Hrvatski nTeteoroloiki dasopis. 28, pp.

8 l-88, 1993
LrDK: 551.543: 551.589.1
Prethodno priopCenje

NEKE OSOBINE GODISNJEG IIODA TLAKA ZRAKA U

IIRVATSKOJ

Some peculiarities of the annual air pressure variation in Croatia

EDITA LoNdAR

DrZauri hidrorneteoroloSki zavod

Grid 3,41000 Z,agreb. Hrwatska

NanrZu.,r SrNrr

Geofizidki zavod Andrija lvlohorovidii

Sveudili5ta u Zagrebu
Horvatovac bb. 4lOO0 Zageb. llrv'alska

Prinlieno 20. kolovoza 1993, u konainom obliku 15. listopada 1993.

Saietak - Analiza godi5njeg hoda mjesednih i dekadnih srednjaka tlaka zraka otkrila je neke njegove osobine koje
su uod[jil'ejedino u kraCim - dekadrrim intervalima vremena. Oslanjajuii se na rezultate usporedbe godi5njeg hoda
dekadnih sredrrjaka tlaka zraka i godiSnjih hodova dekadnih udestalosti glar.rrih tipova vremena kao i na konsta-
tacije nekih drugih autora o znadaju udestalosti anticiklona i ciklona na vrijente u nas. ociienjenoje daje uodeni
pad tlaka u drugoj dekadi veljade klirnatska karakteristika cijelog naSeg podnrdja zbog pravilnog pojavljivauja i
prevladavajuieg utjecaja ciklona.

Kliuine riieii: Godisnji hod, mjesedni srednjak, dekadni srednjak. irpsohrtna uiestalost. tlak zraka, tip vremena-

Abstrnct - An analysis ofthe arurual l-ariation ofmonthl-v and ten day air pressure trteans helped to reveal sotrre
rveather peculiarities rvhich rvere detected only for shorter time intervals. 'fhese findings were compared wilh the
arurual rariation of monthly and ten day frequeucies ol the rnain weather tlpes, {nd also rvith otlrer authors'
o1 weather dependence upon the frequencv ol'c1'clotres and anticyclones.
'Ihe results have made it
staterlents
possible to postulate that a decrease in pressure during the second decade ol February is a clirnatic characteristic of
the wfiole ofCroatia comected rvith the fairll,regular appearance and prevailing itfluetrce ofcyclones uporr the
weather during thatihort period.

Key word indat' Arurual variation, decde (ten day) rrtean, montlily nreau, absolute frequency. air pressure,

rveather t1pe.

