi, atëherë nuk e di se si kam për të ushtruar hesikian.
Përse vallë nuk dolën aq shumë ndriçues ndër tavenisiotët sa dolën nga skitiotët? Ai që
kupton le ta kuptojë, sepse unë nuk mundem ose më saktë nuk dua të flas. Disa jetojn ë
në thellësinë e hesikias duke pakësuar pasionet, ca duke psalur dhe pjesën më të madhe
të kohës “duke këmbëngulur në lutje” dhe ca tjerë i përkushtohen soditjes së Perëndisë.
(Cilët janë këta?). Le të jepet përgjigja, pasi të merret parasysh shtrirja e shkallës së
mëparshme. Ai që mundet ta pranojë dhe ta kuptojë, le ta kuptojë me ndihmën e Zotit.
4. Ekzistojnë shpirtra të plogësht që jetojnë në manastire komunitare dhe meqë gjetën
aty shumë shkaqe për dembelizmin e tyre, u katandisën në një humbje të plotë.
Gjithashtu ka edhe shpirtra të tjerë që me jetën e përbashkët me vëllezërit e tjerë e
hodhën tej dembelizmin e tyre. Dhe kjo nuk ndodhi vetëm tek ata më dembelët, por
shumë herë edhe ndër të zellshmit (të cilët u bënë më të zellshëm akoma). Të njëjtin
rregull mund të përdorim edhe në jetën hesikaste. Pranoi shumë të zgjedhur, por i ngeli
për shkak të jetës që bënin sipas dëshirë së tyre dhe i tregoi si epshorë. Pranoi edhe të
tjerë, të cilët me frikën dhe ankthin për fajet e tyre, i tregoi luftarakë dhe të zjarrtë.
5. Le mos guxojë kush të shijojë edhe një pikë të hesikias, nëse bezdiset nga inati,
mendim i lartë për veten, hipokrizia dhe mbajtja në mendje e së ligës, se mos ndoshta e
vetmja që do të fitojë prej saj është marrëzia. Ai që është i pastër nga këto, ai do të
kuptojë interesin e tij, edhe pse mendoj se as ai nuk ka për ta kuptuar.
6. Shenjat dhe stadet dhe provat e atyre që e ushtrojnë me mençuri dhe sistem hesikian
janë këto: Mendje e patundur, mendim i dëliruësuar, rrëmbim tek Zoti, riparaqitje e
ndëshkimeve të ferrit, dëshirë për vdekje të shpejtë, lutje e pangopur, zemër që nuk
vidhet nga demonët, zhdukje e kurvërisë, mosnjohje e ngulitjeve pasiononte, vdekje e
botës, anoreksi e grykësisë, pikënisje dhe shkak i theologjisë, burim i dallueshmërisë,
lotë kundër vullnetit vetiak, shkatërrim i llafazanërisë dhe fitim i çdo lloje gjëje tjetër tek
e cila zakonisht grumbullohet pjesa më e madhe e njerëzve. Por ata që ushtrojnë
hesikian pa urtësi dhe sistem, ja se çfarë është ndër këta varfëria e pasurisë: shtimi i
zemërimit, magazinimi i mbajtjes mend të së ligës, pakësimi i dashurisë, fitimi i krenarisë
dhe diçka tjetër për të cilën nuk po flas.
7. Meqë arritëm në këtë pikë të fjalës, është e nevojshme të flasim tani edhe për ata që
jetojnë si bindësa. Nga ana tjetër fjala jonë iu drejtohet pikërisht këtyre. Ata që janë
bashkuar “në mënyrë të ligjshme dhe pa shkelur kurorën dhe në mënyrë të
panjollshme” me nështrimin e pastër dhe të hirshëm, shenjat tek këta sipas etërve
hyjprurës që janë të mëposhtmet, të cilat sigurisht që përsosen në kohën e tyre, por që
në kohën e tashme shfaqin shtim dhe përparim të vazhdueshëm e që janë:
Shtim i përulësisë së parë që treguan si rishtarë, pakësim i inatit- si të mos pakësohet
përdersa shpirti zbrazet nga vreri dhe hidhësia e vdekjes?- mungesë e errësimit
shpirtëror, përparim në dashuri, lehtësim nga pasionet, lehtësim nga pasionet, çlirim
nga urrejtja, pakësim i dëshirës trupore, që vjen nga kontrolli i rreptë, panjohje e
mungesës së dëshirës për shpëtim, rritje e zellit, dashuri për dhimbsurinë dhe në fund të
qënurit i huaj ndaj krenarisë- arritje të cilën të gjithë urojnë që ta fitojnë, por që kjo
ndodh në pak vetë. Kur një burim nuk ka më ujë, nuk i shkon për shtat të quhet më
burim. Dhe kjo që dua të them në vazhdim e kuptojnë sa kanë mendje. (Ai që nuk i ka
këto, më këto quhet bindës).
8. Vajza e martuar, që nuk e ruajti të pastër shtratin e burrit të saj, e ndoti trupin e saj,
ndërsa shpirti që nuk i ruajti premtimet, ndoti frymën e saj. Dhe tek e parë vijnë si
pasoja: akuzimi, urrejtja, goditjet dhe- më e keqja nga të gjitha- ndarja nga burri i saj.
Kurse tek e dyta: ndotjet, ngurtësimi i vdekjes, pangopësia e barkut, mospërmbajtja e
syve, përparimi në lavdidashje, gjumi i pangopshëm, pandjeshmëria, grumbullimi i
mendimeve të këqia, shtimi i pranimit të tyre, robërimi i zemrës, krijimi i trazirave,
mosbindja, kundërshtimi me fjalë, mospasja e besnikërisë, pabesia, zemra e panjoftuar,
ngulitja pas gjërave pasiononte dhe më e keqja nga të gjitha- familjarizimi i sëmurë dhe
akoma më e keqja se kjo dhe më e denjë akoma për t’u vajtuar: zemra e papenduar, të
cilën po të mos ta verë kush njeri, e pason pandjeshmëria e plotë që është nëna e
demonëve dhe e rënieve.
9. Hesikastët i luftojnë pesë nga këto, ndërsa bindësit vetëm tre nga tetë. Ai që ushtron
hesikian dhe lufton ende kundër mungesës së dëshirës për shpëtim, ai dëmtohet
shumë, sepse kohën e soditjes së Perëndisë dhe të lutjes e harxhon në përpjekjen
kundër djallëzive dhe luftrave të saj.
10. Dikur, ndërsa më kishte pushtuar dembelizmi dhe po mendoja që ta braktisja fare
qelën time, më vizituan ca burra dhe më lumëruan shumë si hesikast. Mendimi i
atëhershëm i mungesës së dëshirës për shpëtim u largua sakaq i dëbuar nga lavdidashja.
Dhe admirova se si ky demon tri herë i lig lufton kundër të gjitha frymërave të këqia!
11. Të vëresh sa herë të rrahurat e bashkëshortes sate, dmth të trupit tënd dhe
kryengritjet dhe predispozitat e saj dhe si dhe ku është e prirur. Ai që fitoi qetësinë me
hirin e Shpirtit të Shenjtë, ai nuk e injoron këtë çështje.
12. Vepra e parë dhe kryesore e jetës hesikaste është mospasja e kujdesjes për të gjithë
gjërat, si të rëndësishmet ashtu edhe të parëndësishmet, sepse ai që ua çel derën të
parave, do të nisë me siguri të merret edhe të dytat. Puna e dytë e kësaj jete është lutja
e palodhur. Dhe së treti, puna e zemrës që nuk cenohet kurrë (që nuk cenohet pra prej
shpërqëndrimeve dhe demonëve). Është nga natyra e pamundur për atë që nuk mësoi
shkronjat të lexojë librat. Akoma më shumë e pamundur është për ata hesikastë që nuk
fituan të parën, të ushtrojnë saktë dy të tjerat.
13. Ndërsa kryeja punën e mesme, (pra lutjen e vazhdueshme)- u gjenda midis
mesatarëve (pra ëngjëjve, të cilët ndodhen midis Perëndisë dhe njerëzve). Dhe një
ëngjëll më ndriçoi në çka unë kisha etje të madhe për të mësuar, por përsëri kisha të
njëjtat pyetje si më parë. Kërkoja të mësoja se si ishte Krishti, i Pari, përpara bërjes së tij
njeri, por nuk mundej kush të ma mësonte këtë gjë, sepse as edhe nuk i lejohej. E luta
përsëri të më mësonte se në çfarë forme ndodhet tani. Dhe më përgjigjej; “Me të
njëjtën formë (Perëndinjerëzore), por jo me të njëjtin mish që prishet”. Unë përsëri e
pyesja: “Çfarë do të thotë e djatha e Shkaktarit (pra e Atit), qëndrimi dhe froni i
Krishtit?”. “Është e pamundur që këto mistere të mësohen tek veshi i njeriut”. Dhe unë
në këtë çast i thashë të më çonte atje, ku më tërhiqte dëshira ime. “Nuk ka mbërritur
ende ora e duhur, meqë ti je i privuar nga zjarri i paprishjes (të cilin, kuptohe ke për ta
fituar në jetën tjetër)”. Të gjitha këto sa thashë, nëse i jetova me dheun, (pra trupin),
nuk e di; nëse kjo ndodhi pa dheun, nuk mund të them asgjë.
14. Është e vështirë të largojë dikush gjumin e mesditës dhe madje në kohën e verës.
Atëherë vetëm në këtë rast ndoshta, hesikasti nuk duhet të braktisë punën e dorës.
15. Vura re demonin e mungesës së dëshirës për shpëti t’i parapërgatisë udhën dhe të
parasthrojë rrugën demonit të kurvërisë. Pasi të krijojë dobësim në trup dhe ta zhysë në
gjumë, paskësaj vjen demoni i kurvërisë dhe e ndot hesikastin me fantazi aq shumë të
gjalla, njësoj sikur të ishte i zgjuar. Nëse u reziston me burrëri këtyre demonëve, do të të
luftojnë me shumë ashpërsi. Dhe kjo, për të të bindur se nuk fitove gjë dhe kështu të
mos përpiqesh më. Por asgjë tjetër nuk e shfaq dështimin e demonëve sa lufta e ashpër
që bëjnë kundër nesh.
16. Kur del nga qela tënde, ruaj mirë sa ke mbledhur. Sepse, kur të hapet dera, zogj e
mbyllur fluturojnë, kkështu që nuk do të vijë asnjë dobi nga qetësia.
17. Një qime e vogël e acaron syrin dhe një përkujdesje e vogël e zhduk qetësinë. Sepse
qetësi do të thotë largim i mendimeve dhe mohimi i përkujdesjeve të rëndësishme dhe
të nevojshme.
18. Kush e fitoi me të vërtetë hesikian, nuk do të përkujdeset më për nevojat materiale
të tij, sepse beson se Perëndia është i pagënjeshtër në premtimet e tij.
19. Ai që dëshiron ta paraqesë mendjen e tij të pastër përpara Perëndisë dhe që
njëkohësisht shqetësohet nga përkujdesje të ndryshme, ngjason me atë që ka këmbët e
tij të lidhura ngushtë dhe përpiqet të ecë me shpejtësi.
20. Janë të rrallë ata që studiuan dhe e njohën plotësisht diturinë sipas botës. Unë
mendoj se janë më të rrallë ata që zotërojnë filozofinë e hesikias sipas Perëndisë. Ai që
nuk e njohu ende Perëndinë, është i papërshtatshëm për hesikian dhe i ekspozuar ndaj
shumë rreziqesh. Ata që janë të papërvojë hesikia i mbyt, sepse përdersa nuk kanë
shijuar Perëndinë, e kalojnë kohën e tyre në robëri, në vjedhje (nga djalli), në mungesë
dëshire për shoëtim dhe në përhumbje.
21. Ai që e shijoi për pak bukurinë e lutjes, do të ikë larg nga turma e njerëzve, si gomari
i egër. Sepse cili tjetër nga ajo e lehtësoi gomarin e egër nga çdo lloj shoqërie njerëzore?
(shih Jov 59:5).
22. Ai që mban mbi vete pasionet e tij dhe jeton në shkretëtirë, me ato merret dhe për
ato kujdeset, siç më tha dhe më mësoi një jerond i shenjtë- kam ndër men Gjergj
Arsilatin, të cilin edhe ndershmëria jote nuk e ka të panjohur.
