1.

Συνηθισμένα ορθογραφικά λάθη

Το σωστό είναι:

• Αλαζονεία και όχι αλαζονία

• Αλλεργία και όχι αλεργία
• Αμπέχονο και όχι αμπέχωνο
• Αντικρίζω και όχι αντικρύζω
αλλά αντίκρυ
• απ’ ό,τι
αλλά παρ’ ότι/παρότι
• γενέθλια και όχι γεννέθλια
• διά και όχι δια
αλλά για
• διακεκριμένος και όχι διακεκριμμένος
• εγκεκριμένος και όχι εγκεκριμμένος
• διήθηση ( < διηθώ) και όχι διήθιση
• αλλά διύλιση ( < διυλίζω
• δωσίλογος και όχι δοσίλογος
• εισιτήριο και όχι εισητήριο
• (λόγ) ενεός (=άφωνος, άναυδος) και όχι ενεώς
• Επεισόδιο και όχι επισόδειο
• Επηρεάζω και όχι επιρρεάζω
• Επηρεασμός/ επήρεια, αλλά επιρροή
• Επικούριος θεός (π.χ. Απόλλων) και όχι Επικούρειος
• Αλλά επικούρειος φιλόσοφος
• Επιφάνια / Θεοφάνια και όχι Επιφάνεια / Θεοφάνεια
• Ευριπίδης και όχι Ευρυπίδης
• Ευρυδίκη και όχι Ευριδίκη
• Οι Ιππής του Αριστοφάνη και όχι οι Ιππείς
• Καθένας/καθεμιά/ καθένα και όχι κάθε ένας ή καθ’ ένας, κάθε μια ή κάθε μία, κάθε ένα ή
καθ’ ένα
• Καθετί και όχι κάθε τι
• Κάθιδρος και όχι κάθιδρως
• Κάθισα και όχι κάθησα
• Καθότι/ καθ’ ότι και όχι καθ’ ό,τι
• Καμένος και όχι καμμένος
• Καμία/ καμιά και όχι καμμία/καμμιά
• Κατάλυμα και όχι κατάλυμμα
• Καταχώριση ( < καταχωρίζω) και όχι καταχώρηση
• Μαστροπός και όχι μαστρωπός
• Οιονεί (=σαν…) και όχι οιωνεί
• Οτιδήποτε και όχι ο,τιδήποτε
• Παρ’ όλα αυτά και όχι παρόλα αυτά
• Πηλήκιο και όχι πηλίκιο
• αλλά πηλίκο
• πηχυαίος και όχι πηχιαίος
• πιλοτή και όχι πυλωτή
• πλατειάζω και όχι πλατυάζω
• πλατειασμός και όχι πλατυασμός
• πληροίς / πληροί ( < πληρόω, ‒ώ) και όχι πληρείς /πληρεί
• προσάρτηση ( <προσαρτώ) και όχι προσάρτιση
• πώρωση και όχι πόρωση ή πόρρωση
• πωρωμένος και όχι πορωμένος ή πορρωμένος
• σιντριβάνι και όχι συντριβάνι
• συμπόνια και όχι συμπόνοια
• αλλά σύμπνοια
• συνδαιτυμόνας και όχι συνδετημόνας ή συνδαιτημόνας
• συγκρητισμός ( = συγκερασμός, ανάμειξη στοιχείων κυρίως διαφόρων θρησκειών) και
όχι συγκρισμός
 • συνωμότης και όχι συνομώτης
• συνωμοτώ και όχι συνομωτώ
• τιθασεύω και όχι τιθασσεύω
• ψιθυρίζω και όχι ψυθιρίζω

Προσοχή:

Οφείλω / οφειλέτης / οφειλήματα / οφειλή / όφελος

αλλά

ωφελώ / ωφέλεια / ωφέλιμος / ανωφελής / επωφελής

Άλλα συνηθισμένα λάθη:

• μ’ εμένα και όχι με μένα

• μ’ εσένα και όχι με σένα
• μ’ εσάς και όχι με σας
• σ’ εμένα και όχι σε μένα
• σ’ εσένα και όχι σε σένα
• σ’ εσάς και όχι σε σας

αλλά

• από/για (ε)μένα
(ε)σένα
εσάς/σας
• μέσ’: πριν από φωνήεν μέσ’ από το σπίτι
αλλά
• μες: πριν από σύμφωνο μες στο σπίτι
2. Ορθογραφικές διαφορές σε σύνθετα και σε παράγωγα

• ανδρεία αλλά ανανδρία

• δουλεία αλλά εθελοδουλία
κοιλιοδουλία
• θρησκεία αλλά αθρησκία
ανεξιθρησκία
αρνησιθρησκία
• καπηλεία αλλά αρχαιοκαπηλία
πατριδοκαπηλία
πολεμοκαπηλία
προγονοκαπηλία
• λατρεία αλλά αρχαιολατρία
εικονολατρία
μοιρολατρία
πατριδολατρία
προγονολατρία
προσωπολατρία
τυπολατρία
φυσιολατρία
• πορεία αλλά αεροπορία
ανεμοπορία
βραδυπορία
θαλασσοπορία
πεζοπορία
ποντοπορία
πρωτοπορία
ωκεανοπορία
• αλείφω αλλά αλοιφή
• απαλείφω αλλά απαλοιφή
• εξαλείφω / εξάλειψη
• επαλείφω / επάλειψη
• αμείβω αλλά αμοιβή
• ανταμείβω αλλά ανταμοιβή
• (ανα) μειγνύω αλλά αμιγής
• Μείξη αλλά συμμιγής
• Μείγμα αλλά μιγάς
• μ(ε)ικτός αλλά σμίγω
• αντικρίζω αλλά αντίκρυ
• αντικρινός
• αντικριστός
• βραδιά αλλά βράδυ
• βραδιάζω
• βραδινός
• καταλείπω ( = αφήνω, κληροδοτώ) αλλά κατάλοιπό
• λείπω: ελλείπω/ έλλειψη / έλλειμμα αλλά ελλιπής, ελλιπώς
• ταμίας αλλά ταμείο
• (από- / εκ-) ταμιεύω
• Ταμιευτήριο
• Υγιαίνω αλλά (θεά: Υγιεία)
• Υγιεινός
• Υγιής
• Υπολείπομαι/ υπόλειμμα αλλά υπόλοιπο
• Γεωλογία αλλά γαιάνθρακας
• Γεωπονία αλλά γαιοκτήμονας
• Γεωργός αλλά γαιοκτησία
• Γεώτρηση
• Γεωφυσική
• Δρομέας αλλά δρομαίος
• Παλεύω αλλά παλαιστής / παλαίστρα
• Πηγαίνω αλλά πηγεμός
• Οβολός αλλά τριώβολο
• Οδύνη αλλά ανώδυνος / επώδυνος
• Όλεθρος αλλά πανωλεθρία
• Όνυχας αλλά παρυνυχίδα
• Όροφος αλλά διώροφος / ημιώροφος/ πολυώροφος / τριώροφος
• Όρυγμα / ορυκτός / ορυχείο αλλά ανθρακωρύχος /ανθρακωρυχείο
• Νέος/ νεότερος / νεότατος αλλά νεωτερίζων
νεωτερικός
νεωτερικότητα
νεωτερισμός
νεωτεριστής
νεωτεριστικός κτλ.
• Γαλλία αλλά Πορτογαλία
• Ποικίλλω αλλά ποικιλία / ποικίλος
3. Λάθη στη φωνολογική, κυρίως, απόδοση λέξεων

Ουσιαστικά:

Το σωστό είναι:

• Αγορανομία και όχι αγορονομία

• Αγοραπωλησία και όχι αγοροπωλησία
• Αγοραφοβία ( = ψυχολ.: έντονος αδικαιολόγητος φόβος που προκαλείται σε ορισμένα
άτομα από το συγκεντρωμένο πλήθος σε δημόσιους χώρους) και όχι αγοροφοβία
• Αεριωθούμενο και όχι αερωθούμενο
• Αμάλγαμα ( =κράμα / μτφ. Ανάμειξη, ανακάτωμα) και όχι αμάγαλμα
• Ανδριάντας και όχι αδριάντας
• Απογοήτευση και όχι απαγοήτευση
• Αποστρατιωτικοποίηση και αποστρατικοποίηση
• Άρδευση και όχι άρδρευση
• Αρεοπαγίτης και όχι αεροπαγίτης
• Αρχαιρεσίες και όχι αρχιερεσίες
• Αφλογιστία και όχι αφλογισία
• Διελκυστίνδα ( = παιχνίδι στο οποίο και τα δύο μέρη τραβούν με δύναμη ένα σχοινί, για
να παρασύρουν ο καθένας προς την πλευρά του τον αντίπαλο) και όχι διελκυστί(ν)δα
• Έκτρωμα και όχι έχτρωμα
• Ινστιτούτο και όχι ινστιντούτο ή ιστιντούτο
• Καραϊβική και όχι Καραβαϊκή
• Κοινοτοπία και όχι κοινοτυπία
• Κομπλιμέντο και όχι κοπλιμέντο
• Μαλβίδες και όχι Μαλβίδες
• Μεγέθυνση και όχι μεγένθυ(ν)ση
• Μεγεθυσμένος και όχι μεγενθυμένος
• Μεσοτοιχία και όχι μισοτοιχία
• Νηρηίδες και όχι Νηιρίδες
• Όδος Στουρνάρη και όχι οδός Στουρνάρα
 • Οκτώβριος και όχι Οκτώμβριος
• Οστεομυελίτιδα και όχι οστεομελίτιδα
• Όσφρηση και όχι όσφρηνση
• Ούλο (το) και όχι ούλος (το)
• Πάρεση ( =ελαφρά παράλυση μυός) και όχι πάρηση
• Παρονομαστής και όχι παρανομαστής
• Περιβαλλοντολόγος και όχι περιβαντολόγος
• Πλατεία Βάτη και όχι πλατεία Βάθης
• Πνευμονολόγος και όχι πνευμονιολόγος
• Πολιομυελίτιδα και όχι πολιομελίτδα
• Ρολό (χαρτιού) (το) και όχι ρολός (χαρτιού) (ο)
• Συμπαρομαρτούντα ( = τα συνοδευτικά, τα παρεπόμενα) και όχι συμπαραμαρτούντα
• Συνονθύλευμα ( = ένωση ετερόκλητων στοιχείων) και όχι συνοθύλευμα
• Τιρμπουσόν και όχι τριμπουσόν
• Υπερωκεάνιο και όχι υπερωκειάνιο
• Υπηρεσία και όχι υπερεσία
• Υποθηκοφυλάκειο και όχι υποθηκοφυλάκιο
• Φοροφυγάς αλλά φοροδιαφεύγω και όχι φοροφεύγω
• Χλοοτάπητας και όχι χλωροτάπητας
• Χρειώδη (τα) και όχι χρεώδη

η ψήφος και όχι ο ψήφος

της ψήφου του ψήφου
την ψήφο τον ψήφο
τις ψήφους τους ψήφους

Παρατήρηση:

Τα ουσιαστικά αγγελιαφόρος, αθλητίατρος, μπομπονιέρα, πουρμπουάρ, φυσικοθεραπεία,

φυσικοθεραπευτής, χειρουργός, ωρίμαση απαντούν, στον προφορικό κυρίως λόγο, και ως
αγγελιοφόρος, αθλίατρος, μπουμπουνιέρα, μπουρμπουάρ, φυσιοθεραπεία, φυσιοθεραπευτής,
χειρούργος, ωρίμανση.

Επίθετα

Το σωστό είναι:

• Ακατονόμαστος και όχι ακατανόμαστος

• Αναντικατάστατος και όχι αντικατάστατος
• Ανεξεταστέος και αναξεταστέος
• Απαρέγκλιτος και όχι απαρέκλιτος
• Απαρχαιωμένος και όχι απαρχειωμένος
• Απολωλός (το) (το απολωλός πρόβατο) και όχι απολωλό(ν)
• Γενεαλογικός και όχι γενεολογικός
• Γενετικό (υλικό) και όχι γεννητικό (υλικό)
• Ενάλιος ( =θαλάσσιος) και όχι ενιάλιος
• Ενδέκατος και όχι εντέκατος
• (αν) ενεργός, ‒ός /‒ή, ‒ό του (αν) ενεργού (αρσ. και ουδ.) της (αν) ενεργού / ‒ής αλλά
του/της εναργούς ( < εναργής, ‒ής, ‒ές) και όχι της (αν) ενεργούς
• Επίμονος αλλά πείσμων και όχι επίμων
• Καίριος και όχι καίρεος
• Κατάπτυστος και όχι κατάπταιστος
• Κοινότοπος και όχι κοινότυπος
• Λογοπαιδικός ( = λογοθεραπευτής) και όχι λογοπεδικός
• Του μεγάλου (αρσ. και ουδ.) (ο μέγας, η μεγάλη, το μέγα) και όχι του μέγα
• Οσφυϊκός και όχι οσφυακός
• Παλιρροϊκός και όχι παλιρροιακός
• Περιβαλλοντολογικός και όχι περιβαντολλογικός
• Προγεννητικός και όχι προγενετικός
• Προπετής (επιθ.) και όχι προπέτης (ουσ.)
 • Υποβολιμαίος (= 1. Αυτός που υποβάλλεται σε κάποιον με συγκεκριμένη σκοπιμότητα,
2. ο πλαστός, ο μη γνήσιος) και όχι υποβολιμιαίος
• Ψιλή (κυριότητα) (νομ.) και όχι υψηλή (κυριότητα)

Παρατηρήσεις:

1. Τα επίθετα εποχικός, μετεξεταστείος, ορθοπαιδικός απαντούν και ως εποχιακός,

μεταξεταστέος, ορθοπεδικός.

