Untitled

>±q`dü«s¡ e÷+‹Á≈£î\T
... ‘Ó\T>∑T dæ˙ düsê>±\T
kÕVæ≤‘·´l, uÛ≤s¡‘Y uÛ≤cÕuÛ÷Ñ wüDY

ì≥º\ >√bÕ\ø£èwüí (\ø£àå DπsK)
i
>±q`dü«s¡ e÷+‹Á≈£î\T ... ‘Ó\T>∑T dæ˙ düsê>±\T
uÛ≤s¡‘Y uÛ≤cÕuÛÑ÷wüDY ì≥º\ >√bÕ\ø£èwüí (\ø£åàDπsK)
ø±|”s¬ {’ Ÿ @ s¡#s· TT‘·
‘=*eTTÁ<äD : y˚T, 2015
yÓ\ : s¡÷. 150/`
|ü_¢wüsY‡:
M/s. Veesa Softpro & Mass Media Pvt. Ltd.
Flat No. 504, Sai Sri Residency,
Krishna Nagar Layout, Madhurawada,
VISAKHAPATNAM - 530 048.
Cell: 9701211611
s¡#·sTT‘·:
mHé. >√bÕ\ø£èwüí (\ø£åàDπsU)
202, •e kÕsTT dü<Hä ,é
lìyêdü|⁄ü s¡+, 3e M~Û, sêe÷+‘·|Pü sY,
ôV≤’ <äsêu≤<é ` 500 013.
bò˛Hé: 040`27037088, 9493053206
yÓTsTT˝Ÿ:ngknittala@yahoo.com
&ç.{Ï.|æ. &çCì’… +>¥:

$»j·T\øÏåà
9948963516
eTTÁ<äD:
ii
uÛ≤s¡rj·T dæìe÷ dü+^‘· |üÁj·÷D+˝À
‘Ó\T>∑T dü+^‘· ø£fi≤ø±s¡T\T
z+ø±s¡ Hê<ä+ qT+∫ dü+^‘·+ |ü⁄{Ï+º ~ ` uÛ≤cÕuÛ<Ò ë\T ˝Ò≈î£ +&Ü uÛ≤yêìï
n<äT“¤‘+· >± n+~+#˚ e÷s¡$Z T~.
dü+^‘·+ eTìwæ J$‘·+˝À n+‘·sê“¤>+∑ ` \j·Tã<äy∆ TÓ qÆ dü+^‘·+ n‘·ì
>∑T+&Ó #·|ü &ÉT.
eT÷´õø˘ áCŸ &çyH’Ó é ` eT÷´õø˘ áCŸ es¡˝Ÿ¶ ` eT÷´õø˘ áCŸ @ÁM~∏+>¥.
m+<äs√ eTVü‰qTuÛ≤e⁄\T n+<ä]ø° e+<äHê\T ` H˚qT mH√ï |ü⁄düøÔ ±\T
sêdæHê á |ü⁄düøÔ +£ Áyêj·T&ÜìøÏ dü÷Œ¤]ìÔ ∫Ãq Ä*+&çj÷· sπ &çj÷Ó $$<Ûä uÛ≤s¡‹øÏ
Hê ø£è‘·»„‘·\T ‘Ó*j·T#˚düT≈£î+≥THêïqT. qqTï |æ*∫ ‘Ó\T>∑T dæ˙ >±j·T≈£î\T,
>±j·T˙eTDT\ J$‘· dü+Á>∑V‰ü \qT bı+<äT|üs∫¡ , sêdæ ‘·j÷· s¡T#˚dæ qqTï Á|üC+… {Ÿ
#˚jT· eTHêïs¡T. 30 m|æk˛&é‡, ˇø=ÿø£ÿ{Ï ˇø£ >∑+≥ ì&ç$ Áb˛Á>±yéT‡qT ‘·j÷· s¡T
#˚jT· eTq&É+ »]–+~. <ë+‘√ H˚qT dü+‘√wü+>± Ä Áb˛Á>±yéT‡qT #˚dæ Ç#êÃqT.
$$<Ûä uÛ≤s¡‹ ÁXÀ‘·\qT+∫ eT+∫ s¬ kÕŒHé‡ e∫Ã+~. Ä Áb˛Á>±+ $»j·Te+‘·yTÓ +Æ ~.
‘·sê«‘· dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î*ï >∑T]+∫ ≈£L&Ü Áb˛Á>±yéT‡ Çe«+&ç yÓTT‘·+Ô 50
m|æk˛&é‡ #˚<ë›+ nHêïs¡T. n|ü⁄Œ&ÉT Hê≈£î ˇø£ Ä˝À#·q e∫Ã+~. Çe˙ï ø£*|æ ˇø£
|ü⁄düøÔ +£ >± y˚ùdÔ u≤>∑T+≥T+<äì á |ü⁄düøÔ +£ s¡÷bı+~+#·&ÜìøÏ düV‰ü j·T|ü&qç Á|ü#T· s¡D
ø£s\Ô¡ ≈£î, eTT+<äTe÷≥ sêdæq dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T e÷<Ûeä ô|~› düTsπ wt >±]ÿ, Á|üP|òt
dües¡D\T #˚dqæ d”ìj·TsY »s¡ï*dtº »j·Tdü÷s¡´>±]ÿ Hê <Ûqä ýê<ë\T.
` s¡#s· TT‘·
iii
eTT+<äTe÷≥
Äq+<ëìøÏ, e÷qdæø£ Á|üXÊ+‘·‘≈· î£ dü+^‘·yT˚ e÷s¡+Z . eTqTwüß´\˝À #Ó‘’ q· ´+
ø£*–+#˚~ ≈£L&Ü dü+^‘·yT˚ . eTqdüTqï eTìwæ ø√s¡T≈£îH˚~ dü|dÔü «ü sê\ dü+^‘·+.
dü]>∑eT\ dü«sê\ dü+^‘·+ ‘·eT ø¬ ØsY>± uÛ≤$+#˚ Ç+<äT˝Àì ø£fi≤ø±s¡T\+<äs≈¡ L£
Hê <Ûqä ýê<ë\T.
>ös¡e˙j·TT\T &Üˆˆ >√bÕ\ø£èwü>í ±s¡T #ê˝≤ eT+∫ e´øÏ.Ô eT+∫ <äsÙ¡ ≈£î&ÉT.
Äj·Tq≈£î u≤>± ù|s¡T dü+bÕ~+∫ ô|{Ïqº ∫Á‘·+ ª\ø£àå DπsKµ. ªdü«sêZìøÏ ì#ÓÃq\T,
uÛ˝Ñ øÒ ±|ü⁄s¡+µ >√bÕ\ ø£èwü>í ±] dæìe÷\øÏ Hê >∑Ts¡Te⁄ l ø¬ .$. eTVü≤<˚eHé >±s¡T
dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T. H˚qT Ä dæìe÷øÏ ªø° uÀsY¶ ù|j ¢ T· sYµ>± |üì#˚XÊqT. n|üŒ{ÏqT&ç
á s√E es¡≈î£ Äj·Tq˝À >∑s«¡ + ˝Ò<Tä . n<˚ kÕ<ÛTä dü«uÛ≤e+, n<˚ ∫s¡Tqe⁄«. Äj·Tq
j·÷uÛ’… eT+~ Á|üeTTK dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T, >±j·T˙ >±j·T≈£î\ >∑T]+∫ sêdæq yê´kÕ\
|ü⁄düøÔ +£ #·~yêqT. #ê˝≤ ÁX¯eTø√]Ã, ùdø£]+∫ MT ø√dü+ ˇø£ #·øÿ£ ì |ü⁄düøÔ ±ìï
s¡÷bı+~+#ês¡T.
Á|ü‘´˚ ø£+>± Ç+<äT˝Àì ªuÛ≤s¡rj·T dæìe÷ X¯‘· »j·T+‹ ` dü+^‘· Á|üj÷· D+µ
nH˚ yê´dü+ s¡#s· TT‘· >√bÕ\ø£èwüí >±] Á|ü‹uÛqÑ T #ê≥T#·Tqï~.
á |ü⁄düøÔ +£ n+<äs÷¡ ø=ì, #·~$ ‘·eT‘·eT ˝…Á’ ãØ\˝À ñ+#·Tø√ ‘·>~Z∑ .
Hê≈£î ‘Ó*dæq, Hê n_Ûe÷q <äsÙ¡ ≈£î\T m+‘√ eT+~ dü+^‘·E\„ >∑T]+∫ sêj·T&É+
Hê≈£î >∑s«¡ ø±s¡D+!!! Ç+ø± mH√ï Ç≥Te+{Ï eT+∫ |ü⁄düøÔ ±\T sêj·÷\˙, Äj·Tq
nqTuÛeÑ kÕsêìï uÛ≤$‘·sê\≈£î eT+∫ ∫Á‘ê\ s¡÷|ü+˝À, eT+∫ |ü⁄düøÔ ±\ s¡÷|ü+˝À
n+~+#ê\˙, n+<ä T ≈£ î Äj· T q≈£ î BsêÈ j · T Twü ß ¸, Á|ü X Ê+‹˙, ◊X¯ « sê´ìï
Á|ükÕ~+#ê\˙ uÛ>Ñ e∑ +‘·T&çì eTqkÕsê ÁbÕ]údTü HÔ êïqT.
e÷<Ûeä ô|~› düTsπ wt #·+Á<ä
dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&ÉT
iv
n_Ûq+<äq\T
{Ï.mdt. $qj·T>∑+
&Ó’¬sø£ºsY Ä|òt bò˛{ÀÁ>∑|ò”
#ÓHÓ’ï.
lj·TT‘·T\T \ø£àå DπsK >√bÕ\ø£èwüí >±s¡T Hê≈£î >∑Ts¡T‘·T\T´\T. H˚qT #ê˝≤

ø±\+ ø¬ yÓTsêyÓTHé |æ.m˝Ÿ. sêyéT e+{Ï Á|üeTTKT\ <ä>sZ∑ ,¡ $»j·÷ dü÷&º j ç ÷Ó ˝Àq÷
düV‰ü j·T≈£î&ç>± |üì#˚XÊqT. H˚qT dü«‘·+Á‘·+>± #˚jT· >∑\qT nqT≈£îqï ‘·sê«‘· l
>√bÕ\ø£èwüí >±]‘√ |ü]#·jT· + @s¡Œ&ç+~. yês¡T <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#˚ ‘Ó\T>∑T ∫Á‘·+
ªdü«sêZìøÏ ì#ÓÃq\Tµ ≈£î ‘·$Tfi¯ ìsêà‘· |ü+E ns¡TD≤#·\+.
H˚qT #ÛêHé‡ ø√dü+ ìsêà‘·\ q&ç–‘˚, <äsÙ¡ ≈£îì Çwüeº T˙, qqTï Äj·TqTï
ø£\eeTì dü\Vü‰ Ç#êÃs¡T. <ëì‘√ >√bÕ\ø£èwüí >±]ï #ÛêHé‡ n&ç–‘˚, H˚qT ø=‘·Ô
yê&çqH˚ dü+X¯sTT+#·ø£ ªdüπsµqHêïs¡T. Ä dæìe÷˝À yê] ¬>’&ÓHé‡ Hê¬ø+‘√ ñ
|üj÷Ó >∑|&ü +ç ~. ‘·sê«‘· Hê≈£î #ê˝≤ #ÛêHé‡ e#êÃsTT. ‘·$Tfi¯+˝À m.$.m+. e+{Ï
ô|<ä› u≤´qsY\˝À, ô|<ä› <äsÙ¡ ≈£î\‘√ 130 dæìe÷\≈£î dæìe÷{ÀÁ>±|òsü >Y ± |üì#˚XÊqT.
n+<äT˝À 38 dæìe÷\T •yêJ >∑DXÒ H¯ é >±]‘√ #˚jT· &É+, ø¬ yÓTsêyÓTHé>± Á|ü|+ü #·
<˚XÊ\˙ï ‹]– wüO{Ï+>¥‡ #˚jT· &É+ >√bÕ\ø£èwüí >±] #˚‹ #·\e>± uÛ≤$+#êqT. á
eT<Û´ä #ÓHï’Ó ˝À dæ˙ f…øï° wæjT· Hé‡ nk˛dæjT˚ wüHé Ä|òt kÂ‘Y Ç+&çj÷· MT{Ï+>¥˝À
ø£*XÊs¡T. yês¡T >±q`dü«s¡ e÷+Á‹≈£î\T Á>∑+<∏+ä sêdüTqÔ ï≥T¢ #ÓbÕŒs¡T. yê]øÏ Hê
ø£è‘·»‘„ ê |üPs¡«ø£ qeTkÕÿsê\T. n_Ûq+<äq\\T ‘Ó\T|ü⁄≈£î+≥THêïqT.
v
n_ÛeT‘·+
ªª>±q`dü«s¡ e÷+Á‹≈£î\Tµµ nH˚ |ü⁄düøÔ +£ MT eTT+<äT≈£î rdüT≈£îsêe&É+ ˇø£
kÕVü≤dü+. l mHé.>√bÕ\ø£èwüí >±s¡T (\ø£àå DπsK) dæìe÷ <äsÙ¡ ≈£î\T>± m+‘√ nqTuÛeÑ +
‘√ dæ˙ dü+^‘· ~>∑CZ ≤\qT á ‘·sêìøÏ |ü]#·jT· + #˚dæ eTq ‘Ó\T>∑T dæ˙ dü+^‘·
ÁbÕuÛyÑ êìï, e+<ä dü+e‘·‡sê\ dæ˙ #·]Á‘·˝À dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T, >±j·T≈£î\T`yê]
Á|ü‹uÛ≤ bÕ≥yê\T`dæ˙ dü+^‘· dü«s¡j í T· T>∑+, Hê{Ï`H˚{Ï >±j·T≈£î\, dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\
J$‘· $X‚cÕ\ düe÷Vü‰sêìï ≈£L]Ã eTqø£+~+#·&+É ˇø£ >=|üŒ j·T»„+. dæ˙ |ü]ÁX¯eT
ô|’ Äj·Tq≈£îqï ìã<ä‘∆ ≈· î£ á |ü⁄düøÔ +£ ˇø£ ‘êsêÿD+.
Ç≥Te+{Ï eTVü≤‘êÿs¡´+ e÷ dü+düú <ë«sê |ü⁄düÔø£ s¡÷|ü+˝À MT≈£î
düeT]Œ+#·Tø√e&É+, n+<äTHê e÷ ‘=*|ü⁄düøÔ +£ >± yÓ\Te&É&+É e÷ dü+düú düTø£è‘·+.
Ç+<äT˝Àì eTVü‰qTuÛ≤e⁄\T ˇø=ÿø£ÿ] >∑T]+∫ ˇø=ÿø£ÿ |ü⁄düøÔ +£ Áyêj·Te#·TÃ. n≥Te+{Ï
Á|üjT· ‘êï\T ≈£L&Ü »s¡>±\ì, yê{ÏøÏ e÷ dü+düú <ë«sê |ü⁄düøÔ £ Á|ü#T· s¡D\T »s¡>±\ì
Äø±+øÏdå ÷ü Ô ...
M˝…q’ +‘· ÁX¯<∆ä eVæ≤+∫ á |ü⁄düøÔ +£ ˝Àì $wüj÷· \qT s¡#s· TT‘· ùdø£]+#ês¡T.
@yÓH’ ê bıs¡bÕ≥T¢ <=]¢ ñ+fÒ düV≤ü è<äjT· ‘·‘√ eTìï+∫ ‘·–q e÷s¡TŒ\T dü÷∫+∫q#√
‘·sT¡ yê‹ eTTÁ<äD˝À dü]#˚døæ √>∑\eTì eTq$.
á Á|üj·T‘·ï+ n+<ä] ÄyÓ÷<ëìï bı+~, $»j·Te+‘·+ ne⁄‘·T+<äì
uÛ≤$dü÷.Ô .. bÕsƒ≈¡ î£ \ dü\Vü‰\T, dü÷#·q\T ø√s¡T‘·÷...
MT
C….ÄsY. n#·T´‘·qï
(düTsπ wt ≈£îe÷sY)
|ü_¢wüsY‡
vi
$wüjT· dü÷∫ø£
HÓ+. ù|s¡T ù|J HÓ+.
1. uÛ≤s¡rj·T dæìe÷ X¯‘»· j·T+‹ ` dü+^‘· Á|üj÷· D+ 1
>±j·T≈£î\T
2. sêe⁄ u≤\ düsd¡ «ü ‹ 5
3. $. Hê>∑jT· ´ 8
4. ø£Hêï+ã 12
5. uÛ≤qTeT‹ 14
6. m.|æ. ø√eT\ 17
7. |æ. ©\ 20
8. |òüT+≥kÕ\ 24
9. mdt. es¡\øÏàå 28
10. ø¬ ._.¬ø. yÓ÷Vü≤Hé sêE 30
11. õøÏÿ 33
12. e÷<Ûeä ô|~› dü‘´· + 36
13. |æsêƒ |ü⁄s¡+ Hêπ>X¯«s¡sêe⁄ 39
14. »eTTHê sêDÏ 42
15. dü«s¡í\‘· 45
16. |æ. düTo\ 47
17. m.m+. sêC≤ 50
18. |æ._. lìyêdt 54
19. mdt. C≤qøÏ 57
20. m˝Ÿ.ÄsY. áX¯«] 61
21. mdt.|æ. u≤\ düTÁãVü≤àD´+ 65
22. ø¬ .mdt. ∫Á‘· 69
23. u≤\ eTTs¡∞ø£èwüí 72
24. mdt.|æ. XË\’ » 74
25. $. sêeTø£èwüí <ëdt 76
26. yêD° »j·Tsê+ 79
27. eTH√ 82
28. ø¬ .C…. j˚TdüT<ëdt 85
29. Vü≤]Vü≤s¡Hé 88
30. kÕ<Ûqä düs+Z¡ 92
31. ñ~‘Y Hêsêj·TD s¡a≤ 95
vii
dü+^‘· <äs¡Ù≈£î\T
1. u≤˝≤+Á‘·|⁄ü s¡»˙ ø±+‘·sêe⁄ 98
2. |üÁ{≤j·Tì dü+^‘· sêe⁄ 101
3. _.mHé.ÄsY. 103
4. >±*ô|+#·\ qs¡d+æ Vü‰sêe⁄ 106
5. düTdüs¡¢ <äøÏåD≤eT÷]Ô 108
6. dæ.ÄsY. düTã“sêeTHé 111
7. nX¯«‘êúeT 114
8. ô|+&Ü´\ 116
9. kÕ\÷] sêCÒX«¯ s¡sêe⁄ 120
10. m+.mdt. $X¯«Hê<∏Hä é 124
11. {Ï. #·\|ü‹ sêe⁄ 128
12. {Ï.$. sêE 130
13. C….$. sê|òTü e⁄\T 134
14. Ä~ Hêsêj·TDsêe⁄ 138
15. e÷wüsº Y y˚DT 142
16. j·T+. |üPs¡#í +· Á<äsêe⁄ (#ê+<é) 146
17. ø¬ .$. eTVü≤<˚eHé 148
18. s¡yT˚ wt Hêj·TT&ÉT 151
19. _. X¯+ø£sY 153
20. dü‘·´+ 156
21. e÷<Ûeä ô|~› düTsπ wt #·+Á<ä 158
22. ø√<ä+&É bÕDÏ 160
23. Çfi¯jT· sêC≤ 163
24. sê»Hé ` Hêπ>+Á<ä 167
25. #·Áø£e]Ô 170
26. $<ë´kÕ>∑sY 173
27. j·T+.j·T+. ø°sy¡ êDÏ 175
28. sêCŸ`ø√{Ï 178
29. kÕ\÷] yêdü÷sêe⁄ 181
30. ÄsY.|æ. |ü{≤ïj·Tø˘ 183
31. e+<˚e÷‘·s+¡ lìyêdt 185
32. eTDÏX¯s¡à 187
33. m.ÄsY. s¬ Vü≤e÷Hé 189
34. m+.m+. l˝ÒK 193
35. <˚$l Á|ükÕ<é 194
36. #·ÁøÏ 198
viii
uÛ≤s¡rj·T dæìe÷ X¯‘»· j·T+‹ ` dü+^‘· |

Á j
ü ÷· D+
•X¯óπs«‹Ô |üX¯óπs«‹Ô
y˚‹>Ô ±q s¡d'ü |òDü Ï
dü+^‘êìøÏ |üse¡ •+|üì ÁbÕDÏ ñ+&É<Tä .
e÷qdæø£ Äy˚<qä qT, uÛÖ‹ø£yTÓ qÆ ÁX¯eTqT eT]|æ+∫ ÄVü‰<¢ +ä ø£*–+#·&+É
ø√düyT˚ @s¡Œ&çq ø£fi≤s¡÷|ü+ bÕ≥. bÕ≥\ e\¢ kÕe÷õø£ Á|üj÷Ó »Hê\T nH˚ø+£ .
ªª#·+<äe÷eT sêy˚ ` C≤_*¢ sêy˚µµ nH˚ bÕ≥ bÕ&ç‘,˚ @&ç#˚ |æ\\¢ T @&ÉT|ü⁄ e÷H˚dæ
Vü‰sTT>± Ä&ÉT≈£î+{≤s¡T. HêfÒù¢ d≥|ü&ÉT, ÁX¯eTJe⁄\sTTq ø±]àø£ ø£s¸¡ ≈î£ \T bÕ&ÉT≈£îH˚
bÕ≥\ e\¢ |üìy˚>+∑ ô|s¡>&∑ +É , düeTdü´\ n+<Ûøä ±s¡+˝À ø=≥Tº$T{≤º&TÉ ‘·Tqï »Hêìï
Á|ü>‹∑ |ü<+ä∏ ˝À q&ç|+æ #·&+É bÕ≥\ jÓTTø£ÿ Á|üj÷Ó »q+. >±qø£fi≈¯ î£ dü«s¡j í T· T>±ìï,
sê»jÓ÷>±ìï ø£*Œ+|ü #˚dqæ ~ ÄHê{Ï eTq yêπ>j Z T· ø±s¡T\ |ü⁄D´ $X‚wyü T˚ .
Hê≥ø£ s¡+>∑+ qT+&ç ñ<ä“$¤ +∫q ø£fi≤s¡÷|üyT˚ dæìe÷. ø£qTø£ dæìe÷˝Àq÷
>±qø£fi¯ $•wüº ÁbÕ<Ûëq´‘·qT dü+‘·]+#·T≈£î+~. ‘=*Hêfi¯˝¢ À dæìe÷˝À q{Ï+#ê\+fÒ
bÕ≥\T, |ü<ë´\T >=+‘Ó‹Ô bÕ&É>\∑ kÕeTs¡´ú + eTTKýÓTqÆ ns¡Ω‘>· ± >∑T]Ô+|üã&˚~.
n≥Te+{Ï Á|üC≤„ bÕ≥yê\T>∑\ yê]ì yÓ‹øÏ, ˇ|æŒ+∫, ‘·eT dæìe÷˝À¢ bÕÁ‘·\ì∫Ã
dæìe÷ q≥T\qT #˚ùdyês¡T ìsêà‘·\T.
dæìe÷ 1931˝À eT÷ø° <äX¯ qT+&ç {≤ø° <äX≈¯ î£ #˚sT¡ ≈£î+~. ÄHê{Ï qT+&ç
dæìe÷˝À¢ bÕ≥\T ÁbÕs¡+uÛeÑ Tj·÷´sTT. yÓTT<ä{Ï {≤ø° ∫Á‘·+ ªÄ\+ Äsêµ. Ä ∫Á‘·+˝À
ÄHê&˚ 10 bÕ≥\THêïj·T+fÒ, bÕ≥\≈£î dæìe÷˝À¢ m+‘· ÁbÕeTTK´‘· e⁄+<√
1
&Üˆˆ ì≥º\ >√bÕ\ø£èwüí
ns¡eú TÚ‘√+~. ‘Ó\T>∑T uÛøÑ Ô£ Á|üV‰ü <¢ ˝ä Àq÷ bÕ≥\THêïsTT. n+<äTøπ ÄHê&ÉT s¡+>∑d\úü +
MT<ä bÕ≥\T, |ü<ë´\T bÕ&˚ yêfi¯q¢ T dæìe÷ q≥T\T>± ny˚ |ü⁄sêD >±<∏\ä qT
dæìe÷\T>± wüO{Ï+>¥ #˚d,æ f…+{Ÿ ~ÛjT˚ ≥s¡˝¢ À ‘·sê«‘· ô|s¡àHÓ+{Ÿ ~ÛjT˚ ≥s¡˝¢ À
Á|ü<]ä Ù+#·&+É »]π>~.
y˚eT÷] >∑>j Z∑ T· ´, ã+<ë ø£qø£ *+π>X¯«s¡sêe⁄, dæ.j·Tdt.ÄsY. Ä+»H˚jT· T\T,
s¡|Tüò TsêeTj·T´, ø£Hêï+ã, düTs¡_Û ø£eT˝≤u≤sTT e+{Ï yês¡T ‘Ó\T>∑T dæìe÷ dü+^‘·
Á|ü|+ü #·+˝À ‘=*X¯ø+£ Ç\y˚\TŒ>± uÛ≤$+#ês¡T. ‘Ó\T>∑T dæìe÷ dü+^‘êìï eHÓï,
yêdæ ‘Ó∫Ãq Hê{Ï ‘=*‘·s+¡ yê]˝À Hê>∑jT· ´ Ä<äT´\T. ªkÂ‘Y Ç+&çj÷· ôd>’ ˝∑ Ÿµ
nì|æ+#·T≈£îHêïs¡T.
1938˝À >∑èVü≤\øÏàå kÕ+|òTæ ø£ ∫Á‘·+ <ë«sê Hê>∑jT· ´>±s¡T ‘Ó\T>∑T bÕ≥\T
$ì|æùdÔ Ä+Á<Ûsä êh+‘√ u≤≥T Ç‘·s¡ sêÁcÕº˝À¢ ≈£L&Ü $X‚wü Á|üC≤<äsD ¡ bı+~+~.
n|üŒ{Ï es¡≈î£ bÂsêDÏø±\‘√ |ü]$T‘·yTÓ qÆ dæìe÷ ªªø£\T¢ e÷q+&√jYT u≤ãT ø£fió¯ fl
‘Óse¡ +&√jYTµµ n+≥÷ e∫Ãq bÕ≥‘√ dü+<˚XÊ‘·àø£eT÷, Á|üuÀÛ <ë‘·àø£eTT, kÕe÷õø£
Á|üj÷Ó »qø±]>± |ü]D$T+∫+~.
dæìe÷ dü+^‘êìøÏ ªù|¢ u≤´ø˘ dædyºü Té µ nH˚ Á|üÁøÏjT· f…øïÏ ø£˝Ÿ n&Ü«Hé‡yÓT+{Ÿ
nì #ÓbÕŒ*. á |ü<‹∆ä sêe&É+ e\¢ dæìe÷ dü+^‘·+ m+‘√ eTT+<äT≈£î kÕ–+~.
q≥T\≈£ î ø±e\dæ q ~ dü T +<ä s ¡ s¡ ÷ |ü + , q≥Hê øöX¯ \ + ø±ã{Ï º <ëìì
ñ|üjÓ÷–+#·T≈£î+≥÷ eTH√»„+>± bÕ&É>∑\ >±j·T≈£î\qT ñ|üjÓ÷–+#·T≈£î+≥÷,
|üd&æ øç Ï |ü]eTfi≤ìï n~›q≥T¢ á Á|üÁøÏjT· 1937`38\˝À dæìe÷ |ü]ÁX¯eT ˇø£
es¡yTÓ +Æ ~. Ç<˚ dæìe÷≈£î ì»yÓTqÆ bÕ≥\ j·TT>∑yTÓ +Æ <äì #ÓbÕŒ*. Çø£ÿ&ç qT+#˚
dæìe÷ dü+^‘· Á|üj÷· D+ yÓTT<ä˝+’… ~. dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T #Óù|Œ rs¡TqT, >±j·T≈£î\T
ÁX¯<>∆ä ± ns¡+ú #˚dTü ≈£îì eT<ÛTä s¡+>±, eTH√Vü≤s¡+>± $$<Ûä yê<ë´\ düV≤ü ø±s¡+‘√
bÕ&É&+É e\¢ dæìe÷ dü+^‘·+, H˚|<ü ´ä∏ >±j·T≈£î\ ÁbÕ<Ûëq´‘· ô|]–+~.
sêjYT #·+<é uÀsê˝Ÿ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T. uÛ≤s¡rj·T dæìe÷ dü+^‘êìøÏ
Ä<äT´&ÉT. ªbòÕ<äsY Ä|òt Ç+&çjT· Hé dæìe÷ eT÷´õø˘µµ nH˚ yês¡T. Äj·Tq dü+^‘·
<äsÙ¡ ≈£î&ÉT |ü+ø£CŸ e÷*ø˘‘√ ø£*dæ q÷´ ~ÛjT˚ ≥sY‡ ÇHé#êÛ ]®>± |üì#˚XÊs¡T. 1935˝À
2
<Û÷ä |t #êy√Hé ∫Á‘·+˝À ù|¢ u≤´ø˘ |ü<‹∆ä ì ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. 1938˝À e∫Ãq dæìe÷
ªÅd{º” Ÿ dæ+>∑sµY . Ç<äs› T¡ $TÁ‘·T\T Åd{º” Ÿ dæ+>∑s‡Y >± ø£<ä∏ q&ÉTdüT+Ô ~.
1940 dü+e‘·‡s¡+˝À ªdü+‘Y C≤„HX˚ «¯ sYµ Væ≤+B, eTsêØƒ˝À¢ ì]à+#·ã&É¶ ∫Á‘·+.
øπ X¯yé uÛÀ˝Ò dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T. 1933˝À Á|üu≤Û ‘Y ø£+ô|˙˝À eT÷´õø˘ ø£+b˛»sY>±
e⁄Hêïs¡T. uÛ>Ñ e∑ BZ‘q· T eTsêØƒ˝ÀøÏ ‘·sT¡ e® ÷ #˚dqæ jÓ÷– C≤„HX˚ «¯ sY ø£<.ä∏ eT÷´õø£˝Ÿ
|òæ*+.
1943 dü+e‘·‡s¡+˝À ‘êHéùdHé ` nø£“sY sê»´+˝À ÄkÕúq $<ë«+düT&ç>±
e⁄qï ‘êHéùdHé ø£<.ä∏
1945 dü+e‘·‡s¡+˝À MTsê, nHéy÷Ó ˝Ÿ |òTü &ç, eTVü≤˝Ÿ, u…+>±© dü||Ôü ~ü ,
>∑+>± eTj·÷, ‘√Væ≤, |æj÷· Ø, #Û<· ë›uÀÛ (uÛÀCŸ|⁄ü ]) Væ≤+B ø±w”àsYøÏ ø£*, Væ≤+B
>¬ &’ ,é n_Ûe÷Hé nkÕ‡MT #Û$· T* y˚TyéTkÕuŸ, ‘Ó\T>∑T X¯+ø£sêuÛsÑ D¡ +, kÕ>∑s¡ dü+>∑eT+,
ñs¡÷› ñyéTsê y√ C≤Hé, ‘·$TfiŸ dæ+<ÛTä uÛs’… $¡ , ø£qï&É eT<Ûë« #ês¡´, eTfi¯j÷· fi¯+
düs+Z¡ , Væ≤+B düsê›Ø ;>∑yTé , ~˝Ÿùd, ‘·$TfiŸ ø£+&ÉTø=+&çjT· Hé ø£+<äTø=+&çjT· Hé, ø£_Û
n*«<ä Hê ø¬ Vü‰ï dü+Væ≤‘· yÓTT<ä˝q’… ∫Á‘ê\qT dü+^‘· ø£fi≤K+&Ü\T>± #Ó|ü ø√e#·TÃ.
dæìe÷ dü+^‘·+ áHê&ÉT »q Jeq+˝À ˇø£ uÛ≤>∑+. XÊÁd”j Ô T· , \*‘·
^‘ê\ ø£+fÒ kÕe÷q´»q+ Çwü|º &ü ~˚ dæìe÷ bÕ≥˝Ò. |ü\T $<Ûë\ Á|ü#ês¡ kÕ<ÛHä ê\T
düs«¡ Á‘· yê´|æ+#·&+É ‘√ dæìe÷ bÕ≥\T eTq #Ó$q ã&ÉT‘·THêïsTT. Äø±X¯ yêDÏ,
<ä÷s¡<äs¡ÙHé ø±s¡´Áø£eT Á|ükÕsê\‘√ dæìe÷ bÕ≥\T, qè‘ê´˝Ò Á|ü<∏äeT kÕúq+
dü+bÕ~+#·T≈£îHêïsTT. 1927 dü+e‘·‡s¡+˝À Äø±X¯yêDÏ eTq <˚X+¯ ˝À Á|üy•˚ +∫,
Ç|üŒ{Ï es¡≈L£ »Hêe[øÏ #˚dqæ ùde Á|üX+¯ dü˙j·TyÓT+Æ ~. nìï øπ +Á<ë\˝À »qs¡+»ì
‘·~‘·s¡ o]¸ø\£ ù|]≥ ÁXÀ‘·\T ø√]q dæìe÷ ^‘ê\T Á|ükÕs¡+ #˚dTü HÔ êïs¡T.
&Û©ç ˝¢ À 1959˝À <ä÷s¡<sä Ù¡ Hé ne‘·]+∫Hê ` ãT*¢‘sÓ ô¡ |’ dæìe÷ Á|ükÕsê\T
e÷Á‘·+ #ê˝≤ Ä\dü´+>± ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ HÆ êsTT. 1980 <äXÊã∆+ eT<Û´ä ø¬ ˝≤¢ ô|<ä› q>∑sê˝À¢
{°M ôd≥T¢ ne‘·]+∫ Á>±e÷\≈£î ≈£L&Ü $dü]Ô +#êsTT. |ò*æ + dü+^‘êìøÏ eT]+‘·
}|ü⁄ e∫Ã+~.
1990 <äXÊã∆+ Äs¡+uÛÑ+˝À ñ|üÁ>∑Vü≤+ <ë«sê {Ï.$. Á|ükÕsê\T
3
yÓTT<ä\j·÷´sTT. $.dæ.ÄsY., $.dæ.|æ., ôd˝Ÿb˛ò Hé‡, ]+>¥{ÀHé‡, Ç+≥¬sï{Ÿ Á|ükÕsê\T
sêe&É+‘√ b˛{° ô|]–+~. Áô|y’ {˚ Ÿ #Ûêq˝Ÿ‡ s√Eø=ø£{Ï |ü⁄≥Tºø=düTHÔ êïsTT.
|ü+&É>\∑ T, C≤rj·T |ü+&É>\∑ T, $yêVü‰~ y˚&TÉ ø£\T nìï+{≤ eT÷´õø£˝Ÿ
Áb˛Á>±yéT‡‘√ Á|ü‹<Û«ä ì+#·ì Á|ü<X˚ +¯ ˝Ò<Tä .
kÕ+dü ÿ è‹ø£ dü+dü\ú T ìs¡«Væ≤+#˚ b˛{≤ b˛{°\ <ë«sê dæ˙ ^‘ê\T n+‘·T˝Òì
Ä<äsD¡ bı+<äT‘·THêïsTT.
sê»ø°j·T bÕØº\T, mìïø£\ düeTj·T+˝À Á|ü#êsêìøÏ dæìe÷ ^‘ê˝Ò.
<˚yê\j·÷˝À¢ uÛÑøÏÔ ^‘ê\T, uÛÑ»q ù|s¡Tq dæìe÷ ^‘ê\T kÕe÷q´ Á|ü»˝À¢øÏ
yÓfi¯óÔHêïsTT.
∫Á‘· ìsêàD+˝À ≈£L&Ü Á|ü#ês¡+ ˇø£ uÛ≤>∑yT˚ . á Á|ü#ês¡+˝À ≈£L&Ü
dæìe÷ ^‘·yT˚ Á|üeTTK kÕúq+ eVæ≤+∫+~.
Á|üC≤ Vü≤è<äj÷· ˝À¢ ‘·s>¡ ì∑ Ä<äsê_Ûe÷HêìøÏ e÷s¡Tù|s¡T>± dæ˙ dü+^‘·+
Á|ü‘´˚ ø£ kÕúq+ dü+bÕ~+#·T≈£îqï<äì yπ̊s #Ó|Œü qø£ÿsπ <¢ Tä .
vvv
4
sêe⁄ u≤\ düsd
¡ «ü ‹
28 Ä>∑dTü º 1927 ‘˚Bq >∑T+≥÷s¡T õ˝≤¢ |ü⁄≥÷ºsT¡ ˝À »ìà+#ês¡T. <äsÙ¡ ≈£î\T

dæ. |ü⁄\¢jT· ´>±s¡T u≤\q≥T\‘√ ì]à+∫q dür nqdü÷j·T, uÛøÑ Ô£ <Ûèä e, u≤\jÓ÷–ì,
‹s¡T˙\ ø£+sƒs¡ Y (‘·$TfiŸ)˝À ÄyÓT q{Ï+#ês¡T. 1937˝À uÛøÑ Ô£ ‘·Tø±sê+ (‘·$TfiŸ),
uÛøÑ Ô£ ≈£î#˚\˝À q{Ï+#ês¡T.
1936˝À ‘·$Tfi¯Hê≥ düTÁ|üd<æ ∆ä >±j·T≈£î\T ‘ê´>∑sê» uÛ≤>∑e‘êsY‘√ ø£\dæ
bÕ&Üs¡T. u≤\ düsd¡ «ü ‹ >∑÷&Ée*¢ sêeTÁãVü≤à+ ì]à+∫q 1940˝À ªÇ˝≤¢\Tµ ∫Á‘·+˝À
dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T mdt. sêCÒX«¯ s¡sêe⁄ >±]‘√ ø£\dæ q{Ï+#ês¡T u≤\ düsd¡ «ü ‹.
q{Ï+#·&yÉ T˚ ø±<äT ` ªªdüTeTø√eT˝≤µµ bÕ≥ ≈£L&Ü bÕ&Üs¡T.
∫‘·÷sÔ T¡ $. Hê>∑jT· ´ >±] uÛ≤>∑´\øÏàå ˝À ø£eT˝≤ ø√{ÏïdtøÏ bÕ&Üs¡T. dü+^‘·
<äsÙ¡ ≈£‘«· + ;ÛeTes¡|⁄ü qs¡d+æ Vü‰sêe⁄.
dü<ë•e ÁãVü≤à+ >±s¡T <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+∫q ªsê~Ûøµ£ ∫Á‘·+˝À ø£<ë∏ HêsTTø£>±
q{Ï+#ês¡T. ‘·sê«‘· q{Ï+#·&+É ‘·–+Z #·T≈£îHêïs¡T. 1944˝À u≤\düsd¡ sü «¡ ‹ ø√\+ø£
(yÓ\eT) sêC≤ >±]ï $yêVü≤+ #˚dTü ≈£îHêïs¡T.
sê#·eTsê´<ä\T n&ÉTs¶ êe&É+#˚ ãj·T≥¬ø[¢ bÕ&É˝øÒ £ ÄyÓT ‘·q ø£fi≤ J$‘êìï
e<äT\T≈£îHêïs¡T. Ä sê#·]ø£ eTsê´<ä\T Ç+ø± bÕ{Ïd÷ü HÔ ˚ e⁄+{≤s¡T. n|üŒ{À¢ ø√\+ø£
u≤\ düsd¡ «ü ‹>± ù|s¡T f…{Æ ˝Ï Ÿ‡˝À y˚ùdyês¡T.
5
ªªÄ ‘√≥˝À ˇø£{Ï Äsê<ÛHä ê\j·TeTT ` Ä Ä\j·TeTT˝À qTqï n+<ä>±&Óesπ µµ
nH˚ Áô|y’ {˚ Ÿ ]ø±s¡Tq¶ T me«s¡÷ eTs¡∫b˛˝ÒsT¡ .
ªªq\¢ì yê&Ü ` >=\¢ |æ\¢ H√sTT ` yÓT\¢>± y˚DTeP<äy√sTT, Hê ñ\¢eTT
s¡+õ\¢>±µµ e+{Ï bÕ≥\T $ì n+<äs÷¡ X¯u≤Û wt nHêïs¡T.
ªªô|[¢ dü+<ä&µç µ ∫Á‘·+˝À ªsêy˚ Áù|eT\‘ê! ˙y˚ ø± ø£$‘·µ bÕ≥$+fÒ, sêe⁄
u≤\ düsd¡ «ü ‹ >∑fi+¯ ˝Àì ø£eTà‘·q+ eTq≈£î ‘Ó\TdüT+Ô ~. 1953 dü+e‘·‡s¡+ <˚e<ëdüT˝À
sêe⁄ u≤\düsd¡ «ü ‹ bÕ&çq øπ Áå ‘·jT· ´ |ü<+ä Væ≤{Ÿ nsTT+~.
ªªn~>∑~>√ >∑>q∑ d”eTµµ u≤\düsd¡ «ü ‹, õøÏÿ ø£\dæ bÕ&çq bÕ≥. ∫Á‘·+ ªHê
sTT\T¢µ. ªªÇ+‘ê ‘Ó*dæj·TT+&ç á >∑TDy˚T\sê ` eTTe«>√bÕ˝≤µµ düT•øÏå‘·yÓTÆq
u≤\düs¡dü«‹ >±Á‘· e÷<ÛäTsê´ìøÏ ñ<ëVü≤s¡D. sêe⁄ u≤\düs¡dü«‹ m≈£îÿe>±
õ. es¡\øÏàå øÏ bÕ&˚yês¡T.
qes¡dü uÛ≤yê\qT n\y√ø£>± |ü*øÏ+|üCj Ò T· >∑\ >±Á‘· X¯ó~∆, XÊÁd”j
Ô T· dü+^‘·
|ü]C≤„q+, dæ˙ >±j·T≈£î\≈£î nedüs+¡ . X¯è‹\j·T˝À¢ì kÕúsTTì, uÛ<Ò ë\qT >∑T]Ô+∫
yê{ÏøÏ uÛ+Ñ >∑+ ø£\>∑≈î£ +&Ü e⁄+&Ü\+fÒ XÊÁd”j Ô T· |ü]C≤„q+ nedüs+¡ . <ëìì ÄyÓT
dü«+‘·+ #˚dTü ≈£îHêïs¡T.
Ä s=E˝À¢ me] bÕ≥ yêfi¯ó¢ bÕ&ÉT≈£îH˚yês¡T. 1943˝À uÛ≤>∑´\øÏàå ∫Á‘·+˝À
ÄyÓT bÕ&çq bÕ≥ ù|¢ u≤´ø˘ dæd+ºü ˝Àì yÓTT<ä{Ï bÕ≥. ª‹HÓï MT<ä ∫H√ï&É eHÓïø±&Éµ.
cÕ|ü⁄ø±s¡T ∫Á‘·+˝À ª‘Ó\T|ü y˚\H˚ ∫\Tø±µ |òTü +≥kÕ\ >±] dü+^‘· dü«s¡
ø£\Œq˝À sêe⁄ u≤\düsd¡ «ü ‹ bÕ&Üs¡T.
ÄyÓT dü«s¡+ n‹eT<ÛäTs¡+ nì dü+^‘· <äs¡Ù≈£î\T dæ.ÄsY. düTã“sêeTHé
yÓT#·TÃ≈£îHêïs¡T.
ªª‘êH˚ e÷¬sHê, n+<ä+ #·÷&Éej·÷µµ nH˚ bÕ≥\T ª<˚e<ëdüTµ ∫Á‘·+ ø√dü+
bÕ&Üs¡T.
1955˝À {Ï.$.sêE dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +˝À ªeT~˝Àì eT<ÛTä s¡ uÛ≤e+µ nH˚
bÕ≥ »j·Tdæ+Vü≤˝À bÕ&˚ neø±XÊìï <äsÙ¡ ≈£î\T jÓ÷>±q+<é >±s¡T Ç#êÃs¡T.
ô|+&Ü´\ >±] dü+^‘·+ ªeT+∫eTqdüT≈£î eT+∫ s√E\Tµ˝À, ª<Ûsä D ¡ øÏ Ï –]
uÛ≤s¡e÷, –]øÏ ‘·sT¡ e⁄ uÛ≤s¡e÷! ‘·sT¡ e⁄≈£î ø±j·T uÛ≤s¡e÷, ø£ìô|+#˚ ‘·*ø¢ Ï |æ\¢
uÛ≤s¡e÷µ nH˚ bÕ≥ bÕ&ç+~ u≤\düsd¡ «ü ‹ >±πs. ô|+&Ü´\ >±s¡T ≈£L&Ü ÄyÓTqT
yÓT#·TÃ≈£îH˚yês¡T. neø±XÊ*#˚Ãyês¡T. n˝≤ ÄyÓT bÕ&çq bÕ≥\T 80, 90 e⁄+{≤sTT.
sê• ø±<äT yêdæ eTTK´+ nqTø√+&ç.
6
ª‘·\T|ü⁄ rj·TTq+‘·˝ÀH˚µ nH˚ bÕ≥ ≈£L&Ü sêCÒX«¯ s¡sêe⁄ >±]‘√ ø£*dæ
bÕ&çq<˚.
ª#·\>¢ ±* M∫+~ $qy˚ #Ó* |æ\T|ü⁄µ, ªVü‰j·TeTà Vü‰sTT ø√|üyT˚ \ sê<ëµ
ª‘·TyÓTà<ë ˇø£ÿkÕ]µ ` áyÓT bÕ&çq ^‘ê˝À¢ ø=ìï.
uÛ≤s¡rj·T dæìe÷ 100 dü+e‘·‡sê\T |üPs¡sÔ TTq á dü+<äs“¡ +¤ ˝À, dæìe÷˝À¢
bÕ≥\T ÁbÕs¡+uÛeÑ TsTTq s√E˝À¢ì >±j·T˙eTDT\qT ‘·\#·T≈£î+fÒ yê]˝À Á|ü<eä∏ T
kÕúq+˝À e⁄+{≤s¡T sêe⁄ u≤\düsd¡ «ü ‹. >∑‘+· ˝À kÕVæ≤‘·´ Á|ü<ëÛ qeTsTTq bÕ≥\T
ÁXÀ‘·\qT n\]+#˚$. n|üŒ{Ï bÕ≥\T Ç|ü⁄Œ&ÉT ø=+#Ó+ k˛¢>± nì|æ+∫Hê,
e÷<ÛTä sê´ìøÏ ‘·\e+#ê*.
ª‹s¡T˙\ ø£+<Ûsä µY ∫Á‘·+˝À m+.õ.ÄsY‘√ ø£*dæ q{Ï+#ês¡T. ªñs¡Hé ø£s√ƒ ˝≤µ
Væ≤+B ∫Á‘·+˝À ≈£L&Ü q{Ï+#ês¡T. Ä s√E˝À¢H˚ ‘Ó\T>∑T, Væ≤+B, ‘·$Tfi¯+˝À q{Ï+∫,
>±j·T≈£îsê*>± sêDÏ+∫q áyÓT áHê{ÏøÏ eTq eTT+<äT e⁄+&É&+É eTq n<äèwü+º .
Ç{°e\ Ä$&É d”«j·T dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +˝À ˇø£ Áô|y’ {˚ Ÿ Ä\“yéT #˚XÊs¡T.
nìï bÕ≥\÷ Ä$&˚ bÕ&Üs¡T. dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&ÉT e÷<Ûeä ô|~› düTsπ wt Ä¬sÿÁôdCº wÒ Hü é
#˚XÊs¡T.
Ç\T¢ (1940), 1943˝À uÛ≤>∑´\øÏåà, #Ó+#·T\øÏåà, 1948˝À _˝≤ΩHê,
düTes¡eí ÷\, 1949˝À ˝…˝’ ≤èTpï, sê~Ûø,£ 1950˝À |üse¡ ÷q+<äjT· ´ •wüß´\T,
cÕe⁄ø±s¡T, dü«|üï düT+<ä], 1951˝À e÷j·Tø±ÿ], 1952˝À ∫qï ø√&É\T, e÷qe‹,
Áù|eT, 1953˝À <˚e<ëdüT, Hê #Ó˝\¢… T, Hê Ç\T¢, |æ∫Ã |ü⁄\¢jT· ´, Ms¡ ø£+ø£D+,
|üs√|üø±s¡+, 1954˝À sêJ Hê ÁbÕD+, Ä+B ô|Á{≤ ôd\«+, sêE`ù|<ä, 1955˝À
◊kÕ nqï ns¡TD+ ‘·+u…,’ »j·Tdæ+Vü≤, |üdTü |ü⁄`≈£î+≈£îeT, q\¢ ø£\+, eT+>∑j÷· ´sY
‹\ø£+, e*¢jT· Hé ôd\«+, 1956˝À ‘ÓHê* sêeTø£èwü,í <ë+|ü‘´· +, eTs¡à Ms¡H,é
ø£ìïHé eTì>∑fiŸ, eqs¡‘ï· +, 1957˝À eTVü‰<˚$, ô|<ä]› ø±\T, sê» sê»Hé, uÛ≤>∑é‹,
uÛøÑ Ô£ e÷s¡ÿ+&˚jT· , 1958˝À eT+∫ eTqdüT\T, ‘êjYT |æs+¡ <ëfiŸ, ñ‘·eÔ T |ü⁄‹ÔsH¡ ,é
nqT“ m+π>, 1959˝À ‘êjÓTÆ b˛\ |æfi,¢’Ë j·÷sY|j ü T· Hé, ô|[¢ dü+<ä&,ç ô|Hé ≈£î\‹Hé
bıHé $\≈£îÿ, düôVA<ä], ‘ês¡H® ,é kı\T¢ ‘·+_ kı\T¢, e÷\ zs¡T eT+>∑fi¯ $\≈£îÿ
yÓTT<ä˝…’q$.
vvv
7
$. Hê>∑jT· ´
Hê>∑j·T´ 28 e÷]Ã 1904 dü+e‘·‡s¡+ >∑T+≥÷s¡T õ˝≤¢ πs|ü˝…¢˝À

