‫‪۴‬‬ ‫ﻓﺼﻞ‬

‫ﺗﻮان و رﯾﺸﻪ‬

‫ﺷ ﻞ ﺑﺎﻻ ﺗﺼﻮﯾﺮ رﻧﮓ ﺷﺪۀ ﺟﺴﻤ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﺳﺎدۀ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺑﻪوﺟﻮد آﻣﺪه‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ارﺗﻔﺎع اﯾﻦ ﺟﺴﻢ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ١٠´۶‬ﻣﺘﺮ و ﺿﺨﺎﻣﺖ آن ﮐﻤﺘﺮ از ﻣﻮی اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫انور ﻪ‬

‫ﺗﻮان ﺻﺤﯿﺢ‬

‫‪ .١‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫‪) ٢٣ ´ ٢´٣‬اﻟﻒ‬ ‫‪) ۵٢ ` ۵٢ ´ ٣´٣‬ب‬

‫‪) ٣۴ ˆ ۵´٢ ´ ٢´٢‬ج‬ ‫‪) ۵٢ ´ ٣٢ ˆ p´٣q´٢‬د‬

‫‪) ´٢´٣ ˆ p´٢q´۴ ´ ٨‬ھ‬ ‫‪) ٢ ˆ ۵´۴ ` ٢´٣ ˆ ٣´٢‬و‬

‫‪) ٣۴ ˆ ٣۵ ˆ ۵٢ ˆ ٣´٧ ´ ۵٣‬ز‬ ‫‪) ۴٣ ` ۴٣ ` ۴٣ ´ ٣۴ ˆ ٣´١‬ح‬

‫‪٣۴ ˆ ۵٢ ˆ ٣٣‬‬ ‫‪٢ ` ٣ ˆ ۴´١ ´ ٢ ˆ ۵´١‬‬
‫)ط‬ ‫)ی‬
‫‪۵٣ ˆ ٢٧ ˆ ۵‬‬ ‫‪٣٢ ˆ ٢´٢ ´ ۵‬‬
‫‪ .٢‬ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ را ﺳﺎده ﮐﻨﯿﺪ و ﺗﻮانﻫﺎی ﻣﻨﻔ را از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮﯾﺪ‪.‬‬
‫‪٣´۴‬‬ ‫‪٢a´١ b´٢‬‬
‫)اﻟﻒ‬ ‫)ب‬
‫‪۵´١‬‬ ‫‪a´٣ b´٢‬‬

‫‪p٠٫١q´١‬‬ ‫‪٢x´٣‬‬
‫)ج‬ ‫)د‬
‫‪١٠´١‬‬ ‫‪٣´ ٣ y‬‬
‫‪ .٣‬ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ را ﺳﺎده ﮐﻨﯿﺪ و ﺗﻮانﻫﺎی ﻣﻨﻔ را از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ˆ ˙´۴‬‬ ‫‪ˆ ˙´٢‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪٣‬‬
‫)اﻟﻒ‬ ‫)ب‬
‫‪۵‬‬ ‫‪٧‬‬

‫‪˙´٢‬‬ ‫‪˙´ ١‬‬

‫‪٢a´١‬‬ ‫‪x´١‬‬
‫ˆ‬ ‫ˆ‬
‫)ج‬ ‫)د‬
‫‪٣´٢‬‬ ‫‪y ´١ z‬‬
‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ را ﺳﺎده ﮐﻨﯿﺪ و ﺗﻮانﻫﺎی ﻣﻨﻔ را از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪ .۴‬ﻫﺮ ﯾ‬
‫‪٣‬‬ ‫‪ˆ ´١ ´١ ´٢ ˙´١‬‬
‫‪٢a´١ b‬‬
‫ˆ‬ ‫˙‬ ‫´‬
‫‪q r s‬‬
‫)اﻟﻒ‬ ‫)ب‬
‫‪a٢ b´٣‬‬ ‫‪r´۵ sq ´٨‬‬
‫‪˙´ ٢‬‬ ‫‪˙´٣‬‬
‫‪s ٢ t´ ۴‬‬ ‫‪xy ´٢ z ´٣‬‬
‫ˆ‬ ‫ˆ‬
‫)ج‬ ‫)د‬
‫‪۵s´١ t‬‬ ‫‪x٢ y ٣ z ´۴‬‬
‫اﺳﺖ؟‬ ‫از اﻋﺪاد زﯾﺮ ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺮ و ﯾ‬ ‫‪ .۵‬ﮐﺪامﯾ‬
‫‪˙´١‬‬ ‫‪˙´٢‬‬
‫‪٣٢ ˆ ٢´ ٣‬‬
‫‪ˆ ´٢‬‬
‫‪٢ ˆ ۵٣‬‬
‫ˆ‬
‫)اﻟﻒ‬ ‫)ب‬
‫‪۵´ ۴‬‬ ‫‪٣٣ ˆ ٧´٢‬‬