2. Επίσης, συγχέονται στη χρήση τα παρώνυμα ανενημέρωτος (= ο μη ενημερωμένος) /

ανημέρωτος ( = ο ανήμερος, ο μη εξημερωμένος), αυτοκινητικός ( = που σχετίζεται με το
αυτοκίνητο) / αυτοκινητιστικός ( = που σχετίζεται με τον αυτοκινητιστή) και ενδελεχής (
=συνεχής, συστηματικός) / εντελεχής (=πλήρης, τέλειος)

Ρήματα

Το σωστό είναι:

• Αμαυρώνω και όχι αμαυρίζω

• Ανεξαρτητοποιούμαι και ανεξαρτοποιούμαι
• Ανήκα και άνηκα
• Απεμπολώ ( =προδίδω, εγκαταλείπω, π.χ. αρχές, ιδέες, ιδανικά) και όχι απεμπολίζω
• Αποτάθηκα και όχι αποτάνθηκα
• Να / θα αποταθώ και όχι να / θα αποτανθώ
• Διανοήθηκαν ή διενοήθησαν και όχι διανοήθηκαν
• Διηθώ αλλά διυλίζω και όχι διηθίζω
• Ελλοχεύω (=καραδοκώ, ενεδρεύω, παραμονεύω) και όχι ελλογχεύω
• Εμφορούμαι (=κυριαρχούμαι, διακατέχονται, διαπνέομαι από, κατέχομαι από) και όχι
ευφορούμαι
• Εξοκέλλω (=προσαράζω, μτφ. παραστρατώ) (αόρ. εξόκειλα και εξώκειλα, πρκ. έχω
εξοκείλει να / θα εξοκείλω) και όχι εξοκείλλω
• να/θα επιστήσω ( < εφιστώ) (π.χ. την προσοχή) και όχι να/θα εφιστήσω
• καταχωρίζω στοιχεία (αιτήσεις, ονόματα κτλ.) και όχι καταχωρώ (ελληνιστ.) (=υποχωρώ
σε αίτημα)
 • καταχώρισα και όχι καταχώρησα
• καταχωρίστηκε και όχι καταχωρήθηκε
• καταχωρισμένος και όχι καταχωρημένος
• παρεισφρέω ( = εισδύω κάπου χωρίς να γίνω αντιληπτός· λέγεται συνήθως για λάθη που
γίνονται σε κείμενο) και όχι παρεισφρύω
• αόρ. παρεισέφρησα και όχι παρεισέφρυσα
• περιθάλπω (θαλπωρή) και όχι περιθάλπτω
• περισυλλέγω (αόρ. περισυέλεξα) και όχι περισυνελλέγω
• προοιωνίζεται, ‒όνται (συνήθως στο γ΄ προσ.) και όχι προοιωνίζεται, ‒ουν
• σιωπώ, ‒άς, ‒ά και όχι σιωπείς, ‒εί, ‒εί
• των σιωπώντων και όχι των σιωπούντων
• παρά‒ / από-σιωπώμενος και όχι παρά‒/ από-σιωπούμενος
• τίθενται (γ΄ πληθ.) και όχι τίθονται
• υπηρετώ και όχι υπερετώ
• υποθάλπω (θαλπωρή) και όχι υποθάλπτω
• χαράκτηκα αλλά χαρακτήρας, χαρακτηρισμός, χαράκτης, χαρακτική και όχι χαράκτηκα

Παρατήρηση:

Τα ρήματα αποθανατίζω, αποτίνω (φόρο τιμής), εκτίνω (ποινή φυλάκισης) απαντούν και ως
αποθανατίζω, αποτίω, εκτίω.

Αντωνυμίες

Το σωστό είναι:

Φώναξέ της (=αυτές) αλλά τις φώναξε και όχι φώναξέ τις

Άκλιτα

Το σωστό είναι:
• εκτός και όχι εχτός
• παρεμπιπτόντως ( < εμπίπτω < εν + πίπτω) και όχι παρεπιπτόντως
• στη διαπασών και όχι στο διαπασών (μικρό μουσικό όργανο)
4. Παροιμιώδεις φράσεις, καθιερωμένες εκφράσεις και λόγιες λέξεις

1. «άνω σχώμεν τας καρδίας» και όχι «άνω στώμεν τας καρδίας»
Εκφώνηση του ιερέα πριν από την ευχή της αγίας αναφοράς (Θεία Λειτουργία)

2. «απορώ και εξίσταμαι» και όχι «απορώ και εξανίσταμαι»

Από τον Ακάθιστο Ύμνο, Θεοτόκιον, ήχος γ΄

3. «άνοιξε ο ασκός του Αιόλου» και όχι «οι ασκοί του Αιόλου»
Ομήρου Οδύσσεια κ. 47 «…ασκόν μεν λύσαν… (Αιόλου)»

4. «γλώσσα λανθάνουσα τ’ αληθή λέγει» και όχι «γλώσσα λανθάνουσα την αλήθειαν λέγει»

5. «δει δε χρημάτων και άνευ τούτων ουδέν εστί γενέσθαι των δεόντων» και όχι «δει δη
χρημάτων»
Δημοσθένους Ολυνθιακός Α΄ 20

6. «δεν έχει που την κεφαλήν κλίνη» και όχι «…που την κεφαλήν κλίναι»
Ματθαίος 8, 20, Λουκάς 9, 58 «… υιός του ανθρώπου δεν έχει που την κεφαλήν κλίνη»

7. «διά του λόγου το ασφαλές» και όχι «διά του λόγου το αληθές»
Από το απολυτίκιο της Βάπτισης του Χριστού

8. «διεμερίσαντο τα ιμάτια αυτού» (Ματθαίος ΚΖ΄ (27), 35) ή «διεμερίσαντο τα ιμάτιά μου
εαυτοίς (Ψαλμός ΚΑ΄ (21), 19) και όχι «διεμοιράσαντο τα ιμάτια»

9. «ει μη ήλθον και ελάλησα αυτοίς, αμαρτίαν ουκ είχον» και όχι «είπα και ελάλησα και αμαρτία
ουκ έχω»
Κατά Ιωάννη, ΙΕ΄ (15), 22

10. «εισέπραξε τα επίχειρα» (π.χ. της κακίας του) και όχι «τα επιχείρια (π.χ. της κακίας του)»
(αρχ.: το επίχειρον = αμοιβή για χειρωνακτική εργασία)

11. «εκ των ως ουκ άνευ» και όχι «εκ των ουκ άνευ»

12. «ελαφρά τη καρδία» και όχι «με ελαφρά την καρδίαν»

13. «εν βρασμώ ψυχής» και όχι «εν αναβρασμώ ψυχής»

14. «εν χορδαίς και οργάνω» και όχι «εν χορδαίς και οργάνοις»
Ψαλμός ΡΝ΄ (150), 4

15. «εξ απαλών ονύχων» (=από μικρή ηλικία) και όχι επιφανειακά, επιπόλαια

16. (βρέχει) «επί δικαίους και αδίκους» και όχι «…επί δικαίων και αδίκων»
Ματθαίος Ε΄ (5), 45

17. «επί ξυρού ίσταται ακμής» (= βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο) (το ξυρόν/ ο ξυρός = ξυράφι)
και όχι «επί ξηρού ακμής»
Ομήρου Ιλιάδα, Κ 173

18. «εποχή των παχιών (ή παχειών) αγελάδων» και όχι «των παχέων (αρσ. αγελάδων)

19. «λάθε βιώσας» ( = ζήσε χωρίς να προβάλλεσαι) και όχι «λάθρα βιώσας»
Ρήση του Επίκουρου, Πλούταρχος, Ηθικά, XIV, 1128, 2:
«Ει καλώς είρηται το λάθε βιώσας»

20. «λίθος επί λίθον» και όχι «λίθος επί λίθου»

Ματθαίος ΚΔ΄ (24), 2, Μάρκος ΙΓ (13), 2

21. «μέτρον άριστον» και όχι «παν μέτρον άριστον»

Κλεόβουλος, Diels-Kranz, 10, 3 (I 63)

22. «ον ου τύπτει λόγος ουδέ ράβδος» και όχι «όπου δεν πίπτει λόγος πίπτει ράβδος»
Μ. Αποστόλιος Βυζάντιος, XII, 77 σ. 563, Leutsch, E., Scheidewin, F. G., Georg OLMS,
VERLAGSBUCHHANDLUNG, HILDESHEIM, 1965

23. «ει δυνατόν εστί, παρελθέτω απ’ εμού το ποτήριον τούτο» και όχι «απελθέτω απ’ εμού ή απ’
εμέ»
Ματθαίος ΚΣΤ΄ (26), 39

25. «περί πολλά τυρβάζη» (= καταπιάνεσαι με πολλά) και όχι «καταπιάνεται με πολλά»
Το «τυρβάζει /-η» είναι β’ ενικό πρόσωπο του ρ. «τυρβάζω» ( = αναταράζω, ανακατώνω)
Λουκάς Γ (10), 41: «Μάρθα, Μάρθα, μεριμνάς και τυρβάζη περί πολλά»

26. «πνέει τα λοίσθια» και όχι «πνέει τα ολίσθια»

27. «πριν αλέκτορα φωνήσαι, τρις απαρνήση με» (Δηλαδή: προτού λαλήσει ο πετεινός, θα με
απαρνηθείς τρεις φορές) και όχι «πριν αλέκτορα φωνήσαι τρις, απαρνήση με»
Από τη φράση του Χριστού προς τον Πέτρο (Ματθάιος ΚΣΤ΄ (26), 35

28. «σκληρόν σοι προς κέντρα λακτίζειν» ( = είναι οδυνηρό να κλοτσάς πάνω σε αγκάθια /
καρφιά) και όχι (…προς κέντρον λακτίζειν)
Πράξεις των Αποστόλων, ΚΣΤ΄ (26) 14

29. «την ανάγκη(ν) φιλοτιμία(ν) ποιούμενος» και όχι «...ποιών»

30. «ου γαρ γινώσκεις τι τέξεται ( < τίκτω) η επιούσα» ( = … τι θα φέρει η άλλη μέρα) και όχι
«τι τεύξεται ( <τυγχάνω) η επιούσα»
Π. Δ. Παροιμίες ΚΖ΄ (27), 1

31. «υπέρ το δέον» και όχι «υπέρ του δέοντος»

32. «χάρμα ιδέσθαι» ( < ορώ = βλέπω) και όχι «χάρμα ειδέναι» ( < οίδα = γνωρίζω)

33. αδιακρίτως (π.χ. φύλου) και όχι αδιακρίτου (πχ. φύλου)

34. (ο) άμεσα ενδιαφερόμενος και όχι (ο) άμεσος ενδιαφερόμενος

35. αναμένονται (π.χ. σημαντικές) εξελίξεις και όχι αναμένονται (π.χ. σημαντικά) γεγονότα

36. ανέκαθεν και όχι απ(ό) ανέκαθεν ή εξ ανέκαθεν

37. απειρόκαλος σημαίνει ακαλαίσθητος, κακόγουστος ( < α- + πείρα + καλός) και όχι απείρου
κάλλους, πανέμορφος

38. απευθείας μετάδοση και όχι ζωντανή μετάδοση

39. «από θέσεως ισχύος» ή «από θέση ισχύος» και όχι «από θέση ισχύος»

40. «αυτός καθαυτόν» ή «αυτός καθ’ εαυτόν» και όχι «αυτός καθαυτός» ή «αυτός καθ’ εαυτός»

41. «αυτού καθαυτόν» ή «αυτού καθ’ εαυτόν» και όχι «αυτού καθαυτού» ή «αυτού καθ’
εαυτού»

42. «αυτή καθαυτήν» ή «αυτή καθ’ εαυτήν» και όχι «αυτή καθαυτή» ή «αυτή καθ’ εαυτή»
43. «αυτής καθαυτούς» ή «αυτοί καθ’ εαυτούς» και όχι «αυτοί καθαυτοί» ή «αυτοί καθ’ εαυτοί»

44. «αυτοί καθαυτούς» ή «αυτοί καθ’ εαυτούς» και όχι «αυτοί καθαυτοί» ή «αυτοί καθ’ εαυτοί»

45. «αυτών καθαυτούς (-ες, -α)» ή «αυτών καθ’ εαυτούς (-ές, -ά)» και όχι «αυτών καθαυτών» ή
«αυτών καθ’ εαυτών»

46. δίνω το «παρών» (=παρουσία) και όχι δίνω το παρόν ( =το τώρα)

47. δυνάμει και όχι εν δυνάμει

48. «είναι έρμαιο (ουσ. ουδ.) του πάθους του» και όχι «είναι έρμαιο του πάθους του»

49. ενός εκάστου και όχι καθενός εκάστου

50. ενόψει όσων θα γίνουν και όχι ενόψει όσων έγιναν

51. «εν πάση περιπτώσει» (δοτ. της φράσης «πάσα περίπτωσης») και όχι «εν πάσει περιπτώσει»

52. επαναλαμβανόμενα λάθη και όχι παρατεταμένα λάθη

53. ο, του, τον / η, της, την / το / οι / των / τους / τις / τα… επικεφαλής (άκλιτο) και όχι του/τον..
επικεφαλή ή οι/τους επικεφαλείς

54. επί το έργον και όχι επί τω έργω

55. επί τούτου (=επάνω σ’ αυτό, επ’ αυτού) και όχι ειδικά για αυτό
(π.χ. Εξέθεσε το όλο πρόβλημα και ζήτησε τις παρατηρήσεις μας επί τούτου)
Σημείωση: Πολλοί χρησιμοποιούν το «επί τούτου» και το «επί τούτο» με τη σημασία του
επίτηδες.