»ìà+#ês¡T. ndü\T ù|s¡T ñ|üŒ\<ä&j ç T· + Hêπ>X¯«s¡ X¯sà¡ . ∫qï|üŒ{Ï qT+∫ n+<äs÷¡
Hê>∑jT· ´ nì |æ*#˚yês¡T. ‘·+Á&ç>±s¡T $.ÄsY. X¯sà¡ ˇø£ ô|<ä› Ä|òd” sü T¡ . n+‘˚ø±<äT
yê<ä´ø±s¡T&ÉT ≈£L&Ü. ‘·+Á&ç e\¢H˚ Hê>∑jT· ´>±]øÏ dü+^‘·+, \*‘· ø£fi\¯ ô|’ n_Ûe÷q+,
n_ÛsT¡ ∫ ø£*>±sTT. Ç+≥sY |üP]Ô #˚d,æ ∫‘·÷sÔ T¡ yÓ[¢ ø£\ø£sº Y Ä|òd” Tü ˝À düV‰ü j·T≈£îì>±
|üì#˚XÊs¡T. nø£ÿ&É _._. sêeTø£èwüí+sêE >±]‘√ ø£*dæ lsêeT$˝≤dü düuÛÑqT
HÓ\ø=˝≤Œs¡T. kÕs¡+>∑<säÛ ,¡ ãèVü≤qï\, kÕ$Á‹, sêeT<ëdüT, ∫Á‘ê+>∑<>ä ± q{Ï+∫
ã+>±s¡T |ü‘ø· ±ìï bı+<ës¡T. sêeT<ëdüT Hê≥ø£+˝À Hê>∑jT· ´ ø£;s¡T>± q{Ïùd,Ô
ãfi≤¢] sê|òüTe sêeT<ëdüT>± q{Ï+#˚ yês¡T. ª$XÊ«$TÁ‘·µ˝À Hê>∑j·T´ >±]∫Ãq
dü+^‘êìøÏ yÓT∫Ã, ø±oHê<ÛTä ì Hêπ>X¯«s¡sêe⁄ |ü+‘·T\T>±s¡T Ä+Á<Ûä |üÁ‹ø£ Ä|òd” Tü ˝À
ø£sk¡ ÕŒ+&Ó+{Ÿ ñ<√´>∑+ Ç#êÃs¡T. 1942˝À >∑T»sê‘Y˝Àì ø±+Á¬>dt düu˝ÑÛ À kÕ«‘·+Á‘·
düeTs¡j÷Ó <ÛTä ì ôVA<ë˝À bÕ˝§ZHêïs¡T. ‹]– edü÷Ô n\Vü‰u≤<é Äq+<é uÛeÑ Hé˝À
yÓ÷r˝≤˝Ÿ HÓÁVüA n‹~∏>± 10 s√E\T+&ç, ø£eT˝≤ HÓÁVüAì ø£\TdüTø√e&É+
»]–+~. Hê>∑jT· ´ >±] yÓTT<ä{Ï uÛ≤s¡´, Äj·Tq ø±˝ÒJ˝À #·<Tä e⁄≈£îH˚ s√E˝À¢H˚
eTs¡D+Ï #·&+É ‘√, >±j·Tì –]»qT s¬ +&Ée $yêVü≤+ #˚dTü ≈£îHêïs¡T. ÄyÓT dü+düÿè‘·
8
|ü+&ç‘·Tsê\T ø±e&É+ e\¢, ÄyÓT <ä>∑Zs¡ dü+^‘·+, kÕVæ≤‘·´+ H˚s¡TÃ≈£îHêïs¡T.
ø=+‘·ø±˝≤ìøÏ ÄyÓT ≈£L&Ü eTs¡D+Ï #·&+É ‘√ ìsêX¯≈î£ >∑T] nj·÷´s¡T. ‹s¡TeHêïeT˝…˝’ À
s¡eTD eTVü≤]¸ì ø£\TdüTø√e&É+‘√ ø=+‘· XÊ+‹ \_Û+∫+~. ‘·sê«‘· ôV≤#Y.m+.$.
Á>±yéTbò˛Hé ø£+ô|˙ |ü]#·jT· yÓTÆ u…+>∑Tfi¯Ss¡T #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. ªsêeT<ëdüTµ Hê≥ø£+˝À
ªlsêeT eT+Á‘ê\Tµ Áb˛Á>±+ Äj·Tq yÓTT<ä{Ï ]ø±]¶+>¥ »]–+~. nø£ÿ<ä n<˚|› *ü ¢
lìyêdüeT÷]Ô, õ.j·Tdt. u≤\düTÁãVü≤àD´+, m+.mdt. düTã“\øÏåà, ø£|æ\yêsTT
sêeTHê<Ûä XÊÁdæ,Ô bÕs¡T|ü*¢ düTu≤“sêe⁄, ø¬ ._. düT+<äsê+u≤fiŸ |ü]#·jT· eTj·÷´s¡T.
eTVü‰sê»|ü⁄s¡+ $X¯«Hê<Ûénj·T´sY Äj·Tq≈£î >∑Ts¡T‘·T\T´\j·÷´s¡T. dæìe÷˝À¢
q{Ï+#ê\H˚ düs<¡ ë‘√ eTÁ<ëdüT #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. ∫‘·÷sÔ T¡ eTTìkÕ«$T Hêj·TT&ÉT, eTÁ<ëdüT
sêh eTTKéT+Á‹>± qTqï Ä düeTj·T+˝À, Äj·Tq dæbÕò sY‡ y˚Ts¡≈î£ Hê>∑jT· ´ >±s¡T
kÂ‘Y Ç+&çj÷· |ò*æ + ø±s=ŒπswüHé ì]à+#˚ ªøödü\´µ ∫Á‘·+˝À q{Ï+#ê\ì, Væ≤+<ä÷
m&ç≥sY lìyêdtqT ø£\TdüT≈£îHêïs¡T.
n|üŒ{Ïøπ ‘êsê>∑D+ n+‘ê ìs¡j í T· + ø±e&É+‘√, dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· XÊK˝À
#˚sês¡T. ‘·sê«‘· yÓ÷ø£>å T∑ +&É+ $X‚«X¯«s¡jT· ´ >±] dæbÕò sY‡‘√ <ë<ë kÕôV≤uŸ bòÕ˝Òÿ
>±]ì ø£\e&ÜìøÏ |üPHê yÓfi≤¢sT¡ . Äj·Tq <ä>sZ∑ ¡ m&ç{+Ï >¥ XÊK˝À düV‰ü j·T≈£îì>±
|üì#˚XÊs¡T. m&ç{+Ï >¥˝À |ò\æ TàqT ø°H¢ é #˚jT· &É+ Çwü|º &ü øÉ £ q≥Tì>±, >±j·T≈£îì>±
dæìe÷˝À¢ |üì #Ój÷· ´\ì eTÁ<ëdüTø¬ [¢ C≤]®≥e⁄Hé˝Àì düsê›sY uÛeÑ Hé ôVA≥˝Ÿ˝À
ãdü#X˚ Ês¡T. nø£ÿ&É s¡+>∑kÕ«$T |æfi¢’Ë <ä>sZ∑ ¡ yÓ÷düb˛sTT ñqï kıeTTàqT b˛>=≥Tº≈î£ Hêïs¡T.
n|ü⁄Œ&ÉT eTÁ<ëdüT ô|H’ò é ÄsYº ‡ kıôd{’ ø° Ï m≈£îÿe>± yÓfiy¢‚ ês¡T. nø£ÿ&É _.j·THé. s¬ &ç¶
>±]‘√ |ü]#·jT· + @s¡Œ&ç+~. 1938˝À s¬ &ç¶ >±s¡T n|üŒ{À¢ ì]à+#˚ ª>∑èVü≤\øÏåàµ
∫Á‘·+˝À ø£Hêï+ã, ø±+#·qe÷\, sêe÷qTC≤#ê] eTTK´‘êsê>∑D+. ø£Hêï+ã
k˛<äsT¡ &ÉT >√|”Hê<∏é y˚w+ü Äj·TqøÏ#êÃs¡T. Ä y˚w+ü u≤>± #˚XÊs¡T Hê>∑jT· ´>±s¡T.
<ë+{À¢ düeTTÁ<ë\ >±s¡T sêdæq bÕ≥ ≈£L&Ü áj·Tq #˚‘· bÕ&ç+#ês¡T _.mHé. s¬ &ç¶
>±s¡T. ªª˝…+&ÉT uÛ≤s¡rj·TT˝≤sê ` ì<äTs¡ ˝Òe+&√jYT ` MTs¡T ì<äTs¡˝eÒ +&√jYTµµ.
‘·sê«‘· yêVæ≤˙ dü+düú HÓ\ø=˝≤Œs¡T _.mHé.s¬ &ç.¶ <ë+{À¢ Hê>∑jT· ´ >±]~
ˇø£ eTTK´ bÕÁ‘·, dü+^‘·+ ≈£Lsπ Ã neø±X¯+ \_Û+#êsTT. Hê>∑jT· ´ >±] ø±fÒJ˝ÀH˚
_.mHé.>±] yêVæ≤˙ ø£+ô|˙ e⁄+&˚~. n|ü&˚ ªªe+<˚e÷‘·s+¡ µµ dæìe÷ rXÊs¡T.
9
1939 dü+ˆˆ n+<äT˝À Äj·Tq bÕ&çq bÕ≥ ªªe÷‘ê ` uÛsÑ ‘¡ e· ÷‘ê ` uÛ÷Ñ e÷‘êµµ
e+<˚e÷‘·s+¡ ∫Á‘·+‘√ Hê>∑jT· ´ >±]øÏ kÕºsY ùd≥ º dt e∫Ã+~. ‘·sê«‘· 1940˝À
ªªdüTeT+>∑[µµ ∫Á‘·+˝À q{Ï+#·&É+, bÕ&É&É+, dü+^‘· <äs¡Ùø£‘·«+ nìï Hê>∑j·T´
>±]y˚. n+<äT˝À e÷\‹, Hê>∑jT· ´ q{Ï+#ês¡T.
ªª|üdTü |ü⁄ ≈£î+≈£îeT ˙≈£î u≤˝≤! ˙≈£î »qàVü≤≈£îÿ ø±<ëµµ, MπsX¯*+>∑+ >±]
ÄX¯j÷· \qT uÀ~Ûd÷ü Ô Hê>∑jT· ´#˚ bÕ&ç+∫q bÕ≥. ª<˚e‘·µ ∫Á‘·+˝À ªsêy˚ sêy˚
ã+>±s¡T bÕbÕµ Hê>∑jT· ´ >±s¡T bÕ&ç+<˚. 1942˝À ªuÛøÑ Ô£ b˛‘·qµ ` n+<äT˝À Hê>∑jT· ´
>±] bÕ≥ ªdüs«¡ eT+>∑fi¯ Hêe÷ d”‘êsêe÷µ. dü«s¡ø\£ Œq #˚d+æ ~ Hê>∑jT· ´ ` n+<äT˝ÀH˚
eTs√bÕ≥ ªªÁù|eTeTj·Ty˚T JeqeTT ` ‘ê´>∑eTj·Ty˚T á »>∑eTTµµ.
1945˝À ªdü«s¡Zd”eTµ ` n+<äT˝À Hê>∑jT· ´, »j·TeTà q{Ï+#ês¡T. bÕ≥
ª>∑èVü≤y˚T ø£<ë dü«s¡dZ e” Tµ. 1946˝À ª‘ê´>∑j·T´µ ` Hê>∑jT· ´ >±s¡T sπ DTø± |ò*æ +dt
u≤´qsY kÕú|+æ ∫ ‘ê´>∑jT· ´ ∫Á‘·+ ì]à+#ês¡T. <äsÙ¡ ø£‘«· + ≈£L&Ü Äj·TH˚ ` n+<äT˝À
bÕ≥ ªm+<äs√ eTVü‰qTuÛ≤e⁄\Tµ.
uÛ≤cÕuÛ<Ò +ä ˝Ò≈î£ +&Ü nìï sêÁcÕº˝À¢q÷ $&ÉT<ä\sTT+~. ª‘ê´>∑j·T´µ ∫Á‘·+
nH˚ø£ #√≥¢ X¯‘·~H√‘·‡yê\T, u…+>∑Tfi¯Ss¡T˝À s¡»‘√‘·‡e+ »s¡T|ü⁄≈£î+~. eTVü‰
|ü+&ç‘T· \T, $<ë«+düT\T Äj·Tq≈£î dü‘êÿsê\T #˚XÊs¡T. &ÉãT“≈£î ˝À≥T ˝Ò≈î£ +&Ü
#˚XÊs¡T. ª‘ê´>∑jT· ´µ˝À Hê>∑jT· ´>±] >±HêeTè‘êìøÏ |üse¡ •+∫ yÓTdÆ ÷ü s¡T eTVü‰sêC≤,
‹s¡Tyêq÷ÿsY eTVü‰sêE Hê>∑jT· ´>±]ï dü‘ÿ· ]+#ês¡T. ‹s¡TyêqTÿsY eTVü‰sê»sTT‘˚,
‘·q dæ+Vü‰düq+˝À qT+∫ ˝Ò∫ Hê>∑jT· ´>±]ï ≈£Ls√Ãu…{≤ºsT¡ . n+‘·{Ï >ös¡e+ me]øÏ
\_ÛdüTÔ+~?
‘·sê«‘· Hê>∑j·T´>±s¡T HêsTT\T¢, n<˚ ‘·$TfiŸ˝À ªmHé M&ÉTµ ∫Á‘ê\qT
ì]à+#ês¡T. 1953˝À Ä ∫Á‘êìøÏ Äj·TH˚ <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#ês¡T. n~ $»j·Te+‘·+
ø±e&É+‘√ ‘·$Tfi¯ ìsêà‘·\+<äs÷¡ Äj·Tq yÓ+≥|ü&Ü¶sT¡ . nXÀø˘ ≈£îe÷sY nH˚ ∫Á‘·+˝À
ø£Hêï+ã, ‘ê´>∑sê» uÛ≤>∑yê‘·sY q{Ï+#ês¡T. ‘·$Tfi¯ q≥T\‘√ dü]düe÷q+>±
dü+uÛ≤wüD\T ñ#·Ã]¤ +#·>\∑ q≥T&ÉT Hê>∑jT· ´>±s¡T.
ˇø£kÕ] ª\e≈£îX¯µ ∫Á‘·+˝À Hê>∑jT· ´ >±]øÏ |òTü +≥kÕ\ >±s¡T bÕ&Ée\dæ
e∫Ã+~. H˚H$˚ T{Ï? Hê>∑jT· ´>±]øÏ bÕ&É&yÉ T˚ $T{Ï? nì eDÏøbÏ ˛j·÷s¡T. n|ü⁄Œ&ÉT
10
Hê>∑jT· ´ >±s¡T |òTü +≥kÕ\ >±] <ä>sZ∑ ø¬¡ [¢ H˚qT bÕ&É˝ìÒ |ü]dæ‹ú ˝À ñHêïqT. qTe⁄«
Hê≈£î bÕ&ç‘˚ #ê˝≤ dü+‘√wækÕÔqT nHêïs¡T. Hê>∑jT· ´>±s¡T n+‘·{Ï dü+kÕÿ]. ‘ÓHê*
sêeTø£èwüí, |üP\s¡+>∑&TÉ ∫Á‘ê˝À¢ Ç<äs› ÷¡ ø£\dæ bÕ&˚sT¡ .
ñ|üŒ\T <ä&çj·T+ Hêπ>X¯«s¡ X¯s¡à ù|s¡T‘√H˚ Äj·Tq |ü<äàl _s¡T<äT
rdüT≈£îHêïs¡T.
Hê–¬s&ç¶ >±s¡T ì]à+∫q ª$&ÉT<ä˝µ’… m.$.j·T+ yê] sêeTT, ‘êjYT ñfi¯flyéT,
m<äTsY bÕsê<äT ∫Á‘ê˝À¢ •yêJ >∑DXÒ H¯ ‘é √ q{Ï+#ês¡T. C…$T˙ yê] #·Áø£<ëÛ ]˝À
>√sê≈£î+uÛ≤>± q{Ï+#ês¡T ` n<=ø£ dü÷|üsY Væ≤{Ÿ. ‘Ó\T>∑T ‘ês¡\T |ü⁄wüŒe*¢ dü÷s¡´Á|üu,ÑÛ
Hê>∑jT· ´ q{Ï+∫q ∫Á‘·+ ` sêeT<ëdüT ∫Á‘· ìsêàD+ |üP]Ô #˚jT· ˝Òø,£ ~>∑T\T‘√
30 &çôd+ãsY 1973˝À dü«s¡dZ Tü \Ô j·÷´s¡T.
Äj·Tq C≤„|øü ±s¡+ú ‘·$Tfi¯Hê&ÉT Á|üuTÑÛ ‘·«+, {Ï. q>∑s˝Y Àì bÕq>∑˝Ÿ bÕsYÿ˝À
Hê>∑jT· ´ >±] ø±+X¯´ $Á>∑V‰ü ìï Á|ü‹wæ+º ∫ Äj·Tq ãTTD+ rs¡TÃ≈£îHêïs¡T. n+‘·{Ï
>=|üŒ e´øÏÔ Hê>∑j·T´ >±s¡T. 1965˝À πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+ |ü<äàl _s¡T<äTì∫Ã
>ös¡$+#ês¡T. Äj·Tq ù|s¡Tq ˇø£ b˛dü˝º Ÿ kÕº+|t $&ÉT<ä\ #˚XÊs¡T.
ª>∑T&é msYÔµ nH˚ Ä+>∑¢ ∫Á‘·+˝À q{Ï+∫, ªªÄ+Á<Ûä bÕ˝ŸeTTìµµ>± ù|s¡T
bı+<ës¡T.
vvv
11
ø£Hêï+ã
|üdTü |ü⁄˝Ò{Ï ø£Hêï+ã |ü•ÃeT >√<ëe] õ˝≤¢ @\÷s¡T˝À »ìà+#ês¡T. |ü⁄{Ïqº

‘˚B nø√ºãsY 5, 1911. ‘·q 13e @≥H˚ Hê≥ø±\T y˚jT· &É+ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T.
dürnqdü÷j·T, dürkÕ$Á‘· e+{Ï y˚cÕ\T y˚XÊs¡T. 1935˝À Vü≤]X¯Ã+Á<ä˝À
#·+Á<äeT‹>± q≥q ÁbÕs¡+_Û+∫ 150 ∫Á‘ê˝À¢ q{Ï+#ês¡T. Á<Í|üB eÁkÕÔ|Vü ≤ü s¡D,
ø£qø£<ëÛ s¡, kÕs¡+>∑<säÛ ,¡ #·+Á~ø£, >∑èVü≤\øÏàå , ‘·$Tfi¯+˝À ø£qï–, |ü˝≤ï{Ï j·TT<ä+∆ ˝À
Hêj·T≈£îsê\T Hê>∑eTà>± >√$+<äsêE düTu≤“sêe⁄ >±]‘√ q{Ï+#·&É+ >=|üŒ
neø±X¯+. ÄyÓT q≥q≈£î B≥T>± Ç+‘·es¡≈L£ me«s¡÷ ˝ÒsH¡ ˚ #ÓbÕŒ*. ÄyÓT
>=+‘·T ø£+#·Tø£+sƒ+¡ . &Ó˝’ ≤>¥‡ #Ó|Œæ Hê, |ü<ë´\T bÕ&çHê, bÕ≥\T bÕ&çHê n<äT“¤‘+· >±
Áù|ø£≈å î£ \qT Äø£≥Tº≈î£ H˚yês¡T. 1941˝À ªnXÀø˘ ≈£îe÷sYµ˝À eTVü‰sêDÏ>± ∫‘·÷sÔ T¡
$. Hê>∑jT· ´ düsd¡ qü q{Ï+#ês¡T. |æ.$. ∫qï|üŒ<˚es¡‘√ ªø£qï–µ ∫Á‘·+˝À q{Ï+#ês¡T.
Vü≤]X¯Ã+Á<ä, ‘·T\d” »\+<Ûsä Y ∫Á‘ê˝À¢ ÄyÓT q≥q eTs¡T|ü⁄sêì~.
1941˝ÀH˚ ÄyÓT ø£&Üs¡T Hê>∑u÷ÑÛ wüD+ >±]ì $yêVü≤+ #˚dTü ≈£îHêïs¡T.
sê» sêCÒX«¯ ] |ò*æ +dt u≤´qsYqT kÕú|+æ ∫ 30 dæìe÷\qT ì]à+#ês¡T. düTeT‹,
bÕ<äTø± |ü{≤º_ùÛ wø£+, kÂ<ë$Tì, \øÏàå , ù|<ä s¬ ‘’ T· , lø£èwüí ‘·T˝≤uÛ≤s¡+, dür dü≈î£ ÿu≤jYT
e+{Ï mH√ï ∫Á‘ê\T ì]à+#ês¡T. ‘·q dü«+‘· u≤´qsY˝Àq÷, Ç‘·s¡ ∫Á‘ê˝À¢q÷
≈£L&Ü q{Ï+#˚yês¡T. ø£&Üs¡T Hê>∑u÷ÑÛ wüD+ Ä ∫Á‘ê\≈£î <äsÙ¡ ≈£î\T. ∫qï q{°q≥T\qT
Ä<äT≈£îì, y˚cÕ*∫Ã ‘·–q bÕ]‘√wæø±\‘√ Äq+~+|ü#ù˚ dyês¡T.
12
‘Ó\T>∑T q{Ï>± me«s¡÷ uÛ≤$+#˚yês¡T ø±<äT. ‘·$Tfi¯+ n+‘· u≤>± H˚sT¡ Ãø=ì
uÛ≤wü ñ#êÃ¤sD ¡ ˝À ‘·$Tfi¯ó\‘√ b˛{°|&ü ç q{Ï+#˚yês¡T. n˝≤+{Ï bÕÁ‘·\≈£î ÄyÓTqT
m+#·T≈£îì ‘·$Tfi¯+˝À ãTø˘ #˚dTü ≈£îH˚yês¡T. ªeTH√Vü≤s¡µ˝À ÄyÓT bÕÁ‘· eT¬se«s¡T
#˚jT· ˝Òì~. Væ≤+B, ‘Ó\T>∑T, ‘·$Tfi¯ uÛ≤wü˝À¢ ì]à+∫q ∫Á‘·+. n˝≤π> nHês¡ÿ*
‘Ó\T>∑T, ‘·$Tfi¯+˝À q{Ï+#ês¡T. Ç˝≤ @ uÛ≤wü˝ÀHÓH’ ê n‹ düT\Te⁄>± q{Ï+#˚yês¡T.
‘·$Tfi¯, ‘Ó\T>∑T uÛ≤wü˝À¢ ∫Á‘ê\qT ì]à+#˚yês¡T. eTÁ<ëdüT {°`q>∑s˝Y À
ô|<ä› Ä|òd” Tü . ÄyÓTqT ø£\TdüTø√yê\+fÒ #ê˝≤ ø£w+ºü >± e⁄+&˚~. Ádæÿ|tº &çbÕsYyº TÓ +{Ÿ,
ø±dü÷´º yéT &çbÕsYyº TÓ +{Ÿ, yÓTdt, ø±s¡T,¢ e#˚Ã yêfi¯ó,¢ yÓfi¢‚ yêfi¯ó¢ #ê˝≤ _J>± e⁄+&˚~.
Hê≥ø±\ ø±\+ qT+&ç bÕ≥\T bÕ&É&+É e\¢ dæìe÷˝À¢ ≈£L&Ü ÄyÓT bÕ&ÉT‘·÷
e⁄+&˚~.
q{Ï>±, ìsêà‘·>±, >±j·Tì>± ÄyÓT ù|s¡T á Hê{Ïø° ‘Ó\T>∑T, ‘·$Tfi¯
|ü]ÁX¯eT\T eTs¡∫b˛˝Ò<Tä . ÄyÓT ì]à+∫q ∫Á‘ê\T bÂsêDÏø±\T, C≤q|ü<ë\T m≈£îÿe
ø±e&É+‘√ m+<ä]ø√ pìj·TsY Ä]ºdüTº\≈£î Ä<äs¡D \_Û+∫+~. V”≤s√sTTHé>±,
ø±´¬sø£sº Y j·÷ø£sº >Y ± mH√ï ∫Á‘ê˝À¢ ÁbÕeTTKéTT >∑\ bÕÁ‘·\qT <Û]ä +∫ Áù|ø£≈å î£ \
yÓT|ü⁄Œ bı+<ës¡T.
ÄyÓT bÕ&˚ bÕ≥\≈£î ≥÷´Hé #˚jT· &ÉyT˚ ø£w+ºü >± ñ+&˚~. ôV≤’ |æ#.Y
ÄyÓT 1964 y˚T 7q eTÁ<ëdüT˝À eTs¡D+Ï #ês¡T. ÄyÓT eTs¡D+‘√ ø£&Üs¡T
Hê>∑u÷ÑÛ wüD+>±s¡T e+≥]>±, ô|<ä› ej·TdüT‡˝À #ê˝≤ nedü\ú T |ü&eÉ \dæ e∫Ã+~.
|ü\ø£]+#˚ yês¡T ˝Òs¡T. nìï dæìe÷\T, ÄdæÔ @yÓTÆ+<√. Äj·Tq #êe⁄ #ê˝≤
<äTs¡“s¤ y¡ TÓ +Æ ~. dæìe÷ n+‘˚Hê! |ü]ÁX¯eT˝À e⁄qï+‘·ø±\+ n+<äs÷¡ #˚s‘¡ ês¡T.
‘·sê«‘· ø£è‘·»‘„ · #·÷|üsT¡ . me] <ë] yê]<˚ nqï≥T¢+{≤s¡T. yê] J$‘·+ ˇø£
ì<äsÙ¡ q+. n+<ä]ø° ø£qT$|ü⁄Œ ø£*–düT+Ô ~. @~ @eTsTTHê yês¡T <Ûqä ´ Je⁄˝Ò...
»qqeTT <Ûqä ´‘· >±<ë ø£sT¡ D≤ø£sê, Á•‘·»q ã+<Û÷ä (Vü≤]X¯Ã+Á<ä`1935)—
á edü+‘· XÀuÛÑ (ø£qø£‘ês¡`1937)— u≤<Ûä düV≤ü qy˚T, Hê Áù|eTsT÷, dü>e∑ TT sêÁ‹
njÓT´H˚, j·TXÀ<ëq+<äHê (>∑èVü≤\øÏàå `1938)— Äq+<ä e÷j·TqôVA, @y˚T z
ø√sTT˝≤, H˚H˚ sêDÏHÓ’‘˚ (#Û·+&çø£`1940)— CÀCÀ q+<äu≤\, Áù|eT ì<ÛëqeTT
(‘·*Á¢ ù|eT`1941)— »j·TùV≤ Á‹X¯S\<Ûë] (dür düTeT‹`1942)— <Ûqä ´+ãjÓT´qT
»qàeTT, Vü‰sTT>± bÕ&Ó<qä T, y˚T\Tø√ (e÷j·÷eToÃ¤+Á<ä ` 1945)— Ád”Ô uÛ≤>∑ý˚T
uÛ≤>∑éTT, rs¡T>∑<ë ÄX¯ H˚&TÉ (eTT>∑TsZ T¡ eTsêØƒ\T`1946)— me] ej·÷ <˚yê,
‘·q |ü+‘·eTT Hê‘√Hê, ‘Ós¡rj·T>∑sê<ë (|ü˝≤ï{Ï j·TT<ä∆+`1947)— Á<Í|ü~
eÁkÕÔ|Vü ≤ü s¡D+ (dür düTeT‹`1940) yÓTT<ä˝q’… $ ø£Hêï+ã >±s¡T bÕ&çq bÕ≥\T.
vvv
13
uÛ≤qTeT‹
1925 ôdô|+º ãsY 7e ‘êØ≈£îq u§eTàsêE yÓ+ø£≥düTã“j·T´ ` düsd¡ «ü ‘·eTà

<ä+|ü‘T· \≈£î »ìà+#ês¡T. »ìà+∫q ˇø£ _&É,¶ uÛ$Ñ wü´‘Y˝À ˇø£ >=|üŒ q{Ï, >±j·Tì
ne⁄‘·T+<äì mes¡÷Væ≤+#ês¡T? uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ >∑]«+#· ‘·>Z∑ ˇø£ eTVæ≤fi¯ ne⁄‘·T+<äì
mes¡T C≤‘·ø+£ sêkÕs¡T? }Vü≤\≈£î nr‘·+>± uÛ≤qTeT‹ ˇø£ q{Ï>±, s¡#s· TTÁ‹>±,
dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îsê*>±, >±j·Tì>±, ìsêà‘·>±, <äsÙ¡ ≈£îsê*>± ãVüQeTTK Á|üC≤„XÊ*
nsTT+~. ÄyÓT ù|s¡T #Ó|Œü >±H˚ ªXËu≤Û wtµ n+{≤s¡T.
Á|üeTTK <äsÙ¡ ≈£î\T dæ. |ü⁄\¢jT· ´>±s¡T ÄyÓTqT q{Ï>± >∑T]Ô+∫ ªes¡ $Áø£jT· +µ
dæìe÷˝À ø±[+~ bÕÁ‘·ì∫Ã. yÓ+&ç‘sÓ ≈¡ î£ |ü]#·jT· + #˚XÊs¡T. 1941˝À uÛøÑ eÔÏ ÷\,
e÷\r e÷<Ûeä + ∫Á‘ê\T ÄyÓT q≥J$‘êìøÏ |ü⁄Hê<äT\j·÷´sTT. Ä ∫Á‘ê\ ø√dü+
<äsÙ¡ ≈£îì dü÷#·q\ y˚Ts¡≈î£ ÄyÓT >∑TÁs¡|⁄ü kÕ«Ø, ø£‹kÔ ÕeTT H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. ‘·sê«‘·
ôV≤#Y.$. u≤ãT <äsÙ¡ ø£‘«· +˝À 1943˝À ªø£èwüíÁù|eTµ˝À q{Ï+#ês¡T. Ä ∫Á‘êìøÏ
düV‰ü j·T <äsÙ¡ ≈£îì>± |üì#˚ùd bÕ\TyêsTT sêeTø£èwüqí T Áù|$T+∫ ô|[¢ #˚dTü ≈£îHêïs¡T.
_.mHé. s¬ &ç>¶ ±s¡T 1946˝À ªdü«s¡Zd”eTµ ∫Á‘·+˝À ÄyÓT≈£î ˇø£ >=|üŒ bÕÁ‘·ì#êÃs¡T.
ªzôVAôVA bÕe⁄s¡e÷µ ` ÄyÓT bÕ≥ Ä ∫Á‘·+˝À >±j·Tì>± ÄyÓTø=ø£ >∑T]Ô+|ü⁄
‘Ó∫Ã+~.
uÛ≤qTeT‹ 1946˝À ªs¡‘ï· ≈£îe÷sYµ nH˚ ‘·$Tfi¯ ∫Á‘·+˝À yÓTT<ä{kÏ Õ]>±
q{Ï+#·&+É , Ä bÕ]‘√wæø+£ ‘√H˚ uÛsÑ D ¡ Ï |æøÃ£ sY‡qT 1947˝À kÕú|+æ #ês¡T. sêeTø£èwüí
>±s¡T yÓTT<ä{kÏ Õ]>± <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+∫q ∫Á‘·+ ªs¡‘ï· e÷\µ˝À ÄyÓT V”≤s√sTTHé.
14
V”≤s√sTTHé eTTK´bÕÁ‘· >∑\ dæìe÷ X¯‘~· H√‘·‡e+ »s¡T|ü⁄≈£î+<ä+fÒ, ÄyÓT Á|ü‹uÛqÑ T
y˚H√fi¯¢ bı>∑&Ü* nHêïs¡T Áù|ø£≈å î£ \T. ÄyÓT ìsêà‘·>± nøÏÿH˚ì V”≤s√>±, sêeTø£èwü>í ±]
<äsÙ¡ ø£‘«· +˝À ªÁù|eTµ, ‘·$TfiŸ˝À ªø±<äfiŸµ 1952˝À $&ÉT<ä\sTT $»j·Te+‘·eTj·÷´sTT.
eTVæ≤fi≤ <äs¡Ù≈£îsê*>± ÄyÓT yÓTT<ä{Ï ∫Á‘·+ ª#·+&ûsêDÏµ. n<=ø£ dü+#·\q+
düèwæº+∫+~.
uÛÑs¡DÏ u≤´qsY sêeTø£èwüí >±] <äs¡Ùø£‘·«+˝À #·Áø£bÕDÏ, 1954˝À
$Á|üHêsêj·TD, 1956˝À ∫+‘êeTDÏ, 1957˝À es¡T&ÉT ø±yê*, 1961˝À u≤≥kÕ],
1964˝À $yêVü≤ ã+<Û+ä , 1967˝À >∑èVü≤\øÏàå n˙ï n<äT“¤‘y· TÓ qÆ dæìe÷˝Ò.
q{Ï>±, <äsÙ¡ ≈£îsê*>± 16 ∫Á‘ê\T, ìsêà‘·>± 40 ∫Á‘ê\T ì]à+#ês¡T.
ÄyÓT >=|üŒ qfÒ ø±<äT. >=|üŒ >±j·Tì. eT©¢X«¯ ]˝À ª|æ\∫q _>∑Te≥sêµ u≤≥kÕ]˝À
ªz u≤≥kÕ] qqT eTs¡Teø√sTTµ, u§_“*j·TT<ä+∆ ˝À ªlø£s¡ ø£sT¡ D≤\yê\ y˚DT>√bÕ˝≤µ
e+{Ï mH√ï bÕ≥\T Væ≤{Ÿ‡.
$»j·÷e+{Ï >=|üŒ u≤´qsY\˝À ª$Tdü‡eTàµ˝À y˚T] bÕÁ‘· ø√dü+ ãTø˘
#˚XÊs¡T. ø±˙ ø=ìï uÒ<ëÛ _ÛÁbÕj·÷\ e\¢ Ä ∫Á‘·+˝À q{Ï+#·˝<Ò Tä . ‘ÓHê* sêeTø£èwü,í
|ü˝≤ï{Ï j·TT<ä+∆ ∫Á‘ê˝À¢ HÓ–{Ïyé s√\T‡qT b˛wæ+∫ X¯u≤Û wt nì|æ+#·T≈£îHêïs¡T.
kÕ+Á|ü<ëj·T ø°sqÔ¡ \T bÕ&É&+É ˝À ÄyÓT≈£î Äy˚TkÕ{Ï. nqïeTj·T´ ø°sqÔ¡ . ª$qïbÕ\T
$qe˝…µ mH√ï ø£#Ø˚ \˝À bÕ&ç m+.mdt. düTã“\øÏàå øÏ B≥T>± bÕ&É>\∑ >±j·Tì>±
eTqïq\T bı+<ës¡T. 1986˝À ‘·$Tfi¯Hê&ÉT ‹s¡Tej·T÷´sY dü+^‘√‘·‡yê\˝À ªm+<äs√
eTVü ‰ qT uÛ ≤ e⁄\Tµ nH˚ ø° s ¡ Ô q m+.mdt . dü T ã“\øÏ å à ‘√ ø£ \ dæ b Õ&ç ªzVü ≤ Àµ
‘Ó\T>∑T˝ÀH˚ ø±<äT - ‘·$Tfi¯+˝À ≈£L&Ü n<˚ kÕúsTT˝À ù|s¡Tbı+<ës¡T.
1956˝À nHÓï’ , eT˝…ø’ q£ ïHé, eTø£ÿfiËô’ |Á<ä eT>∑sê•, eT<ÛTä s¬ M’ s¡Hé e+{Ï nH˚ø£ ∫Á‘ê\˝À
m+.õ.ÄsY., s¡+»Hé, •yêJ >∑DÒX¯Hé e+{Ï >=|üŒ V”≤s√\‘√ q{Ï+∫ Áù|ø£å≈£î\
eTqïq\T bı+<ës¡T.
‘Ó\T>∑T˝À kÕs¡+>∑<säÛ ,¡ nqTsê>∑+, |ü⁄Dé‹, n+‘·dTü \Ô T, u§_“* j·TT<ä+∆
e+{Ï >=|üŒ ∫Á‘ê˝À¢ q{Ï+#·&+É ˇø£ÿ uÛ≤qTeT‹πø ‘·>T∑ H˚y÷Ó . eTs=ø£s¬ ‘’ ˚ Ä bÕÁ‘·\qT
b˛wæ+#·>\∑ sê nqT≈£îH˚yês¡T.
1986˝À sêeTø£èwüí>±s¡T eTs¡DÏ+#·&É+‘√ ÄyÓT ø=+‘· ìs¡T‘ê‡Vü≤|ü&ç
q≥q≈£î <ä÷s¡yTÓ ‘Æ ,˚ ø=+<ä] <äsÙ¡ ≈£î\ Áb˛<ä“\+‘√ eT{Ï˝º À e÷DÏø´£ +, u≤eTàe÷≥
ã+>±s¡Tu≤≥, n‘·>Ô ±s¡÷ kÕ«>∑‘+· e+{Ï ∫Á‘ê˝À¢ ø±´s¡øsº£ Y j·÷ø£sº >Y ± q{Ï+#ês¡T.
nM Væ≤{Ÿ ø±e&É+ n+<äØï ÄX¯Ãs¡´|üs#¡ êsTT. Ä >=|üŒ q{ÏøÏ @ bÕÁ‘Ó‘’ ˚ @$T{Ï?
düTHêj·÷dü+>± m+‘·{Ï øÏw¢ ºü bÕÁ‘·˝H’… ê b˛wæ+#·>\∑ kÕeTs¡´ú + ÄyÓT~. n_ÛkÕ]ø£,
15
ô|<ä›]ø±\T, #êeT+‹, nkÕ<ÛäT´sê\T e+{Ï ∫Á‘ê\T ÄyÓT q≥q≈£î ^≥Tsêfi¯ó¢.
n˝≤π> ÄyÓT >±j·Tì>± ˇø£ Á|ü‘´˚ ø£‘q· T ì\T|ü⁄≈£îHêïs¡T. ª‘√&ÉT - ˙&Éµ ˝À ÄyÓT
bÕ≥$+fÒ MTπø ‘Ó\TdüT+Ô ~ ÄyÓT Á|ü‹uÛ.Ñ ø£sêí≥ø£ dü+^‘·yT˚ ø±<äT, ÄyÓT~ yÓÁdüHº é
eT÷´õø˘˝À ≈£L&Ü n+<Óyd˚ qæ #ÓjT˚ ´.
s¡#s· TT‘·>± ÄyÓT #˚dqæ ø£èwæøÏ \j·THé‡ ø£u¢ Ÿ yês¡T ÄyÓT≈£î ªãVüQø£<\ä∏
BÛeT‹ uÛ≤qTeT‹µ nH˚ _s¡T<äTì#êÃs¡T. ÄyÓT sêdæq ªn‘·>Ô ±] ø£<\ä∏ µ dü+|ü⁄{ÏøÏ
Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ Á|üuTÑÛ ‘·«+ kÕVæ≤‘·´ nø±&ÉMT nyês¡T,¶ 1966˝À øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘·«+ |ü<àä l
nyêsY,¶ Ç∫Ã >ös¡$+#êsTT. 1956˝À ªnHÓï’ µ dæìe÷øÏ 1966˝À |ü{≤ï{Ï j·TT<ä+∆ ,
n+‘·dTü \Ô T ∫Á‘ê\≈£î C≤rj·T nyês¡T\¶ T \_Û+#êsTT. 1975˝À Ä+Á<Ûë j·T÷ìe]‡{°,
1984˝À l yÓ+ø£fXÒ «¯ sê j·T÷ìe]‡{° >ös¡e &Üø£sπº ≥¢‘√ düHêàì+#êsTT. 1985
‘·$Tfi¯Hê&ÉT Á|üuÛÑT‘·«+ eT÷´õø˘ ø±˝ÒJ Á|æì‡bÕ˝Ÿ>± ìj·T$T+∫+~. 1985˝À
Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ Á|üuTÑÛ ‘·«+ ªs¡|Tüò T|ü‹ yÓ+ø£jT· ´µ nyês¡Tq¶ T Ç#êÃs¡T. 2001˝À øπ +Á<ä
Á|üuTÑÛ ‘·«+ |ü<àä uÛ÷Ñ wüDY nyês¡Tq¶ T, mHé.{Ï.ÄsY. C≤rj·T nyês¡Tq¶ T n+<äT≈£îHêïs¡T.
ÄyÓT ªÄ‘·àø£<∏äµ, ªHê˝À H˚qTµ Á>∑+<∏ëìøÏ C≤rj·T nyês¡T¶ \_Û+∫+~.
no¢\‘·≈î£ <ä÷s¡+>± e⁄+≥÷, Ä‘êà_Ûe÷q+ <Óã“ ‹q≈£î+&Ü ø±bÕ&ÉT≈£î+≥÷ ‘Ó\T>∑T,
‘·$Tfi¯ ∫Á‘· |ü]ÁX¯eT˝À¢ m+‘√ |òTü q‘· bı+<ës¡T uÛ≤qTeT‹. mdt. sêCÒX«¯ s¡sêe⁄>±]
dü+^‘·+, uÛ≤qTeT‹ >±q+, _.mHé.s¬ &ç¶ <äsÙ¡ ø£‘«· +˝Àì ˇø£bÕ≥. ª|æ\∫q _>∑Te≥sê!µ
eT©¢X«¯ ] ∫Á‘·+˝Àì~. ÄyÓT >=|üŒ uÛ≈Ñ î£ sÔ ê\T. <Óe’ ∫+‘·q‘√ m≈£îÿe ø±\+ >∑&ùç |yês¡T.
Á|ü‹ì‘·´+ Ç+{À¢ qeTø£+, #ÓeTø£+, |ü⁄s¡Twüd÷ü ø£+Ô , l dü÷ø£+Ô \‘√ •e⁄ìøÏ n_Ûùwø£+
#˚jT· &É+ H˚qT #·÷XÊqT.
ÁXÊeD e÷dü+ e∫Ã+<ä+fÒ ÄyÓT ‘√{Ï dæ˙ q{°eTDT\qT, ùdïVæ≤‘·T\qT,
ã+<ÛTä e⁄\qT |æ*∫ ªù|s¡+{≤\Tµ ìs¡«Væ≤+#˚yês¡T. ÄyÓT≈£î n~ m+‘√ düs<¡ ë -
ÄyÓT dæìe÷˝À¢H˚ ø±<äT - ì‘·´J$‘·+˝À ≈£L&Ü m+‘√ $\ø£Då eTqdü‘Ô «· + >∑\
eTVæ≤fi¯>±, ø±s¡D »qTàsê*>± ù|s¡Tbı+<ës¡T. ô|<ä› ô|<ä› u≤´qsY\T, V”≤s√\T
mHé.{Ï.ÄsY., m.mHé.ÄsY., •yêJ e+{Ï V”≤s√\T ÄyÓT düsd¡ qü b˛&û|&ü ç q{Ï+#·&ÜìøÏ
ñ‘ê‡Vü≤ |ü&y˚ ês¡T. ÄyÓT bÕ]‘√wæø+£ ≈£L&Ü m≈£îÿe>±H˚ e⁄+&˚~. Ä ‘·sV¡ ‰ü q{Ï
y˚s=ø£sT¡ ˝ÒsH¡ ˚ #ÓbÕŒ*.
es¡$Áø£jT· +, dü«s¡dZ e” T, Áù|eT, $Á|üHêsêj·TD, ∫+‘êeTDÏ, u≤≥kÕ],
$yêVü≤ ã+<Û+ä , >∑èVü≤\øÏàå , es¡T&ÉT ø±yê*, #·Áø£bÕDÏ, eT©¢X«¯ ], u§_“* j·TT<ä+∆ ,
n+‘·dTü \Ô T, |ü⁄Dé‹, nqTsê>∑+, kÕs¡+>∑<säÛ ,¡ eT{Ï˝º À e÷DÏø´£ +, u≤eTàe÷≥
ã+>±s¡T u≤≥, s¡‘ï· e÷\ e+{Ï mH√ï ∫Á‘ê\T ÄyÓT U≤‘ê˝Àìy˚.
vvv
16
m.|æ. ø√eT\
Á|üeTTK >±j·Tì ø√eT\ 1935 Ä>∑dTü º 28q eTÁ<ëdüT˝Àì ‹s¡Tefi¯øπ ÿDÏ