Një herë ai po mësonte dhe po drejtonte një shpirt të papërparuar në ejtën hesikaste.
“Vura re- më tha ai- se në mëngjes e vizitonin kryesisht demonëve e lavdidashjes dhe të
dëshirës së turpshme. Në mesditë demonët e mosdëshirës së shpëtimit, të hidhërimit
dhe të zemërimit. Dhe në darkë, demonët tiranikë dhe plehdashës të barkut të mjerë”.
23. Një bindës që është i varfër dhe i papronë, është më i lartë se sa një hesikast që
shpërqëndrohet në përkujdesje materiale.
24. Ai që ushtron hesikian me vetëdije dhe nuk e shikon fitimin e tij të përditshmë ose
nuk u bë hesikast i vërtetë ose nuk i vidhet mendja prej të mbajturit me të madh.
25. Hesikia do të thotë adhurim i pareshtur i Perëndisë dhe paraqitje përpara Tij.
26. Le të bashkohet kujtimi i Jisuit me frymëmarrjen tënde dhe atëherë ke për të njohur
dobinë e hesikias.
27. Rënie për bindësin është të kryejë vullnetin e tij, ndërsa për hesikastin është largimi
nga lutja.
28. Nëse gëzohesh për vizitat që ke në qelën tënde, dije se ia ke përkushtuar kohën
tënde vetëm mungesës së dëshirës për shpëtim dhe jo Perëndisë.
29. Shembulli i lutjes le të të jetë ajo vejusha që gjykatësi i bënte padrejtësi *shih Lluk.
18:3). Dhe shembulli i hesikias hesikasti i madh dhe i barabarti me ëngjëjt Arseni. Ti që
ndodhesh në vetmi, të kujtosh sa herë jetën dhe mënyrat e këtij hesikasti të madh. Dhe
vëre se shumë herë i dëboi disa vizitorë, që të mos humbiste atë çka është më e madhe.
30. Vura re se demonët i bindin ata që shëtisin më kot, të vizitojnë më shpesh hesikastët
e vërtetë, që të arrijnë t’i pengojnë qoftë edhe pak prej punës së tyre. Këta duhet t’i
dallosh i shtrenjti im dhe të mos ngurrosh për shkak të shpresëtarisë të hidhërosh ata që
janë dembelë. Ndoshta për shkak të këtij hidhërimi do të reshtin së bëri udhëtime të
kota. Ki kujdes se mos, f\oër shkak të qëllimit që përmendëm më lart, të hidhërosh pa të
drejtë ndonjë shpirt që ka etje të vijë pranë teje që të pijë ujë. Në çdo gjë nevojitet
kandili i dallimit.
31. Hesikastët ose më saktë të gjithë murgjit duhet të jetojnë me ndërgjegje dhe kuptim
të brendshëm shpirtëror. Ai që vrapon në rrugën shpirtërore me vetëdije të vërtetë,
përpiqet të përshtatet në të gjitha- edhe me veprime, edhe me fjalë dhe me mendimet,
edhe me hapat që ndërmerr dhe me lëvizjet, - sipas vullnetit të Perëndisë. Ai përpiqet
me kuptim të vërtetë dhe e bën këtë në sytë e Zotit. Por nëse vidhet në këto pika,
atëherë ende nuk ka nisur të jetojë në mënyrë të virtytshme.
32. “Do të bëj të njohur- thotë dikush- me tingullin e psaltirit tim shqetësimin tim dhe
vullnetin tim (Psal.....) sepse e kishte dallimin ende të mangët. Por unë them se do t’ia
bëj të ditur me lutje vullnetin tim Perëndisë dhe nga atje do të pres njoftim.
33. Besimi është krahu i lutjes. Nëse nuk e ka “përsëri do të kthehet në gjirin tim” (Ps....).
Besimi është qëndrimi i pangurrueshëm i shpirtit që nuk tronditet nga asgjë
kundërshtare. Besimtar është jo ai, që ka dijen se të gjitha janë të mundura për
Perëndinë, por ai që beson se do t’i arrijë të gjitha sa kërkon nga Perëndia.
34. Besimi është ai që na sjell të pashpresuarat dhe këtë na e tregoi kusari. Nëna e
besimit është mundimi dhe zemra e drejtë. Njëra e bën të jetë i patutur dhe tjetri
(mundimi) e krijon. Besimi është nëna e hesikastëve, sepse, nëse dikush nuk beson më
parë, si ka mundësi të fillojë jetën hesikaste?
35. Ai që u lidh dhe u mbyll në burg, ka frikë se do të dënohet dhe ka për t’u ndëshkuar.
Dhe ai që ushtron qetësinë në qelën e tij krijon brenda vetes frikën e Perëndisë. Nuk e
ka frikë gjykimin i pari sa ka i dyti gjykatoren e frikshme të Krishtit. O njeri i
admirueshëm, në qetësinë tënde duhet të kesh shumë frikë, sepse asgjë tjetër nuk ia del
mbanë kaq shumë të dëbojë mungesën e dëshirës për shpëtim.
36. Fajtori shikon gjithmonë kur të do të vijë gjykatësi në burg. Edhe punëtori i vërtetë i
lutjes shikon se kur do të vijë ëngjëlli (që do ta detyrojë të dalë nga burgu i trupit). I pari
sjell si pranga rëndesën e hidhërimit dhe i dyti burimin e lotëve.
37. Nëse fiton shkopin e durimit, kanë për të ndalur qentë shpejt së lehuri me paturpësi.
Durim do të thotë mundim dhe përpjekje e shpirtit që nuk copëtohet dhe nuk lëviz
aspak nga goditje dhe plagë të arsyeshme apo të paarsyesme. Durim do të thotë pritje e
vendosur e hidhërimeve të përditshme. I duruar do të thotë ai që lufton dhe nuk
rrëzohet dhe që edhe me rëniet e tij (që heq) krijon fitoren. Durim do të thotë
ndërprerje e shkaqeve (mëkatare) dhe vëmendje ndaj vetes tënde.
38. Punëtori i virtytit nuk ka nevojë aq shumë për ushqimin se sa ka nevojë për durimin.
Sepse nëse i mungon i pari, do të marrë kurorë. Por nëse i mungon i dyti, atëherë e pret
humbja.
39. Njeriu i duruar vdiq para se ta vendosin në varr, sepse e bëri varr qelën e tij. Durimin
e lindi shpresa dhe vajtimi, sepse ai që privohet nga të dyja, bëhet shërbëtor i mungesës
së dëshirës për shpëtim.
40. Luftëtari i Krishtit duhet ta dijë cilët armiq ka për të përndjekur nga larg dhe cilët do
t’i lerë të ndeshet me të trup me trup. Disa herë të tejrë beteja shkaktoi kurorë dhe herë
të tjera shmangia e saj i bëri luftëtarët të jenë të pasprovuar. Por këto nuk mund të
mësoheh me fjalë, sepse nuk bëhemi të ngjashëm të gjithë në të njëjat gjëra e me të
njëjtat mënyra.
41. Ki kujdes pa vënë sy në gjumë një demon, sepse edhe ai të lufton pa reshtur dhe kur
ngirhesh, edhe kur udhëton dhe kur qëndron dhe kur lëviz dhe kur bie në krevat dhe kur
lutesh dhe kur fle.
42. Disa prej atyre që ndjekin rrugën e hesikias, merren vazhdimisht me zbatimin e
fjalës: “E shikoja Perëndinë sa herë përpara meje (Ps.15:8). Sepse bukët e ushqimit
shpirtëror të grurit qiellor nuk janë vetëm të një lloji. Disa merren me “me durimin tuaj
do të fitoni shpirtrat tuaj” (Llk. 21:19). Të tjerë “Rrini zgjuar dhe lutuni” (Matth. 26:41).
Të tjerë me “Bëji gati për daljen tënde veprat e tua” (Fjalët e Urta 24:27). Të tjerë me: “u
përula dhe më shpëtoi” (Ps. 114:6). Disa me: “Pësimet e kësaj kohe nuk janë të denja
me lavdinë e jetës së ardhshme” (Rom. 8:18). Disa mendojnë vazhdimisht :”Se mos e
rrëmben dhe nuk ka kush ta shpëtojë” (Ps. 49:22). Sigurisht që të gjithë vrapojnë por
vetëm një nga ata merr çmimin pa u lodhur.
43. Ai që ka përparuar, jo vetëm që rri zgjuar, por edhe kur fle punon. Kështu janë disa
të cilët i poshtërojnë edhe në gjumë demonët, që vijnë për t’i trazuar dhe gratë e
shthurrura (që shfaqen në ëndrrat e tyre) i këshillojnë që të bëhen të mençura.
44. Mos qëndro të presësh vizitorët e ndryshëm dhe mos bëj asnjë parapërgatitje, sepse
e tërë gjendja e qetësisë është thjeshtë dhe e lirë nga detyrimet.
45. Asnjë prej atyre që duan të ndërtojnë një kullë apo një qelë hesikaste nuk e fillon
veprën e tij, pa u ulur më parë të llogarisë ose të hulumtojë me lutjen, nëse ka kushtet
paraprake për përfundimin e kësaj vepre. Dhe kjo, se mos ndoshta pas vendosjes së
themelit bëhet qesharak përpara armiqve të tij dhe pengesë për punëtorët e tjerë
(përgjersa nuk do ta mbarojë veprën që ka nisur) (shih. Llk. 14:28).
46. Vëre mirë ëmbëlsinë që vjen (në shpirtin tënd) se mos është parapërgatitur në
mënyrë tinëzare nga mjekë të hidhur ose më saktë tinëzarë.
47. Natën, pjesën më të madhe të saj t’ia përkushtosh lutjes dhe më pak psalmodisë.
Nuk është i paktë ndriçimi dhe përqëndrimi i mendjes që fal leximi përdersa bëhet fjalë
për fjalë të Shpirtit të Shenjtë, të cilat i udhëheqëin dhe i korrigjojnë ata që i studiojnë.
Si punëtor dhe luftëtar që je, të preferosh leximet praktike sepse zbatimi i tyre i bën të
tepërta leximet e tjera.
48. Të kërkosh të ndriçohesh mbi fjalët e Shkrimit, që janë fjalë të shëndetit shpirtëror,
kryesisht me anë të mundimeve se sa me anë të librave. Mos studio libra që përmbajnë
ide më të thella dhe alegorike, para se të fitosh fuqinë e duhur shpirtërore. Sepse bëhet
fjalë në këtë rast për fjalë të errëta, të cilat i errësojnë të pafuqishmit.
49. Shumë herë një gotë shfaqi cilësinë e verës. Në mënyrë të ngjashme edhe një fjalë
hesikasti, në ata që kanë shqisat, shfaqi të gjithë punën dhe gjendjen e brendshme.
50. Ta kesh sa herë syrin e shpirtit tënd të ngulitur tek ideja e lartë për veten dhe ta
vëzhgosh. Se asnjë vjedhje tjetër (e pasurisë shpirtërore) nuk është më e keqe se sa
vjedhja e saj.
51. Kur del nga qela të bësh ekonomi në përdorimin e gjuhës, sepse ajo e di të
shpërndajë shpejt shumë kamata.
52. Të jetosh në gjendje e mospasjes kërshëri sepse kureshtja është e aftë të ndotë
qetësinë, sa asgjë tjetër.
53. Vizitorëve tu vësh përpara atë që ç’ka është e nevojshme, qoftë për shpirtin, qoftë
për trupin. Nëse janë më të urtë se sa ne, le të tregojmë me heshtjen tonë urtësinë
tonë. Por nëse gjendemi në të njëjtin nivel vëllazëror, atëherë le ta çelim paksa derën e
fjalës. Por më mirë është t’i konsiderojmë të tjerët si më të mirë se sa ne.
54. Do ta ndaloja krejtësisht punën e dorës dhe marrjen me mbledhjet tek ata që
ndodhen ende në gjendjen foshnjërake shpirtërore. Por më përmbajti shembulli i atij që
tërë natën mbante rërë në rrobën e tij, (që të mësohej të bënte sa herë agripni).