TIVOD kazal*rje analiza godi5njeg hoda tlaka zraka, kako za

Poticaj za ispitivanje godi5njeg hoda dekadnih
i di5n1i hod tlaka zraka pokuia objasniti pomodu barid-
sreddaka tlaka zraka dekadnih udestalosti tipova
vrelnena dale su analize bioklime (Ple5ko i Zaninovii
1971, 1983, 1985, 1986, 1987, 1990). Bioklimdtolos-
ke analize se temelje na dekadnim prosjecima meteo-
roloikih parametara i pri tom otkrivaiu da su neki o.d
niih izrazito znadajni, premda se u mjesednom sred-
njaku izgladivaniem gube. To su oni dekadni srednia-
ci, odnosno medudekadne promjene koje istovremeno,
iako ne jednako uodljivo, pokazuju svi n'reteorolo5ki
parametri. Medu njima, najzanimljivije znadajke po-
rnjesta u unutra5njosti (nizinskoj i planinskoj), tako i
za ona na obali. Ovaje dinjenica bila povod da se go-
kih fonnacija, odnosno tipova vremena.
Nairne, tipovi vrernena koji su najdesie definirani
prizemnom raspodjelom tlaka zraka, omoguiuju pove-
zivanje baridkih fonnacija sa vremenskim prilikama
(odnosno meteorolo5kim pararnetrima) koje se na ne-
kom podrudju javljaju.
Dobro razvijeni i prostrani baridki sistemi (anticik-
lone i ciklone), koji su sastavni dio opie cirkulacije
atmosfere, svojom udestaloSiu i pravilnirn periodidkim
82 Hrvatski neteoroloSki dasopis, 28. I 993.
pojavlj ivanj em u podnrdi rma razliditih drtlrenzija irna-
ju kao posljedicu odgovarajuii tipidan karakter weure-
na. Tako je na primjer dobro poznato da se lietnoj
Azorskoj anticikloni i Karadi cikloni (sa cetttront n
Perzijskom zaljevu) prilagoduie stmjanje zraka (etezi-
je) ne samo nad.Tadranom. uego i nad veiim diielom
istodnog Mediterana (Penzar, 1977',Dayan, 1987). Pro-
dori maritimnog svjeZeg zraka s Atlantika u kasno
proljeie i u prvoj polovici ljeta donose osvjeZenje u
kopnene krajeve srednje i jugoistodne Etrrope ("eu-
ropski monsun") s velikom pravilno$iu, koja se doga-
da oko odredenih datuma (Ventii, 1952).
Medutim, postoje i takve bariake lbmraciie u koji-
rna lokalni uliecaji (prisutrtosl tuora. razvedenost oba-
le i sloZenost orogratije) clolaze uraksit't.talno do izra-
Zaja, Sto se moZe oditovati u rtxrdilikaciii osnovne ras-
podjele tlaka zraka, kao i u spccitidnint vremeuskiut
prilikania.
lJ na3im je kraievima to sluc'aj s brtrom koja puse
na Jadranu pri advekciii hladnog zraka iz. ttntttras-
njosti, bilo rz anticiklonaluu ili ciklonalnu zakrivlje-
nost izobara, odnosno s jug,otn pri stnrlanju toplog i
viaZnog zraka sa Sredozemlja. ko.ji prilagoduiuii se
suZenim prolazima izmecltt obalc i otoka miienla
srnjer i poveiava brzinu. Lokalna orograliia i konfi-
gtuacija obale ne djeh{u sanro lra struianje. rtego i ua
naoblaku, reZinr oboriuc i rcZinr tcmperature (Perv:r,
'1963, 1967',sinit, t qZO).
Dakle, postoje tipovi vrcr.nena kod kojih 1e u[iecaj
opie cirkulacije atmosl'ere domiuantan i slidan sl'uda.
bez obzira na karakteristikc i velidinu podnrdja, ali i
takvi koji dozvol-javaju ili eak potenciraju djelovanje
lokalnih faktora.
Izbor klasifikaciie za odredivanie tipova vrernena
ovisi o raspoloZivosti parametara potrebnih za njihovo
odrectivanie, o velidini podrudja za koje se koriste i o
problemn koji se istraZqie.
Za naSe podmdje primijenile su se tipizaciie vre-
menskih qituacija koje se tenrelie na prizenltoj raspo-
djeli tlaka zraka buduii da se istonr uviick raspolaga-
lo. Penzar (1963, 1967) je odredila tipove vrenena i
obradila ih statistidki, posebno za turutra5niost, a po-
sebno za Jadran prerna Schiieppu (od 1949 do 1962), a
Londar je izradila prema Poji (1965) kaleudar tipova
vremena od 1961. do 1992. za ruutraSnjost i od 1980.
do 1992. godine za sjevemi i srednji .Iadran.
Ilez obzira po koloj su sherni tipovi vremena za
naie podnrdje odredeni, statistidka analiza kao i istra-
Zivanje veze izmedn baridkih lbmracija i vremena. od-
nosno rneteorolo5kih paran'retara (Penzar, 1963, 1967',
datlak i Penzar. 1975), pokazali su.da-postoje gnrpe
tipova vremena (deset prema Penzar za istodnu obalu
.Iadrana) s karakteristidnim ponaSaniem meteoroloikih
parametara (vjetra, naoblake, i oboriue). $init< ltlZO;
pokuiala je pouroiu glavnih tipova vlemena koji se
javljaju na srednjem .Iadranu oci-jeniti ulogu dinamid-
kih faktora u tennidkorn reZirnu splitskog podrudja i
ustanovilaje prirnjenour spektralne analize destina an-
ticiklonalnih i ciklonalnih tipova vrernena da njihov
utjecaj nije primaran u godiSnjem hodu ternperature.
U prirnijenienoj meteorologiji (biometeorologi.ja,
ekologija) tipovi vremena omoguiuiu otkrivanie nepo-
voljnih vrernenskih stanja sa zdravstvenog stajali5ta
(Plesko, Handevii, Londar, l97l; PleSko, 1983, 1985,
1990 Ple3ko, Zanhovii. 1983, 1986; Zarinovii. Ple5ko.
I 987) kao i sa aspekta onedi5ienja zraka (Bajsii 1983,
Dayan, 1987, Londar 1974; londar, $init, tgSZ; Vetas,
1970) Sto je za potrebe preventive, odnosno strategije
zaitite okoliSa od osobite vaZnosti.
Znada.l ni-i a odstupanj a u poj avli ivanj u naj v j eroj atni -
jih tipova vremella obja5njavaju anomalije meteorolo-
Skilr pararnetara koje katkada mogu imati karakter
elementamih nepogoda (tapka i Mokorii. 1991, 1993).
I)akle, rezultati primiene tipova vremena u razlidi-
tim istraZivanjirna, prvenstveno na otralnorn podnrdju
potvrdili su niihol'u opravdanost u ocjer{ivan-ju utjc-
caja opie cirkulaci-ie atmos{'ere na meteoroloSke para-
iltctr(j.
U skladu s time, u ovom radu poku5alo se uodeue
karakteristidne dekadne promjene godisraeg hoda tla-
ka zraka objasniti na najjednostavniii nadin pouroiu
tipova vrernena. Godisnii hod destina glavnih tipova
vremeia povezan je s oblikdni godiSqeg hoda tlaka
zraka. osobito s rlegovini ekstreurnim vriiednostirna,
Sto se moZe i odekivati. jer su tipovi vretnena odre-
cleni na temeliu prizetrute raspodjele tlaka zraka. Pri
tomje po prvi put:
-prikazan godiSnii, hod dekadnih sredr{aka tlaka
zraka i godi5nii hod dekadnih udestalosti tipova vre-
illenil
-utvrden karakteristidan pad tlaka u dnrgoj dekadi
veliaie i
-utvrciena povezanost dekadnih srednialia tlaka
zraka sa dekadrim udestalostima glavnilt tipova vre-
ntella.
GODISNJI HOD TLAKA ZRAKA
Poznate dinienice da tlak zraka, oviseii o telnpera-
tumim karakteristikama podloge, irna suprotan go-
disnji hod iznad kopna od onog iznad rnora. zatirn da
niegove vrijednosti s nadmorskom visinom brZe pa-
daju u hladnon nego li u toplom zraku, dolazejade ili
slabije do izraiaja u sredniirn godiSnjinr hodovin.ra tla-
ka zraka mjerenog na tneteoroloikim postajama razli-
ditih krajeva llrvatskc.
Pev,ar (1977)je u svojoj detal-lno-i analizi tlaka z.ra-
ka istaknula, da se na na5em podnrdju urijeSaju kon-
tinentalni i marilinuri utlecaji, zbog iega godiSnji hod
tlaka zraka nema jednostavan oblik.
Analiza tlaka zraka na postajania koje su prikazane
u ovou.r radu pokazuje da se naivi5e srednje miesedne
vriiednosti tlaka zraka javliaju u hladnom dr.jelu go-
dine i to ne samo u unutrainjosti (Zagreb-Maksinlir),
nego i na.Iadranu. Jedino na Tauizaru srednji godi3nji
hod tlaka zraka irna maksimumom u l.ietnim rr.rjeseci-
ma, Sto je tipidno za planinska podmdja (Sl. l ).
 E. Lotqden. N. Swtr: Neke osobine godisnjeg hoda llakl zraka u Ilrvatskoi