(Á{Ï|øπ¢æ Hé)˝À »ìà+#ês¡T. ‘·*‘¢ +· Á&ÉT\T \ø£àå eTà, bÕs¡kú Õs¡~Û ` ÄyÓT ù|s¡T Äsêÿ&ÉT
bÕs¡kú Õs¡~Û ø√eT\. ‘ê‘·eTT‘êÔ\~ Ä+Á<Û,ä ‘·$Tfi¯Hê&ÉT uÀs¡s¶ ˝Y Àì Äsêÿ&ÉT. nø£ÿ&É
ÄdüT\Ô qT ny˚Tàdæ eTÁ<ëdüT #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T ÄyÓT |üPØ«≈£î\T. kÕ<Ûës¡D+>± ‘·*‘¢ +· Á&ÉT\
$<ä´j˚T |æ\\¢ ≈£î nãT“‘êsTT. n˝≤π> ø√eT\ ‘·*‘¢ +· Á&ÉT\T dü+^‘· $<ë«+düT\T
ø±e&É+ e\¢ ÄyÓT≈£î dü+^‘·+ô|’ eT≈£îÿe, Äsê<Ûäq @s¡Œ&Ü¶sTT. ÄyÓT n_Ûs¡T∫
‘Ó*dæq ‘·*‘¢ +· Á&ÉT\T ÄyÓTqT sê»eT+Á&ç >∑Ts¡T≈£î\+˝À #˚]Œ+#ês¡T. nø£ÿ&É >±&çe*¢
ô|&’ kç Õ«$T Hê<äd«ü s¡ $<ë«+düT\ <ä>sZ∑ ,¡ XÊÁd”jÔ T· dü+^‘·+ H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. n˝≤π>
dü+^‘· $<ë«+düT\T mdt. qs¡d+æ VüQ*>±] <ä>sZ∑ ¡ MD H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T.
Ä s√E˝À¢ Ä*+&çj÷· sπ &çj÷Ó ˝À ª>±q\Vü≤]µ ù|s¡T‘√ dü+^‘· •ø£D å ≤
•_sê\qT @sêŒ≥T #˚ùdyês¡T. nø£ÿ&É dü+^‘·+ H˚sT¡ Ã≈£îqï yê]˝À sêe⁄ u≤\düsd¡ «ü r
<˚$, s¡»˙ ø±+‘êsêe⁄, {Ï.õ. ø£eT˝≤<˚$, bÕ\>∑T$Tà $X¯«Hê<Û+ä e+{Ï yê]‘√
|ü]#·j÷· \T @s¡Œ&Ü¶sTT ø√eT\ >±]øÏ. n+‘˚ø±<äT nø£ÿ&É •ø£Då bı+~q yês¡+<äs÷¡
>=|üŒ ø£fi≤ø±s¡T\j·÷´s¡T. sπ &çj÷Ó ˝À |üì#˚ùd eT*¢ø˘ >±] <ä>sZ∑ ¡ ÄyÓT \*‘· dü+^‘·+
H˚sT¡ Ã≈£îì |ü⁄Hê<äT\T y˚dTü ≈£îHêïs¡T. ÄHê{Ï Á|üeTTK >±j·T˙eTDT\T $+»eT÷]
dædsºü ‡Y (d”‘,· nqdü÷j·T)\ <ä>sZ∑ ¡ e⁄+&ç, yê]‘√ nH˚ø£ bÕ≥\T bÕ&Üs¡T.
17
sπ &çj÷Ó ø±s¡´Áø£e÷\≈£î bÕ≥\T sêùdyês¡T j·T+&ÉeT÷] dü‘´· Hêsêj·TD
>±s¡T. Äj·Tq sêdæq bÕ≥\T bÕ&ç Äj·Tq #˚‘· yÓT|ü⁄Œbı+<ës¡T. <ë+‘√ ÄyÓT
Á|ü‹uÛqÑ T >∑T]Ô+∫ 1944˝À Ä˝Ÿ Ç+&çj÷· sπ &çj÷Ó ˝À ñ<√´>∑+ Ç#êÃs¡T. ÄHê&ÉT
ÄyÓT J‘·+ s¡÷. 5/`. 1946˝À ∫‘·÷sÔ T¡ Hê>∑jT· ´>±s¡T ì]à+#˚ ª‘ê´>∑jT· ´µ dæìe÷˝À
bÕ≥\T bÕ&É&ÜìøÏ>±qT Á|üj·÷>∑ qs¡dæ+Vü≤XÊÁdæÔ>±s¡T áyÓTqT Hê>∑j·T´ >±]øÏ
|ü]#·jT· + #˚jT· &É+ »]–+~. Äj·Tq≈£î ÄyÓT bÕ≥ q∫Ã Ä ∫Á‘·+˝À bÕ&˚ neø±X¯+
Ç#êÃs¡T. ªeT<ÛTä sêq>∑]˝À #·\q¢ eTàµ nH˚ bÕ≥ bÕ&Üs¡T. >∑èVü≤Á|üyX˚ +¯ dæ+Vü≤fi¯
uÛ≤wü˝À nqTe~ùdÔ, ø√eT\ dæ+Vü≤fi¯ uÛ≤wü˝À bÕ≥bÕ&Üs¡T. ÄHê&ÉT Á>±eTbò˛Hé
ø£+ô|˙˝À |üì#˚ùd ¬ø.$. eTVü≤<˚eHé>±s¡T dü«s¡|üs¡∫q bÕ≥\T Áô|’y˚{Ÿ ]ø±sY¶‡
ø√eT\ bÕ&Üs¡T.
ô|[¢ #˚dæ #·÷&ÉT˝À ªne÷àH=|ü⁄Œ˝Ò`neTàe÷àHÓ|ü⁄Œ˝Òµ nH˚ bÕ≥bÕ&ç
yÓT|æŒ+#ês¡T. ÄyÓT ∫qï |æ\\¢ ≈£î bÕ&˚ bÕ≥˝Ò m≈£îÿe>± eTq+ $+≥÷ e⁄+{≤+.
|æ. düTo\, õøÏÿ, |æ. ©\, edü+‘·, C≤qøÏ, m˝Ÿ.ÄsY. áX¯«Ø n+‘ê áyÓT ùdïVæ≤‘·T˝Ò.
mHé{ÄÏ sY ≈£î≥T+ã+‘√ áyÓT≈£î #ê˝≤ |ü]#·j÷· \THêïsTT. ]Vü‰s¡‡˝Ÿ‡≈£î
Äj·Tq Ç+{Ïø¬ fi‚y¢ ês¡T. m+‘√ eTsê´<ä Ç∫Ã ÄyÓT≈£î bÕ]‘√wæø+£ Ç∫Ã eTsê´<ä>±
ø±s√¢ |ü+ù|yês¡T. mHé{ÄÏ sY u≤´qsY˝À Á|ü‹∫Á‘êìøÏ Äs¡+uÛ^Ñ ‘·+ ÄyÓT bÕ&çq<˚
ø±e&É+ m+‘√ >=|üŒ>± #Ó|⁄ü Œ≈£îH˚ yêsêyÓT.
n˝≤π> m+.õ.ÄsY. ≈£L&Ü ÄyÓTqT Hê #Ó˝\¢… T ªmHé ‘·+>∑∫Ãµ nì nH˚yês¡T.
ÄyÓT ˇø£ ø±¢døæ ˝£ Ÿ Jìj·Tdt nì #Ó|Œü e#·TÃ.
s¡+>∑T\sê≥ï+ ∫Á‘·+˝À n+»©<˚$ ø=ø£bÕ≥ bÕ&Üs¡T. n~ ˇø£ Væ≤{Ÿ
kÕ+>¥. n˝≤π> u≤\düHê´düeTàø£<ä˝∏ À ø£èwüí ≈£îe÷]øÏ, ã+>±s¡T|ü+»s¡+˝À ls¡+»ìøÏ,
|üse¡ ÷q+<äjT· ´•wüß´˝À¢ ø¬ .ÄsY. $»j·TøÏ bÕ&ç XËu≤Û wt nì|æ+#·T≈£îHêïs¡T.
|òTü +≥kÕ\>±s¡T Äj·Tq dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +˝À ÄyÓT≈£î m≈£îÿe bÕ≥*∫Ã
Áb˛‘·‡Væ≤+#ês¡T. s¡øsπå£ K dæìe÷˝À ªzôVA sê» düT≈£îe÷sêµ l\ø£àå eTà ø£<˝ä∏ À
ª‘êfi¯C≤\qTsêµ nqï C≤e[ >=|üŒ>± q#êÃsTT »HêìøÏ. XÊÁd”j Ô T· dü+^‘·+˝À ÄyÓT
u≤>± ø£èwæ#X˚ Ês¡T. ‘·$Tfi¯Hê&ÉT˝Àì ˇø£ Á|üeTTK dü+düú ÄyÓT≈£î ªeT<ÛTä s¡yêDÏµ nì
_s¡T<äTì#êÃs¡T.
|üsêX¯øÏÔ ∫Á‘·+˝À ªe÷ ‘Ó\T>∑T ‘·*ø¢ Ï eT˝…|¢ Pü <ä+&Éµ bÕ≥ ÄyÓT bÕ&çq<˚.
18
2001˝À ‹s¡T|ü‹˝Àì |òTü +≥kÕ\ ø£fi≤|”s+¡ƒ ÄyÓT≈£î ªneTè‘·>±q e]¸DµÏ >± _s¡T<äT
ì∫Ã dü‘ÿ· ]+#ês¡T.
ª»j·Tdæ+Vü≤µ mHé{ÄÏ sY ∫Á‘·+˝À sêe⁄ u≤\düsd¡ «ü r <˚$‘√ ø£*dæ ªeTqôdq’
#Ó© |æ\T|ü⁄µ nH˚ bÕ≥ bÕ&Üs¡T.
1960˝À BbÕe[ dæìe÷˝À ªdü] e÷‘√ düeTsêq ì\Te>∑\sêµ nH˚
bÕ≥ Áù|ø£≈å î£ \≈£î u≤>± q∫Ãq bÕ≥. ‘·$Tfi¯Hê&ÉT Á|üuTÑÛ ‘·«+ Á|ü‹cÕº‘à· ø£ ªø£˝e’… ÷eTDÏµ
nyês¡Tì¶ ∫Ã >ös¡$+∫+~. Ä nyêsY¶ ÄHê{Ï eTTKéT+Á‹ »j·T\*‘· Çe«&É+
eTs=ø£ >=|üŒ dü+|òTü ≥q. |òTü +≥kÕ\>±] dü«+‘· ∫Á‘·+ ªuÛøÑ Ô£ s¡|Tüò THê<∏µé ˝À »j·T
eTTs¡∞˝À\ nH˚ bÕ≥qT bÕ&Üs¡T ø√eT\. ã+>±s¡T |ü+»s¡+˝À ª|ü<eä TT˝Ò #ê\T
sêe÷µ nH˚ bÕ≥ n+<ä]ø° q∫Ã+~.
Ä s√E˝À¢H˚ Ä+Á<Ûsä êh+˝À m≈£îÿe>± XÊÁd”j Ô T· dü+^‘· ø£#Ø˚ \T #˚XÊs¡T.
1974˝À >∑T+≥÷s¡T Hê>±s¡Tq® nø±&ÉMT˝À 1979˝À eTÁ<ëdüT eT÷´õø˘ nø±&ÉMT˝À,
øπ s¡fi˝¯ Àì dü<Tä sZ T¡ dü+^‘· düu\ÑÛ T, $»j·Tyê&É˝Àì ø£qø£<Tä s¡Z ø£fi≤dü$T‹˝À.... Ç˝≤
mH√ï ø£#Ø˚ \T #˚XÊs¡T.
1991 ‹s¡TeT\ ÁãôVAà‘·‡yê\˝À bÕ˝§Zì bÕ≥\T bÕ&Üs¡T. ÄyÓT >∑‘·
yÓu’ eÑÛ + #ê˝≤ >=|üŒ~>± uÛ≤$+∫, ÄyÓT≈£î 10 y˚\T |æ+#ÛH· >é ± ÇdüTHÔ êïs¡T. nsTTHê
ÄyÓT≈£î ]f…s¬Æ à+{Ÿ ˝Ò<Hä ˚ uÛ≤$kÕÔsT¡ . 80e dü+e‘·‡sê\ ej·TdüT‡˝À Äs√>∑´+>±
#ÓHÓ’ï˝À e⁄+≥THêïs¡T. ÄHê{Ï >±j·T˙eTDT\qT eTq+<äs¡+ ‘·\#·T≈£îH˚
neø±X¯$T∫Ãq $$<Ûuä ≤Û s¡‹øÏ eTq+<äs+¡ ø£è‘·»‘„ \· T ‘Ó\bÕ*.
ªneTà\ø£ÿ\Tµ ` ø£HïÓ e÷$‘√≥˝Àq bÕ≥ ÄyÓT bÕ&çq<˚.
‘Ó\T>∑T, ‘·$Tfi¯, eTfi¯j÷· fi¯, ø£qï&É ∫Á‘ê˝À¢ s¡e÷s¡$T 5000 bÕ≥\T
bÕ&Üs¡T. dæìe÷ dü«s¡j í T· T>∑+˝À ÄyÓT ˇø£ ø±¢døæ ˝£ Ÿ Jìj·Tdt>± ì*∫b˛j·÷s¡T.
vvv
19
|æ. ©\
bıs¡j÷· ‘·TÔ ©\ y˚T 19, 1934 dü+ˆˆ øπ s¡fi¯ sêh+ bÕ˝Ÿø±{Ÿ õ˝≤¢ ∫‘·÷sÔ T¡ ˝À
»ìà+#ês¡T. ‘·*‘¢ +· Á&ÉT\T $.¬ø. ≈£îHé»Hé MTqHé, bıs¡j÷· ‘·TÔ MTHêøÏå neTà. yê]
ô|<ä› ≈£îe÷¬s\Ô T XÊs¡<,ä uÛ≤qTeT‹. ©\ eT÷&Ée ≈£îe÷¬sÔ ≈£îHé»Hé MTqHé msêï≈£îfi¯+
sêeTes¡à ôV≤’ j·T´sY ôdø£+&ÉØ dü÷ÿ˝Ÿ˝À {°#s· >Y ± |üì #˚ùdyês¡T. Äj·Tq≈£î dü+^‘·+
n+fÒ Çwü+º ` n+<äTøπ ≈£L‘·Tfi¢̄qT ≈£L&Ü dü+^‘·+ H˚sT¡ Ãø√eTì Áb˛‘·‡Væ≤+#˚yês¡T.
eTT>∑TsZ T¡ ø£sêí≥ø£ dü+^‘·+ H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. ©\ dæ˙ >±j·Tì ø±e&ÜìøÏ ø±s¡≈î£ \T
ÄyÓT ‘·+Á&˚qì n+{≤s¡T ©\.
13e dü+e‘·‡s¡+˝À n&ÉT>∑Tô|{Ïº dæìe÷ s¡+>∑+˝À 5000 bÕ≥\T bÕ&˚sT¡ .
<äøDåÏ uÛ≤s¡‘· uÛ≤wü\sTTq ‘Ó\T>∑T, ‘·$Tfi¯+, ø£qï&É, eTfi¯j÷· fi¯+ n+‘˚ø±ø£ ˇø£
u…+>±*, dæ+Vü≤fi¯+ dæìe÷\≈£î ≈£L&Ü bÕ&˚sT¡ . ÄyÓT bÕ≥\T m≈£îÿe ø±¢døæ ˝£ Ÿ
dü+^‘êìøÏ, myÓ÷wüq˝Ÿ kÕ+>¥‡øÏ dü+ã+~Û+∫q$. dæìe÷ s¡+>∑+˝Àq÷, ø£sêí≥ø£
dü+^‘·+˝Àq÷ bÕ≥\TbÕ&ç ‘·qø£+≥÷ ˇø£ Á|ü‘´˚ ø£‘q· T ì\T|ü⁄≈£îHêïs¡T. m+.mdt.
düTã“\øÏàå , m+.m˝Ÿ. edü+‘·≈î£ e÷], &ç.ø¬ . |ü{≤ºe÷àfiŸ ø£sêí{øÏ ˘ bÕ&˚ s√E˝À¢ ÄyÓT
>±j·Tì nì|æ+#·Tø√e&É+ >=|üŒ>± ‘·\#˚yês¡T. ÄHê{Ï Á|üeTTK dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\
dæìe÷˝À¢, Á|üeTTK >±j·T≈£î\‘√ ø£\dæ bÕ&ç, <äø£åD≤~ #·\q∫Á‘· |ü]ÁX¯eT˝À
dæús¡|ü&Ü¶s¡T.
20
|æ. ©\≈£î uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT eT+∫ >=+‘·Tì#êÃ&ÉT. ‹s¡TuÛTÑ eq eTDÏ uÛ>Ñ e∑ ‘êsY
ÄyÓT yÓTT<ä{Ï >∑Ts¡Te⁄. ‘·sê«‘· |ü‘êÔeT&Ó’ ø£èwüí nj·T´sY <ä>∑Zs¡, eTs¡T‘·TÔe≈£î&Ó’
sê»>√bÕ\j·T´sY >±] <ä>sZ∑ ,¡ ‘·sê«‘· sêeTuÛ>Ñ e∑ ‘êsY <ä>sZ∑ ¡ H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. ø£sêï≥ø£
eT÷´õø˘ #Û+· u…’ yÓ<’ ´ä Hê<Ûä uÛ≤>∑e‘êsY, <äøD åÏ ≤eT÷]Ô kÕ«$T e+{Ï Á|üeTTKT\ <ä>sZ∑ ¡
H˚s¡TÃ≈£îHêïs¡T. eTÁ<ëdüT˝Àì e&Éø±ÿ+#Ó] sêeTuÛÑ>∑e‘êsY, MTqHé >±]ï, ©\qT
eTÁ<ëdüT s¡eTàì ÄVü‰«ì+#·&+É »]π>~. Ç+ø± H˚sT¡ Ã≈£îH˚ neø±X¯+ e⁄+≥T+<äì
©\qT rdüT≈£îì eTÁ<ëdüTø¬ fi≤¢sT¡ ‘·+Á&ç. ‘·q J$‘· ø±\+˝À ©\qT dæ˙ >±j·Tì>±
#˚j÷· \ì dü+ø£*Œ+#ês¡T. 1944˝À yês¡T eTÁ<ëdüT#˚], >∑Ts¡T≈£î\ nuÛ≤´dü+ #˚XÊs¡T
©\.
ns¡jT· ≈£Lÿ&ç sêe÷qT»+, mdt. sêeTHê<ÛHä ,é õ.mHé._., #Û+· u…’ e+{Ï
yê] ø£#Ø˚ \T #˚jT· &É+, eTÁ<ëdüT yÓfi&¢¯ +É e\¢ ÄyÓT≈£î \_Û+∫q neø±X¯+ nì
#ÓbÕŒ*.
1946˝À <äTsêZu≤Û jYT <˚XŸeTTUŸ Ä+Á<Ûä eTVæ≤fi≤ düu˝ÑÛ À, ÄyÓT≈£î ø£#Ø˚ ˝À
bÕ˝§ZH˚ neø±X¯+ Ç#êÃs¡T. Ä s√E˝À¢ ø=\+_j·÷ ]ø±]¶+>¥ ø£+ô|˙, >±j·TìeTDT\
ø√dü+ yÓ‘·T≈£î‘·÷ e⁄+&É>±, >±q ã‹ÔsêeT nj·T´sY, ©\qT yê]øÏ |ü]#·j·T+
#˚XÊs¡T. ÄyÓT≈£î Ä ø£+ô|˙˝À ñ<√´>∑+ Ç#êÃs¡T. Ä $<Û+ä >± dæìe÷˝À¢ Á|üy•˚ +#˚
neø±X¯+ \_Û+∫+~.
1938˝À ‘·$Tfi¯+˝À ªq+<ä≈£îe÷sYµ nH˚ ∫Á‘·+‘√H˚ ù|¢ù≤´ø˘ dædüº+
ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. m.$. yÓTj·T´|üŒ #Ó{j
ºÏ ÷· sY á $<ÛëHêìøÏ lø±s¡+ #·T{≤ºsT¡ . n+‘·≈î£
eTT+<äT n+<äsT¡ q≥T\÷ bÕ&˚yêπs nsTTe⁄+&˚yês¡T. n|üŒ{ÏqT+N >±j·T≈£î\T
m+<äs√ dæìe÷ |ü]ÁX¯eT˝À Á|üy•˚ +#ês¡T.
eTÁ<ëdüT e#˚Ã düeTj·÷ìøÏ ÄyÓT≈£î ‘Ó\T>∑T, ‘·$Tfi¯+ ≈£L&Ü sêe⁄. ø°sqÔ¡ \qT
eTfi¯j÷· fi¯+˝À sêdüT≈£îì, ÁbÕø°dº t #˚d,æ ô|sYô|øò >º̆ ± bÕ&É&+É H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. ÄHê{Ï
qT+&ç ≥÷´wüHé ô|≥Tº≈î£ ì nìï uÛ≤wü\T H˚sT¡ Ãø=H˚yês¡T. 1948˝À ‘·$Tfi¯ ∫Á‘·+˝À
bÕ&˚ neø±X¯+ e∫Ã+~. ªø£H>é q∑ +µ nH˚ ∫Á‘·+ ÄyÓT ‘=*∫Á‘·+. n|ü⁄Œ&ÜyÓT ej·TdüT‡
13 dü+ˆˆ. Ä ∫Á‘êìøÏ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T |ü<àä HêuÛÑ XÊÁdæ.Ô Ä ∫Á‘·+˝À V”≤s√sTTHéøÏ
bÕ≥\ìï ©\ bÕ&çqy˚ ` õ._. Hêsêj·TDHé ìsêà‘·. 1948 pHé 10q $&ÉT<ä˝+’… ~.
‘·sê«‘· ªªbÕ<äTø£ |üPHé ≈£îsTT˝Òµµ nH˚ bÕ≥qT ìs¡à\ ∫Á‘·+ ø√dü+ bÕ&Üs¡T. |æ.C….
21
#·]j·THé <ëì ìsêà‘·. |æ.$. ø£èwüní j·T´sY <äsÙ¡ ≈£î\T. eTfi¯j÷· fi¯+ dæìe÷˝À bÕ≥\T
n|ü&˚ yÓTT<ä\j·÷´sTT. Ä dæìe÷˝À ` |æ.mdt. ~yêø£sY dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T>± Ä
∫Á‘· + Væ ≤ {Ÿ nsTT´+~. ÄHê{Ï qT+&ç eTfi¯ j · ÷ fi¯ + dæ ì e÷˝À bÕ≥\T
nedüs¡eTj·÷´sTT.
1949˝À ‘Ó\T>∑T dæìe÷ bÕ≥\T bÕ&É&+É ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. ø°\T>∑TÁs¡+,
>∑TD düT+<ä] ø£<ä∏ ` eTq<˚X+¯ . á ∫Á‘·+˝ÀH˚ mHé.{Ï. sêe÷sêe⁄ yÓ+&ç‘sÓ ≈¡ î£
|ü]#·jT· eTj·÷´s¡T. |òTü +≥kÕ\>±s¡T bÕ≥\T bÕ&ÉT‘·÷ dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+∫q
Ä ∫Á‘·+˝ÀH˚ |æ. ©\qT |ü]#·jT· + #˚XÊs¡T. _.mHé. s¬ &ç¶ ìsêàD+˝À ø¬ .$. s¬ &ç¶
<äsÙ¡ ø£‘«· +˝À >∑TDdüT+<ä]ø£<∏äqT yêVæ≤˙ |æøÃ£ sY‡ u≤´qsY˝À ©\ bÕ&Üs¡T. Ä ∫Á‘·+
1949 &çôd+ãsY 29q $&ÉT<ä\ ø±e&É+, Ä ∫Á‘·+˝À ls¡+»ì V”≤s√sTTHéøÏ ©\
bÕ&É&É+ »]–+~. ªªl‘·T\dæ, »j·T‘·T\dæ, ne÷à eTVü‰\ø°åà, <äj·T˙j·TeeTàµµ
e+{Ï bÕ≥\T Væ≤{Ÿ nj·÷´sTT.
1950`70˝À¢ ‘Ó\T>∑T dæìe÷ >√˝…H¶ é @CŸ>± #Ó|Œü e#·TÃ. bÕ‘êfi¯ uÛs’… $¡ ,
$Tdü‡eTà, ô|[¢#d˚ æ #·÷&ÉT, n|ü⁄Œ#˚dæ |ü|ü ≈£L&ÉT, >∑T+&ÉeTà ø£<ä∏ e+{Ï ∫Á‘ê˝À¢
yÓT˝À&û bÕ≥\T 5 <äXÊu≤›\ ‘·sê«‘· ≈£L&Ü >∑Ts¡T+Ô &çb˛j·÷sTT.
ªªcÕe⁄ø±s¡Tµµ ∫Á‘·+˝À |òTü +≥kÕ\, ©\ bÕ≥\T u≤>± Á|üC≤<äsD¡ bı+<ësTT.
e÷j·÷ãC≤sY dæìe÷˝À ˇø£ bÕ≥≈£î 28 fÒø\˘ T #˚d,æ ∫es¡≈î£ 5e fÒø˘ u≤>∑T+<äì
ìX¯ÃsTT+#ês¡ì ©\ #Óù|Œyês¡T.
©\ 1968˝À ªª∫Hêï] bÕ|ü\Tµµ ∫Á‘êìøÏ dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#ês¡T.
1963˝À ªª\e≈£îX¯µµ ∫Á‘·+ #Ó|⁄ü Œø√ ‘·>~Z∑ . ˇø£ dü+e‘·‡s¡+ Ä&çq dæìe÷>±
]ø±s¡T\¶ T düèwæ+º ∫+~. dæ. |ü⁄\¢jT· ´, dæ.mdt. sêe⁄ <äsÙ¡ ø£‘«· + ` |òTü +≥kÕ\ dü+^‘·+
` ªsêeT ø£<qä∏ T $qs¡j÷· ´µ Væ≤{Ÿ kÕ+>¥. $qT&ÉT $qT&ÉT sêe÷j·TD >±<Û,ä lsêeTTì
#Ó]‘·eTT ‘Ó*ô|<äeTe÷à. Çy˚ ø±ø£ >∑Ts¡Tyêj·T÷sY|Œü Hé, Hêsêj·TD°jT· +˝À bÕ&É&+É
ÄyÓTø=ø£ dü<eä ø±X¯+>± uÛ≤$kÕÔsT¡ .
>±qeTDÏ, >±qø√øÏ\, ø£fi≤s¡‘ï· +, >±q e]¸DÏ e+{Ï _s¡T<äT\T bı+<ës¡T.
1994˝À dæ.m+. »j·T\*‘· #˚‘T· \ MT<äT>± ‘·$Tfi¯Hê&ÉT Á|üuTÑÛ ‘·«+ ªø£fie’Ë ÷eTDÏµ
nyês¡T¶ n+<äT≈£îHêïs¡T.
1969˝À yÓTT<ä{Ï πøs¡fi¯ sêh Á|üuÛÑT‘·«|ü⁄ ñ‘·ÔeT>±j·Tì nyês¡T¶
22
n+<äT≈£îHêïs¡T. ø±¢døæ ˝£ Ÿ, ˝…{’ Ÿ eT÷´õø˘ ø£#Ø˚ \qT nH˚ø+£ #˚dæ Áù|ø£≈å î£ \ eTqïq\T
bı+<ës¡T.
31 nø√ºãsY 2005˝À |æ. ©\ eTs¡D+Ï #ês¡T. ‘·sê«‘· 2006 dü+ˆˆ ÄyÓT≈£î
|ü<àä uÛ÷Ñ wüDY nyêsY¶ ì#êÃs¡T øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘·«+.
ªª‘Ó\T>∑T bÕ≥ #·]Á‘· ∫Á‘·yTÓ qÆ ~. |ü<´ä + <ëìï $T+π>dæ+<äì #ê˝≤ eT+~
n+{≤s¡T. n~ ì»+ ø±<äTµµ. 1860`1960 eT<Û´ä >∑&∫ç q ø±\+˝À ‘Ó\T>∑T bÕ≥,
|ü<ë´ìøÏ Ç<=ø£ dü«s¡íj·TT>∑+. $T>∑‘ê kÕVæ≤‘·´ Á|üÁøÏj·T\ìï+{Ïì Á|üø£ÿ≈£î HÓ{Ïº,
dæìe÷ bÕ≥ ì*∫+~ n+{≤s¡T >±j·Tì |æ. ©\.
|æ. ©\ bÕ&çq düTs¡{sÏ ê>∑ ø°sqÔ¡ ªl \*‘ê •eCÀ´‹µ nqï~ Ä~q uÛøÑ ÔÏ
^‘êìøÏ, n+‘êq Ád”\Ô eT+>∑fi¯ Vü‰s¡‘T· \øÏ #·øÿ£ ì Á|ürø£. \*‘· ì»+>± \*‘˚qì
#Ó|Œü &Üìπø »>∑eTT\ ∫s¡Tq>∑e⁄\ bÕ*+#˚ »q˙ nHêïs¡T s¡#s· TT‘· eT˝≤¢~ sêeTø£èwüí
XÊÁdæÔ>±s¡T.
‘Ó\T>∑T˝À nqT|üe÷q dü+^‘· kÕVæ≤‘·´+˝À yÓ*–q kÕ+|òæTø£ ∫Á‘·+
ª∫s¡+Je⁄\Tµ. Ç+<äT˝À dü+^‘·+, bÕ≥\T, dü+uÛ≤wüD\T, ø£<∏ë dü+$<Ûëq+
dü+^‘·eTj·T kÕe÷õø£ ∫Á‘ê\≈£î ø=\e÷qeTj·÷´sTT. ` dü+^‘·+ ` |òTü +≥kÕ\,
s¡#q· ` eT˝≤¢~.
Ä<ÛTä ìø£ j·TT>∑+˝À uÛ≤e ^‘·+ qT+∫ dæìe÷ ^‘·+ es¡≈L£ e∫Ãq e÷s¡TŒ
@$T≥+fÒ, yêπ>j Z T· ø±s¡T&ÉT eT÷&ÉT>± $&çb˛e&É+. |üPs¡«+ bÕ≥ s¡∫+#˚yê&ÉT,
u≤D°≈L£ sπ Ã yê&ÉT, bÕ&˚B, eTT>∑TsZ ÷¡ ˇø£sπ nsTT‘˚ Ç|ü⁄Œ&ÉT ˇø£sT¡ bÕ≥sêj·T&É+,
ˇø£sT¡ u≤D° düeT≈£Ls¡Ã&É+ ˇø£sT¡ bÕ&É&+É »s¡T>∑T‘·T+~.
sπ #·Tø£ÿ ∫Á‘·+˝À ©\ bÕ&çq bÕ≥ ªm+<ëø£ m+<ëø£, m+<ëø±?µ s¡#s· TT‘·
eT˝≤¢~, dü+^‘·+ nX¯«<ë›eT.
vvv
23
|òüT+≥kÕ\
ø£ècÕí õ˝≤¢ #Í≥T|ü*¢ Á>±eT+˝À 1922 &çôd+ãsY 4 ‘˚Bq dü÷s¡´Hêsêj·TD,

s¡‘eÔ· Tà\ H√eTT\ |ü+≥>± |òTü +≥kÕ\ yÓ+ø£fXÒ «¯ s¡sêe⁄ >±s¡T »ìà+#ês¡T. ø°]Ô
$T>∑T\TÃ≈£îì, <Óe’ +˝À ©qyÓTqÆ ø=~›eT+~ eTVü‰eTVüQ\˝À |òTü +≥kÕ\ ˇø£sì¡
ìdü‡+ø√#·+>±, >∑s«¡ +>± Á|ü‹ ‘Ó\T>∑T yê&ÉT #Ó|⁄ü Œø√e#·TÃ.
∫qï‘·q+˝À uÛ>Ñ e∑ HêïeT dü+ø°sqÔ¡ \T mø£ÿ&É »]–‘˚ nø£ÿ&çøÏ ‘·q ‘·+Á&ç
dü÷s¡´Hêsêj·TD‘√ u≤≥T yÓ[¢ Äj·Tq \j·Tã<ä|∆ ⁄ü eTè<ä+>∑ $Hê´kÕ\‘√ u≤\
uÛsÑ ‘¡ T· &ç>± ‘·q Hê≥´s¡e[‘√ Á|ü»\ Vü≤s¡¸<ë«Hê\T n+<äT≈£îHêïs¡T eTq |òTü +≥kÕ\.
‘·q 11e j˚T≥H˚ ‘·+Á&ç ø£ì|æ+#·ì ˝Àø±\≈£î yÓ[flb˛>±.... b˛‘·÷..
b˛‘·÷ ªdü+^‘· $<ä´quÛ´Ñ dæ+∫ ‘·]+#·eTqïµ ‘·q ‘·+Á&ç e÷≥\qT Ä»„>± •s¡kÕ
eVæ≤+∫q |òTü +≥kÕ\ ~q~q Á|ües¡e∆ ÷qT&Ó’ ªªeT~ XÊs¡<ë <˚$ eT+~s¡yT˚ µµ n+≥÷
dü+^‘·kÕ<Ûqä Äùd‘·TVæ≤e÷#·\ |üs´¡ +‘·+ Á|ü‹<Û«ä ì+∫+~. ‘·+Á&ç eTs¡D≤q+‘·s+¡
|òTü +≥kÕ\ #ê˝≤ Çã“+<äT\ HÓ<Tä s¡TÿHêïs¡T. dü+^‘·+ H˚sT¡ Ãø√yê\H˚ ‘·|qü ‘√
nH˚ø£ Á|üjT· ‘êï\T #˚dæ $dæ– y˚kÕ], ‘·q #˚‹ ñ+>∑sêìï n$Tà, $»j·Tq>∑s+¡
#˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. nø£ÿ&É dü+^‘· ø£fi≤XÊ\˝À lj·TT‘·T\T |üÁ{≤j·Tì d”‘êsêeTXÊÁdæ,Ô
Ä~uÛ≥ Ñ ¢ Hêsêj·TD<ëdüT, <ë«s¡+ yÓ+ø£≥ kÕ«$T Hêj·TT&ÉT düìï~Û˝À dü+^‘· kÕ<Ûqä
24
#˚XÊs¡T. J$‘·+ >∑&eÉ &É+ ø√dü+ eT<Û÷ä ø£s+¡ #˚dTü ≈£îì, yêsê\T #˚dTü ≈£îì eTT+<äT≈£î
kÕ>±s¡T. XÊÁd”Ôj·T dü+^‘·+ H˚s¡TÃ≈£îì ø£fi≤XÊ\ |üØø£å˝À¢ ñrÔs¡Tí&ÉsTT, |ü{≤º\T
bı+<ës¡T. dü+^‘· ø£#Ø˚ \T #˚d,æ ô|<ä\› yÓT|ü⁄Œ bı+<ës¡T. Ä düeTj·T+˝À Vü≤]ø£<ä∏
|æ‘êeTVüQ&ÉT leT<äC≤®&É Ä~uÛ≥Ñ ¢ Hêsêj·TD<ëdüT >±s¡T |òTü +≥kÕ\≈£î ‘·+ã÷sêqT
ãVüAø£]+#ês¡T.
‘·sê«‘· dü«Á>±eT+ #˚] lsêeTqe$T, XÊs¡<ëqesêÁ‘·T\T, >∑D|ü‹
qesêÁ‘·T\T ñ‘·‡e ø±s¡´Áø£e÷˝À¢ bÕ˝§Zì dü+^‘· ø£#Ø˚ \T #˚ùdyês¡T. Hê≥ø±\T
y˚ùdyês¡T. ùdCº Ÿ q≥T\T n<ä+› øÏ lsêeTeT÷]Ô, dü÷]u≤ãT, s¡|Tüò TsêeTj·T´, |ü⁄*bÕ{Ï
yÓ+ø£fXÒ «¯ s¡T¢ >±s¡‘¢ √ Hê≥ø±\T y˚XÊs¡T.
1942 øÏ«{Ÿ Ç+&çj·÷ ñ<äéT+˝À bÕ˝§Zì, 18 HÓ\\T ø±sê>±s¡
•ø£qå qTuÛ$Ñ +#ês¡T. nø£ÿ&˚ u…»yê&É >√bÕ\¬s&ç,¶ bı{Ïº lsêeTT\T yÓTT<ä˝q’… yê]‘√
|ü]#·jT· + nsTT´+~.
|òüT+≥kÕ\ n‘·Ô>±] ePs¡T, dæ˙ s¡#·sTT‘· düeTTÁ<ë\ >±] dü«Á>±eT+
nsTTq ô|<ä|⁄ü * |üÁs¡T, düeTTÁ<ë\>±s¡T #·÷&É&ÜìøÏ e#êÃs¡T. n|üŒ{Ïøπ düeTTÁ<ë\>±s¡T
dæìe÷˝À¢ Á|üd<æ ∆ä s¡#s· TT‘·>± e⁄Hêïs¡T. düeTTÁ<ë\ >±]‘√ |ü]#·jT· yÓTqÆ |òTü +≥kÕ\
Äj·Tq‘√ eTÁ<ëdüT #˚sês¡T. 1944˝À eTÁ<ëdüT dæìe÷ s¡+>∑+˝À Á|üy˚•+∫q
|òüT+≥kÕ\ >±j·T≈£îì>± Á|üj·T‘êï\T ø=qkÕ–+#ês¡T. düeTTÁ<ë\ >±]+{À¢H˚
eTø±+ùÛÀ»q+`Ä s√E˝À¢ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T düTã“sêeTHé >±] <ä>sZ∑ ¡ •wü´]ø£+
#˚dæ n_Ûeè~∆ì kÕ~Û+#ês¡T. |òTü +≥kÕ\ >±] Á|ü‹uÛqÑ T >∑T]Ô+∫ ÄHê{Ï qT+&ç
|òTü +≥kÕ\ >±]#˚ ]ø±]¶+>¥\T #˚sTT+#·&+É ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. Hê>∑jT· ´ >±] Ä¬sÿÁkÕº˝À
eTqT>∑&É kÕ–+#ês¡T. _.mHé. s¬ &ç¶ ªdü«s¡Zd”eTµ˝À bÕ&˚ neø±X¯+ ø£*Œ+#ês¡T. ‘=*
bÕfÒ uÛ≤qTeT‹ >±] ø±+_H˚wHü é ` ‘·sê«‘· $»j·÷ yê] ªcÕe⁄ø±s¡TµøÏ dü+^‘·+
n+~+#˚ ñ<√´>∑+ <=]øÏ+~. #·+Á<äVü‰s¡+, ô|[¢ #˚dæ#·÷&ÉT, bÕ‘êfi¯ uÛ…’s¡$,
e÷j·÷ãC≤sY e+{Ï ∫Á‘ê\T <ë«sê Äj·Tq bÕ&çq bÕ≥\T ÄDÏeTT‘ê´˝≤¢
yÓ\Te&Ü¶sTT. <˚e<ëdüT, ˝…˝’ ≤eTEï e+{Ï ∫Á‘ê˝À¢ì bÕ≥\‘√ Äj·Tq Áù|ø£≈å î£ *ï
ñÁs¡÷‘·\÷–+#ês¡T. mHé.{Ï. sêe÷sêe⁄, Hêπ>X¯«s¡sêe⁄\≈£î >=+‘·T ì∫Ã yê]
yê]øÏ ‘·>≥ Z∑ T¢>± bÕ≥\T bÕ&ç, yê] m<äT>∑T<ä\≈£î ‘·q düV≤ü ø±sêìï n+~+#ês¡T.
<˚e<ëdüT˝Àì ª»>∑yT˚ e÷j·T ` Áã‘·Tøπ e÷j·Tµ >∑T]+∫ Á|ü‘´˚ ø£+>± #Ó|Œü ø£ÿsπ <¢ Tä .
25
ªHê&ÉT @ ‘·*¢ yÓTT<ä{Ï ø£ãfi¯+ HêCÀ˝…˝Ày˚d+æ <√ ÄyÓT yê‘·‡\´ |üP]‘·yTÓ qÆ
_Ûøå£ Hê≈£î nôwXº’ «¯ sê´\T düeT≈£L]Ã, Hê≈£î uÛ$Ñ wü´‘·TìÔ Á|ükÕ~+∫+~µ nì ø£è‘·»‘„ \· T
‘Ó\T|ü⁄≈£îH˚yês¡T. V”≤s√\πø ø±ø£ Vü‰dü´q≥T\≈£î ≈£L&Ü ‘·q >∑fi≤ìï n+~+∫ yê]øÏ
˝…|’ tò Ç#êÃs¡T |òTü +≥kÕ\.
|òTü +≥kÕ\ eT<ÛTä s¡ >±j·T≈£î&ÉT ` dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î˝Ò ø±<äT, #·øÿ£ ì s¡#s· TT‘·,
y˚<ë+‹ ≈£L&Ü ` ø£*j·TT>∑ <Óe’ yÓTqÆ yÓ+ø£fXÒ «¯ s¡T&ÉT |òTü +≥kÕ\≈£î Çwü<º e’Ó +. Ä
<˚e⁄ì nqTÁ>∑V≤ü +‘√H˚ ‹s¡TeT\ ‹s¡T|ü‹ <˚ekÕúq+ yês¡T, |òTü +≥kÕ\ >±]ï ÄkÕúq
>±j·T≈£îì>± ìj·T$T+#ês¡T. 1970`1973 es¡≈î£ Äj·Tq Ä |ü<$ä ˝À e⁄Hêïs¡T `
ªq&çsπ sTT @ C≤eTT˝À....µ bÕ≥ á dü+<äs“¡ +¤ >± #Ó|⁄ü Œø√yê*.
ª\e≈£îX¯µ ∫Á‘·+˝À Hê>∑jT· ´ >±]øÏ |òTü +≥kÕ\>±s¡T bÕ&Ée\dæ e∫Ã+~.
Hê>∑jT· ´ >±] ø£+ô|˙˝À |üì#˚dqæ |òTü +≥kÕ\ >±s¡T, Äj·TH˚ >=|üŒ>±j·T≈£î&Ó‘’ ˚
Äj·Tq≈£î H˚qT bÕ&É&Ée÷ nì uÛÑj·T|ü&Ü¶s¡T. ø±ì Hê>∑j·T´ >±πs <ÛÓ’s¡´+ #Ó|æŒ
bÕ&ç+#ês¡ì |òTü +≥kÕ\ >±s¡T #ÓãT‘·÷ e⁄+&˚yês¡T.
uÛ≤s¡‘· Á|üuTÑÛ ‘·« düV‰ü j·T düV≤ü ø±sê\‘√ Äj·Tq $<˚o |üs´¡ ≥q\T #˚XÊs¡T.
ª@ <˚X¯y˚T–Hê m+<äTø±*&çHê bı>∑&Ésê ˙ ‘·*¢ uÛÑ÷$T uÛ≤s¡‹ìµ n+≥÷ ‘·q
>±HêeTè‘êìï yÓ<»ä *¢ s¡d≈æ î£ \ eTqïq\qT |ü⁄wüÿ\+>± dü+bÕ~+#ês¡T. $<˚XÊ˝À¢
Äj·Tq≈£î ‘·–q >ös¡e+ \_Û+∫+~.
ªª<˚$ l<˚$µµ ` dü+‘êq+ ∫Á‘·+˝À •eX¯+ø£Ø ` •yêq+<ä\Vü≤]. »>∑<ø˚ £
Ms¡Tì ø£<ä∏ ∫Á‘·+˝Àì bÕ≥\T eTq≈£î >∑Ts¡T+Ô &çb˛j·÷sTT.
|òTü +≥kÕ\ >±] Á|ü‹uÛqÑ T >∑T]Ô+∫ ÄHê{Ï sêh|ü‹ &Üˆˆ düsπ «|ü*¢ sê<Ûëø£èwüí
>±s¡T &Û©ç ¢ |æ*|æ+∫, sêh|ü‹ uÛeÑ q+˝À Äj·Tq bÕ≥\T $ì, Äj·Tìï >ös¡$+#ês¡T.
n<˚ $<Ûä+>± »eVü≤sY˝≤˝Ÿ HÓÁVüA uÛ≤ej·TTø£Ô+>± bÕ&çq+<äT≈£î Äj·TqTï
n_Ûq+~+#ês¡T. ‘Ó\T>∑T, ‘·$Tfi¯, ø£qï&É, eTfi¯j÷· fi¯ uÛ≤wü˝À¢ 10 y˚\≈£îô|>’ ± bÕ≥\T
bÕ&ç ]ø±s¡T¶ düèwæ+º #ês¡T. C≤rj·T düyTÓ øÆ ´£ ‘·≈î£ ‘·qe+‘·T ùde\+~+#ês¡T.
ª|òTü Hê|òTü q düT+<äsêµ (yÓ÷Vü≤q sê>∑+) Ä~Hêsêj·TD sêe⁄ >±] dü+^‘·
<äsÙ¡ ø£‘«· +˝À ªuÛÑø£Ô ‘·Tø±sêyéTµ ∫Á‘·+ ø√dü+ bÕ&çq bÕ≥ ˇø£ Væ≤{Ÿ.
mdt. sêCÒX«¯ s¡sêe⁄ >±] dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +˝À ªá q\¢ì sê\˝Àµ bÕ≥
neTs¡ •\Œ »ø£ÿq. eTs=ø£ Væ≤{Ÿ ` Ç˝≤ mH√ï ` mHÓïH√ï.
26
|æ. ©\qT yÓTT<ä{kÏ Õ]>± dæìe÷˝À¢ bÕ&ç+∫+~ |òTü +≥kÕ\ >±πs.
|òüT+≥kÕ\ ø£ècÕíe‘ês¡+ dæìe÷˝À bÕ≥\T bÕ&Ée\dæ e∫Ã+~.
n|ü⁄Œ&Üj·Tq Vü‰düŒ≥˝Ÿ˝À e⁄Hêïs¡T. &Üø£sº T¡ ¢ e<äH› êï, n˝≤π> ø£w|ºü &ü ç e∫Ã ]ø±]¶+>¥øÏ
Vü‰»s¡jT˚ ýês¡T. |ü<ë´\T ns¡e∆ +‘·+>± bÕ&Ü*. Hê ÁbÕD+ b˛sTTHê |òsü y¡ ê˝Ò<Tä .
ø£ècÕíe‘ês¡+ bÕ≥\T, |ü<ë´\T bÕ&ÉT‘·÷ b˛j·÷s¡ì n+{≤s¡T ˝…+&çµ nì ‘Ó–+∫
#Óù|Œyês¡T.
dæìe÷ dü+^‘·yT˚ ø±ø£ \*‘· dü+^‘·+, |ü<ë´\qT Äj·Tq ÁbÕ#·Ts¡´+˝ÀøÏ
‘Ó#êÃs¡T. ø£sT¡ Dl |ü<ë´\T, Á|üeTTK ø£e⁄\ uÛ≤e^‘ê\T bÕ&ç bÕ|ü⁄\sY #˚XÊs¡T.
H˚qT (s¡#s· TT‘·) ˇø£ s√Eq e÷ Hêqï >±]ï, ô|<äHêqï >±]ï |òTü +≥kÕ\
>±]+{ÏøÏ rdüT¬øfi≤¢qT. ªª\‘ê eT+π>wüÿsY >±s¡T >±q+ #˚dæq uÛÑ>∑eBZ‘· ]ø±s¡T¶
HêøÏ#êÃs¡T. <ëìì $q>±H˚ ‘Ó\T>∑T˝À H˚qT ≈£L&Ü Ç˝≤ #˚ùdÔ u≤>∑T+≥T+<äì
nì|æ+∫+~. Ä˝À∫+#·>± Hê ø√¬sÿ ã\|ü&+ç ~. 6 HÓ\\ bÕ≥T ÁX¯$T+#êqT.
dü«j·T+>± ø£sb˛CŸ #˚dTü ≈£îì 108 XÀ¢ø±\T H˚H˚ bÕ&ç ]ø±]¶+>¥ #ÓjT· ´\ì nì|æ+∫+~
#˚XÊqT. Ç+ø± ø=ìï $T–˝≤sTT. <ëìï ≈£L&Ü H˚qT ã‹≈£î+&É>± ]ø±s¡T¶ #˚kÕÔqT
nHêïs¡T. á düeTj·T+˝À MTs¡T e#êÃs¡T ` MTs¡T Äos¡«~+#·+&çµµ nì, ˇø£ XÀ¢ø+£
bÕ&ç $ì|æ+#ês¡T.
n˝≤π> uÛ>Ñ e∑ BZ‘· ]ø±sY¶ #˚dæ n+‹eT <äX˝¯ À Äj·Tq ø√¬sÿqT HÓsy¡ s˚ T¡ Ã≈£î
Hêïs¡T. øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘·«+ |ü<àä l nyêsYì¶ ∫Ã+~. 10 y˚\≈£î ô|>’ ± bÕ≥\qT 125
dæìe÷\ dü+^‘· <äs¡Ùø£‘·«+ eVæ≤+#ês¡T. Äj·Tq 1974 |òæÁãe] 11q
dü«s¡ZdüTÔ\j·÷´s¡T.
Äj·Tqô|’ >ös¡e+‘√ mdt.|æ. u≤\düTÁãVü≤àD´+ >±s¡T |òTü +≥kÕ\ >±]
C≤„|øü ±s¡+ú ôV≤’ <äsêu≤<é |ü_ø¢ ˘ >±¬sH¶ ‡é ˝À Äj·Tq ø±+X¯´ $Á>∑V‰ü ìï HÓ\ø=˝≤Œs¡T.
Äj·Tq ø°]XÔ w‚ ßü \T>± eTq˝À e⁄Hêïs¡T. Äj·Tq ∫s¡+J$.
vvv
27
mdt. es¡\øÏåà
mdt. es¡\øÏàå ‘·÷s¡TŒ>√<ëe] õ˝≤¢ »>∑+Z ù|≥˝À 1927 dü+ˆˆ˝À »ìà+#ês¡T.

