‫ﻓﺼﻞ ‪4‬‬

‫ﺗﻮان و رﻳﺸﻪ‬

‫‪115‬‬ ‫درسﺑﺮگ رﻳﺎﺿﻲ ﻧﻬﻢ‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﺗﻮان و رﻳﺸﻪ‬
‫‪116‬‬

‫ﺗﻮانِ ﺻﺤﻴﺢ‪:‬‬ ‫ﺗﻮان‬ ‫‪10‬‬

‫ﻗﻮاﻧﻴﻦِ ﺗﻮان‪ ،‬ﻛﻪ در ﺳﺎلﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪاﻳﺪ‪:‬‬
‫‪1 a‬‬ ‫‪×a =a‬‬ ‫‪5 ×5 =5‬‬ ‫‪=5‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬اﮔﺮ ‪ a > 1‬ﺑﺎﺷﺪ آﻧﮕﺎه‪:‬‬
‫‪a < a < a <. . . < a‬‬
‫‪2 a‬‬ ‫)‪× b = (a × b) = (ab‬‬ ‫‪3 × 4 = (3 × 4) = 12‬‬ ‫‪5 <5 <5 <5‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪=a‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪=2‬‬ ‫اﮔﺮ ‪ 0 < 𝑎 < 1‬ﺑﺎﺷﺪ آﻧﮕﺎه‪:‬‬
‫‪3 a‬‬ ‫⇒ ‪×a‬‬ ‫⇒ ‪2 ×2‬‬
‫‪(a × a) = (a ) = a‬‬ ‫‪a > a > a >. . . > a‬‬
‫‪(2 × 2) = (2 ) = 2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫) (> ) (‬ ‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪4 1 =1‬‬ ‫‪1 =1‬‬ ‫‪=1‬‬ ‫=‬ ‫‪13‬‬ ‫=‬ ‫√‪1‬‬ ‫‪=1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪5 a =a‬‬ ‫‪ (− ) = −‬و ‪5 = 5‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪6 0 =0‬‬ ‫)‪(a > 0‬‬ ‫‪0 = 0 = 0 3 = 0√ = 0‬‬
‫‪2‬‬
‫‪7 a =1‬‬ ‫)‪(a ≠ 0‬‬ ‫‪ (− ) = 1‬و ‪5 = 1‬‬
‫‪3‬‬

‫‪8 a‬‬ ‫‪÷a =a‬‬ ‫)‪(a ≠ 0‬‬ ‫‪3 ÷3 =3‬‬ ‫‪=3‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪9 a‬‬ ‫) ( = )‪÷ b = (a ÷ b‬‬ ‫)‪(b ≠ 0‬‬ ‫) ( = )‪2 ÷ 3 = (2 ÷ 3‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪=a =1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ) ‪ (5‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬

‫‪=2 =1‬‬
‫‪10 a‬‬ ‫⇒ ‪÷a‬‬ ‫‪a‬‬ ‫⇒ ‪2 ÷2‬‬ ‫‪(5‬‬ ‫)‬
‫‪= (5 ) = 5‬‬ ‫×‬
‫‪=5‬‬
‫‪(a ÷ a) = ( ) = 1 = 1‬‬ ‫‪(2 ÷ 2) = ( ) = 1 = 1‬‬
‫‪a‬‬

‫‪11 (a ) = a‬‬ ‫×‬ ‫×‬

‫‪=a‬‬ ‫‪(2 ) = 2‬‬ ‫‪=2‬‬

‫‪12 a‬‬ ‫(‪= a‬‬ ‫)‬

‫(‪2 = 2‬‬ ‫)‬
‫‪=2‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ‬

‫‪ a‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻪ ﻣﺜﺎل زﻳﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬ ‫ﻋﺒﺎرت ) ‪ (a‬ﺑﺎ ﻋﺒﺎرت‬ ‫)‪7 × 3 + 20 × 3 = 3 (7 + 20‬‬
‫×‬
‫‪(2 ) = 2‬‬ ‫‪=2‬‬
‫‪⇒ (2 ) ≠ 2‬‬ ‫‪⇒ (a ) ≠ a‬‬ ‫‪3 × 27 = 3 × 3 = 3‬‬
‫) (‬
‫‪2 =2‬‬ ‫‪=2‬‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬
‫‪520 + 521 520 + 5 × 520‬‬
‫ﻣﻮارد زﻳﺮ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺴﭙﺎرﻳﺪ‪) :‬ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت درﺳﺘﻲ آنﻫﺎ ﻣﺜﺎﻟﻲ ﺑﻴﺎورﻳﺪ(‬ ‫=‬
‫‪520‬‬ ‫‪520‬‬
‫‪20‬‬
‫)‪5 (1 + 5‬‬
‫‪1) (a × b) = a × b‬‬ ‫‪2) (a + b) ≠ a + b‬‬ ‫=‬ ‫‪=1+5=6‬‬
‫‪520‬‬

‫‪3)(a ÷ b) = a ÷ b‬‬ ‫)‪(b ≠ 0‬‬ ‫)‪4) (a − b‬‬ ‫‪≠a −b‬‬

‫‪5) a‬‬ ‫‪=a ×a‬‬ ‫‪6) a‬‬ ‫‪=a ÷a‬‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ‬

‫‪210 + 211 + 212 + ...+220‬‬
‫‪2−10 + 2−11 +2−12 + ...+2−20‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ‬

‫اﮔﺮ ﻋﺪدي ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻪ ﺗﻮان زوج ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﺎل‪:‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪(−5) = (−5)(−5) = +25‬‬ ‫) ‪210 (1 + 21 + 22 + ...+210‬‬
‫=‬
‫اﮔﺮ ﻋﺪدي ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻪ ﺗﻮان ﻓﺮد ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻨﻔﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﺎل‪:‬‬ ‫)‪2−20 (210 + 29 + 28 + ...+ 1‬‬
‫‪210‬‬
‫‪(−5) = (−5)(−5)(−5) = −125‬‬ ‫‪= −20 = 2 ( ) = 2‬‬
‫‪2‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ اﮔﺮ ﻣﻨﻔﻲ داﺧﻞ ﭘﺮاﻧﺘﺰ ﻧﺒﺎﺷﺪ در ﻫﺮ دو ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻨﻔﻲ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪−5 = −(5 × 5) = −25‬‬
‫)در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻘﻂ ‪ 5‬ﺑﻪ ﺗﻮان ﻣﻲرﺳﺪ( ‪−5 = −(5 × 5 × 5) = −125‬‬
 ‫درسﺑﺮگ رﻳﺎﺿﻲ ﻧﻬﻢ‬
‫‪117‬‬

‫ﺗﻮانِ ﻣﻨﻔﻲ‪:‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬
‫اﮔﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻋﺪدي ﺗﻮاندار را ﻣﻌﻜﻮس ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻋﻼﻣﺖ‪ ‬ﺗﻮان آن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪+2‬‬ ‫‪+2‬‬ ‫‪+2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪1‬‬
‫) (‬ ‫=‬ ‫) (‬ ‫) (‬ ‫) (=‬ ‫‪2‬‬ ‫) (=‬
‫‪ 2 × 2 ) + 2‬ﺗﺎ( =‬ ‫‪+2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪=2‬‬ ‫‪+2‬‬ ‫‪+2‬‬ ‫از اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد و ﻫﺮ ﻋﺪدي ﺑﺎ ﺗﻮانِ ﻣﻨﻔﻲ را ﺑﻪ ﻋﺪدي ﺑﺎ ﺗﻮان ﻣﺜﺒﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪ 2 × 2 ) + 2‬ﺗﺎ( =‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪=2‬‬ ‫‪+2‬‬ ‫‪=2×2‬‬ ‫‪=2‬‬ ‫) (‬ ‫) (‪+‬‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪9‬‬
‫= ) (‪=( ) +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ دو ﻋﺒﺎرت ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﺪدي ﺑﺎ ﺗﻮان ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‬
‫اﻟﻒ(‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪÷5‬‬ ‫ب(‬ ‫‪3‬‬ ‫‪×3‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫) (‪−‬‬ ‫) ( × ‪= −1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪9‬‬ ‫) ( = ) ( × ) ( ‪:‬راه اول‬
‫‪= −‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪×3‬‬ ‫=‬
‫‪9‬‬ ‫‪4‬‬ ‫(‬ ‫)‬
‫ب(‬ ‫‪: 3‬راه دوم‬ ‫‪=3‬‬ ‫)(=‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫(‬ ‫) ()‬
‫) ‪(−‬‬
‫‪2‬‬
‫) ‪= (−‬‬
‫‪2‬‬
‫) ( = ) ( ÷ ) ( ‪:‬راه اول‬
‫‪3‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪÷5‬‬ ‫=‬
‫‪= −‬‬ ‫‪=+‬‬ ‫(‬ ‫)‬
‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪: 5‬راه دوم‬ ‫‪=5‬‬ ‫) (=‬
‫اﻋﺪاد ﺗﻮاندار زﻳﺮ را از ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻪ ﺑﺰرگ و از ﭼﭗ ﺑﻪ راﺳﺖ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‬

‫‪0/2 , 0/2 , 0/2‬‬ ‫ب(‬ ‫اﻟﻒ( ‪3 , 5 , 2‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪,5 ,3‬‬ ‫ت(‬ ‫پ( )‪(−4) , (−2) , (−2) , (−3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪,3‬‬ ‫‪,6‬‬ ‫ث(‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪3‬‬ ‫= ) (=‬ ‫⎫‬
‫‪3‬‬ ‫‪27‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫⎪‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪5‬‬ ‫) (=‬ ‫=‬ ‫⇒‬ ‫<‬ ‫<‬
‫‪5‬‬ ‫‪25‬‬ ‫⎬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪25‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫⎪‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2‬‬ ‫) (=‬ ‫=‬ ‫⎭‬
‫‪2‬‬ ‫‪32‬‬
‫‪2 < 3 < 5‬‬

‫پ(‬ ‫ب(‬
‫)‪(−4) , (−2) , (−2) , (−3‬‬ ‫‪0/2 ,‬‬ ‫‪0/2‬‬ ‫‪, 0/2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫) ‪(−‬‬ ‫) ‪(−‬‬ ‫) ‪(−‬‬ ‫) ‪(−‬‬ ‫) (‬ ‫) (‬ ‫) (‬
‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪−‬‬
‫‪64‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪81‬‬
‫‪0/2‬‬ ‫‪< −0/2‬‬ ‫‪< 0/2‬‬
‫)‪(−2‬‬ ‫)‪(−4‬‬ ‫)‪(−3‬‬ ‫)‪(−2‬‬

‫ث(‬ ‫ت(‬
‫‪2‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫) ‪(2‬‬ ‫) ‪(3‬‬ ‫) ‪(6‬‬ ‫(×‬ ‫)‬ ‫(×‬ ‫)‬
‫)‪(2‬‬ ‫‪5‬‬ ‫)‪(3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫) (‬ ‫) (‬ ‫) (‬ ‫‪8‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫) (‬ ‫) (‬ ‫) (‬
‫‪8‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪9‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﺗﻮان و رﻳﺸﻪ‬
‫‪118‬‬

‫ﺗﻮانِ ‪ −1‬ﻫﺮ ﻋﺪدي‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻌﻜﻮس آن ﻋﺪد‪) .‬ﻋﺪد ﻏﻴﺮ ﺻﻔﺮ(‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‬
‫ﻣﺜﺎل‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪a‬‬ ‫=‬ ‫)‪(a ≠ 0‬‬ ‫‪ = 3‬ﻣﻌﻜﻮس ‪3‬‬ ‫=‬ ‫) ( = ﻣﻌﻜﻮس‬ ‫=‬
‫‪a‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪+4‬‬ ‫‪+2‬‬ ‫=‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪4+3+6‬‬ ‫‪13‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪+4‬‬ ‫‪+2‬‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ اﮔﺮ ‪ a‬ﻳﻚ ﻋﺪد ﻏﻴﺮ ﺻﻔﺮ و ‪ n‬ﻳﻚ ﻋﺪد ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺎﺷﺪ آنﮔﺎه‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪a‬‬ ‫= ) (=‬ ‫)‪(a ≠ 0 , n ∈ ℕ‬‬ ‫‪: 5‬ﻣﺜﺎل‬ ‫= ) (=‬
‫‪a‬‬ ‫‪an‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪53‬‬

‫ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‬

‫‪2−3‬‬ ‫‪2‬‬
‫ب(‬ ‫) (‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪3−2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪1 3‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫)‪(2‬‬ ‫‪2‬‬
‫×‬ ‫‪2‬‬
‫×‬ ‫‪2‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪1 2‬‬ ‫=‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫=‬ ‫ب( ‪1 = 8‬‬ ‫= ) (‬ ‫×‬ ‫=‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫)‪(3‬‬ ‫×‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫= ) (× ) (‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﻋﺪد ﺗﻮاندار ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﺳﭙﺲ ﺣﺎﺻﻞ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآورﻳﻢ‪:‬‬ ‫) (‬ ‫را ﺑﻪ‬ ‫) (‬ ‫ﭼﻮن ﭘﺎﻳﻪﻫﺎ ﻣﺴﺎوي ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ اﺑﺘﺪا‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫‪2‬‬
‫) (‬ ‫) (×‬ ‫=‬ ‫) (‬ ‫=‬ ‫) (‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‬
‫ﺑﺎ اﻧﺘﻘﺎل ﻳﻚ ﻋﺪد ﺗﻮاندار از ﺻﻮرت ﻛﺴﺮ ﺑﻪ ﻣﺨﺮج‪ ،‬ﻳﺎ از ﻣﺨﺮج ﻛﺴﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺗﻮان آن ﻗﺮﻳﻨﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪a−m‬‬ ‫‪ 3−7‬ﻣﺜﺎل ‪bn‬‬ ‫‪52‬‬
‫=‬ ‫=‬
‫‪b−n‬‬ ‫‪am‬‬ ‫‪5−2‬‬ ‫‪37‬‬