Zagreb [4aksimir hPa

1 963-1 990 1010

1005

1000 840

995 835

0 990 830
579 11 t\ileseci 579 11 Meseci

n ht% hPa
Rovinj Crikvenica
200 1 953-1 966
't020 1020
1 949-1 968

o- \-r..1:)
150 101 5 150 101 5
':-_--4

100 1010 1010

50 1 005 1005

0 1000 0 1000
3579 11 Meseci 11 tVleseci

n Senj hPa n Hvar ht%

200 1 961 -1 990 1020 200 1961-1990 1020

150 101 5 150 101 5

100 101 0 100 1010

50 1 005 50 1 005

0 1000 0 1 000

1 3 5 7 I 11 lileseci 1 3 5 7 I 11 Meseci

Slika l. Godisnji hod tlaka zraka (linija) i godisnji hod apsolutnih udestalosti tipova vrettena (sivi stupcr -
istodni sektor ciklone, bijeli stupci - bezgradijentno pole s anticiklonaillom zakrivUenoiiu izobara).
Figure L Arurual variation of monthly air pressure means (line) and amrual variation of weather type n.rontlily
liequencies (dark bars - eastern sector of the cyclone and white bars - gradientless field with anticYclonic
curvature ofisobars).

Miesec s tniuitnalnom srednjom rniesednom vriied-
rro3iu tlaka zraka u promatranim godi$njim hodovima
je travanj, osim na planinskoj postaji Zavizan (1594 nt),
gdjeje to veljada (833.5 hPa, na Sl. 1)' Opisani oblik
godi5njeg hoda tlaka zraka (krivulia na Sl. l) povezan
je s godi6njim hodom destina glavnih tipova vremena
(histograrni apsolutnih udestalosti na Sl. 1).
Medutim, poveiana udestalost ciklotu u veliadi, utlr-
ciena detaljnim analizama na podrudju Jadrana (Catlak,
Perzar,1975,1963; Sinik, 1970) ne odituje se u godis-
njem hodu sredniih mjesednih lnijednosti tlaka zraka.
To.le potaklo autore da godisnji irod tlaka zraka anali-
ziraju na temelju dekadnih srednjaka i usporede sa
odgovaraluiirn godisniim hodotn tipova vremella.
Godi5nji hod dekadnih srcdnjaka tlaka zraka
Godi3nji hod dekadnih srednjaka tlaka zraka poka-
zuje nekoliko znadajnijih paralelnih dekadnih promje-
na tlaka za sve ovdje prikazatte meteoroloSke postaje
(krivul-ia na Sl. 2).
 l