∫qï‘·q+˝ÀH˚ n+fÒ @&ÉT dü+e‘·‡sê\ ej·TdüT‡˝ÀH˚ ø¬ . düTÁãVü≤àD´+ <äsÙ¡ ø£‘«· +˝À,
>∑÷&Ée*¢ sêeTÁãVü≤à+ >±s¡T nk˛dæjT˚ {Ÿ &Ós’ ø¡ sº£ >Y ± e⁄qï düeTj·T+˝À ªu≤\jÓ÷–ìµ
∫Á‘·+˝À ˇø£ HÍø£sT¡ ≈£îe÷¬s>Ô ± q{Ï+#ês¡T. Ä ∫Á‘·+ 1937˝À $&ÉT<ä\sTT´+~.
ªùdyê dü<Hä µé nH˚ ∫Á‘·+˝À m+.mdt. düTã“\øÏàå ‘√ ø£\dæ q{Ï+#ês¡T. Væ≤+B˝À
Áù|eT kÕ>∑s˝Y À 1938˝À q{Ï+#ês¡T. ¬s’‘·T_&É¶˝À eTTwæº |æ\>¢ ± q{Ï+∫+~. yÓTT<ä≥
e÷j·÷˝Àø£+, ‘·sê«‘· ø±\+˝À nøÏÿH˚ì Hêπ>X¯«s¡sêe⁄‘√ 1948 dü+ˆˆ˝À u≤\sêE
ø£<˝ä∏ À V”≤s√sTTHé>± q{Ï+#·&+É »]–+~. ÄyÓT≈£î yÓTT<ä{Ï qT+&ç dü+^‘· kÕ<Ûqä
#˚jT· &É+ e\¢H˚ ÄyÓT≈£î á dæìe÷˝À q{Ï+#˚ neø±X¯+ e∫Ã+~≥. m+<äTø£+fÒ Ä
s√E˝À¢ me] bÕ≥\T yêfi¯ó¢ bÕ&ÉTø√e&É+, n˝≤+{Ï yê]H˚ dæìe÷˝À¢ q{Ï+#·&ÜìøÏ
m+|æø£ #˚düTø√e&É+ »]π>~. ù|¢ù≤´ø˘ dædüº+ ˝Ò<äT ø£<ë! n+<äTπø ªu≤\sêEµ
∫Á‘·+˝À nøÏÿH˚ì, mdt. es¡\øÏàå ø£\dæ bÕ&çq bÕ≥qT ]ø±s¡T¶ #˚XÊs¡T.
‘·sê«‘· m.$.m+. yê] J$‘·+. dæôV≤#Y. Hêsêj·TDsêe⁄#˚‘· yÓ÷dü–+#·ã&É¶
|ü˝≥ ¢… ÷] |æ\¢ ø£<˝ä∏ À q{Ïd÷ü Ô mdt. es¡\øÏàå bÕ&Üs¡T.
ª|ü˝≤ï{Ïj·TT<ä∆+µ˝À Hêπ>X¯«s¡sêe⁄, mdt. es¡\øÏåà bÕ&çq bÕ≥ sêdæ+~
düeTTÁ<ë\. ªzôVA #ês¡To\ ` zôVAôVA Ms¡u≤\µ.
eTVü‰eT+Á‹ ‹eTàs¡TdüT, dü‘·´Vü≤]X¯Ã+Á<ä, dür kÕ$Á‹, l yÓ+ø£fÒX¯«s¡
28
eTVü‰‘·à´+, lø£èwü‘í T· ˝≤uÛ≤s¡+, Ms¡bÕ+&É´ ø£≥uº §eTàHé, dür dü≈î£ ÿu≤sTT e+{Ï mH√ï
∫Á‘ê˝À¢ q{Ï+#·&+É , bÕ≥\T bÕ&É&+É , |ü<ë´\T bÕ&É&+É ‘√ ÄyÓT >=|üŒ q{Ï>±,
>±j·Tì>± ù|s¡T ‘Ó#T· Ã≈£îHêïs¡T. ‘Ó\T>∑T˝ÀH˚ ø±<äT, ‘·$Tfi¯+˝À ≈£L&Ü q{Ï+#·&+É ,
bÕ&É&+É ÄyÓT ôdŒcÕ*{Ï. ÄyÓT ‘·$Tfi¯ V”≤s√\ yÓT|ü⁄Œ ≈£L&Ü bı+~+~.
mdt. es¡\øÏàå |æøÃ£ sY‡ u≤´qsYô|’ ø£&Üs¡T Hê>∑u÷ÑÛ wüD+ >±] |üs´¡ y˚øD
å£ ˝À
es¡\øÏåà>±s¡T dürkÕ$Á‹, <Ûäs¡ày˚T »j·T+, ãÁãTyêVü≤q ∫Á‘ê\qT ì]à+#ês¡T.
yêπ>j Z T· ø±s¡T&ÉT eT+>∑fi+¯ |ü*¢ u≤\eTTs¡∞ø£èwüqí T yÓ+&ç‘sÓ ≈¡ î£ |ü]#·jT· + #˚d+æ ~
mdt. es¡\øπ àå . ‘·qT q{Ï+#˚ bÕÁ‘·≈î£ ‘·H˚ bÕ&ÉT≈£îH˚, uÛ≤qTeT‹ ‘·sê«‘· n+‘·{Ï
q{Ï, >±j·Tì mdt. es¡\øπ àå qì #Ó|Œü e#·TÃ.
2004 dü+ˆˆ ø£D<í ëdüHé nyês¡Tq¶ T, 2007 dü+ˆˆ •yêJ yÓTyÓ÷]j·T˝Ÿ
nyês¡Tq¶ T ‘·$Tfi¯Hê&ÉT Á|üuTÑÛ ‘·«+ Ç∫Ã >ös¡$+∫+~. ÄyÓT yÓTT‘·+Ô 400 dæìe÷˝À¢
q{Ï+∫+~. 100 bÕ≥\T bÕ&ç+~. 22 ôdô|º+ãsY 2009 dü+ˆˆ˝À #ÓHÓ’ï˝À
eTs¡DÏ+#ês¡T.
ô|[¢ bÕ≥˝À¢ n|üŒ–+‘·\ bÕ≥. Ä&Éyêfi¯≈¢ î£ »]π> á ‘·+‘·T, dü+Á|ü<ëj·÷ìï
Á|üdTü Œ¤≥+>± Á|üø{£ +Ï #˚ ^‘ê\T ø=ìï e⁄+{≤sTT. n˝≤+{Ï<˚ lø£ècÕísT¡ q® j·TT<ä+∆ ˝À
mdt. es¡\øÏàå ãè+<ä+ bÕ&çq bÕ≥ ªy˚sTT X¯óuÛeÑ TT\T ø£\T>∑T ˙≈£î ` b˛sTTsêy˚
eTs¡<˝ä ≤µ. ø£$ #·÷|æq Á|ü»„ ` >±j·Tì mdt. es¡\øÏàå dü«s¡e÷<ÛTä s¡´+˝Àì $\ø£D å ‘·
#Ó|⁄ü Œø√‘·>$Z∑ . á ^‘·+ Áù|ø£≈å î£ \≈£î H˚{øÏ ° n\]+|üCkÒ ˛Ô+~. {°.M., M&çj÷Ó \
<ë«sê ‘Ó\T>∑T ‘·Hêìï ø±bÕ&˚ kÕVæ≤‘ê´ìøÏ ‘·>≥ Z∑ Tº>± >±Á‘êìï∫Ãq es¡\øÏàå >±s¡T
∫s¡düàs¡D°j·TT\T.
eTVü‰eT+Á‹ ‹eTàs¡TdüT ` (ª©˝≤ø£ècÕí ˙ ©\\TH˚ ©\>∑HH’Ó ê ‘Ó*j·TqT>±,
ªyÓ÷Vü≤qsê>∑ eTVü‰ ` eT÷]ÔeT+‘·e÷j˚Tµ ` ‹s¡TeT\ ‹s¡T|ü‹ yÓ+ø£fÒX¯«s¡)
yÓ+ø£fXÒ «¯ s¡ eTVü‰‘·à´+ (l<˚$ ` ˙<äT <˚y]˚ ì)— u≤\sêE: z u≤\sêC≤ z u≤\sêC≤,
C≤* ˝Ò<ë u≤\sêC≤, s¡÷|üeTT˙j·Tsê ` ì» s¡÷|üeTT ˙j·Tsê ` Hê |ü‹ s¡÷|üeTT
(düeTTÁ<ë\)— J$‘·+ ` nq+<äeTÚ>∑ |ü˝d¢Ò e” T, <ëq<Ûsä êà\ øÏ\T¢ e÷ |ü˝d¢… e” T—
|ü˝≤ï{Ï j·TT<ä+∆ ` #·+<äe÷e÷ z #·+<äe÷e÷, C≤*˝Ò<ë ˙≈£î Hê MT<ä— sê»sê»
#√fi¯Hé (‘·$TfiŸ) ` ‘·+u…’ ô|]j·Tø√$˝Ÿ |ü˝≤¢+<äT yê˝Ò—Z e÷qe‹ (‘·$TfiŸ) ` z
XÊs¡<ë!— >∑TD (‘·$TfiŸ) ` ñHÓï’ HêHé n~y˚H—é y˚˝ø’… ±ÿs¡Hé (‘·$TfiŸ) ` H˚H˚ sêDÏ e+{Ï
mH√ï ∫Á‘ê\≈£î Çfi¯jT· sêC≤ dü«s¡ø\£ Œq #˚XÊs¡T.
vvv
29
¬ø._.¬ø. yÓ÷Vü≤Hé sêE
15 nø√ºãsY 1933 dü+ˆˆ »ìà+#ês¡T. ‘·+Á&ç X‚wj ü T· ´>±s¡T $»j·Tyê&É˝À

ÄHê&ÉT >=|üŒ Hê≥ø£, dü+^‘· ø£fi≤ø±s¡T&ÉT ø±e&É+ e\¢ yÓ÷Vü≤Hé sêEøÏ dü+^‘·+
MT<ä n_Û˝≤wü ô|]–+~. ªªHê≈£î yês¡d‘ü «· +>± n_“q $<ä´ dü+^‘·+µµ n+{≤s¡T
yÓ÷Vü≤HésêE. ø£d÷ü ]Ô qs¡d+æ Vü‰sêe⁄ >±] <ä>sZ∑ ¡ •wü´]ø£+ #˚dæ dü+^‘·+ H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T.
‘·+Á&ç>±s¡T ≈£L&Ü áj·Tq≈£î >∑Ts¡T‘·T\T´\ì yπ̊s #Ó|Œü qø£ÿsπ <¢ Tä .
1957 dü+ˆˆ˝À eT]Œ¤yTÓ Á{À, eTÁ<ëdüT kÂ‘Y CÀHé dü+^‘· b˛{°˝À¢ 40
eT+~˝À, ñ‘·eÔ T >±j·T≈£î&ç>± nyêsY¶ bı+<ës¡T. Ä b˛{°\≈£î u§+u≤sTT qT+∫
e∫Ãq dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T HÍwü<,é dæ. sêeT#·+Á<ä, eT<äHé yÓ÷Vü≤Hé, nì˝Ÿ _kÕ«dt
e+{Ï ùV≤e÷ ùV≤MT\T m+|æø£#˚dæ, yÓ÷Vü≤Hé sêEøÏ nyêsY¶ Ç#êÃs¡+fÒ n‘·ì
Á|ü‹uÛ≈Ñ î£ yπ̊s dü]|º ø¬æò {Ÿ nedüs+¡ ˝Ò<Hä ˚ #ÓbÕŒ*.
1959˝À ôV≤’ <äsêu≤<é Ä˝Ÿ Ç+&çj÷· sπ &çj÷Ó ˝À ˝…{’ Ÿ eT÷´õø˘ bÕ&˚yês¡T.
‘·sê«‘· {≤|t Áπ>&é Ä]ºdTü >º ± >∑T]Ô+|ü⁄ bı+<ës¡T. 1959 qT+∫ Ä˝Ÿ Ç+&çj÷·
sπ &çj÷Ó , {°M\˝À 5000 bÕ≥\T bÕ&É&+É »]–+~.
1984˝À |üP]Ô uÛÑ>∑eBZ‘·qT ø£ècÕíq+<ä eT‘·+ ª^‘êÁ|ü#ês¡ dü+|òüT+µ
ôV≤’ <äsêu≤<é yês¡T Ä&çj÷Ó ø±´ôd{Ÿ‡qT s¡÷bı+~+#ês¡T. Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ˝À |üP]Ô>±
uÛ>Ñ e∑ BZ‘q· T bÕ&çq~ ÄHê&ÉT yÓ÷Vü≤Hé sêE e÷Á‘·yT˚ .
30
Ç+≥sY ùd{º Ÿ kÕ+düÿè‹ø£ Áb˛Á>±yéT‡, nkÕ‡+, Hê>±˝≤+&é, eTDÏ|Pü sY, >√yê˝À¢
bÕ˝§Zì eT+∫ ø£fi≤ø±s¡T&ç>± ù|s¡T bı+<ës¡T.
ª|üP\s¡+>∑&TÉ µ ∫Á‘·+˝À ∫>∑Ts¡T\T y˚dqæ ø£\\˙ï dæ>˝∑ À |üP\T>∑ e÷]q$
nH˚ bÕ≥ <ë«sê ôV≤’ <äsêu≤<é≈î£ #Ó+~q yÓ÷Vü≤q sêEì &ç. eT<ÛTä dü÷<äq sêe⁄>±s¡T
dæ˙s¡+>±ìøÏ >±j·T≈£î&ç>± |ü]#·jT· + #˚XÊs¡T.
‘Ó\T>∑T dæìe÷ s¡+>∑+˝À 1960`70˝À¢ eT+∫ >±j·T≈£î&ç>± >∑T]Ô+|ü⁄
bı+<ës¡T. kÕøÏ,å |üP\s¡+>∑&TÉ , ‘·V≤ü dæ˝Ÿ<ësY >±] ne÷àsTT, ÇHéôdŒø£sº Y uÛ≤s¡´, $~Û
$˝≤dü+, ô|[¢ ø±ì ô|[¢, <Ûsä à¡ ìs¡j í T· +, eTqeTVü‰‘·Tà&ÉT, e÷ uÛ÷Ñ $T ô|<äq› ïj·T´
e+{Ï mH√ï ∫Á‘ê˝À¢ bÕ≥\T bÕ&ç eT+∫ >±j·T≈£î&ç>± dæ˙ Áù|ø£≈å î£ \ #˚‘· X¯u≤Û wt
1981˝À s¬ +&Ée Á|ü|+ü #· ‘Ó\T>∑T eTVü‰düu˝ÑÛ À¢, dü+düÿè‹ø£ Áb˛Á>±yéT‡,
øö˝≤\+|üPsY˝À bÕ˝§ZHêïs¡T.
1993˝À ‘êHê ÄVü‰«q+ô|’ nyÓT]ø± yÓ[,¢ $$<Ûä |ü≥Dº ≤\˝À 20 Áb˛Á>±yéT‡
Ç#êÃs¡T.
bÕ≥\‘√ bÕ≥T |ü<ë´\T bÕ&É&+É ˝À ≈£L&Ü >=|üŒ ì|ü⁄D‘· dü+bÕ~+#ês¡T.
|ü<ë´\T bÕ&Ü\+fÒ ø=+‘·eT+~ yÓqø±&É‘ês¡T. ø±ì ‘·+Á&ç>±] •ø£D å ‘√, Hê≥ø±\T
y˚dæ bÕ≥\T bÕ&É&+É n\es¡#T· ≈£îHêïs¡T yÓ÷Vü≤Hé sêE.
yêπ>jZ T· ø±s¡T\T sêeT<ëdüT, nqïeTj·T´ ø°sqÔ¡ \T bÕ&É&+É ˝À ø£èwæ#d˚ ,æ ÄHê{Ï
e÷<Ûeä ô|~›, |æsêƒ |ü⁄s¡+ Hêπ>X¯«s¡sêe⁄ >±s¡‘¢ √ B≥T>± |ü<ë´\T bÕ&˚yês¡T. ˝…{’ Ÿ
eT÷´õø˘ bÕ&˚ yÓ÷Vü≤qsêE ‘Ó\T>∑T bÕ≥\T, |ü<ë´\T bÕ&É&+É ˝À Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ˝À
Á|üd~æ ∆ bı+<ës¡T.
>∑‘· 15 dü+ˆˆ˝À¢ ‹s¡TeT\ ‹s¡T|ü‹ <˚ekÕúq+ yês¡T @sêŒ≥T #˚dqæ Á|ü‘´˚ ø£
nqïeTj·T´ Áb˛Á>±yéT‡˝À yÓ÷Vü≤Hé sêE bÕ˝§ZHêïs¡T. 1995˝À áj·Tq bÕ&çq
sêeT<ëdüT ø°sqÔ¡ \T ø±´ôd{ŸqT ªdü+^‘·µ e÷düsº Y ]ø±]¶+>¥ ø£+ô|˙ $&ÉT<ä\#˚XÊs¡T.
dü+^‘·+ô|’ ‘·qT J$‘·+ \ø£´å +>± m+#·T≈£îqï sêeT<ëdüT Áb˛C…øqº˘ T 1982˝À
kÕú|+æ ∫ Á|ü‘´˚ øÏ+∫ ˇø£ÿ sêeT<ëdüT ø°sqÔ¡ \qT e÷Á‘·yT˚ ø£#Ø˚ \T #˚d÷ü Ô uÛ≤s¡‘·
<˚X+¯ ˝Àq÷, $<˚XÊ˝À¢q÷ Á|ü#ês¡+ #˚XÊs¡T.
1997 nø√ºãsY 5 qT+∫ ÁbÕs¡+_Û+∫q Äø±X¯yêDÏ dü+^‘· düyT˚ àfi¯q+˝À
31
bÕ˝§Zì <Óe’ uÛøÑ ,ÔÏ <˚Xu¯ øÑÛ ÔÏ bÕ≥\qT ø£#Ø˚ #˚XÊs¡T. á Áb˛Á>±+qT Äø±X¯yêDÏ nìï
πø+Á<ë\˝À¢ Á|ükÕs¡+ #˚XÊs¡T. á fÒ|ü⁄\T H˚wüq˝Ÿ Ä¬sÿyé‡˝À ≈£L&Ü bı+<äT
|üs¡#·ã&Ü¶sTT.
30 ì$TcÕ\ sêeT<ëdüT ø°sqÔ¡ \qT bÕ&É>±, ]ø±sY#¶ d˚ æ H˚wqü ˝Ÿ HÓ{ŸesYÿ
<ä÷s¡<sä Ù¡ Hé <ë«sê Á|ükÕs¡+ #˚XÊs¡T.
30 ìˆˆ ˝…{’ Ÿ eT÷´õø˘qT ]ø±]¶+>¥ #˚dæ eT+>∑Tfi¯SsY ` Ä˝Ÿ Ç+&çj÷·
sπ &çj÷Ó yês¡T Á|ükÕs¡+ #˚jT· &É+ »]–+~.
Ä˝Ÿ Ç+&çj÷· sπ &çj÷Ó , q÷´&Û©ç ¢ Ä&çwHü é uÀsY¶ yÓT+ãsY>± yÓ÷Vü≤HésêEqT
m+|æø£ #˚XÊs¡T. <äøD åÏ ≤~ sêÁcÕº\qT+∫ e∫Ãq ø£sêí≥ø£ eT÷´õø˘, ˝…{’ Ÿ eT÷´õø˘
Áb˛Á>±yéT‡qT |üs´¡ y˚ø+åÏ ∫, n|tÁ>π &é #˚ùd n~Ûø±sêìï Ç#êÃs¡T.
Á|üdTü ‘Ô +· Ms¡T Ä˝Ÿ Ç+&çj÷· sπ &çj÷Ó , <ä÷s¡<sä Ù¡ Hé, Áb˛Á>±yéT‡, dü\Vü‰
ø£$T{° yÓT+ãsY>± e⁄Hêïs¡T ` ôV≤’ <äsêu≤<é düs÷¡ sYq>∑s˝Y À eTq≈£î n+<äTu≤≥T˝À
e⁄Hêïs¡T.
❖
32
õøÏÿ
õøÏÿ. ÄyÓT |üP]Ô ù|s¡T |æ.õ. ø£èwüyí D ˚ .Ï |æ\y¢ ê\T >∑»|ü‹ ø£èwüyí D
˚ .Ï áyÓT
3 qe+ãsY 1935 dü+ˆˆ eTÁ<ëdüT˝À »ìà+#ês¡T. ‘·*‘¢ +· Á&ÉT\T >∑»|ü‹ Hêj·TT&ÉT
- sê»ø±+‘·eTà. »qàdü\ú + ‹s¡T|ü‹ <ä>sZ∑ ¡ #·+Á<ä–].
1943˝À áyÓT ∫qï‘·q+˝ÀH˚ q≥q yÓ|’ ⁄ü yÓTT>∑TZ #·÷bÕs¡T. >∑÷&Ée*¢
sêeTÁãVü ≤ à+>±] <ä s ¡ Ù ø£ ‘ · « +˝À |ü + ‘· T \eTà ∫Á‘· + ˝À q{Ï + ∫, u≤\‘ês¡
nì|æ+#·T≈£îHêïs¡T. 1946 dü+ˆˆ ªmø˘‡ ≈£L´dt MTµ nH˚ Ä+>∑¢ ∫Á‘êìï ‘Ó\T>∑T˝À
eT+>∑fi¯ dü÷Á‘·+>± ì]àùd,Ô <ë+{À¢ ÄyÓT q{Ï+#ês¡T. dü+^‘·+ n+fÒ ≈£L&Ü ÄyÓT
Çwü|º &ü ç ø±¢døæ ˝£ Ÿ eT÷´õø˘ H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. 1948 dü+ˆˆ ÄHê{Ï Á|üeTTK dü+^‘·
<äsÙ¡ ≈£î\T mdt. yÓ+ø£Á{≤eTHé >±] ªC≤„q düT+<ä]µ˝À ˇø£bÕ≥ bÕ&É&+É »]–+~.
nB m+.$. sê»eTà ∫qï ej·TdüT‡˝À bÕÁ‘· ∫Árø£]+#ês¡T. n˝≤ dü+^‘·+ yÓ|’ ⁄ü
<äèwæº eTs¡*+~. m.m+. sêC≤‘√ |ü]#·jT· eTsTT+~. 1950˝À C…$T˙ mdt.mdt.
yêdüHé >±] ‘·$Tfi¯ ∫Á‘·+ ªdü+kÕs¡+µ˝À ÄyÓT≈£î bÕ&˚ neø±X¯+ \_Û+∫+~. n~
ÄyÓTø=ø£ ≥]ï+>¥ bÕsTT+{Ÿ>± uÛ≤$+#ês¡T. 1950˝ÀH˚ ÄyÓT m.m+. sêC≤qT
$yêVü≤+ #˚düT≈£îHêïs¡T. yêdüHé>±s¡T ª$TwüºsY dü+|ü‘Yµ Væ≤+B ∫Á‘·+˝À ≈£L&Ü
bÕ&ç+#ês¡T.
ÄHê{Ï qT+&ç ÄyÓT ‘Ó\T>∑T ø£+fÒ m≈£îÿe bÕ≥\T ‘·$Tfi¯+˝ÀH˚ bÕ&É&+É
»]–+~. n<˚ mdt.mdt. yêdüHé >±s¡T |æ._. lìyêdtqT ≈£L&Ü >±j·T≈£îì>± |ü]#·jT· +
33
#˚XÊs¡T. n‘·ì uÛ$Ñ wü´‘Y≈î£ |ü⁄Hê~ y˚XÊs¡T. n|üŒ{À¢ yêdüH>é ±s¡T dæ+Vü≤[ uÛ≤wü˝À
≈£L&Ü ∫Á‘·+ rj·T&É+‘√ õøÏÿøÏ dæ+Vü≤∞˝À ≈£L&Ü bÕ&˚ neø±X¯+ e∫Ã+~.
‘Ó\T>∑T uÛ≤wü‘√ bÕ≥T ‘·$Tfi¯+ ≈£L&Ü nqs¡fiZ +¯ >± e÷{≤¢&&É +É , bÕ≥\T
bÕ&É&+É ÄyÓT ø£èwæ |ò*ü ‘·yT˚ . uÛ≤wü MT<ä |ü≥Tº dü+bÕ~+∫ ‘Ó\T>∑T >±j·THê, ‘·$Tfi¯
>±j·THê nì ‘Ó\TdüTø√˝Òq+‘·>± ÄyÓT bÕ&É&+É »]–+~. 1950˝À¢ |æ. ©\, õøÏÿ
Ç<ä›s¡÷ ø£\dæ bÕ≥\T bÕ&É&É+ e\¢, Ç<ä›s¡÷ nø±ÿ#Ó˝…¢fi¯ó¢>± ì‘·´J$‘·+˝Àq÷
yÓT*π>yês¡T.
dæ.ÄsY. düTã“sêeTHé, Ä~Hêsêj·TDsêe⁄, e÷düsº Y y˚DT, n<˚|› *ü ¢ sêe÷sêe⁄,
m+.mdt. düTã“j·T´ Hêj·TT&ÉT, $»j·T uÛ≤düÿsY, X¯+ø£sY C…’ øÏwHü ,é dæ. sêeT#·+Á<ä,
{Ï. #·\|ü‹sêe⁄, Çfi¯jT· sêC≤, <˚e, X¯+ø£sY >∑DwÒ t dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\ ∫Á‘ê˝À¢ m≈£îÿe
bÕ≥\T bÕ&É&+É »]–+~.
ªnHês¡ÿ*µ ∫Á‘·+˝À Ä~Hêsêj·TD sêe⁄>±] dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +˝À ªJ$‘·yT˚
dü|\üò eTTµ, |òTü +≥kÕ\ >±]‘√ bÕ&çq bÕ≥ ªªsê»X‚Ksê....µµ nH˚ bÕ≥\T ô|<ä›
Væ≤{Ÿ.
{Ï.m+. kÂ+<äss¡ ê»Hé, |òTü +≥kÕ\, |æ._.lìyêdt, C….|æ. #·+Á<äu≤ãT,
m+.m˝Ÿ. edü+‘·≈£îe÷], ø√eT\, mdt. C≤qøÏ, yêDÏ »j·Tsê+, {Ï.$. s¡‘·ï+
e+{Ï >±j·T≈£î\‘√ ø£\dæ nH˚ø£ ∫Á‘ê˝À¢ bÕ≥\T bÕ&˚sT¡ .
uÛ≤sêúÛsÑ \Ô¡ T m.m+. sêC≤, õø°ÿ\T bÕ&çq &É÷´j·T{Ÿ‡ Ä s√E˝À¢ ô|<ä›
bÕ|ü⁄´\sY nj·÷´sTT. Væ≤{Ÿ >±j·T≈£î\ »+≥>± n+<äs÷¡ nqT≈£îH˚yês¡T.
r¬sqT ø√]ø£ rj·Trj·T>±, áHê{Ï sπ sTT C≤_*¢ Vü‰sTT..... nH˚ bÕ≥\T
≈£î+≈£îeTπsK ∫Á‘·+˝Àì$ õøÏÿ bÕ&çqy˚. uÛsÑ Ô¡ dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +˝À uÛ≤s¡´ bÕ&çq
bÕ≥\T ns¡T<äT>± e⁄+{≤sTT. >±j·T≈£î\ »+≥ yê]~. m.m+. sêC≤, dü+^‘·
<äsÙ¡ ≈£‘«· +˝À õøÏÿ bÕ&çq bÕ≥\T ns¡T<Óq’ $. ªXÀuÛµÑ ∫Á‘·+˝À n+»©<˚$øÏ õøÏÿ
bÕ&çq bÕ≥ ªn+<ë\ ∫+<äT‘êsêµ.
á <ä+|ü‘T· \≈£î Äs¡T>∑Ts¡T |æ\\¢ T. m.m+. sêC≤ ˇø£ s¬ \’ T Á|üe÷<ä+˝À
eTs¡D+Ï #·&+É <äTs¡<èä wüøº s£ +¡ . dü+^‘·yT˚ ÁbÕD+>± uÛ≤$+#˚ yê]<ä]› eT<Û´ä m&Éu≤≥T
ø£\>∑&+É ‘√ ÄyÓT ø=Hêïfi¯ó¢ bÕ≥\T bÕ&É&+É e÷H˚kÕs¡T. dæìe÷ s¡+>∑+˝À yês¡T˝Òì
˝À≥TøÏ, ÄHê&ÉT n+<äs÷¡ u≤<Û|ä &ü Ü¶sT¡ .
ÄyÓT ≈£îe÷s¡T\T ≈£L&Ü dü+^‘·+ H˚sT¡ Ã≈£îì ÄyÓT‘√ bÕ≥T ø£\dæ ø£#Ø˚ \T
#˚ùdyês¡T. $<˚XÊ\˝À, eTTK´+>± nyÓT]ø±˝À ÄyÓT Ç∫Ãq ø£#Ø˚ \≈£î m+‘√ &ÉãT“
e#˚Ã~. <ëì˝À m≈£îÿe uÛ≤>∑+ ÄyÓT ùdyê ø±s¡´Áø£e÷\≈£î ñ|üjÓ÷–+#˚yês¡T.
#Ûê]≥ãT˝Ÿ Á≥dtº ≈£L&Ü ÄyÓT @sêŒ≥T #˚XÊs¡T.
34
ˇø£ $∫Á‘·+ @$T≥+fÒ - e\+|ü⁄] k˛eTHê<Û+ä >±s¡T ÄyÓT #˚‘· ˇπø
‘·$Tfi¯ dæìe÷˝À 6 bÕ≥\÷ bÕ&ç+#ês¡T. ÄyÓT |ü≥sº êì Äq+<ä+‘√, 6 bÕ≥\≈£L
˝…øÿ£ Á|üø±s¡+ Äj·Tq ø±´wt Çùd,Ô nìï Hê #˚‘H· ˚ bÕ&ç+#ês¡T ø±ã{Ïº ˇø£ bÕ≥
ñ∫‘·+>± #˚kÕÔqì, kıeTTà yê|üdt Ç#êÃs¡T. n˝≤ e⁄+&˚~ ÄyÓT‘√.... &ÉãT“ ø√düyT˚
bÕ&É&+É ÄyÓT ñ<˚X› ´¯ + ø±<äT.... n˝≤ bÕ≥\T bÕ&ç, e∫Ãq kıeTTàqT dü+|òTü ùde
ø√dü+ ñ|üj÷Ó –+#˚yês¡T.
ÄyÓT≈£î ∫e] <äX˝¯ À Áu…dºt ø±´q‡sY sêe&É+... düsØ®¡ #˚jT· &É+.... ‘·sê«‘·
øÏ&ïû øÏ, *esYøÏ ø±´q‡sY yê´|æ+#·&+É , nH˚ø£ ø£cÕº\bÕ\j·÷´s¡T. Ä dü+<äs“¡ +¤ ˝À
ÄyÓT ùdïVæ≤‘·Tsê*>± »eTTHêsêDÏ ÄyÓTqT Ä<äT≈£îHêïs¡T. düVü‰j·T+ #˚XÊs¡T.
düVü≤ø£]+#ês¡T.
n˝≤π> ÄyÓTô|’ >∑\ n_Ûe÷q+‘√, >ös¡e+‘√ Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ, ‘·$Tfi¯Hê&ÉT
eTTKéT+Á‘·T\T »j·T\*‘·, #·+Á<äu≤ãT Hêj·TT&ÉT, &Ü. m+.õ.ÄsY. Á≥dtº yês¡T
ÄyÓT≈£î m+‘√ düVü≤ø±sêìï n+<äCÒXÊs¡T. eTÁ<ëdüT ‘Ó\T>∑T nø±&ÉMT ñ>±~
|ü⁄s¡kÕÿs¡+, ‘·$Tfi¯Hê&ÉT Á|üuTÑÛ ‘·«+ ªø£˝e’… ÷eTDÏµ nyês¡Tì¶ ∫Ã >ös¡$+#ês¡T. ÄyÓT
‘·$Tfi¯, ‘Ó\T>∑T, ø£qï&É, eTfi¯j·÷fi¯+‘√ u≤≥T Væ≤+B, dæ+Vü≤∞ uÛ≤wü˝À¢ bÕ&çq
>±j·Tì>± uÛ≤s¡‘· dæìe÷ dü+^‘·+ n_Ûeè~∆øÏ m+‘√ bÕ≥T |ü&Ü¶sT¡ . ÄyÓT bÕ&çq
bÕ≥\T eTs¡Te˝Òì$. eTs¡|⁄ü sêì$ - ÄyÓT J$‘·+ <Ûqä ýÓT+Æ <äH˚ #ÓbÕŒ*.
eTq <˚X+¯ (1949), |ü˝≥¢… ÷] |æ\¢ (1950), cÕe⁄ø±s¡T (1950), dü+kÕs¡+
(1950), bÕ‘êfi¯ uÛs’… $¡ (1951), q$«‘˚ qes¡‘êï\T (1951), <Ûsä à¡ <˚e‘· (1952),
|ü˝≥ ¢… ÷s¡T (1952), ÄVü‰ (1953), Áã‘·T≈£î ‘ÓsT¡ e⁄ (1953), <˚e<ëdüT, Á|ü‹»„,
1954˝À sπ #·Tø£ÿ, ‘√&ÉT <=+>∑\T, 1955˝À <=+>∑ sêeTT&ÉT, s√E\T e÷sêsTT,
nHês¡ÿ*, nsêú+–, eTT‘·˝Ô Ÿ ‘˚‹,Ô 1956˝À ∫s¡+Je⁄\T, uÛ˝Ñ Ò sêeTT&ÉT, Ç~ ì»+,
»j·T+ eTq<˚, ø£qø£‘ês¡, 1957˝À düTes¡í düT+<ä], e÷j·÷ ãC≤sY, uÛ˝Ñ Ò u≤e,
bÕ+&ÉTs¡+>∑ eTVü‰‘·à´+, kÕs¡+>∑<säÛ ,¡ ‘√&çø√&Éfió¯ ,¢ 1958˝À #Ó+#·T\øÏàå , e÷+>∑fi´¯
ã\+, 1959˝À ø£èwüí ©\\T, sê» eT≈£î≥+, 1960˝À ô|[¢ ø±qTø£, ∫+‘êeTDÏ,
XÊ+‹ ìyêdü+, l yÓ+ø£fÒX¯«s¡ eTVü‰‘·à´+, 1961˝À l d”‘êsêeT ø£fi≤´D+,
u≤≥kÕ], X¯u≤Û wt sêC≤, ‹s¡T<ä‘˝˚ Ÿ#· 1962˝À ;Ûwàü , >∑T˝Òãø±e[ ø£<,ä∏ dæ] dü+|ü<\ä T,
1963˝À ‹s¡T|ü‘e· Tà ø£<,ä∏ \e≈£îX¯, 1971˝À dü+|üPs¡í sêe÷j·TD+, leT+‘·T\T,
1978˝À e‘·Ô‘·TÔ≈£î˝Ÿ #·‘·Ts¡+, 1991˝À Ä~‘·´`369, d”‘êsêeTj·T´ >±]
eTqesê\T, 1996˝À ìH˚ï ô|fi≤¢&TÉ ‘ê, 2001˝À eTTsê] yÓTT<ä˝q’… $,
vvv
35
e÷<Ûe
ä ô|~› dü‘´· +
ÄC≤qTu≤VüQ&ÉT, ô|C’ ≤e÷, Eu≤“ y˚dTü ≈£îì, ˇø£ >=&ÉT>∑T #˚‘√Ô |ü≥Tº≈î£ ì,
≈£Lìsê>±\T rdü÷Ô s√&é MT<ä yÓfi¯SÔe⁄+fÒ ˇø£ dæìe÷˝À y˚wü>±&Éì düŒwüº+>±
nì|æ+#˚~ n+<ä]øÏ. q≥T&ÉT, dü+^‘·+ ‘Ó*dæqyê&ÉT bÕ≥, |ü<´ä + H˚]Ãqyê&ÉT.
12e j˚T≥ qT+#˚ Hê≥ø±˝À¢ y˚cÕ\T yÓjT· ´&É+ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. ∫ìï ø£èwüß&í TÉ
e+{Ï ∫qï ∫qï y˚cÕ\T y˚jT· &É+, ‘·sê«‘· ô|<äy› c˚ Õ\T ≈£L&Ü y˚XÊs¡T. ‘êfi¯+,
sê>∑+ H˚sT¡ Ã≈£îì ø£+sƒêìøÏ |ü<Tä qTô|{Ïº >±j·T≈£î&Éj÷· ´&ÉT.
ø£+sƒ+¡ e⁄+~, |üs‡¡ Hê*{° e⁄+~, q≥q e⁄+~ ø±ã{Ïº q≥T&ÉT ø±yê\ì
dæìe÷˝À¢ Á|üjT· ‹ï+#ês¡T. ø±ì dæìe÷˝À¢ y˚cÕ\T n+fÒ n+‘· düT\Tyê? ∫e]øÏ
yÓ.’ $. sêe⁄ >±] ø£+ô|˙˝À HÓ\ J‘·+ <=]øÏ‘˚ #˚sês¡T. ª\e+–µ ∫Á‘·+˝À q{Ï+#ês¡T.
ø±ì $~Û $˝≤dü+ n‘·&ïç q≥T&ÉT ø±<äT, >±j·T≈£î&ç>± J$+#·eT+~. dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&ÉT
düTã“sêeTHé |æ\T|ü⁄ y˚Ts¡≈î£ eTÁ<ëdüT #˚sês¡T. Äj·Tq <äsÙ¡ ø£‘«· +˝À ª˝…˝’ ≤eTEïµ˝À
(1949) ‘=*bÕ≥ bÕ&˚sT¡ dü‘´· +. eTHé>±‘ê KT<ë‘√&Ó’ nqïbÕ≥qT |òTü +≥kÕ\,
|æsêƒ |ü⁄s¡+‘√ ø£\dæ bÕ&˚sT¡ .
$»j·÷ dü+dü˝ú À bÕ≥\T bÕ&É&+É , q{Ï+#·&ÜìøÏ dü‘ê´ìï ãTø˘ #˚dTü ≈£îHêïs¡T.
1950˝À ªcÕe⁄ø±s¡Tµ˝À |æ#Ã· qï ‘ê‘· y˚w+ü y˚dæ eTè<äTeT<ÛTä s¡ ø£+sƒ+¡ ‘√ eT+∫ù|s¡T
dü+bÕ~+#·T≈£îHêïs¡T. >∑+;Ûs¡ ø£+sƒ¡+‘√, Ms¡T&ç˝≤ |òüT{À‘·ÿE&çøÏ ª<äTs¡Vü≤+ø±s¡
eT<ë+<ÛTä ˝…’ K\T\Tµ nH˚ bÕ≥ bÕ&ç XËu≤Û wt nì|æ+#·T≈£îHêïs¡T. n|üd«ü s¡+ ˝Òì
36
Äj·Tq dü«s¡+ n+<ä]ø° q∫Ã, dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\+<äs÷¡ Äj·Tq #˚‘· bÕ≥\T bÕ&ç+#·&+É
ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T.
|ü<ë´\T #·<eä &É+˝À Äj·Tq ôdŒwü˝C’… Ÿ #˚XÊs¡T. e÷<Ûeä ô|~› yÓ+ø£Á{≤eTj·T´,
y˚eT÷] >∑>j Z∑ T· ´, dü÷]u≤ãT e+{Ï yê] |ü≥T¢ |ü≥Tº≈î£ Hêïs¡T. Ä HÓ|’ ⁄ü Dý˚T Äj·Tq
#˚‘· mdt.$ s¡+>±sêe⁄ e+{Ï q≥T\≈£î, dü]>±Z bÕ&ç yÓT|æŒ+∫+~. mdt.$. s¡+>±sêe⁄
|ü\ø£ e\dæq e÷≥\T e÷<Ûeä ô|~› e÷{≤¢&ç bÕ≥ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡+fÒ ` Äj·Tq
>=+‘·TqT m˝≤ ø£+Á{À˝Ÿ˝À ô|{≤ºs√ ‘Ó\TdüT+Ô ~. n˝≤π> e÷j·÷ãC≤sY˝À ª$yêVü≤
uÛÀ»q+ãTµ Äj·Tq bÕ≥ ˇø£ Væ≤{Ÿ. á Hê{ÏøÏ s¡+>∑ dü\ú +˝À, ø£#Ø˚ \˝À, ô|[flfi¯˝¢ À
Äj·Tq >=+‘·T e÷s¡TÁyÓ÷>∑T‘·÷H˚ e⁄+~. $yêVü≤ uÛÀ»q+ãT bÕ≥ $T©ìj·T+
bÕ≥>± n+<ä]#˚‘· @ø£Áê+>± mìïø£sTT´+~. mdt.$. s¡+>±sêe⁄øÏ sπ \+– `
s¡eTD≤¬s&ç¶ >±s¡≈¢ î£ bÕ≥\T, |ü<ë´\T bÕ&ç yê] Á|ü‹uÛqÑ T ô|+#ês¡T.
1950 dü+ˆˆ J$‘·+ ∫Á‘·+˝À ªÇ<˚Hê e÷ <˚X¯+. Ç<ë uÛ≤s¡‘·<˚X¯+µ
H˚|<ü ´ä∏ >±Hêìï bÕ&Üs¡T. n˝≤π> mmHéÄsY, mHé{ÄÏ sY, »>∑j Z T· ´\≈£î ≈£L&Ü bÕ&˚yês¡T.
Hê≥ø±˝Òø±ø£ e÷j·÷ãC≤sY, eTH√Vü≤s¡, <äøj å£ T· »„+, sê»eT≈£î≥+ e+{Ï ∫Á‘ê˝À¢
q{Ï+#ês¡T. ‘Ó\T>∑T˝ÀH˚ ø±<äT Væ≤+B, ‘·$Tfi¯, ø£qï&É, eTfi¯j÷· fi¯ uÛ≤wü˝À¢ ≈£L&Ü
bÕ&Üs¡T.
bÕ≥\T bÕ&˚yê]øÏ, dü+^‘·+ MT<ä e⁄+&˚ eTeTø±s¡+ #˚‘· dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +
#Ój÷· ´\ì|ædTü +Ô ~. @ ìsêà‘√ <ëìì e⁄dæ>=\TŒ‘ês¡T. n˝≤π> dü‘´· +>±]øÏ ªì»+
#Ó_‘˚ qeTàs¡Tµ ∫Á‘êìøÏ dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + #˚ùd neø±X¯+ \_Û+∫+~. 4 bÕ≥\T
]ø±s¡T¶ #˚XÊs¡T >±ì, Ä dæìe÷ |üP]Ôø±˝Ò<Tä .
dü‘´· +>±]øÏ ù|ø±≥ MT<ä yÓ÷E ` n~ ≈£î\>√Á‘ê\T ∫Á‘·+˝À bÕ≥s¡÷|ü+
<ë*Ã+~. Äj·TH˚ bÕ&Ée\dæ e∫Ã+~. ªnj·T´jÓ÷´ #˚‹˝À &ÉãT“\T b˛jÓTH˚µ nH˚
bÕ≥ Væ≤≥ºsTT´+~. n˝≤π> sêeTT&ÉT`;ÛeTT&ÉT ∫Á‘·+˝À ªdüs<¡ ë düs<¡ ë dæ>s∑ ≥ ¡ Tº,
Ç~ <=s¡˝Ÿ ‘ê>∑T ã˝Ÿ dæ>s∑ ≥ ¡ Tºµ nH˚ bÕ≥\T bÕ&Üs¡T.
dü‘´· +>±] $yêVü≤+ sê»eT+Á&ç˝À »]–‘˚, mdt. C≤qøÏ n|ü⁄Œ&ÉT (∫qï|æ\)¢ .
Ä düeTj·T+˝À bÕ≥bÕ&ç dü‘´· +>±] yÓT|ü⁄Œbı+~+~. dæìe÷ dæ+>∑sY nj·÷´ø£
Äj·Tq‘√ ªø√&Óø±s¡T ∫qïyê&Üµ bÕ≥ Äj·Tq‘√ ø£\dæ bÕ&ç+~.
Äj·Tq dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&ÉT ø±˝Òøb£ ˛sTTHê, Äj·Tq nqï ø=&ÉT≈£î e÷<Ûeä ô|~›
düTsπ wt dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&ÉsTT Äj·Tq≈£î dü+ü ‘√cÕìï ø£\T>∑CXÒ Ês¡T. düTsπ wt nqïj·T´,
s¡yT˚ wt ù|¢ u≤ø˘ dæ+>∑sπ . dü‘´· +>±] nqï>±s¡T >√K˝Ò>±s¡T düTÁ|üd<æ ∆ä ø£fi≤<äsÙ¡ ≈£î\T
yê]<=ø£ >=|üŒ dæìe÷ ≈£î≥T+ã+.
37
e÷j·÷ãC≤sY˝À ªuÛ[Ñ uÛ[Ñ <˚yê u≤>∑Tqï<äj÷· ˙ e÷j·Tµ dü‘´· + bÕ&Üs¡T.
|òüT+≥kÕ\ dü+^‘· <äs¡Ùø£‘·«+ ` eTs=ø£ >=|üŒ $X‚wü+ @$T≥+fÒ Ä bÕ≥≈£î
dü+ã+~Û+∫q s¡<kä∏ Õs¡~∏ y˚w+ü ≈£L&Ü Äj·Tq#˚‘˚ y˚sTT+#ês¡T. ø¬ .$. s¬ &ç¶ y˚T<Ûë$
ø£<ë!
Ç\¢]ø£+ ∫Á‘·+˝À |òTü +≥kÕ\, düTo\, e÷<Ûeä ô|~› ø£\dæ bÕ&çq bÕ≥
ª#˚‘T· \T ø£\dæq #·|Œü ≥T¢µ..... #·\|ü‹sêyé dü+^‘·+˝À ô|<ä› Væ≤{Ÿ.
ªM\T #·÷düT≈£îì »qT\≈£î y˚T\T #˚jT· sê!µ X¯u≤Û wt bÕ|üqï˝À e÷<Ûeä ô|~›,
mdt.|æ. u≤\T bÕ&Üs¡T. ` ø√<ä+&ÉbÕDÏ dü+^‘·+.
ª&ÉãT“≈£î ˝Àø£+ <ëk˛Vü≤+ >∑DHê<∏ë`Ç~ <ë#ê\qï <ë>∑ì dü‘´· + >∑DHê<Ûëµ
∫Á‘·+ &ÉãT“≈£î ˝Àø£+ <ëk˛Vü≤+. |æsêƒ |ü⁄s¡+, e÷<Ûeä ô|~› ø£*dæ bÕ&Üs¡T. dü+^‘·+:
ø¬ .$. eTVü≤<˚eHé.
yÓ\T>∑T ˙&É\T ` ªª•e>√$+<ä >√$+<ä ` Vü≤] >√$+<ä >√$+<äµµ `
ô|+&Ü´\ dü+^‘·+.
e÷+>∑\´ã\+ ` ª#ÓøÿÏ * MT<ä #˚sTTy˚dæ ∫qï<ëHêµ ` e÷<Ûeä ô|~›, »eTTHê
sêDÏ ` dü+^‘·+:y˚DT.
#·\q∫Á‘ê˝À¢ |ü<ë´\T ‘·≈î£ ÿe>± e⁄+{≤sTT. ø±ì Hê≥ø£ |òøü ÿ° ˝À bÕ&çq
|ü<ë´\T s¡øÔÏ ø£{≤º\+fÒ, ø=ìï |ü≥T¢ u≤>± |ü≥Tºø√yê*.
m+<äs√ ùdCº Ÿ q≥T\ |òøü ÿ° \qT |ü⁄øÏÿ≥|ü{qºÏ düTÁ|üd<æ ∆ä >±j·T≈£î&ÉT dü‘´· +.
dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T, mHé.{Ï.ÄsY. e+{Ï yês¡+<äs÷¡ e÷<Ûeä ô|~› >±]ì <ä>sZ∑ ¡ ô|≥Tº≈î£ ì,
dü\Vü‰\qT rdüT≈£îì |ü<ë´\qT ≥÷´Hé #˚dTü ≈£îH˚ yês¡T.
ª&ÉãT“≈£î ˝Àø£+ <ëk˛Vü≤+µ ∫Á‘·+˝À Äj·Tq bÕ&çq bÕ≥ ` ª‘ê>∑T‘ê˙
j·Te« ‘ê>∑T‘ê!.... ‘ê>∑ì Hêø=&ÉT¬ø+<äT≈£î ˝Àø£+˝Àµ nH˚ bÕ≥ ¬ø’ø±\
dü‘´· Hêsêj·TDô|’ ∫Árø£]+#ê+. H˚qT Ä ∫Á‘êìøÏ nk˛dæjT˚ {Ÿ &Ós¬’ ø£]º ï ` ôdHê‡sY
ø=+#Ó+ nã®øHå£ é #˚XÊs¡T. ø±˙ ‘ê–qyê&ÉT bÕ&çq bÕ≥ ø£<ë! nì y˚TeTT yê~ùd.Ô ..
ˇ|ü⁄Œ≈£îHêïs¡T ∫e]øÏ...
18 &çôd+ãsY 2000 dü+e‘·‡s¡+˝À #ÓHï’Ó ˝À dü«s¡dZ Tü \ú j·÷´s¡T.
yÓ\T>∑T ˙&É\T ` (•e>√$+<ä >√$+<ä)— nkÕ<ÛTä ´&ÉT ` (#·e{≤j·TqT
H˚qT e{Ïº #·e{≤j·TqT H˚qT) (ø=düsêE)— ã+>±s¡T bÕ|ü ` (‘·ø~£ $∏ T ‘·ø~£ $∏ T
‘√˝Ÿu§eTà)— nHêï#Ó˝\¢… T ` (ø={Ïqº #ÓjT˚ ´ ø√s¡T ` ø√]q #ÓjT˚ ´ ø=≥Tº)— eTT+<ä&TÉ >∑T
` (ø√&Óø±s¡T ∫qïyê&Ü!) e+{Ï mH√ï ∫Á‘ê\≈£î bÕ&Üs¡T.
vvv
38
|æsƒê|ü⁄s¡+ Hêπ>X¯«s¡sêe⁄
Hêπ>X¯«s¡sêe⁄ Ç+{Ïù|s¡T bÕ‘·s¢¡ >∑&.¶É Äj·Tq }s¡T |æsêƒ |ü⁄s¡+ ` |æsêƒ |ü⁄s¡+
qT+∫ e∫Ãq >±j·T≈£î&Éì, |æsêƒ |ü⁄s¡+ Hêπ>X¯«Ásêe⁄ nì |æ*#˚yês¡T. ø=ìï >±Á‘ê\T
ø=ìï bÕ≥\≈£î neTs¡T‘êsTT. ø=ìï bÕ≥\T, ø=ìï >±Á‘ê˝À¢ n<äT“¤‘+· >± e⁄+{≤sTT.
>±j·T≈£î\+<äs÷¡ nìï s¡ø±\ bÕ≥\qT bÕ&É>\∑ s¡T. ø±ì >±Á‘· kÂ\uÛ´Ñ + ø=ìï
bÕ≥\πø |ü]$T‘·+. |ò˝ü ≤Hê bÕ≥ |ò˝ü ≤Hêyês¡T bÕ&ç‘˚ u≤>∑T+≥T+<äì n+{≤+.
n˝≤π> VüQcÕ¬sq’ bÕ≥\≈£î |æsêƒ |ü⁄s¡+ Hêπ>X¯«s¡sêe⁄ì |æ\TkÕÔsT¡ . n+<äTøπ Äj·Tq
ø£+sƒ+¡ ˝À+∫ mH√ï VüQcÕs¡T bÕ≥\T, Vü‰dü´ ^‘ê\T e#êÃsTT. eT+∫ sπ +õ >∑\
ø£+sƒ+¡ . ô|<ä› X¯è‹˝À ne©\>± bÕ&É>\∑ kÕeTs¡´ú + e⁄+~ Äj·Tq≈£î.
dæ.ÄsY. düTã“sêeTHé >±]‘√ |ü]#·jT· eTsTT‘˚ Äj·Tq 1949˝À ª˝…˝’ ≤eTEïµ
dæìe÷˝À bÕ&ç+#ês¡T. nB |òüT+≥kÕ\, e÷<Ûäeô|~› >±s¡¢ ø±+_H˚wüHé˝À...
ªeTq#·T>±‘ê KT<ë‘√&Óµ’ nqïbÕ≥. ‘·sê«‘· Á>±eTbò˛qT ]ø±s¡T\¶ T ø√dü+ mH√ï
bÕ&Üs¡T. düTã“sêeTHé ªs¡÷|üe‹µ 1951˝À nøÏÿH˚ì Hêπ>X¯«s¡sêe⁄ >±]øÏ bÕ&Üs¡T.
1951˝À e÷j·T\e÷] ∫Á‘·+˝À ªsêE yÓ&˝É … düu≈ÑÛ î£ µ, 1957 düTes¡dí Tü +<ä]˝À
ªsê... e÷‘√{Ï >¬ *#˚µ, 1964˝À ô|<äe› TqTwüß´\˝À ª|ü≥ïyÓTfi¯fl >∑\yê z uÛ≤e÷µ
nH˚ bÕ≥. 1958˝À n‘êÔˇøÏ+{Ï ø√&É˝Ò˝À ª‘·&øç √ ‘·&øç √µ ø±$T&ç Væ≤{Ÿ‡.
39
∫qï‘·q+ qT+&ç Äj·Tq #˚dæq dü+^‘· kÕ<Ûäq Äj·Tq≈£î m+‘√
ñ|üjÓ÷–+∫+~. ‘·+Á&ç>±] <ä>∑Zs¡ qT+∫ ‘·q≈£î e∫Ãq yês¡dü‘·«+ n+{≤s¡T
|æsêƒ |ü⁄s¡+ ` ∫qï ‘·q+ qT+&ç u≤\\ bÕÁ‘·\T <Û]ä +∫ |ü<ë´\T, bÕ≥\T bÕ&É&+É ‘√
Äj·Tq≈£î dü+^‘·+ u≤>± |ü≥Tº|&ü +ç ~. ôd>’ ˝∑ Ÿ, |ü+ø£CŸ e÷*ø˘ bÕ&çq Væ≤+B bÕ≥\T
≈£L&Ü ÁbÕø°dº Tü #˚ùdyês¡T. XÊÁd”j Ô T· dü+^‘·+ H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T.
dü÷ÿ\T J‘·+ ø£≥eº Tì ø=+‘· kıeTTàqT ‘·+Á&ç>±]ùd,Ô Ä kıeTTà‘√ eTÁ<ëdüT
#˚sês¡T. #·T{≤º*+{À¢ e⁄Hêïs¡T. bÕ≥\T bÕ&˚ #ÛêHé‡ <=s¡øÿ£ b˛‘˚ y˚cÕ\T yÓj÷· ´\ì
ìs¡sí TT+#·T≈£îHêïs¡T. 1945˝À ø√q Á|üu≤Û ø£ss¡ êe⁄ ªeT+>∑fid¯ ÷ü Á‘·+µ dæìe÷ rùd,Ô
<ëì dü+^‘· <äs¡Ù≈£î&ç>± |ü]#·j·TyÓTÆq |æsƒê|ü⁄s¡+ Äj·Tìï ‘·q dü+^‘·+‘√
yÓT|æŒ+#ês¡T. Ä dæìe÷˝À \ø°åàsê»´+‘√ bÕ&çq ªVü‰sTT>± bÕ&Éy˚ ø√sTT˝≤µ
j·TT>∑fi^¯ ‘·+‘√ |æsêƒ |ü⁄s¡+>±] dæ˙ J$‘·+ ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~.
HÓ\ J‘·+ s¡÷. 50/`‘√ Äj·Tq J$‘·+˝À yÓTT<ä{yÏ TÓ ≥Tº. 1954˝À ªe÷
>√|æµ ∫Á‘·+˝À sπ \+–øÏ bÕ&Üs¡T |æsêƒ |ü⁄s¡+. n~ |ò≈ü î£ Ô Væ≤+<ä÷kÕú˙ XÊÁd”j Ô T· +.
dæìe÷˝À¢ #ÛêqT‡ <=s¡øÿ£ b˛‘˚ yÓ[¢ Hê≥ø±\T y˚ùdyês¡T. ∫+‘êeTDÏ˝À
_\« eT+>∑fió¯ &ÉT y˚w+ü y˚XÊs¡T. ø£#Ø˚ \T #˚ùdyês¡T. Ä s√E˝À¢ e÷<Ûeä ô|~›, |æsêƒ |ü⁄s¡+
Hêπ>X¯«Ásêe+fÒ ô|<ä› ÁπøCŸ. 1967˝À ªny˚ ø£fió¯ µ¢ ∫Á‘·+˝À ªe÷ ePfiÀ¢ ˇø£ |ü&TÉ #·T+~µ
Ç<ä›s¡÷ ø£\dæ bÕ&ç‘˚ yÓ÷‘Óπøÿ~. 1962˝À ≈£î\>√Á‘ê\T ∫Á‘·+˝À ªnj·T´jÓ÷´
#˚‹˝À &ÉãT“\T bÕj·TH˚µ. dæìe÷ ]ø±]¶+>¥˝À bÕ&É&+É ø£+fÒ »q+˝À ùdõº MT<ä
bÕ&ç‘˚ VüQcÕs¡T>± e⁄+≥T+~. »q+ #·|Œü ≥T¢ yê]øÏ VüQcÕs¡TìkÕÔsTT. Hê≥ø£+
y˚ùd,Ô Hê≥ø£+ |üP]Ô nj·÷´ø£ dæìe÷ bÕ≥\T bÕ&ÉeTH˚yês¡T »q+. n˝≤π> bÕ&˚yês¡T
|æsêƒ |ü⁄s¡+ ` n<=ø£ düs<¡ ë ` sπ \+–, |ü<àä HêuÛ+Ñ , #·\+, n+<ä]ø° Vü‰dü´+‘√
|æsêƒ |ü⁄s¡yT˚ bÕ&Ü*. Ä s√E˝À¢ ` 7000 bÕ≥\T bÕ&ÉT+{≤s¡T. eTTK´+>± nìï
ø±$T&û˝Ò ` ªô|[¢ #˚d#æ ÷· &ÉTµ˝À ªô|[¢ #˚dæ #·÷|ækÕÔ+ ` y˚TeTT ô|[¢ ô|<ä\› eTì|ækÕÔ+µ,
` #·+Á<äV‰ü s¡+˝À ª@+ #˚ùdÔ n~ |òTü qø±s¡´+µ ` y˚Ty˚T+ #˚ùdÔ n~ |òTü qø±s¡´+ >=|üŒ
Væ≤{Ÿ‡.
yÓ+ø£fXÒ «¯ s¡eTVü‰‘·´+˝À ª|ü<yä ˚ b˛<ëeTT >öØµ— <ë>∑T&ÉT eT÷‘·\T˝À ª&ç$«
&ç$« &ç$«≥º+, qTe«+fÒH˚ HêøÏw+ºü µ— \ø°àå ìyêdü+˝À ªk˛&Ü k˛&Ü Ä+Á<Ûë k˛&Ü....µ,
≈£î\>√Á‘ê\T ∫Á‘·+˝À ªsêy˚ sêy˚ u≤\µ ` |æsêƒ |ü⁄s¡+, »eTTHêsêDÏ eTs¡e˝Òì
bÕ≥\T bÕ&˚sT¡ .
40
\ø°àå ìyêdü+ ` k˛&ÜbÕ≥— ñe÷düT+<ä] ` e÷j·÷ dü+kÕs¡+ ‘·eTTà&É÷—
n‘êÔ ˇøÏ+{Ï ø√&É˝Ò ` ‘·&çø√ ‘·&çø√— ô|<ä›eTqTwüß´\T ` |ü≥ïyÓT\¢ >∑\yê z
uÛ≤e÷— ≈£î\>√Á‘ê\T ` sêy˚ sêy˚ u≤\— düTes¡í düT+<ä] ` e÷‘√{Ï ¬>*#˚
Ms¡T˝…e«s¡Tsê— Ç+{Ï >∑T≥Tº ` eT+<äT ø±ì eT+<äT, e+{Ï mH√ï bÕ≥\T bÕ&Üs¡T.
bÕ‘êfi¯ uÛs’… $¡ (1951), ô|[¢ #˚dæ #·÷&ÉT (1952), #·+Á<äV‰ü s¡+ (1954),
»j·Tdæ+Vü≤ (1955), dü+‘√wü+ (1955), »j·T+ eTq<˚ (1956), ñe÷ düT+<ä]
(1956), bÕ+&ÉTs¡+>∑ eTVü‰‘·à´+ (1957), düTes¡í düT+<ä] (1957), es¡T&ÉT ø±yê*
(1957), n‘êÔ z Ç+{Ï ø√&É˝Ò (1958), u≤\ Hê>∑eTà (1959), e÷ Ç+{Ï
eTVü‰\øÏàå (1969), nqï|üPs¡í (1960), yê>±›q+ (1961), Äsê<Ûqä (1962),
>∑T˝Òãø±e* ø£<ä∏ (1962), ≈£î\ >√Á‘ê\T (1962), dæ] dü+|ü<\ä T (1962), \e≈£îX¯
(1963), eT+∫ ≈£î≥T+ã+ (1965), l dæ+Vü‰#·\ πøåÁ‘· eTVæ≤eT (1965),
|üs¡e÷q+<äj·T´ •wüß´\ ø£<∏ä (1966), s¡+>∑T\ sê≥ï+ (1969), Äràj·TT\T
(1969), ãT~∆eT+‘·T\T (1969), ø£<ë∏ Hêj·T≈£î&ÉT (1969), Hê≥ø±\ sêj·TT&ÉT
(1969), $∫Á‘· ≈£î≥T+ã+ (1969), ø√&É\T ~~›q ø±|ü⁄s¡+ (1970), <ädsü ê
ãT˝À¢&TÉ (1971), ã*|”s+¡ƒ (1975) yÓTT<ä˝q’… $,
vvv
41
»eTTHê sêDÏ
ø¬ . »eTTHê sêDÏ. y˚T 18. 1938˝À »ìà+#ês¡T. ‘·*‘¢ +· Á&ÉT\T ø¬ . es¡<ä