Επίσης:
προς τούτο (=για το σκοπό αυτό)

προς τούτοις / επί τούτοις (= επιπλέον, επιπροσθέτως, προσέτι)

56. εφ’ όπλου λόγχη και όχι εφ’ όπλου λόγχης

57. έχω κακή/ καλή διάθεση και όχι έχω κακή / καλή ψυχολογία
58. θεαματική βελτίωση και όχι ραγδαία βελτίωση, αλλά ραγδαία επιδείνωση

• Όταν μιλάμε για πρόσωπα που έχουν πεθάνει, δε χρησιμοποιούμε τα «κύριος» / «κυρία»
πριν από το όνομα ή το επίθετό τους.
Λέμε π.χ. «Σε εκείνο το ταξίδι ήταν μαζί μας και ο (μακαρίτης / αείμνηστος) Νικολάου
και όχι
«…ο (μακαρίτης/αείμνηστος) κύριος Νικολάου
• Όταν παρουσιάζουμε τον εαυτό μας, δε χρησιμοποιούμε τα «κύριος» / «κυρία» πριν από
το όνομα ή το επίθετό μας.
Λέμε π.χ. στο τηλέφωνο: «Καλημέρα, είμαι ο Χρηστίδης ή ο Νίκος (ο) Χρηστίδης» και
όχι «…ο κύριος Χρηστίδης ή ο κύριος Νίκος Χρηστίδης»

59. λόγου χάρη/ χάριν και όχι λόγω χάρη

60. μακρόθεν και όχι εκ του μακρόθεν, αλλά εκ του σύνεγγυς

61. μετά Χριστόν και όχι μετά Χριστού, αλλά προ Χριστού

62. όσον αφορά και όχι ως αναφορά

63. «(όλα έγιναν) παρανάλωμα του πυρός» και όχι «παραναλώματα του πυρός

64. παρά πόδα = προσοχή! (παράγγελμα) και όχι παρά πόδας, αλλά κατά πόδας (=στα βήματα
κάποιου, από πίσω του)

65. ο / του / τον / το περί ου ο λόγος

66. η / της / την περί ης ο λόγος και όχι η / της / την περί ου ο λόγος

67. οι / των / τους / τις / τα περί ως ο λόγος και όχι οι / των / τους / τις / τα περί ου ο λόγος

68. ο, του, τον / η, της, την / το / οι / των / τους / τις / τα πλησίον (άκλιτο) και όχι των πλησίων

69. «πόσω μάλλον» και όχι «κατά πόσο μάλλον

70. «προέκυψε/ ανέκυψε (π.χ. πρόβλημα, δυσκολία…)» και όχι «ανέσκηψε πρόβλημα,
δυσκολία»

71. προπηλακίζω ( = βρίζω, χλευάζω δημοσίως, επιτίθεμαι λεκτικά εναντίον κάποιου» και όχι
ασκώ σωματική βία εναντίον κάποιου

72. προτέρα κατάσταση και όχι προτεραία κατάσταση

73. (ένα, δύο, τρία…) τοις εκατό και όχι (δύο, τρία…) τα εκατό

74. ο, του, τον / η, της, την / το… υπ’ αριθμόν ένα (άκλιτο) και όχι υπ’ αριθμόν ένας ή υπ’
αριθμόν μία
5. Ομόρριζα που διαφέρουν ως προς τη σημασία

Ομόρριζες λέγονται οι λέξεις που έχουν την ίδια ρίζα. Ακολουθούν περιπτώσεις ομόρριζων
λέξεων με παραπλήσια ή διαφορετική σημασία

Ουσιαστικά:

• Άγγελος: πρόσωπο του αρχαίου δράματος· ο αγγελιαφόρος που έφερνε στο χώρο της
σκηνής ειδήσεις από μακριά, από έξω
• Εξάγγελος: πρόσωπο του αρχαίου δράματος: ανήγγελλε όσα είχαν συμβεί πίσω από τη
σκηνή (δηλαδή όσα συνέβαιναν μέσα στο ανάκτορο, στο ναό κτλ.)
• Αίσθημα: η αντίδραση που προέρχεται από ένα εσωτερικό ή ένα εξωτερικό ερέθισµα (το
να νιώθεις κρύο, ζέστη, πόνο, δίψα...)
• Συναίσθημα: αυτό που νιώθουμε, μια εσωτερική κατάσταση, ένα βίωμα προσωπικό, το
οποίο μπορεί να είναι ευχάριστο ή δυσάρεστο (αγάπη, μίσος, ζήλια, λύπη, χαρά, θυμός ..
.)
Η ζήλια είναι πολύ δυνατό συναίσθημα.
• Αίτημα: επιθυμία, αξίωση κτλ. που υποβάλλεται προφορικώς ή γραπτώς σε κάποιο
φορέα ή σε κάποιο φυσικό πρόσωπο
Στην αυριανή συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου θα συζητη θεί το αίτημα που
υποβάλατε σχετικά με τη χρηματοδότηση του επιμορφωτικού προγράμματός σας.
• Αίτηση: συγκεκριµένο αίτηµα που διατυπώνεται γραπτώς και υποβάλλεται σε υπηρεσία,
σε οργανισμό ή σε άλλο φορέα, δηµόσιο ή ιδιωτικό.
Θα πρέπει να υποβάλετε νέα αίτηση, διότι στην παλιά υπήρχε κάποιο λάθος στα ατοµικά
στοιχεία σας.

• Αναγκαιότητα: ό, τι επιβάλλεται από την ανάγκη (ηθική, δεοντολογική επιταγή)

Η ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν πολιτική αναγκαιότητα.
• Ανάγκη: επιβεβλημένη υποχρέωση
Στην εποχή μας είναι πλέον ανάγκη να ληφθούν σημαντικά μέτρα για την προστασία του
περιβάλλοντος.
 *
• Ανάτυπο: μικρό φυλλάδιο ή έντυπο του οποίου το κείμενο αποτελεί μέρος βιβλίου ή
περιοδικού, συνήθως επιστημονικού, και το οποίο διανέμεται δωρεάν από το συγγραφέα.
Δε χρειάζεται να αγοράσεις το περιοδικό, για να διαβάσεις το άρθρο μου· θα σου δώσω
ένα ανάτυπο.
• Αντίτυπο: κάθε αντίγραφο βιβλίου, περιοδικού ή άλλου εντύπου.
Η τελευταία έκδοση του βιβλίου της κυκλοφόρησε σε 10.000 αντίτυπα.

• Αντιπρόσωπος: άτομο εξουσιοδοτημένο να ενεργεί ή να κάνει δικαιοπραξίες για

λογαριασμό άλλου, ο πληρεξούσιος: εμπορικός αντιπρόσωπος, δικαστικός αντιπρόσωπος
κτλ.
Όλες σχεδόν οι χώρες του κόσμου θα στείλουν αντιπροσώπους στην τελετή έναρξης των
Ολυμπιακών Αγώνων.
• Εκπρόσωπος: Αυτός που αντιπροσωπεύει ένα καλλιτεχνικό ή λογοτεχνικό ρεύμα, ένα
κόμμα, ένα σύλλογο κτλ.
Ο Πικάσο είναι ο κυριότερος εκπρόσωπος του κυβισμού.
Εξελέγη ο νέος κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος.
• Αποδημία: αναχώρηση από την πατρίδα και μόνιμη εγκατάσταση σε ξένη χώρα.
• Εκδημία: (συνήθως μτφ.) η αναχώρηση από τη ζωή
• Παρεπιδημία: προσωρινή παραμονή σε άλλη χώρα

• Απόδοση: βαθμός παραγωγικότητας, κέρδος, ωφέλεια που αποφέρει μια ενέργεια, μια
πράξη, μια διαδικασία.
Κέρδισε πολλά χρήματα, διότι οι μετοχές που αγόρασε είχαν πολύ υψηλή απόδοση.
• Επίδοση: η πρόοδος και η επιτυχία σε έναν τομέα
Έχει μεγάλη επίδοση στα γλωσσικά μαθήματα

*
• Απόμαχος: (κυριολ.) απόστρατος·
(μτφ.) συνταξιούχος, αυτός που βρίσκεται έξω από τον επαγγελματικό στίβο.
Από τότε που πήρε σύνταξη κάποιοι τον αντιμετωπίζουν ως απόμαχο της ζωής.
• Παλαίμαχος: (κυριολ.) έμπειρος σε ό,τι αφορά τον πόλεμο·
(μτφ.) έμπειρος, πολύ ικανός σε κάποιον τομέα.
Από τότε που πήρε σύνταξη κάποιοι τον αντιμετωπίζουν ως απόμαχο της ζωής.

• Ατύχημα: ζημιά, κακοτυχία, βλάβη (λιγότερο σοβαρό από το δυστύχημα· έχει

γενικότερη σημασία)
Το αυτοκίνητό μου είναι στο συνεργείο, διότι προ ημερών είχα ένα τροχαίο ατύχημα.
• Δυστύχημα: πολύ σοβαρό ατύχημα, που προκαλεί σημαντική σωματική βλάβη ακόμα
και θανάσιμη (αεροπορικό, αυτοκινητικό…)
Το τελευταίο διάστημα έχουν γίνει στη χώρα μας λόγω του παγετού σοβαρά
αυτοκινητικά δυστυχήματα, στα οποία βρήκαν το θάνατο πολλοί άνθρωποι.
• Βουλή: ( < βουλεύομαι) σκέψη, απόφαση
• Βούληση: ( < βούλομαι) επιθυμία, θέληση
Κανείς δεν μπορεί να αντιταχθεί στη λαϊκή βούληση

• Γένεση: η δημιουργία, η αρχή, η προέλευση, ο σχηματισμός, το γίγνεσθαι (δηλώνει

εξέλιξη και διάρκεια)
Το βιβλίο που διαβάζω έχει τίτλο «Η γένεση του σύμπαντος»
• Γέννηση: 1. Η πράξη και το αποτέλεσμα του γεννώ, η γέννα.
Τα τελευταία χρόνια έχει μειωθεί ανησυχητικά ο αριθμός των γεννήσεων στη χώρα μας.
2. Η εμφάνιση ενός νέου πράγματος, μια νέας τάσης.
Η γέννηση ενός νέου καλλιτεχνικού κινήματος επηρεάζει πολλούς τομείς της κοινωνικής
ζωής.

*
• Διακήρυξη: 1. Δημόσια εξαγγελία που αφορά την πραγματοποίηση σημαντικών έργων.
Μετά τη δημοσίευση της διακήρυξης του Υπουργείου Παιδείας σχετικά με τη συγγραφή
σχολικών βιβλίων για την υποχρεωτική εκπαίδευση, πολλοί εκδοτικοί οίκοι έδειξαν
έντονο ενδιαφέρον για την ανάληψη μέρους του έργου.
2. επίσημη ανακοίνωση που αφορά ένα σοβαρό ζήτημα και απευθύνεται σε ευρύ κοινό
Η διακήρυξη της κυβέρνησης σχετικά με τα μέτρα που θα ληφθούν για την ασφαλή
διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων έγινε δεκτή με ανακούφιση.
3. καταγραφή και κοινοποίηση θεμελιωδών αρχών, μανιφέστο
Η Γαλλική Επανάσταση με τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έγινε
αφορμή να ξεσηκωθούν πολλοί υπόδουλοι λαοί και να αγωνιστούν για την ελευθερία
τους.
• Προκήρυξη: ανακοίνωση από κρατικό ή άλλο φορέα σχετικά με έργα όχι τόσο
σημαντικά όσο αυτά που εξαγγέλλονται με τη διακήρυξη.
Δημοσιεύτηκε πρόσφατα στις εφημερίδες προκήρυξη που αφορά την πρόσληψη μέσω
ΑΣΕΠ υπαλλήλων σε διάφορος δημόσιους οργανισμούς.

• Διακόσμηση: η ενέργεια και το αποτέλεσμα του «διακοσμώ», ο στολισμός.

Η διακόσμηση του σπιτιού δεν έγινε από διακοσμητή αλλά από την ίδια την
οικοδέσποινα.
• Διάκοσμος: ό,τι χρησιμοποιείται στη διακόσμηση, τα στολίδια.
Ο διάκοσμος της αίθουσας δεξιώσεων ήταν πολύ απλός.

• Διαμονή: αναφέρεται συνήθως σε μόνιμη εγκατάσταση και διαβίωση σε συγκεκριμένο

τόπο.
Στη βεβαίωση δεν αναφερόταν ο τόπος διαμονής του
• Παραμονή: αναφέρεται συνήθως σε προσωρινή εγκατάσταση και διαβίωση σε
συγκεκριµένο τόπο.
Η παραμονή του στο εξωτερικό θα διαρκέσει δύο εβδομάδες.
*
• Διεργασία (συνήθως στον πληθ.: διεργασίες): σειρά διαδικασιών, ζυµμώσεων που
συμβαίνουν σε διάφορους χώρους, επαγγελματικούς, πολιτικούς κ.ά., µε σκοπό συνήθως
την ανανέωση ή την αλλαγή.
Ολοκληρώθηκαν οι διεργασίες για την εκλογή του νέου προέδρου της εταιρείας.
• Επεξεργασία (βλ. επεξεργάζομαι): η τελειωτική, η πλήρης κατεργασία, η τελειοποίηση
(αντικειμένου, κειμένου, νομοσχεδίου, προγράμματος κτλ.)
Το κείμενο του νομοσχεδίου χρειάζεται προσεκτική επεξεργασία πριν υποβληθεί στη
Βουλή προς ψήφιση.
• Κατεργασία (βλ. κατεργάζομαι): η αρχική επεξεργασία ενός υλικού, ενός αντικειμένου,
ώστε να γίνει κατάλληλο προς χρήση.
Η κατεργασία των ευγενών μετάλλων είναι ιδιαίτερα λεπτή εργασία.