)
:i

Hrvatski meleorolo3ki dasopis, 28, 1993.

n Zagreb Maksimir hPa hPa

Zavi2an
100 1 963-1990 1015
1 961 -1 990
uuo

1
75 101 0 aas
f
I
50 1 005 too
T
I
25 1 000
f1 aes

0 995 0 830
11 M.ieseci Mjeseci

n hFa n hPa
Rovinj Crikvenica
100 1 020 100 1020
1 953-1966

v5 4,Jb i.,
r\, 1 015 75 101 5

50 [q**+** 1 010 50 101{

25 25 1005

0 0 1000
Mjeseci

n hFa n hPa
Senj
100 1024 100 1020
1 961 -1 990

75 1015 75 1015

50 1010 50 1010

25 1 005 25 1@5

0 1000 0 I 000
I 3 5 7 9 '11
Mieseci 1 3 5 7 9 llM.ieseci

Slika 2. Godisnji hod dekadnih srednjaka tlaka zraka (linrja) i godisrli hod dekadnih udestalosti tipova wemena
(sivi stupci - istodni seklor ciklone, brjeli stupi - begmdiientno poli6 s anticiklonalnorn zakrivljeno#u izobara).
Figure 2. Armual variation of turday air presstre means (line) and anmnl variation of weather
lqr tanday lrequelcies
(dark bars - eastem sector ofthe cyclone and white bars - grarJientless field with anticyclonic curvature of isobars).