55. Siç janë të kundërta midis tyre formulimet e dogmës së ekonomisë së trupëzuar të
Trinisë së tërëhimnuar, me formulimet e dogmës së Trinis së Shenjtë dhe të Pakrijuar që
i takon i tërë nderimi, - sa i referohen Trinisë në numrin shumës, Krishtit i referohen në
njëjës dhe sa i referohen Trinisë në njëjës, Krishtit në numrin shumës- me të njëjtën
mëynyrë të tjerat punët që i shkojnë për shtat jetës së hesikias dhe të tjerë jetës së
bindjes.
56. Apostulli i shenjtë thotë: “Kush e njeh mendjen e Zotit?”. (Rom. 11:34). Dhe unë do
të them kush e ka njohur mendjen e një hesikasti që e ushtron hesikian me mënyrë të
vërtetë, edhe me trup edhe me frymë?”.

Fuqia e mbretërisë është pasuria materiale dhe numri i nënshtetasve. Fuqia e

hesikastëve është sasia e lutjes.
FJALA E NJËZT E TETË
Mbi lutjen
(Për lutjen e hirshme, nënën e virtyteve dhe se si duhet të qëndrojë dikush në lutjet me
mendje dhe me trup)

Lutja sa i takon cilësisë së saj, është të bërit një dhe bashkimi i njeriut me Perëndisnë
dhe sa i takon energjisë së saj, përbërje dhe ruajtje e botës, pajtim me Perëndinë, nënë
e lotëve, si edhe vajzë, falje e mëkateve, ura që shpëton nga tundimet, muri që na ruan
prej hidhërimeve, shtypja e luftrave, vepra e ëngjëjve, ushqimi i të gjithë të patruptëve,
ngazëllimi i ardhshëm, punë që nuk mbaron, burim i virtyteve, shkaktar i dhuratave,
përparim i padukshëm, ushqim i shpirtit, ndriçim i mendjes, vare që godet mbi
dëshpërimin, provë e shpresës, shpërbërja e hidhërimit, pasurimi i murgjve, thesari i
hesikastëve, pakësimi i inatit, pasqyra e përparimit shpirtëror, shfaqja e shkallëve, pra
dëshmia e gjendjes shpirtërore, zbulimi i të mirave të ardhshme, shenja e lavdisë
shpirtërore që ka dikush. Lutja është për atë që lutet me të vërtetë me të vërtetë
gjykatë dhe vend gjykimi dhe gjykatore e Zotit, para gjykatores së ardhshme.
Le të ngrihemi dhe le të dëgjojmë këtë mbretëreshë të hirshme të virtyteve të thërrasë
me zë të lartë dhe të na thotë: “Ejani tek unë gjithë ju o të munduar dhe të ngarkuar,
dhe unë do t’u preh juve. Merrni barrën tuaj mbi ju dhe do të gjeni prehje në shpirtrat
tuaj- dhe shërim për plagët tuaja- se zgjedha im është e mirë dhe është shëruesja e
madhe e rënieve” (shih Matth. 11:28-30).
Sa shkojmë për t’u paraqitur përpara Mbretit dhe Perëndisë dhe të flasim me Atë, le të
mos ecim më tutje pa përgatitjen e nevojshme. Se ekziston frika ngaqë mund të na
shikojë së largu teksa nuk kemi armët dhe uniformën e duhur për t’u paraqitur para
Mbretit dhe të urdhërojë shërbëtorët dhe funksionarët e tij të na internojnë larg fytyrës
së Tij dhe të grisin lutjet tona dhe të na i flakin në fytyrë.
Kur nisesh të dalësh përpara Zotit, le të jetë rroba e shpirtit tënd, e endur e tëra me
peun ose më saktë me fijen e mosmbajtjes në zemër të së ligës. Përndryshe nuk do të
kesh kurrfarë dobie nga lutja. E tërë përbërja dhe fjalët e lutjes tënde le të jenë të
thjeshta, sepse taksambledhësi dhe plangprishësi vetëm me një fjalë të vetme u pajtuan
me Perëndinë.
Vetëm një është qëndrimi i jashtë në lutje, por paraqet së brendshmi shumë larmi dhe
diferenca. Disa bashkëbisedojnë me atë si me një mik dhe zotëri të tyre, dhe I ofrojnë
himnin dhe lavdërimin për hir të tjerëve. Të tjerët kërkojnë lavdi dhe pasuri dhe më
shumë afrimitet. Disa të tjerë kërkojnë të çlirohen tërësisht nga prangat e pasioneve dhe
të tjerë falje për mëkatet e tyre.
Para së gjithash le të vemë në listën e lutjes sonë falenderimin e sinqertë. Në rradhë të
dytë, rrëfimin e mëkateve tona dhe dërrmimin e shpirtit tonë me ndjesi të plotë. Dhe në
vazhdim le të përmendim kërkesat tona përpara Mbretit të të gjithave. Kjo mënyrë e
lutjes është e shkëlqyer, siç iu rrëfye dikujt nga vëllezërve nga ëngjëll i Zotit.
Nëse u ndodhe në ndonjë rast si i akuzuar përpara ndonjë gjykatësi të kësaj bote, nuk ke
nevojë për ndonjë shembull tjetër se si duhet të paraqitesh në lutjen tënde. Nëse nuk ke
dalë ndonjë herë përpara gjykatësit, e as nuk ke parë të tjerë të dalin dhe të paraqiten
përpara gjykatës, të paktën mëso këtë nga lutjet e të sëmurëve ndaj mjekëve, atëherë
kur u duhet të operohen ose kauterizohen.
Mos i përzgjidh fjalët e lutjes sate. Se shumë herë belbëzimet e thjeshta dhe të
natyrshme të fëmijve të vegjël e kënaqën Atin e tyre qiellor.
Mos kërko të thuash shumë në lutjen tënde, që të mos shpërqëndrohet mendja jote.
Një fjalë e taksambledhësit e zbuti Perëndinë dhe një fjalë besimi e shpëtoi kusarin.
Fjalamaneria në lutje shumë herë krijoi fantazi dhe hapërdarje në mendje, kurse
monologjia e përqëndron atë.
Kur ndjen ëmbëlsi ose pendim dërrmues në ndonjë fjalë të lutjes tënde, ndalo në atë,
sepse atëherë po bashkëlutet me ty ëngjëlli ynë mbrojtës.
Mos u lut me guxim, edhe sikur të kesh pastërti. Përkundrazi afroju me përulësi të
shumtë dhe kështu do të fitosh më shumë guxim.
Edhe sikur të jesh ngjitur në të tërë shkallën e virtyteve, edhe atëherë të lutesh për
faljen e mëkatave të tua, duke dëgjuar Pavlin që thotë me zë të lartë: “Unë jam i pari i
mëkatarëve” (1 Tim.1:15).
Ushqimet i bëjnë me vaj dhe kripë. Edhe lutjes i japin krahë jeta e e urtësisë dhe e
dëlirësisë si dhe lotët.
Letë veshësh mirë butësinë dhe të moszemëruarit, atëherë nuk do të lodhesh shumë që
të çlirohesh mendjen nga robëria.
Dersa të fitojmë lutjen aktive, do të ngjajmë me ata që mësojnë në fillim foshnjat e tyre
për të ecur.
Të dendësosh që ta lartësosh ose më saktë të përmbledhës mendimin tënd brenda
fjalëve të lutjeve. Dhe nëse për shkak të gjendjes sate foshnjërore, dobësohet dhe
largohet, përmblidhe përsëri. Sepse veçantia e mendjes është të jetë i paqëndrueshëm
dhe veçantia e Perëndisë është të mundë t’i stabilizojë të gjitha.
Nëse përpiqesh vazhdimisht dhe me mënyrë të vendosur, atëherë do të të vizitojë Ty Ai
që vendos kufij detit të mendjes dhe gjatë orës së lutjes sate ka për të të thënë: “Derisa
ky të vijë dhe të mos largohet” (Jov lh 11).
Është e pamundur që ta detyrojë dikush një frymë (si mendjen). Por kur shfaqet Krijuesi
i frymës, të gjitha nënshtrohen.
Nëse e pe qartë ndonjëherë Diellin, (pra Krishtin), atëherë do t’ia dalësh mbanë edhe që
të flasësh me atë siç duhet. Përndryshe, si do të flasësh me dikë që nuk e ke parë?
Fillimi i lutjes është të dëbohen sulmet armike në fillim të tyre, me një fjalë të vendosur.
Mesi është të qëndrojë mendja në fjalët dhe në kuptimet e lutjes. Dhe në fund, të
rrëmbehet mendja drejt Zotit.
Tjetër është ngazëllimi që provojnë murgjit e manastirit komunitar në lutjen e tyre dhe
tjetër është ai i hesikastëve. Se ndoshta i pari mund të influencohet disi nga lavdia e
kotë kurse lutja e dytë është e mbushur me përulësi.
Nëse e ushtron mendjen sa herë të mos largohet, atëherë gjatë orës së tryezës do të
gjendet pranë teje. Por nëse e bën zakon të vijë vërdallë lirisht, kurrë nuk do t’ia dalë
mbanë të qëndrojë pranë teje.
Punëtori i madh i lutjes së madhe dhe të përsosur (pra apostull Pavli) thotë: “Dua të
them pesë fjalë që të kuptohem” etj (1Kor 14:19), që janë të pakuptueshme për
fillestarët dhe foshnjat. Prandaj edhe ne si të papërsosur, përveç cilësisë, kemi nevojë
edhe për sasinë e lutjes. Nga ana tjetër kjo e dytë është shkaktare e së parës. “Perëndia-
thotë Shkrimi- i jep lutje të pastër atij që lutet, qoftë edhe në mënyrë të ndotur, por pa e
llogaritur mundimin dhe dhimbjen” (shih. 1 Mbret. 2:9).
Tjetër gjë është ndotja e lutjes dhe tjetër zhdukja dhe tjetër vjedhja dhe tjetër momos.
Ndotja është është të qëndrosh përballë Perëndisë dhe të kesh mendime të turpshme.
Zhdukja është të robërohet mendja jote nga përkujdesje të kota. Vjedhja është të bjerë
mendja në mënyrë të pandjeshme nëpër rrëmbime. Dhe momos është çdo lloj tundimi
që vjen të na prekë në çastin e lutjes.
Kur nuk jemi vetëm gjatë orës së lutjes, atëherë le të marrim qëndrimin lutës të
përshtatshëm vetëm së brendshmi. Por kur të mungojnë ata që do të na lavdëronin,
atëherë le të përshtasim siç i ka hije edhe qëndrimin tonë të jashtëm. Sepse edhe tek të
papërsosurit, shumë herë mendja përshtate me qëndrimin e trupit.
Sigurisht të gjithë, por më shumë ata që shkojnë tek mbreti për të kërkuar faljen e
fajeve të tyre, kanë nevojë për qëndrim të thellë dërrmues.
Nëse ndodhemi ende në dhomën e burgimit, le të dëgjojmë fjalët e ëngjëllit që i drejtoi
Petros: “Mbath këmbët e durimit, largo prej teje vullnetet e tua dhe kështu i zhveshur
afroju dhe lutjuju Zotit, duke kërkuar vetëm vullnetin e Tij” (shih Veprat 12:8) dhe do ta
fitosh atëherë Perëndinë, i cili do të mbajë shpirtin tënd dhe do të të qeverisë pa rrezik.
Pasi të ngrihesh nga dashuria për gjërat e botës dhe dëshira trupore, hidh tej teje
përkujdesjet, zhvishu nga mendimet, moho trupin ( dhe atëherë lutu). Sepse lutja nuk
është asgjë tjetër veçse të qënurit i huaj nga bota e dukshme dhe e padukshme.
Perëndia “çfarë ka për mua në qiell” dhe “çfarë tjetër përveç teje desha përmbi dhe?”
(Ps. Ob 25). Asgjë! Përveç të ngulitem sa herë tek ti pa u shpërqëndruar me anë të
lutjes. Disa jetojnë me dëshirën e pasurisë, të tjerë me atë të lavdisë dhe të tjerë për të
pasur diçka tjetër. “Për mua është mirë të ngjitem pas Perëndisë, ta vë tek ai shpresën
papasionshmërisë sime” (shih Ps. Ob 28).