‫ﺣﺎﺻﻞ ﻫﺮ ﻋﺒﺎرت را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﻋﺪد ﺗﻮاندار ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‬

‫‪4 −5‬‬ ‫‪2 5‬‬
‫‪x−2‬‬ ‫‪× y−5‬‬ ‫‪× z−3‬‬ ‫)‪(3) ×(3‬‬ ‫‪2−7‬‬ ‫‪× 53‬‬ ‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﺒﺎرتﻫﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬
‫پ(‬ ‫‪2‬‬ ‫‪−7‬‬ ‫ب(‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪x−7 × y−10 × z−8‬‬ ‫‪3 ×3‬‬ ‫‪25 × 5−9‬‬ ‫‪a ÷b =a ×b‬‬
‫‪53 × 59‬‬ ‫‪512‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪a ×b =a ÷b‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪7‬‬ ‫) ( = ‪= 12‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪2 ×2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪12‬‬
‫‪3 5‬‬ ‫‪2 5‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2 5‬‬ ‫‪1 5‬‬
‫)‪(4) ×(3‬‬ ‫)‪(4 × 3‬‬ ‫)‪(2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫=‬ ‫=‬ ‫) (= ‪=( ) × 3‬‬ ‫ب(‬
‫)‪32 + (−7‬‬ ‫‪3−5‬‬ ‫‪3−5‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪×x ×y‬‬ ‫‪×y ×z‬‬ ‫)‪× z = x × y × z = (xyz‬‬ ‫پ(‬
‫ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻋﺪاد زﻳﺮ ﺑﻪ ﻋﺪدﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺗﻮانِ ﻣﻨﻔﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﻛﺎر ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬ ‫ﺗﻮانِ ﻣﻨﻔـﻲ‪ ،‬ﻧﺸـﺎﻧﺔ ﻣﻨﻔـﻲ ﺑـﻮدن ﻋـﺪد‬
‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺗﻮاندار ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫= ‪0/2‬‬ ‫=‬ ‫‪=5‬‬ ‫‪→ 0/2 = 5‬‬ ‫= ‪0/04‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪=5‬‬ ‫‪→ 0/04 = 5‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪52‬‬ ‫= )‪(−5‬‬ ‫‪2 = 25‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪1‬‬ ‫)‪(−5‬‬
‫= ‪0/008‬‬ ‫=‬ ‫‪= 3=5‬‬ ‫‪→ 0/008 = 5‬‬ ‫= ‪0/5‬‬ ‫=‬ ‫‪=2‬‬ ‫‪→ 0/5 = 2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1000‬‬ ‫‪125‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪−5 = − 2 = −‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪25‬‬
‫‪25‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪0/25‬‬ ‫‪= = 2 = 2 → 0/25 = 2‬‬
‫‪100‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪125‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪0/125‬‬ ‫‪= = 3 = 2 → 0/125 = 2‬‬
‫‪1000‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪625‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪0/625‬‬ ‫=‬ ‫‪= 4 = 2 → 0/625 = 2‬‬
‫‪1000‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪2‬‬

‫ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‬

‫‪29‬‬
‫ب( ‪−3‬‬ ‫)‪(0/008‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪× 5‬‬
‫)‪(0/25‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫(‬ ‫= ‪) × 5 = ( ) × 5 = ( 3) × 5‬‬ ‫) ‪(5‬‬ ‫‪×5 =5 ×5 =5‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪1000‬‬ ‫‪125‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪29‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪29‬‬
‫‪25 −3 = 1 −3 = 1 −3 = −2 −3 = 26 = 2‬‬ ‫‪=2‬‬ ‫ب(‬
‫)‪(100‬‬ ‫)‪(4‬‬ ‫)‪( 2‬‬ ‫) ‪(2‬‬
‫‪2‬‬
 ‫ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي درسﺑﺮگ ‪10‬‬ ‫‪ .1‬ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻋﺪاد زﻳﺮ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻮانِ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫) (‪−‬‬ ‫ت(‬ ‫) ‪(−‬‬ ‫پ(‬ ‫) (‬ ‫ب(‬ ‫‪5‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪7‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪ab‬‬ ‫ح(‬ ‫)‪(ab‬‬ ‫چ(‬ ‫)‪(0/04‬‬ ‫ج(‬ ‫ث( ) ‪(−5‬‬

‫‪ .2‬ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻮان ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫ت( ‪0/001‬‬ ‫پ(‬ ‫ب( ‪0/04‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪x 3 y3‬‬ ‫‪75‬‬

‫‪ .3‬ﺣﺎﺻﻞ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪(−‬‬ ‫)‬ ‫ت(‬ ‫) (‬ ‫پ( ) ( ‪+‬‬ ‫‪−‬‬ ‫ب(‬ ‫)‪(−2‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪7‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪5−2‬‬
‫‪2−3 × 4−1‬‬ ‫‪2−1 + 3−1‬‬ ‫‪70‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪÷3‬‬ ‫ح(‬ ‫چ( ‪1 −4‬‬ ‫ج(‬ ‫ث(‬
‫)‪(2‬‬ ‫‪4−2‬‬ ‫‪−7−1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪3−9 × 2−7‬‬
‫‪[(3‬‬ ‫) ‪+2‬‬ ‫] ) (‪+‬‬ ‫د(‬ ‫خ(‬
‫‪2‬‬ ‫‪2−5 × 3−7‬‬

‫‪ .4‬ﺣﺎﺻﻞ ﻫﺮ ﻋﺒﺎرت را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﻋﺪد ﺗﻮاندار ﺑﺎ ﺗﻮان ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪÷a‬‬ ‫پ(‬ ‫‪2‬‬ ‫‪× 20‬‬ ‫‪× 10‬‬ ‫ب(‬ ‫‪5‬‬ ‫‪×5‬‬ ‫‪×5‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫ج( )‪2 × (0/125‬‬ ‫) ( × )‪(−7‬‬ ‫ث(‬ ‫) (‬ ‫ت( ) ( ÷‬
‫‪7‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﺔ ﺗﻮاﻧﻲ‪:‬‬ ‫‪ .5‬ﺣﺎﺻﻞ ﻫﺮ ﻋﺒﺎرت را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﻋﺪد ﺗﻮاندار ﺑﺎ ﺗﻮان ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ در ﻳﻚ ﻣﻌﺎدﻟـﻪ‪ ،‬ﻣﺠﻬـﻮل در ﺗـﻮانِ‬
‫‪2‬‬ ‫پ( )‪÷ (0/5‬‬ ‫ب( ‪(0/125) × 4‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪÷7‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫ﻋـــﺪد ﺑﺎﺷـــﺪ آن را ﻣﻌﺎدﻟـــﺔ ﺗـــﻮاﻧﻲ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪ .‬ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﻌﺎدﻟﻪﻫـﺎي ﺗـﻮاﻧﻲ‪،‬‬
‫ج( )‪(5 ) ÷ (0/04‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫) ‪+2‬‬ ‫ث(‬ ‫)‪(0/008‬‬ ‫‪×5‬‬ ‫ت(‬
‫‪0‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻌﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﭘﺎﻳـﻪﻫـﺎي دو ﻋـﺪد‬ ‫) ‪(a5 b−2 − c−3‬‬
‫‪−2‬‬ ‫چ(‬
‫) ‪(a−2 b−4 z−3‬‬
‫ﻣﺴﺎوي ﺷﻮﻧﺪ ﺳﭙﺲ ﭘﺎﻳـﻪﻫـﺎ را ﺣـﺬف‬
‫ﻛﺮده و ﺗـﻮانﻫـﺎ را ﻣﺴـﺎوي ﻫـﻢ ﻗـﺮار‬ ‫‪ 10‬ﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﻄﺮ ﺧﻮرﺷـﻴﺪ ﭼﻨـﺪ ﺑﺮاﺑـﺮ ﻗﻄـﺮ اﺗـﻢ‬ ‫‪ .6‬ﻗﻄﺮ ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺣﺪود ‪ 14 × 10‬ﻣﺘﺮ و ﻗﻄﺮ اﺗﻢ ﻫﻴﺪروژن‬
‫ﻣﻲدﻫﻴﻢ و ﻣﻌﺎدﻟﻪ را ﺣﻞ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬ ‫ﻫﻴﺪروژن اﺳﺖ؟‬
‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪= 27‬‬ ‫‪ .7‬اﻋﺪاد زﻳﺮ را از ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻪ ﺑﺰرگ و از ﭼﭗ ﺑﻪ راﺳﺖ ﻣﺮﺗﺐ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪=3‬‬ ‫‪1‬‬
‫)‪−5 , 5 , −5 , −5 , (−5) , (− ) , (−5‬‬
‫ﺗﻮانﻫﺎ را ﻣﺴﺎوي ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪:‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪⇒ 2x + 1 = 3‬‬
‫‪2x = 3 − 1‬‬
‫‪ .8‬ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ را ﻛﺎﻣﻞ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪x= =1‬‬ ‫‪................‬‬ ‫‪ 2‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬ ‫اﻟﻒ( دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﺪد‬
‫‪2‬‬
‫ﺑﺎ ‪................‬‬ ‫‪ 2‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‬ ‫ب( ﻧﺼﻒ ﻋﺪد‬
‫‪................‬‬ ‫)‪ (−0/25‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬ ‫پ( ﺣﺎﺻﻞ‬
‫‪ (−3‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻗﺮﻳﻨﺔ ﻣﻌﻜﻮس ﻋﺪد ‪................‬‬ ‫ت( )‬
‫‪ 3‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﺪد ﺗﻮاندار ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ................‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪+3‬‬ ‫‪+3‬‬ ‫ث( ﺣﺎﺻﻞ‬
‫‪................‬‬ ‫)‪ (−4‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬ ‫ج( ﻧﺼﻒ ﻋﺪد‬

‫اﮔﺮ ‪ 4 = 5‬و ‪ 5 = 4‬ﺑﺎﺷﺪ ﺣﺎﺻـﻞ‬ ‫‪ 3‬را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬ ‫‪ 5‬ﺑﺎﺷﺪ ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫‪3‬و‪=7‬‬ ‫‪ .9‬اﮔﺮ ‪= 5‬‬
‫‪ xy‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪362x − 1‬‬
‫‪4 = (4 ) = 5 = 4‬‬ ‫را ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫‪ 2 = 5‬و ‪ 3 = 5‬ﺑﺎﺷﺪ ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت‬ ‫‪ .10‬اﮔﺮ‬
‫‪6−2‬‬
‫‪⇒ 4 = 4 ⇒ xy = 1‬‬
‫‪1‬‬
‫) (‪ ،‬ﻣﻘﺪار ‪ x‬را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬ ‫‪= 27‬‬ ‫‪ .11‬از ﺗﺴﺎوي‬
‫‪9‬‬
‫‪1396−1 + 1396−2 + ...+1396−20‬‬
‫= ‪ A‬را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬ ‫‪ .12‬ﻣﻘﺪار ﻋﺪدي ﻋﺒﺎرت‬
‫‪1396−2 + 1396−3 + ...+ 1396−21‬‬

‫‪119‬‬ ‫درسﺑﺮگ رﻳﺎﺿﻲ ﻧﻬﻢ‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﺗﻮان و رﻳﺸﻪ‬
‫‪120‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻋﺪاد ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرگ و ﻳﺎ اﻋﺪاد ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻮﭼﻚ ﺑﺎ رﻗﻢ‪ ،‬ﻛﺎر ﺳﺎدهاي ﻧﻴﺴﺖ و اﻣﻜﺎن ﺧﻄﺎ در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ را اﻓﺰاﻳﺶ‬ ‫ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤﻲ ‪ -‬رﻳﺸﻪﮔﻴﺮي‬ ‫‪11‬‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﺮاي ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﻋﺪاد از ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤﻲ اﻋﺪاد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤﻲ‪:‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤﻲ ﻳﻚ ﻋﺪد اﻋﺸﺎري ﻣﺜﺒﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ a × 10‬اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ‪ 1 ≤ a < 10‬و ‪ n‬ﻋـﺪد‬
‫ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻳﻚ ﺳﺎل ﻧﻮري‪ ،‬ﻣﺴﺎﻓﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻮر در ﻣﺪت ﻳﻚ ﺳﺎل ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ‪ 300000‬ﻛﻴﻠـﻮﻣﺘﺮ در ﺛﺎﻧﻴـﻪ ﻣـﻲﭘﻴﻤﺎﻳـﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‬

‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﻳﻚ ﺳﺎل ﻧﻮري ﭼﻨﺪ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ اﺳﺖ؟‬

‫ﻫﺮ ﺳﺎل ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ‪ 365‬روز‪ ،‬ﻫﺮ روز ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺖ و ﻫﺮ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 3600‬ﺛﺎﻧﻴﻪ اﺳﺖ ﭘﺲ ﻣﻲﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ‪ = 300000 × 365 × 24 × 3600 = 9460800000000‬ﻳﻚ ﺳﺎل ﻧﻮري‬
‫ﻣﺴﺎﻓﺘﻲ ﻛﻪ ﻧﻮر در ﻳﻚ ﺳﺎل ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﻲﭘﻴﻤﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫‪9460800000000 = 9/4608 × 10‬‬
‫ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤﻲ‬