To je izrazit pad tlaka u dmgoj dekadi veljade, koji
je na Tavilanu i u Rovinju dak minimum godiinjeg
dekadnog hoda tlaka zraka. Nakon toga slijedi ne ma-
nje znadajan porast tlaka (posljednja dekada veljade) i
od oZujka postepeni pad srednjih dekadnih vrijednos-
ti, koji je zaustavljen u travnju kada su u desetoj ili je-
danaestoj dekadi godine postignute minimalne vrijed-
nosti. Nakon travnja oscilacije dekadnih srednjaka na
postajama na Jadranu medusobno su slidne, ali se raz-
likuju od istowemenih u unutraSniosti i na ZaviZanu.
Te dinjenice sugeriraju da u najtoplijem dijelu godine
utjecai .Iadrana i nadmorske visine dolazi jade do izra-
Zaja nego li zimi, zbog postojanosti ljetnih baridkih
sistema s malim gradijentom tlaka (slabo strujanje).
Promjene tlaka koje nastupaju u jesen, a nastavljaju
se i u zinri opet su slidne u razliaitim podrudjima. To
znadi da u prosjekujesenske anticiklone, a zimi naiz-
mjence anticiklone i ciklone, kao dio opie cirkulacije
atmosfere, ponovno ina-lu prioritet u ponaSanju tlaka
z.raka.
Iz prethodne analize odito je da dekadni srednjaci
tlaka zraka znatno vi5e osciliraju u hladnonr, nego li u
 E. IoNCAR, N. SwK: Neke osobine godisnjeg hoda tlaka zraka u Hrvatskoj
toplom dijelu godine i to na nadin koji niie uodl.jiv u
znatno izgladenijem godiSnjem hodu mjesednih sred-
njaka (Sl. l. i 2).
Da bi se utvrdilo koje od tih oscilacila imaju isti ri-
tam izn.rjene kao i prevladava-jrrci tipovi vremena, ana-
su godiSnji hodovi karakteristidnih tipova vre-
[X1Ttt
TIPOVI VREMENA U IIRVATSKOJ
Za potrebe ove analize koristili su se tipovi vre-
mena odredeni na ternelju prizemne raspodjele tlaka
zraka prema tipizaciji koju je za podnrdje Ilrvatske
odredio Poje (1965). Oni se diiele u detiri osnovne
grupe. Podrudju visokog tlaka pripadaju anticiklona
(1,) greben (g) i rnost visokog tlaka (rn,), a u podmdje
niskog tlaka ubrajaju se ciklone (N) i dolirte niskog
tlaka (Dol). Situacije s malim gradi-ientom tlaka ozna-
dene su prema zakrivljenosti izobara kao bezgradi-
jentno anticiklonalno polie (Ba), odnosno bezgradi-
ientno ciklonalno (Bc). Sludajevi gotovo pravocrtnih
izobara prelazna su stanja i obil.jeZavaju se prema
strujauju odgovarajuiim slnjerovima: NS, NES, ES,
SES, SS, SWS, WS, NWS.
Za svaki dan na tenreliu prizemnih sinoptidkih ka-
rata (ocl 07 ili 13 sati SEV) njemadke rneteorolo5ke
sluZbe, a po potrebi i apsolutne topogafije 850 hPa
(karta od 0l sat SEV), odreden je prema tipizaci-ji Poje
(1965) tip vremena posebno za unutra5njost (1971-
1990), a posebno za sjevemi i srednji .Iadran (1980-
1990). Naime,' prisutnost mora s jedne strane. a
pruZanje planinskih lanaca paralelno s obalom s dru-
ge uzrok su nekim specifidnim oblicima polja tlaka
nad Jadranom (dolina niskog tlaka nad topli-iim mo-
rem prema Poje ( I965) oznadena je kao tip Dol), a jo5
EeSCe bitno razliditim wemenskim prilikamg u unut-
ra5njosti od onih na obali uz istu prizernnu raspodjelu
tlaka. Dakle, diskontinuiteti unutra3rljost (kopno) i oba-
la-more zahtijevaju odredivanje tipova vrenrena odvo-
jeno za navedena relativuo mala podnrdja.
Sto se tide klasifikacrje sinoptidkih situacija, treba
istaknuti da velike baridke sisteme, kao Sto su anticik-
lone i ciklone Poie diieli u detiri, a doline niskog tlaka
u tri sektora koji se medusobno razlikuju su5tinski
prema smjenr i karakteru stnriania. To znadi da tipo-
vima vrernena koji pripadaju istoj osnovnoj gnrpi ne
moraju odgovarati slidne vremenske prilike, odnosno
da tipovi iz razliditih grupa nlogu irnati iste vremeu-
ske prilike. Naioditiji primjer je puhanje bure zbog
advekcije hladntjeg z,raka iz unutraSniosti, koja se ost-
varuje u istodnom i juZnom sektont anticiklone (tip I/,
i V16 u sjevernom sektoru ciklone (tip N;) i pri pra-
vocrtnom strujaniu NE ili E smjera (tip NliS ili ES).
Zbog toga se svrstavanje tipova vremena u isti skup
prilagoduje potrebama istraZivanja.
Tako je Penzar (1967) ispitala razdiobu oborine i
grmljavine duZ istodne obale Jadrana u ovisnosti o
skupu advektivnih tipova vrernena (bez obzira na
zakrivljenost izobara), a Cailak i Penzar (1975) de-
tal-ino su ispitivali ciklone koje prolaze duZ osi .Iadra-
na (putanjom Vd prema Van Bebberu).
Godi5nji hod uiestalosti glavnih tipova vremena
Sto se tide godi5nje raspodjele tipova vremena naj-
deSii, dakle i najvjerolatniji su oni koji pripadaju pod-
rudju visokog tlaka i to bez obzira na prirnijenienu
tipizaciju i na duljinu niza, kako u uutrasnjosti tako i
na obali (Londar, 1974,Peraar,1963). Pri tom antici-
klone prevladavaju u jesenskirn i zirnskim rnjesecima,
a greben i ruost visokog tlaka javljaju se sa slidnom
udestaloSiu kroz ciielu godinu. Ciklone i doline nis-
kog tlaka najdesie su u travnju i oZujku, zatirn u stu-
denom. prosincu i veljadi. Treiu veliku skupinu dine
tipovi lre4rena s malirn gradijentom tlaka zraka. To
su tipovi vrenena toplog dijela godine sa r.rajveiom
uiestaloSiu u lietrrirn mjesecirna.
Buduii da su navedeni tipovi vrenlena ne samo naj-
vjerolatniji, nego i za wemenske prilike i pona5anje
meteoroloSkih parametara u nas najznadajniii, mogu
se smatrati glavnim tipovima vremena dili su godiEnji
hodovi prikazani na Slikama 3,4. i 5.
Sasvim jednostavna usporedba godisnjih hodova
udestalosti glal'nih tipova vremena sa godiSnjim ho-
dom tlaka zraka nameie sljedeie zakliudke:
-rnaksimahre jesenske i zirnske vrijednosti srednjeg
rnjesednog tlaka zraka posljedica su udestalosti i per-
zistenciie anticiklonalnih sihracija (Londar, l9'7 4', Penzn,
1963; sinik, 1970).
-minimrun srednjeg mjesednog tlaka zraka u travn-
ju poklapa se sa maksimalnom vjerojatnoSiu ciklona
(Londar, 1974; Sinik, 1970).
-miesedni prosjeci tlaka zraka u kasno proljeie i u
ljetu na .Iadranu svojim iznosinra i malom promienlii-
voSiu iz mieseca u mjesec pokazuju utjecaj postojanih
bezgradijentnih polia preteZno anticiklonalne zakriv-
l-jenosti (Ba). Istovremeno u rututraSnjosti kratkotrajni
poremeiaji praieni predfrontalnirn padom tlaka i nje-
govirn postfrontalnirn porastom ne mijenjaju opii ka-
rakter l.ietnog vremena ali uvjetuju veie medumje-
sedne promjene tlaka zraka (Zagreb na Sl. l) (Penzar,
1e7r ).
Dakle, usporedbom godisnjih hodova udestalosti
glavnih tipova vremena (Sl. 3,4. i 5) i tlaka zraka tto-
dava se ovisnost nekih osobina godisnjeg hoda tlaka o
opioj cirkulaciii atmosfere na na3em podrudju (Sl. l).
Godi5nji hod dekadnih uiestalosti tipova vremena
Osobine godiinjeg hoda dekadnih srednjaka tlaka
i ocijeniti na temelju go-
zraka pokuSalo se povezati
di5niih hodova dekadnih udestalosti glavnih tipova
vremena. UryoredujuCi godi5nje hodove dekadnih udes-
talosti odgovarajuiih tipova vremena (na Sl. 2 prika-
zane histograminra apsolutnih frekvencija) i pripadnih
prosjeka tlaka zraka (kriwlja na Sl. 2) postoji upad-
ljiva ovisnost tlaka zraka o udestalosti ciklona u dru-
 Hnatski meleorolo3ki dasopis, 28. 1993.