Besimi i dha krahë lutjes. Pa këtë lutja nuk mund të fluturojë në qiell.
Sa nga ne jemi të pasionshëm, le të lusim për këtë me këmbëngulje Zotin, sepse të
gjithë të papasionshmit nga pasionshmëria ecën dhe arritën në papasionshmëri.
Megjithëse si Perëndi që është nuk e ka frikë Perëndinë “Gjykatësi’ (shih Llk. 18:2),
përsëri, meqë e bezdis vejusha, pra shpirti që u bë vejan prej tij me mëkatet dhe rëniet e
tij, do ta shpagojë dhe do ta shpëtojë nga akuzuesi i tij, pra nga trupi dhe nga armiqtë e
tij demonët.
Perëndia, ekonomi ynë i mirë, mirënjohësit i tërheq në dashurinë e Tij me plotësimin e
shpejtë të kërkesës së ty. Ndërsa shpirtrat mosmirënjohës dhe të ngjashëm me qentë i
detyron të qëndrojnë pranë tij duke u lutur, të uritur dhe të etur për kërkesën e tyre. Se
qeni mosmirënjohës, sapo të marrë copën e bukës, largohet sakaq prej atij që i dha.
Të mos thuash se edhe pse u lute për shumë kohë, nuk arrite gjë, sepse ke fituar
tashmë diçka. Me të vërtetë, çfarë gjëje më e lartë ekziston se sa të ngjitesh pas Zotit
dhe nga qëndrimi i vazhdueshëm në këtë lidhje?
Nuk ka frikë më shumë i dënuari nga vendimi i ndëshkimit të tij, nga sa ka frikë punëtori
i lutjes qëndrimin e tij në orën e lutjes. Prandaj, nëse është i urtë dhe i zgjuar, me
kujtimin e kësaj ore do të mund të neverisë çdo lloj talljeje, zemërate, shqetësimi,
hidhërimi, ngopjeje, mendimi dhe tundimi.
Ta parapërgatisësh veten me lutjen e pandërprerë të brendshme, që të mund të
qëndrosh të lutesh dhe kështu shpejt do të përparosh (në lutje).
Pashë disa të shkëlqejnë në bindjen e tyre dhe të mos tregohen neglizhentë për kujtimin
e Perëndisë, aq sa e kishin këtë të mundur. Dhe sapo qëndruan për t’u lutur, u pushtuan
shpejt në mendje e tye, u përqëndruan në vetvete dhe derdhën lotë si lumë. Dhe kjo
sepse ishin të parapërgatitur prej bindjes së lumur.
Në psalmodinë që bëhet me shumë vetë vijojnë robërimet e mendjes dhe
shpërqëndrimet. Por në lutjen që bëhet më vete, këto gjëra nuk vihen re. Por këtë e
lufton acedia, mungesa e dëshirës për shpëtim, kurse të parën e ndihmon gatishmëria.
Dashurinë e ushtarit për mbretin e tij, e tregoi ora e luftës. Dhe dashurinë e murgut për
Perëndinë, e provoi koha dhe mënyra e lutjes. Gjendjen tënde shpirtërore do ta zbulojë
lutja jote. Nga ana tjetër, theologët e karakterizuan lutjen si pasqyrën e murgut.
Ai që merret me diçka dhe e vazhdon, ndërsa ra ora e lutjes, ky tallet nga demonët. Se
këtë duan hajdutët, që në çdo çast të na përvjedhin kohën e lutjes sonë.
Mos moho të lutesh për ndonjë shpirt që e ka kërkuar, qoftë edhe nëse nuk ke lutje
frytdhënëse. Sepse besimi i atij që kërkoi lutjen, shpëtoi shumë herë edhe atë që u lut e
madje me dërrmin zemre. Mos u kreno, nëse lutesh për të tjerë dhe të dëgjohet lutja,
sepse besimi i tyre veproi, që të dëgjohet lutja jote.
Çdo nxënës do të merret në provim prej mësuesit të tij përdita në mësimet që i janë
mësuar. Dhe nga çdo mendje ka për t’u kërkuar, e kjo me të drejtë, të shfaqë në çdo
lutje të tijën atë fuqi që e mori nga Perëndia. Prandaj le të kemi kujdes.
Kur të lutesh me vëmendje dhe kujdes, atëherë shpejt do të luftohesh nga pasioni i
zemërimit, sepse kështu është plani i demonëve. Çdo virtyt, por mbi të gjitha lutjen, le
ta punojmë sa herë me shumë kuptim. Dhe atëherë shpirti do të lutet me kuptim, kur të
mposhtë inatin.
Sa fitojmë me shumë përgjërata dhe për shumë kohë, këto janë të përhershme. Ai që
fitoi Zotin përbrenda tij, nuk i rregullon më fjalët e tij dhe planin e lutjes, sepse atëherë
“fryma ndërmjeton për atë psherëtima të pathëna me fjalë” (Rom.8:26).
Të mos pranosh në lutjen tënde asnjë ikonë të dukshme dhe fantazi, që të mos
(mashtrohesh) dhe të mos çmendesh.
Për çdo kërkesë njoftimi shfaqet në lutje. Njoftimi është lehtësimi nga dyshimi. Njoftim
është shfaqja e vërtetë dhe e sigurt e një gjëje të panjohur.
Të bëhesh jashtë mase i mëshirshëm dhe i dhimbshur, ti që kultivon lutjen. Se me lutjen
murgjit “marrin njëqind fish” në jetën e tanishme. Dhe pasojën e fjalës së ungjillit (pra
“jetë të përjetshme do të marrin si trashëgimi”) (Matth.19:29), do ta shijojnë në jetën
që vjen.
Erdhi zjarri (i dashurisë hyjnore) brenda zemrës dhe e ngjalli lutjen. Pasi të ngjallet lutja
dhe të ngrihet në qiell, ndodhi në dhomën e lartë të shpirtit, zbritja e zjarrit (e Shpirtit të
Shenjtë).
Disa pohojnë se lutja është më e lartë se kujtimi i vdekjes. Por unë di të himnoj në
mënyrë të barabartë të dy esencat e një hipostaze.
Kali i aftë zakonisht ndërs nis të vrapojë, nxehet dhe duke ecur e rrit shpejtësinë e ejes
së tij. Me rrugë nënkuptoj himnodhinë dhe si kalë mendjen burrërore, e cila
“.................” (Jov. 39:25) dhe bëhet gati për betejë dhe sa herë tregohet e pamposhtur.
Është e rëndë të rrëmbesh ujin nga goja e të eturit. Por më e rëndë është të
ndërpresësh një shpirt që lutet me pendim dërrmues nga lutja e tij e shumëdëshiruar,
para se ai ta përfundojë atë.
Mos u largo nga lutja jote, para se të shikosh të reshtin, sipas ekonomisë së Perëndisë,
flaka (e hirit) dhe uji (i lotëve). Se mos ndoshta nuk do të jepet përsëri përgjatë tërë
jetës tënde një rast i tillë për faljen e mëkateve të tua. Ai që shijoi hirin e lutjes, ndodhi
shpeshherë që nga një fjalë (e pakujdesshme) që tha të ndotë mendjen e tij dhe kështu
sapo u ngrit për t’u lutur nuk e gjeti të dëshiruarën si zakonisht.
Tjetër gjë është të mbikqyrësh shpesh zemrën tënde dhe tjetër të jesh mbikqyrësi (pra
të bësh detyrën e episkopit) mbi atë. Në rastin e parë mendja ngjan me një zotëri,
ndërsa tek i dyti me kryeprift, i cili i ofron Krishtit blatime të logjikshme. Dhe siç thotë
dikush që mori titullin e theologut, zjarri i Shenjtë dhe i Përmbiqiellshëm (pra Shpirti i
Shenjtë), të parët i viziton si flakë dhe i djeg, sepse kanë ende nevojë për pastrim, kurse
të dytët si dritë dhe i ndriçon, sepse mbërritën në masën e përsosmërisë.
I njëjti Shpirt i Shenjtë quhet edhe “zjarr që të konsumon” (Hebr. 13:29) dhe “dritë që
ndriçon” (shih 2Kor. 4:6). Prandaj edhe disa kur dalin nga lutjam është sikur të dalin prej
një furre të ndezur, duke ndjerë njëkohësisht edhe një lehtësim dhe një pastrim nga
ndotja dhe barra e mëkatit. Dhe të tjerë përsëri, ndjehen sikur të jenë ndriçuar me dritë
dhe sikur të kenë veshur rrobën e dyfishtë të përulësisë dhe të ngazëllimit. Sa dalin nga
lutja e tyre pa ndjerë asnjërën nga këto dy energji, ata luten jo në mënyrë shpirtërore,
por trupore, për të mos thënë në mënyrë judaike. Sepse nëse një trup njerëzor që prek
tjetrin pëson një farë ndikimi dhe ndryshimi, si mund të mos provojë ndikim dhe
ndryshim ai që me duar të pastra prek (me anë të lutjes dhe soditjes së Perëndisë)
“trupin” e Perëndisë?
Mbreti ynë i tërë mirë, si edhe mbreti tokësor, ofron dhuratat e tij tek ushtarët e tij,
herë vetë, herë me një mik të tijin, herë me një shërbëtor të tijin dhe herë të tjera me
mënyra të panjohura. Por edhe sipas veshjes së përulësisë, që mban veshur çdo njeri.
Tek mbreti tokësor është i neveritshëm ai që paraqitet përpara tij dhe e kthen fytyrën
vazhdimisht duke folur me armiqtë e mbretit. Në mënyrë të ngjasme është i
neveritshëm për Zotin ai që, ndërsa lutet, pranon mendime të papastra.
Kur të shikosh qenin të vijë ( që të të shkëpusë me ndonjë shkak nga lutja) gjuaje me
armën. Dhe sa herë që leh me pafytyrësi, mos u tërhiq.
Të kërkosh me lotë dhe zi. Të kërkosh me bindje. Të trokasësh me durim. Sepse “ai që
kërkon merr dhe ai që kërkon gjen dhe atij që troket i hapet” (LLk. 11:10). Por ki kujdes
se mos lutesh pa vëmendjen e kërkuar për ndonjë grua dhe të vjedh djalli nga e djathta.
(Kur të lutesh), mos dëshiro të rrëfesh mëkatet e tua trupore me hollësi dhe siç
ndodhën realisht, që të mos bëhesh edhe ti vetë minuesi dhe i rrezikshëm për veten
tënde.
Koha e lutjes le të mos bëhet për ty çast për të menduar gjëra të rëndësishme dhe të
nevojshme, qofshin këto edhe shpirtërore. Përndryshe lejove dhe të vodhën gjënë më të
vyer.
Ai që mban në duart e tij shkopoin e lutjes, nuk bëhet fjalë të pengohet dhe të bjerë. Por
edhe nëse ndodh kështu, nuk ka për të rënë për fare. Se lutja është një tiran
shpresëmirë i Perëndisë. Dobinë që vjen nga lutja mund ta pengojmë nga pengesat që
na sjellin demonët gjatë orës së Shërbesave. Frytin e lutjes prej disfatës së armikut, siç
thotë edhe psalmisti: “Në këtë e mora vesh se më doje, ngaqë nuk u gëzua armiku im
për mua” (Ps. M 12) gjatë kohës së lutjes. Gjithashtu thotë: “Thirra me tërë zemrën
time” (shih Ps.rih 145), pra edhe me gojën time, edhe me frymën time, edhe me shpirtin
tim, sepse aty ku ndodhen të përqëndruar këto dy të fundit (fryma dhe shpirti), atje në
mes tyre ndodhet edhe Perëndia (shih Matth. 18:20).
As cilësitë trupore, por edhe as ato shpirtërore janë të ngjashme tek të gjithë. Dhe për
këto në disa duket më e përshtatshme psalmodia e shkurtër dhe tek të tjera ajo më e
gjatë. Edhe të parët mbështesin mendimin se kështu luftojnë robërimin e mendjes së
tyre, ndërsa të dytët padijen e tyre.