sêE, Á<Í|ü~. ÄyÓT 7e j˚T≥H˚ ‘Ó\T>∑T ∫Á‘·+ ‘ê´>∑jT· ´˝À ‘·q >=+‘·T $ì|æ+#ês¡T.
13e j˚T≥ ªe\j·T |ü‹µ, 1955˝À ‘·$TfiŸ >∑T˝Òãø±e[˝À bÕ&É>± Væ≤{Ÿ ∫Á‘ê\
C≤_‘ê˝À ø¬ [¢+~. 1953 l\+ø£ ∫Á‘·+ ªdüTC≤‘·µ, Äq+<ä düeTs¡≈L£ Hé dü+^‘·
<äsÙ¡ ø£‘«· +˝Àq÷, ‘·sê«‘· 1954 es¡<øä >π£ <ë, 1955˝À ùd<ä düT\+>¥, e÷‘·\Hé,
1958˝À eqyÓ÷Væ≤ì ∫Á‘ê˝À¢ bÕ&Üs¡T.
dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T õ. sêeTHê<ÛHä ,é mdt. <äøD
åÏ ≤eT÷]Ô, m.myéT. sêC≤,
y˚<ë, ∫‘·÷sÔ T¡ Hê>∑jT· ´, ô|+&Ü´\ Hêπ>X¯«s¡sêe⁄, {Ï. #·\|ü‹sêe⁄, {Ï.õ. *+>∑|Œü ,
mdt. sêCÒX«¯ s¡sêe⁄, $X¯«Hê<ÛHä é sêeT÷à]Ô, e÷düsº Y y˚DT, mdt. Vü≤qTeT+‘· sêe⁄,
ÄsY. düT<äsÙ¡ Hé, õ. yÓ+ø£fXÒ Ÿ, $. ≈£îe÷sY, Çfi¯jT· sêC≤\ <ä>sZ∑ ¡ mH√ï bÕ≥\T
bÕ&Üs¡T.
Á<√Væ≤ ∫Á‘·+˝À ªm+<äTø° Áã‘·T≈£îµ bÕ≥qT ô|+&Ü´\ dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +˝À
bÕ&Üs¡T.
1) |ü]es¡qÔ ˝À ªne⁄q+{≤sêµ ` {Ï. #·\|ü‹sêe⁄ dü+^‘·+.
2) \e≈£îX¯ ªsêeTqï Hêj·TT&ÉTµ ` ø√<ä+&ÉsêeTT&ÉT (|òTü +≥kÕ\ dü+^‘·+)
3) lsêeT |üs+¡ <ÛëeT ` »j·TsêeT |üs+¡ <ÛëeT.
42
4) ã+>±s¡T ‹eTàsêE ªHê>∑eT*¢ ø√q˝Àqµ ` qøÏÿ+~ ˝Ò&ç ≈£Lq.
5) ªnqï|üPs¡µí ∫Á‘·+˝À m+‘√ #·øÿ£ ì #·\ì¢ d”eT bÕ&ç |ü+≥\ eqd”eT `
mdt. <äøD åÏ ≤eT÷]Ô dü+^‘·+.
6) XËu≤Û wt sêeTT&ÉT˝À ªVü≤˝À¢ &Ü]¢+>¥ e÷{≤¢&yÉ êµ ` |æ._. lìyêdt‘√ ø£\dæ
bÕ&Üs¡T ` |òTü +≥kÕ\ dü+^‘·+.
7) (1) eT+∫ eTqdüT\T ` ªe÷e... e÷e.... e÷e....µ, (2) m+‘·≥ø£ÿ]yê&ÉT
` Hê sêE, @ eT÷˝À qøÏÿHê&ÉTµ ` ø¬ .$. eTVü≤<˚eHé, ø=düsêE s¡#s· TT‘·.
8) Ms¡ø+£ ø£D+ ` ø£≥+º &ç Ms¡ ø£+ø£D+ ` dü+^‘·+: mdt. sêCÒX«¯ s¡sêe⁄,
>±q+: m.m+. sêC≤.
9) lø±≈£îfi≤+Á<Ûä eTVü‰$wüßí ø£<ä∏ ` ª$dæ– $dæ– Hê Vü≤è<äjT· ø£yê≥eTT ...
m|ü⁄Œ&√ eT÷‘· |ü&HÓ √sTTµ.
10) Ç+{ÏøÏ B|ü+ Ç˝≤¢˝Ò ` ªbı+– bı+– e∫ÃHê~ dü+ãsê\ dü+Áø±+‹µ`
s¡#q· : ÄÁ‘˚jT· , dü+^‘·+: $X¯«Hê<∏Hä `é sêeT÷à]Ô.
11) eT+∫ eTqdüT\T ` ª‘·|⁄ü Œ ‘·|⁄ü Œ ‘·|⁄ü Œ ` e÷e÷ e÷yê ` @y˚T uÛ≤e÷µ
»eTTHêsêDÏ, |òTü +≥kÕ\ ãè+<ä+.
‘·$Tfi¯+˝À mH√ï ∫Á‘ê˝À¢ bÕ&Üs¡T. uÛ≤wü MT<ä |ü≥Tº<\ä ‘√, |ü≥Tº dü+bÕ~+∫
bÕ&˚yês¡T. ‘Ó\T>∑T >±j·T˙j·÷! ‘·$Tfi¯ >±j·Tìj·÷ nH˚ nqTe÷q+ ø£*π>~
n+<ä]ø°. ‘·$TfiŸ #·<eä &É+, sêj·T&É+ ≈£L&Ü H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T.
‘·$TfiŸ ªHêj·T>∑Hµé ªHêHé dæ]‘êÔ˝Ÿ BbÕe[µ nH˚ bÕ≥ ‘·$Tfi¯ ∫Á‘· |ü]ÁX¯eT˝À
Á|üd~æ › bı+~+~.
1998˝À ‘·$Tfi¯Hê&ÉT Á|üuTÑÛ ‘·«+ ªø£˝e’… ÷eTDÏµ nyês¡Tì¶ ∫Ã+~. ‘Ó\T>∑T
yê]øÏ ‘·$Tfi¯Hê&ÉT˝À nyês¡T¶ bı+<ä&+É n+‘· ∫qï |üH+˚ ø±<äT. ÄyÓT Ä kÕúsTTøÏ
m~>±s¡T. 2002 dü+e‘·‡s¡+˝À ø£˝+’… >∑sY nHêï<=¬s’ ù|s¡Tq nyês¡T¶ bı+<ës¡T.
‘Ó\T>∑T, ‘·$Tfi¯+˝ÀH˚ ø±≈£î+&Ü dæ+Vü≤[˝À ≈£L&Ü ÄyÓT bÕ&Üs¡T.
e÷+>∑\´ã\+˝À ª#ÓøÿÏ * MT<ä #˚sTTy˚dµæ ` e÷<Ûeä ô|~›, »eTTHêsêDÏ.
1927 dü+e‘·‡s¡+˝À eTq<˚X¯+˝À Á|üy˚•+∫q πs&çjÓ÷ Ç|üŒ{Ïes¡≈£L
»Hêe[øÏ #˚dqæ ùde Á|üX+¯ dü˙j·TyÓTqÆ ~. eTTK´+>± dæìe÷ dü+^‘ê\qT ñ‘·eÔ T
$\Te\‘√ ≈£L&çq yê{ÏH˚ Á|ükÕs¡+ #˚jT· &É+, $H√<ä+ $C≤„q+ |ü+#·&+É Ä*+&çj÷·
43
sπ &çj÷Ó ø£èwæì n_Ûq+~+#ê*. eTTK´+>± $$<Ûä uÛ≤s¡‹ dü«s¡j í T· T>∑+ Hê{Ï ^‘ê\
kÂs¡uÛ≤ìï ÄÁ|òü÷DÏ+#ê\+fÒ πs&çjÓ÷qT ÄÁX¯sTT+#·ø£ ‘·|üŒ<äT. á πs&çjÓ÷
ø±s¡´Áø£e÷\ Áø£eT+˝À eTq ª‘Ó\T>∑T dæìe÷ düsê>±\Tµ Áb˛Á>±+ MT≈£î n+~k˛Ô+~.
no¢\+, <ä«+<ësê∆\ <Û√s¡DT\≈£î ‘ê$e«˙j·Tø£, düT\Te⁄>± n+<äs¡÷
bÕ&ÉT≈£îH˚ kÂ\uÛ≤´ìï ø£*Œ+∫q ÄHê{Ï s¡#s· TT‘·\≈£î, >±j·T≈£î\≈£î eTqyÓT+‘√
ãTTD|ü&ç ñHêï+.
dæìe÷ bÕ≥\ dü«s¡j í T· T>∑+˝À »eTTHêsêDÏ e+{Ï >±j·T˙eTDT\T bÕ≥\≈£î
ÁbÕD+ b˛XÊs¡T. nqúÛ≤cÕ |ü<ë\qT ñ|üj÷Ó –+#·≈î£ +&Ü sêdæq bÕ≥\T bÕ&˚
n<äèwü+º ÄHê{Ï >±j·T≈£î\≈£î ø£*–+~. yê] uÛ≤eÁ|üø≥ £ q˝Àì qe´‘·, ÁXÀ‘·\qT
ã©j·T+>± Äø£]¸+∫+<äH˚ #ÓbÕŒ*.
|ü≥ïyêdü|⁄ü Hê>∑]ø£+ ` $˝≤dü+, $H√<ë\ Á|üu≤Û yêìøÏ ˝§+–b˛sTT Ç\T¢,
dü+kÕs¡ u≤<Û´ä ‘·\T e~*, nÁX¯<>∆ä ± ñqï |ü˝y¢… êdüT\ ø£fió¯ ¢ ‘Ó]|æ+#·&ÜìøÏ #˚ùd
Á|üjT· ‘·ï+. ‘√&çø√&Éfió¯ ¢ ∫Á‘·+˝À ª{ÖqT Á|üøÿ£ ø¬ fi¢̄<Tä s› √jYTµ. bÕ&çq~ |òTü +≥kÕ\,
»eTTHêsêDÏ.
dü+^‘· ø£fi¯ eTqdüT‡≈£î dü+ã+~Û+∫q $<ä´ ` ø£fi¯ »qà‘·' sêyê*. d”‘êesê!
dü+^‘· C≤„qeTT <Ûë‘· Áyêj·Te˝…sê! nHêïs¡T ‘ê´>∑jT· ´. dü+^‘·+ bÕ&É&+É ˇø£
ø£fi.¯ dü+^‘·+ $q&É+ ˇø£ ø£fi.¯
ne⁄q+{≤sê MTs¡T ø±<ä+{≤sê (e÷+>∑\´ ã\+)— mes¡T >¬ *#ê]|ü&ÉT
($T<∏Tä q+)— ø±j·T+<ä<Tä z] Hêj·THê (ñj·÷´\ »+bÕ\)— ø£qTï\˝À yÓT]ùd z
q\¢qj·T´ ($Hêj·Tø£ #·$‹)— eTT≈£îÿ MT<ä ø√|ü+ (eT÷>∑ eTqdüT\T)— yÓTÆ &çjT· sY
MTHê (e÷+>∑\´ ã\+)— Hê qy˚« (Hêj·T≈£î&ÉT)— ìqTï HÓs¡ q$Tà‹sê ($Hêj·Tø£
#·$‹)— düs<¡ ë düs<¡ ë dæ>s¬∑ ≥Tº (sêeTT&ÉT`;ÛeTT&ÉT)— ‹s¡T|ü‹ yÓ+ø£fXÒ «¯ s¡ <=s¡ ˙y˚
~ø£ÿì (e÷+>∑\´ ã\+)— $]ùd #·\ì¢ yÓHïÓ \ (\e≈£îX¯) yÓTT<ä˝q’… mH√ï ∫Á‘ê\˝À
bÕ&Üs¡T.
vvv
44
dü«s¡í\‘·
1973 dü+ˆˆ øπ s¡fi¯ sêh+˝À bÕ\ø±&é õ˝≤¢ ∫‘·÷sÔ Y <ä>sZ∑ ¡ n‹Ôø√&ÉT Á>±eT+˝À
»ìà+#ês¡T. ‘·+Á&ç Vü‰s√àìj·T+ yê<ä´ø±s¡T&ÉT`>±j·T≈£î&ÉT. ‘·*¢ >±]øÏ ≈£L&Ü dü+^‘·+
n+fÒ Çwü+º . Vü‰s√àìj·T+, ø°uÀsY\¶ ‘√ ÄyÓT •ø£D å bı+<ës¡T. wæy÷Ó >± õ˝≤¢˝Àì
uÛÑÁ<ëe‹˝À ÄyÓT #·<äTe⁄ø√e&É+ »]–+~. ‘·+Á&ç ù|s¡T ¬ø.dæ. #Ós¡T≈£î{Ïº. ∫qï
ej·TdüT‡˝ÀH˚ ÄyÓT dü+^‘·+ H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. 1987˝À ÄyÓT #ÓHï’Ó #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T.
m+.mdt. $X¯«Hê<ÛHä é >±]ÿ |ü]#·jT· eTsTT‘˚, ÄyÓT≈£î CÒdTü <ëdt >±]‘√ bÕ&˚ neø±X¯+
Ç#êÃs¡T. ∫qï+∫s¡TøÏ[j˚T ø£qïe÷à nH˚ bÕ≥qT ‘·$Tfi¯ ∫Á‘·+ ª˙ ~Û≈î£ ÿ <ä+&ÉHµ’Ó
dæìe÷˝À bÕ&çq bÕ≥. Ä bÕ≥‘√ #ê˝≤ eT+~ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\ <äèwæ˝º À |ü&+ç ~
ÄyÓT. dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T Çfi¯jT· sêC≤, m.ÄsY. s¬ Vü≤e÷Hé ÄyÓTqT ãTø˘ #˚XÊs¡T.
ø=ìï Væ≤+B bÕ≥\qT ≈£L&Ü bÕ&Üs¡T. ôV’≤sêeTj·TVt≤ ø±´VüQe nH˚ bÕ≥qT
s¡+^˝≤ ∫Á‘·+ ø√dü+ ÄyÓT bÕ&Üs¡T. nB Vü≤]Vü≤s¡Hé ø±+_H˚wHü ‘é √. yÓT˝À&û bÕ≥\T
bÕ&É&É+˝À H˚s¡TŒqT #·÷|æ+#ês¡T. ªe÷\sTT˝Ÿ j·÷s√ eTq‘√Ô&ÉT ù|kÕµ bıs¡˝Ò
b˛qTï‘êÔjTY nH˚ bÕ≥\qT ªø£sT¡ ‘·eÔ Tàµ ∫Á‘·+˝Àì$ ø=ìï ñ<ëVü≤s¡D\T. s¬ Vü≤e÷Hé
dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +˝À ø±<ä\Hé ∫Á‘·+˝À ªeTTU≤ãT˝≤µ e+{Ï bÕ≥\T Væ≤{Ÿ.
ª|ü$Á‘·µ ∫Á‘·+˝Àì ªyÓTT≥Tº ${≤º<ëµ s¬ Vü≤e÷Hé >±] dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +˝À
yÓTT<ä{Ï C≤rj·T nyêsY¶ dü«s¡\í ‘·≈î£ \_Û+∫+~. á bÕ≥ ]ø±]¶+>¥ düeTj·T+˝À
45
ÄyÓT≈£î ø£˙ïfi¯ó¢ e#êÃj·Tì ÄyÓT ˇø£ Ç+≥s¡÷«˝À #ÓbÕŒs¡T. m.ÄsY. s¬ Vü≤e÷Hé
ÄyÓTqT ø=ìj·÷&çq≥T¢ ≈£L&Ü #ÓbÕŒs¡T. <˚yê, $<ë´kÕ>∑sY, Vü‰]dt »j·TsêCŸ,
nqTe÷*ø˘, sêCŸø√{Ï, j·TTeHé X¯+ø£sY sêC≤, eTDÏX¯s¡à, Vü≤+dü˝ÒK\ ∫Á‘ê˝À¢
ÄyÓT bÕ&ç eT+∫ù|s¡T ‘Ó#·TÃ≈£îHêïs¡T. yÓTT>∑˝≤sT÷ nC≤yéTqT ‘·$Tfi¯+˝À &ÉuŸ
#˚kÕs¡T. nHês¡ÿ* Væ≤+B ∫Á‘·+˝À \‘êeT+π>wüÿsY, X¯yTé cÕ<é uÒ>+∑ bÕ&çq bÕ≥\qT
‘Ó\T>∑T˝À bÕ&ç X¯u≤Û wt nì|æ+#·T≈£îHêïs¡T.
Á|üeTTK u≤©e⁄&é dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T HÍwü<é n© ≈£L&Ü ÄyÓT≈£î Á|üX+¯ dü\T
≈£î]|æ+#ês¡T.
\+>¥ ÇHéô|øò Hå£ ‘é √, >∑T+&Ób˛≥T ‘√&Ó’ ÄyÓT 37e @≥H˚ #ÓHï’Ó ˝À eTs¡D+Ï #·&+É
»]–+~. 14e j˚T≥˝À ÄyÓT≈£î m+.mdt. $X¯«Hê<ÛHä é #ÛêHé‡ Ç#êÃs¡T. Äj·Tq
#ÛêHé‡ Ç∫Ãq dü«s¡\í ‘· #·ìb˛sTT+<ä+fÒ Äj·Tq qeTà˝Òøb£ ˛j·÷s¡T.
1994˝À yÓTT<ä{Ï C≤rj·T nyêsY¶ bı+~q ∫Á‘·+ ªø£s¡T‘·Ôe÷àµ ñ‘·eÔ T
>±j·Tì>± nyêsY¶ n+<äT≈£îHêïs¡T ` ªbısê* bıqTï‘êÔsTTµ nH˚ bÕ≥.
1991˝À ‘·$Tfi¯Hê&ÉT Á|üuÛÑT‘·«+ ñ‘·Ôj·T >±j·Tì nyêsY¶ bı+<ës¡T `
∫Á‘·+ ∫qï‘·+_, ªb˛y=e÷à`}s√ÿ\+µ nH˚ bÕ≥.
1994 ‘·$Tfi¯Hê&ÉT Á|üuTÑÛ ‘·«+ ø£sT¡ ‘·eÔ Tà ∫Á‘·+˝Àì bÕ≥≈£î ñ‘·eÔ T >±j·Tì
nyêsY¶ e∫Ã+~.
2000 dü+ˆˆ˝À ñ‘·eÔ T >±j·Tì>± ªm˝…|’ Œü j·TT<Û̊µ ∫Á‘·+. ªÇeHé e⁄s¡Te+µ
nH˚ bÕ≥.
1991, 1995, 1998, 1999\˝À dæìe÷ mø˘‡Áô|dt nyês¡T\¶ T. 1994˝À
‘·$Tfi¯Hê&ÉT Á|üuTÑÛ ‘·«+ Á|ü‹cÕº‘à· ø£ ø£˝e’… ÷eTDÏ nyêsY¶ n+<äT≈£îHêïs¡T.
2002 dü+ˆˆ˝À <äfi¯|ü‹ ∫Á‘·+˝À mdt.|æ. u≤\düTÁãVü≤àD´+‘√ bÕ&çq
bÕ≥≈£î __dæ Á|ü|+ü #· ]ø±s¡T¶ bı+~q bÕ≥˝À¢ ˇø£{>Ï ± m+|æø¬ +’ ~.
ˇø£bÕ≥≈£î eTs=ø£bÕ≥≈£î yÓ$’ <Û´ä + ø£*>π ˝≤ bÕ&˚yês¡T. ‘·$Tfi¯, ‘Ó\T>∑T,
eTfi¯j÷· fi¯ ∫Á‘ê˝À¢ bÕ&ç nìï uÛ≤wü˝À¢ yÓT|ü⁄Œ bı+<ës¡T.
vvv
46
|æ. düTo\
|æ. düTo\ $»j·Tq>∑s+¡ ˝À 1939 qesãsY 13q »ìà+#ês¡T. ‘·+Á&ç

eTT≈£î+<äsêe⁄. Hê´j·Tyê~. Äj·Tq≈£L dü+^‘·+ n+fÒ m+‘√ Çwü+º . n+<äTøπ
≈£îe÷¬sqÔ T dü+^‘·+˝À •ø£Då Ç|æŒ+#ês¡T. $»j·Tq>∑s+¡ dü+^‘· ø£fi≤XÊ\˝À <ë«s¡+
yÓ+ø£≥kÕ«$T >±s¡T Á|æì‡bÕ˝Ÿ>± e⁄qï s√E\T. Ä ø£fi≤XÊ\˝À #˚] >±Á‘·+˝À
&ç|e¢ü ÷ #˚dæ ñrÔsT¡ \í j·÷´s¡T. 12e j˚T≥ ∫qï‘·q+˝ÀH˚ ø£#Ø˚ \T #˚ùdyês¡T. eTÁ<ëdüT
eT÷´õø˘ nø±&ÉMT˝À eTTdæ] düTÁãVü≤àD´+ nj·T´sY <ä>∑Zs¡ XÊÁd”Ôj·T dü+^‘·+
H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. düTo\ dü«s¡+ yÓT∫Ãq m+.mdt. düTã“\øÏàå ‘·H˚ dü«j·T+>± ÄyÓT≈£î
dü+^‘·+ H˚]Œ+#ês¡T. n|ü&ÉT m≈£îÿe>± $»j·Tyê&É, ôV’≤<äsêu≤<é, eTÁ<ëdüT
sπ &çj÷Ó ˝À¢ bÕ≥\T bÕ&É&+É ‘√ ô|+&Ü´\ <äèwæ˝º Àø=#êÃs¡T.
1951 dü+ˆˆ˝À ô|+&Ü´\>±s¡T ‘·*Á¢ ù|eT dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î*>± e⁄+≥Tqï
düeTj·T+˝À düTo\ >±]ï |æ*|æ+∫ bÕ&ç+#ês¡T. n<˚ dæìe÷ ‘·$Tfi¯+˝À ô|Á≥‘êÔjTY .
<ë+{À¢ ≈£L&Ü ÄyÓT#˚ bÕ&ç+#ês¡T. Ä bÕ≥\T $ì, ÄyÓT dü«s¡+˝Àì e÷s¡y› êìï
>∑T]Ô+∫q m.$.m+. #Ó{j ºÏ ÷· sY yê] dü+dü˝ú À HÓ\ J‘êìøÏ eT÷&˚fi¢¯ ø±+Á{≤ø˘º MT<ä
ÄyÓTqT Ä]ºdTü >º ± #˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. ªdü+|òTü +µ ∫Á‘·+˝À ÄyÓT bÕ&çqbÕ≥ ªdüT+<äsê+>∑+
eTs¡Te⁄>∑˝ÒH√jYTµ Væ≤{Ÿ nsTT´+~. eT÷&˚fi¯¢ ‘·sê«‘·, 1955˝À <äTøÏÿbÕ{Ï
eT<ÛTä dü÷<äqsêe⁄ >±s¡T <=+>∑sêeTT&ÉT dæìe÷ rdü÷Ô düTo\ #˚‘· »eTTq≈£î bÕ≥
47
bÕ&ç+#ês¡T. kÕ$Á‹øÏ õøÏÿ‘√ bÕ&ç+#ês¡T. nqTsê>∑+ $]ùdHê zπs sêC≤!, ã˝Ò
‘ê‘· eTq u≤|üPJ bÕ≥\T bÕ|ü⁄\sY ø±e&É+ »]–+~. n|ü&˚ $»j·÷ yês¡T
$Tdü‡eTà dæìe÷ rdü÷Ô ªu≤\qTsê eT<äHêµ bÕ≥qT düTo\ #˚‘· bÕ&ç+#ês¡T. ÄyÓT
dü«s¡+˝Àì ÁbÕMD´+ >∑T]+∫q eT<ÛTä dü÷<äqsêe⁄, Ä<äT]Ô düTu≤“sêe⁄\T ÄyÓT #˚‘·
‘√&çø√&Éfió¯ fl˝À kÕ$Á‹øÏ bÕ&ç+#ês¡T. ‘Ó\T>∑T‘√ u≤≥T ‘·$Tfi¯, ø£qï&É, eTfi¯j÷· fi¯,
ˇ]j·÷, dæ+Vü≤fi¯ uÛ≤wü˝À¢ 15,000 bÕ≥\T bÕ&Üs¡T. uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À \‘ê eT+π>wüÿsY
‘·sê«‘· m≈£îÿe bÕ≥\T bÕ&ç+~ düTo\ >±πs.
‘·$Tfi¯+˝À bÕeeTìï|ü⁄Œ, bÕsêÔfiŸ |üdræ s¡T+, ñ‘·eÔ T |ü⁄‹ÔsH¡ é e+{Ï ∫Á‘ê˝À¢
Væ≤{Ÿ bÕ≥\T bÕ&Üs¡T. ø£qï<ëdüHé s¡#s· TT‘·>±, düTo\, kÂ+<äss¡ ê»Hé bÕ&çq bÕ≥\T
‘·$Tfi¯Hê≥ Áù|ø£≈å î£ \≈£î m+‘√ q#êÃsTT. $X¯«Hê<ÛHä é sêeT÷à]Ô, ø¬ .$. eTVü‰<˚eHé,
<˚esê»Hé e+{Ï dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\ e<ä› düTo\ m≈£îÿe bÕ≥\T bÕ&˚sT¡ .
H˚qT $ø£Øº eT<Û÷ä dü÷<äqsêe⁄ >±] <ä>sZ∑ ¡ düV≤ü <äsÙ¡ ≈£îì>± |üì #˚ùd s√E˝À¢
düTo\>±s¡T Ädæ|Ô sü T¡ \T, eT+∫ ≈£î≥T+ã+ ∫Á‘ê\≈£î bÕ≥\T bÕ&Üs¡T. Ädæ|Ô sü T¡ ˝À¢
ªk˛>±Z&˚ ∫qï Hêj·THêµ nH˚ bÕ≥ #ê˝≤ u≤>± bÕ&Üs¡T. eT+∫≈£î≥T+ã+˝À ªeTqùd
n+<ë\ ãè+<ëeq+µ, eTs¡|⁄ü sêì bÕ≥. ˇø£ MD bÕ≥. MD bÕ≥\T bÕ&É&+É ˝À
düTo\ >±]~ n+<Óyd˚ qæ #ÓsTT´. bÕ&Ó<˙ä HêeTy˚T (ne÷j·T≈£îsê\T), ˙e⁄ ˝Òø£
MD |ü\Tø£˝Òqqï~ (&Üˆˆ #·Áø£e]Ô), eT~˝À MD\T ÁyÓ÷¬> (Äràj·TT\T), á
MD≈£î X¯è‹˝Ò<Tä (<˚XÀ<ë∆s≈¡ î£ &ÉT), bÕ&Éy\˚ sê~Ûø± (Ç<äs› T¡ $TÁ‘·T\T) nìï düTo\
bÕ&çqy˚.
ñ‘·Ôsê~ dü+^‘· <äs¡Ù≈£î\T HÍwü<é, ùV≤eT+‘·≈£îe÷sY, dæ. sêeT#·+Á<ä,
\ø°àå ø±+‘Y bÕ´πs˝≤˝Ÿ, uÛ|Ñ Œæ \Vü≤] e+{Ï >=|üŒ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\ e<ä› bÕ&˚sT¡ . ô|+&Ü´\
‘·sê«‘· ‘Ó\T>∑T˝À kÕ\÷s¡T sêCÒX«¯ s¡sêe⁄, e÷wüsº Y y˚DT, nX¯«<ë›eT, #·\|ü‹sêe⁄,
düTdüs,¢¡ Ä~Hêsêj·TDsêe⁄, ø¬ .$. eTVü≤<˚eHé, |òTü +≥kÕ\, s¡yT˚ wt Hêj·TT&ÉT <ä>sZ∑ ¡
bÕ&çq bÕ≥\T n˙ï Væ≤{Ÿ‡. Ç~ eT˝…\¢ y˚fij ¯ T· ì (ne÷j·T≈£îsê\T), ˙ <äjT· sê<ë
(|üPC≤ |ò\ü +), #·+<äq #·]Œ‘· ˙\ø£fiã‚ s¡ |”‘e· düT (&Üˆˆ #·Áø£e]Ô), MTs¡C≤\>∑\&Ü
Hêj·÷q‹ (lø£èwüí ‘·T˝≤uÛ≤s¡+), nHêï nqTsê>∑+ (Ä&É|&ü TÉ #·T), CÀs¡TMT<äTHêïe⁄
‘·TyÓTà<ë (•es¡+»ì), }Vü≤\T >∑Tdü>T∑ dü˝≤&˚, ‘·÷s¡T|ü⁄dæ+<Û÷ä s¡|⁄ü eT+<ës¡|⁄ü e+{Ï
bÕ≥\T düTo\ >±] Á|ü‹uÛ≈Ñ î£ ‘êsêÿD≤\T.
H˚qT <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+∫q ∫Á‘·+ ªuÛ˝Ñ Ò ø±|ü⁄s¡+µ n+<äT˝À ˇø£ &Ü´Hé‡
bÕ≥ e⁄+~. e÷eT÷\T>± nsTT‘˚ m˝Ÿ.ÄsY. áX¯«] bÕ&Ü*. ø±ø£b˛‘˚ ÄyÓT bÕ&É&+É
e÷eT÷˝Ò. n<˚ düTo\ >±]‘√ bÕ&çùdÔ u≤>∑T+≥T+<äì ÄyÓT #˚‘· bÕ&ç+#êqT. ÄyÓT
48
ÄX¯Ãs¡´b˛j·÷s¡T. bÕ&É‘êqì ˇ|ü≈£îì bÕ&˚sT¡ . n<˚ ªeTdüø£ eTdüø£ Nø£{˝Ï Àµ nH˚
bÕ≥.
ÄyÓT H˚|<ü ´äÛ >±j·Tì>± 50 dü+ˆˆ ø±\+˝À mH√ï ∫Á‘ê˝À¢ bÕ&Üs¡T. ÄyÓT
ø£èwæøÏ |ò*ü ‘·+>±, dü+^‘êìøÏ #˚dqæ ùde\≈£î >∑T]Ô+|ü⁄>± mH√ï nyês¡T\¶ T \_Û+#êsTT.
ÄyÓT >ös¡yêìï ô|+#êsTT.
1969˝À ‘·$Tfi¯ ∫Á‘·+ ªñj·T]+<ä eTDÏ<Hä µé ˝À bÕ&ç C≤rj·T nyês¡T\¶ T
bı+<ës¡T. ªdüyê˝Ò - düe÷[µ eTs=ø£ ‘·$Tfi¯ ∫Á‘·+˝À bÕ&ç 1972˝À, 1977˝À
ªdæ]dæ]eTTe«µ ‘Ó\T>∑T ∫Á‘·+˝À, 1983 y˚T|òüTdü+<˚X¯+, 1984˝À m+m˝Ÿm
@&ÉTø=+&É\T bÕ&çq+<äT\≈£î C≤rj·T nyês¡T\¶ T \_Û+#êsTT. 1977 <ëqMs¡ X¯Ss¡
ø£s,í¡ 1978˝À Hê˝≤>∑m+<äs√, dü+^‘· kÕÁe÷{Ÿ 1984, $X¯«Hê<Ûä Hêj·T≈£î&ÉT
1987, >√<ëe] bı+–+~ 1989 ∫Á‘ê˝À¢ bÕ&çq+<äT\≈£î ñ‘·eÔ T >±j·Tì nyês¡T\¶ T
n+<äT≈£îHêïs¡T. dü+^‘· düsd¡ «ü ‹ _s¡T<äT bı+<ës¡T. Äs¡T>∑Ts¡T sêh|ü‘T· \#˚ düHêàq+
bı+~q~ düTo\>±s¡T e÷Á‘·yT˚ . ‘·$Tfi¯Hê&ÉT ø£fie’Ë ÷eTDÏ, Ä+Á<Û$ä X¯«$<ë´\j·T+
ªø£fi≤Á|ü|Pü s¡µí , 1985˝À |òTü +≥kÕ\ kÕàs¡ø£ nyêsY,¶ 1999 ‘Ó\T>∑T ø£fi≤ ˙sê»q
|ü⁄s¡kÕÿs¡+, 2002 øÏHïÓ s¡ ÄsYº ~ÛjT˚ ≥sY‡ düHêàHê\T bı+<ës¡T. 2002 dü+e‘·‡s¡+˝À
s¡|Tüò T|ü‹ yÓ+ø£jT· ´ nyêsYì¶ ∫Ã Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ Á|üuTÑÛ ‘·«+ >ös¡$+∫+~. á nyês¡T¶
bı+~q ‘=* >±j·Tì düTo\>±πs. øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘·«+ ≈£L&Ü ÄyÓTøÏ |ü<àä uÛ÷Ñ wüDY
≈£L&Ü Ç∫Ã >ös¡$+∫+~.
ÄyÓT bÕ&çq bÕ≥\T sêdæ+~ m≈£îÿe Äs¡TÁ<ä>±πs ø±e&É+ $X‚w+ü . ªsêsTTHÓH’ ê
ø±ø£b˛‹ì sêeTbÕ<äeTT k˛ø£>±µ nH˚ Áô|y’ {˚ Ÿ ]ø±sY¶ ÄyÓT≈£î u≤>± q∫Ã+~ nH˚yês¡T
Äs¡TÁ<ä >±s¡T.
ªÄdæÔ|üs¡T\Tµ ∫Á‘·+ »>∑|ü‹ yê]~. <ëìøÏ $. eT<ÛäTdü÷<äqsêe⁄>±s¡T
<äsÙ¡ ≈£î\T. ø¬ .$. eTVü≤<ä÷eHé dü+^‘·+. H˚qT düV‰ü j·T <äsÙ¡ ≈£îDÏ.í ÄyÓT ]ø±]¶+>¥øÏ
sê>±H˚ H˚qT bÕ≥ ø±|” Ç#êÃqT. Ä bÕ≥ ªªk˛>±Z&˚ ∫ìï Hêj·THê. ˇø£ÿ |æ≥Hº q’Ó
ø=≥º˝&Ò TÉ k˛>±Z&TÉ µµ - |ü\$¢ . Ä bÕ≥ kÕVæ≤‘·´+ #·÷dæ qe⁄«≈£îHêïs¡T. ÄHê&ÉT n~
ø=‘·Ô b˛ø£&É ` áHê&ÉT n~ ãVæ≤s¡‘Z +· . VüQcÕs¡T ^‘·+, $cÕ<ä ^‘·+, uÛøÑ ÔÏ ^‘·+,
j·TT>∑fi¯ ^‘·+ @ bÕ≥sTTHê ne©\>± bÕ&É>\∑ kÕeTs¡´ú + ñ+~ ÄyÓT˝À.
dü+|òüT+ ` düT+<äsê+>∑eTs¡Te>∑˝ÒH√jYT, <=+>∑sêeTT&ÉT, $Tdü‡eTà,
‘√&çø√&Éfi¯ó¢, ne÷j·T≈£îsê\T, Ç<ä›s¡T $TÁ‘·T\T, Äràj·TT\T, &Üˆˆ #·Áø£e]Ô,
<˚XÀ<ë∆s¡≈£î&ÉT, ne÷j·T≈£îsê\T, |üPC≤ |òü\+, Ä&É|ü&ÉT#·T, •es¡+»ì, lø£èwüí
‘·T˝≤uÛ≤s¡+, Hê˝≤>∑ m+<äs√, <ëqMs¡ X¯Ss¡øs£ í¡ yÓTT<ä˝q’… $.
vvv
49
m.m+. sêC≤
msTTe÷\ eTqà<ÛäsêE 1e ‘˚B p˝…’ 1929 »ìà+#ês¡T.

Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ ∫‘·÷sÔ T¡ õ˝≤¢ sêeT#·+Á<ä|⁄ü s¡+ M] »qàdü\ú +. eTqà<Ûsä ê», \ø£àå eTà
M] ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T. sêC≤ 3e HÓ\˝ÀH˚ ‘·+Á&ç eTs¡DÏ+#·&É+ e\¢, ‘·$Tfi¯Hê&ÉT
sπ DTø±|ü⁄s¡+ eTø±+ e÷sêÃs¡T. eTÁ<ëdüT |ü∫Ãj·T|üŒ ø±˝ÒJ˝À _.@. &çÁ^ bı+<ës¡T.
Ä düeTj·T+˝ÀH˚ |æj÷· H√ yêsTT+#·&+É H˚sT¡ Ã≈£îì bÕ≥\ b˛{°˝À¢ bÕ˝§ZHy˚ ês¡T.
ø£sêí{Ïø˘, yÓÁdüºHé, ø±¢dæø£˝Ÿ eT÷´õø˘\˝À ‘·ØŒ¤<äT bı+~ dü+^‘· C≤„Hêìï
ô|+bı+~+#·T≈£îHêïs¡T. ñ‘·sÔ ,¡ <äøD åÏ uÛ≤wü\ >±j·T≈£î\T ‘·\‘YyTÓ TVü≤eTà<é, eTTUÒw,t
yÓTTVü≤eTà<é s¡|,”ò ùV≤eT+‘Y ≈£îe÷sY eTVü≤ÀbÕ<Ûë´jYT\ Áù|s¡D‘√ Væ≤+B, |òTü »˝Ÿ
eT÷´õø˘ô|’ eT≈£îÿe‘√ eTT+<ä&TÉ >π XÊs¡T.
j·T÷ìe]‡{°˝À #·~y˚ s√E˝À¢H˚ ‘·H˚ bÕ≥\T sêdæ, ø£+b˛CŸ #˚dæ bÕ&çq
bÕ≥\T Ä˝Ÿ Ç+&çj÷· sπ &çj÷Ó ˝À Á|ükÕs¡+ #˚jT· ã&Ü¶sTT. M]øÏ ø¬ .$. eTVü≤<˚eHé
dü+^‘· yê<ä´ düV≤ü ø±s¡+ #˚ùdyês¡T. Ä s√E˝À¢ C…$T˙ dü÷&º j ç ÷Ó n~ÛH‘˚ · mdt.mdt.
yêdüHé Ä bÕ≥\T $ì, yÓT#·TÃ≈£îì ‘êeTT ì]à+#˚ ªdü+kÕs¡+µ ‘·$Tfi¯ ∫Á‘êìøÏ
bÕ≥\T bÕ&É&ÜìøÏ ãTø˘ #˚XÊs¡T. 1951˝À Ä ∫Á‘êìøÏ áeTì X¯+ø£s¡ XÊÁdæÔ
dü+^‘· <äs¡Ù≈£î\T. n<˚ düeTj·T+˝À sêC≤+u≤fiŸ ∫Á‘êìøÏ, ≈£îe÷], õøÏÿ, |æ.
50
©\\‘√ bÕ&çq bÕ≥\T ]ø±]¶+>¥ #˚jT· ã&Ü¶sTT. Ä bÕ≥\˙ï ≈£L&Ü ªdü+kÕs¡+µ
∫Á‘·+ $&ÉT<ä\ ‘·sê«‘· bÕ|ü⁄´\sY nsTT, m.m+. sêC≤ ‘Ó\T>∑T, ‘·$Tfi¯, Væ≤+B,
ø£qï&É, eTfi¯j÷· fi¯ ∫Á‘ê˝À¢ bÕ&É&+É ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. 1950 eT<Û´ä ˝À Äj·Tq _J
dæ+>∑sY nsTTb˛j·÷s¡T.
1952 Äj·Tq yÓTT<ä{Ï ‘Ó\T>∑T ∫Á‘·+ ªÄ<äs¡ÙyéTµ. 1953˝À |üøÏÿ+{Ï
ne÷àsTT ∫Á‘·+˝À Äj·Tq bÕ&É&+É , q{Ï+#·&+É »]–+~. <˚e<ëdüT ∫Á‘·+˝À
∫qï y˚w+ü ≈£L&Ü y˚XÊs¡T. 1952 eTfi¯j÷· fi¯+˝À Äj·Tq yÓTT<ä{Ï ∫Á‘·+ ª˝Àø£˙‹µ.
<ëìøÏ $. <äøD åÏ ≤eT÷]Ô dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T. Äj·Tq bÕ&çq k˛˝À kÕ+>¥‡, &É÷´j·T{Ÿ‡
Væ≤{Ÿ nj·÷´sTT. ô|+&Ü´\ Hêπ>X¯«s¡sêe⁄ >±s¡T |æ. düTo\qT yÓ+&ç‘sÓ ¡ >±j·Tì>±
|ü]#·jT· + #˚XÊs¡T. 1952˝À Ä ∫Á‘·+ ù|s¡T ªô|Á≥‘êÔjTY µ. n~ @.m+. sêC≤‘√
&É÷´jÓT{Ÿ. sêCŸ ø£|Pü sYøÏ eTTUÒwt m˝≤>√, sêC≤ C…$T˙ >∑DXÒ H¯ øé Ï n˝≤ ôd{Ÿ nj·÷´s¡T.
m+.õ. sêeT#·+Á<äHé, •yêJ>∑DÒX¯Hé\≈£î ≈£L&Ü Äj·Tq bÕ≥\T bÕ&˚s¡T.
mHé.{Ï.sêe÷sêe⁄, nøÏÿH˚ì Hêπ>X¯«s¡sêe⁄ >±s¡ø¢ Ï ≈£L&Ü áj·Tq >=+‘·Tì∫Ã bÕ≥\T
bÕ&É≥+, n$ Væ≤{Ÿ ø±e&É+ »]–+~. $Tdü‡eTà, $Á|üHêsêj·TD, XÀuÛ≤ e+{Ï
∫Á‘ê\T >∑Ts¡TøÔ =kÕÔsTT.
n˝≤π> eTfi¯j÷· fi¯+˝À V”≤s√\î Áù|yéTqJsY, dü‘´· +\≈£î bÕ&Üs¡T. 1950˝À¢
sêCŸ≈î£ e÷sY, ø£fi≤´DY ≈£îe÷sY, ñ<äjT· ≈£îe÷sY\≈£î bÕ&Üs¡T. ‘Ó\T>∑T >±j·T≈£î\T
Væ≤+B˝À bÕ&É&+É ÁbÕs¡+_Û+∫q yês¡˝¢ À yÓTT<ä{Ï yê&ÉT m.m+. sêC≤. 1952
ªãVüQ‘Y ~Hé VüQsT÷µ ∫Á‘·+. n˝≤π> 1947˝À ‘Ó\T>∑T >±j·Tì m+.mdt. düTã“\øÏàå
yÓTT<ä≥ Væ≤+B˝À bÕ&çq ∫Á‘·+ ªMTsêµ. 1953˝À sêC≤, õø°ÿ\qT X¯+ø£sCY ø’… wÏ Hü é
‘·qT ì]à+#˚ ªÄXÊµ ∫Á‘êìøÏ bÕ&É&ÜìøÏ u§+u≤sTT s¡eTàì ÄVü‰«ì+#ês¡T. Ä
∫Á‘·+ Áù|eT˝ÒK\T ‘Ó\T>∑T˝À, ªneHéµ ‘·$Tfi¯+˝À ì]à+#· ã&Ü¶sTT. 1950˝À¢
sêC≤, õø°ÿ >±j·T≈£î\ »+≥ u≤>± ù|s¡Tbı+<ës¡T.
l\+ø£, #ÓHï’Ó ˝À ì]à+∫q dæ+Vü≤[ ∫Á‘êìøÏ ≈£L&Ü m.m+. sêC≤, »eTTHê
sêDÏ bÕ≥\T bÕ&˚s¡T. sêC≤ ø=ìï uÒ<Ûë_ÛÁbÕj·÷\ e\¢, ‘·q<Ó’q dü+^‘· XË’*
Ç‘·s¡T\≈£î q|üŒø£ ‘Ó\T>∑T, ‘·$Tfi¯ ∫Á‘ê˝À¢ Äj·Tq bÕ&É&É+ e÷H˚XÊs¡T. ø±ì
eTfi¯j·÷fi¯+˝À e÷Á‘·+ õ. <˚esê»Hé dü+^‘· <äs¡Ùø£‘·«+˝À bÕ≥\T bÕ&ÉT‘·÷
e⁄+&˚yês¡T. eTÁ<ëdüT˝ÀH˚ dæsú ¡ ìyêdü+ @s¡Œs¡TÃ≈£îHêïs¡T. <˚esê»Hé ‘·qT sêdæq
51
|ü⁄düøÔ +£ ˝À m.m+. sêC≤qT mø˘‡˝…+{Ÿ, d”«{Ÿ dæ+>∑s>Y ± ù|s=ÿHêïs¡T. eTT≈£îÿøÏ dü÷{Ï>±
yÓfifl‚ e´øÏÔ ø±ã{Ïº ø=+<ä]øÏ q#·Ãø£b˛e#·Ãì sêùds¡T.
ø=ìï <ä X Êu≤› \ T bÕ&ç q sêC≤qT >=|ü Œ >±j· T ≈£ î ì>± >∑ T ]Ô + ∫,
uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝Àq÷, $<˚XÊ˝À¢q÷ Äj·Tq ø£#Ø˚ \T #˚jT· &É+, n+<äs÷¡ Ä<ä]+#·&+É
»]–+~. ø=+‘· >±´|t e∫ÃHê 1970˝À eT∞¢ $. ≈£îe÷sY, X¯+ø£sY >∑DwÒ \t dü+^‘·
<äsÙ¡ ø£‘«· +˝À eT∞¢ bÕ≥\T bÕ&Üs¡T. 1973˝À |ü⁄{Ïìº \T¢ ` yÓT{Ïìº \T¢ ∫Á‘·+˝À
sêC≤, |æ. düTo\‘√ bÕ≥\T bÕ&ç+#˚sT¡ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T dü‘´· +.
1958˝À ªXÀuÛµÑ ∫Á‘êìøÏ dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#ês¡T. (mHé.{Ï.ÄsY.,
n+»*) ø£eT˝≤ø£s¡ ø±y˚TX¯«s¡sêe⁄ >±s¡T <äsÙ¡ ø£‘«· +. 1959˝À ªø£fi≤´D |ü]X¯óµ
‘·$Tfi¯ ∫Á‘êìøÏ dæ.$. l<Ûsä Y <äsÙ¡ ø£‘«· +˝À dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± s¬ +&Ée ∫Á‘·+ `
ˇø£Hê&ÉT H˚qT <äsÙ¡ ø£‘«· + #˚ùd ∫Á‘êìøÏ ìqTï dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± ô|≥Tº≈î£ +{≤qì
sêC≤≈£î ÁbÕ$Tdt #˚XÊs¡T l<ÛäsY. Ä Á|üø±s¡y˚T #˚dæ sêC≤qT m+ø£πsCŸ #˚XÊs¡T.
ø£fi≤´D |ü]X¯ó ‘Ó\T>∑T˝À ªô|[¢ø±qTø£µ l<Ûsä Y <äsÙ¡ ≈£î\T, m.m+. sêC≤ dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +
` Ä ∫Á‘·+˝À #·øÿ£ ì bÕ≥\THêïsTT.
á Ç<ä]› ø±+_H˚wHü ˝é À ª$&çy[Ó µ¢ , ª‘˚H\Ó e⁄µ ∫Á‘ê\T ∫Á‘ê\j·T u≤´qsY˝À
dæ.$. l<Ûsä Y ìsêà‘·>± ì]à+#·ã&Ü¶sTT. ª‘˚ HÓ\e⁄µ ∫Á‘·+˝À mdt. C≤qøÏ >±]ÿ ÁuÒø˘
Ç∫Ã+~ sêC≤H˚. sêC≤‘√ &É÷´j·T{Ÿ bÕ&Üs¡T ` yÓ»’ j·T+‹ e÷\‘√ ∫Árø£]+#ês¡T.
1970˝À ªne÷à nqï Ád”Ôµ eTfi¯j·÷fi¯+˝Àq÷, 1973˝À ªM≥T|æfiË’¢µ (‘·$Tfi¯+),
1975˝À ‘·$Tfi¯+˝À ªmqø=ÿs¡T eT>∑DÆ… |æsb¡ ÕŒHéµ.
mdt.$. yÓ+ø£Á{≤eTHé, õ. sêeTHê<∏äHé, mdt. sêCÒX¯«s¡sêe⁄, dæ.mHé.
bÕ+&ÉTs¡+>∑H,é mdt.m+. düTã“j·T´ Hêj·TT&ÉT, ÄsY. düT<äsÙ¡ Hé, õ. >√$+<ä sêE\T
Hêj·TT&ÉT, e÷düsº Y y˚DT, áeTì X¯+ø£s¡ XÊÁdæÔ e+{Ï dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\ dæìe÷˝À¢
bÕ≥\T bÕ&˚sT¡ .
õø°ÿ, |æ. ©\, |æ. düTo\, |æ. ô|]j·THêj·TøÏ, m+.m˝Ÿ, edü+‘·≈î£ e÷],
sê<Ûë »j·T\øÏåà, m.|æ. ø√eT\, »eTTHêsêDÏ, dü«s¡í\‘·, edü+‘·, mdt. C≤qøÏ,
m˝Ÿ.ÄsY. áX¯«Ø\‘√ ø£\dæ bÕ≥\T bÕ&˚sT¡ . bÕ≥\T bÕ&É>*∑ >π V”≤s√sTTHé‡ uÛ≤qTeT‹,
mdt. es¡\øÏàå \‘√ bÕ≥\T bÕ&Üs¡T.
eT<ÛTä s¡eT<ÛTä s¡yT˚ #·\ì¢ sπ sTT, nqTsê>±\T <ä÷s¡eTT˝≤jÓTH˚ ` m.m+.sêC≤,
52
uÛ≤qTeT‹ ` $Á|üHêsêj·TD: (mdt. sêCÒX¯«s¡sêe⁄)— sêy√sTT #·+<äe÷eT e÷
$+‘·>±<Ûä $qTe÷ ` (m.m+.sêC≤, ©\) ` $Tdü‡eTà: mdt. sêCÒX«¯ s¡sêe⁄— ãè+<ëeq
eT~ n+<ä]~, ø±yê\+fÒ ÇkÕÔ˝Ò ` m.m+.sêC≤, düTo\ ` $Tdü‡eTà: mdt.
sêCÒX«¯ s¡sêe⁄— ∫Hêï] #·÷|ü⁄\≈£î z #·+<äe÷eT mHÓïìï nsêú\T z #·+<äe÷eT `
m.m+.sêC≤ (|æ+>∑[ s¡#q· ) ` (n|ü⁄Œ#˚dæ |ü|⁄ü Œ≈£L&ÉT) |òTü +≥kÕ\— Ä&˚bÕ&˚ |üdyæ ê&É
neTà˝Òì ìqT#·÷&É ` m.m+.sêC≤ ` (ô|[¢ø±qTø£: m.m+. sêC≤)— ø=+&Éø√q˝À¢Hê
` m.m+. sêC≤ ` n–ZsêeTT&ÉT: mdt.m+. düTã“j·T´Hêj·TT&ÉT— #·÷&ÉTeT<˚ #Ó*j·÷
ø£qT˝≤ #·÷&ÉTeT<˚ #Ó*j·÷ ` ($Á|üHêsêj·TD: mdt. sêCÒX«¯ s¡sêe⁄)— kÕ«s¡|ú sü T¡ \T
ô|#·TÃπs– dü«<˚X¯eTTqT |”&ç+#·>∑ #·÷∫ ePs¡≈£î+<äTsê ˝Ò∫ X¯øÏÔ #·÷|üsê `
(m.m+.sêC≤, »eTTHê sêDÏ ãè+<ä+ ` Ms¡ø+£ ø£D+)— ‘Ó\TdüTø=qy˚ j·TTer `
(m.m+.sêC≤ ` $Tdü‡eTà) ` mdt. sêCÒX«¯ s¡sêe⁄— Ä&ÉTyê] e÷≥\T ` (m.m+.
sêC≤ ` Ç+{Ï>T∑ ≥Tº)— n+<ë\T ∫+<äT d”eT˝À ` (m.m+. sêC≤, uÛ≤qTeT‹ `
sê»q+~ì)— n+<ë\T ∫+<äT ‘ês¡ ` (XÀuÛ)Ñ — #ÓeTà#·øÿ£ ˝≤&É<ë+ ` (|æ. düTo\‘√
` ø±fi¯V≤ü dæÔ eTVü‰‘·à´+)— ∫Hêï] #·÷|ü⁄\≈£î ` (|æ. ©\, |òTü +≥kÕ\‘√ ` n|ü⁄Œ#˚dæ
|ü|⁄ü Œ≈£L&ÉT: mdt. sêCÒX«¯ s¡ sêe⁄— m+‘·<÷ä s¡MT |üjT· q+ ` (uÛøÑ $Ô£ »j·T+)— zôVA
Á|æjT· Tsê˝≤ ` #·Áø£bÕDÏ: dü+^‘·+ uÛ≤qTeT‹.
vvv
53
|æ._. lìyêdt
Á|ü‹yê<ä uÛj Ñ T· +ø£s¡ lìyêdt. nH˚~ Äj·Tq |üP]Ô ù|s¡T. |æ._. lìyêdt
22 ôdô|+º ãsY 1930q ‘·÷s¡TŒ >√<ëe] õ˝≤¢ ø±øÏHê&É˝À »ìà+#ês¡T. ∫qï‘·q+
qT+&ç dü+^‘·+, kÕVæ≤‘·´+ n+fÒ Çwüº|ü&ç H˚s¡TÃ≈£î+≥÷, #·<äTe⁄‘√ u≤≥T
eTT+<äTø¬ fi≤¢sT¡ . eTÁ<ëdüT ˝≤ ø±˝ÒJ˝À #·~yês¡T. n|üŒ{À¢ mdt.mdt. yêdüH>é ±s¡T
ª$TdüºsY dü+|ü‘Yµ Væ≤+B ∫Á‘·+ rdüT+Ô fÒ <ë+{À¢ |æ._. lìyêdt #˚‘· ãè+<ä>±q+˝À
z #ÛêHé‡ Ç∫Ã bÕ&ç+#ês¡T. 1952 ‘·sê«‘· ªd”‘êsêeT ø£fi≤´D+µ˝À ª<˚e<˚e
|üs+¡ <Ûëe÷µ nH˚ bÕ≥qT bÕ&˚sT¡ . s¡#q· pˆˆ düeTTÁ<ë\ ` dü+^‘·+ >±* ô|+#·\
qs¡dæ+Vü‰sêe⁄.
1956˝À uÛÑ˝Ò sêeTT&ÉT˝À uÛj Ñ T· y˚T\ z eTqkÕ! uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì ©˝≤!, ÄsY.
Hêπ>+Á<äsêe⁄ (ÄsY.mHé.ÄsY. |æø£ÃsY‡) ì]à+#˚ ªC≤‘·ø£|òü\+µ (1954) ∫Á‘·+˝À
Áù|eTbÕX¯+ nH˚ &É÷´j·T{ŸqT |æ. düTo\‘√ ø£\dæ bÕ&˚s¡T. Ä ∫Á‘·+˝ÀH˚ 10
bÕ≥\T bÕ&Üs¡T. n<˚ dæìe÷ì ø£qï&É+˝À sêCŸ≈£îe÷sY‘√ rùdÔ Ä dæìe÷ø°,
‘·$Tfi¯+‘√ C…$T˙ >∑DXÒ H¯ ‘é √ rùd,Ô Ä dæìe÷ø° bÕ≥ bÕ&˚sT¡ . 1953 ª|üøÿÏ +{Ï
ne÷àsTTµ˝À »|ü˙dt kÕ+>¥ u≤>± bÕ|ü⁄´\sY nsTT´+~.
54
dæìe÷˝À¢ bÕ≥\T yÓTT<ä\sTTq ø±\+˝À edü‘T· \T #ê˝≤ ‘·≈î£ ÿe. ˇπø
yÓTøÆ ˘ <ä>sZ∑ ¡ ˇø£[<¢ s›ä T¡ dæ+>∑s‡Y , Ä¬sÿÁcÕº n+<äs÷¡ bÕ&ÉT‘·÷ e⁄+fÒ bÕ≥ ]ø±s¡T¶
#˚ùdyês¡T. BìH˚ yÓ÷H√ ]ø±]¶+>¥ nH˚yês¡T. n˙ï ˇπø Á{≤ø˘˝À ]ø±s¡T¶ #˚ùdyês¡T.
n+<äTøπ bÕ≥˝À mø£ÿ&É ‘·|⁄ü Œ »]–Hê, eT∞¢ bÕ≥+‘ê bÕ&Ée\dæ e#˚Ã~. n+<äTøπ
dæ+>∑s‡Y Ä|òd” Tü ˝À¢ ≈£Ls¡TÃì ]Vü‰]‡˝Ÿ‡ #˚d,æ Ä¬sÿÁcÕº‘√ ‘·sê«‘· ]ø±]¶+>¥ dü÷&º j
ç ÷Ó øÏ
yÓfiy¢‚ ês¡T. n+<äTøπ ˇø=ÿø£ÿ bÕ≥ ]ø±]¶+>¥ #Ój÷· ´\+fÒ 10, 12 s√E\T ≈£L&Ü
|üf~ºÒ . fÒ≈î£ \T, |ò*æ +, düeTj·T+ n˙ï ìsêà‘·≈î£ ãs¡Tej˚T´$. ø±˙ bÕ≥\ e\¢
dæìe÷øÏ Á|üj÷Ó »q+ e⁄+&˚~ ø±ã{Ïº e´j·TÁ|üj÷· dü\qT uÛ]Ñ +#˚yês¡T.
Ä s√E˝À¢H˚ |æ._. lìyêdt dæ˙ s¡+>∑+˝À Á|üy•˚ +∫, bÕ≥qT ÁbÕD+>±
Áù|$T+#˚yês¡T. l ø£èwüí sêj·Tu≤s¡+, »>∑Hêï≥ø£+, Msê+»H˚jT· , ∫es¡≈î£ $T–˝Ò~
e+{Ï ∫Á‘ê˝À¢ bÕ&Üs¡T.
>∑»˝Ÿ‡ s¡∫+#·&+É , bÕ&É&+É Äj·Tq¬ø+‘√ Çwü+º . >∑»˝Ÿ‡ô|’ #ê˝≤ ØôdsYÃ
#˚XÊs¡T. ø£qï&É+˝À sêCŸ≈î£ e÷sYøÏ #ê˝≤ bÕ≥\T bÕ&Üs¡T. sêCŸ≈î£ e÷sYøÏ |æ._.
lìyêdt bÕ≥\+fÒ m+‘√ Çwü|º &ü y˚ ês¡T. ‘Ó\T>∑T˝À ˝≤π> ø£qï&É Áù|ø£≈å î£ \T ≈£L&Ü
|æ._. lìyêdt bÕ≥\T yÓT#·TÃ≈£îH˚ yês¡T.
ªme]øÏ mes¡÷ ø±|ü˝≤?µ ` Ç+{ÏøÏ B|ü+ Ç˝≤¢˝,Ò ªzôVA >∑T˝≤_ u≤\µ,
` eT+∫ eTìwæ ∫Á‘·+˝À, ªVü≤˝À¢ &Ü]¢+>¥ e÷{≤¢&yÉ êµ ` XËuÛ≤wt sêeTT&ÉT, ªyÓHïÓ \
sπ sTT m+‘√ #·* #·*µ ` Áù|$T+∫ #·÷&ÉT ∫Á‘·+˝À, ªÄHê{Ï #Ó*$T ˇø£ ø£\µ `
ô|[¢s√E, ª#ÓbÕŒ\ì e⁄+~ ` #Óù|Œ<Ó˝≤µ ` eT+∫s√E.
^‘·+˝Àì kÕVæ≤‘ê´ìï Ä\|æ+#·&+É n+<äs÷¡ #˚ùd |üH.˚ ø±˙ düìïy˚XÊ\
‘·sV¡ ‰ü \qT nqTdü]+∫, qe⁄«, @&ÉT|ü⁄, ì≥÷ºsT¡ Œ, ˇ>∑sT¡ Œ, øπ ]+‘·\T, ø£$«+‘·\T
e+{Ï zø£˝Ÿ mø˘‡Áô|wüHé‡ Çe«&É+‘√H˚ H˚|ü<Ûä´ >±j·T≈£î\ HÓ’|ü⁄D´+ Á|ü<ä]Ù+#·
&ÉeTe⁄‘·T+~. ‘·sê«‘· *]ø˘ jÓTTø£ÿ $\TeqT ô|+#·&É+ >±j·T≈£îì u≤<Ûä´‘·>±
uÛ≤$+#ê*. n|ü⁄Œ&˚ bÕ≥\T bÕ|ü⁄´\sY ne⁄‘êsTT. 1961˝À ªbÕeeTì|ü⁄Œµ ‘·$TfiŸ
∫Á‘·+˝À ªø±\+>∑fi˝¯ Ÿ n+<äT edü+‘·+µ nH˚ bÕ≥ dü÷|üsY Væ≤{Ÿ. <ë+‘√ ‘·$Tfi¯+˝À
nÁ>∑ >±j·T≈£î&Éj÷· ´s¡T. Væ≤+B˝À eTVü≤eTà<é s¡|”ò bÕ&çq bÕ≥ ‘Ó\T>∑T˝À µ˙*
y˚T|òTü e÷\y√µ |æ._.mdt. bÕ&çq<˚. (eT<äq ø±eTsêE ø£<)ä∏ Á|üC≤<äsD¡ bı+~+~.
55
yêdüyÔ êìøÏ XÊÁd”j
Ô T· + ø±ì dü+^‘·yT˚ ˝Ò<Tä . dü«sê\qT düTHêj·÷dü+>±
bÕ&˚ ìj·Te÷\T ø=ìï dü+^‘·+˝À e⁄HêïsTT. n{Ïº ìj·Te÷\‘√ ≈£L&çq<˚ dæìe÷
dü+^‘·+. q\T>∑T] H√fi¯˝¢ À HêH˚≥≥T¢ bÕ&É&yÉ T˚ dæìe÷ dü+^‘·+ jÓTTø£ÿ |üse¡ ÷e~Û.
q{°q≥T\ n_Ûqj·÷ìøÏ ‘·–q≥T¢ bÕ&˚yês¡T |æ._. lìyêdt.
l s¡|òüTTsê+ »j·T s¡|òüTTsê+ ` XÊ+‹ìyêdü+— ˝Ò‘·eTqdüT\T: Vü≤˝À¢
y˚T&ÉyTé dü‘´· uÛ≤e÷ ` Vü≤s¡Hê<Û,é »eTTq {°õ+>¥ kÕ+>¥ >=|üŒ>± Vü‰euÛ≤yê\‘√
bÕ&ç Væ≤{Ÿ #˚XÊs¡T. dæ˙ dü+^‘êìøÏ Äj·Tq ø±+Á{Ïã÷´wüHé m+‘√ e⁄+<äH˚ #ÓbÕŒ*.
bÕ≥ ]ø±]¶+>¥ #Ój÷· ´\+fÒ ª‘·|qü nedüs+¡ µ n+{≤s¡T |æ._.mdt.
n¬ss¬ ` ªn+<ë\ #˚‘T· \T ø£+<˚qT bÕ|ü+µ, ªC≤õ eT˝…|¢ ⁄ü e⁄« ` ãC§®eTà
qTeP«µ ‘Ó\T>∑T yê] Hêø£]¸+#êsTT. ø£qï&É+˝À ªø£qHé<ëdtµ ∫Á‘·+˝À bÕ&çq bÕ≥qT
sêCŸ≈î£ e÷sY m+‘·>±H√ yÓT#·TÃ≈£îHêïs¡T. n|üŒ{Ïes¡≈L£ ‘·q bÕ≥\qT ‘êH˚ bÕ&ÉT≈£îqï
sêCŸ≈î£ e÷sY, ‘·sê«‘· ∫Á‘ê˝À¢ |æ._.mdt. yêsTTdt ø±yê\ì ø√] bÕ&ç+#·T≈£îH˚yês¡T.
n˝≤π> ‘·$Tfi¯+˝À C…$T˙ >∑DwÒ Hü øé Ï m≈£îÿe>± bÕ&˚yês¡T. eTfi¯j÷· fi¯+, dæ+Vü≤∞,
kÂsêh, u…+>±©, |ü+C≤;, Ç+^¢wt Ç˝≤ 12 uÛ≤wü˝À¢ bÕ≥\T bÕ&˚sT¡ . Ç+^¢wßü ˝À
ªe÷´Hé Vü‰CŸ ôd{Ÿ Væ≤dt |ò⁄ü {Ÿ ÄHé ~ eT÷Héµ nH˚ bÕ≥ bÕ&ç Á|üX+¯ X¯\T bı+<ës¡T.
Væ≤+B˝À dü+cÕ<é uÒ>+∑ , ^‘êsêjYT, s¡|,”ò eTHêï&˚‘√ ø£\dæ bÕ&Üs¡T. dü«s¡ e÷+Á‹≈£î&ÉT
|æ._. 10 s√E˝À¢ ñs¡÷› H˚sT¡ Ãø=ì <ë<ë|ü⁄ s¬ +&ÉT \ø£\å >∑»˝Ÿ‡qT sêdæq |òTü HêbÕ{Ï.
u≤\eTTs¡∞ ø£èwüí ≈£L&Ü X¯uÛ≤wt nHêïs¡T. |æ._. #ê˝≤ eT÷´õø˘ Äs¡ZHÓ’CÒwüHé‡øÏ
#Ûs’Ó à¡ Hé>± eéVü≤]+#ês¡T. Äj·Tq≈£î ø±s¡T Á&Ó$’ +>¥ n+fÒ Vü‰;.
vvv
56
mdt. C≤qøÏ
•cÕº ¢ lsêeT÷à]Ô C≤qøÏ. 23`4`1938 ‘˚Bq ‘Ó\T>∑T Áu≤Vü≤àD

≈£î≥T+ã+˝À »ìà+#ês¡T. >∑T+≥÷s¡T õ˝≤¢ sπ |ü˝¢… <ä>sZ∑ ¡ |ü\|¢ ≥ ü ˝¢ À »ìà+#ês¡T.
‘·+Á&ç •cÕº ¢ lsêeT÷à]Ô {°#s· >Y ± |üì #˚ùdyês¡T. Äj·TTπs«<ä yÓ<’ ´ä + #˚d÷ü +Ô &˚yês¡T.
3 dü+e‘·‡sê\ ej·TdüT‡ qT+&ç ÄyÓT dü+^‘·+ n+fÒ Çwüº|ü&˚yês¡T. Hê<ädü«s¡
$<ë«+düT\T l ô|&’ kç Õ«$T <ä>sZ∑ ¡ dü+^‘·+ H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. ø=+‘·ø±\+ yês¡D≤dæ
ã\sêeTj·T´ ≈£L&Ü ÄyÓT≈£î dü+^‘·+ H˚]Œ+#ês¡T. dæìe÷ dü+^‘·+ n+fÒ Çwü|º &ü ç
\‘ê eT+π>wüÿsY, |æ. ©\, õø°ÿ, |æ. düTo\ >±s¡¢ bÕ≥\T $q&É+, Ä bÕ≥\T ùdCº Ÿô|’
bÕ&ÉT‘·÷ e⁄+&É&+É »]π>~. ÄyÓT yÓTT<ä≥ bÕ&çq dæìe÷ bÕ≥ ‘·$Tfi¯+ ª$~ÛjT· THé
yÓfij¯ ÷· ≥Tºµ. ø±˙ Ä ∫Á‘·+ $&ÉT<ä\ ø±˝Ò<Tä . n<˚ dü+e‘·‡s¡+ |æ._. lìyêdt‘√
ø£\dæ ªø£qTï≈£îÿ ˙πsµ nH˚ &É÷´j·T{Ÿ bÕ&É&+É »]–+~. ªÄ bÕ≥ eT>∑<H’ÓÛ ê≥Tº e÷]µ
‘·$Tfi¯ ∫Á‘·+ ø√dü+ ` n~ 5.4.1957.
1957˝À Á|üeTTK ìsêà‘·, <äsÙ¡ ≈£î\T ø¬ ._. ‹\ø˘ >±] m+.m˝Ÿ.m. ‘Ó\T>∑T
∫Á‘·+˝À ª˙ ÄX¯ n&çj÷· X¯µ |òTü +≥kÕ\ >±]‘√ bÕ&çq bÕ≥. C≤qøÏ >±]ÿ ‘=*bÕ≥>±
ì*∫+~. <ë+‘√ ÄyÓTqT Ç‘·s¡ uÛ≤wü\ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T ≈£L&Ü >∑T]Ô+#ês¡T.
1960˝À¢ ø£qï&É, eTfi¯j÷· fi¯+ dæ˙ s¡+>±\≈£î yÓfi≤¢sT¡ . mdt.m+. düTã“j·T´
Hêj·TT&ÉT, õ.¬ø. yÓ+ø£fwÒ ,t m+.mdt. $X¯«Hê<ÛHä é e+{Ï dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T ÄyÓTqT
<äèwæ˝º À e⁄+#·T≈£îì bÕ≥\T ø£+b˛CŸ #˚dæ ]ø±s¡T¶ #˚XÊs¡T.
57
õ.¬ø. yÓ+ø£fXÒ Ÿ‘√ |üì #˚jT· &É+e\¢ Äj·Tq düV‰ü j·T≈£î&Óq’ Çfi¯jT· sêC≤
<äèwæ˝º À |ü&Ü¶sT¡ C≤qøÏ. Çfi¯jT· sêC≤ yÓTT<ä≥ dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+∫q ªnqïøÏÿ[µ
‘·$Tfi¯ ∫Á‘·+˝À C≤qøÏ‘√ nìï bÕ≥\T bÕ&ç+#ês¡T. Ä ‘·sê«‘· ø=ìï dü+e‘·‡sê\T
Ç<ä]› ø±+_H˚wHü ˝é À nH˚ø£ bÕ≥\T $&ÉT<ä\j·÷´sTT. ‘Ó\T>∑T˝À m+m˝Ÿ@ ∫Á‘·+˝À
ª˙ ÄX¯ ` n&çj÷· X¯µ, ªÇ<˚q+&ç uÛ≤>∑´q>∑se¡ TTµ Væ≤fÒ‡.
Ä ‘·sê«‘· m+.mdt. $X¯«Hê<ÛHä é ªnesY>fi∑ Ÿµ ∫Á‘·+˝Àq÷, ø¬ .$. eTVü≤<˚eHé
ªeTfiË’y˚T|òüT+µ, X¯+ø£s`Y >∑DwÒ t ªÄXË’eTHÓ’$µ, ø¬ . ≈£îe÷sY ªˇs¡TeqT≈£îÿ ˇs¡T‹Ôµ e+{Ï
∫Á‘ê˝À¢ bÕ≥\T bÕ&É&+É »]–+~.
1975 dü+e‘·‡s¡+˝À H˚qT <äsÙ¡ ø£‘«· + #˚dqæ ∫Á‘·+ ª\ø£àå DπsKµ. <ë+{À¢
f…{Æ ˝Ï Ÿ kÕ+>¥ bÕ&Ü\ì mdt. C≤qøÏ >±]ï |æ*#ê+ ` dü‘´· + dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +˝À
ªHê&ÉT \ø£àå DπsK <ë{Ïq |ò*ü ‘·yT˚ H˚&TÉ H˚qT nqTuÛ$Ñ +#˚ qs¡øe£ T÷µ nH˚ bÕ≥ Væ≤{Ÿ
nsTT´+~.
áHê{ÏøÏ Ä bÕ≥ n+<ä]ø° >∑Tsπ Ô ` ‘·sê«‘· n<˚ dæìe÷˝À ªª˙<ëqqTsê,
˙ ˙&ÉqTsêµµ nH˚ ø£yê© bÕ≥ ≈£L&Ü ÄyÓT #˚‘H· ˚ bÕ&ç+#ê+. yÓs¬ {’ ° m<ÓH’ ê e⁄+fÒ,
Ä$&É bÕ&É >∑\<äì ÄyÓTH˚ |æ\e&É+ »]π>~ ` n+<äsT¡ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T #˚ùd |üH˚
n~.
1970 eT˝Òwj æ ÷· yêdüT<˚eHé‘√ ø£\dæ ª|ü<Tä Hês¡T ej·T~ì˝Òµ ∫Á‘·+˝Àq÷,
ªªøÏfi¯øÏÿ+ b˛>∑T¬s’˝Ÿµµ ∫Á‘·+˝À ªø√$˝Ÿ eTDÏ }ôdµ’ bÕ≥\T bÕ&Üs¡T. ‘·sê«‘· ªyÓTT<ä˝Ÿ
eTsê´<äµ ∫Á‘·+˝À Væ≤{Ÿ bÕ≥\T e#êÃsTT. yÓs¬ {’ ° bÕ≥\T, C≤q|ü<ä dü+^‘·+ ÄyÓT
kı+‘·+ nj·÷´sTT.
1970`90 dü+e‘·‡sê\˝À ø±¢døæ ˝£ Ÿ, yÓT˝§&û, bÕ|t, k˛˝À, $cÕ<ä bÕ≥\T
ÄyÓT eTq≈£î n+~+#ês¡T.
dæìe÷ |ü]ÁX¯eT˝À 20 dü+ˆˆ |üì #˚dqæ ‘·sê«‘· ÄyÓT≈£î ñ‘·eÔ T >±j·Tì
` C≤rj·T nyês¡T\¶ T 1977˝À e#êÃsTT. 16ej·T~ì˝Ò ∫Á‘·+ ` ªdæ+<Ûä÷s¡ |ü⁄yÓ’«µ.
‘·sê«‘· 1977˝À ‘·$Tfi¯Hê&ÉT Á|üuTÑÛ ‘·«+. ø£˝’… e÷eTDÏ nyês¡Tì¶ #êÃs¡T.
m.ÄsY. s¬ Vü≤e÷Hé‘√ ªbòÕ+≥d”µ Ä\“yéT, C…+{Ï˝ŸyT˚ Hé, ø£<\ä H˚, CÀ&ç e+{Ï
∫Á‘ê\T Væ≤{Ÿ ø±e&É+ ÄyÓT Á|ü‹uÛ≈Ñ î£ ‘êsêÿD≤\T. ‘·$Tfi¯Hê&ÉT Á|üuTÑÛ ‘·«+ ªdü+>∑eT+µ
∫Á‘·+˝À ÄyÓT s¬ Vü≤e÷Hé‘√ ø£\dæ #˚dqæ bÕ≥\≈£î >∑T]Ô+|ü⁄>± nyês¡T\¶ ì#êÃs¡T.
Çfi¯jT· sêC≤‘√ ø£\dæ #˚dqæ ]ø±s¡T\¶ T ì»+>± eÁC≤\T, yÓ&’ ÷ÉÛ sê´\T n+{≤sêyÓT.
s¡V≤ü e÷Hé‘√ #˚dqæ bÕ≥\‘√ j·TTe≈£î\≈£î qqTï |ü]#·jT· + #˚XÊs¡T n+{≤s¡T.
eTfi¯j÷· fi¯+ ∫Á‘ê˝À¢ ÄyÓTqT eTT+<äT≈£î ‘√dæq dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T m+._.
lìyêdüH,é ø¬ . sê|òTü eHé, u≤ã÷sêCŸ e+{Ïyês¡T. ÄyÓT uÛ$Ñ wü´‘·TqÔ T r]Ã~<˚› $<Û+ä >±
58
düV≤ü ø£]+#ês¡T. eTfi¯j÷· fi¯+˝À bÕ&ç Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+ ÄyÓT nyês¡T\¶ T bı+<ës¡T.
$X¯«Hê<Û+ä sêeT÷à]Ô dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +˝À |æ._. lìyêdt‘√ ø£\dæ bÕ&çq bÕ≥\T
düTyÓTÆ‘ê+–, bÕX¯+, b˛©dt ø±s¡Dà>∑fiŸ e+{Ï ‘·$Tfi¯ ∫Á‘ê\T Áù|ø£≈å î£ \T yÓT∫Ãq$.
kÕ|òtº, ôV’≤{ÀHé‡qT ÄyÓT eT\T#·T≈£îH˚ $<Ûëq+ ÄyÓT k˛˝À bÕ≥\≈£î,
&É÷´j·T{Ÿ\≈£î ≈£L&Ü m+‘√ y˚T\T #˚XÊsTT. ø°«Hé Ä|òt kÂ‘Y Ç+&çj·THé |òæ*+
eT÷´õø˘ nH˚ kÕúsTTøÏ ‘Ó#êÃsTT.
1976`1999 ø£qï&É, eTfi¯j÷· fi¯+˝À bÕ&Üs¡T. ø£]qƒ ‘·sy¡ TÓ qÆ bÕ≥\T ÄyÓT
>=+‘·T qT+&ç yÓ\Te&Ü¶sTT nq&É+˝À dü+<˚V≤ü + ˝Ò<Tä . ªùV≤eTe‹µ ø£qï&É ∫Á‘·+˝Àì
ª•e•e nqï<˚µ bÕ≥ Væ≤{Ÿ.
1959˝À Á|üeTTK dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T mdt.m+. düTã“j·T´Hêj·TT&ÉT >±s¡T,
<˚M |ò*æ +dt ªø=+»+ ôd\+¬>µ’ ‘·$Tfi¯ ∫Á‘·+˝À ˇø£ bÕ≥ ø√dü+ Hê<äd«ü s¡+ ø£s¬ ≈’ î£ s¡T∫Ã
ns¡TD≤#·\+ #˚‘· ]ø±s¡T¶ #˚dqæ dü+^‘êìøÏ bÕ≥ bÕ&É&+É ø√dü+ >±j·T˙eTDT\
q+<ä]˙ Á|üjT· ‹ï+#ês¡T. ∫es¡˝À |æ. ©\ >±]ï n&É>>∑ ±, Hê<äd«ü s¡ kÕúsTT˝À mdt.
C≤qøÏ >±s¡T bÕ&É>\∑ s¡ì dæbÕò sY‡ #˚XÊs¡T. <ëìøÏ ÄyÓT bÕ&çq bÕ≥ ªdæ+>±s¡y\˚ H˚
yê! yê!µ Væ≤{Ÿ nsTT´+~. Á|ür H√{ŸøÏ e÷´#Y #˚dü÷Ô ÄyÓT Hê<ädü«s¡+‘√ ‘·q
>=+‘·TqT ø£*|æ bÕ&çq bÕ≥. ÄyÓT J$‘·+˝À Ç~ ˇø£ ô|<ä› dü+|òTü ≥q>± ù|s=ÿqe#·TÃ.
n<˚ ‘Ó\T>∑T˝À ªeTT]|æ+#˚ eTTe«\Tµ bÕ≥ ªª˙ ©\ bÕ&Ó<ä <˚yê!µµ
1985˝À ÄyÓTqT Væ≤+B ∫Á‘ê˝À¢ bÕ&ÉeTì uÛ|Ñ Œ” \Vü≤] ÄVü‰«ì+#·&+É
»]–+~. ªj·÷sY _Hê #ÛH’Ó é ]µ nH˚ bÕ≥ ªkÕôV≤uŸµ ∫Á‘·+˝À bÕ&ç+#ês¡T. dü+^‘·
<äsÙ¡ ≈£î\T C…’ <˚y,é \ø°àå ø±+‘Y bÕ´πs˝≤˝Ÿ, z.|æ. qj·T´sY, s¡C+Ò <äsY C…H’ ,é ÄsY.&ç.
ãs¡àHé, nqTe÷*ø˘ e+{Ï <äsÙ¡ ≈£î\ dæìe÷˝À¢ 100≈£î ô|>’ ± bÕ≥\T bÕ&Üs¡T.
‘·$Tfi¯+, ‘Ó\T>∑T˝À Ä\“yéT‡ ø√dü+ ÄyÓT bÕ≥\T ≈£L&Ü sêdæ, ø£+b˛CŸ#d˚ æ
bÕ&˚s¡T. á dü+>∑‹ #ê˝≤ eT+~øÏ ‘Ó*j·T<äT. <äøÏåD uÛ≤s¡‘· uÛ≤wü˝À¢H˚ ø±<äT.
dæ+Vü≤[, u…+>±©, ˇ]j·÷, Ç+^¢wßü , dü+düÿè‘·+, |ü+C≤;, ø=+ø£D,Ï ‘·Tfi¯ó, kÂsêh,
»|ü˙dt, ã&ÉT>∑, »s¡àHé 17 uÛ≤wü˝À¢ 16,000 bÕ≥\T bÕ&É&+É uÛ≤s¡‘<· X˚ ,¯ $<˚XÊ\
ÁXÀ‘·\ n<äèwüº+>± uÛ≤$+#ê*. eTÚqb˛sê≥+ ∫Á‘êìøÏ dü+^‘· <äs¡Ùø£‘·«+
eVæ≤+#ês¡T.
MTsê, ‘·T\d”<ëdt, ø£;sY<ëdt, düTs¡<ëdt e+{Ï Ä\“yéT‡, ‘ê´>∑sê»kÕ«$T,
eTT‘·TkÔ Õ«$T BøÏ‘å s· ,Y kÕ«‹ ‹s¡THê˝Ÿ ø±¢døæ ˝£ Ÿ Ä\“yéT‡, sêeT<ëdüT ø°sqÔ¡ \T, |ü⁄s¡+<Ûsä ¡
<ëdüT ø°sqÔ¡ \T mH√ï eTq≈£î s¡T∫ #·÷|æ+#ês¡T. u≤\ø£èwüí Á|ükÕ<é ø√dü+ nqïe÷#ês¡´
ø°sqÔ¡ \T bÕ&˚sT¡ . Ä<Ûë´‹àø£ dü+^‘·+, sπ &çj÷Ó , {°.M\ ø√dü+ mH√ï bÕ≥\T bÕ&Üs¡T.
Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ Á|üuTÑÛ ‘·«|ü⁄ nyês¡T\¶ T bı+<ës¡T.
59
1981˝À ñ‘·eÔ T >±j·Tì C≤rj·T nyês¡T¶ ` eTfi¯j÷· fi¯+˝À, 1984˝À ñ
‘·eÔ T >±j·Tì ` yÓHïÓ ˝À¢ >√<ëe] n+<ä+ ` (‘Ó\T>∑T), 1992˝À ñ‘·eÔ T >±j·Tì `
Ç+õ Ç&ÉT|üŒfi¯|Tüò T ` (‘·$Tfi¯+)˝À øπ s¡fi¯ Á|üuTÑÛ ‘·«+ nyês¡T\¶ T 10, 12, Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ
q+~ nyês¡T\¶ T 10, ‘·$Tfi¯Hê&ÉT Á|üuTÑÛ ‘·«+ 6, ˇ]kÕ‡, ôdŒwü˝Ÿ nyês¡T\¶ T mH√ï
e#êÃsTT. øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘·«+ ÄyÓT≈£î |ü<àä $uÛ÷Ñ wüDY ÇùdÔ ÄyÓT ‹s¡dÿü ]+#ês¡T. uÛ≤s¡‘s· ‘¡ ï·
Çe«˝Ò<+ä fÒ ÄX¯Ãs¡ý˚T.
yêD°»j·Tsê+, C≤qøÏ ø£*dæ bÕ&çq bÕ≥: ø£ècÕísT¡ q® $»j·T+, qs¡T&Ü
@$T ˙ ø√]ø£ (uÛs’… e¡ B«|ü+) ` q+~ nyêsY,¶ ñ‘·eÔ T >±j·Tì (dü+^‘·+ e÷<Ûeä ô|~›
düTsπ wt) nyês¡T¶ bı+<ës¡T.
C≤qøÏ >±]øÏ q∫Ãq ø=ìï bÕ≥\T: ‘·qT bÕ&çq bÕ≥˝À¢ ‘·qøÏ q∫Ãq$
#ê˝≤H˚ ñHêï ª˙*y˚T|òü÷\˝Àµ, ª|ü>∑˝Ò yÓHÓï\µ, ª|üPe⁄\T |üPj·TTqT |ü~y˚\Tµ,
ª>∑Tqïe÷$T&ç ø=eTàMT<äµ, ªeTqkÕ ‘·T[¢|&ü øπÉ .... n‹>± ÄX¯|&ü øπÉ µ, ªá <äTs√´<Ûqä
<äTXÊÙdüq <äT]«˙‹˝Àø£+˝Àµ, ªdæ]eT˝…¢ |ü⁄e«˝…¢ qe⁄«µ bÕ≥\ >∑T]+∫ Á|üeTTK+>±
ù|s=ÿ+{≤s¡T C≤qøÏ. >±j·Tì>±H˚ ‘·q Á|ü‹uÛqÑ T |ü]$T‘·+ #˚dTü ø√≈£î+&Ü ª#·+<äe÷eT
sêy˚µ, ª»&çy® TÓ +{Ÿµ ∫Á‘ê˝À¢ uÒ_ düTõ‘·≈î£ &É_“+>¥ #Ó|Œæ kÕ{Ï &É_“+>¥ ø£fi≤ø±s¡T\H˚
ÄX¯Ãs¡´|ü]#ês¡T. n˝≤π> ªeTÚqb˛sê≥+µ ∫Á‘êìøÏ dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+∫ eTVæ≤fi≤
dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T uÛ≤qTeT‹, |æ. ©\ düsd¡ qü kÕúq+ dü+bÕ~+#·Tø=Hêïs¡T.
Ä&É < ëì zs¡ #· ÷ |ü ⁄ \T, Ç+^¢ w ü ß ˝À e÷´π s CŸ , Væ ≤ +B˝À ns¡ ú +
cÕB`(Äsê<Ûäq)— >∑Tqïe÷$T&ç ø=eTà MT<ä`(u≤\$TÁ‘·T\ ø£<∏ä)— dæ]eT˝…¢
|ü⁄yê«!`(|ü<Vä ‰ü sπ fi¯¢ ej·TdüT‡)— ø£HïÓ |æ\e¢ ì`(Äø£*sê»´+)— yÓHïÓ ˝À¢ >√<ëe] n+<ä+
` (dæ‘ês¡)— z+ qeT' •Ùyêj·T, eTÚqy˚T\ H√sTT, düTM« düT$«`(kÕ«‹ eTT‘·´+)—
#·Tø£ÿ˝≤+{Ï ne÷àsTT #·øÿ£ HÓq’ nu≤“sTT, eT+#·T≈£î]ùd y˚fi˝¯ À`(n_Ûq+<äq)— >∑Te«
>√]+ø£‘√`(U…B’ 786)— z+ qeT'`(^‘ê+»*)— ø£Hê´≈£îe÷]`(u§_“* sêC≤)—
dü÷Ø&ÉT ePyê`(n+‘·'|ü⁄s¡+)— >√bÕ\qqT bÕ*+#·sê`(eTqTwüß˝À¢ <˚e⁄&ÉT)— á
|ü > ∑ \ T π s sTT>± |ü + &É T yÓ H Ó ï \>±`(dæ ] dü + |ü < ä \ T ô|+&Ü´\)— |ü < ä V ü ‰ π s fi¯ ¢
ej·TdüT`(dæ]eT˝…¢ |ü⁄yê«!)— ø=+E+ôd\+¬>`’ (düHêïsTT n|üŒqï˝À -ªdæ+>±s¡ y˚\H˚
yêyêµ)— ‘·q ej·TdüT‡≈£î ‘·>≥ Z∑ T¢ ‘·qT bÕ&É&+É e÷eT÷\T, ∫qï |æ\\¢ >=+‘·T‘√
bÕ&É&+É ˝À ÄyÓT≈£î Äy˚T kÕ{Ï. m+<äs√ bÕ&ç kÕ~Û+#·˝øÒ b£ ˛j·÷s¡T.
vvv
60
m˝Ÿ.ÄsY. áX¯«]
m˝Ÿ.ÄsY. áX¯«] eTÁ<ëdüT˝À s√eTHé ø±<∏*ä ø˘ ‘·$Tfi¯ ≈£î≥T+ã+˝À &çôd+ãsY

