2.3 Tô Lịch vì đâu trở thành dòng sông chết?

Theo các chuyên gia, những điều kiện tự nhiên, khí hậu bất lợi cùng với tác động của
con người đã khiến Tô Lịch lâm vào cảnh "thoi thóp" như hôm nay.
Các nhà khoa học trong và ngoài nước vẫn đang đau đầu với "ma trận" công nghệ, giải
pháp để xử lý ô nhiễm sông Tô Lịch ở Hà Nội. Nhiều biện pháp đã được đề xuất, mới đây
nhất là máy sục khí công nghệ Bio-Nano của Nhật cho đến chế phẩm làm sạch Redoxy-3C
của Đức, nhưng chưa thể hiện rõ hiệu quả, dẫn đến việc con sông giữa lòng thủ đô bị bức tử
hàng chục năm qua.
GS.TS Vũ Trọng Hồng (nguyên Thứ
trưởng Bộ Thủy lợi), chuyên gia về sông ngòi ở
Việt Nam, người dành nhiều thời gian nghiên
cứu dòng chảy sông Hồng đã có những phân
tích, đánh giá chi tiết về nguồn gốc ô nhiễm
sông Tô Lịch. Ông cho rằng sông Tô Lịch bị
mất dòng chảy là kết quả của quá trình thay đổi
địa chất, điều kiện tự nhiên hàng trăm năm.
Việc con sông bị ô nhiễm dưới tác động của
con người là điều dễ hiểu bởi từ lâu Tô Lịch đã
không còn là một con sông đúng nghĩa.
Ông nói: “Theo nghiên cứu của tôi, Tô Lịch lúc GS. TS Vũ Trọng Hồng (nguyên Thứ trưởng
đầu là phân lưu của sông Hồng chảy vào sông Bộ Thủy lợi) cho rằng Tô Lịch khó có hy
Nhuệ. Nước chảy theo những triền đất địa hình vọng được hồi sinh. Ảnh NVCC.
thấp, dần bào mòn lòng dẫn để trở thành các
con sông nhỏ. Từ những chứng cứ về địa chất,
có thể thấy Tô Lịch khởi đầu là sông tự nhiên.” . Vì địa hình kiến tạo nên hình thành con
sông hình dáng như vậy.
Tuy nhiên, khi xưa hoạt động trị thủy của con người chưa phát triển nên bờ sông luôn
thay đổi, khi thì bờ này bị lở, bờ kia bị bồi và ngược lại. Chính do quá trình đó nên cửa sông
Tô Lịch cũng bị phù sa của sông bồi lấp. 
Không có nước lũ của sông Hồng chảy vào nên nhiều đoạn sông bị chết, nước sông lúc
này chủ yếu được cung cấp bởi mưa và nước thải sinh hoạt của con người.
 Vì vậy, do điều kiện địa chất thay đổi và kiến tạo trái đất, đã tạo nên địa hình lòng dẫn
cho dòng nước sông Hồng khi tràn vào để hình thành sông Tô Lịch. Và cũng chính do sự
thay đổi bờ nên sông Hồng đã cắt nguồn nước vào sông Tô Lịch, dẫn đến "cái chết" của dòng
sông này. Sông Tô Lịch đã không còn có dòng chảy, sự lưu động từ thượng nguồn xuôi đến
hạ nguồn. Bây giờ, Tô Lịch thực chất chỉ là đường tiêu nước cho nội thành Hà Nội.
Sông Tô Lịch là một dòng sông chảy qua nhiều Q. nội thành của thành phố của Thủ đô
Thành Phố Hà Nội. Ngày nay, với sự tăng trưởng công nghiệp, đô thị và sự bùng nổ dân số
đang làm cho con sông này ngày càng bị ô nhiễm nguồn nước trầm trọng .Sự ô nhiễm nguồn
nước của sông Tô Lịch đã tác động ảnh hưởng lớn tới đời sống hoạt động và sinh hoạt của
người dân xung quanh khu vực đó, có ảnh hưởng tác động không tốt đến hệ sinh thái thủy
sinh, ngoài những sự ô nhiễm nguồn nước đã tác động ảnh hưởng gián tiếp tới sức khỏe thể
chất của dân cư trải qua hoạt động giải trí sản xuất nông nghiệp tại 1 số vùng .Tuy điều kiện
địa hình là một phần làm sông ảnh hưởng nhưng bên cạnh đó còn một số nguyên nhân quan
trọng dẫn đến sự ô nhiễm nặng nề của con sông. Đó là: Tốc độ tăng dân số quá nhanh; Gánh
chịu nước thải; Ý thức người dân.
Hầu hết, tại các sông hồ – nơi có mật độ dân cư đông đúc ở các thành phố lớn như Hà
Nội và thành phố Hồ Chí Minh đều bị ô nhiễm, thậm chí nhiều những nơi có mức độ ô nhiễm
nghiêm trọng, điển hình như ô nhiễm nguồn nước tại sông Tô Lịch.
Từ sau giải phóng và đặc biệt quan trọng trong thời hạn quốc gia Open những năm 80,
chủ trương đô thị hóa và lan rộng ra thành phố được nhà nước tích cực thực thi .Dưới sức ép
của quy trình đô thị hóa, quy hoạch thiết kế xây dựng không đồng điệu đã khiến cho diện tích
quy hoạnh đất ở hai bên bờ sông Tô Lịch ngày càng thu hẹp lại, nhiều đoạn hiên chạy bảo vệ
bị lấn chiếm .