Nëse lutesh pareshtur tek Mbreti kundër armiqve tënd, sa herë që vijnë për të të
ngacmuar, ki guxim dhe nuk do të lodhesh shumë. Sepse ata vetë do të largohen prej
teje shpejt, meqë nuk duan të pashenjtët të sikojnë të kurorëzohesh duke luftuar
kundër tyre me anë të lutjes. Për më tepër kanë për t’u larguar edhe pse lutja do t’i
kamzhikojë si zjarr.
Trego tërë burrërinë tënde dhe gatishmërinë (kur lutesh) dhe do të kesh vetë Perëndinë
mësues në lutjen tënde.
Nuk mund të mësojmë se si të shikojmë, meqë këtë e mësojmë vetë prej natyrës sonë.
Ngjashmërisht nuk mund të njohim me mësimet e tjetrit bukurinë e lutjes. Se lutja ka
Perëndinë si mësues të sajën “atë që i mëson njeriut dijen dhe i jepen lutjen atij që lutet
dhe që i bekon të drejtët me vite”. (Ps. ...... Mbret. 2:9). Amin

FJALA E NJËZET E NËNTË

Mbi papasionshmërinë
(Për qiellin e përmbidheshëm, papasionshmërinë hyjimituese dhe përsosmërinë dhe
ngjalljen e shpirtit, para ngalljes së përbashkët)

Ja ku edhe ne që gjendemi në gropën e thellë të mosdijes dhe zonat e errëta të

pasioneve dhe në hijen e kësaj vdekjeje të trupit, po ndërmarrim me guxim të tepruar të
filozofojmë për qiellin e përmbidheshëm, (pra për papasionshmërinë). Kupola e qiellit ka
sigurisht si bukuri të sajën yjet, por papasionshmëria ka si stolisje virtytet. Të paktën unë
mendoj se papasionshmëria nuk është asgjë tjetër përveçse “qielli i përzemërt i
mendjes”, që i llogarit si lojra djallëzitë e demonëve.
Është dhe shquhet me të vërtetë si i papasionshëm ai që e bëri të paprisshëm mishin e
tij, që e lartësoi mendjen përmbi krijesën e dukshme dhe ia nënshtroi atij të gjitha
shqisat, që e paraqiti shpirtin e përpara faqes së Zotit dhe që përparon pareshtur dhe i
afrohet Zotit duke i shërbyer me zell përmbinjerëzor. Përsëri disa e përcaktojnë
papasionshmërinë si ngjallje të shpirtit para se të bëhet ngjallja e trupit. Dhe të tjerë si
njohje të përsosur të Perëndisë, e dytë për nga rradha, pas njohjes që kanë ëngjëjt.
Pra kjo papapasionshmëri, “e përsosura e të përsosurve të përsosmërisë që s’ka fund” si
më shpjegoi dikush që e kishte provuar, aq shumë që e dëlirëson mendjen dhe e
rrëmben nga materialet, saqë pjesa më e madhe e jetës së tij, sigurisht pas mbërritjes
në limanin qiellor të qetësisë, e jeton sikur të ndodhet në qiell dhe lartësohet në
ekstazë në soditje qiellore. Për këtë gjë flet edhe psalmisti me shumë aftësi, sepse e
kishte jetuar: “Se të fortit e Perëndisë, mbi dhenë fort u fuqizuan”. (Ps.........). Siç të tillë
njohim atë asketin egjiptas, i cili nuk i linte për shumë kohë duart e tij të shtrira në lutje,
kur lutej bashkë me të tjerë.
Ka të papasionshëm, por ka dhe më të papasionshëm se sa i papasionshmi. I pari ka
neveri me urretje fort të madhe të ligën, kurse i dyti është i pangopur me pasurinë e
virtyteve. Dhe dëlirësia papasionshmëri quhet, dhe kjo shumë natyrshëm, sepse është
parathënia e paprishjes të atyre që prishen.
Papasionshmëri shfaqi ai që tha: “mendjen e Zotit kam” (shih 1Kor. 2:16).
Papasionshmëri shfaqi ai egjiptiani i cili tha se nuk e kam frikë Zotin. Papasionshmëri
shfaqi ai që u lut që t’i ktheheshin përsëri pasionet. Cili u denjësua që të ketë kaq shumë
papasionshmëri përpara shkëlqimit të jetës së ardhshme sa i siriani”? Se nëse i famshmi
midis profetëve Davidi i thoshte Zotit: “resht hidhërimin tim, që të lehtësohem”
(Ps..................), ky atlet sirian i Perëndisë thoshte: “Ndaloi valët e hirit Tënd”.
Papasionshmëri ka shpirti që u njehsua aq shumë me virtytet njësoj si t pasionshmit me
kënaqësitë.
Nëse kufiri i grykësisë është, ta detyrojë dikush veten e tij për të ngrënë edhe pa pasur
oreks, atëherë caku i vetëpërmbajtjes është që edhe kur ka etje, ta përmbajë natyrën e
tij, edhe pse nuk është fajtore për diçka.
Nëse caku i epshit është eksitimi maniak edhe ndaj kafshëve të pamend dhe objekteve
të pashpirt, atëherë kufiri i dëlirësisë është t’i ndiejë dikush të gjitha dhe të sillet me ato
sikur të jenë të pashpirt.
Nëse caku i dashurisë për paranë është të mos reshtë dikush dhe të mos ngopet kurrë së
mbledhur para, atëherë edhe caku i papronësisë është që dikush të mos i vijë keq as për
trupin e tij.
Nëse caku i mungesës së dëshirës për shpëtim është të mos ketë dikush durim ndërsa
është tërësisht komod, atëherë caku i durimit është të jetojë dikush në hidhërim dhe të
mendojë se është në komoditet.
Nëse deti i zemërimit është të bëhet dikush bishë edhe kur është vetëm, atëherë deti i
durimit është të jetë në mënyrë të ngjashme i qetë dhe në mungesë dhe në prani të atij
që fyen.
Nëse lartësia e lavdisë së kotë është të tregojë dikush sjellje të sajuar enkas për tu
dukur edhe kur është i vetëm, atëherë me siguri që karakteristikë njohëse e mospasjes
së lavdisë së kotë është të mos vidhet fare mendimi në praninë e atyre që e lavdërojnë.
Nëse veçoria njohëse e humbjes, pra e krenarisë, është të ndjejë dikush të mbajtur me
të madh edhe kur ka një dukje të përulur së jashtmi, atëherë prova e përulësisë
shpëtimtarre është të ketë dikush mendje të përulur edhe në arritjet dhe sukseset e
mëdha.
Nëse prova e pasionshmërisë së përsosur është që dikush të lëshojë pe në gjithçka që
demonët i sugjerojnë, atëherë unë e quaj si veçori njohëse të papasionshmërisë të
mundet dikush të thotë pastër: “Nuk e njihja mëkatarin të më vinë pranë” (Ps.......). as si
erdhi dhe as përse iku; përkundrazi ndjej pandjeshmëri të plotë për të gjitha këto, jam i
tëri i bashkuar me Perëndinë dhe gjithnjë do të jem.
Ai që u denjësua për këtë gjendje, ndërkohë që ndodhet ende në mishin e tij, ka si
banor të tijin Perëndinë, i cili e qeveris në të gjitha fjalët, veprat dhe mendimet. Kështu
dëgjon përbrenda tij si një zë tjetër zërin e vullnetit të Perëndisë që e kupton me një
ndriçim të brendshëm dhe bëhet më i lartë se çdo lloj mësimi njerëzor. Thotë edhe “kur
do të vij dhe do të shikoj fytyrën e Perëndisë?”. (Ps...). Se nuk duroj dot më shumë
energjinë e kësaj dëshire, por kërkoj bukurinë e pavdekshme që më ka dhënë para se të
vishja këtë trup prej balte (siç u katandis pas shkeljes). Por përse duhet të flasim shumë
gjëra? I papasionshmi “nuk jeton ai, por Krishti jeton tek ai (Gal.2:20), siç thotë ai që
luftoi betejën e mirë dhe e mbaroi rrugën dhe ruajti besimin, (pra apostull Pavli).
Kurora e mbretit nuk përbëhet vetëm nga një gur i çmuar. As papasionshmëria nuk
është e përsosur, nëse neglizhojmë qoftë edhe një virtyt të vetëm.
Si papasionshmëri të kuptosh pallain qiellor të Mbretit të përmbiqiellshëm. Si “shumë
banesa”(Joan. 14:2), banesat që ndodhen brenda qytetit. Dhe si mur të këtij Jerusalemi
qiellor ndjesën e rënieve.
Le të vrapojmë o vëllezër, le të vrapojmë për të arritur të hyjmë në nusëroren e pallatit.
Nëse ndodh që për shkak të një barre apo të ndonjë zakoni të keq, apo qoftë nga ecja e
ngadaltë, u vonuam- kjo është fatkeqësia jonë e madhe!- të paktën le të arrijmë ndonjë
banesë rreth nusërores. Nëse këmbët tona janë dobësuar dhe s’kanë më fuqi, le të
mbërrijmë me ndonjë mënyrë qoftë edhe brenda murit. Se ai që nuk do të futet brenda
murit ose ndoshta që të nuk do ta kapërcejë para vdekjes së tij, do të ngelet jashtë, në
zonën e vetmisë (të demonëve dhe të pasioneve). Prandaj edhe dikush thoshte në lutjen
e tij “në Perëndinë tim do të kapërcej mure” (Ps........). Dhe dikush tjetër në emër të
Perëndisë, thoshte: “A nuk janë mëkatet tuaja që na ndajnë në mes mua dhe ju (Is........).
Le të gremisim o të shtrenjtët e mi, “murin e ndërmjetim të gardhit” (Efes.2:14), të cilin
keq e ndërtuam me mosbindjen tonë. Le të marrim nga këtu shlyerjen e mëkateve,
sepse në hadh nuk ka asnjë të mund të na lehtësojë nga mëkatet.
“Le të mundohemi” (le të lemë të tjerët dhe le t’i përkushtojmë kohë), nga tani dhe
tutje (që të fitojmë papasionshmërinë). Nga ana tjetër jemi karakterizuar si skolastikë.
Nuk mundet dikush të tregohet neglizhent dhe të nxjerrë si shkas qoftë rëniet e tij, qoftë
rrethanat, qoftë barrat “sepse ata që morën Zotin- nëpërmjet banjës së rilindjes- u dha
pushtetin të bëhen bij të Perëndisë” (Joan.1:12), dhe u tha: Të mendoni, të qetësohemi
dhe të mësoni se unë jam Perëndia dhe se unë jam Papasionshmëria” (shih Ps.........).
Këtij Perëndie i takon lavdia në jetë të jetëve. Amin.
Lartëson nga dheu në qiell mendjen e vobekt dhe e ngre nga plehu i pasioneve njeriun e
varfër papasionshmëria e lumur. Ndërsa dashuria e tërëhimnueshme e denjëson të ulet
bashkë me ëngjëjt arkondë, me të parët e popullit të Zotit.

FJALA E TRIDHJETË
Mbi dashurinë, shpresën dhe besimin
(Për lidhjen e trinisë së virtytshme të virtyteve, të dashurisë, të shpresës dhe të besimit)
1. Tani pra, pas të gjitha të mëparshmeve- ngelen të tria këto- të cilat shtrëngojnë dhe e
ruajnë lidhjen e të gjithave- besimi, shpresa, dashuria, por më e madhja nga të gjitha
është dashuria” (shih 1Kor. 13:13), sepse edhe Perëndia dashuri quhet (shih 1Jn 4:16).
Por unë njërën e shikoj si rreze, tjetrën si dritë dhe të tretën si një disk diellor dhe të
gjitha si bashku si një reflektim të shndritshëm dhe si një shkëlqim të vetëm. Njëra
besimi, mund të kryejë gjithçka. Tjetra, shprsa, i rrethon me mëshirën e Perëndisë dhe
nuk e turpëron atë që shpreson. Dhe e treta, dashuria, nuk bie kurrë nga lartësia e saj,
as ndalon së vrapuari dhe as i lejon atij që plagosi me shigjetat e saj të qetësohet “prej
manisë së lumur” që i shkaktoi.