‫در ﺟﺪول زﻳﺮ ﺗﻌﺪادي ﻋﺪد را ﺑﺎ ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤﻲ ﻧﻤﺎﻳﺶ دادهاﻳﻢ‪:‬‬

‫اﻋﺪاد ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺮ و ﻳﻚ‬ ‫اﻋﺪاد ﺑﺰرگﺗﺮ از ‪10‬‬

‫‪0/15 = 1/5 × 10‬‬
‫‪0/1396 = 1/396 × 10‬‬
‫‪0/00000039 = 3/9 × 10‬‬
‫‪0/03018 = 3/018 × 10‬‬
‫‪0/00051413 = 5/1413 × 10‬‬
‫ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤﻲ ⟸‬ ‫‪27 = 2/7 × 10‬‬ ‫ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤﻲ ⟸‬
‫‪1396 = 1/396 × 10‬‬
‫‪87000000 = 8/7 × 10‬‬
‫‪123456 = 1/23456 × 10‬‬
‫‪658100000 = 6/581 × 10‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ در ﺟﺪول ﺑﺎﻻ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ در ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤﻲ اﻋﺪاد ﺑﺰرگﺗﺮ از ‪ ،10‬ﺗﻮانِ ‪ ،10‬ﻋﺪدي ﻣﺜﺒـﺖ اﺳـﺖ و‬
‫در ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤﻲ اﻋﺪاد ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺮ و ﻳﻚ‪ ،‬ﺗﻮانِ ‪ ،10‬ﻋﺪدي ﻣﻨﻔﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﺎﺻﻞ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‬

‫ب( ‪35000000 × 0/14‬‬ ‫‪24 × 10‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪× 1/25 × 10‬‬

‫‪24 × 10‬‬ ‫‪× 1/25 × 10 = (24 × 1/25) × (10‬‬ ‫) ‪× 10‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪= 30 × 10‬‬ ‫‪= 3 × 10 × 10‬‬ ‫‪= 3 × 10‬‬
‫× ⇒ ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤﻲ‬

‫‪35000000 × 0/14 = 35 × 10 × 14 × 10‬‬ ‫) ‪= (35 × 14) × (10 × 10‬‬ ‫ب(‬

‫‪= 490 × 10‬‬ ‫‪= 4/9 × 10 × 10 = 4/9 × 10‬‬

‫× ‪ ⇒ /‬ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤﻲ‬

‫ﻧﻤﺎﻳﺶ اﻋﺸﺎري ﻋﺪدﻫﺎي زﻳﺮ را ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‬

‫پ( ‪5/19 × 10‬‬ ‫‪7/205 × 10‬‬ ‫ب(‬ ‫‪7/3 × 10‬‬ ‫اﻟﻒ(‬

‫ج( ‪8/8 × 10‬‬ ‫‪8/06 × 10‬‬ ‫ث(‬ ‫ت( ‪9/6128 × 10‬‬
‫‪7/205 × 10‬‬ ‫‪= 0/00007205‬‬ ‫ب(‬ ‫‪7/3 × 10‬‬ ‫‪= 0/0073‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪9/6128 × 10 = 961280000‬‬ ‫ت(‬ ‫‪5/19 × 10 = 51900000‬‬ ‫پ(‬
‫‪8/8 × 10 = 88000‬‬ ‫ج(‬ ‫‪8/06 × 10‬‬ ‫‪= 0/0806‬‬ ‫ث(‬
 ‫درسﺑﺮگ رﻳﺎﺿﻲ ﻧﻬﻢ‬
‫‪121‬‬

‫ﺟﺮم زﻣﻴﻦ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ‪ ، 6 × 10‬و ﺟﺮم ﻣﺎه ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ‪ 7/34 × 10‬ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺮم زﻣﻴﻦ ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﺮم ﻣﺎه اﺳﺖ؟‬ ‫ﻣﺜﺎل‬

‫⇒ ﺟﺮم زﻣﻴﻦ‬ ‫‪6 × 1024‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪1024‬‬

‫=‬ ‫×‬ ‫‪= 0/817 × 10‬‬ ‫‪= 0/817 × 10‬‬
‫⇒ ﺟﺮم ﻣﺎده‬ ‫‪7/34‬‬ ‫‪× 1022‬‬ ‫‪7/34 1022‬‬
‫× ‪ ⇒ /‬ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤﻲ‬

‫‪= 8/17 × 10‬‬ ‫‪× 10 = 8/17 × 10‬‬

‫ﺟﺮم زﻣﻴﻦ ‪ 8/17 × 10‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﺮم ﻣﺎه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪a‬‬ ‫را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤﻲ ﻋﺒﺎرت‬ ‫‪ a = 56 × 10‬و ‪b = 0/00008‬‬ ‫اﮔﺮ‬ ‫ﻣﺜﺎل‬
‫‪= a × 10‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪10n‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪56 × 10−6‬‬ ‫‪56 × 10−6‬‬ ‫‪56‬‬ ‫‪10−6‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪× −5 = 7 × 10‬‬ ‫‪× 10 = 7 × 10‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪0/00008‬‬ ‫‪8 × 10−5‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪1/5 ÷ 10 = 1/5 × 10‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪1/5‬‬ ‫‪100000 105‬‬
‫‪102‬‬
‫‪6253 ×484 ×1/25‬‬
‫را ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﺒﺎرت ‪2‬‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫ﻣﺜﺎل‬
‫)‪0/00016×(0/005‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪6253 ×484 ×1/25‬‬ ‫‪54 ×(24 ×3) ×125×10−2‬‬ ‫‪512 ×216 ×34 ×53 ×10−2‬‬
‫‪2‬‬ ‫=‬ ‫‪2‬‬ ‫=‬
‫)‪0/00016×(0/005‬‬ ‫) ‪16×10−5 ×(5×10−3‬‬ ‫‪24 ×10−5 ×52 ×10 − 6‬‬
‫‪= 5 × 2 × 81 × 10 = 5 × (5 × 2 ) × 81 × 10 = 405 × 10 = 4/05 × 10‬‬
‫اﻋﺪاد داده ﺷﺪه را از ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻪ ﺑﺰرگ ﻣﺮﺗﺐ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‬
‫‪3‬‬
‫‪4/25 × 10‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪× 10‬‬ ‫‪, 12/5 × 10‬‬ ‫‪, 4/9 × 10‬‬ ‫‪, 0/00037 × 10‬‬
‫‪4‬‬
‫‪4/25 × 10‬‬ ‫⎫‬
‫‪3‬‬
‫‪× 10‬‬ ‫‪= 0/75 × 10‬‬ ‫‪= 7/5 × 10‬‬ ‫‪× 10‬‬ ‫‪= 7/5 × 10‬‬ ‫⎪‬
‫⎪‬
‫‪4‬‬
‫‪12/5 × 10 = 1/25 × 10 × 10 = 1/25 × 10‬‬
‫⎬‬
‫‪4/9 × 10‬‬ ‫⎪‬
‫⎪‬
‫‪0/00037 × 10 = 3/7 × 10 × 10 = 3/7 × 10‬‬ ‫⎭‬
‫‪⇒ 4/9 × 10‬‬ ‫‪< 1/25 × 10‬‬ ‫‪< 4/25 × 10‬‬ ‫‪< 7/5 × 10‬‬ ‫‪< 3/7 × 10‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‬
‫در ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ ﻧﻤﺎدﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﻋﺪدي ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮان آن ﺑﺰرگﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪5/8 × 10 > 4/3 × 10‬‬ ‫‪1/7 × 10‬‬ ‫‪< 3/14 × 10‬‬

‫در ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ ﻧﻤﺎدﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﺑﺎ ﺗﻮان ﻣﺴﺎوي‪ ،‬ﻋﺪدي ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺿﺮﻳﺐ ﻋﺪدي آن ﺑﺰرگﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ‬

‫‪1/038 × 10‬‬ ‫‪> 4 × 10‬‬ ‫‪5/29 × 10‬‬ ‫‪< 2/329 × 10‬‬

‫در ﺟﺎﻫﺎي ﺧﺎﻟﻲ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 5‬ﻋﺪد ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﺮار دﻫﻴﺪ ﺗﺎ ﻧﺎﻣﺴﺎوي درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‬

‫ب( ‪0/008 > 0/0008 × 10‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪5/2 × 10 > 0/005‬‬
‫⇒ ‪5/2 × 10 > 0/005‬‬ ‫‪ = −3, −2, −1,0,1, . ..‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪‬‬
‫‪5/0 × 10‬‬

‫‪0/008‬‬ ‫‪> 0/0008 × 10 ⇒  = 0, −1, −2, −3, −4, . ..‬‬ ‫ب(‬
‫‪‬‬
‫‪0/0008 × 10‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪﺑﺎﺷﻴﺪ در ﻣﺜﺎل ﺑﺎﻻ اﺑﺘﺪا ﻃﺮﻓﻴﻦ را ﺑﻪ ﻫﻢ ﺷﺒﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﺳﭙﺲ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﺗﻮان و رﻳﺸﻪ‬
‫‪122‬‬

‫رﻳﺸﻪﮔﻴﺮي‬
‫رﻳﺸﻪ دوم‪ :‬اﮔﺮ ‪ a‬ﻳﻚ ﻋﺪد ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ √a ،‬و ‪ −√a‬را رﻳﺸﻪﻫﺎي دوم ‪ a‬ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫‪9‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬اﮔﺮ رادﻳﻜﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺗﻮان ﺑﺮﺳﺪ در واﻗﻊ‬
‫پ( ‪7‬‬ ‫ب(‬ ‫اﻟﻒ( ‪16‬‬ ‫رﻳﺸﻪﻫﺎي دوم اﻋﺪاد زﻳﺮ را ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‬
‫‪25‬‬ ‫ﻋﺪد زﻳﺮ رادﻳﻜﺎل ﺑﻪ آن ﺗﻮان ﻣﻲرﺳـﺪ و‬
‫ب(‬ ‫اﻟﻒ(‬ ‫ﻓﺮﺟﻪ ﻳﺎ رﻳﺸﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮي ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫⎧‬ ‫=‬
‫‪3‬‬ ‫‪√16 = 4‬‬ ‫‪( √a) = √a‬‬
‫‪5‬‬ ‫= رﻳﺸﻪﻫﺎي دوم ‪16‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪−√16 = −4‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫= رﻳﺸﻪﻫﺎي دوم‬
‫‪25‬‬ ‫⎨‬ ‫‪3‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫پ(‬ ‫‪( √5) = √5‬‬
‫⎩‬ ‫‪5‬‬ ‫دﻗﺖ ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬
‫‪√7‬‬
‫= رﻳﺸﻪﻫﺎي دوم ‪7‬‬ ‫‪√5 × √5 = √5 × 5 = √5‬‬
‫‪−√7‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‬
‫ﻋﺪدﻫﺎي ﻣﻨﻔﻲ رﻳﺸﻪ دوم ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‬
‫‪√0 = 0‬‬ ‫رﻳﺸﺔ دوم ﻋﺪد ﺻﻔﺮ‪ ،‬ﺧﻮد ﺻﻔﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫رﻳﺸﻪ ﺳﻮم‪ :‬اﮔﺮ ‪ a‬ﻳﻚ ﻋﺪد ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬رﻳﺸﺔ ﺳﻮم آن را ﺑﺎ ‪ √a‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﺑﺮاي ﺗﺒﺪﻳﻞ اﻋـﺪاد رادﻳﻜـﺎﻟﻲ ﺑـﻪ‬
‫‪5 = 5 × 5 × 5 = 125‬‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻣﻜﻌﺐ )ﺗﻮانِ ﺳﻮم( ﻋﺪد ‪ 5‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬ ‫اﻋﺪاد ﺗـﻮاندار از راﺑﻄـﺔ زﻳـﺮ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫‪√125 = 5‬‬ ‫ﻋﺪد ‪ 5‬را رﻳﺸﻪ ﺳﻮم ﻋﺪد ‪ 125‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ و ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻴﻢ‪:‬‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫‪m‬‬
‫= ‪√a‬‬ ‫‪an‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‬
‫رﻳﺸﻪ ﺳﻮم ﻋﺪدﻫﺎي ﻣﻨﻔﻲ‪ ،‬ﻋﺪدي ﻣﻨﻔﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫‪(−2) = (−2)(−2)(−2) = −8 ⇒ √−8 = −2‬‬ ‫‪5‬‬
‫= ‪√x‬‬ ‫‪x3‬‬
‫‪(−10) = (−10)(−10)(−10) = −1000 ⇒ √−1000 = −10‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻫﺮ ﻋﺪد‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻳﻚ رﻳﺸﻪ ﺳﻮم دارد‪.‬‬

‫‪1‬‬ ‫زﻳﺮا ‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﻋﺒﺎرت وﺟﻮد‬
‫‪−‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫‪(− ) × (− ) × (− ) = −‬‬ ‫‪ −‬اﺳﺖ زﻳﺮا‪:‬‬ ‫‪ ،−‬ﻋﺪد‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل رﻳﺸﻪ ﺳﻮم ﻋﺪد‬
‫‪8‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪8‬‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺑـﻴﻦ رادﻳﻜـﺎلﻫـﺎ ﻓﻘـﻂ‬
‫زﻳﺮا‬
‫‪√64 = 4‬‬ ‫‪4 × 4 × 4 = 64‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ رﻳﺸﻪ ﺳﻮم ﻋﺪد ‪ ،64‬ﻋﺪد ‪ 4‬اﺳﺖ زﻳﺮا‪:‬‬ ‫ﺿﺮب ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﻓﺮﺟﻪﻫﺎ را در ﻫـﻢ‬
‫ﺿﺮب ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺗﺬﻛﺮ‬