• Εκατονταετηρίδα (βλ. και χιλιετηρίδα): η συμπλήρωση εκατό ετών, η εκατοστή

επέτειος.
Το 1996 έγιναν εορταστικές εκδηλώσεις στη χώρα μας για την πρώτη
εκατονταετηρίδα από την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων.
• Εκατονταετία (βλ. και χιλιετία): χρονική περίοδος εκατό ετών, αιώνας.
Η περασμένη εκατονταετία υπήρξε περίοδος μεγάλων τεχνολογικών και
επιστημονικών επιτευγμάτων.

• Εκμάθηση: η τέλεια μάθηση, η τέλεια γνώση.

Η εκμάθηση της ιταλικής γλώσσας είναι πολύ εύκολη για τους φιλολόγους, επειδή
ξέρουν Λατινικά.
• Μάθηση: η απόκτηση γνώσεων.
Χάρη στη μεγάλη έφεσή του για μάθηση έκανε λαμπρές σπουδές

• Εμπειρία: βίωμα
Ο τοκετός είναι μοναδική εμπειρία για μια γυναίκα
• Πείρα: σύνολο από εμπειρίες
Από την πολύχρονη θητεία του στην εκπαίδευση απέκτησε μεγάλη διδακτική πείρα.

• Ενδημία: συνεχής εμφάνισης συγκεκριμένης νόσου σε μια περιοχή

• Επιδημία: προσωρινή εμφάνιση συγκεκριμένης νόσου σε μια περιοχή
• Πανδημία: εξάπλωση μιας νόσου σε ολόκληρη τη χώρα
• Ενημερότητα: 1. Το να είναι κανείς ενημερωμένος, ενήμερος για κάποιο θέμα
(κατάσταση)
Η ενημερότητά του σχετικά με την καλλιτεχνική ζωή του τόπου είναι εκπληκτική.
2. Φορολογική ενημερότητα ( = πιστοποίηση που αφορά την ύπαρξη ή μη χρεών προς το
δημόσιο)
Για να εισπράξω τα χρήματα από την απαλλοτρίωση του ακινήτου μου, θα πρέπει να
προσκομίσω στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων βεβαίωση φορολογικής
ενημερότητας.
• Ενημέρωση: το να ενημερώνεις ή να ενημερώνεσαι για κάποιο θέμα (ενέργεια)
Η ενημέρωση των πολιτών για τα εθνικά μας θέματα είναι υποχρέωση της πολιτείας.

• Ένοικος: αυτός που κατοικεί σε συγκεκριμένο οίκημα· π.χ. ένοικος κτιρίου, σπιτιού,
πολυκατοικίας, ξενοδοχείου, κτιριακού συγκροτήματος κτλ.
Στις μεγάλες πολυκατοικίες οι περισσότεροι ένοικοι είναι άγνωστοι μεταξύ τους.
• Κάτοικος: αυτός που διαμένει σε έναν τόπο· π.χ. κάτοικος (συν)οικισμού, περιοχής,
χωριού, πόλης, περιφέρειας, νόμου κτλ.
Όλοι σχεδόν οι κάτοικοι του χωριού διαμαρτυρήθηκαν έντονα για την εγκατάσταση ενός
πυλώνα της ΔΕΗ στην περιοχή τους.

• Εξήγηση: ερμηνεία, ανάλυση

Μετά την περιγραφή του φαινομένου προχώρησε στην εξήγησή του.
• Επεξήγηση: πληρέστερη, πρόσθετη εξήγηση, εξήγηση με περισσότερες λεπτομέρειες,
διασαφήνιση.
Ήσουν πολύ σαφής σ’ αυτά που είπες· δε χρειάζονται επεξηγήσεις.

• Εξωμότης: αρνησίθρησκος, αυτός που απαρνήθηκε η θρησκεία του

(μτφ.) αποστάτης, προδότης
Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας πολλοί Έλληνες αναγκάστηκαν να γίνουν
εξωμότες.
• Συνωμότης: Αυτός που μετέχει σε συνωμοσία
Όταν αποκαλύφθηκε η συνωμοσία, οι περισσότεροι από τους συνωμότες είχαν διαφύγει
σε άλλες χώρες.

• Επέμβαση: 1. Δυναμική, έντονη ανάμειξη (θετική ή αρνητική σημασία)

Η πορεία διαλύθηκε με την άμεση επέμβαση της αστυνομίας. 2. Διόρθωση, προσθήκη
Στη συγκεκριμένη μελέτη έγιναν ελάχιστες φιλολογικές επεμβάσεις.
• Παρέκβαση: λοξοδρόμηση, απομάκρυνση από το θέμα
Ο τελευταίος ομιλητής, παρά τις συχνές παρεκβάσεις που έκανε κατά τη διάρκεια της
ομιλίας του, δεν κούρασε το ακροατήριο
• Παρέμβαση: απλή ανάμειξη, μεσολάβηση (θετική συνήθως σημασία)
Οι έντονες διαμαρτυρίες των παικτών προς το διαιτητή σταμάτησαν ύστερα από
παρέμβαση του προέδρου της ομάδας.

[ παρεμβολή = το να θέτεις κάτι ανάμεσα σε δύο άλλα, η διακοπή μιας συνέχειας (αρνητική
σημασία)
Στις ραδιοφωνικές εκπομπές μικρών σταθμών γίνονται συχνά παρεμβολές από μεγαλύτερους
σταθμούς]

*
 • Ευθύνη: η υποχρέωση κάποιου να δώσει λόγο για τις ενέργειες του ή να
ανταποκριθεί σε ό,τι έχει αναλάβει.
Την ευθύνη για την ομαλή διεξαγωγή των εκλογών έχει το Υπουργείο Δημόσιας
Τάξης.
• Υπευθυνότητα: η συναίσθηση της ευθύνης.
Με την υπευθυνότητα που τον χαρακτηρίζει έχει κερδίσει την εκτίμηση του
προϊσταμένου του, αλλά και των συναδέλφων του.

• Καταναγκασμός: (ψυχολ.) το να επαναλαμβάνουμε, λόγω άγχους, συνεχώς και επίμονα

τις ίδιες ενέργειες ή πράξεις ή να αποφεύγουμε συστηματικά κάποιες άλλες.
• Ψυχαναγκασμός: (ψυχολ.) το να κατακλύζεται συνεχώς το μυαλό μας από
βασανιστικές, συνήθως, σκέψεις ή ιδέες, τις ίδιες πάντα, από τις οποίες δεν μπορούμε να
απαλλαγούμε.

• Κοινωνικοποίηση: 1. Διαδικασία ένταξης και προσαρμογής στο κοινωνικό σύνολο

Η κοινωνικοποίηση του ατόμου αρχίζει από την προσχολική ήδη περίοδο.
• Κοινωνικότητα: Η τάση για συναναστροφή, η άνεση στη συναναστροφή με τους
άλλους, καθώς και η γνώση και η τήρηση των κοινωνικών κανόνων.
Στο χώρο του σχολείου εκδηλώνεται και αναπτύσσεται συνήθως η κοινωνικότητα του
ατόμου.

• Μεθοδολογία: το σύνολο των μεθόδων τις οποίες χρησιμοποιεί μια επιστήμη και ο
τρόπος με τον οποίο εφαρμόζεται κάθε μέθοδος.
Οι διάφοροι επιστημονικοί κλάδοι ακολουθούν διαφορετική μεθοδολογία στις έρευνές
τους.
• Μέθοδος: ο τρόπος έρευνας, εξέτασης και ανάλυσης ενός θέματος κατά τον οποίο
ακολουθούνται ορισμένοι κανόνες.
Η εξέταση του DNA είναι η πιο αξιόπιστη μέθοδος για την εξακρίβωση της πατρότητας.
 *

• Μεταγραφή: 1. Αθλητή
Η «ελληνοποίηση» των ξένων αθλητών είναι απαραίτητη για τη μεταγραφή τους σε
ελληνικές ομάδες.
2. Περιουσιακών στοιχείων (νομ.)
Είναι απλή διαδικασία η μεταγραφή περιουσιακών στοιχείων στο υποθηκοφυλάκειο.
3. Λέξης, κειμένου
Η μεταγραφή ξένων λέξεων στα Ελληνικά είναι ένα θέμα που απασχολεί συχνά τους
φιλολόγους.
• Μετεγγραφή: μαθητή / φοιτητή / σπουδαστή
Είναι δύσκολο να γίνει στη μέση της σχολικής χρονιάς μετεγγραφή μαθητή από ένα
σχολείο σε άλλο.

• Μετακομιδή/ ανακομιδή: εκταφή των οστών νεκρού και μεταφορά τους σε άλλο τάφο
• Διαμετακόμιση: μεταφορά αγαθών και εμπορευμάτων από μια χώρα σε άλλη μέσω μιας
τρίτης
• Μετακόμιση: 1. Μεταφορά οικοσκεύης, 2. αλλαγή κατοικίας

• Παραίσθηση: (ψυχολ.) το να αντιλαμβανόμαστε με λανθασμένο τρόπο ένα εξωτερικό

ερέθισμα
Μέσα στο σκοτάδι έβλεπε να κουνιούνται τα κλαδιά του δέντρου και είχε την
παραίσθηση ότι αντίκριζε φαντάσματα.
• Ψευδαίσθηση: (ψυχολ.) το να αντιλαμβανόμαστε ως πραγματικό κάτι που δεν υπάρχει,
δηλαδή να βλέπουμε, να ακούμε ή να αισθανόμαστε ανύπαρκτα πράγματα.
Κατά τη διάρκεια της αρρώστιας του είχε συχνά την ψευδαίσθηση ότι άκουγε τη φωνή
της μητέρας του, η οποία δε ζούσε πια.

*
• Παράλυση: (μτφ.) διάλυση, αποδιοργάνωση
Τα ακραία καιρικά φαινόμενα των τελευταίων ημερών επέφεραν την παράλυση του
κρατικού μηχανισμού.
• Παραλυσία: (μτφ.) διαφθορά, κραιπάλη, έκλυτη ζωή
Η ηθική παραλυσία που χαρακτηρίζει την εποχή μας έχει κλονίσει την πίστη των νέων
κυρίως ανθρώπων στα ιδανικά και στις αξίες που κυριαρχούσαν στη ζωή μας
παλαιότερα.
• Παρεγκεφαλίδα: (ιατρ,) τμήμα του εγκεφάλου στο πίσω μέρος του κρανίου
• Παρεγκεφαλίτιδα: (ιατρ.) νόσος της παρεγκεφαλίδας

• Παρωνύμιο: παρατσούκλι
Τα περισσότερα παρωνύμια είναι σκωπτικά.
• Παρώνυμο: (γραμμ.) λέξη που έχει παραπλήσια μορφή με κάποια άλλη αλλά
διαφορετική σημασία·
π.χ. γέρος/γερός, βρόχος/βρόγχος κτλ.
Τονικά παρώνυμα λέγονται τα παρώνυμα που διαφέρουν μόνο ως προς τον τονισμό τους.

• Πλειονότητα: το μεγαλύτερο μέρος του συνόλου (αντίθ.: μειονότητα)

Σήμερα οι νέοι στην πλειονότητά τους αποφεύγουν το γάμο
• Πλειο(νο)ψηφία: το μεγαλύτερο μέρος του συνόλου σε ψηφοφορία (αντίθ.:
μειο(νο)ψηφία)
Για να είναι μια κυβέρνηση ισχυρή, πρέπει να έχει την απόλυτη πλειο(νο)ψηφία του
εκλογικού σώματος.

• Προκατάληψη: αρνητική προδιάθεση ή γνώμη για κάποιον ή για κάτι, παρόλο που δεν
υπάρχουν αντικειμενικοί λόγοι γι’ αυτό.
Οι περισσότεροι Έλληνες αντιμετωπίζουν τους ξένους χωρίς προκαταλήψεις
• Πρόληψη (συνήθ. πληθ.): η λογικά αβάσιμη πεποίθηση ότι κάτι μας φέρνει τύχη, καθώς
και ο φόβος ότι κάτι μας φέρνει ατυχία (δεισιδαιμονία)
Οι νέοι άνθρωποι συνήθως περιγελούν όσους πιστεύουν στις προλήψεις

• Πρόσκρουση: η σύγκρουση κινούμενου σώματος σε σταθερό

Από την πρόσκρουση στο στηθαίο της γέγυρας καταστράφηκε εντελώς το αυτοκίνητο.
• Σύγκρουση: βίαιο χτύπημα δύο κινούμενων σωμάτων
Η σύγκρουση του σπορ αυτοκινήτου με το φορτηγό ήταν ιδιαίτερα σφοδρή.