2. Ai që do të flasë për dashurinë është sikur të ndërmarrë që të flasë për vetë
Perëndinë. Por zhvillimi i fjalës për Perëndinë ëshë gjë jo e sigurt dhe e rrezikshme për
ata që nuk janë të kujdesshëm. Për dashurinë dinë të flasin ëngjëjt, por edhe ata sipas
shkallës së ndriçimit hyjnor të tyre. Dashuri është Perëndia dhe kush përpiqet të japë
përcaktim të Perëndisë ngjason me të verbrin që mat në humnerën e detrave kokrrizat e
rërës.
3. Dashuria për nga cilësia e saj është ngjashmëri me Perëndinë, sigurisht sa kjo është e
mundur për njerëzit. Sa i takon energjisë së saj, dehje e shpirtit. Sa i takon cilësive të saj,
burim besimi, pafundje e zemërgjerësisë, det i përulësisë.
4. Kryesisht dashuria është mospranim i çdo mendimi armiqësor dhe kundërshtar,
përderisa “dashuria” nuk mendon të ligën (1Kor.13:5). Dashuria dhe papasionshmëria
dhe birësimi ndryshojnë vetëm nga emërtimi. Si njehsohet energjia me dritën, me zjarin
dhe me flakën, kështu mendon se ndodhe edhe me këto. Aq sa mungon dashuria, aq
edhe frikë ekziston. Se ai që nuk ka frikë ose është i mbushur me dashuri ose është
shpirtërisht i vdekur.
5. Nuk është e pahijshme nëse përdorim shembuj nga gjërat njerëzore për dëshirën, për
frikën, për zellin, për kujdesjen, për punën dhe dashurinë për Perëndinë.
I lumur është ai që fitoi një dëshirë të tillë për Perëndinë, si ai njeri që ka dashuri të
papërmbajtur për të dashurën e tij.
I lumur është ai që tregoi kaq shumë përpikmëri dhe përkujdesje për gjërat shpirtërore,
sa shërbëtorët mirënjohës ndaj zotit të tyre.
I lumur është ai që tregoi kaq shumë zell për virtytet sa bashkëshortët që tregohen të
kujdesshëm me xhelozi për gratë e tyre.
I lumur është ai që në orën e lutjes qëndron përpara Zotit si shërbëtori përpara Mbretit.
I lumur është ai që përpiqet vazhdimisht të kujdeset dhe të prehë Zotin njësoj sikur bëri
atëherë kur rastisi të përkujdesej dhe të prehte njerëz (të nderuar).
Nuk është e lidhur aq shumë nëna me fëmijën që i jep gji, sa është biri i dashurisë me
Zotin.
6. I dashuruari i vërtetë sjell sa her ënë mendje fytyrën e personit të dashur për atë dhe
e përqafon fshehtazi me kënaqësi. Ai kurrë, as edhe në gjumin e tij nuk mund të
qetësohet por edhe aty shikon fytyrën e dëshiruar dhe bashkëbisedon me atë. Kështu
ndodh edhe me ata që edhe pse kanë trup janë të patruptë ( dhe ushtrojnë dashurinë
shpirtërore).
7. Dikush që u godit nga kjo shigjetë, thoshte për veten e tij- gjë që më bën të admiroj- :
“Unë fle për hir të nevojës së natyrës, kurse zemra ime qëndron zgjuar” për shkak të
dashurisë së madhe (shih Kënga. 5:2).
8. Duhet të shënosh edhe këtë, o mik i përkushtuar, se pasi shpirti si një dre tjetër të
shkatërrojë zvarranikët helmues të pasioneve, atëherë “do të dëshirojë dhe do të
mëngojë për Zotin” (shih Ps......). sepse plagoset si me helm prej zjarrit të dashurisë.
9. Ajo që shkakton urija është diçka që nuk duhet dhe nuk shfaqet. Por ajo që shkakton
uria është diçka e prekshme dhe e dukshme që e bën të qartë tek të tjerë përflakjen e
brendshme. Prandaj dhe ai që dëshiroi Perëndinë, thoshte: “Shpirti pati etje për
Perëndinë, e fortë, të gjallë” (Ps.....3).
10. Nëse personi që e duam me të vërtetë na ndryshon krejtësisht me praninë e tij dhe
na bën të jemi të gëzuar dhe fytyrëçelur dhe pa hidhërim, çfarë do të na shkaktojë
pamja e fytyrës së Zotit, kur viziton mistikisht shpirtin e pastër?
11. Frika kur depërton me të vërtetë brenda një shpirti, i shkrin dhe i gllabëron pasionet
e ndotura të mishit: “Gozhdoje me frikën tënde, mishrat e mia” na thotë psalmisti në
lidhje me këtë (Ps.....). Ndërsa dashuria e shenjtë, disa e ka zakon t’i tresë, siç tha i urti:
“Na plagose ne, na plagose në zemër” (Kënga 4:9). Të tjerë i bën në disa raste të
ngazëllohen dhe të shkëlqejnë nga gëzimi, siç thotë Shkrimi: “Tek ai shpresoi zemra ime
dhe u ndihmova dhe lulëzoi mishi im” (Ps...... 7). Dhe “Fytyra e zemrës së ngazëlluar,
shkëlqen” (Proverbat 15:13).
Pra kur i tërë njeriu të shkrihet disi me dashurinë e Perëndisë, atëherë edhe së jashtmi
në trupin e tij si në pasqyrë tregon shkëlqimin e brendshëm të shpirtit. Në këtë mënyrë
u lavdërua dhe ai që pa Perëndinë, Moisiu. Të gjithë sa fituan këtë shkallë të barabartë
me ëngjëjt, harrojnë shumë herë ushqimin trupor. Dhe mendoj se nuk e dëshirojnë edhe
aq shpesh, gjë jo e pabesueshme, pasi ndodh që edhe dashuria jo sipas Perëndisë të
presë shpeshherë dëshirën për të ngrënë.
Ata që mbërritën në këtë paprishmëri të tillë mendoj se edhe trupi i tyre nuk sëmuret aq
lehtë. Sepse në njëfarë mënyrë u dlirësua dhe u bë i paprisshëm. Pra zjarri i dëlirësisë e
shuajti zjarrin e pasioneve dhe të sëmundjeve trupore. Mendoj se dhe ushqimi që hanë,
nuk u sjell asnjë kënaqësi. Sepse si damarët e nëndheshëm të ujit i vadisin mistikisht
rrënjët e bimëve, kështu edhe shpirtrat e këtyre njerëzve i ushqen mistikisht zjarri
qiellor.
12. Shtimi i frikës ëshë fillimi i dashurisë. Dhe fundi i dëlirësisë është parakushti i
theologjisë. Ai që e bashkoi krejtësisht shqisat e tij me Perëndinë, futet mistagogjikisht
në theologji nga vetë Perëndia. Por nëse shqisat nuk janë bashkuar me Perëndinë, është
e vështirë dhe e rrezikshme që të theologjizojë dikush.
13. Fjala e bashkëqenshme e Perëndisë Atë, te ai që do të banojë, do të falë dëlirësidhe
pastërti të plotë, duke e vdekur vdekjen (pra pasionet që e vdesin shpirtin). Pas kësaj
nekroze, nxënësi i Krishtit ndriçohet dhe bëhet njohës i theologjisë ( i dëliri e njeh të
Dëlirin), “përderisa Fjala e Zotit, pra Bii i Zotit dhe i Perëndisë, është i dëlirë dhe ngelet
në jetë të jetëve” (shiko Ps. 11:7. 18:10). Dhe kush nuk e njohu Perëndinë në këtë
mënyrë, flet rreth Perëndisë “në mënyrë stokastike”.
14. Dëlirësia e tregoi theolog nxënësin, i cili me dëlirësinë e tij u denjësua të predikojë
dhe të stabilizojë dogmat e Trinisë së Shenjtë.
15. Ai që do Zotin ka dashur më parë vëllain e tij. E dyta është sigurisht provë e së parës.
Ai që do të afërmin e tij, kurrë nuk do të pranojë njerëz që përflasin keq të tjerët. Do të
ikë larg prej tyre si nga zjarri. Ao që thotë se do Perëndinë dhe në të njëjtën kohë
zemërohet kundër vëllait të tij, ngjason me atë që vrapon në gjumë!
16. Fuqia e dashurisë është shpresa se me këtë presim shpërblimin e dashurisë. Shpresa
është “pasuria e pasurisë të pashprehshme me fjalë”, (pra pasuria e një pasurie që nuk
duket”. Shpresa është fitimi i thesarit para se të fitosh. Ajo është prehja dhe lehtësimi
nga dhimbjet. Kjo është dera e dashurisë. Kjo e vret dëshpërimin. Kjo ikonizon përpara
nesh gjërat që ndodhen larg. Mungesë shprese do të thotë zhdukje e dashurisë. Në këtë
janë të lidhura dhimbjet, në këtë janë të varura mundimet, këtë e rrethon përqark
mëshira e Perëndisë.
17. Murgu shpresëmirë është kasapi i mungesës së dëshirës për shpëtim, të cilën e
mposht me thikën e shpresës. Shpresa lind nga shija dhe përvoja e dhuratave të
Perëndisë. Se ai që nuk i ka shijuar, ka ngurrime. Shpresën e shkatërron inati, sepse siç
thotë Shkrimi i Shenjtë “shpresa nuk turpëron” (Rom.5:5), “ndërsa burri inatçor nuk ka
fisnikëri” (Fjalët e Urta 11:25).
18. Dashuria fal gëzimin e profecisë, dashuria fal fuqinë për të bërë mrekulli, dashuria
është abisi i shkëlqimit hyjnor, dashuria është burimi i zjarrit hyjnor- sa më shumë zjarr
që lëshon, aq më shumë e përflak atë që ka etje. Dashuria është qëndrimi dhe themeli i
ëngjëjve, pëprarimi në shekuj i të gjithë zgjedhurve të Perëndisë.
“Bëmë të ditur, ti o bukur në mes të virtyteve, ku i kullot delet e tua? Ku strehohesh
gjatë mesditës?”. (Kënga. 1:7). “Ndriçona ne, vaditja ne, udhëhiqna ne, mësona ne”.
Dëshirojmë të ngjitemi pranë teje. Sepse ti mbizotëron mbi të gjitha. Tani më plagose
zemrën dhe nuk mund të duroj dot flakën tënde. Prandaj edhe do të të himnoj dhe do
të ec përpara: Ti zotëron mbi fuqinë e detit, ti i zbut dhe e bën të jetë e vdekur trazirën e
valëve të tij. Ti përul dhe e hedh përtokë mendimin kryelartë. Me krahun tënd të fortë i
shpërndan armiqtë e tu (shih Ps................)dhe të dashurit e tu i shfaq si të pathyeshëm.
Dhe ngutem të mësoj se si të pa Jakovi në majë të shkallës. Dua të të pyes për këtë
ngjitje. Më thuaj si ishte mënyra se si ishin rregulluar shkallaret? Të atyre shkallareve që
vendosi në mendje dhe në zemër për t’i ngjitur i dashuri yt? (Shih Ps.................). kam
etje edhe që të mësoj, cili ishte numri i shkallareve dhe sa kohë nevojitej për të bërë
ngjitjen. Sepse mësuesi e ngjitjes (ëngjëjt), i bëri të ditur ai që të pa dhe luftoi me ty, por
që nuk deshi ose më saktë nuk ia doli mbanë të na ndriçojë për asgjë tjetër”.
Ajo- edhe pse e quaj më me vend ta thërras Ai- mbretëresha, sikur të përkulej prej
qiellit, thoshte në veshët e shpirtit tim:
“Nëse, o i dashur, nuk zgjidhesh prej trashësisë së trupit, nuk do të mundësh të njohësh
bukurinë e fytyrës sime. Shkalla le të të mësojë sintezën shpirtërore të virtyteve të
veçanta. Në majë të kësaj shkalle ndodhem unë e mbështetur, siç tha njohësi im i thellë
(apostull Pavli): “Tani ngelen këto të tria; besimi, shpresa, dashuria, por më e madhe nga
këto është dashuria” (1Kor.13:13).

KËSHILLË E SHKURTËR
Që u korrespondon atyre që u shtjelluan më lart)
Ngjituni, ngjituni vëllezërit e mi, duke dëshiruar me të gjithë zemrën ngjitjet, duke
dëgjuar atë që thotë: “Le të ngjitemi në malin e Zotit dhe në shtëpinë e Perëndisë sonë”
(Is.2:3), i cili “i bën këmbët tona të shpejta si të drerit dhe na ngjit në vende të larta”
(Ps.17:34), “që të fitojmë, duke e lavdëruar Atë” (Avak.3:19).