‫‪۶٨‬‬
 ‫انور ﻪ‬

‫ﺑﻪ ﺑﺰرگ ﻣﺮﺗﺐ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ .۶‬اﻋﺪاد زﯾﺮ را از ﮐﻮﭼ‬

‫‪˙´ ١‬‬ ‫‪˙´١‬‬ ‫‪˙´٢‬‬ ‫‪˙´٣‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۴‬‬
‫ˆ‬ ‫ˆ‬ ‫ˆ‬ ‫ˆ‬
‫´‬ ‫´‬ ‫´‬ ‫´‬
‫‪۴‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪` ١ ˘´١٢‬‬
‫را ﺑﻪﺻﻮرت ﻋﺪد ‪ ٢m‬ﻧﻮﺷﺘﻪاﯾﻢ‪ .‬ﻣﻘﺪار ‪ m‬را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪۶۴‬‬ ‫‪ .٧‬ﻋﺪد‬

‫‪ .٨‬اﮔﺮ ‪ a‬ﻋﺪدی ﮔﻮﯾﺎ و ‪ b‬ﻋﺪدی ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺎﺷﺪ و ‪ ،۶٨ “ ٣٢ ˆ ab‬آﻧﮕﺎه ﺣﺪاﻗﻞ ﭘﻨﺞ ﻣﻘﺪار ﻣﺨﺘﻠﻒ‬

‫ﺑﺮای ‪ a ` b‬ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ .٩‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ m‬و ‪ n‬دو ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻟﻒ( ﺑﺮای ‪ n´m‬ﭼﻨﺪ ﻣﻘﺪار وﺟﻮد دارد ﺑﻪﻃﻮریﮐﻪ ﺗﺴﺎوی ‪ mn “ ٢١٠‬ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫ب( ﺑﺮای ‪ m´n‬ﭼﻨﺪ ﻣﻘﺪار وﺟﻮد دارد ﺑﻪﻃﻮریﮐﻪ ﺗﺴﺎوی ‪ mn “ ٢٢٠‬ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫‪ .١٠‬ﺑﻪﺟﺎی ‪ x‬ﭼﻪ ﻋﺪدی ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد؟‬

‫‪٣´١٠٢ ´ ٣´١٠١ ` ٣´١٠٠ ´ ٣´٩٩ “ ٣´٩٩ x‬‬

‫‪` ˘١٣٩۶‬‬
‫‪ ، nn‬آﻧﮕﺎه ﻣﻘﺪار ‪ n‬را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ .١١‬اﮔﺮ ‪ n P Z‬و ‪“ ١‬‬

‫‪ .١٢‬ﭘﺮوژه‪ .‬درﺑﺎرۀ ﺻﻔﺮ ﺑﻪ ﺗﻮان ﺻﻔﺮ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻨﯿﺪ‪) .‬ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﺪ ﻋﺒﺎرت ‪ 0^ 0‬را ﮔﻮﮔﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪(.‬‬

‫‪ .١٣‬اﮔﺮ ‪ tm, nu Ď N‬و ‪ ،a P R‬ﻣﺜﺎﻟ ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ ﮐﻪ‬

‫‪am ` an “ amn‬‬ ‫ب(‬ ‫اﻟﻒ( ‪am ` an “ am`n‬‬

‫‪ x .١۴‬و ‪ y‬ﭼﻪ اﻋﺪادی ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫‪٢٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪٢٢‬‬ ‫‪“ ٢٢ x “ ۴y‬‬

‫ﻋﺪد ﺗﻮاندار ﺑﺎ ﺗﻮان ‪ ۵‬ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ .١۵‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت زﯾﺮ را ﺑﻪﺻﻮرت ﯾ‬

‫‪١‬‬
‫` ‪٣۴ ` ٣٣ ˆ ٣‬‬ ‫‪ˆ ٢٧٢‬‬
‫‪٩‬‬
‫‪` ˘٢ ` ١ ˘´٢‬‬
‫ˆ ‪٢۶‬‬ ‫‪ˆ ٢´۴‬‬
‫‪٢‬‬

‫‪۶٩‬‬
 ‫انور ﻪ‬

‫از ﻗﺴﻤﺖﻫﺎی زﯾﺮ‪ x ،‬و ‪ y‬را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ .١۶‬در ﻫﺮ ﯾ‬

‫‪١۵٣‬‬ ‫‪١۵۵‬‬
‫‪ˆ ˙x‬‬ ‫‪ˆ ˙x ˆ ˙y‬‬
‫‪۵‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۵‬‬
‫“ ‪) ٣‬اﻟﻒ‬ ‫‪ˆ ٣y‬‬ ‫)ب‬ ‫‪۵‬‬
‫“‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١۴‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪٢‬‬

‫‪٢١۵‬‬ ‫‪٢´١٠‬‬ ‫‪٢١٣ ˆ ٣٢‬‬

‫‪ˆ ˙x ˆ ˙y‬‬ ‫‪ˆ ˙x ˆ ˙y‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪٣‬‬
‫)ج‬ ‫ˆ‬ ‫“‬ ‫)د‬ ‫“‬
‫‪١۵٢‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪٢١٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪۴‬‬