‫ﻣﻲداﻧﻴﻢ |‪ ،√a = |a‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ‪. √a = a‬‬

‫= ‪√x‬‬ ‫‪√x‬‬
‫‪(−4) = | − 4| = 4‬‬ ‫‪(−4) = −4‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت ‪−7 − 4 + √−27‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‬ ‫= ‪√a‬‬

‫× ×‬
‫‪√a = √a‬‬

‫= ‪−7 − 4 + √−27‬‬ ‫= )‪−7 − 4 + (−3‬‬ ‫‪−7 − √1 = √−7 − 1 = √−8 = −2‬‬

‫اﮔﺮ ‪ x > 0‬و ‪ y < 0‬ﺑﺎﺷﺪ ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت ‪ √−x − y‬را ﺑﺪون رادﻳﻜﺎل ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬اﮔﺮ ﺗـﻮانِ ﻋﺒـﺎرت زﻳـﺮ رادﻳﻜـﺎل‬
‫ﻣﻀﺮﺑﻲ از رﻳﺸﺔ رادﻳﻜﺎل ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﺮﺟﻪ‬
‫‪√−x − y = −x − |y| = −x − (−y) = −x + y = y − x‬‬
‫ﺳﺎده ﺷﺪه و رادﻳﻜﺎل ﺣﺬف ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪−125‬‬
‫> ‪ a‬درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ؟ آن ﻋﺪدﻫﺎ را ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل ﭼﻨﺪ ﻋﺪد ﺻﺤﻴﺢ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻪ ﺟﺎي ‪ a‬ﻣﻲﺗﻮان ﻗﺮار داد ﺗﺎ ﻧﺎﻣﺴﺎوي‬ ‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫‪8‬‬
‫‪√2 = 2‬‬
‫‪−125‬‬ ‫‪−53‬‬ ‫‪−5‬‬
‫>‪a‬‬ ‫>‪→ a‬‬ ‫>‪→ a‬‬ ‫‪→ a > −2/5 → 𝑎 = −1, −2‬‬ ‫اﻣﺎ اﮔـﺮ ﺗـﻮان از رﻳﺸـﻪ ﻛـﻢﺗـﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪2‬‬
‫رادﻳﻜﺎل ﺣﺬف ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪ −2‬را ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫‪3‬و‬ ‫رﻳﺸﺔ ﺳﻮم ﻋﺪدﻫﺎي‬ ‫ﻣﺜﺎل‬
‫‪27‬‬ ‫‪8‬‬
‫رﻳﺸﻪ ﺳﻮم‬ ‫‪2 = √2‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪3‬‬ ‫=‬ ‫⎯⎯⎯⎯‬ ‫=‬ ‫‪= 1/5‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪10‬‬ ‫رﻳﺸﻪ ﺳﻮم ‪64‬‬ ‫‪64‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪−2‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫⎯⎯⎯⎯‬ ‫‪−‬‬ ‫‪=−‬‬
‫‪27‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪3‬‬
 ‫ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي درسﺑﺮگ ‪11‬‬ ‫‪ .13‬ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤﻲ ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻋﺪاد زﻳﺮ را ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬
‫پ( ‪1981/25‬‬ ‫ب( ‪1396‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪58000‬‬
‫ث( ‪0/15159‬‬ ‫ت( ‪0/0000872‬‬

‫‪ .14‬ﻧﻤﺎﻳﺶ اﻋﺸﺎري ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻋﺪدﻫﺎي زﻳﺮ را ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬

‫‪2/93 × 10‬‬ ‫ت(‬ ‫پ( ‪3/14 × 10‬‬ ‫‪827 × 10‬‬ ‫ب(‬ ‫اﻟﻒ( ‪35 × 10‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫ح( ‪0/000768 × 10‬‬ ‫‪× 10‬‬ ‫چ(‬ ‫‪× 10‬‬ ‫ج(‬ ‫‪383/65 × 10‬‬ ‫ث(‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪ .15‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬

‫‪7/2 × 10−15‬‬
‫ب(‬ ‫‪1/2 × 10‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪× 0/025 × 10‬‬
‫‪1/6 × 1011 × 0/9‬‬
‫ت( ‪0/00000081 × 1250000000‬‬ ‫پ( ‪22/2 × 0/0222‬‬
‫)‪(0/00002‬‬ ‫ج(‬ ‫ث( ‪0/000038 × 29/45‬‬

‫‪ .16‬ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻳﻚ ﻛﺘﺎب ‪ 800‬ﺻﻔﺤﻪاي ‪ 6/4‬ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻫﺮ ﺑﺮگ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺘﺮ را ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫اﻋﺸﺎري و ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬

‫را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬ ‫‪ b = 170 × 10‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫‪ .17‬اﮔﺮ ‪ a = 0/051 × 10‬و‬

‫‪ .18‬در ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ‪ ،‬ﻛﻮﭼﻚﺗﺮﻳﻦ ﻋﺪد ﺻﺤﻴﺤﻲ را ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ‪ x‬ﻣﻲﺗﻮان ﻗﺮار داد ﺗـﺎ ﻧﺎﻣﺴـﺎوي درﺳـﺖ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ را ﺑﻴﺎﺑﻴﺪ‪.‬‬
‫ب( ‪0/0008 × 10 > 79/7‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪17/5 × 10 > 174900‬‬
‫پ( ‪4/5 × 10 > 0/003 × 0/00015‬‬

‫‪ .19‬اﺑﺘﺪا ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤﻲ ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻋﺪاد زﻳﺮ را ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ و ﺳﭙﺲ از ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻪ ﺑﺰرگ و از ﭼﭗ ﺑﻪ راﺳﺖ ﻣﺮﺗﺐ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪427 × 10‬‬ ‫‪, 22/5 × 10‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪× 10‬‬ ‫‪, 527/1 × 10‬‬ ‫‪, 0/00073 × 10‬‬
‫‪4‬‬

‫‪ .20‬ﺣﺠﻢ ﻣﻜﻌﺒﻲ ‪ 0/008‬ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻛﻞ ﻣﻜﻌﺐ را ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪ .21‬ﺣﺎﺻﻞ ﻫﺮ ﻋﺒﺎرت را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬

‫ت( ‪√−8‬‬ ‫پ( ‪√−0/064‬‬ ‫ب( )‪(−8‬‬ ‫اﻟﻒ( )‪(−8‬‬

‫ح( )‪(−0/2‬‬ ‫چ( )‪(−2‬‬ ‫ج( )‪(√2 − √3‬‬ ‫ث( )‪(√2 − √3‬‬

‫‪ .22‬ﭼﻨﺪ ﻋﺪد ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﺎي ‪ a‬ﻣﻲﺗﻮان ﻗﺮار داد‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﺎﻣﺴﺎوي زﻳﺮ درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ؟ آن اﻋﺪاد را ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬

‫‪√a < √25‬‬

‫‪ .23‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ را ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬
‫‪1 −4‬‬
‫)‪(x‬‬ ‫‪xy4‬‬
‫ب( ‪√0/001 + √−0/008 + √1/21‬‬ ‫‪1 4‬‬
‫) ‪x−4 × ( y‬‬
‫اﻟﻒ(‬

‫‪2/125 −‬‬ ‫پ( )‪6 + (−2‬‬

‫= ‪ A‬را ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪+2‬‬ ‫(‪+ 2‬‬ ‫)‬ ‫‪ 8‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار‬ ‫‪ .24‬اﮔﺮ ‪= 10‬‬

‫‪123‬‬ ‫درسﺑﺮگ رﻳﺎﺿﻲ ﻧﻬﻢ‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﺗﻮان و رﻳﺸﻪ‬
‫‪124‬‬

‫ﺿﺮب و ﺗﻘﺴﻴﻢ رادﻳﻜﺎلﻫﺎ‬ ‫ﺿﺮب و ﺗﻘﺴﻴﻢ رادﻳﻜﺎلﻫﺎ‬ ‫‪12‬‬

‫در ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺮاي دو ﻋﺪد ﻣﺜﺒﺖ ‪ a‬و ‪ b‬راﺑﻄﻪﻫﺎي زﻳﺮ را ﻳﺎد ﮔﺮﻓﺘﻴﺪ‪:‬‬ ‫ﺟﻤﻊ و ﺗﻔﺮﻳﻖ رادﻳﻜﺎلﻫﺎ‬

‫‪√ab = √a × √b‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪√a‬‬
‫=‬ ‫)‪(b ≠ 0‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪√b‬‬

‫ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‬

‫اﻟﻒ( ‪√36 × 0/09 × 100‬‬

‫‪25‬‬ ‫‪1‬‬
‫×‬ ‫ب(‬
‫‪9‬‬ ‫‪16‬‬

‫‪√36 × 0/09 × 100 = √36 × √0/09 × √100 = 6 × 0/3 × 10 = 6 × 3 = 18‬‬ ‫اﻟﻒ(‬

‫ﻳﺎدآوري‪:‬‬
‫‪√25‬‬ ‫‪√1‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬
‫×‬ ‫=‬ ‫×‬ ‫=‬ ‫×‬ ‫=‬ ‫ب(‬ ‫‪1‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪√9‬‬ ‫‪√16‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪12‬‬
‫‪4+‬‬ ‫?= ‪+‬‬
‫‪81‬‬ ‫‪9‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‬
‫راﺑﻄﻪﻫﺎي ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺑﺮاي رﻳﺸﺔ ﺳﻮم ﻫﺮ دو ﻋﺪد ‪ a‬و ‪ b‬ﻧﻴﺰ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬ ‫=‬
‫‪324 + 81 + 36‬‬
‫‪3‬‬
‫‪81‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪√a‬‬ ‫‪441‬‬
‫‪√ab = √a × √b‬‬ ‫‪b‬‬
‫=‬ ‫‪3‬‬ ‫)‪(b ≠ 0‬‬ ‫=‬
‫‪√b‬‬ ‫‪81‬‬
‫‪21‬‬ ‫‪7‬‬
‫=‬ ‫=‬
‫‪9‬‬ ‫‪3‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‬

‫اﻟﻒ( ‪√27 × 0/001‬‬

‫‪125‬‬
‫‪−‬‬ ‫ب(‬
‫‪8‬‬

‫× ‪√27 × 0/001 = √27 × √0/001 = √3‬‬ ‫‪(0/1) = 3 × 0/1 = 0/3‬‬ ‫اﻟﻒ(‬

‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪125‬‬ ‫‪√125‬‬ ‫‪53‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪−‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪=−3‬‬ ‫‪=−‬‬ ‫ب(‬
‫‪8‬‬ ‫‪√8‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ‬

‫ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ اﺑﺘﺪا ﺣﺎﺻﻞ زﻳﺮ رادﻳﻜﺎل را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﻴﻢ و ﺑﻌﺪ از آن رﻳﺸﻪ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪:‬‬
‫‪√−2 × 32 = √−64 = −4‬‬

‫‪√2 − 3 = √128 − 3 = √125 = √5 = 5‬‬

‫را ﺑﻪدﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت‪20 + √−64 + 12 + √16‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‬

‫= ‪20 + (−4) + √12 + 4‬‬ ‫‪√16 + √16 = √4 + 4 = √8 = 2‬‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻓُﺮﺟﺔ رادﻳﻜﺎل‪:‬‬

‫در ﻋﺒﺎرت ‪ n ، √a‬را ﻓﺮﺟﺔ رادﻳﻜﺎل ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ‬

‫در رادﻳﻜﺎلﻫﺎ ﻓﺮﺟﺔ ‪ 2‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ = 2‬ﻓﺮﺟﺔ رادﻳﻜﺎل → ‪√25‬‬

‫‪ = 3‬ﻓﺮﺟﺔ رادﻳﻜﺎل → ‪√25‬‬

 ‫درسﺑﺮگ رﻳﺎﺿﻲ ﻧﻬﻢ‬
‫‪125‬‬

‫رادﻳﻜﺎلﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ‪:‬‬
‫اﮔﺮ ﻗﺴﻤﺖ رادﻳﻜﺎﻟﻲ دو ﻋﺒﺎرت ﭘﺲ از ﺳﺎده ﻛﺮدن ﻛﺎﻣﻼً ﻳﻜﺴﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ )از ﻧﻈﺮ ﻋﺒﺎرت زﻳﺮ رادﻳﻜﺎل و ﻓﺮﺟﻪ(‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﺸﺎﺑﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻳـــــﺎ )‪(√3 + √2) , (√3 − √2‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪7√3 , −√3 ,‬‬ ‫‪√3 , √3‬‬ ‫ﻋﺪدﻫﺎي رادﻳﻜﺎﻟﻲ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﺸﺎﺑﻪاﻧﺪ‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫ﻣﻌﻜﻮس ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻧﺪ؟ ﭼﺮا؟‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‬
‫)‪(√3 − √2)(√3 + √2‬‬ ‫ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ ﺑﻮدن رادﻳﻜﺎلﻫﺎ ﺑﻪ ﺿﺮﻳﺐ آنﻫﺎ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪= √9 − √6 + √6 − √4‬‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ‪ 2√7‬و ‪ 2√5‬ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﭼﻮن ﻗﺴﻤﺖ رادﻳﻜﺎﻟﻲ آنﻫﺎ ﻳﻜﺴﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫‪=3−2=1‬‬
‫ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه ‪ a × b = 1‬ﺑﺎﺷﺪ ﻳﻌﻨﻲ ‪ a‬و‬
‫‪ b‬ﻣﻌﻜﻮس ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻤﻊ و ﺗﻔﺮﻳﻖ رادﻳﻜﺎلﻫﺎ‪:‬‬
‫ﻓﻘﻂ رادﻳﻜﺎلﻫﺎﻳﻲ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ و ﻳﺎ ﺗﻔﺮﻳﻖ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‬