Ju lutem të vraponi së bashku me atë që thotë: “...............”. Të Krishtit që në moshën e
tij tridhjetëvjeçare si njeri u pagëzua dhe zotëronte shkallën e tridhjetë të shkallës
shpirtërore. (Le të përparojmë deri në shkallën e fundit të dashurisë, për të takuar
Perëndinë), përderisa Perëndia është sigurisht dashuri, të cilit i takon himni, të cilit i
tako fuqia dhe forca, në të cilin ekziston shkaku i çdo të mire dhe ka qenë dhe do të jetë
në jetë të pafundme, Amin.

Për Bariun
71. Cili vallë u bë një “ekonom” i tillë shpirtëror nga Perëndia, që të mos ketë vetë
nevojë për burimet e otëve të tij dhe për mundimet e tij dhe që t’ua ofrojë me bollëk
Perëndisë për pastrimin shpirtëror të të tjerëve?
72. Shpirtra, madje edhe trupa të ndotur dhe të papastër, mos resht kurrë së fërkuari
me sfungjer (dhe t’i pastrosh). Që të kërkohë me guxim nga Ai që na frymëzon të
luftojmë jo vetëm kurorat e tua por edhe të shpirtrave të tjerë.
73. Njoha të sëmurë që pastroi me besimin e tij sëmundjen e një të sëmuri tjetër. Këtë e
arriti duke lutur për atë Perëndinë me paturpësinë e lavdëruar dhe duke sakrifikuar
shpirtin e tij për hir të një shpirti tjetër, natyrisht duke pasur një mendje të përulur. Por
ai pas shërimit të tjetrit, ia doli mbanë edhe të shërojë veten. Po ashtu, njoha një tjetër
që bëri të njëjtën gjë, por me krenari. Ai dëgjoi (Zotin) ta qortojë, duke thënë: “mjek
shëro veten” (Llk.4:23).
74. Është diçka e mundshme që dikush të braktisë një të mirë falë një të mire më të
madhe. Siç bëri edhe ai që shmangu martirizimin jo nga frika, por për hir të atyre që
përftonin dobi dhe shpëtoheshin nga ai.
75. Ka edhe tjetër që të shpëtojë nderin e të afërmit e dorëzoi veten e tij, në çnderim.
Ai, edhe pse në sytë e shumë vetëve, duket si mëkatar dhe epshor, në realitet është “si
gënjeshtar, por i vërtetë” (2Kor. 6:8).
76. Nëse ai që ka fjalë dobie dhe nuk i transmeton me bollëk, nuk do të ngelet i
pandëshkuar, sa më shumë, o i dashuri im, rrezikojnë ata që munden dhe me zellin e
punëve të tyre të ndihmojnë edhe të munduarit, dhe të cilët megjithëkëto nuk tregojnë
gatishmëri për t’u munduar bashkë me ata?
77. Çliroji të tjerët ti që u çlirove nga Perëndia. Ti që u shpëtove, shpëtoi ata që çohen
drejt vdekjes dhe mos u bëj dorështrënguar të japësh shpërblimin e çlirimit për ata që
vriten prej demonëve. Kjo është arritja më e madhe e Perëndisë, më e lartë nga çdo
punë dhe teori tjetër njerëzore dhe ëngjëllore.
78. Si bashkëpunëtor të të patruptëve dhe të fuqive shpirtërore e bën veten e tij ai i cili
me pastërtinë e tij, që iu dha nga Perëndia, fërkon me sfungjer papastërtinë e të tjerëve
dhe i ofron Perëndisë Perëndisë, nga “të qortueshmet” dhurata “të paqortueshme”.
Sepse kjo është vepra e vazhdueshme e vetme e fuqive qiellore “të gjithë rreth tij të
sjellin dhurata” (Ps....) pra shpirtra.
79. Asgjë më tepër nuk tregon më shumë njeridashje dhe mirësi të Krijuesit tonë drejt
nesh, se sa fakti që braktisi të nëntëdhjetë e nëntë delet ër të kërkuar “atë që kishte
humbur”. Prandaj ki kujdes edhe ti, o fort i admirueshëm dhe tërë zellin tënd,
dashurinë, nxehtësinë, zellin dhe lutjen tënde tek Perëndia tregoji tek ai që është “më
shumë i humbur dhe i dërrmuar në zemër”. Sepse shpërblimet e mëdha gjenden tek
sëmundjet dhe plagët e rënda.
80. Le të shqyrtojmë dhe le të vemë re dhe të veprojmë sipas rastit. Jerondi nuk duhet
të japë të drejtën, për shkak të dobësisë së disa vëllezërve. Rastisi të shikoj një gjykatës
të urt të gjykojë dy vëllezër. Dhe fajtorin si më shumë të dobët e shpalli të pafajshëm,
kurse të pafajshim meqë ai ishte burrëor dhe të duruar e dënoi si fajtor. Këtë e bërë që
distanca midis tyre të mos shtohej me anë të drejtësisë. Por u tha veçan të dyve ato që
duhej dhe për më tepër atij që ishte shpirtërisht i sëmurë.
81. Fusha e gjelbërt është e përshtatshme për delet. Dhe mësimi dhe rikujtimi i vdekjes
është gjëja më e përshtatshme për çdo dele shpirtërore dhe ka fuqinë të shërojë prej
çdo lloj zgjebeje.
82. Kur inspekton dhe shqyrton burrërorët, t’i qortosh pa ndonjë farë ngaje përpara të
dobtëve, që me ilaçin e njërës palë të shërosh plagën e tjetrës dhe të mësosh të
paralizuarit që të bëhen të fortë.
83. Askund nuk shfaqet Perëndia të publikojë rrëfimin që dëgjoi. Dhe kjo, që të mos e
ndërpresë dhe të mos e vështirësojë me këtë zbulesë ata që rrëfehen dhe t’i bëjë të
bien kështu në mëkate të pashërueshme.
84. Edhe sikur të kemi dhuratën e parashikimit le të mos themi ne të parët gabimet e
fajtorëve. Por është më e udhës me fjalë të tërthorta t’i mësojmë dhe t’i nxisim që të
rrëfehen vetë. Sepse kështu me rrëfimin që do të na bëjnë, iu jepet falje e pasur. Dhe
pas rrëfimit, le t’u ofrojmë mundësinë të kenë më shumë guxim dhe marrëdhënie me ne
se sa kishin më parë. Se në këtë mënyrë përparojnë më shumë në besimin e mirë dhe në
dashurinë ndaj nesh. Për më tepër duhet t’u japim shembullin e një përulësie të
skajshme, por edhe t’i mësojmë të ndjejnë frikë (dhe respekt) ndaj nesh. Dhe në të
gjithë duhet të shfaqësh durim, përveç rastit të mosbindjes.
85. Ki kujdes se mos përulësia jote më e madhe se sa duhet, mbledh thëngjij të ndezur
mbi kryen e bijve të tu.
86. Shqyrto se mos shikosh pemë, të cilat në tokën tënde zenë me pa të drejtë vend,
ndërsa mund të jepnin fryte në një tjetër. Këto mos neglizho t’i këshillosh me dashuri që
të shkëputen prej arës sate dhe të mbillen diku gjetkë.
87. Ka raste që Jerondi mundet pa rrezik (të ndihmojë shpirtërisht dhe) të punojë
virtytin në vende të papërshtatshme, pra në njerëz që kanë më tepër mentalitet bote
dhe dëshirë epshore.
88. Le të shqyrtojë Jerondi me kujdes çdo dele që ka për ta pranuar në grigjën e tij.
Sepse Perëndia nuk ndalon të mos e pranojmë dhe ta largojmë atë që do të gjykonim si
të papërshtatshëm.
89. Nëse mjeku ka qetësinë e brendshme, atëherë nuk nevojitet edhe qetësia e jashtme,
që ta ketë si ndihmë në përkujdesjen ndaj të sëmurëve. Por nëse është i privuar nga e
para, atëherë le të përdorë të dytën.
90. Nuk ka dhuratë tjetër më të mirëpëlqyer për Perëndinë, se sa t’i ofrojmë shpirtra
logjikë nëpërmjet pendimit. E tërë bota nuk ka vlerë sa shpirti. Se ai (është i prisshëm)
dhe kalon, kurse shpirti edhe është, edhe ngelet i paprisshëm. Mos lumuro, o i lumur,
ata që oftojnë para, por ata që i përkushtojnë Krishtit dele logjike.
91. Ta bësh të paqortueshme dhe të pastër theroren me djegie të plotë që ofron. Sepse
përndryshe, nuk do të kesh kurrfarë dobie nga kjo sakrificë.
92. Ashtu si duhet ta kuptojmë fjalën e ungjillit, “duhej të dorëzohej shpirti i njeriut, or
mjerë për atë që do ta dorëzojë” (Mark.14:21), kështu ta kuptosh, nga ana e kundërt, se
“shumë duhet të shpëtonin- sigurisht aata që donin- por rrogë do të marrin ata,
nëpërmjet të cilëve pas Zotit u bë shpëtimi”.
93. Më shumë se gjithçka o mik, na nevojitet fuqi shpirtërore. Kështu që ata të cilët
ndërmarrim t’i fusim në Shenjtat e të Shenjtave dhe që vendosëm t’u tregojmë Krishtin i
cili ndodhet i shtrirë mbi tryezën e fshehtë dhe mistike, kur t’i shikojmë të mërzitur,
madje në prag të portës hyrëse, prej turmës (së tundimeve) që do t’i pengojë të hyjnë,
t’i kapim për dore si foshnja dhe t’i çlirojmë nga turma e këtyre mendimeve. Edhe nëse
disa prej tyre janë foshnja dhe të pafuqishëm, atëherë është e nevojshme t’i ngrejmë
dhe t’i mbajmë përmbi shpatullat tona, derisa të kalojnë nga dera e hyrjes me të vërtetë
të ngushtë. Sepse në këtë pikë haset zakonisht e tërë trysnia dhe hidhërimi mbytës. Për
këtë arsye edhe dikush thoshte për këtë “Ky mundim është përpara meje, derisa të hyj
në shenjtëroren e Perëndisë” (Ps......).
94. Folëm pak më parë, o atë i madh, për atin e madh dhe mësuesin, se sa shumë ishte
veshur me diturinë e epërme, ishte i pashtirur, qortues, i saktë, i zgjuar, tolerant, i
gëzuar në shpirt. Gjëja më e admirueshme tek ai ishte se i mësonte me më shumë
saktësi sa shikonte se dëshironin shpëtimin e tyre. Ata që i shikonte të kishin vullnet të
tyrin ose dëshirat e ngulta, i privonte me një mënyrë të tillë prej asaj që dëshironin, saqë
të gjithë kujdeseshin që të mos tregonin aspak se kishin vullnet veriak ose simpati të
veçanta.
I gjithmonëkujtueshmi thoste edhe këtë: Është më mirë të dëbosh dikë nga manastiri,
se sa të lejosh të bëjë vullnetin e tij. Sepse ai që dëboi dikë, në shumë raste e bëri të
përulet më shumë atë që dëboi dhe e mësoi të presë vullnetin e tij nga ai çast e tutje.
Ndërsa ai që gjoja nga njeridashja dhe toleranca i fali ata që jetonin në vullnetin e tyre,
do t’i bëjë që në orën e vdekjes së tyre ta mallkojnë. Kjo ngaqë më tepër i mashtroi se sa
u solli dobi.
Mund ta shikoje atë të madhin të Madhin pas shërbesës së mbrëmshme të qëndronte
mbi një fron- së jashtmi i bërë nga druri dhe në brendësi nga dhuratat shpirtërore- si të
ishte mbret. Ai rrethohej nga vëllezërit e vëllazërisë së mirë si bletë të urta dhe që e
dëgjonin sikur fjalët e tij dhe porositë e tij të dilnin nga goja e Perëndisë. Njërit i caktoi
të thoshte me zë pesëdhjetë psalme, tjetrit tridhjetë dhe tjetrit njëqind psalme. Dikujt të
bënte një numër të caktuar metanish dhe dikujt tjetër të flinte i ulur. Njërit të lexonte në
një orë të caktuar dhe tjetrit të lutej.