‫ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤ‬

‫از اﻋﺪاد زﯾﺮ ﺑﻪﺻﻮرت ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ؟‬ ‫‪ .١‬ﮐﺪامﯾ‬

‫‪) ١٢ ˆ ١٠۵‬اﻟﻒ‬ ‫‪) ١٫٩٩٩٩ ˆ ١٠´۴‬ب‬

‫‪) ٩٫٨٣ ˆ ٢١٠‬ج‬ ‫‪) ٠٫٩٩٩ ˆ ١٠´٨‬د‬

‫از اﻋﺪاد زﯾﺮ را ﺑﻪﺻﻮرت ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬ﻫﺮ ﯾ‬

‫ﺳﺎل ﻧﻮری ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ‪ ٩, ۴۶٠, ۵٢٨, ۴٠٠, ٠٠٠‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻟﻒ( ﯾ‬

‫ﻣﻮﻟ ﻮل اﮐﺴﯿﮋن ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ‪ ٠٫٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠۵٣‬ﮔﺮم اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ب( ﺟﺮم ﯾ‬

‫رﯾﺸﻪﮔﯿﺮی‬

‫‪ .١‬اﻟﻒ( اﮔﺮ ‪ x‬ﻋﺪدی ﻧﺎﻣﻨﻔ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬رﯾﺸﻪﻫﺎی دوم ‪ x٢‬را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫?‬
‫ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫ب( اﮔﺮ ‪ x‬ﻋﺪدی ﻧﺎﻣﻨﻔ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ‪x٢‬‬

‫ج( اﮔﺮ ‪ x‬ﻋﺪدی ﻣﻨﻔ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬رﯾﺸﻪﻫﺎی دوم ‪ x٢‬را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫?‬
‫ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫د( اﮔﺮ ‪ x‬ﻋﺪدی ﻣﻨﻔ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ‪x٢‬‬

‫‪٧٠‬‬
 ‫انور ﻪ‬

‫?‬
‫ﻋﺪدی ﺣﻘﯿﻘ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺪام ﻋﺒﺎرت درﺳﺖ و ﮐﺪام ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ؟ ﺑﺮای‬ ‫‪٣‬‬
‫‪ .٢‬ﻣ داﻧﯿﻢ ‪۵۴a٣ z ٨‬‬

‫ﻋﺒﺎرت درﺳﺖ دﻟﯿﻞ ﺑﯿﺎورﯾﺪ و ﺑﺮای ﻋﺒﺎرت ﻧﺎدرﺳﺖ ﻣﺜﺎﻟ ﺑﯿﺎورﯾﺪ ﮐﻪ درﺳﺘ آن را ﻧﻘﺾ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫?‬ ‫?‬ ‫?‬ ‫?‬
‫)اﻟﻒ‬ ‫‪٣‬‬
‫‪۵۴a٣ z ٨ “ ٣|a|z ٢ ٣ ٢z ٢‬‬ ‫)ب‬ ‫‪٣‬‬
‫‪۵۴a٣ z ٨ “ ٣az ٢ ٣ ٢z ٢‬‬
‫?‬
‫ﻋﺪدی ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺪام ﻋﺒﺎرت درﺳﺖ و ﮐﺪام ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ؟ ﺑﺮای‬ ‫‪ .٣‬ﻣ داﻧﯿﻢ ‪۵۴a٣ z ٨‬‬

‫ﻋﺒﺎرت درﺳﺖ دﻟﯿﻞ ﺑﯿﺎورﯾﺪ و ﺑﺮای ﻋﺒﺎرت ﻧﺎدرﺳﺖ ﻣﺜﺎﻟ ﺑﯿﺎورﯾﺪ ﮐﻪ درﺳﺘ آن را ﻧﻘﺾ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫?‬ ‫?‬ ‫?‬ ‫?‬
‫)اﻟﻒ‬ ‫‪۵۴a٣ z ٨ “ ٣|a|z ۴ ۶a‬‬ ‫)ب‬ ‫‪۵۴a٣ z ٨ “ ٣az ۴ ۶a‬‬

‫‪ .۴‬ﭘﺲ از آزﻣﻮن رﯾﺎﺿ ﻧﯿﻢﺳﺎل اول‪ ،‬ﻧﻤﺮۀ داﻧﺶآﻣﻮزان ‪ ٢٠ ،¨ ¨ ¨ ،٣ ،٢ ،١ ،٠‬ﺷﺪه ﺑﻮد! ﻣﻌﻠﻢ‬

‫ﺑﻪ داﻧﺶآﻣﻮزان‪ ،‬ﻧﻤﺮۀ ﻫﺮ داﻧﺶآﻣﻮز را در ‪ ٢٠‬ﺿﺮب ﮐﻨﺪ‪،‬‬ ‫رﯾﺎﺿ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﺮای ﮐﻤ‬