‫اﻟﻒ( ‪2√3 + 7√3‬‬

‫ب( ‪6√7 − 2√7‬‬
‫پ( ‪7√5 − 2√2 − 2√5 − 3√2‬‬
‫‪2√3 + 7√3 = (2 + 7) × √3 = 9√3‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪6√7 − 2√7 = (6 − 2) × √7 = 4√7‬‬ ‫ب(‬
‫‪7√5 − 2√2 − 2√5 − 3√2 = 5√5 − 5√2‬‬ ‫پ(‬

‫ﺳﺎده ﻛﺮدن ﻋﺒﺎرتﻫﺎي رادﻳﻜﺎﻟﻲ‪:‬‬

‫ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت اﻋﺪاد زﻳﺮ رادﻳﻜﺎل را ﻣﻲﺗﻮان ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻛﺮد و ﺣﺎﺻﻞ را ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺳﺎدهﺗﺮي ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬

‫= ‪√20‬‬ ‫=‪4 ×5‬‬ ‫‪4 × √5 = 2 × √5 = 2√5‬‬

‫‪√16 = √8 × 2 = √8 × √2 = √2 × √2 = 2 × √2 = 2 √2‬‬
‫ﻋﺪد ‪ ،2√5‬ﺳﺎده ﺷﺪة ‪ √20‬و ﻋﺪد ‪ ،2 √2‬ﺳﺎده ﺷﺪة ‪ √16‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺮ ﻳﻚ از رادﻳﻜﺎلﻫﺎي زﻳﺮ را ﺳﺎده ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‬

‫ب( ‪√−72‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪√98‬‬

‫ت( ‪√5‬‬ ‫پ( ‪−√48‬‬
‫ث( ‪√3 × 2‬‬ ‫ت( ‪√5‬‬
‫چ( ‪√0/5‬‬ ‫ج( ‪√−0/04‬‬
‫خ( ‪√54‬‬ ‫ح( ‪√64‬‬
‫‪√98 = √49 × 2 = √7 × 2 = 7√2‬‬ ‫اﻟﻒ(‬

‫‪√−72 = √−8 × 9 = √−2 × 3 = −2 √9‬‬ ‫ب(‬

‫‪−√48 = −√16 × 3 = −√4 × 3 = −4√3‬‬ ‫پ(‬

‫‪√5 = √5 × 5 = 5 √5‬‬ ‫ت(‬

‫‪√3 × 2 = √3 × 3 × 2 × 2 = 3 × 2 √3 × 4 = 6 √12‬‬ ‫ث(‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﺗﻮان و رﻳﺸﻪ‬
‫‪126‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫= ‪−0/04‬‬ ‫‪−‬‬ ‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫×‬ ‫=‬ ‫‪−‬‬ ‫‪×5=−‬‬ ‫‪√5‬‬ ‫ج(‬
‫‪52‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪53‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪100 25‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫= ‪√0/5‬‬ ‫‪8‬‬
‫=‬
‫‪8‬‬
‫=‪×4‬‬
‫‪2‬‬
‫‪√4‬‬ ‫چ(‬

‫= ‪√64‬‬ ‫‪(2 ) = √2 = 2 = 16‬‬ ‫ح(‬

‫= ‪√54‬‬ ‫= )‪(27 × 2‬‬ ‫‪(3 × 2) = √3 × 2 = 3 × √2 = 9 √4‬‬ ‫خ(‬

‫ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ را ﺳﺎده ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‬

‫اﻟﻒ( ‪5√3 + √12‬‬

‫ب( ‪8√2 − 5√18‬‬
‫پ( ‪8 √3 − √81‬‬
‫ت( ‪√54 − √32 + √16 − √50‬‬

‫‪5√3 + √12 = 5√3 + √4 × 3 = 5√3 + 2√3 = (5 + 2)√3 = 7√3‬‬ ‫اﻟﻒ(‬

‫ب( ‪8√2 − 5√18 = 8√2 − 5√9 × 2 = 8√2 − 5 × 3√2 = 8√2 − 15√2 = (8 − 15)√2 = −7√2‬‬

‫‪8 √3 − √81 = 8 √3 − √27 × 3 = 8 √3 − 3 √3 = (8 − 3) √3 = 5 √3‬‬ ‫پ(‬

‫‪√54 − √32 + √16 − √50 = √27 × 2 − √16 × 2 + √8 × 2 − √25 × 2‬‬ ‫ت(‬

‫‪3 √2 − 4√2 + 2 √2 − 5√2 = (3 + 2) √2 + (−4 − 5)√2 = 5 √2 − 9√2‬‬

‫ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت زﻳﺮ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺎده ﺷﺪه ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‬

‫= )‪(3√2 − √3)(√2 − √3‬‬

‫)‪(3√2 − √3)(√2 − √3) = (3√2 × √2) + (3√2 × √3) − (√3 × √2) − (√3 × √3‬‬
‫√‬ ‫√‬ ‫√‬ ‫√‬

‫‪= 3√4 + 3√6 − √6 − √9 = 3 × 2 + 3√6 − √6 − 3‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﺑﺮاي آﻧﻜﻪ ﻋـﺪدي وارد رادﻳﻜـﺎل‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬اﺑﺘـﺪا ﺑـﻪ ﺗـﻮان ﻓﺮﺟـﻪ رﺳـﻴﺪه و‬
‫‪= 6 + 2√6 − 3 = 3 + 2√6‬‬
‫ﺳﭙﺲ در ﻋﺒﺎرت زﻳﺮ رادﻳﻜـﺎل ﺿـﺮب‬

‫ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت )‪ (4√3 − 1)(4√3 − √2)(4√3 − √3) . . . (4√3 − 10‬را ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪k √a = √k a‬‬
‫‪4√3 = √4 × 3 = √48‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫‪(√48 − 1)(√48 − √2)(√48 − √3). . . (√48 − √48). . . (√48 − √100) = 0‬‬ ‫‪3√x = √3 × x = √81x‬‬

‫اﮔﺮ‪ x = √18‬و ‪ y = √2‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ را ﺑﻪدﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‬

‫اﻟﻒ( )‪(x + y‬‬

‫ب( )‪(x − y‬‬
‫‪(x + y) = (√18 + √2) = (3√2 + √2) = (4√2) = 16 × 2 = 32‬‬
‫‪(x − y) = (√18 − √2) = (3√2 − √2) = (2√2) = 4 × 2 = 8‬‬
 ‫درسﺑﺮگ رﻳﺎﺿﻲ ﻧﻬﻢ‬
‫‪127‬‬

‫ﮔﻮﻳﺎ ﻛﺮدن ﻣﺨﺮج ﻛﺴﺮﻫﺎ‬

‫ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻛﺴﺮي‪ ،‬ﻣﺨﺮج ﻛﺴﺮ را از ﺣﺎﻟﺖ رادﻳﻜﺎﻟﻲ ﺧﺎرج ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻛـﺎر ﮔﻮﻳـﺎ‬
‫ﻛﺮدن ﻣﺨﺮج ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺨﺮج ﻛﺴﺮﻫﺎي زﻳﺮ را ﮔﻮﻳﺎ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‬

‫‪15‬‬ ‫‪3√2‬‬ ‫‪3‬‬
‫پ(‬ ‫ب(‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪5‬‬ ‫‪√3‬‬ ‫‪√5‬‬
‫‪3‬‬
‫ﺻﻮرت و ﻣﺨﺮج‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪√5‬‬ ‫‪3√5‬‬ ‫‪3‬‬
‫⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯‬ ‫×‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪√5‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪ √5‬را در √ ﺿﺮب ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ‪√5‬‬ ‫‪√5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬

‫ﺻﻮرت و ﻣﺨﺮج‬
‫‪3√2‬‬ ‫‪3√2 √3‬‬ ‫‪3√2 × 3‬‬ ‫‪3 √6‬‬
‫⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯‬ ‫×‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪= √6‬‬ ‫ب(‬
‫√‬‫‪3‬‬ ‫‪ √3‬را در √ ﺿﺮب ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‬ ‫‪√3‬‬ ‫‪√9‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪15‬‬ ‫ﺻﻮرت و ﻣﺨﺮج‬ ‫‪3‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪15√3‬‬ ‫‪15√3 √5‬‬ ‫‪15 √3 × 5‬‬
‫=‬ ‫‪√5‬‬
‫=‬ ‫⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯‬ ‫×‬ ‫=‬ ‫‪= 3√15‬‬ ‫پ(‬
‫‪5‬‬ ‫‪ √5‬را در √ ﺿﺮب ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ‪√5‬‬ ‫‪√5‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪√3‬‬

‫ﮔﻮﻳﺎ ﻛﺮدن ﻣﺨﺮج ﻛﺴﺮ را در اﻳﻦ دو ﻋﺒﺎرت ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‬

‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪11 52‬‬ ‫‪11 52‬‬ ‫‪11‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪×3‬‬ ‫=‬ ‫‪3‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪√5‬‬
‫‪√5‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪53‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪3‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪√5‬‬ ‫‪11 3√5‬‬ ‫‪11 3√5‬‬ ‫‪11 3√5‬‬ ‫‪11‬‬
‫‪3‬‬ ‫= ‪×3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫=‬ ‫‪3‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪√5‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪√5‬‬ ‫‪53‬‬ ‫‪53‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﭼﻮن در اﻳﻦ دو ﻣﺜﺎل ﺑﺎ رﻳﺸﺔ ﺳﻮم ) √ ( ﺳﺮ و ﻛﺎر داﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻌﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺗـﻮانِ‬
‫ﻋﺪد زﻳﺮ رادﻳﻜﺎل ‪ 3‬ﺑﺸﻮد ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ رادﻳﻜﺎل را در ﻣﺨﺮج ﺣﺬف ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺑﺮاي ﮔﻮﻳﺎ ﻛﺮدن ﻣﺨﺮج ﻛﺴﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﺟﻤﻠﺔ رادﻳﻜﺎﻟﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﻋﺒـﺎرت‬
‫‪A‬‬
‫‪ √a‬ﺿﺮب ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫را در‬ ‫‪n m‬‬
‫‪√a‬‬

‫ﻣﺨﺮج ﻛﺴﺮﻫﺎي زﻳﺮ را ﮔﻮﻳﺎ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‬

‫‪3‬‬
‫‪ab‬‬ ‫‪2 √3‬‬
‫‪3‬‬ ‫ب( )‪(a, b ≠ 0‬‬ ‫‪3‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪2a2 b‬‬ ‫‪22‬‬
‫‪2 3√3‬‬ ‫‪2 3√3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪√2‬‬ ‫‪2 3√6‬‬ ‫‪2 3√6‬‬
‫‪3‬‬ ‫=‬ ‫‪3‬‬ ‫= ‪×3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫=‬ ‫‪= √6‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪22‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪√2‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ab‬‬ ‫‪ab‬‬ ‫‪22 ab2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪ab 22 ab‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ab √4ab‬‬
‫‪3‬‬
‫‪√4ab‬‬
‫‪3‬‬ ‫=‬ ‫‪3‬‬ ‫‪×3‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫ب(‬
‫‪2a2 b‬‬ ‫‪2a2 b‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2 ab‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪22 ab‬‬ ‫‪23 a3 b3‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ‬

‫اﮔﺮ ﻣﺨﺮج ﻛﺴﺮي داراي رادﻳﻜﺎل ﻗﺎﺑﻞ ﺳﺎده ﺷﺪن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺑﺘﺪا رادﻳﻜﺎل را ﺳـﺎده و ﺳـﭙﺲ‬
‫ﻣﺨﺮج را ﮔﻮﻳﺎ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫‪10√3‬‬
‫را ﮔﻮﻳﺎ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻛﺴﺮ‬ ‫ﻣﺜﺎل‬
‫‪√32‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪10√3 √32‬‬ ‫‪10√96‬‬ ‫‪10√16 × 6‬‬ ‫‪10 × 4 √6‬‬ ‫‪10 √6‬‬ ‫‪5√6‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪:‬روش اول‬ ‫×‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪√6‬‬
‫‪√32‬‬ ‫‪√32‬‬ ‫‪322‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪5‬‬
‫‪10√3‬‬ ‫‪10√3‬‬ ‫‪10 √3‬‬ ‫‪5√3 √2‬‬ ‫‪5√6‬‬ ‫‪5√6‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪:‬روش دوم‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫×‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪√6‬‬
‫‪√32‬‬ ‫‪√16 × 2‬‬ ‫‪4 √2‬‬ ‫‪2√2 √2‬‬ ‫‪2×2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪2‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﺗﻮان و رﻳﺸﻪ‬
‫‪128‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻣﻲداﻧﻴﺪ در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت رﻳﺎﺿﻲ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻪ اﻋﺪاد ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻛﺎر ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﺎدهﺗـﺮ اﺳـﺖ ﺑـﻪ ﻫﻤـﻴﻦ‬
‫دﻟﻴﻞ در روش دوم ﻛﻪ اﺑﺘﺪا ‪ √32‬را ﺳﺎده ﻛﺮدهاﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﺎدهﺗﺮي اﻧﺠﺎم دادهاﻳﻢ‪.‬‬