8q »ìà+#ês¡T. áyÓT ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\T Ä+<Û=ì <˚esêCŸ, s¬ õHê y˚TØ ìs¡à\. M]
|üPØ«≈£î\T eT<ÛTä s¬ ’ <ä>sZ∑ ¡ |üse¡ T≈£î&ç˝À e⁄+&˚yês¡T. áyÓT |üP]Ôù|s¡T \÷<é y˚TØ.
yêfi¯¢ HêqeTà Væ≤+<ä÷ <˚e‘·\qT |üPõ+#˚yês¡T ø±ã{Ïº sêCÒX«¯ ] nH˚yês¡T. <ëìì
m˝Ÿ.ÄsY. áX¯«]>± ÁyêdüT≈£îH˚yês¡T. m+.mdt. sêCÒX«¯ ] nH˚ eTs=ø£ dæ+>∑s>Y ± Ä
s√E˝À¢ e⁄+&˚yês¡T. n+<äTø£H˚ áyÓT m˝Ÿ.ÄsY. áX¯«]>± |æ\eã&˚ yês¡T.
‘·*>¢ ±s¡T dæìe÷˝À¢ ø√s¡dt bÕ&É&+É n\yê≥T #˚dTü ≈£îHêïs¡T. ∫qï‘·q+
qT+&ç dü+^‘·+, bÕ≥\T n+fÒ Çwü|º &ü y˚ ês¡T. ‘·sê«‘· ô|<äj › ÷· ´ø£ ø£sêí≥ø£ dü+^‘·+
≈£L&Ü H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. ‘·*¢ n&ÉT>∑T C≤&É˝À¢ yÓT\T>∑T‘·÷, >=|üŒ >±j·Tì>± ù|s¡T
bı+<ës¡T. ‘·˝¢Ò >∑Ts¡Te⁄ nì ÄyÓT n+≥÷ e⁄+{≤s¡T. mdtmdtm˝Ÿdæ #·~$, #·<Tä e⁄
e÷H˚XÊs¡T. ‘·*>¢ ±]‘√ sπ &çj÷Ó ˝À¢, dæìe÷˝À¢ ø√s¡dt ≈£L&Ü n+<äT≈£îH˚yês¡T.
áyÓTqT yÓTT≥ºyTÓ T<ä{Ï kÕ]>± 1958 dü+ˆˆ ø¬ .$. eTVü≤<˚eHé >±s¡T ‘·$Tfi¯
ªq\¢ Ç&É‘T· Ô dü+ã+<Û+ä µ (m.|æ. Hê>∑sê»Hé >±] ∫Á‘·+˝À) bÕ&ç+#ês¡T. ‘·sê«‘·
ªneπs‘êHé ÇesYµ nH˚ k˛˝À kÕ+>¥ bÕ&˚ neø±X¯+ \_Û+∫+~. 1960 dü+ˆˆ
$X¯«Hê<ÛHä é sêeT÷à]Ô >±s¡T ªbÕX¯eT\sYµ ∫Á‘·+˝À ªyê¬s’ mHé ‘=[yêsêjÓ÷µ bÕ&ç+∫q
61
bÕ≥‘√ >∑T]Ô+|ü⁄ e∫Ã+~. nB ‘·$Tfi¯ ∫Á‘·yT˚ . Ç˝≤ >±j·Tì>± m+.mdt. $X¯«Hê<ÛHä ,é
{Ï.ø¬ . sêeT÷à]Ô, ø¬ .$. eTVü≤<˚eHé, y˚<,ä $. ≈£îe÷sY e+{Ï dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T
Ä<ä]+#·&+É ‘√ áyÓT dæìe÷˝À¢ ˇø£ kÕúsTTøÏ #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. »>∑Hêï≥ø£+˝À ªHêD…yTÓ qÆ
|æ\<¢ ëìï ` n+<ë\ ∫qï<ëìïµ bÕ≥ bÕ&Üs¡T. ª<˚e⁄&ÉT #˚dqæ eTqTwüß\Tµ ∫Á‘·+˝À
s¡yT˚ wt Hêj·TT&ÉT >±s¡T ªeTdüø£ eTdüø£ Nø£{µÏ ˝À nH˚ bÕ≥ bÕ&ç+#ês¡T. <ë+‘√
‘Ó\T>∑T dæìe÷˝À¢ Áù|ø£≈å î£ \≈£î <ä>sZ∑ j
¡ ÷· ´s¡T. Ä bÕ≥øÏ ÄyÓT s¬ eT÷´qπswüHé 200
s¡÷bÕj·T\T. e÷j·T<ë] ∫Hêï&ÉT nH˚ bÕ≥ ªneTà e÷≥µ ∫Á‘·+˝À bÕ|ü⁄´\sY
nsTT+~. dæ+Vü‰#·\ øπ Áå ‘· eTVæ≤eT˝À 1965 ª˙˝≤{Ï sπ e⁄ ø±&Éµ nH˚ bÕ≥ bÕ&Üs¡T.
{Ï.$. sêE dü+^‘·+ ` ªuÛ˝Ñ Ò uÛ˝Ñ Ò eT>±&çy√jYTµ bÕ≥ ªeTs√ #·]Á‘·µ dæìe÷˝À
ÄyÓT≈£î ù|s=∫Ã+~.
uÛøÑ ÔÏ ^‘ê\T bÕ&É&+É ÄyÓT≈£î Çwü+º ≈£L&Ü. #·Áø£e]Ô dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +˝À
ª>∑T&ç˝Àq Hê kÕ«$T ø=\TyÓ’ e⁄Hêï&ÉTµ nH˚ bÕ≥qT mdt. C≤qøÏ >±]‘√ ø£\dæ
áX¯«] bÕ&É&+É »]–+~. ∫Á‘·+ ªÇ<ë ˝Àø£+µ ` |æ. düTo\, C≤qøÏ, yêDÏ »j·Tsê+,
dü÷\eT+>∑fi¯+ sê»´\øÏåà, m+.mdt. sêCÒX¯«] e+{Ï >±j·T˙eTDT\‘√ bÕ≥\T
bÕ&ç Ä ø√e˝À #˚sês¡T.
ø=ìï bÕ≥\≈£î ø=ìï >=+‘·Tø£\T Á|ü‘´˚ ø£+>± ì\TkÕÔsTT. |ò˝ü ≤Hê bÕ≥
bÕ&Ü\+fÒ |ò˝ü ≤Hê >±j·T≈£î&ÉT/>±j·Tì bÕ&Ü\ì n+{≤s¡T. n˝≤π> n+<äs÷¡ bÕ&É&+É
e\¢, ìsêà‘·\T, dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T ∫e]øÏ Áù|ø£≈å î£ \÷ ≈£L&Ü Ä bÕ≥ Äy˚T bÕ&Ü*
nH˚ dæú‹ì #˚s¡T≈£î+{≤s¡T. m˝Ÿ.ÄsY. áX¯«] yÓ\T>∑T˝ÀøÏ e∫Ã ‘·qø£+≥÷ ˇø£
ÁbÕeTTK´‘·qT dü+bÕ~+#·T≈£îHêïs¡T.
ªn+‘·T˝Òì ø£<µä∏ ∫Á‘·+˝À (nπs @$T{Ï á ˝Àø£+) nH˚ bÕ≥ ˝Ò... ˝Ò...
˝Ò... HêsêC≤ (Áù|eTq>∑sY dæìe÷)˝À, eT˝…|¢ Pü e⁄\T`|æ\>¢ ±\T\T, rk˛ÿ ø√ø√ø√˝≤
` y˚k˛ÿ s¡eTTà k˛&Ü e+{Ï bÕ≥\T bÕ&É&+É ÄyÓTøπ kÕ{Ï nì dæìe÷ s¡+>∑+˝À
eTTÁ<ä|&ü ç b˛sTT+~.
‘Ó\T>∑T˝ÀH˚ ø±<äT ‘·$Tfi¯+, ø£qï&É, eTfi¯j÷· fi¯+, ‘·Tfi¯ó, Ç+^¢wßü ˝À ≈£L&Ü
áyÓT mH√ï bÕ≥\T bÕ&ç nìï sêÁcÕº\ Áù|ø£≈å î£ \ eTqïq\T bı+<ës¡T.
Jeq ‘·s+¡ >±\T ∫Á‘·+˝À (q+<ëeTj·÷ >∑Ts¡T&É q+<ëeTj·÷) bÕ≥,
bÕ+&Ée eqyêdü+˝À (yÓTT>∑* sπ ≈£î\ dæ><∑ ëHê), ‘ê‘ê eTqe&ÉT˝À (q÷ø±\eTàì
62
H˚H˚ ` ˙ |”øì£ H=πøÿ‘êÔH)˚ nH˚ bÕ≥\T Væ≤{Ÿ ne&É+, j·TTe≈£î˝À¢ ñ‘ê‡Vü‰ìï
sπ ø¬ ‹Ô+#˚ bÕ≥\T bÕ&É&+É e\¢ ÄyÓT bÕ|ü⁄´\sY nsTTb˛sTT+~. áHê&ÉT eTq+
#Ó|⁄ü Œ≈£îH˚ nsTT≥+ kÕ+>¥‡ ` ÄyÓT m|ü⁄Œ&√ @Hê&√ bÕ&ç »Hêìï #Ó‘’ q· ´|üs∫¡ +~.
n<=ø£ ø=‘·Ô ‘·sV¡ ‰ü dæ+>∑s>Y ± dæ˙ s¡+>∑+˝À ì*∫b˛sTT+~. õ–õπ>\T eTqï~
∫qï~ ` nH˚ bÕ≥ (ñeTà&ç ≈£î≥T+ã+)˝Àì~ ` ªdæe+<äeTHéµ ‘·$Tfi¯ ∫Á‘·+˝Àì
bÕ≥qT •yêJ >∑DXÒ H¯ é yÓT#·TÃ≈£îHêïs¡T.
{Ï.m+. kÂ+<äÁsê»Hé, m.m˝Ÿ. sê|òTü eHé, |òTü +≥kÕ\, |æ._. lìyêdt,
mdt.|æ. u≤\düTÁãVü≤àD´+, CÒdüT<ëdt, C….|æ. #·+Á<äu≤ãT, dæ.mdt. »j·TsêeTHé,
mdt.dæ. ø£èwüHí ,é m.m+. sêC≤, ‹s¡T∫Ã˝Àø˘ Hê<ÛHä ,é osêÿ[ >√$+<äsê»Hé, eT˝Òdjæ ÷·
yêdüT<˚eHé, »j·T#·+Á<äHé e+{Ï >±j·T≈£î\‘√ ø£\dæ bÕ&çq m˝Ÿ.ÄsY. áX¯«]
>=|üŒ>±j·Tì. ø£u¢ Ÿ bÕ≥\T, &Ü´qT‡ bÕ≥\T @yÓH’ ê áyÓT bÕ&Ée\dæ+<˚. n+<äs÷¡
ÄyÓTøπ z≥T y˚ùdyês¡T. Çø£ÿ&=ø£ $wüjT· + #ÓbÕŒ*. H˚qT ªeTs√ d”‘· ø£<∏äµ nH˚
∫Á‘êìï ì]à+#êqT, <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#êqT. <ë+{À¢ ªeTdüø£ eTdüø£ Nø£{˝Ï Àµ ˇø£
ø£u¢ Ÿ &Ü´Hé‡ kÕ+>¥ e⁄+fÒ, #·Áø£e]Ô, m˝Ÿ.ÄsY. áX¯«] f…+Æ n&ÉT>∑T‘êqT nHêïs¡T.
ø±ì H˚qT ø±<äì |æ. düTo\ >±]#˚ bÕ&ç+#ê\HêïqT. n+<äs÷¡ ÄX¯Ãs¡´b˛j·÷s¡T.
düTo\>±s¡T bÕ&É&ÜìøÏ e∫Ã bÕ≥#·÷∫ ªªm˝Ÿ.ÄsY. áX¯«] <=s¡ø˝£ <Ò ë!µµ nHêïs¡T `
n+fÒ n~ ø±<äT. MTs¡T bÕ&ç‘˚ ø=‘·<Ô qä + e⁄+≥T+<äì $TeTà*ï |æ*#ê+ nHêïqT.
n+<äs÷¡ m+‘√ qqTï n_Ûq+~+#ês¡T.
dæìe÷ s¡+>∑+˝À mes¡T m+‘·ø±\+ @\‘ês√ ‘Ó*j·T<äT. m|ü⁄Œ&ÉT me]øÏ
>±´|t edüT+Ô <√ ‘Ó*j·T<äT. |ü]ÁX¯yT˚ n≥Te+{Ï~. n<˚ $<Û+ä >± m˝Ÿ.ÄsY. áX¯«]øÏ
≈£L&Ü ø=+‘· >±´|t e∫Ãq s√E\THêïsTT.
nsTTHê ÄyÓT {≤˝…+{Ÿ ìs¡÷|æ+#·T≈£îì eT∞¢ ‹]– e∫Ã+~ dæìe÷˝À¢øÏ
` yê´+|t nsTTHê, V”≤s√sTTHéøs£ TTHê, ø£u¢ Ÿ bÕ≥sTTHê, &Ü´qT‡ bÕ≥ nsTTHê,
C≤q|ü<ëìøÏ dü+ã+~Û+∫q bÕ≥sTT‘˚ bÕ&É >∑*>π kÕeTs¡´ú + ÄyÓT~.
uÛøÑ ÔÏ bÕ≥\T ‘·$Tfi¯+˝À bÕ&É&+É , ø=ìï bÕ≥\T bÕ|ü⁄´\sY ø±e&É+ »]–+~.
ÁøÏweºü Tdt kÕ+>¥ ` es¡TyêjYT es¡TyêjYT <˚eHé ‘·+<ä ~e´≈£îeTs¡H.é
n˝≤π> Væ≤+B ∫Á‘·+ ªñ&ÉT‹ Væ≤ ∫Û&j ç ÷· µ˝À ÄyÓT bÕ&çq bÕ≥ Væ≤{Ÿ
nsTT+~ ` dü+^‘·+: dü‘´· +.
63
Áù|ø£≈å î£ \ eTqïq\T, Áù|ø£≈å î£ *#˚Ã _s¡T<äT\≈£î $T+∫q nyês¡T\¶ T+&Ée⁄.
1984˝À ‘·$Tfi¯Hê&ÉT Á|üuÛÑT‘·«+ ÄHê{Ï eTTKéT+Á‹ m+.õ.ÄsY Á|ü‹cÕº‘·àø£
ªø£˝e’… ÷eTDÏµ nyês¡T¶ ì∫Ã >ös¡$+#ês¡T.
á $<Û+ä >± m˝Ÿ.ÄsY. áX¯«] ∫qï, ô|<ä› ‘˚&Ü ˝Ò≈î£ +&Ü dæ˙ Áù|ø£≈å î£ \
Vü≤è<äj÷· ˝À¢, Hê{Ï qT+&ç H˚{Ï es¡≈L£ ì*∫ e⁄Hêïs¡T. ÄyÓT ˇø£ ]ø±sY¶ düèwæ+º #ês¡ì
#ÓbÕŒ*. <ëìï n~Û>$∑ T+∫q yês¡T Ç+‘·es¡≈L£ ˝ÒsT¡ . ÄyÓT $yêVü≤+ #˚dTü ø√˝Ò<Tä .
dü+^‘·yT˚ Hê uÛsÑ Ô¡ nH˚yês¡T.
ªø£<ÛëHêj·TøÏ yÓTT\¢µ ∫Á‘·+˝À 5 uÛ≤wü˝À¢ ˇø£bÕ≥ e⁄+fÒ |ü<àä HêuÛ+Ñ >±s¡T
ÄyÓT #˚‘· bÕ&ç+#ês¡T. CÀ´‹\øÏàå &ÜqT‡ ` <ëX¯s~¡ ∏ >±s¡T ÄyÓTqT |ü+#·u≤Û cÕ
ÁbÕMD nH˚yês¡T. ªqqï>∑+&É m*¢µ nH˚ ø£qï&É ∫Á‘·+˝À |ü~ uÛ≤wü˝À¢ ˇø£ bÕ≥
bÕ&Üs¡T. ÄyÓT 14 uÛ≤wü˝À¢ dæìe÷ bÕ≥\T bÕ&Üs¡T. n<˚ ÄyÓT >=|üŒ‘·q+.
ns¡sπ∆ ‹] ø±&É (uÛ˝Ñ Ò s¡+>∑&TÉ ), nã“ã“ #·*, (e÷‘·è <˚e‘·),(yÓTÆ H˚yTé
áCŸ s√õ), (¬s‘’ T· ≈£î≥T+ã+), b˛b˛ bı{Ï|º &¢” sÉ T¡ >±s¡÷ (bı{Ïº |”&¢ sÉ T¡ ), n\¢Hsπ̊ &ÉT
|ü+&ÉT (q&ÉeT+Á‘·|⁄ü dæ]), |üfi+¢̄ &ç |üfió¯ ¢ (ø£<ëÛ Hêj·T≈£î&ÉT), zπs e÷eT #·Tøπ ÿdüTø√
(dæbÕsTT ∫qïj·T´). ÄyÓT #˚‘· X¯è+>±s¡ ^‘ê\T m≈£îÿe>± bÕ&ç+#˚yês¡T. eT÷´õø£˝Ÿ
HÓ{’ Ÿ‡˝À ≈£L&Ü bÕ&ç‘,˚ Ä&çjT· Hé‡ m+ø£sπ CŸ #˚d÷ü Ô #·|Œü ≥T¢ ø=fÒyº ês¡T. eHé‡yÓ÷sY
nH˚yês¡T.
vvv
64
mdt.|æ. u≤\ düTÁãVü≤àD´+
HÓ\÷¢sT¡ ˝À |ü⁄{Ïº ô|]–q l|ü‹ |ü+&ç‘êsê<äT´\ u≤\düTÁãVü≤àD´+ >±]øÏ

‘·+Á&ç kÕ+ãeT÷]Ô >±] <ä>sZ∑ q¡ T+∫ dü+^‘·+˝À n_ÛsT¡ ∫ @s¡Œ&ç+~. kÕ+ãeT÷]Ô>±s¡T
Vü≤]ø£<\ä∏ T #Óù|Œyês¡T. dü+^‘· $<ë«+düT\T. ∫qï|üŒ{Ï qT+∫ ‘·+Á&ç>±] bÕ≥\T
$q&É+ e\¢, Äj·Tq˝À dü+^‘·+ H˚sT¡ Ãø√yê\H˚ n_Û˝≤wü, dü+ø£\Œ+ |ü⁄Hê<äT\j·÷´sTT.
#·<Tä e⁄≈£îH˚ s√E˝À¢H˚ ∫qï ∫qï y˚cÕ\T y˚d÷ü Ô bÕ≥\T bÕ&ÉT‘·÷ ‹]π> u≤\T
Ç+»˙]+>¥ ø±˝ÒJ˝À #·~y˚ s√E˝À¢, {°q>∑sY Ä+Á<Ûë ø£u¢ Ÿ ìs¡«Væ≤+∫q b˛{°˝À¢
ˇø£ bÕ≥ ‘êH˚ sêdüT≈£îì, ≥÷´Hé #˚dTü ≈£îì bÕ&É&+É »]–+~. Ä b˛{°\≈£î Hê´j·T
ìπs‘í \· T mes√ ‘Ó\TkÕ? |òTü +≥kÕ\, düTdüs¢¡ <äøDåÏ ≤eT÷]Ô. Ä Á|ü<sä Ù¡ q≈£î e∫Ãq
mdt.|æ. ø√<ä+&É bÕDÏøÏ u≤\T >±Á‘·+ q∫Ã+~. <ëì |ò*ü ‘·+>± 1964˝À |ü<àä HêuÛ+Ñ
>±s¡T ì]à+#˚ ∫Á‘êìøÏ mdt.|æ. u≤\düTÁãVü≤àD´+ >±]øÏ mdt.|æ. ø√<ä+&ÉbÕDÏ
>±s¡T neø±X¯+ Çe«&É+ »]–+~. ª@$T á $+‘· yÓ÷Vü≤+µ nH˚ bÕ≥qT Á|üeTTK
>±j·T≈£î\T ø¬ . s¡|Tüò TsêeTj·T´, |æ. düTo\, |æ._. lìyêdt\‘√ ø£\dæ bÕ&Üs¡T.
yÓTT<ä{Ï #ÛêHé‡ ô|<ä› ô|<ä› >±j·T˙, >±j·T≈£î\‘√ bÕ&É&+É e\¢ yê] Äos¡«#·Hê\T
|ò*ü +#êsTT. Äj·Tq≈£î n<äèwü+º ø£\dæ e∫Ã+~. ‘·q {≤˝…+{ŸøÏ ‘·>Z∑ |ò*ü ‘·+ <äøÿÏ +~.
neø±X¯+ e∫Ã yÓTT<ä{Ï kÕ]>± bÕ&É&+É , Äj·Tq≈£î |ü⁄Hê~>± $T–*+~.
65
ø±ì yÓ+≥H˚ neø±XÊ\T sê˝Ò<Tä . ø=+‘·ø±\+ |ü{+ºÏ ~. á˝À>± Äj·Tq ø√<ä+&É
bÕDÏ >±s¡T dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#˚ ∫Á‘ê\≈£î, eT÷´õø˘ dæ{+Ï >¥‡˝À Äj·Tq‘√
u≤≥T yÓ[¢ Äj·Tq ≥÷´Hé‡‘√ bÕ≥\T bÕ&É&+É H˚sT¡ Ã≈£îH˚yês¡T. n˝≤ dæìe÷≈£î
<ä>sZ∑ j
¡ ÷· ´s¡T. mHêïfiÀ¢ m+‘√ ø£èwæ #˚XÊs¡T. ˇø£ <äX˝¯ À V”≤s√ ø£èwüí ‘·q bÕ≥\T
bÕ&ÉeTì neø±X¯+ Ç#êÃs¡T. @ V”≤s√ø£sTTHê m1 ù|¢ u≤´ø˘ Ä]ºdTü #º ˚ ‘·q bÕ≥\T
bÕ&ç+#·T≈£î+fÒ u≤>∑T+≥T+<äì nì|ædTü +Ô ~ ø±ì, ø=‘·Ô dæ+>∑s‡Y #˚‘· bÕ&ç+#·Tø√yê\ì
nqTø√s¡T ø£<ë! ô|’>± n~ yêfi¯¢≈£î ∫qï‘·q+>± e⁄+≥T+~. n˝≤ yÓTT<ä\sTT,
XÀuÛHÑ ué ≤ãTøÏ ø£MT&çjT· q¢≈î£ bÕ&ç+#·&+É ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T, ìsêà‘·\T.
` ªdæ]eT˝…¢ ˙y˚ ` $]»\T¢ ø±y˚µ |ü+‘·T\eTà ∫Á‘·+˝À sê»Hé Hêπ>+Á<ä dü+^‘·+.
eTT‘ê´\T ekÕÔyê? n&ç–+~ ÇkÕÔyê? (eTqTwüß\+‘ê ˇø£ÿfÒ) bÕ≥\T bÕ&˚sT¡ .
‘·sT¡ yê‘· nøÏÿH˚ì Hêπ>X¯«s¡sêe⁄ >±]øÏ, mHé{ÄÏ sYøÏ bÕ&É&+É yÓTT<ä˝+’… ~.
yê] yê] >=+‘·T\qT ã{Ï,º yê] &Ó˝’ ≤>¥ ñ#êÃ¤sD ¡ qqTdü]+∫ bÕ≥\T bÕ&É&+É
n\yê≥T #˚dTü ≈£îHêïs¡T. u≤\TøÏ n<=ø£ >=|üŒ neø±X¯+ @s¡Œ&ç+~. @ø£Ms¡ ∫Á‘·+˝À
|òTü +≥kÕ\, u≤\T bÕ&É&+É »]–+~. V”≤s√\T mHé{ÄÏ sY, ø±+‘êsêe⁄ q{Ï+#ês¡T.
mHé{ÄÏ sYøÏ |òTü +≥kÕ\ >±s¡T, ø±+‘êsêe⁄øÏ u≤\T bÕ&É‘ês¡T. ªÁ|ü‹ sêÁ‹ edü+‘·sêÁ‹
Á|ü‹>±* ô|s’ ¡ >±*µ nH˚ bÕ≥.
n˝≤π> |òTü +≥kÕ\>±s¡T Äs√>∑´+ u≤>√˝Òø£ bÕ≥\ ]ø±]¶+>¥ düeTj·÷ìøÏ
sê˝Òøb£ ˛‘˚ u≤\Tì |æ*∫ Á{≤ø˘ bÕ&ç+∫ ]ø±s¡T¶ #˚jT· &É+, <ëì‘√ wüO{Ï+>¥‡ |üP]Ô
#˚jT· &É+ »]π>~.
n<˚ $<Û+ä >± ªyê&˚M&ÉTµ ∫Á‘êìøÏ jÓ÷>±q+<é <äsÙ¡ ≈£î\T. mHé{ÄÏ sY V”≤s√.
H˚qT nk˛dæjT˚ {Ÿ &Ós¬’ ø£]º ï. nedüsêìøÏ Á{≤ø˘ ø√dü+ bÕ&çq bÕ≥ u≤\T bÕ&É&+É
»]–+~. n~ wüO{Ï+>¥ »s¡T>∑T‘·÷+fÒ mHé{ÄÏ sYøÏ $ì|æ+#ê+. }Øƒ ne⁄{Ÿ &√sY˝À
MTMT<ä |æøÃ£ s¬ C’ Ÿ #˚ùd kÕ+>¥ nì, n~ mHé{ÄÏ sY $+≥÷e⁄Hêïs¡T ÁX¯<>∆ä ±... $q&É+
nj·÷´ø£ mes¡T bÕ&Üs¡T? nHêïs¡T mHé{ÄÏ sY. Á{≤ø˘ u≤\T nì n‘·ì #˚‘· bÕ&ç+#˚
eT+&ç. ‘·sê«‘· |òTü +≥kÕ\ >±]#˚‘· bÕ&çkÕÔ+ nì ìsêà‘·, <äsÙ¡ ≈£î\T #Ó|Œü &É+
»]–+~. <ë+‘√ mHé{ÄÏ sY ªyêsTTdt u≤>∑T+<˚!µ nHêïs¡T. ne⁄q+&ç #ê˝≤ u≤>∑T+~
nHêïqT H˚qT. Ç<˚ e⁄+#˚<ë›+ ` ø=‘·yÔ ê]øÏ neø±X¯+ Ç∫Ãq≥T¢+≥T+~ nHêïs¡T.
n+‘˚ n<˚ ø£HêŒ¤sàY nsTTb˛sTT+~. n|üŒ≥Tï+N n+<ä]˝À, |ü]ÁX¯eT˝À n\T¢≈î£ +~.
66
mHé{ÄÏ sYøÏ u≤\÷ bÕ&É‘ês¡ì..... n˝≤.... n˝≤.... n<˚ $<Û+ä >± ‘·sê«‘· mH√ï
∫Á‘ê˝À¢ bÕ&Üs¡T u≤\T.
bÕ≥: (yê&˚ M&ÉT) ` dü+^‘·+ dü‘´· +.
z\MTà ‹ø£ÿsπ –+<ë! (j·TeT>√\) dü+^‘·+ #·Áø£e]Ô. ‘·sê«‘· u≤\T dü+^‘·
<äsÙ¡ ≈£î&ç>± ≈£L&Ü u≤<Û´ä ‘·\T eVæ≤+#ês¡T. <ëdü] Hêsêj·TDsêe⁄ >±] <äsÙ¡ ø£‘«· +˝À
ªø£Hê´≈£îe÷]µ ∫Á‘·+ dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + #˚|{ü ≤ºsT¡ . ‘·sê«‘·, sêsê ø£èwüjí T· ´, eTTsê],
‘·÷s¡TŒ¬øfi‚fl s¬ \’ T, C≤ø°, |ü&eÉ T{Ï dü+<Ûë´sê>∑+ ∫Á‘ê\≈£î dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&Ój ’ ÷· ´s¡T.
>±j·T≈£î&ÉT, dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&˚ ø±<äT ` q≥T&ÉT ≈£L&Ü.. eTVü≤eTà<é ;Hé
‘·T>∑ø¢ ,˘ |üøÿÏ +{Ï ne÷àsTT, nÁdü+Ô , ô|fi¢̄+fÒ q÷πsfi¢̄ |ü+≥ ∫Á‘ê˝À¢ q{Ï+∫ Áù|ø£≈å î£ \
yÓT|ü⁄Œ bı+<ës¡T. ‘·sê«‘· ñ‘·eÔ T q≥T\ C≤_‘ê˝À #˚sês¡T. \*‘·, XÊÁd”j Ô T· , bÕXÊÃ‘·´,
C≤q|ü<,ä uÛøÑ ,ÔÏ uÛ≤e ^‘ê\ b˛ø£&\É qìï+{Ïì #˚]Ã bÕ&ç, ñ‘·eÔ T >±j·T≈£î&ç>± ◊<äT
kÕs¡T¢ C≤rj·T nyês¡T\¶ T bı+<ës¡T.
1979 ªX¯+ø£sêuÛsÑ D¡ +µ ∫Á‘·+. Ä ∫Á‘·+˝À Äj·Tqø=ø£ >=|üŒ neø±X¯+
\_Û+∫+~ ` ø±˙ u≤\T #ê˝≤ uÛj Ñ T· |ü&Ü¶sT¡ . H˚qT Hê´j·T+ #˚jT· >∑\Hê? nì.
ø=+#Ó+ »+ø±s¡T. ø±˙ |ü⁄Vü≤fi‚+~ Ä ∫Á‘êìøÏ ¬ø.$. eTVü≤<˚eHé >±] <ä>∑Zs¡
düV‰ü j·T≈£î&ç>± e⁄Hêïs¡T. Äj·Tq <ä>sZ∑ T¡ ï+&ç ]Vü‰s¡‡˝Ÿ‡ #˚sTT+∫, n‘·ìøÏ <Ûs’Ó ´¡ +
#Ó|Œæ , MTs¡T bÕ&É>\∑ s¡T nì |ü≥Tº|{ü ºÏ n‘·ì #˚‘· bÕ&ç+#·&+É »]–+~. <ë+‘√
u≤\T <Ûs’Ó ´¡ +>± bÕ&ç X¯u≤Û wt nì|æ+#·T≈£îHêïs¡T. Ä ø£èwæ |ò*ü ‘·+ C≤rj·T nyês¡T¶
¬>\TÃ≈£îHêïs¡T.
n˝≤π> 1981˝À ª@ø˘ <ä÷CÒøπ *j˚Tµ, 1983˝À kÕ>∑s¡ dü+>∑eT+, 1988˝À
s¡TÁ<äMD, 1995˝À kÕ>∑s>¡ ±qjÓ÷– |ü+#êø£så ¡ >∑yêjYT nH˚ ø£qï&É ∫Á‘êìøÏ C≤rj·T
nyês¡T¶ n+<äT≈£îHêïs¡T. z bÕbÕ˝≤© ªeTqdüT˝À e÷≥µ ∫Á‘·+˝Àì bÕ≥ @ø£_–q
(<äeTTà) bÕ&çq bÕ≥ ˇø£ Væ≤{Ÿ>± n+<äs÷¡ uÛ≤$+#˚ bÕ≥.
‘·sê«‘· ìsêà‘·>± ne‘ês¡+ m‘êÔsT¡ . ø√<ä+&ÉbÕDÏ |ò*æ + düs÷¡ ÿ´{Ÿ |ü‘êø£+ô|’
Äj·Tq ì]à+∫q ∫Á‘·+ ªX¯óuÛÑ dü+ø£\Œ+µ ` ‘·q≈£î #ÛêHé‡ Ç∫Ã, ‘·q m<äT>∑T<ä\≈£î
ø±s¡≈î£ \sTTq dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T ø√<ä+&ÉbÕDÏ >±]øÏ ø£è‘·»‘„ êuÛ≤e+‘√ ø√<ä+&ÉbÕDÏ>±]
ù|s¡TH˚ ‘·q dæìe÷ u≤´qsY>± ô|≥Tº≈î£ Hêïs¡T. n˝≤π> Äj·Tq HÓ\ø=*‡q ]ø±]¶+>¥
~ÛjT˚ ≥sYøÏ ø√<ä+&ÉbÕDÏ>±] ù|s¡T ô|≥Tº≈î£ Hêïs¡T.
67
Ç|üŒ{Ï es¡≈î£ u≤\T>±s¡T <˚X$¯ <˚XÊ\˝À mH√ï y˚\ eT÷´õø˘ Áb˛Á>±yéT‡
#˚XÊs¡T. øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘·«+ Äj·Tq≈£î |ü<àä uÛ÷Ñ wüDY nyês¡Tì¶ ∫Ã >ös¡$+∫+~.
Ç+ø=ø£ >=|üŒ $wüjT· +. á{°M˝À Äj·Tq #˚dTü qÔ ï Áb˛Á>±+ ªbÕ&ÉT‘ê `
rj·T>±µ ˇø£ >=|üŒ ÁøÏjT˚ {Ïyé esYÿ. Äj·Tq #˚ùd \*‘· dü+^‘· ùde, H˚{Ï j·TTer
j·TTe≈£î\≈£î m+‘√ Áb˛‘ê‡Vü‰ìï∫Ã, yê] uÛ$Ñ ‘·≈î£ e÷s¡<Z sä Ù¡ ≈£î\j·÷´s¡T u≤\T.
n~ mes¡÷ }Væ≤+#·˝ìÒ ÁbÕC…ø.º˘ m+<äs√ Äj·Tq e÷s¡+Z ˝À eT+∫ •ø£Då bı+~
uÛ≤$‘·sê\ >±j·T˙ >±j·T≈£î\T dæìe÷ |ü]ÁX¯eT≈£î ñ|üj÷Ó >∑|&ü Ü\H˚~ u≤\T Äø±+ø£.å
ªeTsê´<äsêeTqïµ`@$T á $+‘·y÷Ó Vü≤+ (q\T>∑Ts¡T bÕ&çq bÕ≥)— düT+<äs¡
ø±+&É`Äø±XÊq dü÷s¡T´&ÉT+&É&÷É dü+<Óyfi˚ øπ̄ — Ç+Á<ä<qäÛ düT‡`Áù|eT≈£î eTs¡D+ ˝Ò<Tä —
ô|[¢d+ü <ä&ç`Vü≤è<äjT· eTH˚ ø√yÓ\ ‘·\T|ü⁄\T ‘Ó]#˚ ‘êfi¯+— dü||Ôü ~ü `@ ≈£î\eTT ˙<ä+fÒ
>√≈£î\eTT q$«+~— dü«sêZìøÏ ì#ÓÃq\T`˙ ø£fió¯ ¢ #·÷XÊqT— \ø£àå DπsK`ˇø£ e÷≥`ˇπø
e÷≥— u§_“* sêC≤`ã\|ü+ |ü{ºÏ uÛ≤eTefiÀ¢— X¯+ø£sêuÛsÑ D¡ +`X¯+ø£sê! Hê<äXØ¯ sê—
nqïeTj·T´`ì>∑eTì>∑ e÷+‘·e]í‘—· »>∑<ø˚ M£ s¡T&ÉT n‹˝Àø£ düT+<ä]`nã“˙ rj·Tì
<Óã“— ‘·÷s¡TŒ |ü&eÉ Ts¡`•es¡+»˙ qesê–DÏ— •es¡+»ì`n_Ûqe ‘ês¡y√.
Ç$ ø±ø£ |ü+‘·T\eTà, eTsê´<ä sêeTqï, eTqTwüß´\+‘ê ˇø£ÿfÒ, yê&˚M&ÉT,
sêsê ø£èwüíj·T´, ø£Hê´≈£îe÷], ‘·÷s¡TŒ¬øfi‚fl ¬s’\T, C≤ø°, |ü&ÉeTs¡ dü+<Ûë´sê>∑+,
j·TeT>√\, X¯+ø£sêuÛsÑ D¡ +, kÕ>∑s¡ dü+>∑eT+, s¡TÁ<äMD, eT÷>∑eTqdüT\T, uÛ˝Ñ øÒ ±|ü⁄s¡+,
eTs√ d”‘· ø£<.ä∏
vvv
68
¬ø.mdt. ∫Á‘·
ø£fi≤eT‘·*¢ øÏØ≥+˝À ø£*øÏ‘·TsêsTT. Äø±s¡+ ì+&ÉT>± VüQ+<ë>±