‫ﺳﭙﺲ از ﺣﺎﺻﻞ ﺟﺬر ﺑ ﯿﺮد و ﻧﻤﺮۀ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه را در ﮐﺎرﻧﺎﻣﻪ وارد ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻟﻒ( ﭼﻪ ﻧﻤﺮهﻫﺎﯾﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤ ﮐﻨﻨﺪ؟‬

‫ب( ﭼﻪ ﻧﻤﺮهﻫﺎﯾﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ را دارﻧﺪ؟‬

‫ج( ﭼﻪ ﻧﻤﺮهای ﭘﺲ از ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬

‫?‬ ‫?‬ ‫?‬

‫ﭼﻪ ﻋﺪدی اﺳﺖ؟‬ ‫و ‪ ، ٣ y “ ۶‬آﻧﮕﺎه ‪٣ xy‬‬ ‫‪ .۵‬اﮔﺮ ‪x “ ٩٢۶١‬‬
‫? ‪a‬‬
‫‪ .۶‬اﮔﺮ ‪ ، ٣ x x “ ۴‬آﻧﮕﺎه ‪ x‬ﭼﻪ ﻋﺪدی اﺳﺖ؟‬

‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ را ﺳﺎده ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ .٧‬ﻫﺮ ﯾ‬

‫?‬ ‫?‬
‫‪٣‬‬
‫?‬
‫)اﻟﻒ‬ ‫‪٧۵a٣ x‬‬ ‫)ب‬ ‫‪a٢ b ٣ ۶۴a۴ b‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪d‬‬
‫‪١۶٢b۵ c۵‬‬ ‫‪۵۴b۴ c۶‬‬
‫)ج‬ ‫‪) ٣‬د‬
‫‪١٢۵x٢ y ۴‬‬ ‫‪´٣٢x۵ y ٩‬‬
‫?‬ ‫?‬
‫)ھ‬ ‫‪١٢٨a۵ b٣‬‬ ‫‪) ٣ ٢۵٠a۴ b٣ c٢‬و‬

‫‪١۵٠x٢ y ۶‬‬ ‫‪٣ ´۴٠x y‬‬

‫‪٣ ۵‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪c‬‬
‫)ز‬ ‫)ح‬
‫‪٨١a٧ b۴‬‬ ‫‪٨١t s٧‬‬
‫‪۵‬‬

‫‪٧١‬‬
 ‫انور ﻪ‬

‫‪ .٨‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫)اﻟﻒ‬ ‫‪٣‬‬
‫‪´p´٧q´۶‬‬ ‫)ب‬ ‫‪pπ ٢ ´ ١٠q٢‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪b‬‬
‫‪٨١٠ `۴١٠‬‬
‫?‬ ‫?‬
‫)ج‬ ‫‪٨۴ `٨١١‬‬
‫‪) p ٣ ´ ۶q٢‬د‬
‫?‬ ‫?‬ ‫?‬ ‫?‬
‫?‪٢ ٨´ ۵٠‬‬
‫‪`٣ ١٨` ١۶٢‬‬
‫)ھ‬ ‫‪٢٠٠‬‬

‫‪ .٩‬اﮔﺮ ‪ ،٣ ă a ă ۵‬آﻧﮕﺎه درﺳﺘ ﺗﺴﺎوی زﯾﺮ را ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫?‬
‫‪pa ´ ۶q۶ pa ´ ٣q٣ “ ´pa ´ ۶q٣ pa ´ ٣q a ´ ٣‬‬
‫‪a‬‬

‫‪ .١٠‬اﮔﺮ ‪ b ą ٠ ،a ă ٠‬و ‪ ،c ă ٠‬آﻧﮕﺎه ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ را ﺳﺎده ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫?‬ ‫?‬
‫‪٣‬‬
‫)اﻟﻒ‬ ‫‪a٢ b۵ c۴‬‬ ‫)ب‬ ‫‪a٢ b۵ c۴‬‬
‫?‬
‫اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﮐﺮد‪:‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪ .١١‬اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ اوﻟﯿﻦ رﻗﻢ ﺑﻌﺪ از ﻣﻤﯿﺰ ﻋﺪد ‪٩‬‬

‫روش اﺑﺮاﻫﯿﻢ‬
‫?‬ ‫?‬
‫ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ اوﻟﯿﻦ رﻗﻢ ﺑﻌﺪ از ﻣﻤﯿﺰ ﻋﺪد ‪ ٣ ٩‬ﮐﺎﻓ اﺳﺖ ﺑﺪاﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﻋﺪد ‪ ١٠ ٣ ٩‬ﯾﺎ‬
‫?‬
‫‪ ٣ ٩٠٠٠‬ﺑﯿﻦ ﮐﺪام دو ﻋﺪد ﻃﺒﯿﻌ ﻣﺘﻮاﻟ ﻗﺮار دارد‪.‬‬
‫?‬ ‫?‬ ‫?‬
‫‪٢٠٣ ă ٩٠٠٠ ă ٢١٣ ùñ ٢٠٣ ă ٣ ٩٠٠٠ ă ٢١٣‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬

‫?‬
‫‪ùñ ٢٠ ă ٣ ٩٠٠٠ ă ٢١‬‬
‫?‬
‫‪ùñ ٢٠ ă ١٠ ٣ ٩ ă ٢١‬‬
‫?‬
‫‪ùñ ٢ ă ٣ ٩ ă ٢٫١.‬‬
‫?‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اوﻟﯿﻦ رﻗﻢ ﺑﻌﺪ از ﻣﻤﯿﺰ ﻋﺪد ‪ ٣ ٩‬ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫?‬
‫را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪٣‬‬
‫اﻟﻒ( اوﻟﯿﻦ رﻗﻢ ﺑﻌﺪ از ﻣﻤﯿﺰ ‪١٠‬‬
‫?‬
‫را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪٣‬‬
‫ب( دوﻣﯿﻦ رﻗﻢ ﺑﻌﺪ از ﻣﻤﯿﺰ ‪١٠‬‬

‫‪٧٢‬‬
 ‫انور ﻪ‬

‫ﺟﻤﻊ و ﺗﻔﺮﯾﻖ رادﯾ ﺎلﻫﺎ‬

‫‪ .١‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت زﯾﺮ را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫?‬ ‫‪˙´١‬‬
‫‪٨`٢‬‬
‫ˆ‬
‫`‪١‬‬ ‫?‬
‫‪١` ٢‬‬

‫از ﻗﺴﻤﺖﻫﺎی زﯾﺮ‪ x ،‬را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬در ﻫﺮ ﯾ‬

‫?‬ ‫?‬
‫‪) x ´ ۶ “ ۶ ۶‬اﻟﻒ‬
‫?‬ ‫?‬
‫‪) ´٢ ٧ ´ x “ ´۵ ٧‬ب‬
‫?‬ ‫?‬ ‫?‬
‫‪) ٣ ١٢ ` ٣ ٣ ٩۶ ´ x “ ´٩ ٣ ١٢‬ج‬
‫?‬ ‫?‬ ‫?‬
‫‪٩ ٣‬‬
‫‪) ٣ ٨١ ` ٣ ´٢۴ ´ x “ ١٠‬د‬ ‫‪٣‬‬
‫?‬ ‫?‬ ‫?‬ ‫?‬
‫‪) ٢ ٢٠ ` ٩٠ ` x “ ۴ ۵ ` ٢٣ ١٠‬ھ‬

‫‪۵‬‬ ‫‪١٢۵‬‬ ‫? ‪٢١٣‬‬

‫‪c‬‬ ‫‪c‬‬
‫)و‬ ‫‪`x`٣‬‬ ‫“‬ ‫‪۵‬‬
‫‪۴٩‬‬ ‫‪٣۶‬‬ ‫‪٧٠‬‬
‫از ﻗﺴﻤﺖﻫﺎی زﯾﺮ‪ A ،‬را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ x‬و ‪ y‬ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬در ﻫﺮ ﯾ‬
‫?‬ ‫?‬ ‫?‬
‫)اﻟﻒ‬ ‫‪١۶x ` A “ p۴ ` x٢ q x‬‬ ‫)ب‬ ‫‪٣‬‬
‫‪٢y ۴ ´ A “ py ´ ٣q ٣ ٢y‬‬
‫‪a‬‬

‫?‬
‫)ج‬ ‫‪٣‬‬
‫‪٢۵٠x۴ y ۵ ´ A “ xy‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪٢xy ٢‬‬ ‫‪) A ` ٩x۵ y ٩ “ ۵x٢ y ۴ xy‬د‬
‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬

‫‪٢‬‬
‫? ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪ؟!‬ ‫از راهﺣﻞﻫﺎی زﯾﺮ را ﺑﺮای ﮔﻮﯾﺎ ﮐﺮدن ﻣﺨﺮج ﮐﺴﺮ‬ ‫‪ .۴‬ﮐﺪامﯾ‬
‫‪٣‬‬
‫‪۴‬‬
‫?‬ ‫?‬
‫‪٣ ٢‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪۴‬‬
‫?‬ ‫“‬ ‫?‬ ‫ˆ‬ ‫?‬ ‫?‬ ‫“‬ ‫?‬ ‫ˆ‬ ‫?‬
‫‪٣‬‬
‫‪۴‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪۴‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪۴‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪۴‬‬ ‫‪٣ ٢‬‬
‫‪۴‬‬
‫?‬ ‫?‬
‫‪٢٣٢‬‬ ‫‪٢ ٣ ١۶‬‬
‫? “‬ ‫? “‬
‫‪٣‬‬
‫‪٨‬‬ ‫‪٣ ٣‬‬
‫‪۴‬‬
‫?‬ ‫?‬
‫‪٢ ٢‬‬‫‪٣‬‬
‫‪۴ ٢‬‬ ‫‪٣‬‬