• Πρότυπο: το υπόδειγμα, το μοντέλο

Η δασκάλα που είχα στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού ήταν το πρότυπό μου για πολλά
χρόνια.
• Πρωτότυπο: το πρώτο, το αρχικό, το γνήσιο
Ακόμα και οι πιο έμπειροι τεχνοκρίτες δεν μπορούσαν να ξεχωρίσουν το αντίγραφο από
το πρωτότυπο.

• Σύμβαση: συνθήκη, συμφωνία

Προσελήφθη σε κάποια υπηρεσία του Υπουργείου Παιδείας σε σύμβαση αορίστου
χρόνου.
• Συμβατικότητα: το να ακολουθεί κάποιος τις κοινωνικές συμβάσεις
Δεν υπάρχουν συμβατικότητες ανάμεσα σε φίλους.
• Συμβατότητα: ταίριασμα, συμφωνία, εναρμόνιση
Αν δεν υπάρχει συμβατότητα των ιστών λήπτη και δότη, δεν είναι δυνατόν να γίνει
μεταμόσχευση κάποιου οργάνου.

*
 • Τεχνική: η αξιοποίηση και η εφαρμογή των επιστημονικών γνώσεων για την επίτευξη
ενός έργου ή ενός αποτελέσματος.
Στις πωλήσεις ακολουθείται συγκεκριμένη τεχνική
• Τεχνολογία: το σύνολο των επιτευγμάτων που προκύπτουν από την εφαρμοή των
επιστημονικών και τεχνικών γνώσεων
Η ανάπτυξη της τεχνολογίας επηρεάζει θετικά, αλλά και αρνητικά τη ζωή μας.

• Τοπιογραφία: το ζωγραφικό έργο που απεικονίζει τοπίο.

• Τοπογραφία: η ακριβής απεικόνιση υπό κλίμακα ενός τόπου, μιας περιοχής κτλ. σε
χάρτη ή σε σχεδιάγραμμα.

• Χιλιετηρίδα (βλ. και εκατονταετηρίδα): η συμπλήρωση χιλίων ετών, η χιλιοστή

επέτειος
Παρακολουθήσαμε από την τηλεόραση τους λαμπρούς εορτασμούς για τη δεύτερη
χιλιετηρίδα στις διάφορες πρωτεύουσες του κόσμου.
• Χιλιετία (βλ. και εκατονταετία): Χρονική περίοδος χιλίων ετών
Πέρασαν ήδη τρία χρόνια από την είσοδό μας στην τρίτη χιλιετία.

Επίθετα

• Αιφνιδιαστικός: αυτός που γίνεται για να αιφνιδιάσει

Ο δήμαρχος έκανε αιφνιδιαστική επίσκεψη σε διάφορες υπηρεσίες του δήμου, για να
ελέγξει αν λειτουργούν καλά.
• Αιφνίδιος: ξαφνικός, απρόβλεπτος
Η παράσταση ματαιώθηκε λόγω του αιφνίδιου θανάτου του πρωταγωνιστή.

• Αμφίθυμος: αυτός που αλλάζει εύκολα διάθεση, ο κυκλοθυμικός

• Αψίθυμος: ευέξαπτος, ευερέθιστος, οξύθυμος
[ αψίκορος: αυτός που χορταίνει γρήγορα και εύκολα· (μτφ.) ο άστατος, ο ευμετάβολος)

• Ατυχής: λέγεται συνήθως για καταστάσεις και ενέργειες

π.χ. ατυχής σύμπτωση, ατυχές γεγονός, ατυχές παράδειγμα
• Άτυχος: λέγεται για έμψυχα
π.χ. άτυχος άνθρωπος, άτυχο παιδί

• Γλωσσικός: αυτός που έχει σχέση με τη γλώσσα

Είναι απαραίτητο να γίνεται γλωσσική επιμέλεια σε όλα τα σχολικά βιβλία
• Γλωσσολογικός: αυτός που αναφέρεται στην επιστήμη της γλωσσολογίας
Στο τελευταίο τεύχος της Φιλολογικής δημοσιεύτηκαν δύο σημαντικά άρθρα
γλωσσολογικού περιεχομένου

• Διαπροσωπικός: αυτός που αφορά δύο ή περισσότερα πρόσωπα που αναφέρεται σε

σχέσεις και καταστάσεις μεταξύ προσώπων
Οι διαπροσωπικές σχέσεις δοκιμάζονται ιδιαίτερα στο χώρο της δουλειάς
• Προσωπικός: ατομικός· αυτό που αφορά ένα συγκεκριμένο πρόσωπο
Η προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι πρόκειται για σπουδαίο επιστήμονα.

• Εκλεκτικός: (λέγεται για πρόσωπα μόνο) απαιτητικός, δύσκολος στις επιλογές του
Από μικρός ήταν πολύ εκλεκτικός στις φιλίες του.
• Εκλεκτός: λαμπρός
Να σου συστήσω έναν εκλεκτό συνάδελφο
• Επιλεκτικός: αυτός που επιλέγει από ένα σύνολο ή γίνεται με επιλογή
Στα σύντομα δελτία ειδήσεων οι δημοσιογράφοι κάνουν επιλεκτική παρουσίαση των
γεγονότων της ημέρας.
•
 ΕΠΙΒΙΩΣΗ ΦΡΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Στον καθημερινό λόγο, προφορικό και γραπτό, χρησιμοποιούμε συχνά εκφράσεις προερχόμενες
από την αρχαία Ελληνική και την κοινή Ελληνιστική, τη γλώσσα της Αγίας Γραφής.

Καθώς είναι διάσπαρτες, σπαράγματα ,δίνουν στο λόγο σφρίγος και ζωντάνια, ενώ η άγνοιά τους
δημιουργεί μερικές φορές αμηχανία.

Με αυτές ερχόμαστε σ΄ επαφή με παλαιότερες μορφές της γλώσσας μας, σε μικρή ηλικία με φυσικό
και αβίαστο τρόπο έτσι ώστε η γνώση της σημασίας , της χρήσης και προέλευσής τους να αποτελεί
ένα καλό πνευματικό και γλωσσικό εφόδιο για το μαθητή.

– Αιδώς Αργείοι : Ντροπή σας, δεν ντρέπεστε καθόλου;

Όλα όσα είπατε στην αγόρευσή σας ήταν ψέματα. Γιατί τόση υποκρισία;
Αιδώς Αργείοι.
Φράση που φώναξε ο Στέντορας στην προσπάθειά του να παρακινήσει τους Αργείους να δείξουν
θάρρος στον αγώνα εναντίον των Τρώων, μετά την αποχώρηση του Αχιλλέα από τη μάχη.
Ιλιάδα,Ε,787

– Αντίπαλον δέος: Αντίπαλος, αντίπαλη παράταξη. Ισορροπία προερχόμενη από το φόβο των δυο
αντιπάλων.
Τώρα που κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση και χάθηκε το αντίπαλο δέος η Αμερική συμπεριφέρεται
αλαζονικά.
Η φράση χρησιμοποιείται κυρίως από το Θουκυδίδη, Γ,11

– Από μηχανής θεός: Απροσδόκητη βοήθεια από άνθρωπο ή κάποιο γεγονός που εμφανίζεται
απροσδόκητα και βγάζει από τη δύσκολη θέση δίνει λύση στο πρόβλημα.
Βρισκόταν σε απελπιστική οικονομική κατάσταση, αλλά το λαχείο που κέρδισε ήρθε σαν από
μηχανής θεός και τον έβγαλε από τη δύσκολη θέση.
Η φράση προέρχεται από το θεατρικό τέχνασμα στην αρχαία Ελλάδα, κατά το οποίο οι τραγικοί
ποιητές εμφάνιζαν στη σκηνή πάνω σ΄ ένα είδος γερανού ένα θεό που έδινε λύση στην αδιέξοδη
πλοκή του έργου.

– Αρχή άνδρα δείκνυσι: Η εξουσία αποκαλύπτει τις δυνατότητες του ανθρώπου δείχνει τις
ικανότητες και το χαρακτήρα του.
Τώρα που είναι στην αντιπολίτευση κατηγορεί το δήμαρχο για ανικανότητα. Να δούμε τι θα κάνει
όταν εκλεγεί αυτός αρχή άνδρα δείκνυσι.
Η φράση αποδίδεται στο Βίαντα, αρχαίο Έλληνα σοφό, παρόμοια άποψη εκφράζεται στην Αντιγόνη
του Σοφοκλή.
Σοφοκλή Αντιγόνη,62

– Ασκοί του Αιόλου: Λέγετε, όταν εμφανίζονται πολλά κακά, σύμφορες.

Αν η γειτονική χώρα εξαπολύσει επίθεση εναντίον μας θα γίνει μεγάλο κακό, θα ανοίξουν οι ασκοί
του Αιόλου.
Η φράση είναι από την Οδύσσεια. Οι σύντροφοι του Οδυσσέα από περιέργεια άνοιξαν ένα ασκί
δοσμένο από τον Αίολο στον Οδυσσέα και αμέσως πετάχτηκαν οι άνεμοι και καθώς ήταν
απομάκρυναν το καράβι τους από την πατρίδα και του έφερε στον νησί των Λαιστρυγόνων.
Οδύσσεια, κ, 1-56

– Άχθος αρούρης: Βάρος της γης άχρηστος άνθρωπος που δεν προσφέρει τίποτε.
Συνέχεια ζητά δανεικά για να εξασφαλίσει τα απαραίτητα κατάντησε άχθος αρούρης.
1
Ο Αχιλλέας στο διάλογό με τη μητέρα του αναφέρει ότι αισθάνεται άχθος αρούρης (βάρος της γης)
μετά από μεγάλο διάστημα απραξίας και αποχής από τη μάχη.
Ιλιάδα,Σ,104

– Αχίλλειος πτέρνα: Το αδύνατο σημείο

Είναι σοβαρός και μετρημένος άνθρωπος, αλλά στο ποδόσφαιρο παθιάζεται και συμπεριφέρεται
απρεπώς η αγάπη του για την ομάδα αποτελεί και την αχίλλειο πτέρνα του.
Η φράση προέρχεται από το μύθο του Αχιλλέα, κατά τον οποίο η μητέρα του Θέτις, όταν τον
βάφτισε στο αθάνατο νερό, τον κράτησε από τη φτέρνα με αποτέλεσμα το σημείο εκείνο να μη
βραχεί και να μείνει το μόνο απροστάτευτο. Μόνο στη φτέρνα μπορούσε να πληγωθεί.

– Βίος αβίωτος: Ζωή ανυπόφορη.

Τον απείλησε ότι θα του κάνει το βίο αβίωτο.
Η φράση αποδίδεται στο Χίλωνα, ένα από τους εφτά σοφούς της αρχαιότητας.

– Γαία πυρί μειχθήτω: Ας καταστραφούν όλα, ας γίνουν όλα τα πάνω κάτω.

Εμείς να πετύχουμε το στόχο μας και γαία πυρί μειχθήτω.
Η φράση αποδίδεται σε αρχαίο Έλληνα ποιητή.

– Γερανοί του Ιβύκου: απροσδόκητη αποκάλυψη του ενόχου.

Ο δράστης του εγκλήματος παρέμεινε για αρκετό διάστημα άγνωστος, έως ότου ήρθαν οι γερανοί
του Ιβύκου, η κατάθεση του τελευταίου μάρτυρα αποκάλυψε τον ένοχο.
Γύρω στα 550 π. Χ. ληστές επιτέθηκαν και τραυμάτισαν θανάσιμα τον ποιητή Ίβυκο. Τη στιγμή
εκείνη πέρασαν από πάνω του ένα κοπάδι γερανοί (πουλιά) και τους παρακάλεσε να εκδικηθούν το
θάνατό του. Λίγο αργότερα σ΄ ένα ανοικτό θέατρο της Κορίνθου κατά την παράσταση
εμφανίστηκαν οι γερανοί και ένας θεατής ακούστηκε να λέει πανικόβλητος:
Οι γερανοί του Ιβύκου: Οι εκδικητές .Έτσι οι θεατές κατάλαβαν ότι αυτός ήταν ο ένοχος.

– Γη και ύδωρ: Σύμβολα υποταγής ,πλήρης υποχώρηση.

Οι αντίπαλοι μας αντιστάθηκαν για λίγο, στο τέλος όμως παραδόθηκαν και μας έδωσαν γην και
ύδωρ. Η φράση προέρχεται από τον Ηρόδοτο, κατά τον οποίο οι Πέρσες απεσταλμένοι ζήτησαν
από τους Σπαρτιάτες γήν και ύδωρ ως σύμβολο υποταγής σ΄ αυτούς.
Ηροδότου Ιστορία ,V,17-18

– Γόρδιος δεσμός: Δύσκολο πρόβλημα, άλυτο πρόβλημα.

Η υπόθεση ήταν τόσο μπερδεμένη που αποτελούσε γόρδιο δεσμό για τους δικαστές.
Η φράση λέγεται για δύσκολη κατάσταση σαν και αυτή που αντιμετώπισε ο Μέγας Αλέξανδρος,
όταν προσπάθησε να λύσει ένα μπερδεμένο κόμπο, το «γόρδιο δεσμό», που σύμφωνα με τον
χρησμό όποιος τον έλυνε θα γινόταν κυρίαρχος της Ασίας.
Αρριανού ,11,3

– Δαμόκλειος σπάθη: Απειλητικό πράγμα, απειλή.