‫ﻳﺎدآوري از ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ‬

‫ﺑﻪ روش ﺗﺠﺰﻳﻪ اﻋﺪاد زﻳﺮ دﻗﺖ ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬
‫‪98 2‬‬ ‫‪√2‬‬ ‫‪48 2‬‬
‫‪√2 × 2 = 2‬‬
‫‪49 7‬‬ ‫‪24 2‬‬
‫‪√7 × 7 = 7‬‬
‫‪7 7‬‬ ‫‪12 2‬‬
‫‪√2 × 2 = 2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪6 2‬‬

‫‪98 = 7√2‬‬
‫‪3 3‬‬ ‫‪√3‬‬
‫‪1‬‬

‫‪48 = 2 × 2√3 = 4√3‬‬

‫‪16 2‬‬ ‫‪72 2‬‬

‫‪√2 × 2 = 2‬‬ ‫‪√2 × 2 = 2‬‬
‫‪8 2‬‬ ‫‪36 2‬‬
‫‪4 2‬‬ ‫‪18 2‬‬ ‫‪√2‬‬
‫‪√2 × 2 = 2‬‬
‫‪2 2‬‬ ‫‪9 3‬‬
‫‪√3 × 3 = 3‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪3 3‬‬

‫‪16 = 2 × 2 = 4‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪72 = 2 × 3√2 = 6√2‬‬

 ‫ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي درسﺑﺮگ ‪12‬‬ ‫‪ .25‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ را ﺑﻪ ﺳﺎدهﺗﺮﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫× ‪√0/5‬‬ ‫‪4‬‬
‫پ(‬ ‫ب( ‪√81 × − 3‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪√0/02 × √3/2‬‬
‫‪0/5‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪−‬‬ ‫ث(‬ ‫‪−‬‬ ‫ت(‬
‫‪108‬‬ ‫‪0/054‬‬

‫‪ .26‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرتﻫﺎ را ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪√50 × √60‬‬ ‫‪√18 × √84‬‬ ‫‪√7 × √27‬‬
‫‪3‬‬ ‫پ(‬ ‫‪3‬‬ ‫ب(‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪√3‬‬ ‫‪√7‬‬ ‫‪√21‬‬

‫‪ .27‬اﮔﺮ ‪ x < 0‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ را ﺑﻪ ﺳﺎدهﺗﺮﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬

‫‪x x2‬‬
‫‪3‬‬ ‫ب(‬ ‫اﻟﻒ( ‪3√x − √x‬‬
‫‪2 −x3‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬ ‫‪ .28‬ﺑﻪ ﺟﺎي ‪ x‬در ﺗﺴﺎويﻫﺎي زﻳﺮ ﻋﺪد ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻗﺮار دﻫﻴﺪ‪.‬‬
‫‪√24 = √4 × 6 = 2√6‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪3‬‬
‫= ‪3 √−16‬‬ ‫‪3‬‬ ‫ت(‬ ‫=‬ ‫پ( )‪(−3‬‬ ‫ب( ‪√−27 = −3‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪√x = 9‬‬
‫‪√4‬‬ ‫‪3x‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪√24 = √8 × 3 = 2 √3‬‬
‫‪ .29‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرتﻫﺎ را ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻴﺪ‪) .‬در ﺻﻮرت اﻣﻜﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎدهﺗﺮﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ(‬
‫ب( ‪√13 − 4√13‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪17√2 + 4√2‬‬
‫ت( ‪√20 + √45‬‬ ‫پ( ‪√28 − √63‬‬
‫ج( ‪√108 − √75 − √48 + √12‬‬ ‫ث( ‪√98 + √72 + √18 − √50‬‬
‫ح( ‪5√45 − 11√20 + √12 − √75‬‬ ‫چ( ‪4√28 − 3√75 + 2√63 + 5√48‬‬

‫‪ .30‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرتﻫﺎ را ﺑﻪ ﺳﺎدهﺗﺮﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬

‫ب( ‪√40 − √135 + √320‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪7 √4 − 5 √4 + √4‬‬
‫ت( ‪9 √7 + 6 √56 − 3 √189‬‬ ‫پ( ‪√16 + √54 − √128‬‬

‫‪ .31‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرتﻫﺎ را ﺑﻪ ﺳﺎدهﺗﺮﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪3‬‬
‫ب( ‪√54 − 4 √32 + 2 √16 + 3 √18‬‬ ‫‪2‬‬
‫اﻟﻒ( ‪√5 − 3√5 + 2 √5 − 2 √5‬‬

‫‪ .32‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرتﻫﺎ را ﺑﻪ ﺳﺎدهﺗﺮﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬

‫ب( )‪(√8 − √12)(2√2 + 2√3‬‬ ‫اﻟﻒ( )‪(√5 + 3√2)(2√5 − 3√2‬‬
‫ت( )‪( √2 − √3)( √4 + √6 + √9‬‬ ‫پ( )‪(√3 − 5√2‬‬
‫ث( )‪( √5 + √3)( √25 − √15 + √9‬‬

‫‪ .33‬ﻣﺨﺮج ﻛﺴﺮﻫﺎي زﻳﺮ را ﮔﻮﻳﺎ ﻛﻨﻴﺪ و ﺣﺎﺻﻞ را ﺑﻪ ﺳﺎدهﺗﺮﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬

‫‪5√2‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪5√6‬‬ ‫‪−2√5‬‬ ‫‪7√3‬‬ ‫‪7√2‬‬ ‫‪5‬‬
‫چ(‬ ‫ج(‬ ‫ث(‬ ‫ت(‬ ‫پ(‬ ‫ب(‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪2√18‬‬ ‫‪√50‬‬ ‫‪√98‬‬ ‫‪√6‬‬ ‫‪√3‬‬
‫‪2‬‬

‫‪ .34‬ﻣﺨﺮج ﻛﺴﺮﻫﺎي زﻳﺮ را ﮔﻮﻳﺎ ﻛﻨﻴﺪ و ﺣﺎﺻﻞ را ﺑﻪ ﺳﺎدهﺗﺮﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪4 3√2‬‬ ‫‪3 3√4‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪√27‬‬
‫‪3‬‬
‫‪√8‬‬
‫‪3‬‬ ‫ج(‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫ث(‬ ‫‪3‬‬ ‫ت(‬ ‫‪3 3‬‬
‫پ(‬ ‫‪3‬‬ ‫ب(‬ ‫‪3‬‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫‪√3 × √25‬‬ ‫‪5×7‬‬ ‫‪√24‬‬ ‫‪√−32‬‬ ‫‪√6‬‬
‫‪2‬‬

‫‪ .35‬ﻣﺨﺮج ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻛﺴﺮﻫﺎي زﻳﺮ را ﮔﻮﻳﺎ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪15‬‬ ‫‪1 + √2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫پ(‬ ‫ب(‬ ‫اﻟﻒ(‬
‫)‪√9( √3 + √81)( √4 + √256‬‬ ‫‪√3 + √6‬‬ ‫‪√2 − √8‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪√9‬‬ ‫‪× 16‬‬ ‫) (=‬ ‫) (×‬ ‫‪ .36‬در ﻣﻌﺎدﻟﺔ روﺑﻪرو‪ ،‬ﻣﻘﺪار ‪ x‬و ‪ y‬را ﺑﻴﺎﺑﻴﺪ‪.‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪129‬‬ ‫درسﺑﺮگ رﻳﺎﺿﻲ ﻧﻬﻢ‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﺗﻮان و رﻳﺸﻪ‬
‫‪130‬‬

‫درسﺑﺮگ ‪10‬‬

‫‪ .1‬ﻛﺪامﻳﻚ از ﻋﺪدﻫﺎي زﻳﺮ‪ ،‬از ﻫﻤﻪ ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪−2‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪−2 (3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪( ) (1‬‬

‫𝟏 𝟏‪𝟐−𝟏 + 𝟑−‬‬
‫( ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ اﺳﺖ؟‬ ‫)‬ ‫‪ .2‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت‬
‫𝟏‪𝟓−𝟏 − 𝟐−‬‬
‫‪25‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪−9‬‬
‫‪(4‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪−9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪25‬‬
‫𝐚‬ ‫𝟏‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار 𝐱 ‪ 𝐚 + 𝐛 +‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫=‬ ‫𝐱𝟐 = 𝐛 و‬ ‫𝟏‬
‫𝟏𝟒 = 𝐚 و‬ ‫𝐱‬
‫‪ .3‬اﮔﺮ‬
‫𝐛‬ ‫𝟒‬
‫‪6 (4‬‬ ‫‪4 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫𝐱𝟐 ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫𝟏‬

‫𝐱𝟐𝟐 ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه‬ ‫𝟏‬
‫‪ .4‬اﮔﺮ 𝟎𝟓 =‬
‫‪2‬‬
‫‪(4‬‬ ‫‪2 /5 ( 3‬‬ ‫‪5 (2‬‬ ‫‪10 (1‬‬
‫‪5‬‬
‫𝟑‬
‫‪ .5‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت 𝟐) 𝟐 𝟓‪ (−‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻮاندار‪ ،‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫‪1‬‬
‫)‪(−5‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪−25 (3‬‬ ‫)‪(−5‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫‪(1‬‬
‫‪25‬‬
‫𝟐‬ ‫𝟐‬ ‫𝟑‬
‫) ( ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ اﺳﺖ؟‬ ‫‪ .6‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت 𝟐) ( ‪+‬‬
‫𝟑‬ ‫𝟐‬
‫‪2‬‬
‫‪4 /5 ( 4‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪0 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬
‫‪9‬‬
‫𝐚‬
‫𝟎𝟏 ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬ ‫‪ .7‬اﮔﺮ 𝟓𝟐 = 𝐚𝟐𝟎𝟏 ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪(4‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪5‬‬
‫𝟎𝟏𝟖 ‪𝟖𝟏𝟏 +‬‬
‫ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ اﺳﺖ؟‬ ‫‪ .8‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت‬
‫𝟗𝟖‬
‫‪12 (4‬‬ ‫‪8 (3‬‬ ‫‪8 (2‬‬ ‫‪72 (1‬‬

‫𝟐‪𝟐𝟑 × 𝟑−‬‬ ‫𝟕𝟔‬

‫ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫×‬ ‫‪ .9‬ﺳﺎده ﺷﺪة ﻋﺒﺎرت‬
‫𝟒𝟑 × 𝟓‪𝟐−‬‬ ‫𝟓𝟖‬
‫‪3‬‬
‫‪6 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪2‬‬
‫𝟐‬ ‫𝟐‪−‬‬
‫)𝟓𝟐𝟏( × )𝟒𝟎‪(𝟎/‬‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﻋﺪد ﺗﻮاندار ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫𝟒‪−‬‬ ‫𝟑‪−‬‬ ‫‪ .10‬ﺣﺎﺻﻞ ﻛﺴﺮ‬
‫)𝟐‪(𝟎/‬‬ ‫)𝟖𝟎𝟎‪× (𝟎/‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪5 (3‬‬ ‫) (‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪( ) (1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬
‫𝟏‬
‫( ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫=)‬ ‫‪ .11‬ﺟﻮاب ‪ x‬از ﻣﻌﺎدﻟﺔ 𝐱𝟑𝟓𝟐‬
‫𝟐‪𝟓𝟐𝐱+‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪(4‬‬ ‫‪−4 (3‬‬ ‫‪− (2‬‬ ‫‪4 (1‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫𝐛‪𝐱𝐚+𝐛 ÷𝐱𝟐𝐚−‬‬
‫ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫‪ .12‬ﺣﺎﺻﻞ‬
‫𝐚‪𝐱𝟐𝐛−𝟏−‬‬
‫‪x (4‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪(1‬‬
‫𝟏‬ ‫𝟐‬
‫) ‪ 𝐱 = (−‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫𝟕𝟐 × 𝟑)𝟑‪× (−‬‬ ‫𝟏‬
‫‪ .13‬ﻣﻘﺪار ﻋﺒﺎرت 𝟑𝟖 ×‬
‫𝟐‬
‫‪−2 (4‬‬ ‫‪2 (3‬‬ ‫‪2 × 3 (2‬‬ ‫‪−2 × 3 (1‬‬
 ‫𝟕 ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ 𝟎𝟎𝟏)𝟏 ‪ (𝟐𝐚𝐛 −‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫𝐚‬
‫𝟑و𝟑=‬ ‫𝐛‬
‫‪ .14‬اﮔﺮ 𝟕 =‬
‫‪6 (4‬‬ ‫‪5 (3‬‬ ‫‪4 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬
‫𝟒𝟎𝟏 ‪𝟏𝟎−𝟐𝟓 + 𝟏𝟎−𝟐𝟒 + 𝟏𝟎−𝟐𝟑 + ...+‬‬
‫ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫‪ .15‬ﺣﺎﺻﻞ‬
‫𝟏𝟏‪𝟏𝟎−𝟒𝟎 + 𝟏𝟎−𝟑𝟗 + 𝟏𝟎−𝟑𝟖 + ...+ 𝟏𝟎−‬‬
‫‪10000 (4‬‬ ‫‪1000 (3‬‬ ‫‪100 (2‬‬ ‫‪10 (1‬‬

‫درسﺑﺮگ ‪11‬‬

‫‪ .16‬ﻗﻄﺮ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻳﻚ وﻳﺮوس ‪ 0/000009‬ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺪامﻳﻚ از ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨـﺪة ﻗﻄـﺮ اﻳـﻦ وﻳـﺮوس‬
‫اﺳﺖ؟‬
‫‪9 × 10‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪9 × 10‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪9 × 10 (2‬‬ ‫‪9 × 10 (1‬‬
‫𝟓‪𝟏/𝟐 × 𝟏𝟎−‬‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤﻲ ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ اﺳﺖ؟‬ ‫‪ .17‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت‬
‫𝟓𝟏‪𝟐𝟒 × 𝟏𝟎−‬‬
‫‪5 × 10 (4‬‬ ‫‪5 × 10 (3‬‬ ‫‪5 × 10 (2‬‬ ‫‪5 × 10 (1‬‬
‫𝟖‬ ‫𝟔‬
‫𝟎𝟏 × 𝟓𝟕 ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬ ‫𝟎𝟏 × 𝟑𝟔‪+ 𝟎/‬‬ ‫‪ .18‬ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤﻲ‬
‫‪7/6 × 10‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪7/6 × 10‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪1/38 × 10‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪1/38 × 10‬‬ ‫‪(1‬‬