‫“‬ ‫“‬
‫‪٢‬‬ ‫‪۴‬‬
‫?‬‫‪٣‬‬
‫?‬
‫‪“ ٢‬‬ ‫‪“ ٢‬‬ ‫‪٣‬‬

‫‪٧٣‬‬
 ‫انور ﻪ‬

‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ را ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ .۵‬درﺳﺘ ﯾﺎ ﻧﺎدرﺳﺘ ﻫﺮﯾ‬

‫‪٢‬‬ ‫?‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬
‫? )اﻟﻒ‬ ‫‪“ ٣´١‬‬ ‫? )ب‬ ‫‪“ ? ´١‬‬
‫‪٣`١‬‬ ‫?‪٣ ` ١‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪٢‬‬
‫? )ج‬ ‫‪“ ٢‬‬ ‫? )د‬ ‫“‬
‫‪٣ ٨‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫از ﮐﺴﺮﻫﺎی زﯾﺮ را ﮔﻮﯾﺎ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ .۶‬ﻣﺨﺮج ﻫﺮ ﯾ‬
‫?‬
‫‪١‬‬ ‫‪٢۴‬‬ ‫‪١١‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪١۵‬‬
‫? )اﻟﻒ‬ ‫? )ب‬ ‫? ? )ج‬ ‫? )د‬
‫‪٣‬‬
‫‪۵٢‬‬ ‫‪١٢‬‬ ‫‪۵٣٧‬‬ ‫‪١۵‬‬
‫‪ .٧‬ﻫﺮ ﯾ از اﻋﺪاد زﯾﺮ را روی ﻣﺤﻮر اﻋﺪاد ﻧﻤﺎﯾﺶ دﻫﯿﺪ‪.‬‬
‫?‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٩‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪۵‬‬
‫? )اﻟﻒ‬ ‫? )ب‬ ‫)ج‬ ‫? )د‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢٠‬‬

‫ﻣﺴﺌﻠﮥ ﭘﻨﺞﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ‬

‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪای ‪m‬ـﻋﻀﻮی از اﻋﺪاد ﮔﻮﯾﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب ﻫﺮ دو ﻋﻀﻮ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ‬
‫‪m‬ـﺗﺎﯾﯽ‬ ‫ﻋﺪد ﮔﻮﯾﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ A‬را ﯾ‬ ‫ﺟﻤﻊ ﺑﺰﻧﯿﻢ و ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻮان دوم ﯾ‬ ‫‪ A‬را ﺑﺎ ﯾ‬
‫‪m‬ـﺗﺎﯾﯽ‬ ‫‪m‬ـﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ اﻋﺪاد ﻃﺒﯿﻌ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آن ﯾ‬ ‫دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﻣ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﻤﮥ اﻋﻀﺎی ﯾ‬
‫ﺳﻪﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﻃﺒﯿﻌ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا‪:‬‬ ‫دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﻃﺒﯿﻌ ﻣ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺜﺎل‪ t٣, ۵, ١۶u ،‬ﯾ‬

‫‪٣ ˆ ۵ ` ١ “ ١۶ “ ۴٢ , ٣ ˆ ١۶ ` ١ “ ۴٩ “ ٧٢ , ۵ ˆ ١۶ ` ١ “ ٨١ “ ٩٢ .‬‬

‫‪١ ٣٣ ١٧ ١٠۵‬‬
‫‪ t ١۶‬را ﭘﯿﺪا ﮐﺮد؛ اﻣﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﯾ‬ ‫دﯾﻮﻓﺎﻧﺘﻮس )ﻗﺮن ﺳﻮم ق‪.‬م( ﭼﻬﺎرﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ‪, ١۶ , ۴ , ١۶ u‬‬
‫ﭘﻨﺞﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﺑﯿﺎﺑﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎ )‪ ١۶٠٧‬ــ ‪ (١۶۶۵‬اوﻟﯿﻦ ﻧﻔﺮی ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﭼﻬﺎرﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﻃﺒﯿﻌ‬
‫‪٧٧٧۴٨٠‬‬
‫ﺑﻪ ﭼﻬﺎرﺗﺎﯾﯽ ﻓﺮﻣﺎ‪،‬‬ ‫‪٨٢٨٨۶۴١‬‬
‫‪ t١, ٣, ٨, ١٢٠u‬را ﺑﺴﺎزد‪ .‬اوﯾﻠﺮ )‪ ١٧٠٧‬ــ ‪ (١٧٨٣‬ﺑﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدن ﻋﺪد‬
‫ﭘﻨﺞﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬اوﯾﻠﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﯽﺷﻤﺎر ﭘﻨﺞﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﯿﺶ از دو‬ ‫ﯾ‬
‫ﺷﺶﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‬ ‫ﻗﺮن ﺑﻌﺪ‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ ،١٩٩٩‬ﮔﯿﺒﺰ ‪ pGibbsq‬اوﻟﯿﻦ ﮐﺴ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﯾ‬
‫‪:r۶s‬‬
‫‪١١ ٣۵ ١۵۵ ۵١٢ ١٢٣۵ ١٨٠٨٧٣‬‬
‫"‬ ‫*‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫¨‬
‫‪١٩٢ ١٩٢ ٢٧ ٢٧‬‬ ‫‪۴٨‬‬ ‫‪١۶‬‬