Hiện nay, tỷ lệ dân cư ngày càng đông và ngày càng tăng chi chít 2 bên bờ sông Tô
Lịch điều này dẫn đến lượng nước thải hoạt động và sinh hoạt hàng ngày ngày càng
cao .Sông Tô Lịch “ nghiễm nhiên ” trở thành nơi tập trung rác và xả nước thải bừa bãi khiến
chất lượng nước sông bị ô nhiễm nghiêm trọng. Bên cạnh đó, nước thải hoạt động và sinh
hoạt quá tải và không có mạng lưới hệ thống xử lí tập trung chuyên sâu mà trực tiếp xả ra
sông khiến cho thực trạng ô nhiễm nguồn nước càng thêm nặng nề .
 Sau một thời hạn dài phải gánh chịu bởi những nguồn nước thải hoạt động và sinh hoạt,
nước thải công nghiệp ô nhiễm, cùng với phế liệu và rác thải, … thì từ một con sông đẹp,
sông Tô Lịch đã nhanh gọn trở thành một dòng sông “ chết ” bốc mùi hôi thối nồng nặc, ô
nhiễm nguồn nước đang ở mức độ báo động mạnh .Theo thống kê của Sở Tài nguyên và Môi
trường Hà nội, lúc bấy giờ trung bình mỗi ngày, sông Tô Lịch phải tiếp đón khoảng chừng
150.000 mét khối nước thải công nghiệp ( chỉ có khoảng chừng 10 % được xử lí ) và nước
thải hoạt động và sinh hoạt đổ trực tiếp ra dòng sông. Chỉ trên 1 đoạn sông có chiều dài chưa
đến 15 km mà đã có hàng trăm cống nước thải ra dòng sông .Hạ lưu sông Tô Lịch phải tiếp
đón nguồn nước thải “ bẩn ”, gây ô nhiễm của những cơ sở sản xuất công nghiệp ở Vĩnh Tuy,
Mai Động, Văn Điển …
 Mặt khác còn rất nhiều cơ sở không xử lí được nước thải, hầu hết những bệnh viện và
cơ sở y tế lớn chưa có mạng lưới hệ thống xử lí nước thải, một lượng rác thải rắn lớn trong
thành phố không thu gom hết được … là những nguyên do quan trọng gây ra ô nhiễm nguồn
nước .

Lượng bùn tích tụ, ngọt ngào lâu ngày gây ra mùi hôi thối nồng nặc bốc lên. Lượng
nước thải chưa qua giải quyết và xử lý đổ xuống sông hàng ngày quá lớn và không có dòng
chảy, nên sông Tô Lịch đã trở thành một dòng sông “ chết ” hay đúng hơn là con sông chứa
nước thải .Đặc biệt, 1 số ít chất gây ô nhiễm nguồn nước đã vượt quá tiêu chuẩn được cho
phép. Điều đáng nói ở đây là dòng nước bị ô nhiễm chảy về trạm bơm và bơm ra sông Hồng,
sông Đáy, gây ảnh hưởng tác động đến những nhà máy sản xuất nước sạch ở những khu vực
lân cận .
Bên cạnh đó nước sông Tô Lịch vẫn được sử dụng hàng ngày để phục vụ cho hoạt động
sản xuất tại huyện ngoại thành của thành phố Hà Nội. Điều này sẽ tác động xấu đến sức khỏe
của người dân vì sự ô nhiễm nguồn nước của dòng sông này.
Mặc dù hàng ngày những công nhân vệ sinh luôn liên tục quét dọn, đi thuyền vớt rác
nhưng vẫn không hề làm sạch dòng sông vì thực trạng xả rác tiếp nối liên tục .Nguyên nhân
hầu hết đến từ sự thiếu ý thức của một số ít bộ phận người dân. Thay vì để rác trực tiếp vào
thùng thì họ lại “ tiện tay ” quăng bỏ ngay xuống dòng sông. Vì không đặt mình vào thực
trạng chung của xã hội nên họ không có nghĩa vụ và trách nhiệm với đời sống hội
đồng .Ngoài ra, thực trạng họp chợ còn diễn ra rất phổ cập và liên tục ở dọc hai bên bờ sông.
Vì vậy, thói quen “ tiện tay ” vứt mọi thứ xuống dòng sông nào là túi ni lông, chai nhựa,
thùng xốp, .. khiến cho thực trạng ô nhiễm nguồn nước ngày càng trầm trọng .

Mỗi khi trời đổ mưa, rác lại tràn xuống, khiến dòng sông vốn dĩ đã bẩn nay lại càng ô
nhiễm hơn .Với bấy nhiêu thứ nhơ bẩn dồn đổ xuống dòng sông qua hàng chục năm nay như
thế thì rất khó để sông Tô Lịch hoàn toàn có thể trở thành một con sông sạch mà thay vào đó
là một dòng sông bị ô nhiễm nguồn nước nặng nề, bốc mùi hôi hám khiến người dân mỗi khi
vận động và di chuyển qua phải đeo khẩu trang hoặc bịt mũi, thậm chí còn là nín thở .
Tổng kết lại ta có thể thấy rằng nguyên nhân gây nên ô nhiễm sông Tô Lịch hay những
thứ làm con sông này bị “chết” là do địa hình tự nhiên và con người mà phần lớn dẫn đến sự
ô nhiễm này là con người với ý thức kém văn minh và sự thơ ơ đối với môi trường tự nhiên.