Për më tepër caktoi dy vëllezër si mbikqyrës, për të vëzhguar aa që hapnin bisedime ose
binin në dembelizëm dhe t’i korrigjojnë. Natën të ndiqnin ata që bënin agripni pa kohë
dhe të vërenin edhe gjëra të tjera për të cilat nuk lejohet të shkruaj. Madje edhe në
çështjet e ushqimit ai i madhi kishte përcaktuar rregullën e secilit. Sepse nuk kishin të
gjithë të njëjtin ushqim, por secilit ishte i rregulluar sipas gjendjes së tij. Disave ai si
administrator i mirë, u jepte ushqime më asketike dhe të pakta dhe të tjerëve më të
pasura. Dhe më e denjë për t’u lavdëruar është se të gjithë i kryenin porositë e tij, pa u
ankuar, sikur të vinin prej gojës së Perëndisë. Në pushtetin e të gjithmonkujtueshmit
ishte edhe një lavër, në të cilën ky igumen i përsosur në të gjitha vendoste vëllezërit e
manastirit, që ishin të përshtatshëm për jetën hesikaste.
95. Mos bëj, të lutem, që murgjit e thjeshtë dhe të drejtë të bëhen të djallëzuar dhe të
ndërlikuar në mendimet e tyre. Përkundrazi, kujdesu të ndryshosh të djallëzuarit në të
thjeshtë- gjë e mrekullueshme dhe e vështirë për t’u arritur!
96. Ai që është i pastruar tërësisht nga pasionet për shkak të papasionshmërisë së tij si
gjykatës hyjnor, do të bëjë gjyqin e tij. Sepse mungesa e papasionshmërisë e gërryen
zemrën e gjykatësit dhe nuk e lë të ndëshkojë dhe të pastrojë pasionet siç duhet.
97. Besimin e paprekur dhe dogmat shpresëtare le t’i lësh si trashëgimi për bijtë e tu,
kështu që jo vetëm bijtë e tu, por edhe për nipërit e tu që t’i çosh tek Zoti nëpërmjet
rrugës së Orthodhoksisë.
98. Ata që janë të mbushur me forcë rinore, mos u hidhëro që t’i dobësosh dhe t’i
zbusësh, që të të lavdërojnë në orën e vdekjes së tyre.
99. Le kesh, i tërëurtë, edhe në këtë pikë si shembull Moisiun e madh. Sepse edhe ai nuk
arriti të çlirojë nga faraoni popullin, edhe pse e ndiqnin me garishmërisë, përveçse kur
hëngrën bukën pa maja me barishte të hidhura. Bukë pa maja do të thotë shpirt pa
elementin që i shtohet (majanë) të vullnetit vetiak. Sepse është kjo që krijon “fryrjen”
dhe të mbajturit me të madh. Përkundrazi buka pa maja ngelet sa herë e përulur. Dhe si
barishte të hidhura le të kuptojmë situatën e nderë që sjell urdhëri i jerondit dhe herë të
jera hidhërimin që sjell hidhësia e kreshmës.
100. Unë, o atë i madh, ndërsa po të shkruaj këto, mendoj se po dëgjoj atë që thotë: “Ti
që mëson tjetrin, nuk bëhesh mësues i vetes sate?”. (Rom.2:21).
Dhe tani do të them këto gjëra dhe do të ndal fjalën: Shpirti që u bashkua me Perëndinë
me anë të pastërtisë, nuk ka nevojë për fjalë tjetër mësimi, sepse ky shpirt i lumur mban
përbrenda tij Fjalën e Përjetshme si iniciues, udhërrëfyes dhe ndriçues. Pikërisht i tillë
kam vënë re se është kryeja jote fort e shenjtë dhe e tërëndritshme. E njoh mirë
mendimin e saj të tërëdlirë dhe predispozitën e tij, jo thjesht vetëm nga fjalët, por edhe
nga veprat dhe përvoja personale. E di se shkëlqen prej butësisë që vret bishat e egra
dhe me përulësinë e tij- virtyte si ato të ligjvënësit të madh Moisi.
Duke e ndjekur atë në këmbë, o shumë i duruar dhe duke bërë përpara sa herë drejt
lartësive, edhe për pak dhe kishte për t’ia kaluar- me këtë kuptoj lavdërimin e dëlirësisë
dhe urtësisë- nëpërmjet të cilave veçanërisht dhe eskluzivisht mund t’i afrohemi
Perëndisë, që është i tërëdëlirë në mënyrë të veçantë. Perëndia fal çdo papasionshmëri
dhe na forcon për ta fituar këtë (papasionshmërinë) nga toka në qiell ne sa jetojmë
akoma në këtë dhe.
Pra u ngjite në lartësitë e këtyre virtyteve, porsi miku i dëlirësisë Ilia, si me një karrocë të
zjarrtë dhe këmbë të palodhura. Dhe jo vetëm vrave Egjiptin por edhe e fshehe këtë
arritje në detin e përulësisë, e për më tepër vrapove drejt malit. Atje duke ecur me
vështirësi në mes bishash e në vend të mbushur plot me gjemba pe Perëndinë dhe u
denjësove të shijosh zërin dhe shkëlqimin e tij. Dhe i zgjidhe këpucët e tua, pra çdo
pengesë dhe mbulesë të pasioneve mëkatare. Dhe zure për bishti, pra nga ana, Ëngjëllin
që u bë dragua dhe e hodhe brenda gropës shumë të thellë dhe errësirës së madhe
njësoj sikur të ishte foleja e tij. Por edhe faraonin e mposhte, atë që mbahej me të madh
dhe që nuk e ulte kokën, edhe egjiptianët i tmerrove dhe i çudite si dhe të parëlindurit e
tyre-gjëja më e madhe- i vrave.
Prandaj Zoti si për një njeri të palëkundur dhe të pafrikësuar, të besoi udhëheqjen e
vëllezërve. Ti, o udhëheqës, duke i udhëhequr ata, i largove pa frikë dhe i çlirove prej
Faraonit dhe nga balta e papastër e bërjes së tullave. Dhe i bëre të ngjërojnë dhe të
njohin mirë zjarrin e Perëndisë dhe renë e dëlirësisë që shuan dhe zhduk të gjithë flakën
(e dëshirave mëkatare). Për më tepër shpërndave përpara tyre detin e kuq dhe të
përflakur (të dëshirimeve mëkatare)- detin në të cilin si rregull rrezikojmë pjesa më e
madhe- dhe i rrëfeve me shkopin tënd dhe shkencën tënde të baritimit fitimtarë dhe
trofembajtës dhe mbyte krejtësisht të gjithë armiqtë që i përndiqnin duke i ndjekur
prapa.
Por edhe pas kësaj, Amalikin e të mbajturit me të madh, atë që zakonisht hasin
fitimtarët pas fitores së detit, e turpërove me ngritjen e duarve të tua, ndërsa qëndroje
midis praktikës dhe teorisë dhe luteshe për popullin tënd të ndriçuar prej Perëndisë.
Mposhte kombet idhujtare. I ngjite drejt malit të papasionshmërisë ata që të pasonin. I
dorëzove priftërinj (të sakrificës shpirtërore). Dorëzove ligjin e rrethprerjes shpirtërore,
me të cilin nëse nuk pastrohemi, është e pamundur të shikojmë Perëndinë. U ngjite
shumë lart duke mënjanuar çdo lloj reje të errët, mugëtirë dhe rrebesh, pra duke lënë
mënjanë errësirën “e trierrët” të padijes.
Iu afrove dritës, e cila t’u shfaq shumë herë më e nderuar, më e shkëlqyer dhe më e
lartë nga sa ishte tek ferra. U denjësove të dëgjosh zërin hyjnor. U bëre i denjë për
teorinë hyjnore dhe për hirin profetik. Pe në një farë mënyre, duke jetuar ende në tokë,
“kurrizin” e Perëndisë, pra madhështitë e ardhshme, ndriçimin e plotë të dijes që na
pret në jetën e ardhshme. Pastaj dëgjove zërin që të tha: “Nuk do të shikojë njeri fytyrën
time” (Eks.34:20). Prandaj edhe zbrite nga ajo pamje e Perëndinë në luginën e thellë të
përulësisë, në Horeb, duke sjellë me vete pllakat që lartësojnë në dijen e vullnetit të
Perëndisë dhe duke e pasur fytyrën plot rrezatim dhe të lavdëruar të shpirtit dhe të
trupit. Por sa keq për pamjen që pe në vazhdim: viçin e artë që ndërtuan! Kjo është
vepra e vëllazërisë sime. Sa keq për copëtimin e pllakave!
Çfarë bëre paskësaj? More popullin tënd nga dora. E kalove nëpër shkretëtirë. Ndoshta
edhe kur ndodhi që dikur të digjej prej zjarrit të tij të brendshëm, i çele burimin e ujit të
lotëve me drurin, pra me kryqëzimin “e mishit, bashkë me pësimet dhe dëshirimet e tij”
(Gal.5:24). Pastaj u bën luftë kombeve armike që has dhe i përvëlon me zjarrin e Zotit.
Mbërri në Jordan- asgjë nuk pengon ta ndryshoj rrëfimin dhe të eci pak më tej- dhe si
Jisui i Naviut e ndan popullin në pjesë me anë të fjalës sate. Në vazhdim ndan ujërat dhe
ato që ishin përpara (pra lotët e fillimit) i lejon të derdhen në Detin e Vdekur dhe të
kripur, pra të derdhen që të vdesin pasionet. Ndërsa ujrat që vijnë nga lart, pra lotët
(përsosës) të dashurisë që burojnë nga hiri që vjen nga lart, i bën që të jenë të
përhershme në sytë e izraelitëve të tu, (pra të nxënësvë të tu).
Pastaj i urdhëron të marrin dymbëdhjetë gurë, që do të thotë se i tregon rrugën e
apostujve ose se me këtë planifikon mposhtjen e etë rreth kombeve dhe pasioneve dhe
në vazhdim fitimin e katër virtyteve të mëdha dhe të përgjithshme. Largohesh dhe lë
prapa teje përfundimisht zonën e Detit të Vdekur që është jopjellore. Mbërrin përpara
qytetit armik. I bie borisë me lutjen gjatë rrethit të shtatë, pra gjatë kohëszgjajtjes së
jetës njerëzore. E shembe qytetin. Fitove. Kështu mundesh të psalësh dhe ti drejt aleatit
jolëndor dhe të padukshëm. “Shpatat e armikut u bënë të kota dhe qytetet e pasioneve
të mia, i shkatërrove” (shih Ps.9:7).
Do të të them gjënë më të fortë dhe më të rëndësishme nga të gjitha? U ngjite në
Jeruzalem që është të parit e paqes së përsosur. Shikon Krishtin, Perëndinë e paqes.
Bashkëvuan “si ushtar i Jisu Krishtit” (2Tim.2:3). Bashkëkryqëzohesh në mish “bashkë
me pasionet dhe dëshirimet” (Gal.5:24). Dhe kështu me të drejtë bëhesh si Krishti,
“Perëndia i Faraonit” (Eksodi 7:1) dhe i tërë fuqisë armike. Në vazhdim bashkëvarrosesh
dhe shkon bashkë në hadh, pra në thellësinë e theologjisë dhe të mistereve të
pashprehshme me fjalë. Lyesh me mira dhe mban aromë të mirë nga gratë e dashura
dhe të afërta: pra nga virtytet. Ngjallesh- çfarë më pengon të them edhe këtë, kur
gjendesh edhe në qiell, por edhe në të djathtë të Atit. Oh! Çfarë shpifje bënë armiqtë e
tu kur thanë se të vodhën trupin!- ngjallesh edhe ti tre ditësh, pra pas fitores të tre
tiranëve që korrespondojnë, për të qënë më i qartë, me fitoren ndaj trupit, shpirtit dhe
frymës. Edhe pas pastrimit të trepjesshëm të shpirtit, të epithimitikoit, anës dëshiruese,
të asaj të ndjenjave dhe të pjesës inteligjente.