Το ένταλμα που εκδόθηκε κρεμόταν ως δαμόκλειος σπάθη πάνω από το κεφάλι του.
Η φράση προέρχεται από το επεισόδιο του Δαμοκλή, ενός αυλικού κόλακα του τυράννου των
Συρακουσών Διονυσίου, ο οποίος θέλοντας να δείξει στο Δαμοκλή πόσο επικίνδυνο ήταν το
αξίωμα του τυράννου τον έβαλε να καθίσει στο θρόνο του, ενώ από πάνω του κρεμόταν από μια
αλογότριχα ένα μεγάλο σπαθί.

– Διέβην τον Ρουβίκωνα: πήρα μια παράτολμη απόφαση.

Ο στρατηγός βρισκόταν σε δίλημμα τι να κάνει , στο τέλος όμως διέβη τον Ρουβίκωνα και
2
εξαπόλυσε σφοδρή επίθεση εναντίον των εχθρών.
Η φράση αναφέρεται στον Ιούλιο Καίσαρα που το 49 π.Χ. πήρε την παράτολμη, απόφαση να
κηρύξει τον εμφύλιο πόλεμο στην Ιταλία και γι΄ αυτό πέρασε με το στρατό του τον ποταμό
Ρουβίκωνα ,κατευθυνόμενος προς την Ρώμη.
Ηροδότου Ιστορία,V,17-18

– Δούρειος Ίππος: Προσφορά επικίνδυνη. Ό,τι φαίνεται σαν δώρο ,ενώ στην πραγματικότητα είναι
επικίνδυνο, δόλιος και επικίνδυνος. Η πρόταση για συμφωνία που διατυπώνουν οι αντίπαλοι για να
δείξουν τις καλές τους προθέσεις αποτελεί δούρειο ίππο, γιατί έτσι θέλουν να εξυπηρετήσουν μόνο
τα συμφέροντά τους.Η φράση είναι παρμένη από τον Όμηρο. Οι Έλληνες χάρισαν στους Τρώες ένα
ξύλινο άλογο ως αφιέρωμα στους Θεούς ,ενώ μέσα βρισκόταν ο Οδυσσέας με τους συντρόφους
τους και πρώτοι άρχισαν την καταστροφή της Τροίας.
Οδύσσεια, λ,529

– Δρακόντεια μέτρα: αυστηρά μέτρα, σκληρά μέτρα.

Η αστυνομία πήρε δρακόντεια μέτρα για να αποτρέψει βίαια επεισόδια στο κέντρο της πόλης.
Η φράση προέρχεται από τον Δράκοντα, αρχαίο νομοθέτη της Αθήνας που ήταν γνωστός για τους
αυστηρούς και σκληρούς νόμους που επέβαλε τον 7ο αιώνα π.Χ.

– Εξ απαλών ονύχων: από μικρό παιδί, από νηπιακή ηλικία.

Είμαστε πολύ φίλοι και γνωριζόμαστε εξ απαλών ονύχων.
Η φράση χρησιμοποιείται για να δηλώσει τη νηπιακή ηλικία κατά την οποία ο άνθρωπος μαλακά
νύχια.

– Έξεστιν Κλαζομενίοις ασχημονείν: Επιτρέπεται στους Κλαζομενίους να φέρονται με απρέπεια.

Η φράση χρησιμοποιείται υποτιμητικά για όσους συμπεριφέρονται με απρέπεια και δηλώνει ότι η
απρέπεια είναι δικό τους γνώρισμα.
Την φράση είπαν οι Έφοροι της Σπάρτης για τους Κλαζομένιους, κατοίκους των Κλαζομενών,
πόλης της αρχαίας Ιωνίας, όταν οι αντιπρόσωποί τους λέρωσαν τους θρόνους τους στη γερουσία.
Αιλιανού Ποικίλαι Ιστορίαι,2,15

– Έπεα πτερόεντα: Λόγια του αέρα.

Θέλω αποδείξεις γι΄ αυτό το ζήτημα, γιατί όσα λες είναι «έπεα πτερόεντα» και δεν με πείθεις.
Ποιητική Ομηρική έκφραση βασισμένη στην αντίληψη ότι τα λόγια, όταν βγαίνουν από το στόμα
μας τα παίρνει ο αέρας και πετούν.
Ιλιάδα,Α,201

– Επί ξυρού ακμής: στην κόψη του ξυραφιού, σε πολύ κρίσιμη κατάσταση, σε κρίσιμο σημείο.
Η κατάσταση είναι πολύ δύσκολη, είναι επί ξυρού ακμής και πρέπει να πάρουμε ορθές και
ταχύτατες αποφάσεις.
Ομηρική φράση, ειπώθηκε από το Νέστορα στο Διομήδη στην προσπάθειά του να τον ξεσηκώσει
για πόλεμο εναντίον των Τρώων.
Ιλιάδα,Κ,173

– Εκατόμβη: Τεράστια θυσία πολλά θύματα.

Στη διάρκεια του β΄ παγκοσμίου πολέμου υπήρξαν Εκατόμβες, πράγμα που δεν πρέπει να ξεχάσει η
ανθρωπότητα.
Εκατόμβη στην αρχαία Ελλάδα ονόμαζαν την θυσία, προσφορά προς τους θεούς από εκατό βόδια.

Υπάρχει πολλές φορές στον Όμηρο. Ιλιάδα , Α,65

3
– Ες αύριον τα σπουδαία: Αύριο θα ασχοληθούμε με τα σοβαρά.
Έλα τώρα ας διασκεδάσουμε σήμερα, έχουμε καιρό γι΄ αυτά. Ες αύριο τα σπουδαία .
Τη φράση είπε ο Θηβαίος Αρχίας, όταν πήρε το γράμμα που τον προειδοποιούσε ότι κινδυνεύει από
τον Πελοπίδα.
Πλουτάρχου Πελοπ.,10

– Η ταν ή επί τας: Η να την φέρεις νικητής ή να σε φέρουν πάνω της νεκρό, ή θα καταφέρουμε ή
θα αποτύχουμε, ό,τι θέλει ας γίνει.
Ο αγώνας είναι δύσκολος αλλά πρέπει να αγωνιστούμε μέχρι τέλους , ή ταν ή επί τας.
Τη φράση έλεγαν οι Σπαρτιάτισσες μητέρες στα παιδιά τους, όταν τους έδιναν την ασπίδα για τον
πόλεμο.
Πλουτάρχου Λακεδαιμ. Αποφθ.16

– Ήξεις αφήξεις: Λέγεται στην περίπτωση που κάποιος δεν έχει σταθερή άποψη, αλλά αλλάζει
συνεχώς γνώμη.
Πρέπει να ξέρεις ότι και εσύ έχεις ευθύνη για την κακή κατάσταση που βρίσκεσαι, γιατί δεν πήρες
μια σταθερή απόφαση, συνέχεια ήσουν «ήξεις αφήξεις».
Η φράση προέρχεται από το χρησμό του μαντείου των Δελφών « ήξεις αφήξεις ου θνήξεις εν
πολέμω». Η θέση του κόμματος πριν ή μετά το αρνητικό μόριο ου, καθορίζει και τη σημασία του
χρησμού.

– Κέρβερος : Σκληρός, ανυποχώρητος.

Παρά τα παρακάλια μιας ο φύλακας δεν μας άφησε να περάσουμε. Ήταν αληθινός Κέρβερος.
Από το όνομα του τέρατος που φύλαγε τον Άδη και δεν άφηνε κανένα να μπει μέσα.

– Η κεφαλή της Μέδουσας: Λέγεται για ό,τι είναι αποκρουστικό, για ό,τι δεν αντέχει να το βλέπει
κανείς.
Το θέαμα ήταν αποκρουστικό και ανυπόφορο, όπως η κεφαλή της Μέδουσας.

Η φράση προέρχεται από το μύθο της Μέδουσας που απολίθωνε όποιον την κοιτούσε
Ησίοδου Θεογονία, 1270
– Κέρας Αμαλθείας: Πλούτος, αφθονία

Παρόλο που ήταν τα χρόνια δύσκολα αυτός με την κληρονομιά που πήρε είχε το κέρας της
Αμαλθείας.
Η φράση προέρχεται από το περιστατικό όπου η Αμαλθείας έτρεφε το μικρό δία με κέρατο
κατσίκας γεμάτο γάλα και μέλι.

– Καυδιανά δίκρανα: Λέγεται στη φράση περνώ μέσα από τα καυδιανά δίκρανα αναγκάζομαι να
υποστώ ταπεινώσεις.
Η φράση προέρχεται από την ταπεινωτική ήττα του ρωμαϊκού στρατού στο Καύδιο, στην Αππία
οδό, όπου ο ρωμαϊκός στρατός υποχρεώθηκε να περάσει κάτω από ένα ζυγό σε σχήμα «Π»
κατασκευασμένο από δόρατα (καυδιανά δίκρανα).

– Και συ τέκνον Βρούτε; Λέγεται για κάποιο άνθρωπο, που ξαφνικά στρέφεται εναντίον μας.
Τη φράση είπε ο Καίσαρας, όταν αναγνώρισε το βρούτο ανάμεσα στους δολοφόνους του.

– Κόπρος του Αυγείου: Μαζεμένες ατασθαλίες καταστάσεις που δύσκολα διορθώνονται.

Όταν έγινε έλεγχος από τον επόπτη αποκαλύφθηκαν πολλά σκάνδαλα και ο υπουργός έδωσε εντολή
4
να καθαριστεί αμέσως η κόπρος του Αυγείου.
Η φράση προέρχεται από ένα άθλο του Ηρακλή, όταν καθάρισε την κοπριά από τους στάβλους του
Αυγείου.

– Ιδού η Ρόδος ιδού και το πήδημα: Λέγεται για όσους υπερηφανεύονται και καυχώνται για
ανεπιβεβαίωτα κατορθώματά τους και καλούνται να αποδείξουν ότι λένε την αλήθεια.
Αφού είσαι τόσο δυνατός απόδειξέ το, μη λες μόνο λόγια ιδού η Ρόδος ιδού και το πήδημα.
Η φράση προέρχεται από αισώπειο μύθο «Ανήρ Κομπαστής» σύμφωνα με τον οποίο κάποιος
ισχυριζόταν ότι κάποτε στη Ρόδο έκανε ένα πολύ μεγάλο άλμα και του ζήτησαν να το επαναλάβει
λέγοντά του την παραπάνω φράση.

Αισώπου Μύθοι, «Ανήρ Κομπαστής»

– Mηδένα προ του τέλους μακάριζε: Μην καλοτυχίζει κανένα, πριν να δεις το τέλος του.
Με αυτή τη φράση σχολίασε ο Σόλωνας τους θησαυρούς του Κροίσου, όταν ο τελευταίος τους
έδειξε με υπερηφάνεια.
Ηροδότου Ι. 32. 7

– Κύκνειο άσμα: Η τελευταία πράξη το τελευταίο έργο η τελευταία ενέργεια κάποιου.

Με αυτή τη διδασκαλία, που αποτελεί το κύκνειο άσμα του, ο δάσκαλος αποσύρεται και
συνταξιοδοτείται. Προέρχεται από το τελευταίο τραγούδι του κύκνου πριν το θάνατο του.
Πλάτωνος, Φαίδων 84,Ε

– Ιστός της Πηνελόπης: Λέγεται για έργο που δεν τελειώνει.

Χρόνια προσπαθούν να τελειώσουν τα έργα για την κατασκευή του λιμανιού και δεν το
κατόρθωσαν ακόμη έχουν καταντήσει σαν τον ιστό της Πηνελόπης.
Η φράση είναι από τον Όμηρο όπου στην Οδύσσεια αναφέρεται πως η Πηνελόπη ύφαινε ένα
ύφασμα την ημέρα και το ξήλωνε τη νύχτα θέλοντας να ξεγελάσει τους μνηστήρες θέλοντας να
ξεγελάσει τους μνηστήρες μέχρι να γυρίσει ο Οδυσσέας από την Τροία.
Οδύσσεια, τ,149

– Κουτί της Πανδώρας: Συνδυασμένοι επιδρομή συμφορών η εμφάνιση πολλών κακών

ταυτόχρονα.
Εκείνη τη χρονιά πολλές συμφορές χτύπησαν την πόλη, λες και άνοιξε το κουτί της Πανδώρας.
Η φράση προέρχεται από τη μυθολογία, κατά την οποία ο Δίας για να τιμωρήσει τους ανθρώπους
έδωσε στην Πανδώρα σαν δώρο ένα κιβώτιο γεμάτο απ΄όλες τις συμφορές έτσι μόλις το άνοιξε
βγήκαν έξω τα κακά, εκτός από την ελπίδα.

– Ο κύβος ερρίφθη : Η απόφαση πάρθηκε.

Ο Υπουργός υποσχέθηκε ότι το έργο θα προχωρήσει. Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά ο κύβος

ερρίφθη. Τη φάση είπε ο Καίσαρας όταν αποφάσισε να κηρύξει εμφύλιο πόλεμο.

– Κλίνη του Προκρούστη: Λέγεται στην περίπτωση που κάποιος θέλει να προσαρμόσει την
πραγματικότητα σ΄ ένα αυθαίρετο σχήμα, ώστε να εξυπηρετήσει τα συμφέροντά του.
Η αντιπολίτευση κατηγόρησε την κυβέρνηση ότι πέρασε τον εκλογικό νόμο από την κλίνη του
Προκρούστη για να έχει ίδιο όφελος. Προέρχεται από τον μυθικό κακούργο Προκρούστη που έδενε
τα θύματά του στο κρεβάτι του κι έπειτα τους έκοβε ή εξάρθρωνε τα πόδια, για να τους φέρει σε
μήκος ίσο με το κρεβάτι.