‫در ﺳﺎل ‪ ،٢٠١۵‬دوﯾﻼ ‪ pDujellaq‬و ﻫﻤ ﺎراﻧﺶ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﯽﺷﻤﺎر ﺷﺶﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ وﺟﻮد‬

‫‪٧۴‬‬
 ‫انور ﻪ‬

‫دارد ‪ .r۵s‬درﺑﺎرۀ وﺟﻮد ﯾﺎ ﻋﺪم وﺟﻮد ﻫﻔﺖﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﭼﯿﺰی ﻧﻤ داﻧﯿﻢ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﭼﻨﺪﺗﺎﯾﯽﻫﺎی دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﮐﺴ ﭘﺎﺳﺦ آن را ﻧﻤ داﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﮥ زﯾﺮ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﻨﺞﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﻃﺒﯿﻌ وﺟﻮد دارد؟‬ ‫ﻣﺴﺌﻠﮥ ﭘﻨﺞﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ‪ .‬آﯾﺎ ﯾ‬

‫ﭘﻨﺞﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﻃﺒﯿﻌ ﺗﻼش زﯾﺎدی ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺮﻣﺎ و اوﯾﻠﺮ ﺑﺮای ﺳﺎﺧﺘﻦ ﯾ‬ ‫ﺑﯽﺷ‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎﻣ ﻧﺮﺳﯿﺪ؛ اﯾﻦ ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ ﺣﻞ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎده از رﯾﺎﺿﯿﺎت ﻣﺪرن‪ ،‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻏﯿﺮﻣﻤ ﻦ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫از‬ ‫ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز ﺗﻼشﻫﺎی زﯾﺎدی ﺑﺮای ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﮥ ﭘﻨﺞﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﯾ‬
‫ﻋﻀﻮ ﭼﻨﺎن اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﯿﻢ‬ ‫ﭼﻬﺎرﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﯾ‬ ‫اﯾﺪهﻫﺎی ﺣﻞ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﯾﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾ‬
‫ﮐﻪ ﭘﻨﺞﺗﺎﯾﯽ ِﺣﺎﺻﻞ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ،١٩۶٩‬ﺑﯿ ﺮ )‪ ،(Baker‬ﺑﺮﻧﺪۀ ﻣﺪال ﻓﯿﻠﺪز‪ ،‬و‬
‫داوﻧﭙﻮرت )‪ (Davenport‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺪد ﻃﺒﯿﻌ دﯾ ﺮی وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ اﮔﺮ آن را ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ‬
‫ﭘﻨﺞﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد ‪.r٢s‬‬ ‫‪ t١, ٣, ٨, ١٢٠u‬اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﯾ‬
‫ﭘﻨﺞﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﻃﺒﯿﻌ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﺮ زﯾﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﭼﻬﺎرﺗﺎﯾﯽ آن‬ ‫واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﯾ‬
‫ﭼﻬﺎرﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﻃﺒﯿﻌ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ رﯾﺎﺿ دانﻫﺎ ﺳﻌ ﮐﺮدﻧﺪ ﻫﻤﮥ ﭼﻬﺎرﺗﺎﯾﯽﻫﺎی دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ‬ ‫ﯾ‬
‫ﻃﺒﯿﻌ را ﺑﺸﻨﺎﺳﻨﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ،١٩٧٩‬آرﮐﯿﻦ ‪ pArkinq‬و ﻫﻤ ﺎراﻧﺶ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣ ﺗﻮان از ﻫﺮ‬
‫ﺳﻪﺗﺎﯾﯽ‬ ‫ﭼﻬﺎرﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﺳﺎﺧﺖ ‪ .r١s‬ﺑﻪاﯾﻦﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻪ اﮔﺮ ‪ ta, b, cu‬ﯾ‬ ‫ﺳﻪﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﯾ‬
‫دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪ab ` ١ “ r , ac ` ١ “ s , bc ` ١ “ t ,‬‬

‫آﻧﮕﺎه ﺑﺎ ﻗﺮار دادن ‪ ،d “ a ` b ` c ` ٢abc ` ٢rst‬ﭼﻬﺎرﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ‪ ta, b, c, du‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣ آﯾﺪ‪.‬‬