‫‪ .19‬ﻛﺪام ﻋﺪد از ﺑﻘﻴﻪ ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ؟ )‪(𝐧 ∈ ℕ‬‬

‫‪88 × 10‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪8 × 10‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪0/8 × 10‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪0/88 × 10‬‬ ‫‪(1‬‬

‫‪ .20‬ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ‪ ،‬ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤﻲ ﻋﺒﺎرت ) 𝟐 𝟎𝟏 × 𝟐‪ (𝟎/𝟎𝟑 × 𝟏𝟎𝟗 )(𝟏/‬اﺳﺖ؟‬

‫‪36 × 10 (4‬‬ ‫‪0/036 × 10 (3‬‬ ‫‪3/6 × 10 (2‬‬ ‫‪3/6 × 10 (1‬‬

‫‪ .21‬ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤﻲ 𝟐𝟎𝟎‪ 𝟖𝟎𝟎𝟎 × 𝟎/‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪1/6 × 10 (4‬‬ ‫‪1/6 × 10 (3‬‬ ‫‪1/6 × 10 (2‬‬ ‫‪1 /6 ( 1‬‬
‫𝐛‬ ‫𝟔‬
‫ﺑﻪ ﻛﺪام ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ؟‬ ‫𝟎𝟏 × 𝟓𝟐‪ 𝐛 = 𝟔/‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤﻲ‬ ‫‪ .22‬اﮔﺮ 𝟐𝟏𝟎𝟏 × 𝟓‪ 𝐚 = 𝟏𝟐/‬و‬
‫𝐚‬
‫‪5 × 10‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪5 × 10‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪2 × 10‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪2 × 10‬‬ ‫‪(1‬‬

‫‪ .23‬در ﻋﺒﺎرت ‪ ، 𝟎/𝟎𝟎𝟎𝟎𝟎𝟎𝟓 < 5/4 × 1𝟎‬در ﺟﺎي ﺧﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ؟‬
‫‪+7 (4‬‬ ‫‪−8 (3‬‬ ‫‪−6 (2‬‬ ‫‪−7 (1‬‬
‫𝟑‬ ‫𝟏‬
‫‪ .24‬اﮔﺮ = 𝐛√ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه 𝐛𝟓√ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫𝟓‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪(4‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪25 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬
‫‪25‬‬ ‫‪5‬‬
‫𝟑‬
‫ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫‪ .25‬ﺣﺎﺻﻞ 𝟐√𝟐‬
‫‪√2 (4‬‬ ‫‪2 (3‬‬ ‫‪√2 (2‬‬ ‫‪2√2 (1‬‬

‫𝟒√𝟖 𝟑‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬ ‫‪ .26‬ﻣﻘﺪار‬
‫𝟗√𝟐𝟏 𝟑‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1 (4‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪2 (2‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2√2‬‬

‫‪131‬‬ ‫درسﺑﺮگ رﻳﺎﺿﻲ ﻧﻬﻢ‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﺗﻮان و رﻳﺸﻪ‬
‫‪132‬‬

‫𝟕‬ ‫𝟒‬ ‫𝟏‬

‫ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫𝟑‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪ .27‬رﻳﺸﺔ ﺳﻮم ﻋﺪد‬
‫𝟖‬ ‫𝟗‬ ‫𝟒‬
‫‪3‬‬
‫‪√3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪(4‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬

‫𝟑‬
‫‪ (𝟐 − √𝟓)𝟒 + (𝟐 − √𝟓)𝟐 + (√𝟓 + 𝟐)𝟐 +‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫‪ .28‬ﺳﺎده ﺷﺪة ﻋﺒﺎرت 𝟑)𝟐 ‪(√𝟓 −‬‬
‫‪3 − √5 (4‬‬ ‫‪√5 − 8 (3‬‬ ‫‪4 − √5 (2‬‬ ‫‪√5 − 2 (1‬‬

‫‪ .29‬اﮔﺮ 𝟑√ = 𝟐 𝐱 ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺣﺎﺻﻞ 𝟏 ‪ 𝟐𝐱 𝟓 − 𝟔𝐱 +‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪ (4‬ﺻﻔﺮ‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪√3 + 1 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫𝟑‬ ‫𝟔‬
‫× 𝟑√𝟑 𝟑‬ ‫𝟗√ × 𝟑√𝟑‬
‫ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫𝟒‬ ‫𝟑‬
‫‪ .30‬ﺣﺎﺻﻞ‬
‫𝟑‬
‫𝟑‬ ‫÷ 𝟖𝟑‬ ‫𝟑√𝟒 𝟑‬

‫‪√3 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪√3 (2‬‬ ‫‪√3 (1‬‬

‫درسﺑﺮگ ‪12‬‬

‫𝟖‬
‫‪ .31‬ﺣﺎﺻﻞ 𝟑 ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫𝟒√‬
‫‪5‬‬ ‫‪√2‬‬
‫‪2 (4‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪4 √2 (1‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪ .32‬ﻣﻘﺪار ﻋﺒﺎرت 𝟓√ ‪ 𝟐√𝟏𝟐𝟓 − √𝟐𝟎 + √𝟒𝟓 −‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬

‫‪12√5 (4‬‬ ‫‪11√5 (3‬‬ ‫‪10√5 (2‬‬ ‫‪9√5 (1‬‬

‫‪ .33‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت )𝟐𝟑√ ‪ (√𝟑𝟐 − √𝟐)(√𝟖 +‬ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ اﺳﺖ؟‬

‫‪10 (4‬‬ ‫‪6 (3‬‬ ‫‪5 (2‬‬ ‫‪4 (1‬‬

‫‪ .34‬ﺑﻪ ازاي ﭼﻪ ﻣﻘﺪاري در ﻋﺒﺎرت 𝟓√𝟕‪ −𝟑√𝟓 + √𝟐𝟎+. . . = −‬ﺗﺴﺎوي ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ؟‬
‫‪−6√5 (4‬‬ ‫‪6 (3‬‬ ‫‪6√5 (2‬‬ ‫‪−6 (1‬‬

‫𝟐𝟏√‬ ‫𝟐√𝟓𝟒‬
‫ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫×‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت 𝟐√𝟏𝟏 ‪−‬‬ ‫‪.35‬‬
‫𝟑‬ ‫𝟕𝟐√‬
‫‪−1 (4‬‬ ‫‪1 (3‬‬ ‫‪−√2 (2‬‬ ‫‪√2 (1‬‬

‫‪ .36‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت )𝟏 ‪ (√𝟒𝟖 − √𝟏𝟎𝟖 + √𝟏𝟐)𝟐 (√𝟐 −‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪3 (4‬‬ ‫‪ (3‬ﺻﻔﺮ‬ ‫‪2√3 (2‬‬ ‫‪√3 (1‬‬
‫𝟒‬
‫𝟑 در ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ؟‬ ‫‪ .37‬ﮔﻮﻳﺎ ﺷﺪة ﻋﺒﺎرت‬
‫𝟒𝐱𝟐‬
‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪2 32x2‬‬ ‫‪√16x‬‬ ‫‪16x2‬‬ ‫‪√32x‬‬
‫‪(4‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x2‬‬ ‫‪x2‬‬

‫‪ .38‬اﻧﺪازة ﺿﻠﻊ ﻣﺮﺑﻌﻲ ﺑﺮاﺑﺮ 𝟐√ ‪ √𝟖 +‬ﻣﺘﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻣﺤﻴﻂ و ﻣﺴﺎﺣﺖ اﻳﻦ ﻣﺮﺑﻊ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪2 , 4√2 (4‬‬ ‫‪32 , 16√2 (3‬‬ ‫‪8 , 8√2 (2‬‬ ‫‪18 , 12√2 (1‬‬
‫𝟑‬ ‫𝟑‬ ‫𝟑‬
‫‪ .39‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت 𝟎𝟎𝟎𝟑√ ‪ √𝟖𝟏 + √−𝟐𝟒 +‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫‪11 √3 (4‬‬ ‫‪11 √3 (3‬‬ ‫‪9 √3 (2‬‬ ‫‪√3 (1‬‬
 ‫𝟔‬
‫‪ √𝟔(√𝟐 − √𝟑) + √𝟓𝟎 −‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫‪ .40‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت‬
‫𝟑√‬
‫‪√12 (4‬‬ ‫‪√8 (3‬‬ ‫‪√6 (2‬‬ ‫‪√3 (1‬‬
‫𝟑√‬
‫= 𝐀 ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ‪ x‬ﻛﺪامﻳﻚ از اﻋﺪاد زﻳﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ‪ A‬ﮔﻮﻳﺎ ﺷﻮد؟‬ ‫‪ .41‬اﮔﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪× 𝟐√𝟔 :‬‬
‫𝐱‬
‫‪√3 (4‬‬ ‫‪√6 (3‬‬ ‫‪√2 (2‬‬ ‫‪√5 (1‬‬
‫𝟐‬
‫‪ .42‬ﻋﺪد 𝟓 ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫𝟒√‬
‫‪√16 (4‬‬ ‫‪√8 (3‬‬ ‫‪√6 (2‬‬ ‫‪√2 (1‬‬
‫𝐛𝐚𝟒‬
‫𝟑 ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫‪ .43‬ﺳﺎده ﺷﺪة ﻋﺒﺎرت‬
‫𝟐𝐛𝐚𝟐‬

‫‪4√2a b (4‬‬ ‫‪2√4a b (3‬‬ ‫‪4√2ab (2‬‬ ‫‪2√4ab (1‬‬

‫= 𝐱 ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ 𝟒 𝐱 ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫‪ .44‬اﮔﺮ 𝟏√ ‪𝟏 + 𝟏 +‬‬

‫‪2 + 2√2 (4‬‬ ‫‪3 + √2 (3‬‬ ‫‪3 + 2√2 (2‬‬ ‫‪2 + √2 (1‬‬

‫𝟓 ‪√𝟓 + √𝟑𝟓 + √𝟏𝟐𝟓 +‬‬

‫ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫‪ .45‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت‬
‫𝟕 ‪√𝟕 + √𝟑𝟓 + √𝟏𝟕𝟓 +‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪√35‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪√5‬‬
‫‪(4‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪√7‬‬ ‫‪7‬‬

‫𝟐 ‪√𝟐 + √𝟑 +‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت‬ ‫‪.46‬‬
‫𝟐√𝟒 ‪𝟒 + 𝟐√𝟔 +‬‬
‫‪√2‬‬ ‫‪√2‬‬ ‫‪√2‬‬
‫‪4‬‬
‫‪(4‬‬
‫‪3‬‬
‫‪(3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪(2‬‬ ‫‪√2 (1‬‬
‫𝟐 ‪√𝟑 +‬‬
‫ﻋﺪدي ﮔﻮﻳﺎ اﺳﺖ؟‬ ‫ﺑﻪ ازاي ﻛﺪام ﻣﻘﺪار ‪ ،k‬ﻋﺒﺎرت‬ ‫‪.47‬‬
‫𝐤 ‪𝟑√𝟑 +‬‬
‫‪12 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪6 (2‬‬ ‫‪2 (1‬‬
‫𝟏‬
‫‪ ،‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫ﮔﻮﻳﺎ ﺷﺪة ﻣﺨﺮج ﻛﺴﺮ‬ ‫‪.48‬‬
‫𝟓𝟕√‪𝟑√𝟏𝟐 + √𝟑 −‬‬
‫‪√3‬‬ ‫‪√3‬‬ ‫‪√3‬‬ ‫‪2√3‬‬
‫‪(4‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪ .49‬ﻳﻚ ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﺑﻪ ﻃﻮل 𝟐√ ﻣﺘﺮ و ﻋﺮض ‪ 1‬ﻣﺘﺮ را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻜﻞ ﺗﺎ زدهاﻳﻢ‪.‬‬

‫اﻧﺪازة ‪ x‬را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0 /5 ( 2‬‬ ‫‪√2 − 1 (1‬‬
‫‪x‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪√2 −‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪(4‬‬ ‫‪√2 − 2 (3‬‬
‫‪√2‬‬

‫‪𝐀 = 𝟐 𝟑 + 𝟐 𝟑 + 𝟐 𝟑 + 𝟐√𝟑+. . .‬‬ ‫‪ .50‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت ‪ A‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ اﺳﺖ؟‬

‫‪6√2 (4‬‬ ‫‪6 (3‬‬ ‫‪2√6 (2‬‬ ‫‪4√3 (1‬‬

‫‪133‬‬ ‫درسﺑﺮگ رﻳﺎﺿﻲ ﻧﻬﻢ‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﺗﻮان و رﻳﺸﻪ‬
‫‪134‬‬