5
– Μέμνησο των Αθηναίων : Μην ξεχάσεις να εκδικηθείς τους αντιπάλους σου.
Οι αντίπαλοι πρέπει να πληρώσουν τα κατά που μας έκαναν «μέμνησο των Αθηναίων».
Τη φράση έλεγε καθημερινά ένας υπηρέτης στο Δαρείο υπενθυμίζοντας του ότι έπρεπε να
τιμωρήσει τους Αθηναίους, γιατί συμμετείχαν στην πυρπόληση των Σάρδεων.
Ηροδότου, V.105

– Μερίς του λέοντος: Το μεγαλύτερο μέρος το μεγαλύτερο κομμάτι.

Η μοιρασιά δεν ήταν δίκαιη, γιατί ο μεγαλύτερος αδελφός πήρε τη μερίδα του λέοντος και στους
υπόλοιπους έμειναν ελάχιστα περιουσιακά στοιχεία.
Από το μύθο του Αισώπου «Λέων και αλώπηξ».

– Κομίζω γλαύκας εις Αθήνας: Λέω πράγματα πασίγνωστα, σαν να ήταν άγνωστα.
Κομίζεις γλαύκα εις Αθήνας λέγοντας μας ότι η παχυσαρκία βλάπτει την υγεία.
Η φράση λέγεται γιατί στην Αθήνα η γλαύκα, η κουκουβάγια, ήταν πασίγνωστη, σαν σύμβολο της
Αθήνας και εικονιζόταν παντού, όπως στις στροφές των σπιτιών, στα νομίσματα κ.λ.π.
Αριστοφάνη, Όρνιθες, 301

“μετά βδελυγμίας”= με αηδία,με αποστροφή

(το) απευκταίον = δυσάρεστο,συμφορά

“εξ υπαρχής “= από την αρχή

“εξ απαλών ονύχων” = (μτφ).από μικρό παιδί,από νήπιο(Πβ.Ανθολ.Παλατ.V.128) και

“επιφανειακά”

“αυτολεξεί”= με τις ίδιες ακριβώς λέξεις

“ασυζητητί”= αδιαμφισβήτητα, ανεπιφύλακτα

“ατιμωρητί”= χωρίς τιμωρία

“αρχαϊστί”= στην αρχαία ελληνική γλώσσα

Εξεμέτρησε το ζην = Πέθανε,τελείωσε η ζωή του.

Εξέστω Κλαζομενίοις ασχημονείν =Ας επιτραπεί στους Κλαζομένιους να ασχημονούν(όχι όμως
σε εμάς).(Τη φράση αυτή την είπαν οι έφοροι της Σπάρτης ,όταν τους καταγγέλθηκε ότι οι
απεσταλμένοι των Κλαζομενών{ Ιωνική πόλη}λέρωσαν τους θρόνους τους στη γερουσία με
καπνιά).

Εξ ημισείας =Μισά μισά,από μισά ο καθένας.

Εξ ιδίων κρίνει τα αλλότρια = Λαμβάνοντας υπόψη τα δικά του κρίνει τα ξένα.Εξομοιώνει ξένα
πράγματα με τη δική του κατάσταση.
Εξις δευτέρα φύσις = Η συνήθεια καταντά δεύτερη φύση(Πβ.Cic., Tusc.
Εξ οικείων τα βέλη = Οι επιθέσεις προέρχονται από οικεία πρόσωπα.
Εξ ολοκλήρου = ολοκληρωτικά.
Εξ ονόματος = εκ μέρους,ως εκπρόσωπος.
Εξ όνυχος τον λέοντα = Λέμε τη φράση ,όταν θέλουμε να τονίσουμε ότι από κάποια μικρή ένδειξη
μπορεί να διαφανεί ο χαρακτήρας ενός ανθρώπου

Εξ ορισμού =δικαιωματικά,επίσημα.
Εξ ου =από όπου.

6
Εξ όψεως =από την όψη.
Εξ υπαρχής = από την αρχή.
Εξ υφαρπαγής = από κλοπή.
Εξ ύψους = από τον ουρανό.
Εξωθεν = Από έξω

μύριοι= δέκα χιλιάδες ΑΛΛΑ μυρίοι= αναρίθμητοιΚατ’ αρχήν= κυρίως, βασικά ΑΛΛΑ Κατ’
αρχάς= αρχικά

“Μεταξύ σφύρας και άκμονος” = ανάμεσα σε δύο εμπόδια,σε δύο κακά

“Εκ των ων ουκ άνευ(sine qua non)” = Αναφέρεται σε πράγμα,στοιχείο ή ιδιότητα,που είναι
απαραίτητα ή αναντικατάστατα σε κάτι ή για κάτι

“Νήδυμος ύπνος” = βαθύτατος ύπνος.Πβ.Ομ.Οδ.υ.79.

“Πνέω τα λοίσθια “= ψυχορραγώ,βρίσκομαι στα πρόθυρα του θανάτου.

“Δρυός πεσούσης πας ανήρ ξυλεύεται” = Οταν κανείς δυστυχήσει όλοι κοιταζουν να
επωφεληθούν από τη δυστυχία του.(Μενάνδρου Γν.Μονόστ.123.)

“Ερρέτω” = πήγαινε στο διάβολο, ας πάει κατά διαόλου

“de profundis”Λατιν.=εκ βαθέων , από τα βάθη της ψυχής μου

«Μηδέν ἂγαν»= τίποτε σε υπερβολικό βαθμό [Χίλων ή Σόλων ή Θαλής κλπ.- Θεογν.335]

“Επί τον τύπον των ήλων”= Λέγεται για ανθρώπους που είναι δύσπιστοι και θέλουν απτές
αποδείξεις, για να πειστούν για κάτι.Π.χ. «Αυτός ,αν δε βάλει το χέρι του επί τον τύπον των ήλων
,δεν πιστεύει τίποτε απʼόσα του είπαμε»(Από την περίφημη φράση που είπε ο άπιστος Θωμάς ,όταν
τον πλη-ροφόρησαν οι άλλοι μαθητές για την Ανάσταση του Χριστού.Πβ.Ιω.Κ.25).

“Ιδού η Ρόδος ιδού και το πήδημα “= λέγεται συνήθως σε εκείνους που καυχώνται για
προγενέστερα ανεπιβεβαίωτα κατορθώματά τους και προκαλούνται τώρα να τα επαναλάβουν,για
να αποδείξουν ότι δε λένε ψέματα [η φράση προέρχεται από τον αισώπειο μύθο «Ανήρ
κομπαστής»]
“Εν τη ρύμη του λόγου “= στη ροή της κουβέντας

“Κομίζω γλαύκα ες Αθήνας ” = Μεταφ.Λέγεται γιʼαυτούς που μιλούν για πολύ γνωστά πράγματα
,σαν να ήταν εντελώς νέα και άγνωστα

“Από καθέδρας” = με ύφος αυθεντικό,δογματικό.Π.χ «ομιλεί από καθέδρας».(ομιλεί με ύφος μη

επιδεχόμενο αντίρρηση)Λατινικά : ex cathedra.

“Αιδώς Αργείοι” =Ντροπή κύριοι!Δεν ντρέπεστε επιτέλους; “

« Γῆ πάντα τίκτει και πάλιν κομίζεται»= όλα από τη γη γεννιούνται και σ’αυτήν ξαναγυρνούν
[Μενάνδρου Γνῶμαι Μονόστιχοι 89]

“Κύμβαλον αλαλάζον “ = μεταφ. λέγεται για άνθρωπο που απηχεί ξένες γνώμες
άκριτα.Παύλ.ΑʼΚορινθ.ιγʼ.1.

“Εν ριπή οφθαλμού” = Μεταφ.Ακαριαία,ξαφνικά.(Φράση από την Κ.Διαθήκη Πβ.Παύλου

,Κορινθ.Α.ΙΕ.52).

7
“Κρανίου τόπος “ = Λέγεται για κάποιο μέρος ,όπoυ η ζωή σʼαυτό είναι πραγματική
κόλαση.Ματθ.ΚΖ.33.Επίσης Ιω.ΙΘ.17.

“Μετά λόγου γνώσεως” = με πλήρη επίγνωση των πραγμάτων.

“Πύρρειος νίκη “= νίκη που συνεπάγεται όμως τεράστιες απώλειες.Νίκη που συνεπιφέρει και στον
νικητή μεγάλη φθορά,έτσι ωστε να ισοδυναμεί με ήττα(Η φράση προήλθε από την αιματηρή νίκη
του Πύρρου εναντίον των Ρωμαίων στην Ηράκλεια της Ιταλίας το 280 π.Χ

“Έπεα πτερόεντα” = Φτερωτά λόγια ,λόγια του αέρα. Π.χ « Δεν παίρνω ποτέ στα σοβαρά
προφορικές υποσχέσεις .ʼΟλα αυτά για μένα είναι έπεα πτερόεντα»(

“Εστι δίκης οφθαλμός ος τα πανθʼορά” = Υπάρχει το μάτι της δικαιοσύνης που βλέπει τα
πάντα,τίποτε δε μένει ατιμώρητο.

“Είπα και ελάλησα ,αμαρτίαν ουκ έχω “= Η φράση χρησιμοποιείται με την έννοια :εγώ
ξεκαθάρισα από πριν τη θέση μου, προειδοποίησα για τη στάση μου-τώρα δεν έχω καμιά ευθύνη
για ό,τι έγινε ή ό,τι θα γίνει.

“Ειρήσθω εν παρόδω” = ας ειπωθεί παρενθεντικά, παρεμπιπτόντως

“Αμ’έπος αμ’έργον” = το’πε και το’κανε.(Ηρόδοτος ΙΙΙ135 «αμα έπος τε και έργον εποίει» δηλ.
μόλις ξεστόμιζε το λόγο ,έκανε και το έργο).

“Αβρόχοις ποσί”= με στεγνά πόδια.Μεταφ.=χωρίς κόπο,χωρίς ζημιά(ηθική ή υλική).Π.χ «Αντε

τυχερέ ξέμπλεξες από αυτήν την ιστορία αβρόχοις ποσί». Προέλευση :Από τη γνωστή βιβλική
ιστορία της διέλευσης των Εβραίων μέσα από την Ερυθρά θάλασσα,χωρίς να βραχούν τα πόδια
τους.» Αι εξακόσιαι εκείναι χιλιάδες αι την Ερυθράν θάλασσαν αβρόχοις ποσί διαπεράσαι …»

8
ΦΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΛΑΤΙΝΙΚΗΣ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ ΣΤΟΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟ ΛΟΓΟ

a bene placito για ευχαρίστηση

a capite ad calcem από την κορφή ως τα νύχια

a cappella στην εκκλησία

a contrario απεναντίας, από την άλλη πλευρά

a posse ad esse από την δυνατότητα στην πραγµατικότητα

a posteriori [συµπέρασµα] µετά από εµπειρική

παρατήρηση

a priori [συµπέρασµα] εκ των προτέρων,

θεωρητικά, χωρίς εµπειρική παρατήρηση

ab initio εξαρχής

ab ovo από το αβγό (µτφ. εξαρχής)

absum παρών

acta non verba πράξεις, όχι λόγια

ad absurdo δια της εις άτοπον απαγωγής

ad finem µέχρι τέλους

ad gloriam προς δόξαν

ad hoc γι 'αυτό ειδικά

ad honores τιµητικώς

ad infinitum επ' άπειρον

ad libitum κατά βούληση

ad litteram κατά γράµµα

ad nauseum µέχρι αηδίας

ad rem επι του θέµατος, επί του σηµείου

ad unum µέχρις ενός

ad usum ως είθισται

ad valorem επί της αξίας (για φόρους, δασµούς κλπ)

ad vitam για τη ζωή

addendum πρέπει να προστεθεί

adsum απών

advocatus diaboli ο δικηγόρος του διαβόλου

alma mater τροφός µητέρα (χρήσ. για πανεπιστήµια)

alter ego ο άλλοςεαυτός

altera pars η άλλη πλευρά

amantes amentes οι ερωτευµένοι, τρελοί

anno domini [κατά] το έτος του Κυρίου

annus bisextus δίσεκτο έτος

annus horribilis τροµερός χρόνος

annus mirabilis θαυµαστό έτος

ante meridiem προ µεσηµβρίας

(a.m.)

antebellum προπολεµικά

aperto libro πρόχειρα

aqua fortis νιτρικό οξύ

aqua vitae νερό της ζωής (χρησ. για αλκοολούχα

ποτά)

arbor mirabilis το δέντρο της γνώσης

arcana imperii µυστικά του κράτους

arguendo χάριν επιχειρηµατολογίας

ars gratia artis Η τέχνη για τη τέχνη (µότο της MGM)

artium Bachelor of Arts (BA)

baccalaureus

artium magister Master of Arts (MA)

aude sapere να τολµήσεις να γνωρίζεις

audi et alteram άκουσε και την άλλη πλευρά

partem
audio, video, disco ακούω, βλέπω, µαθαίνω (!!!)

aurea mediocritas χρυσή µετριότητα

aurora borealis βόρειο σέλας

aut caesar aut nihil ή καίσαρας ή τίποτα

aut vincere aut mori νίκη ή θάνατος

auxilio ab alto µε βοήθεια άνωθεν

ave maria χαίρε Μαρία

bellum omium πόλεµος όλων εναντίον όλων (T.Hobbes)

contra omnes

bene meritus το αξίζει

bona fide µε καλή πίστη

bona fortuna καλή τύχη

caput mundi κεφαλή του κόσµου

casus belli αιτία πολέµου

causa mortis αιτία θανάτου

ceteris paribus αν όλα τα άλλα είναι ίδια

consensu omnium κοινή συναινέσει

corpus Christi το σώµα του Χριστού

corpus delicti το σώµα του εγκλήµατος

cui bono? ποιος ωφελείται (ποιος είχε κίνητρο)

cum laude µετά επαίνου

curriculum vitae πορεία της ζωής (βιογραφικό σηµείωµα)