goj dekadi vel-jade, u posljednjoj dekadi shrdenoga (sano
rra uekirn postajarna) i u travnju.
Koristeii rezultate desetgodi5nje statistike (1964-
1973) ciklona koje putuju Jadrauorn (Catlak, Penzar.
1975).s maksirnahrom udestalosiu u vel-ia3i moZe se
pretpostaviti da su djelomioe i navedene ciklone tu-
rok karakteristidnog pada tlaka kako na Jadrantt tako i
u unutra5njosti. Osim toga i spektraltta analiza udes-
talosti ciklonahrih tipova vremena ( 1 949-1 962) (Sinik.
1970) pokazu.je da takva vrenteuska stanja na istodnoj
obali Jadrana treba najdeSie odekivati u vei istakntttol
dnrgoj dekadi veljade. Srnanjena insolacija, poveiana
naoblaka, poveiatt brq dana s oboriuom obilieZavaitr
takoder drugu dekadu veliade. Sto se slidno kao i kod
tlaka izgladuje s wijednostima susjednih clekada i ne
uodava u rnjesednoru prosjeku. Odavde slijedi da tek
dekadna analiza promatranih parametara moZe usta-
noviti utjecaj ciklona kao klimatske osobirte u veljadi.
Zradajan pad tlaka u drugoj dekadi veljade (praien
odgovarajuiim prourjenama i drugih meteorolo5kilr
parametera koji u ovotn radu nisu diskutirani) jednako
je tipidan za ladran kao i za urutra5njost bez obzira na
nadmorsku visinu. On se moZe pripisati djelovanju
umjereno razvijenih ciklona kole putuju Jadranom
(Cailak, Penzar, l9?5, Sinit, tlzOl, dakle ut-lecaju od-
redene karakteristike opie cirkulaciie attnost-ere, ana-
logno sludaju eteziia, "europskog monstlna", ili perz.i-
stentnih jesenskih, odnosno zirnskih anticiklona.
ZAKIJUCAK
Analiza godisrleg hoda tlaka zraka tta temeliu du-
gogodiSnjih dekadnih sredniaka potvrdila je karakteri-
stike godiSnjeg hoda tlaka koje proizlaze iz r{egovih
luriesednih prosjeka, ali je otkrila i uove osobine u nje-

n
8or zio , tBa
,-..
l l
60+ 1s0 + L
I
l
40 n^^
100
i
I
r.
\.
s0l._
\-'q
1
20
..1 (i\
0 0l--
10 lVleseci 10 fi{eseci

V1
Slika 3. Godisnli hodovi glavnih tipova vrelllena,
unutraSnjost, I 971 - t990.
N1 - istodri scktor ciklone
Na- sjevemi sektor ciklone
Doll , Dol2 - doliru niskog flaka (istodni dio i os doline)
V1 - istodni sektor anticiklone
V2 - juZni sektor anticiklor.re
10 Mjeseci
V3 - zapadni sektor anticiklone
g - greben visokog tlaka
J'T Doll Ba - bezgradijentno pol-je s anticiklonalnom zakrivl-je-
t noSCu izobara
oot
.ot - -,,4-
_a /,. a
Bc - bezgradilentno polje s ciklonalnom zakrivlje-
no5iu izobara
Do12
:10

\r'
t
i
Figure 3. Annual variation of main rveatirer tlpe
monthly fiequencies, inland, I 97I-l990.