‫ﻛﻠﻴﺪ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎ‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪37‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪38‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪39‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪41‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪44‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪46‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪13‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪47‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪14‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪48‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪16‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪17‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪51‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
 ‫𝟎𝟏𝟐 ‪𝟐𝟏 + 𝟐𝟐 + 𝟐𝟑 + ...+‬‬
‫آزﻣﻮن ‪1‬‬ ‫ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫𝟎𝟏‪𝟐−𝟏 + 𝟐−𝟐 + 𝟐−𝟑 + ...+ 𝟐−‬‬
‫‪ .1‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت‬
‫‪4096 (4‬‬ ‫‪1024 (3‬‬ ‫‪2048 (2‬‬ ‫‪512 (1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ .2‬اﮔﺮ 𝟓𝟐𝟏 = 𝐛𝟑𝟓 ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻋﺪدي ﻋﺒﺎرت 𝟒𝟐 ‪ 𝟓 × √𝐛 +‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5 (4‬‬ ‫‪5 (3‬‬ ‫‪5 (2‬‬ ‫‪5 (1‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫𝟑‪−‬‬ ‫𝟐‬
‫‪5‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫)𝟐‪𝟐−𝟐 × (−𝟑) × 𝟓𝟐 × (−‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬ ‫𝟐‬ ‫‪ .3‬ﺣﺎﺻﻞ ﻛﺴﺮ‬
‫𝟏‪𝟐𝟐 × 𝟑−𝟐 × (−𝟓) × 𝟑−‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪25‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪3‬‬
‫𝟏‬
‫)𝟏 𝐛 ‪+‬‬ ‫𝟏‬
‫‪10‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫𝐚( = 𝐛 ∗ 𝐚 ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣـﻲﻛﻨـﻴﻢ‪ .‬ﺣﺎﺻـﻞ )))𝟖 ∗ 𝟖( ∗ 𝟒( ∗ 𝟐( ﻛـﺪام‬ ‫‪ .4‬ﻋﻤﻞ * را ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫‪12‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫اﺳﺖ؟‬
‫‪13‬‬
‫‪14‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1 (4‬‬ ‫‪2 (3‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫𝟓‪−‬‬ ‫𝟒‬
‫)𝟓𝟐𝟏‪(𝟎/‬‬ ‫𝟐‪× 𝟐−‬‬
‫‪ .5‬ﺣﺎﺻﻞ ﻛﺴﺮ زﻳﺮ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫𝟑𝟐‬
‫)𝟓‪𝟎/𝟐𝟓−𝟑 × (𝟎/‬‬
‫)‪(0/5‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪(0/5) (3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫)‪(0/5‬‬ ‫‪(1‬‬
‫𝐦‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤﻲ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫‪ .6‬اﮔﺮ 𝟓𝟐𝟐 ‪ 𝐦 = 𝟎/ 𝟎𝟎𝟎𝟎. . .‬و ‪ 𝐧 = 𝟐𝟓 𝟎𝟎𝟎. . .‬ﺑﺎﺷﺪ‪،‬آﻧﮕﺎه ﺣﺎﺻﻞ‬
‫𝐧‬
‫𝟎𝟓 ﺗﺎ‬ ‫𝟎𝟒 ﺗﺎ‬

‫‪9/1 × 10‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪9 × 10‬‬ ‫‪(1‬‬

‫‪91 × 10‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪90 × 10‬‬ ‫‪(3‬‬
‫𝟑‬ ‫𝟑‬ ‫𝟑‬
‫𝟐𝟑√ 𝟑 ‪𝟑 √𝟓𝟎𝟎 − 𝟐 √𝟏𝟎𝟖 +‬‬ ‫‪ .7‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫‪27 √4 (4‬‬ ‫‪21 √4 (3‬‬ ‫‪15 √4 (2‬‬ ‫‪6 √2 (1‬‬

‫𝟐 ‪√𝟐 + √𝟔 +√𝟖 +‬‬

‫ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫‪ .8‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت‬
‫𝟑 ‪√𝟑 + √𝟔 + √𝟏𝟐 +‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪√2 (4‬‬ ‫‪√3 (3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪(2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪(1‬‬

‫‪ .9‬اﮔﺮ 𝟑√ = 𝟐 𝐱 ﺑﺎﺷﺪ آﻧﮕﺎه ﺣﺎﺻﻞ 𝟏 ‪ 𝟐𝐱 𝟓 − 𝟔𝐱 +‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪ (4‬ﺻﻔﺮ‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪√3 + 1 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪ .10‬اﻧﺪازة ﻣﺤﻴﻂ ﺷﻜﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪2‬‬
‫‪√3‬‬ ‫‪√5‬‬ ‫‪12 + √7 (2‬‬ ‫‪2√5 + 2√3 (1‬‬
‫‪2√5 + √3 (4‬‬ ‫‪2√7 + 6 (3‬‬
‫‪2‬‬

‫𝟒 𝟑‬ ‫𝟔‬
‫ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫= 𝐱√ 𝐱‬ ‫‪ .11‬ﻣﻘﺪار ‪ x‬در ﻣﻌﺎدﻟﺔ 𝟔𝟏 × 𝟐𝟏𝟓√‬
‫‪1‬‬
‫‪(4‬‬ ‫‪8 (3‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪2 (1‬‬
‫‪2‬‬

‫𝐜𝐛 𝟐 𝐚 و 𝟔 = 𝐜 𝟐 𝐛 𝟏 𝐚 ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻘﺪار ‪ abc‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬ ‫𝟏‬

‫𝐜 𝟏 𝐛𝐚 و 𝟑 =‬ ‫𝟐‬
‫‪ .12‬اﮔﺮ 𝟐 =‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫)‪(−6‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫) (‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪(−‬‬ ‫)‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪6 (1‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪135‬‬ ‫درسﺑﺮگ رﻳﺎﺿﻲ ﻧﻬﻢ‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﺗﻮان و رﻳﺸﻪ‬
‫‪136‬‬

‫𝟕‪𝟎/𝟒𝟓 × 𝟏𝟎−‬‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤﻲ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫‪ .13‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت‬
‫𝟏𝟐‪𝟐−𝟏 × 𝟏𝟎−‬‬
‫‪9 × 10‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪9 × 10‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪9 × 10 (2‬‬ ‫‪9 × 10 (1‬‬
‫𝟑‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ‪ x‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫‪ .14‬اﮔﺮ 𝟐 = 𝐱√𝐱‬
‫‪1 (4‬‬ ‫‪2 (3‬‬ ‫‪4 (2‬‬ ‫‪8 (1‬‬

‫‪ .15‬ﺟﺬر ﻋﺪد 𝟔√𝟐 ‪ 𝟓 +‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪2 + √3 (4‬‬ ‫‪√5 + √6 (3‬‬ ‫‪√2 + √3 (2‬‬ ‫‪√2 − √3 (1‬‬
 ‫𝟏‬
‫آزﻣﻮن ‪2‬‬ ‫ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ اﺳﺖ؟‬
‫𝟒𝟏𝟕 × 𝟑𝟕‬
‫‪ .1‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت‬

‫)‪(−7‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪(−7) (3‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪7 (1‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫)𝟏 ‪(√𝟔 − √𝟑)(√𝟐 +‬‬ ‫𝟐√‬
‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻛﺪام ﮔﺰﻳﻨﻪ اﺳﺖ؟‬ ‫𝟐) ( ‪−‬‬ ‫‪ .2‬ﺣﺎﺻﻞ‬
‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫𝟐𝟏√‬ ‫𝟐‬
‫‪1‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1 (4‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪ (2‬ﺻﻔﺮ‬ ‫‪−√2 + 1 (1‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫𝐱𝟖 × 𝟓𝟐𝟏 × 𝟐𝟓𝟐 × 𝐱𝟓‬
‫‪6‬‬
‫𝟏‬
‫‪7‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫𝟓𝟐𝟏 ×‬ ‫‪ .3‬ﺣﺎﺻﻞ‬
‫‪8‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫𝟒 ‪𝟐𝐱 × 𝟓𝐱 +‬‬
‫‪5‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪( ) (4‬‬ ‫‪10 (3‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪4 (1‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫𝟎𝟓𝟏‬ ‫𝟎𝟎𝟐‬ ‫𝟓𝟐‬
‫‪12‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫𝟒 ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﻋﺪد ﺗﻮاندار ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫𝟓×‬ ‫𝟏𝟖 ×‬ ‫‪ .4‬ﺣﺎﺻﻞ‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪13‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪14‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪60 (4‬‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫‪(3‬‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪600 (1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪60‬‬ ‫‪600‬‬
‫‪15‬‬
‫𝟔‪𝟗−𝟖 + 𝟗−𝟕 + 𝟗−‬‬ ‫𝟕𝟗 ‪𝟗𝟖 +‬‬
‫(=𝐀‬ ‫‪+‬‬ ‫𝟏𝟖 × )‬ ‫‪ .5‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت ‪ A‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫𝟔‪𝟗−‬‬ ‫𝟕𝟗‬
‫‪991 (4‬‬ ‫‪901 (3‬‬ ‫‪981 (2‬‬ ‫‪900 (1‬‬
‫𝟏‬ ‫𝟏‬ ‫𝟑‬
‫) ([ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫]𝟐 ) ( ‪−‬‬ ‫𝟏‬
‫‪ .6‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت‬
‫𝟐‬ ‫𝟐‬
‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪(4‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪3 (2‬‬ ‫‪−2 (1‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪14‬‬
‫𝟑‬ ‫𝟒‬ ‫𝟓‬
‫𝟎𝟏 × 𝟖‪ 𝟑/‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫𝟎𝟏 × 𝟕‪+ 𝟐/‬‬ ‫𝟎𝟏 × 𝟕𝟓‪+ 𝟎/‬‬ ‫‪ .7‬ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤﻲ‬
‫‪7/07 × 10‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪4/0757 × 10‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪40/757 × 10‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪7/07 × 10‬‬ ‫‪(3‬‬

‫‪ .8‬ﺣﺎﺻﻞ 𝟔𝟗𝟑𝟏])𝟐√ ‪ [√𝟐(√𝟐 − √𝟑) − √𝟑(√𝟑 −‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪√6‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪1 (3‬‬ ‫‪−1 (2‬‬ ‫‪ (1‬ﺻﻔﺮ‬

‫𝟑√ ‪√𝟒 −‬‬

‫ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫‪ .9‬ﺣﺎﺻﻞ‬
‫𝟕𝟐√ ‪√𝟑𝟔 −‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪(4‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪1 (2‬‬ ‫‪ (1‬ﺻﻔﺮ‬
‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪ .10‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت 𝟓 𝐲 𝟒 𝐱 ‪ 𝐱 𝟓 𝐲 𝟒 +‬ﺑﻪ ازاي 𝟑√ ‪ 𝐱 = 𝟐 +‬و 𝟑√ ‪ 𝐲 = 𝟐 −‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪−4 (4‬‬ ‫‪4 (3‬‬ ‫‪−2√3 (2‬‬ ‫‪2√3 (1‬‬

‫𝟐𝐛𝐚‬
‫‪ √𝟐𝐚𝐛𝐜 𝟐 +‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫‪ .11‬اﮔﺮ 𝐜𝟒 = 𝐛𝟐 = 𝐚 ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎﺻﻞ‬
‫𝐜‬
‫‪4c (4‬‬ ‫‪4c√c (3‬‬ ‫‪8c (2‬‬ ‫‪4c + 4c (1‬‬
‫𝟐𝟏‬
‫‪ .12‬ﻛﺪامﻳﻚ از ﻋﺒﺎرتﻫﺎي زﻳﺮ ﺑﺎ 𝐱√ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ؟ )‪(𝐱 > 0‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪12‬‬
‫‪√x‬‬ ‫‪√x‬‬ ‫‪√x‬‬ ‫‪√x‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪√x‬‬ ‫‪√x‬‬ ‫‪√x‬‬ ‫‪√x‬‬

‫‪ .13‬اﮔﺮ ‪ B ،A‬و ‪ C‬را ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﮔﺰﻳﻨﺔ ﺻﺤﻴﺢ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬
‫𝟒𝟗𝟑𝟏‬ ‫𝟓𝟏𝟎𝟐‬ ‫𝟔𝟑𝟒𝟏‬
‫𝟐=𝐀‬ ‫𝟑×‬ ‫𝟓×‬ ‫‪C < 𝐵 < 𝐴 (2‬‬ ‫‪A < 𝐵 < 𝐶 (1‬‬
‫𝟓𝟗𝟑𝟏‬ ‫𝟓𝟏𝟎𝟐‬ ‫𝟓𝟑𝟒𝟏‬
‫𝟐=𝐁‬ ‫𝟑×‬ ‫𝟓×‬ ‫‪C < 𝐴 < 𝐵 (4‬‬ ‫‪B < 𝐶 < 𝐴 (3‬‬
‫𝟔𝟗𝟑𝟏‬ ‫𝟔𝟏𝟎𝟐‬ ‫𝟔𝟑𝟒𝟏‬
‫𝟐=𝐂‬ ‫𝟑×‬ ‫𝟓×‬

‫‪137‬‬ ‫درسﺑﺮگ رﻳﺎﺿﻲ ﻧﻬﻢ‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﺗﻮان و رﻳﺸﻪ‬
‫‪138‬‬

‫𝟐‬ ‫𝟗‬
‫)𝟐√𝟒(‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﺗﺴﺎوي ﺑﺮﻗﺮار ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻣﺮﺑﻊ ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫𝟔𝟏 ×‬ ‫𝟐=‬ ‫‪ .14‬در ﻋﺒﺎرت‬
‫‪2 (4‬‬ ‫‪−2 (3‬‬ ‫‪−1 (2‬‬ ‫‪1 (1‬‬

‫‪ .15‬ﺣﺎﺻﻞ 𝟒𝟐√ ‪ 𝟖 − √𝟔𝟎 + 𝟓 +‬ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪√5 + √2 (4‬‬ ‫‪√3 − √5 (3‬‬ ‫‪√3 + √2 (2‬‬ ‫‪2√3 − √5 (1‬‬