De Civitate Dei για την Πολιτεία του Θεού (Ιερός

Αυγουστίνος)

de facto εµπράκτως, εκ των πραγµάτων

de iure σύµφωνα µε το νόµο

de nihilo nihil τίποτα [δεν προέρχεται] από τίποτα

de novo εκ νέου

de profundis εκ βαθέων (Ψαλµοί Δαβίδ)

de proprio motu αυθορµήτως

deceptio visus οφθαλµαπάτη

delenda Carthago να καταστραφεί η Καρχηδών (έµµονη

παρότρυνση του Κάτωνος)

delirium tremens τροµώδες παραλήρηµα

deo volente θεού θέλοντος

deus ex machina ο από µηχανής θεός

divide et impera διαίρει και βασίλευε

dixi είπα!

do ut des [σου] δίνω και [µου] δίνεις

e contrario από αντίθετη άποψη

e pluribus unum από πολλά ένα (µότο των HΠA)

ecce homo ιδού ο άνθρωπος (φράση του Πιλάτου από

την Vulgata)

erga omnes έναντι όλων (επίκαιρο)

et cetera (etc.) και τα λοιπά (κλπ.)

et passim κι άλλα, διάσπαρτα, στις σελίδες

(βιβλιογραφικός όρος)

ex abrupto χωρίς ετοιµασία, πρόχειρα, αιφνιδιαστικά

ex animo από καρδιάς, ειλικρινά

ex ante από πριν (βασισµένο σε αρχικές

εκτιµήσεις)

ex cathedra από καθέδρας

ex dolo µε δόλο, µε πρόθεση

ex gratia σαν χάρη, τιµητικά

ex libris από τη βιβλιοθήκη, από τη βιβλιογραφία

ex more σύµφωνα µε το έθιµο

ex officio από θέσεως ισχύος

ex opere operato από δουλειά που έχει γίνει, εκ των

πεπραγµένων

ex post facto εκ των υστέρων

ex proprio motu εθελοντικά

ex silentio λόγω σιωπής (λόγω µη αντίθετης

επιχειρηµατολογίας)

ex tempore παρορµητικά, πρόχειρα

exempli gratia (e.g.) παραδείγµατος χάριν (π.χ.)

fac simile κάνε κάτι παρόµοιο (προέλευση του

όρου fax)

fecit (fec.) κατασκευασµένο από

genius loci το πνεύµα του τόπου

gens togata το γένος µε την τήβεννο (οι Ρωµαίοι)

habeas corpus πρέπει να έχεις το σώµα (πρέπει να

δικαιολογείς την δίκη)

habemus papam! έχουµε Πάπα (στην αναγγελία εκλογής

Πάπα)

hic et nunc εδώ και τώρα

hic jacet (hj) ενθάδε κείται

hic jacet sepultus ενθάδε κείται θαµµένος

(hjs)

homo erectus όρθιος άνθρωπος (ανθρωπολογικός όρος)

homo sapiens έµφρων άνθρωπος (ανθρωπολογικός

όρος)

homo universalis άνθρωπος µε γενικά ενδιαφέροντα και

πολλές γνώσεις, ο αναγεννησιακός
άνθρωπος

honoris causa (h.c.) τιµής ένεκεν

honoris gratia τιµής ένεκεν

ibidem (ib.) στο ίδιο σηµείο (σε βιβλίο, βιβλιογραφικός

όρος)
id est (i.e.) αυτό σηµαίνει, δηλαδή

idem quod (i.q.) το ίδιο µε

imprimatur τυπωθείτω

imprimis καταρχήν

in absentia ερήµην

in abstracto θεωρητικά, αφηρηµένα

in actu στην πράξη

in aeternum στην αιωνιότητα

in camera στο δωµάτιο, ιδιαιτέρως, κατ’ ιδίαν

in casu σε περίπτωση

in esse εν τω γεννάσθαι

in extremis στα άκρα, σε ακραία περίπτωση, στην

εσχάτη περίπτωση

in fine στο τέλος, τελικά

in infinitum επ’ άπειρον

in libris libertas στα βιβλία ελευθερία

in limine στο κατώφλι, στην αρχή

in loco στη θέση

in medias res στη µέση των πραγµάτων

in memoriam εις µνήµην

in nomine domini εις το όνοµα του Κυρίου

in nomine patris et εις το όνοµα του Πατρός, καιτου Υιού και

filii et spiritus santi του Αγίου Πνεύµατος

in omnia paratus έτοιµος για όλα, πανέτοιµος

in perpetuum για πάντα

in posterum µέχρι την εποµένη

in praxi στην πράξη

in principio επί της αρχής

in promptu µε ετοιµότητα, άµεσα (γρήγορα)

in propria persona αυτοπροσώπως

in re αναφορικά µε

in se καθ’ ευατό

in situ επί τόπου, αυτοψία

in vitro στο γυαλί (µτφ. σε τεχνητές συνθήκες,

στο εργαστήριο)

in vivo σε πραγµατικές συνθήκες

index librorum λίστα απαγορευµένων βιβλίων

prohibitorum

inter allias (ή allia) µεταξύ των άλλων

inter nos µεταξύ µας

inter se µεταξύ τους

intra muros εντός των τειχών

ipso facto µε βάση το γεγονός αυτό καθαυτό

jure et facto Με βάση το δίκαιο [αλλά] και τα γεγονότα

lapsus alumni λάθος γενόµενο

lapsus calami τυπογραφικό λάθος

lapsus linguae γλωσσικό ολίσθηµα

lex non scripta άγραφος νόµος

licet επιτρέπεται

lingua franca Γαλλική γλώσσα (µτφ. οικουµενική

γλώσσα)

loco citato (lc) στο εδάφιο που αναφέρθηκε, το

προαναφερθέν χωρίον

locus delicti ο τόπος του εγκλήµατος

locus standi το µέρος που στέκεσαι

magister artium άρχων των τεχνών (Master of arts)

(MA)
Magna Carta (κυριολ. µεγάλο χαρτί) η σύµβαση των
δικαιωµάτων του 1215 στην Αγγλία

magna cum laude µε µεγάλο έπαινο

magnum malum µεγάλο κακό

magnum opus το µεγάλο έργο [της ζωής]

manus in mano χέρι-χέρι

mare nostrum η θάλασσά µας (η Μεσόγειος)

maximus in minimis τα µεγαλύτερα στα µικρότερα

me fallit δεν ξέρω

mea culpa λάθος µου

mediocritas aurea χρυσή µετριότητα

mellioribus annis σε καλύτερα χρόνια

mens rea ένοχος νους

modificatis έχοντας αλλάξει αυτά που µπορούσαν ν'

modificandis αλλάξουν

modus agendi τρόπος ενέργειας, µέθοδος

modus operandi τρόπος λειτουργίας ή ενέργειας

(m.o.)

modus vivendi τρόπος ζωής

moratorium καθυστέρηση

mutatis mutandis µετά τις απαραίτητες αλλαγές,

τηρουµένων των αναλογιών

ne plus ultra δεν έχει παραπέρα, δεν υπάρχει τίποτε πιο

πάνω

nemo malus felix κανείς κακός ευτυχής

nihil ad rem δεν έχει να κάνει τίποτα µε αυτό

nihil obstat τίποτε δεν εµποδίζει

nolens volens εκών άκων

non quis, sed quid όχι ποιο αλλά τι

non serviam δεν θα υπηρετήσω (ο διάβολος προς το
Θεό)

nota bene (nb.) σηµείωσε, πρόσεξε καλά

novus homo νέος άνθρωπος (ο πρώτος στην οικογένεια

του που παίρνει δηµόσιο αξίωµα)

novus ordo νέα τάξη

nox noctis est nostri η νύχτα είναι δική µας

nudum pactum γυµνή συµφωνία (µτφ. ανεφάρµοστη

συµφωνία, µε όρους άνευ σηµασίας)

nulli secundus δεύτερος σε κανέναν (πρώτος)

nullum poena sine καµιά ποινή χωρίς νόµο

lege

nunc aut nunquam τώρα ή ποτέ

Optimus Maximus Ο άριστος και µέγιστος (επίθετο του Δία)

Opus Dei έργο του Θεού (παραθρησκευτική

οργάνωση των Καθολικών)

ora et labora να ικετεύεις και να εργάζεσαι (µότο των

Βενεδικτίνων)

pater familias ο πατέρας της οικογένειας

pax romana ρωµαϊκή ειρήνη

per annum (p.a.) ετησίως

per capita κατά κεφαλήν

per cent (per τοις εκατό

centum)

per diem κάθε µέρα

per mensem µηνιαίως

per se καθ' ευατόν, µόνος του, µόνο του

persona non grata ανεπιθύµητο πρόσωπο

plusque minusque λίγο –πολύ

post coitem µετά τη συνουσία

post factum µετά το γεγονός

post hoc ergo µετά από αυτό, άρα εξαιτίας αυτού (λογικό
propter hoc σφάλµα)

post hoc µετά από αυτό

post meridiem µετά µεσηµβρίαν

(p.m.)

post mortem µετά θάνατον (και αυτοψία)

post scriptum (P.S.) υστερόγραφο

prima facie εκ πρώτης όψεως

primum non nocere καταρχήν µη κάνεις κακό (στον όρκο του

Ιπποκράτη)

primus inter pares πρώτος µεταξύ ίσων (τίτλος των Ρωµαίων

αυτοκρατόρων)

pro bono [publico] για το [κοινό] καλό

pro forma για τους τύπους (µτφ. τυποποιηµένο

έγγραφο εισαγωγής)

probatum est είναι αποδεδειγµένο

quid pro quo κάτι για κάτι (κάτι σε ανταπόδοση)

quieta non movere µην κινείς αυτά που ησυχάζουν

quo vadis? πού πηγαίνεις;

quod erat όπερ έδει δείξαι

demonstrandum
(qed)

quod vide (qv) βλέπε (παραποµπή)

rara avis σπάνιο πτηνό (φράση του Γιουβενάλη)

requiescat in pace αναπαύου εν ειρήνη

(rip)

res gestae τα πεπραγµένα

res judicata δεδικασµένα

res publica τα δηµόσια πράγµατα, η πολιτεία, τα

δηµόσια αγαθά

sanctum sanctorum άγιο των αγίων

scripta manent τα γραπτά µένουν

semper idem πάντα ο ίδιος (Κικέρων)

semper paratus πάντα έτοιµος

sensu lato µε την ευρεία έννοια

sensu stricto µε τη στενή έννοια

sequens (seq.) ακολούθως

sexus infirma το αδύναµο φύλο

sic erat in fatis έτσι ήταν µοιραίο

sic faciunt omnes έτσι κάνουν όλοι

sic passim έτσι παντού (βιβλιογραφικός όρος)

sic vita est έτσι είναι η ζωή

sine die χωρίς µέρα, µτφ., επ’ άπειρον

sine loco (sl) χωρίς θέση, τόπο

sine nobilitatis χωρίς ευγενική καταγωγή (προέλευση του

SNOB)

sine prole (sp) χωρίς θέµα

sine qua non εκ των ων ουκ άνευ

sine sole sileo χωρίς ήλιο σωπαίνω (σε ηλιακά ρολόγια)

siste, viator στάσου διαβάτη (επιγραφή σε ρωµαϊκούς

τάφους)

sotto voce µε χαµηλή φωνή

status quo ante η πρϋπάρχουσα κατάσταση

status quo το κατεστηµένο, η υπάρχουσα κατάσταση

sub poena υπό ποινή

sub rosa κάτω από το τριαντάφυλλο, µτφ. µυστικά

sub secreto µυστικά

sui generis ιδιότυπος, ιδιότροπος, ιδιόµορφος

summa summarum το άθροισµα των αθροισµάτων, τελικό

άθροισµα
summum bonum το ύψιστο αγαθό

summum opus το ύψιστο έργο

tabula rasa λευκή πλάκα, µτφ. άγραφο χαρτί (χρησ.

και για άγνοια)

tempus fugit ο χρόνος φεύγει

terra firma στερεό έδαφος

terra incognita άγνωστη γη

terra nullius γη κανενός, ακατοίκητο µέρος, no man's

land

ubi supra όπως ανωτέρω

ultra vires εκτός δικαιοδοσίας

una voce οµόφωνα

unum et idem ένα και το αυτό

urbi et orbi στην πόλη (Ρώµη) και στην Υφήλιο (στα

έγγραφα του Πάπα)

ut dictum (ut dict.) όπως διετάχθη

vade in pace ύπαγε εν ειρήνη (Ρωµαϊκός

αποχαιρετισµός)

vae victis! ουαί τοις ηττηµένοις

veni, vidi, vici ήρθα, είδα, νίκησα

verbatim ακριβώς όπως ειπώθηκε

via media η µέση οδός

vice versa και αντιστρόφως, ανάποδα

videlicet (viz.) δηλαδή

vis maior ανωτέρα βία

viva voce ζωηρή φωνή

vivat ζήτω

vivat rex ζήτω ο βασιλεύς

vocabula artis τεχνικοί όροι

volens et potens πρόθυµος και ικανός

volo, non valeo θέλω, δεν µπορώ

vox populi φωνή λαού