10 Vleseci
Nl - eastem sector of a cyclone
Na - northem sector of a cyclone
Doll , Do12 - pressure trough (eastem part, trough axes)

*.\-./\*-f
r.
Vl - eastern sector of a anticyclone
V2 - southem sector ola anticyclone
V3 - westem sector of a anticyclone
g - pressure ridge
*t'-a'. .v2
a--'a Ba - gradientless (small gradients of pressure) field
+,-r,'.- with anticyclonic curvature of isobars
Bc - gradientless (small gradients of pressure) held
10 l{eseci with cyclonic curvature of isobars
 E. LoNeAR, N. Swx: Neke osobine godisnjeg hoda tlaka zraka u Hrvatskoj

n
50
4
30
20
10
0
10 lt{eseci 2 4 6 I 10 lt{eseci
n n
50
V3 150
&
100
30
20 50
10
0 0
10 Meseci 2 4 6 I 10 lVleseci
n
&
Doll
30

20 ,,'-,,.. Slika 4. Gocli5nji hodovi glavnih tipova vremena.

sjevemi .Tadran, 1980-1990. (Legenda kao na Sl. 3)
10 Figure 4. Amrual variation of maiu weather tYpe
0 rnonthly frequencies, North Adriatic, I 980- I 990.
(Legend as on Fig. 3)

n n
50 80
& 60
30
20
10
N
20
-A*A-=#-
.-t{;
.u, *.Xt'. ..
0 0
4 6 I 10 lt{eseci
n n
V3
50 150
4
100
30
20
50
10
0 0

