RADYO AT TELEBISYON

Naging kakabit na ng mga Filipino ang pag-upo sa harap ng telebisyon upang makapanood ng balita
at matunghayan ang mga sinusubaybayan at paboritong programa sa telebisyon gayundin sa
pakikinig sa radyo at pagbása ng mga balita sa pahayagan.

Hindi lámang naaapektuhan nitó ang pang-araw-araw na pamumuhay ng tao, lagpas pa rito, mas
pangunahing katuwang ng mass media ang wikang ginagamit sa loob nitó. Dahil dito mas nagiging
lantaran ang wikang ginagamit na siyang arbitraryo sa mga tao kung kayâ lumalabas na may
mahalagang tungkulin ang wika sa larangang ito bukod pa sa lantad ang paggamit ng wikang Filipino
sa mga pampublikong estasyon. (mula sa Kanlungan Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at
Kulturang Pilipino ni Estrella L. Pena, et al.

Tinatawag ding ulat ang balita. Ito ay mga pangyayari sa lipunan at sa mga táong nabibilang sa
nasabing lipunan.

Para masabing balita, dapat na isinusulat agad ang mga nakuhang talâ kaugnay ng pangyayari.
Binibigyang-halaga ang mahahalagang punto sa balita. Kailangang tama ang mga pangalan ng mga
táong ibinabalita, maging ang mga pangyayari at petsa nitó. Ang balita ay hindi naglalaman ng mga
kuro-kuro. Inilalahad ito nang parehas, walang pinapanigan, at malinaw. (mula sa Komunikasyon at
Pananaliksik sa Wika at Kulturang Pilipino ni Magdalena O. Jocson

Maaari namang kumuha ng impormasyon sa panayam, ang pag-uusap ng dalawang tao o higit pa
para sa isang tiyak na usapin. Ito ang pagbibigay ng mga kaalaman ng kinakapanayam o ng táong
tinatanong tungkol sa usapin na gumagamit ng mga angkop na wika batay sa kung ano ang pinag-
uusapan. Tinatawag din itong primary source at madalas itong isagawa kung nais na matukoy ang
mas malalim na impormasyon tungkol sa partikular na bagay, pangyayari, atbp.

SOCIAL MEDIA

Sa pang-araw-araw na buhay natin, hindi na maiiwasan na pagkagising sa umaga ay cellphone na

kaagad ang ating unang tinitingnan. Minsan, katabi mo sa pagtulog subalit hindi mo na nakakausap.
Ito ay kaakibat nang pagiging mahalaga nito sa ating gawain. Napapanatili natin ang koneksyon sa
ating mga mahal sa buhay na nasa malayong lugar, maging sa mga gawain sa trabaho ay nalalaman
natin kahit nasa bahay. Hindi tayo nahuhuli sa mga nangungunang balita kahit hindi makapanood sa
telebisyon, makapakinig sa radyo o kaya naman ay makapagbasa ng dyaryo. Ika nga, instant na gamit
ang pagkakaroon nito. Ngunit kumusta kaya ang paggamit ng wika sa makabagong kagamitang ito?
Social Media ang tawag sa kinahihiligan natin sa internet. Sapagkat dito may mga aplikasyon na
maaari mong magamit kung gusto mong malaman ng mga tao ang nangyayari sa iyo, katulad na
lamang ng Facebook o FB. Kung hanap mo naman ay balita sa mga taong sinusubaybayan mo, sa
Twitter ka naman magpunta. Kung ang nais mo naman ay makapag-upload ka ng video, sa YouTube
ka naman magtungo. Matutunghayan sa mga Blogs mo ang mga artikulo para sa isang paksa na ang
pokus ay mistulang diary. Kung agarang libreng tawag naman ay nariyan ang Skype, Viber at
Messenger. Tunay ngang mahalaga at malaki ang papel nito sa ating buhay.

Bagama’t may magandang bagay itong naidudulot sa atin, hindi lahat ng impormasyon ay madaling
makuha lalo na kung ito ay nakasulat sa wikang Filipino. Kung may makuha ka man ay walang
garantiya na tama ang gramatika nito o ang pagkakagamit ng wika. Minsan pa nga, kailangan mo pa
ring haluan ng Ingles kapag ikaw ay nagsasaliksik. Tulad din sa text, may code switching na
nagaganap o pagpapalit-palit na paggamit ng wikang Ingles at Filipino. Hindi nakakaligtas sa ganitong
gawain kapag tayo ay nagpopost sa social media. Lahat ng saloobin natin ay ipinahahayag sa
anomang paraan na ating nais, pati ang mga taong nagkokomento rito na minsan pa ay nagkakaroon
tayo ng muling pagbasa rito at naitatama kung ito ay mali (edited).