‫از روش آرﮐﯿﻦ و ﻫﻤ ﺎراﻧﺶ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﯽﺷﻤﺎر ﺳﻪﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬
‫ﺑﯽﺷﻤﺎر ﭼﻬﺎرﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارد‪ .‬در زﯾﺮ دو روش ﺑﺮای ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﯽﺷﻤﺎر ﺳﻪﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ‬
‫ﻃﺒﯿﻌ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﺳﻪﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﻃﺒﯿﻌ‬ ‫ﺑﺮای ﻫﺮ ﻋﺪد ﻃﺒﯿﻌ ‪ ،k‬ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ tk, k ` ٢, ۴k ` ۴u‬ﯾ‬ ‫روش اول‪.‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫در اﯾﻦ روش از ﺟﻤﻠﻪﻫﺎی دﻧﺒﺎﻟﮥ ﻓﯿﺒﻮﻧﺎﺗﭽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣ ﺷﻮد‪ .‬در زﯾﺮ ﺟﻤﻠﮥ اول ﺗﺎ ﺟﻤﻠﮥ‬ ‫روش دوم‪.‬‬

‫‪٧۵‬‬
 ‫انور ﻪ‬

‫ﯾﺎزدﻫﻢ اﯾﻦ دﻧﺒﺎﻟﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١, ١, ٢, ٣, ۵, ٨, ١٣, ٢١, ٣۴, ۵۵, ٨٩, ....‬‬

‫اﮔﺮ ﺟﻤﻠﮥ ‪k‬اُم دﻧﺒﺎﻟﮥ ﻓﯿﺒﻮﻧﺎﺗﭽ را ﺑﺎ ‪ F pkq‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﻢ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﺮای ﻫﺮ ﻋﺪد ﻃﺒﯿﻌ ‪،k‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ tF p٢kq, F p٢k ` ٢q, F p٢k ` ۴q‬ﯾ ﺳﻪﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﻃﺒﯿﻌ اﺳﺖ‪.‬‬
‫(‬

‫در ﺳﺎل ‪ ١٩٩٧‬دوﯾﻼ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺎ روش آرﮐﯿﻦ و ﻫﻤ ﺎراﻧﺶ از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ‪tk, k`٢, ۴k`۴u‬‬
‫و ‪ tF p٢kq, F p٢k ` ٢q, F p٢k ` ۴q‬ﭼﻬﺎرﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﻃﺒﯿﻌ ﺑﺴﺎزﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﯿﭻﮐﺪام از اﯾﻦ‬
‫(‬

‫ﭘﻨﺞﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ‬ ‫ﭼﻬﺎرﺗﺎﯾﯽﻫﺎ ﻧﻤ ﺗﻮان ﻋﺪدی ﻃﺒﯿﻌ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد ﺑﻪﻃﻮری ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﺣﺎﺻﻞ ﯾ‬
‫ﻃﺒﯿﻌ ﺑﺎﺷﺪ ‪.r۴s‬‬
‫دوﯾﻼ در ﺳﺎل ‪ ٢٠٠۴‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﺷﺶﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﻃﺒﯿﻌ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ او ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد‬
‫ﮐﻪ اﮔﺮ ﭘﻨﺞﺗﺎﯾﯽﻫﺎی دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﻃﺒﯿﻌ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد آﻧﻬﺎ ﻣﺘﻨﺎﻫ اﺳﺖ ‪.r٣s‬‬

‫ﭼﻨﺪﺗﺎﯾﯽﻫﺎی دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺴﺌﻠﻪای در ﺧﻢﻫﺎی ﺑﯿﻀﻮی ﻧﯿﺰ ﻣﻄﺮح ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﻢﻫﺎی ﺑﯿﻀﻮی‬
‫ﻣﻮﺟﻮداﺗ ﻫﻨﺪﺳ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ارﺗﺒﺎط ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮕ ﺑﺎ اﻋﺪاد ﺻﺤﯿﺢ دارﻧﺪ و در رﻣﺰﻧﮕﺎری ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ از آﻧﻬﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫‪r1s J. Arkin and V. E. Hoggatt, and E. G. Strauss, On Euler’s solution of a problem of‬‬
‫‪Diophantus, Fibonacci Quart. 17 p1979q, 333–339.‬‬
‫‪r2s A. Baker and H. Davenport, The equations 3x2 ´ 2 “ y 2 and 8x2 ´ 7 “ z 2 , Quart. J.‬‬
‫‪Math. Oxford Ser. p2q 20 p1969q, 129–137.‬‬
‫‪r3s A. Dujella, There are only finitely many Diophantine quintuples, J. Reine Angew. Math.‬‬
‫‪566 p2004q, 183–214.‬‬
‫‪r4s A. Dujella, The problem of the extension of a parametric family of Diophantine triples,‬‬
‫‪Publ. Math. Debrecen 51 p1997q, 311–322.‬‬
‫‪r5s A. Dujella, M. Kazalicki, M. Mikic, and M. Szikszai, There are infinitely many rational‬‬
‫‪Diophantine sextuples, Int. Math. Res. Not. IMRN, to appear.‬‬
‫‪r6s P. Gibbs, Some rational Diophantine sextuples, Glas. Mat. Ser. III 41 (2006), 195–203.‬‬

‫‪٧۶‬‬