n
50
4
30 Slika 5. Godi3nji hodovi glavnih tipva wemena,
20 srednji Jadran, 1980-1990. (Legenda kao na Sl. 3)
10 Figure 5. Annual variation of main weather type
0 rnonthly frequencies, Mid Adriatic, 1980-1990-
(Legend as on Fig. 3)
88 I-lrvatski meteorolo3ki dasopis. 28, 1993
njegovom ponasanju, koje su tipidne za kraii, odnosno
dekadni interval wemella. Medu njima naj- je
znadajniji pad tlaka u dmgoj dekadi veliade, koji je u
Roviniu i na 7-aviianv dak rninimrun godiSnieg hoda
dekadnih srednjaka tlaka zraka. Primjenjujuii rezul-
tate ranijih istraZivanja drugih autora i one prikazane
u ovom radu (na temelju analize godiSnleg hoda
udestalosti glavnih tipova wemena po dekadama)
moZe se zakljuditi da je pad tlaka u dmgoj dekadi
vellade ista klirnatska karakteristika godi5njh prom-
jena tlaka zraka za cijelu Flrvatsktt, povezana s
oblikon opce cirkulacije attnosfere koji se oditqie u
poveianoj udestalosti i aktivnosti ciklonalnih tipova
wemena. Zbog tih dinjenica autori smatraju da su
vrernenske prilike ovog kratkog (dekadnog) razdoblia
jednako znadajne za klimu na5ih kraieva kao i davno
pozrute etezije ili "europski monsun"'
Dakle, ovi prvi rezultati otkrivanja znadajnog pada
tlaka u istoi dekadi u cijeloj Flrvatskoj tra tetneliu
dekadnih srednjaka 30-godisnjih nizova podataka tla-
ka potidu na daljna istraZivanja. Nairne, postavl-iaju se
pitanja:
- da li ova pojava predstavlja singularitet u opioj
cirkulacij i atmosfere,
- da li je tipidna za ci-felu jugoistodnu Europu ili je
ogranidena na "mediteranski bazen", ko-ii u odnosu na
europsko kopno u ovom sludaju ima ulogu lokaliteta,
-ikonadno, koja je fizikalna podloga te pojave.
Ovo posljednje vjerojatno bi se rnoglo ustanoviti pra-
teii l0-dnevne dijagnoze i prognoze modelotn Europ-
skog centra za srednjorodnu prognozu vremena.
Zahvalr. Autori zahvaljqlu dr Branki Penzar, nr Alici
Bajii i Kseniji Zaninovii, dipl. inz. na korisnim
primjedbarna i pomoCi u izradi grafidkih prikaza.
LITERATI]RA
BajsiC M. (1983) Ekstremne prizemne konceutraci-ie
SO2 u Karlovcu tt ovisnosti o tipu cirkulaciie.
so.AREN,394-399.
Capka B. i Mokorii M. (1991) Anomalna cirkulacij-
ska i vremenska stanja uzroci izvanrednih meteoro-
loskih i hidroloikih prilika u I{rvatskoj u 1990. go-
dini. RHMZ RIL, Izvanredne nrcteoroloike i hidrc-
loJke prilike 1990. god. u Republici Hmutskoj,l-6.
Capka B. i Mokorii M. (1993) Poremeiaji cirkulacije
u makrorazmjerima i ekstremni meteorolo5ki
dogadaji u 1992. u l-kvatskoj. RHMZ P.II, Izvanred-
ne meteoroloike i hidroloike prilike 1992. god. u
Republici Hn atskoi, 14.
Catlak M. i Penzar B. (1975) Prilog ponavanju ciklona
koje puhrju Jadranom. H idrografski godiiniak, 67 -87
Dayan U. and Miller J. M. (1987) Meteorological and
Climatological Data for the Assessmeut of Atmos-
pheric Transport of Pollutants in the Mediterranean
Basin. Workshop on Airborne Pollution of the Med.
Sea, UNEP, I|MO,34pp.
Londar E. (1974)'. Uloga tipa vremena u zagadenosti
zraka- Zaitita atmosJbre 4, 33-36.
Londar E. (1980) Tipovi gradi-ientnog strqanja. Zbor-
nik nteteoroloikih i hidroloikih radova 6,43-'19-
Londar E. and Sinik N (1992) An Estimation of the
Background Air Pollution in Dependence on the
Prevailing Weather'lypes. Bollettino Geofisico,
"Geophysics and environntent: Background air
pollution" Part I, 30I-308.
Parzar B. (1963) Neki podaci o trpovima rrentetu tz is-
todnu obalu Jadrana. Hidrcgafski godiinjak' I I l-157.
Perzar B. (1967) Neke osobiue tipova vremena lu
.Iadratru. H itlrograf.ski god iiniak, -124.
99
Perzar B. ( I 97 I ) Pression et courants atmospheriques
audessu de lAdriatique et de la partie voisine du
continent perldaut l' ete. I ddiara s l-2, 8-14.
Penzar B. (1977) Tlak zraka vjetar. Sav. hidronret.
zavod, sLr.l77 .
Ple5ko N., Ilandevii J., Ioniur E. i dr. (1971) Korelaciia
pluine ernbolije i tipova \relllenEr. Zbonik tndova -sa
X I I kongre sa jugos I a v en skih ki ntrga, U2-847.
Pleiko N., Goldner V.. Zaninovii K. i drugi (1983)
Karakteristike vretnenskih prilika u sedn'todnelnim
razdobljirna s velikirn brojem infarkta tuiokarda u
Tagrebu. Acta Lledica lugoslat'ica 37,3-17.
Pleiko N., Poljakovii Z. (1983) Vremenske prilike u
periodima s ekstrenrnitn brojem cerebrovaskulamih
inzulta. Savetovanje o aturosferskim i rednir.n ele-
metrtarnitn nepogodatlta, Zb o m i k rad over, 400408.
Ple5ko N. (1985) Vrileme i akutne vaskularne bolesti.
Geofizika 2, 163-178.
Ple3ko N., Zaninovit. K. i drugi (1986) Sarnoubojstva
u odnosu na vrentenske prilike. Radovi A'ledicinskog
fakulteta u Zagrebu 26,1,3946.
Pleiko N. (1990) Elektridna praZnjenja i atmosferski
procesi. Zbomik radota II Balneoklimatoloikog
kongresa J ugos lav ije, 43 I 442.
Poje D. (1965) Tipovi wemena u Jugoslaviji i niihova
ovisnost o cirkulaciji attnosfere nad .Iugoslavi.lom.
Disertacija, str.215.
Poje D., Sinik U., Londar E. i dmgi (1974) Ovisnost
zagadenosti zraka u Zagrebu o meteoroloikim fak-
toruna, Rasprut,e i prikazi I 1, str. 230.
Snit N. (1970): Spektralna analiza destine prevlada-
vajuCih wemenskih tipova na sredi5rlen dijelu is-
todrre obale Jadrana . Hidrografski godiiniak, S9-104.
Velds C.H. (1970) Relation Between SO, Concentra-
tion and Circulation Type in Rotterdam and Sur-
rourdings. IVlv{O, Tech. Note 108,280-285.
Vernii R. (1952) Tennodinarnidke karakteristike
zradnih masa, JAZU, Rasprave I, 3, str. 79.
Zaninovii K. i Ple5ko N. (1987) Pojava cerebrovas-
kularnog inzulta u ovisnosti o tipovima vremena i
frontama. Raspruv e 22, Zagreb, 19 -23'