Walang magsasabi sa iyo na mali ang gramatika mo, hahayaan ka na gumamit ng mga pohz,
khumusta, eklabu, chenelin, lodi, petmalu, sml, idk, lol at marami pang pagpapaikli ng mga salita.
Ang pahayag na “Mahal kita” ay isusulat sa Ingles na I love you sapagkat ito ay mas naiintindihan
nang nakararami sa mundo ng social media o kung minsan ay nagiging ILY na lamang o larawan ng
puso. Ganyan kabilis ang takbo ng mga salita sa mga kinagigiliwan nating social media accounts.

Paano ba tayo makasasabay sa bilis nito? Mayaman ang ating wika. Maaari natin itong simulan sa
pamamagitan ng paglalagay sa internet ng mga wikang Filipinong diksyunaryo, mga akdang
pampanitikan, mga rebyu ng pelikulang Filipino at patuloy na paggawa ng blogs na nasusulat sa ating
wika. Ang kailangan ay magkaisa tayo na gamitin ito nang maayos sa lahat ng pagkakataon at
magtulungan na mapalaganap ito sa mundo ng Internet.

PELIKULA AT DULA

Ang pelikula na kilala rin bílang sine at pinilakang-tabing ay isang larangan na nagpapakita ng mga
gumagalaw na larawan bílang isang anyo ng sining o bílang bahagi ng industriya ng libangan.

Ang panonood ng pelikula ang pinakamura at abot-kayang uri ng libangan ng lahat ng uri ng tao sa
lipunan. Iba-iba ang uri ng pelikulang tinatangkilik ng mga manonoood. Naaayon ito sa kaniyang ibig
panoorin at nagugustuhan. Nariyan ang aksiyon, animation, dokumentaryo, drama, pantasya,
historical, katatakutan, komedya, musical, sci-fi (science fiction), at iba pa. Anuman ang pelikulang
tinatangkilik, tiyakin lámang na kapupulutan ng aral na magiging gabay naman ng mga manonoood
sa nangyayari sa araw-araw na búhay niya.

Samantala, ang dulâ ay isang akdang sa pamamagitan ng kilos at galaw sa tanghalan ay naglalarawan
ng kawil ng mga pangyayaring naghahayag ng kapanapanabik na bahagi ng búhay ng tao.
Sinasabi ring isang genre na panitikan na nása anyong tuluyan ang dula na dapat na itanghal sa
entablado, may mga tauhang gumaganap na nag-uusap sa pamamagitan ng mga diyalogo.
Masasabing may anyong pampanitikang inihanda para sa dula na ang mga artista ay kumakatawan
sa mga tauhan, ginagawa ang nararapat na pagkilos ayon sa hinihingi ng mga pangyayari, at sinasabi
ang nakasulat na usapan.

Bagaman mas maraming banyaga kaysa lokal na pelikula ang naipalalabas sa ating bansa taon-taon,
ang mga lokal na pelikulang gumagamit ng midyum na Filipino at mga barayti nitó ay mainit ding
tinatangkilik ng mga manonood. Katunayan, sa dalawampung nangungunang pelikulang ipinalabas
noong 2014, batay sa kinita, lima sa mga ito ang lokal na tinatampukan din ng mga lokal na artista.
Iyon nga lang, Ingles ang karaniwang pamagat ng mga pelikulang Pilipino tulad ng One More Chance,
Starting Over Again, It Takes A Man and A Woman, Bride for Rent, You’re My Boss, You’re Still the
One, at iba pa. Ang wikang ginagamit ay Filipino, Taglish, at iba pang barayti ng wika.

Hindi na nga maitatatwang Filipino ang wika o lingua franca ng telebisyon, radio, diyaryo, at pelikula.
Maaaring sabihing ang pangunahing layunin ng mga ito sa paggamit ng Filipino bilang midyum ay
upang makaakit nang mas maraming manonood, tagapakinig, o mambabasáng makauunawa at
malilibang sa kanilang palabas, programa, at babasahin upang kumita sila nang mas malaki. Subalit,
hindi rin mapasusubalian ang katotohanang mas dahil sa malawak na impluwensiya ng wikang
ginagamit sa mass media ay mas maraming mamamayan sa bansa ngayon ang nakapagsasalita,
nakauunawa, at gumagamit ng wikang Filipino. Isang mabuting senyales para sa lalong pag-unlad at
paglago ng ating wikang pambansa.

Bagaman laganap na sa mass media, mapapansin pa rin na ang wikang Filipino ay madalas na
ginagamit sa mga programa sa radyo at telebisyon, sa tabloid, at sa pelikula kung saan ang nananaig
na tono ay impormal, at waring hindi gaanong estrikto sa pamantayan ng propesyonalismo. Sa
maraming babasahin at palabas na Filipino, ang tila nangingibabaw na layunin ay mang-aliw,
manlibang, at lumikha ng ugong o ingay ng kasayahan (Tiongson, 2012). Isang pag-asam at hámon
para sa mga táong nasá likod ng mass media at mga táong tumatangkilik sa mga ito na hindi lang
basta lumaganap ang Filipino kundi magamit din ito ng mga nasabing midyum upang higit na maitaas
ang antas ng ating wika.