e⁄+≥T+~. |üP]Ôù|s¡T ø£èwüHí é Hêj·TsY XÊ+‘·≈î£ e÷] ∫Á‘·. áyÓT 27 p˝…’ 1963˝À
øπ s¡fi˝¯ Àì ‹s¡Teq+‘·|⁄ü s¡+˝À »ìà+#ês¡T. dü+^‘· ≈£î≥T+ã+˝À »ìà+#·&+É ÄyÓT
n<äèwü+º . ‘·+Á&ç ø£èwüHí é Hêj·TsY. ÄyÓT≈£î dü+^‘·+˝À ‘·+Á&˚ >∑Ts¡Te⁄ nì #ÓbıŒ#·TÃ.
dæìe÷˝À¢ n+<äs÷¡ ∫Á‘· nH˚ |æ\TkÕÔsT¡ . áyÓT nø£ÿ>±s¡T ø¬ .mdt. ;Hê ≈£L&Ü
>±j·TH˚. ∫Á‘· øπ s¡fi¯ j·T÷ìe]‡{°˝À m+.@. &çÁ^ bı+<ës¡T. ø¬ . zeTq≈£î{Ïº >±]
<ä>∑Zs¡ ø£sêï{Ïø˘ eT÷´õø˘ H˚s¡TÃ≈£îHêïs¡T. 1978`84˝À H˚wüq˝Ÿ {≤˝…+{Ÿ düsYÃ
kÕÿ\sYw|æ t ≈£L&Ü dü+bÕ~+#·T≈£îHêïs¡T. $»j·TX¯+ø£sY Ç+»˙sYqT ÄyÓT $yêVü≤+
#˚dTü ≈£îHêïs¡T. #ÓHï’Ó ˝À dæsú ì¡ yêdü+ @s¡Œs¡#T· ≈£îHêïs¡T. ªªì+&ÉT≈£î+&É ‘=Dø£<Tä . e&ç+¶ ∫q
$dü]Ô m–¬s–] |ü&<É Tä µµ. ÄyÓT≈£î á kÕyÓT‘· #Ó\T¢‘T· +~.
bÕ≥\T u≤>± bÕ&É&+É ˝À ~≥º nì ∫qï‘·q+ qT+&ç n+<ä]øÏ ‘Ó\T‡.
∫qï‘·q+˝ÀH˚ ÄyÓT≈£î *{Ï˝Ÿ HÓ{’ +Ï >π ˝Ÿ Ä|òt kÂ‘Y Ç+&çj÷· (∫qï ≈£îsTT˝Ÿ) nH˚
_s¡T<äT bı+<ës¡T.
1979 dü+e‘·‡s¡+˝À eTfi¯j÷· fi¯+˝À m+.õ.sê<Ûëø£èwüí nH˚ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T
ÄyÓTqT yÓ+&ç‘sÓ ≈¡ î£ |ü]#·jT· + #˚XÊs¡T. n≥ºV‰ü düyTé , ùdïVü≤|üPs¡«+, MTsê e+{Ï
∫Á‘ê˝À¢ ÄyÓT #˚‘· bÕ&ç+#ês¡T. dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T m+.&ç. s¡M+Á<äH,é C…Á] neT˝Ÿ<y˚ é
69
e+{Ï yês¡T ÄyÓTqT m+ø£sπ CŸ #˚d,æ ÄyÓT |ü⁄s√_Ûeè~∆øÏ ‘√&ÉŒ&Ü¶sT¡ . n˝≤π> ‘·$Tfi¯+˝À
Çfi¯jT· sêC≤ ª˙ ‘·q n+‘·≈î£ sTT˝Ÿµ nH˚ bÕ≥ì∫Ã ‘·$Tfi¯∫Á‘· |ü]ÁX¯eT≈£î |ü]#·jT· +
#˚XÊs¡T. 1980˝À¢ kÂ‘Y Ç+&çj·÷ >±j·Tì>± {≤|t˝À ñHêïs¡T. <˚esê»Hé,
<äøÏåD≤eT÷]Ô, m+._. lìyêdüHé, m+.mdt. $X¯«Hê<ÛäHé, ¬ø.$. eTVü≤<˚eHé,
sê»Hé`Hêπ>+Á<ä, $<ë´kÕ>∑s,Y Çfi¯jT· sê», #·Áø£e]Ô, ø°sy¡ êDÏ, sêCŸø√{Ï m+<äs√
dü+^‘· <äs¡Ù≈£î\T ÄyÓT n_Ûeè~∆øÏ ‘√&ÉŒ&Ü¶s¡T. ÄyÓT ‘·q {≤˝…+{ŸqT ãTTEe⁄
#˚düT≈£îì Væ≤+B #·\q∫Á‘· |ü]ÁX¯eT˝À #√≥T #˚düT≈£îHêïs¡T. Væ≤+B˝À m.ÄsY.
¬sVü≤e÷Hé, Äq+<ä $T*+~, \ø°åàø±+‘Y, ÄsY.&ç. ãs¡àHé, HÍwü<é e+{Ï yês¡T
bÕ&ç+#ês¡T.
{Ï.$. c˛dt˝À bÕ´q˝Ÿ »&ç®>± eéVü≤]+#ês¡T. eTfi¯j·÷fi¯+ e÷‘·è
uÛ≤wüsTTHê, |ü≥Tº<\ä ‘√ ÄyÓT Ç‘·s¡ uÛ≤wü\T ≈£L&Ü H˚sT¡ Ã≈£îì ‘Ó\T>∑T, ‘·$Tfi¯+˝À
1000 uÛøÑ bÔÏ Õ≥\T bÕ&Üs¡T. n+‘˚ø±<äT eTfi¯j÷· fi¯+, ø£qï&É, Væ≤+B, nkÕ‡MT,
u…+>±©, |ü+C≤;, ã&É>∑ e+{Ï |ü<øä =+&ÉT uÛ≤wü˝À¢ 3900 bÕ≥\T bÕ&ç, Ä sêÁcÕº\˝À
Áù|ø£≈å î£ \ eTqïq\T bı+<ës¡T.
Äs¡T H˚wüq˝Ÿ nyês¡T¶\T, ◊<äT |òæ*+ù|òsY nyês¡T¶\T, 30 $$<Ûä sêh
Á|üuTÑÛ ‘ê«\ qT+&ç nyês¡T\¶ T >¬ \TÃ≈£îHêïs¡T. eTH√, ∫Á‘· ø£*dæ bÕ&çq bÕ≥˝Ò 5000
e⁄+{≤sTT.
mH√ï {Ï.$., ùdCº Ÿ Áb˛Á>±yéT‡˝À bÕ˝§Zì <Ûqä e÷]®+∫, düV‰ü j·T, düV≤ü ø±s¡
ø±s¡´Áø£e÷˝À¢ m+<ä]H√ Ä<äT≈£îì, m+<ä]ø√ düV‰ü j·÷\T #˚XÊs¡T. 2005 dü+ˆˆ˝À
|ü<àä l nyês¡Tì¶ ∫Ã øπ +Á<äÁ|üuTÑÛ ‘·«+ ÄyÓTqT dü‘ÿ· ]+#ês¡T. 2011˝À ‘·$Tfi¯Hê&ÉT
$X¯«$<ë´\j·T+ >ös¡e &Üø£sπº {Ÿ ì#êÃs¡T. 2011˝ÀH˚ ªªuÛ≤s¡‘s· ‘¡ ï· \‘êeT+π>wüÿsYµµ
nyêsYì¶ ∫Ã Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ ôV≤’ <äsêu≤<é˝À >ös¡$+#ês¡T. 2013 dü+ˆˆ˝À 100 dü+ˆˆ
uÛ≤s¡rj·T dæìe÷ #ÓHï’Ó ñ‘·‡yê˝À¢ ÄyÓTqT >ös¡$+#ês¡T.
Á|üeTTK Hêj·T≈£î&ÉT CÒdTü <ëdt >±]‘√ ø£\dæ uÛ≤s¡‘· <˚X+¯ ˝Àq÷, Ç‘·s¡
<˚XÊ\˝Àq÷ ø£#Ø˚ \T #˚dæ X¯u≤Û wt nì|æ+#·T≈£îHêïs¡T. >√¢ã˝Ÿ eTfi¯j÷· ∞ øöì‡˝Ÿ,
\+&ÉHé yês¡T ÄyÓTqT dü‘ÿ· ]+#ês¡T. <˚e⁄&ç∫Ãq dü«s¡+‘√ ÄyÓT J$‘·+ <Ûqä ýÓT+Æ ~.
v |òTü sêHê yÓTT>∑T&ÉT: @+~ uÒ m{≤º>T∑ qï~ ˇfi¯ó¢ ` mø£ÿ&√ >∑T#êÃe⁄ #˚|e ü TT\T¢µ
uÛTÑ eq#·+Á<ä kÕVæ≤‘·´+ (mdt.|æ. u≤\T, ∫Á‘·) ` ø°sy¡ êDÏ dü+^‘·+.
70
v HÓ+ãsY`1: n+<äyÓTÆq~ eTT+<äs¡e⁄+~ ` n+<äTπøj·TeT ‘=+<äs¡>∑T+~ `
C§qï $‘·T\Ô kÕVæ≤‘·´+ ` u≤\T, ∫Á‘· ` mdt.$. ø£ècÕís¬ &ç.¶
v ô|[¢d+ ü <ä&:ç Vü≤è<äjT· eTH˚ ø√yÓ\ ‘·\T|ü⁄\T ‘Ó]#˚ ‘êfi¯+ ` u≤\T, ∫Á‘· `
dæ]yÓHïÓ \, ø°sy¡ êDÏ.
v ^‘ê+»*˝À Çfi¯jT· sêC≤ dü+^‘·+`<äsÙ¡ ø£‘«· +˝À ª»\¢+‘· ø£$«+‘· ø±yê*˝Òµ.
v |òTü sêHê yÓTT>∑T&ÉT: |ü+&ÉT |ü+&ÉT |ü+&ÉT ` ãTõ®|+ ü &ÉT j·÷|æ˝Ÿ <ëì ù|s¡T `
u≤\T, ∫Á‘· ` y˚≥÷s¡T, ø°sy¡ êDÏ.
v »>∑<˚ø£ Ms¡T&ÉT`n‹˝Àø£ düT+<ä]: nã“˙ rj·T˙ <Óã“ ` m+‘·ø£eTà>±
e⁄+&çs√j·Tã“ ` u≤\T, ∫Á‘· ` y˚≥÷], ø°sy¡ êDÏ.
v >√≈£î\+˝À d”‘:· |òTü \T¢|Tüò \T¢eTì eTTe« düe«&ÉT\ eTT<äTu › ≤\T &Óesπ `dæ]yÓHïÓ \,
u≤\T, ∫Á‘· ø√s¡dt ` ø√{Ï dü+^‘·+.
v ªeTÚq+>±H˚ m<ä>∑eTìµ nH˚ bÕ≥ e÷‘·è<˚y√uÛÑe ∫Á‘·+˝Àì~. ø°s¡yêDÏ
dü+^‘·+.
v #·Tø£ÿ\T ‘ÓeTàHêï ` ‘Ó+|ü⁄≈£îsêHê, Á|æj÷ · Á|æjT· ‘·e÷ sê>±\T ` e+{Ï mH√ï
Væ≤{Ÿ‡.
v ª}]πø e⁄+&É<˚ ñj·÷´\ \÷π> eTqdüTµµ s¡#q · : d”‘êsêeTXÊÁdæ,Ô dü+^‘·+:
lìyêdü #·Áø£e]Ô.
qTy=«kÕÔq+fÒ H˚H=<ä+› {≤Hê, nã“ qqT ø£qï, nã“ ˙ ‹j·T´ì, z |æ\,¢
‘Ó\TdüTHê ‘Ó\TdüTHê, ÁbÕD+˝À ÁbÕD+>±, ndü˝+Ò >∑Ts¡T≈Ô î£ sê<äT, eTÚq+>±H˚,
#Ó|Œü e÷à! #Ó|Œü e÷à!, @ #√≥ ñHêï, @ XÊ«dü˝À, @<√ ˇø£ sê>∑+, á ø£D å + ˇπø
ˇø£, ø£fi˝¢̄ ÀøÏ ø£fió¯ ¢ ô|{Ï,º nVü≤, n\¢] n\¢], øÏ≥øÏ≥ ‘·\T|ü⁄\T, ≈£î ≈£î ≈£î, eT˝…\¢
yêHê eT˝…\¢ yêHê, eTqdüTq ñqï~, eTqdüT˝À, eTs¡T\ ‘Ó\T|üHê Á|æj÷· , y˚T|ò÷ü ˝À¢
‘êøÏ+~, Hê eTqdüTq, z yÓTÆ \yé, zπsjYT qTe⁄« Hê≈£î, eTTe«˝≤ qe«ø£˝≤, Áù|eT
m+<äTø£˙, sê<Û̊ >√$+<ä, X¯óuÛ˝Ñ KÒ sêdüT≈£îHêï, ñ]πø ∫\Tø±, j·TeTTHê rs¡+,
|ü&Ü¶q+&ç Áù|eT˝À eTØ.... yÓTT<ä˝q’… mH√ï bÕ≥\qT bÕ&Üs¡T.
vvv
71
u≤\ eTTs¡∞ø£èwüí
eT+>∑fi+¯ |ü*¢ u≤\eTTs¡∞ ø£èwüí 6 p˝…’ 1930 dü+e‘·‡s¡+˝À ‘·÷s¡TŒ

>√<ëe] õ˝≤¢ X¯+ø£s¡ >∑T|ü+Ô ˝À »ìà+#ês¡T. ‘·+Á&ç |òPü {¢ Ÿ, ejÓ÷*Hé, MD yêsTT+∫q
>=|üŒ $<ë«+düT&ÉT. ‘·*¢ ≈£L&Ü MD yêsTT+#·&+É ˝À >=|üŒ ù|s¡T. ∫qï‘·q+˝ÀH˚
‘·*¢ eTs¡D+Ï #·&+É ‘√ ‘·+Á&ç ô|+|üø+£ ˝À ô|]>±s¡T. bÕs¡T|ü*¢ sêeTø£èwüjí T· ´ |ü+‘·T\T
>±] <ä>sZ∑ ¡ dü+^‘·+ H˚sT¡ Ãø√eTì n|üŒ–+#ês¡T ‘·+Á&ç ` kÕøå±‘·TÔ ‘ê´>∑jT· ´ >±]
•wü´ãè+<ä+˝Àì yês¡T sêeTø£èwüj í T· ´ |ü+‘·T\T. n+<äT#˚‘· yê] •wü´]ø£+˝À ø£sêï{Ïø˘
dü+^‘·+ H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T u≤\eTTs¡∞ ø£èwüí ` n|ü⁄Œ&Üj·Tq ej·TdüT‡ 8 dü+e‘·‡sê\T.
yÓTT<ä{kÏ Õ]>± eTTdüTq÷] dü÷s¡´Hêsêj·TD eT÷]Ô, Vü≤]ø£<ä∏ uÛ≤>∑e‘êsY,
yê] ø£#Ø˚ ˝À u≤\eTTs¡[ bÕ˝§ZHêïs¡T. nB $»j·Tyê&É ‘ê´>∑sê» Äsê<Ûqä ñ‘·‡yê˝À¢
n|ü⁄Œ&˚ eTTs¡∞ø£èwü≈í î£ ªu≤\µ #˚sêÃs¡T >∑Ts¡Te⁄>±s¡T. n|üŒ≥Tï+∫ u≤\eTTs¡∞ø£èwü>í ±
|æ\Te ã&Ü¶sT¡ .
15 dü+e‘·‡sê\T e#˚Ã dü]ø£˝≤¢ 72 y˚Tfi¯øs£ Ô¡ sê>±\T, ø£è‘·T\T |üP]Ô>±
H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. dü+^‘ê ]ø±]¶+>¥ ø£+ô|˙ yês¡T ª»qø£sê>∑ eT+»]µì 1952˝À
$&ÉT<ä\ #˚XÊs¡T. sê>±+>∑se¡ [ 9 yê\÷ýéT‡ yÓ\Te&Ü¶sTT. ø£+Jsê, eTè<ä+>∑+,
ejÓ÷*Hé yêsTT+#·&É+ H˚s¡TÃ≈£îHêïs¡T. ejÓ÷*Hé ø£#˚Ø\T nH˚ø£+ #˚dæ XËuÛ≤wt
nì|æ+#·T≈£îHêïs¡T. Á|ü|+ü #·+ n+‘·{ |üs´¡ {Ï+∫ 25,000 ø£#Ø˚ \T #˚XÊs¡T.
E>∑˝Ÿ ã+B ø£#˚Ø\T |ü+&ç{Ÿ ;ÛyéTùdHé CÀwæ, |ü+&ç{Ÿ Vü≤]Á|ükÕ<é
#Ísêdæj÷· , øÏc˛sY nyÓ÷Héøs£ \Y ‘√ #˚XÊs¡T. uÛÁÑ <ë#·\ sêeT<ëdüT, l nqïe÷#ês¡´
72
ø°sqÔ¡ \T bÕ|ü⁄´\sY ø±e&ÜìøÏ Äj·Tq #˚dqæ ø£èwæ |ò*ü +∫+~. ‘Ó\T>∑T, ø£qï&É,
‘·$Tfi¯, dü+düÿè‘·+˝À 400 es¡≈î£ ø£+b˛õ+>¥‡ #˚XÊs¡T. Ä<Ûë´‹àø£+, esêí\T, ø°sqÔ¡ \T,
C≤e∞\T, ‹˝≤¢Hê\T, 72 y˚Tfi¯øs£ Ô¡ sê>±\T eT]j·TT yê{Ï »qT´sê>±\˝À ø£+b˛CŸ
#˚XÊs¡T. 1967˝À m.$.m+. dü+dü˝ú À uÛÑø£Ô Á|üVü‰¢<ä ∫Á‘·+˝À Hês¡<Tä &ç>± q{Ï+∫,
bÕ≥\T ≈£L&Ü bÕ&Üs¡T. Ä ‘·sê«‘· eT]ø=ìï ∫Á‘ê\T qs¡qÔ XÊ\, leT<é $sê≥|üs«¡ +
e+{Ï ∫Á‘ê˝À¢ ≈£L&Ü bÕ&Üs¡T.
j·TT.mdt., ø¬ q&Ü, j·TT.¬ø., Ç≥©, ÁbòÕHé‡, s¡cÕ´, l\+ø£, eT˝Òwj æ ÷· ,
dæ+>∑|Pü sY, $T&ç˝Ÿ ádtº <˚XÊ\≈£î yê]ï ÄVü‰«ì+∫ ø£#Ø˚ \T @sêŒ≥T #˚XÊs¡T.
‘Ó\T>∑T‘√ u≤≥T ø£qï&É, ‘·$Tfi¯, eTfi¯j÷· fi¯+, u…+>±©, Væ≤+B, |ü+C≤;,
Áô|+ò #Y uÛ≤wü˝À¢ ≈£L&Ü Äj·Tq ≈£L&Ü bÕ&Üs¡T. nø±&ÉMT Ä|òt |üsêŒ¤]à+>¥ ØôdsYÃqT
dæ«≥®s˝Y ≤´+&é˝À HÓ\ø=˝≤Œs¡T. eT÷´õø£˝Ÿ <∏sÓ |¡ ô” |’ n<Û´ä j·Tq+ #˚XÊs¡T.
m+._.¬ø. Á≥dtqº T HÓ\ø=*Œ ø£fi,¯ dü+Á|ü<ëj·÷\qT n_Ûeè~∆ #˚j÷· \ì,
eT÷´õø˘ <∏sÓ |¡ ” Øôd]Ã #˚j÷· \ì dü+ø£\Œ+‘√ eTT+<ä&TÉ >π XÊs¡T. ª$|ü+∫µ &Ü´Hé‡
eT÷´õø˘ dü÷ÿ˝ŸqT HÓ\ø=*Œ, <ëìøÏ y˚TH˚õ+>¥ Á≥d”>º ± ø£˝e’… ÷eTDÏ düsd¡ «ü ‹
>±]ï ìj·T$T+#ês¡T.
|òÁæ ãe] 2010˝À $XÊK|ü≥ï+˝À eT÷&ÉTs√E\ ø£#Ø˚ ì @sêŒ≥T #˚XÊs¡T.
>∑D|ü‹, düs«¡ l, eTVü≤‹, \e+– sê>±\qT Äj·Tq düèwæ+º #ês¡T. øπ +Á<ä
Á|üuTÑÛ ‘·«+ |ü<àä l, |ü<àä uÛ÷Ñ wüD,Y |ü<àä $uÛ÷Ñ wüDY nyês¡T\¶ ì∫Ã >ös¡$+#ês¡T. Áô|+ò #Y
>∑es¡ïyÓT+{Ÿ nyês¡Tì¶ ∫Ã >ös¡$+#ês¡T. Ä˝Ÿ Ç+&çj÷· sπ &çj÷Ó ª{≤|t Áπ>&éµ nyês¡T¶
ì#êÃs¡T.
yê<ä´ø±s¡Tì>± ejÓ÷*Hé, eTè<ä+>∑+, ø£+Js¡, ø±¢døæ ˝£ Ÿ eT÷´õø˘, ˝…{’ Ÿ
eT÷´õø˘, Ä<Ûë´‹àø£ dü+^‘·+, ø£+b˛»sY, ø£+&Éøsº£ ,Y eT÷´õø˘ &Ós’ ø¡ sº£ ,Y s¡#s· TT‘·>±
mH√ï bÕÁ‘·\T b˛wæ+#ês¡T.
1976˝À Vü≤+dü^‹ ∫Á‘êìøÏ dü+^‘· <äs¡Ùø£‘·«+˝À ªVæ≤e÷~ düT‘˚
bÕVæ≤e÷+µ bÕ≥ bÕ&çq+<äT≈£î ñ‘·eÔ T ù|¢ u≤´ø˘ dæ+>∑sY (y˚T˝Ÿ) nyês¡T¶ ì#êÃs¡T.
1987˝À eT<Ûë«#ês¡´≈£î ñ‘·eÔ T dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&ç>± nyêsYì¶ #êÃs¡T.
πøs¡fi¯ Á|üuÛÑT‘·«+ kÕ«‹ ‹s¡THêfiŸ ñ‘·ÔeT ù|¢u≤´ø˘ dæ+>∑sY>± 1987˝À
nyês¡Tì¶ #êÃs¡T. 2010 ªÁ>±eT+µ ø±¢døæ ˝£ Ÿ eT÷´õø˘ dæ+>∑s>Y ± nyês¡Tì¶ #êÃs¡T. >ös¡e
&Üø£sπº {Ÿ, dü+^‘· ø£fi≤ì~Û (eTÁ<ëdt eT÷´õø˘ nø±&É$T), dü+^‘· ø£fi≤ •U≤eTDÏ
ô|H’ò êsY‡º kıôd{’ ,° #ÓHï’Ó — ˝…|’ ftò +Æ… nNÛyyé TÓ +{Ÿ nyêsY,¶ >√¢ã˝Ÿ Ç+&çjT· Hé eT÷´õø˘
nø±&ÉMT nyêsY`¶ 2011, dü+^‘· ø£fi≤kÕs¡~Û e+{Ï mH√ï nyês¡T\¶ qT bı+<ës¡T.
vvv
73
mdt.|æ. XË’\»
l|ü‹ |ü+&ç‘êsê<ÛTä ´\ XË\’ »qT mdt.|æ. XË\’ »>± eéVü≤]kÕÔsT¡ . 22 p˝…’

1963˝À »ìà+#ês¡T. Áu≤Vü≤àD ≈£î≥T+ã+˝À »ìà+#ês¡T. ÄyÓT ø=ì≥eTà ù|≥,
HÓ\÷¢sT¡ õ˝≤¢, Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ˝À »ìà+#ês¡T. ‘·+Á&ç mdt.|æ. kÕ+ãeT÷]Ô. Vü≤]ø£<\ä∏ T
#Ó|Œü &É+˝À ~≥º. ÄyÓT k˛<äsT¡ &ÉT mdt.|æ. u≤\düTÁãVü≤àD´+ dæ˙ >±j·T≈£î&ÉT. ‘Ó\T>∑T,
‘·$Tfi¯, eTfi¯j÷· fi¯+, ø£qï&É, Væ≤+B ∫Á‘ê˝À¢ bÕ&çq Á|üeTTK >±j·T≈£î\T.
‘·+Á&ç>±] dü+|ü<ä dü+^‘·+ ø±e&É+ e\¢ yê] dü+‘êHêìøÏ dü+^‘·+
n_“+~. XË\’ », u≤\T Ç<äs› ÷¡ >±j·T≈£î˝…j ’ ÷· ´s¡T. u≤\>±j·Tì>± ªe÷s¡TŒµ dæìe÷
s¡+>∑Á|üyX˚ +¯ #˚XÊs¡T. bÕ]‘√wæø+£ s¡÷. 300/`.
1983 ªkÕ>∑s¡ dü+>∑eT+µ ∫Á‘·+˝À q{Ï+#ês¡T. q≥qô|’ eT≈£îÿe˝Òø£ b˛sTTHê
<äs¡Ù≈£î\T ¬ø. $X¯«Hê<Ûé>±s¡T ÄyÓTqT Áb˛‘·‡Væ≤+∫ q{Ï+|üCÒXÊs¡T, ‘·qT q{Ï
ø±ø£b˛sTTHê. q≥T&ÉT düT<Ûëø£sqY T $yêVü≤+ #˚dTü ≈£îHêïs¡T. düT<Ûëø£sY X¯óuÛ˝Ñ KÒ ˝À
q{Ï+∫q ‘·sê«‘·, n+<äs÷¡ n‘·&ìç X¯óuÛ˝Ñ KÒ düT<Ûëø£sY nH˚yês¡T. ø±¢døæ ˝£ Ÿ &Ü´Hé‡
≈£L&Ü H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T XË\’ ».
‘√{Ï q≥T\≈£î, ‘Ó\T>∑T uÛ≤wü sêì yê]øÏ ÄyÓT >=+‘·T n|æŒ∫Ã yê]øÏ
&É_“+>¥ #Óù|Œyês¡T. {≤ãT, k˛Hê* _+Á<˚, l<˚$ e+{Ï V”≤s√sTTq¢≈î£ &É_“+>¥
#Ó|Œæ yê] n_Ûeè~∆øÏ ‘√&ÉŒ&Ü¶sT¡ . nìï uÛ≤wü˝À¢q÷ ÄyÓT 5000 bÕ≥\T bÕ&Üs¡T.
74
H˚qT 1979˝À eTs√d”‘· ø£<ä∏ ìsêà‘·`<äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#˚ s√E\T. ˇø£bÕ≥
mdt.|æ, düTo\‘√ bÕ&Ée\dæq~ ñ+~. yÓs¬ {’ ° ø√dü+ XË\’ »qT düTo\ bÕ&Ée\dæq
bÕ≥≈£î |æ*|æ+#êqT. n+fÒ mdt.|æ. u≤\düTÁãVü≤àD´+, mdt.|æ. XË\’ »\T bÕ&Üs¡T.
dü+^‘·+: #·Áø£e]Ô ` ªªø√{Ïsê>±\˝À ` y˚sTT<Óy’ ê\˝Àµ Ä bÕ≥ bÕ&É&ÜìøÏ u≤\T
≈£L&Ü ÄyÓT≈£î düV≤ü ø£]+#ês¡T. >√bÕ\ø£èwü>í ±s¡T á bÕ≥ ˙#˚‘· bÕ&ç+#ê\ì ìqTï
|æ*#ês¡T. qTe⁄« u≤>± bÕ&ç e÷≥ì\u…{≤º\ì, ÄyÓT#˚‘· <ä>∑Zs¡T+&ç H˚]Œ+∫
bÕ&ç+#ês¡T. n˝≤ nì ÄyÓT≈£î bÕ≥*e«eTì, ÄyÓT#˚‘· bÕ&ç+#·eTì ìsêà‘·\qT
>±ì, dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\qT >±ì n&É>&∑ +É , ]ø£yTÓ +&é #˚jT· &É+ ˝Ò<Tä ` u≤\T. n˝≤
nqïj·T´ ]ø£yTÓ +&é #˚ùdÔ 15000 bÕ≥\T bÕ&˚ <ëìï. XË\’ » bÕ&É>\∑ <äì ‘Ó*dæ,
ÄyÓT≈£î ‘·>Z∑ bÕ≥\qT, ÄyÓT bÕ&É>\∑ bÕ≥\qT ÄyÓT #˚‘· bÕ&çkÕÔsì¡ u≤\T qeTàø£+.
XË\’ »≈£L&Ü nqïj·T´ Hê≈£î #ÛêHé‡\T Ç|æŒ+#·&+É ˝Ò<ìä |ò˝” Ÿ nj˚T´~ ø±<äT. Ä$&É
{≤˝…+{Ÿ ÄyÓT≈£î bÕ≥\ ì|æŒ+∫+~. Ä$&É #˚‘· bÕ&ç+∫q bÕ≥\T, ÄyÓT #·øÿ£ >±
bÕ&ç eT+∫ >±j·Tì nH˚ ù|s¡T ‘Ó#T· Ã≈£î+~.
‘Ó\T>∑T, ‘·$Tfi¯+, ø£qï&É, eTfi¯j÷· fi¯+‘√ u≤≥T Væ≤+B ∫Á‘ê˝À¢ ≈£L&Ü
bÕ&Üs¡T. Væ≤+B˝À XË\’ » bÕ&çq bÕ≥\T: dü÷|üskY Õºs,Y dü+CÀ>¥, UÒ˝Ÿ, Ä|tø√ ô|Vü≤˝Ò
;Û ø£V≤” <˚U≤ôV≤’ , \ø°àå ø±+‘Y, bÕ˙˝≤˝Ÿ, Jeq CÀ´‹.
XÊÁd”Ôj·T dü+^‘· |ü]C≤„q+ n+‘·>±˝Òø£b˛sTTHê dü«j·T+ø£èwæ‘√H˚
eTT+<äTø=#êÃs¡T. ‘Ó\T>∑T, ‘·$Tfi¯+˝À ø£#˚Ø\T #˚ùdyês¡T. eTT>∑TZs¡T nø£ÿj·T´\T
ejÓ÷*Hé H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. ‘·+Á&ç e<äH› êïs¡ì yêfi¯ó¢ ùdCº Ÿ mø£ÿ˝Ò<Tä . áyÓT dæìe÷˝À¢
bÕ&É&É+ ‘·+Á&çøÏ Çwüº+˝Ò<äT. nqïj·T´ n+fÒ uÛÑj·T+, uÛÑøÏÔ áHê{Ïø°. dü+^‘·+
bÕ&˚yêfi¯óH¢ êïs¡T. bÕ≥\T sêùdyêfi¯óH¢ êïs¡T. <äsÙ¡ ≈£î\THêïs¡T. #·÷ùd »q+ ≈£L&Ü
eT+∫ dæìe÷\T #·÷ùdyêfi¯óH¢ êïs¡T. ø±ì m+<äT≈£î eT+∫ bÕ≥\T sêe&É+ ˝Ò<Tä
n+{≤sêyÓT. ÄyÓT |üs¬ Œ¤øº̆ mø˘‡Áô|wüHé ø√dü+ ‘√{Ï dæ+>∑s‡Y ≈£L&Ü düV≤ü ø£]+#ês¡T.
bÕ≥øÏ Hê´j·T+ #Ój÷· ´* n+{≤s¡T nqïj·T´. nqïj·T´‘√H˚ &É÷´j·T{Ÿ‡
bÕ&ÜqT. ‘·$TfiŸ H˚sT¡ Ã≈£îHêïqT. CÒdTü <ëdüT >±]‘√ bÕ&˚≥|ü&ÉT uÛj Ñ T· |ü&Ü¶qT. Äj·TH˚
eTfi¯j÷· fi¯+ H˚]Œ+#ês¡T. ø£qï&É+˝À m≈£îÿe bÕ&˚qT. ‘·$TfiŸ ` ªsêkÕy˚`sêkÕy˚µ—
eTfi¯j÷· fi¯+ ªbÕ&Ü+`qeTà≈£îÿbÕ&Ü+µ, ªMT+&ÉT ˇs¡T Áù|eT>±q+µ ∫Á‘ê˝À¢ bÕ&Üs¡T.
vvv
75
$. sêeTø£èwüí <ëdt
$. s¡+>∑kÕsTT, s¡‘ï· + <ä+|ü‘T· \≈£î 20 Ä>∑dTü º 1947˝À »ìà+#ês¡T.

_md”‡ &çÁ^ bı+<ës¡T. |òTü +≥kÕ\ yÓ+ø£fXÒ «¯ s¡sêe⁄ >±] bÕ≥\T sπ &çj÷Ó ˝À¢ $ì,
Ä dü÷Œ¤]‘Ô √ dæìe÷˝À¢ bÕ≥\T bÕ&Ü\H˚ <Û´˚ j·T+‘√ eTT+<ä&TÉ >π kÕs¡T. Ä˝Ÿ Ç+&çj÷·
sπ &çj÷Ó ˝À ˝…{’ Ÿ eT÷´õø˘ bÕ&É&+É ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. |æ. düTo\ >±]øÏ ã+<ÛTä e⁄
ø±e&É+‘√ ÄyÓT düV≤ü ø±s¡+‘√ dæ˙ |ü]ÁX¯eT˝À Á|üy•˚ +#·>\∑ qH˚ qeTàø£+‘√ eTÁ<ëdüT
#˚sês¡T.
1972 dü+ˆˆ ª$∫Á‘· ã+<Û+ä µ˝À Äj·Tq bÕ&çq bÕ≥ ªej·Tùd ˇø£ |üP\‘√≥µ
‘=* Á|üjT· ‘·ï+. uÛøÑ ÔÏ bÕ≥\T bÕ&É&+É e\¢ nqTuÛeÑ + dü+bÕ~+∫q sêeTø£èwü,í
dæìe÷˝À¢ ≈£L&Ü mH√ï bÕ≥\T bÕ&ç, dæìe÷ >±j·T≈£î&ç>± Á|üdæ~∆ #Ó+<ës¡T.
1970`1980˝À¢ dæ˙|ü]ÁX¯eT˝À ‘·qø£+≥÷ ˇø£ kÕúHêìï @s¡Œs¡#·Tø√>∑*>±s¡T.
n+<ä]˝≤π> ‘·qT ≈£L&Ü mH√ï Ä\“yéT‡qT ‘·j÷· s¡T #˚dTü ø√>∑*>±s¡T. ‘Ó\T>∑T #·\q∫Á‘·
|ü ] ÁX¯ e T˝À ≈£ L &Ü m+<ä s √ q{Ï + ∫q ∫Á‘ê\≈£ î bÕ≥\T bÕ&ç , X¯ u Û ≤ wt
nì|æ+#·T≈£îHêïs¡T. mmHéÄsY, mHé{ÄÏ sY, XÀuÛHÑ ué ≤ãT, ø£èwü+í sêE e+{Ï q≥T\≈£î
‘·q >=+‘·Tì∫Ã bÕ≥\TbÕ&ç bÕ|ü⁄´\sY nj·÷´s¡T. dæìe÷˝À¢ q{Ï+#·&+É Äj·Tq
Vü‰;. ‘ê‘êeTqe&ÉT ∫Á‘·+˝À ªnqTã+<Û+ä Äràj·T‘· n+‘ê ˇø£ ã÷≥ø£+µ— ª@$T{À
á ˝Àø£eT+‘ê ` m+‘·≈L£ n+‘·T|ü≥ìº $+‘·µ bÕ≥\T eT+∫ Væ≤{Ÿ‡.
76
‘Ó\T>∑T #Ûêq˝Ÿ‡˝À 5, 6 dü+e‘·‡sê\T>± mH√ï Áb˛Á>±yéT‡ #˚d,æ ãT*¢‘sÓ ¡
Áù|ø£≈å î£ \≈£î <ä>sZ∑ j
¡ ÷· ´s¡T. Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ˝À nH˚ø£ #√≥¢ ø£#Ø˚ \T #˚dæ Áù|ø£≈å î£ \ eTqïq\T
bı+<ës¡T.
Äj·Tq yêsTTdt˝À &Ó|Ôt e⁄+~. bÕ≥˝À mô|øò ‡º̆ #˚]Ã bÕ&É&+É Äj·Tq≈£îqï
Á|ü‘´˚ ø£‘.· n+<äT#˚‘H· ˚ Äj·Tq sêDÏ+#·>*∑ >±s¡T. bÕ&çq Á|ür bÕ≥˝À Äj·Tq eTTÁ<ä
ø£ì|ædTü +Ô ~. Äj·Tq bÕ≥\qT >∑Ts¡T+Ô #·Tø√>∑\ Áù|ø£≈å î£ \T m+<äs√ ` n+<ë\ sêeTT&ÉT
∫Á‘·+˝À ªeTeTTÁuÀeeTì #Ó|Œü y˚ d”‘e· Tà ‘·*µ¢ — ªsêeTT&˚eTHêï&√jYT, d”‘êsêeTT&˚
eTHêï&√jYTµ bÕ≥\T Væ≤{Ÿ. Äj·Tq |ü<ë´\qT dæìe÷˝À¢ ô|+&Ü´\ >±s¡T m+‘√
ñ|üj÷Ó –+#·T≈£îHêïs¡T mHé.{Ï.ÄsY. ª<ëqMs¡XS¯ s¡øs£ µí¡ e+{Ï ∫Á‘ê\T. ªMs¡ÁãùV≤à+Á<ä
kÕ«$T >±] #·]Á‘·µ˝Àì bÕ≥\T n˙ï Væ≤{Ÿ kÕ+π>‡.
1977 dü+ˆˆ˝À <ä÷s¡<sä Ù¡ Hé˝À bÕ≥\T bÕ&ç ù|s¡Tbı+~q CÀ´‹ KHêïqT
$yêVü≤+ #˚dTü ≈£îHêïs¡T. Äj·Tq≈£î Ç<äs› T¡ dü+‘êq+ ` kÕsTTøÏsD¡ .Y ‘Ó\T>∑T ∫Á‘·de” T˝À
ˇø£ V”≤s√>± >∑T]Ô+|ü⁄bı+~, áHê&ÉT ‘Ó\T>∑T dæìe÷˝À¢ eTq≈£î ø£ì|æd÷ü Ô e⁄Hêïs¡T.
øÏsD
¡ Y ªqTy˚«ø±yê*µ dæìe÷ ˇø£ Væ≤{Ÿ. ˝ÒK yê] |ü⁄Á‹ø£ ` &çÁ^ bı+<ës¡T.
H˚qT <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+∫q ª∫Hêï] ∫{Ïuº ≤ãTµ - Ä dæìe÷˝À ˇø£ &É÷´j·T{Ÿ.
ªªÄ ≈£qT\˝À - @ neTè‘· ø£$‘·˝À... n$ \*‘· \*‘· ø£fi\¯ n\\ |æ\T|ü⁄˝Àµµ.
n~ dæ. Hêsêj·TD ¬s&ç¶ >±s¡T s¡∫+∫q~. Hêsêj·TD ¬s&ç¶ >±s¡T ôV’≤<äsêu≤<é
qT+∫ eTÁ<ëdüT e∫Ã 2, 3 s√E\T+&ç yÓ[b¢ ˛j˚Tyês¡T. Ä düeTj·T+˝À Äj·Tq
#˚‘· bÕ≥\T sêsTT+#·T≈£îH˚yêfi¯+¢ . n˝≤+{Ï düeTj·T+˝À sêsTT+#·T≈£îqï<˚ á bÕ≥.
á bÕ≥ sêeTø£èwü,í düTo\ >±] #˚‘· bÕ&ç+#ê+. dü+^‘·+: Çfi¯jT· sêC≤.
Hêsêj·TD s¬ &ç¶ >±] #˚‘· sêsTT+#·&ÜìøÏ Äj·Tqï&ç–‘˚, Ä ìsêà‘· mes√
Hê≈£î ‘Ó*j·T<äT. Hê s¬ eT÷´qπswüHé >∑T]+∫ MT<˚ u≤<Û´ä ‘· nHêïs¡T. n˝≤π>qì
sêsTT+∫ Äj·Tq≈£î kıeTTà H˚H˚ Çe«&É+ »]–+~. H˚q÷ Ä ∫Á‘·ìsêàD≤ìøÏ
bÕs¡qº sYqì n|ü⁄Œ&ÉT #ÓbÕŒqT.
ªdü«sêZìøÏ ì#ÓÃq\Tµ H˚qT <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+∫q ∫Á‘·+. dü+^‘·+ ø¬ .$.
eTVü≤<˚eHé - Ä dæìe÷˝À nìï bÕ≥\T ÄÁ‘˚jT· >±πs sêXÊs¡T. ªìqTï qqTï
ø£*|æq yê&ÉT m+‘√ eT+#√&ÉTµ - nH˚ bÕ≥ sêeTø£èwü,í |æ. düTo\>±] #˚‘· bÕ&ç+#ê+.
sêeTø£èwüí >±]ÿ ø=ìï ìj·TeT ìã+<Ûqä \THêïsTT. n+<äTøπ e÷˝≤+{Ï <äsÙ¡ ≈£î\≈£î
77
ÁbÕ<Ûëq´‘· ì#˚Ãyês¡T. ∫Á‘·ìsêàD+ Ä]úø£yÓTÆq ˝≤uÛ≤ù|ø£å‘√ &Ó’˝≤>¥‡, bÕ≥\T
Vü≤<äT\› TMT] »q+˝ÀøÏ e~˝Òyês¡T - ø±ì y˚TeTT <ëìøÏ e´‹πsø£+. »q+ ø√]q~
y˚TeTT n+~ùdÔ - mø£ÿ&ç ø¬ H’ ê b˛‘·T+~. n˝≤ ø±≈£î+&Ü »q+ ÁX‚jT· düT‡qT ø√πsyêfi¯+¢ .
n≥Te+{Ï ‘·|qü ‘√H˚ nH˚ø£ dü+^‘ê‘·àø£, dü+<˚XÊ‘·àø£ ∫Á‘ê\T |ü⁄≥Tºø=#êÃsTT.
sêeTø£èwüí >±]øÏ |ü<ë´\+fÒ yÓ÷E. ‘·q #˚‘· me¬sH’ ê |ü<ë´\T, <ä+&Éø±\T,
XÀ¢ø±\T bÕ&ç+#ê\ì ø√s¡T≈£îH˚ yês¡T. n˝≤ |ü<ë´\≈£î dü+^‘·+ düeT≈£Ls¡Ã&É+,
düeTj·T+ düs<äs“¡ +¤ ‘√ yê{Ïì #·÷|æ+#·&+É , n<=ø£ >=|üŒ fÒd.ºt n≥Te+{Ï neø±X¯+
<=]øÏ+~ sêeTø£èwüí >±]ÿ. wæ]¶ kÕsTTu≤u≤ eTVü‰‘·à´+, $X¯«Hê<Ûä Hêj·T≈£î&ÉT dæìe÷
- n+<äT˝À |ü<ë´\T, <ä+&Éø+£ n+<ä] eTqïq\T bı+<ësTT.
vvv
78
yêD° »j·Tsê+
30 qe+ãsY 1945 ‘·$Tfi¯Hê&ÉT HÓy’ ©˚ ˝À »ìà+#ês¡T. uÛ≤s¡rj·T dæìe÷˝À

ÄyÓT ˇø£ Á|üeTTK kÕúHêìï dü+bÕ~+#ês¡T.
1971˝À dæ˙ s¡+>∑+˝À Á|üy•˚ +∫ 4 <äXÊu≤›\T>± ÄyÓT >±j·Tì>± e⁄Hêïs¡T.
y˚\ø=~› dæìe÷˝À¢, Áô|y’ {˚ Ÿ Ä\“yéT‡˝À, ø£#Ø˚ \˝À bÕ˝§ZHêïs¡T. @fi¯ó dü«s¡+>∑\T≈£î˝Ÿ,
ø¬ *$j·TTHé Hêj·T+>∑ì, mqTï*Hé m+>√, j·÷sê<äT kı˝≤¢eT˝Ÿ, HêHêsTT HêHê,
y˚T|òTü e÷sTT, ø£$‘Ó’ øπ \T+>∑˝Ÿ, Hê<Ûyä T˚ qTyéT e+{Ï$ ø=ìï ñ<ëVü≤s¡D\T.
ø£]qƒ ‘·sy¡ TÓ qÆ ø£+b˛õ+>¥, ø±«*{° bÕ≥\ ø√dü+ m≈£îÿe>± dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T
ÄyÓT ø√dü+, ÄyÓT bÕ≥ bÕ&Ü\ì yÓfiy¢‚ ês¡T. ÄyÓT >=+‘·T sπ +CŸ˝À |ò*æ + eT÷´õø˘,
»>∑˝Ÿ‡, bÕ|t, uÛ»Ñ Hé‡, dü+Á|ü<ëj·T ø±¢døæ ˝£ Ÿ eT÷´õø˘, C≤q|ü<ä ^‘ê\T ÄyÓT≈£î
q∫Ãq$. bÕ&É>*∑ >π ~. Væ≤+B uÛ≤wü˝ÀH˚ ø±≈£î+&Ü ‘·$TfiŸ, ‘Ó\T>∑T, ø£qï&É, eTfi¯j÷· fi¯+,
eTsêØƒ, ˇ]j·÷, >∑T»sêr, u…+>±© uÛ≤wü˝À¢ ≈£L&Ü bÕ&Üs¡T.
ˇ]kÕ‡, Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ, >∑T»sê‘Y, sêh nyês¡T˝¶ Ò ø±≈£î+&Ü H˚wqü ˝Ÿ nyêsY‡¶
≈£L&Ü bı+<ës¡T. ñ‘·eÔ T >±j·Tì>± nX‚wü Áù|ø£øå £ ˝Àø£+ ÄyÓTqT >∑T]Ô+#ês¡T.
Áu≤Vü≤àD ≈£î≥T+ã+˝À |ü⁄{≤ºs¡T. ‘·*¢ |ü<ëàe‹. MD yê<ä´ø±s¡T&ÉT
s¡+>∑sêe÷qT» nj·T´+>±sY >±] •wüß´sê\T. ø£&\É ÷sY lìyêdt nj·T´+>±sY <ä>sZ∑ ¡
79
yêDÏ »j·Tsê+ nø£ÿ>±s¡T dü+^‘·+ H˚sT¡ Ã≈£îH˚ s√E˝À¢, ÄyÓT <ä>sZ∑ ¡ ≈£Ls¡TÃì áyÓT
≈£L&Ü H˚s¡TÃ≈£îHêïs¡T. yê{Ï˝À BøÏå‘·sY ø°s¡Ôq\T eTTKýÓTÆq$. 5 dü+e‘·‡sê\
ej·TdüT‡˝ÀH˚ yêD° »j·Tsê+ uÛ≤s¡rj·T ø±¢døæ ˝£ Ÿ eT÷´õø˘˝Àì $$<Ûä sê>±\qT
H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. 8 dü+e‘·‡sê\ ej·TdüT‡˝ÀH˚ eTÁ<ëdüT sπ &çj÷Ó ùdwº Hü ˝é À bÕ≥\T
bÕ&Üs¡T.
Væ≤+B dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T edü+‘· <˚XÊjYT ÄyÓT >=+‘·TqT yÓT∫Ã ª>∑T&çµ¶
dæìe÷˝À #ÛêHé‡ Ç#êÃs¡T. Ä ∫Á‘·+˝À 3 bÕ≥\T ]ø±s¡T¶ #˚kÕs¡T. n+<äT˝À ˇø£{Ï
ªuÀ˝Ÿ] bÕ|æVü≤s¡µ. Væ≤+<ä÷kÕú˙ sê>∑+ $Tj·THée÷˝Ÿ Vü≤s¡ - <ë+‘√ ÄyÓT
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À >±j·Tì>± >∑T]Ô+|ü⁄ bı+<ës¡T. ñ‘·ÔeT Væ≤+B dæìe÷ ø±¢dæø£˝Ÿ
>±j·Tì>± ª‘êHéùdHéµ düHêàq+ bı+<ës¡T. \j·THé‡ n+‘·sê®rj·T ñ‘·eÔ T >±j·Tì>±
nyês¡T¶ bı+<ës¡T. Ä˝Ÿ Ç+&çj÷· dæ˙ >√j·TsY‡ nk˛dæjT˚ wüHé nyêsY,¶ 1971˝À ñ
‘·eÔ T H˚|<ü ´äÛ >±j·Tì nyêsY¶ bı+<ës¡T. ∫Á‘·>T∑ |ü,Ô HÍwü<é e+{Ï dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T
ÄyÓTqT yÓT#·TÃ≈£îì |òøü C° ≤˝Àq÷, ÄXÊuÛ≤+ùd‘¢ √ ªÄsTTHêµ ∫Á‘·+˝Àq÷ bÕ&ç+#ês¡T.
ªª@ø˘ eTT{°º ÄkÕàHéµµ ∫Á‘·+˝À eT<äHyé ÷Ó Vü≤Hé >±s¡T øÏc˛sY ≈£îe÷sY >±] ø±+_H˚wHü ˝é À
bÕ&ç+#ês¡T.
z.|æ. qj·T´sY, ÄsY.&ç. ãs¡àHé, ø£˝≤´DY J Äq+<éJ, »j·T<˚y,é \ø°àå ø±+‘Y
bÕ´πs˝≤˝Ÿ e+{Ï <äsÙ¡ ≈£î\T ÄyÓT#˚ |ü\T ∫Á‘ê˝À¢ bÕ&ç+#ês¡T. 1979˝À ªMTsêµ
∫Á‘·+˝À |ü+&ç{Ÿ s¡$X¯+ø£sY dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +˝À ÄyÓT≈£î |ò*æ +ù|sò Y nyêsY¶ \_Û+∫+~.
1974 dü+e‘·‡s¡+˝À ÄyÓT eTÁ<ëdüT #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. ‘Ó\T>∑T, ‘·$Tfi¯, ø£qï&É,
eTfi¯j÷· fi¯+ uÛ≤wü˝À¢ dæìe÷ bÕ≥\T bÕ&É&+É ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. m+.mdt. $X¯«Hê<ÛHä ,é
ø¬ .$. eTVü≤<˚eHé, m+.¬ø. ns¡Tq® Hé, düT©˝Ÿ #Í<ä], Çfi¯jT· sêC≤ e+{Ï dü+^‘·
<äsÙ¡ ≈£î\T ÄyÓT #˚‘· bÕ&ç+#ês¡T.
mdt.|æ. u≤\düTÁãVü≤àD´+‘√ yêD°»j·Tsê+ bÕ&çq bÕ≥\T, m.ÄsY.
s¬ Vü≤e÷Hé dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘+· ˝À ªe+~ #Û√˝…’ ∫qïs¡dTü µµ ‘·$Tfi¯ ∫Á‘·+˝À ªªdüT>∑+
düT>∑+ Ä‘·TµÔ µ nH˚ bÕ≥ 1994˝À ô|<äV› ≤æ {Ÿ nsTT´+~. >∑T»sêr, eTsêØƒ, u…+>±©,
ñs¡÷,› e÷sê«&û uÛ≤wü˝À¢ bÕ&Üs¡T. >∑T»sê‘Y, ‘·$Tfi¯Hê&ÉT, ˇ]kÕ‡ sêÁcÕº\ nyês¡T\¶ T
≈£L&Ü bı+<ës¡T. eTsêØƒ˝À ªãTTD≤qT ã+<Ûä#êÃ¤µ Væ≤+<äTkÕÔ˙ ø±¢dæø£˝Ÿ dæ+>∑sY
≈£îe÷sY >∑+<Ûsä «¡ ‘√ bÕ&çq &É÷´j·T{Ÿ bÕ≥ bÕ|ü⁄´\sY nsTT´+~.
80
1975 n|üPs¡«sê>∑+>∑fiŸ - ñ‘·eÔ T ù|¢ u≤´ø˘ dæ+>∑s>Y ± 1980 X¯+ø£sêuÛsÑ D¡ +
- ñ‘·eÔ T ù|¢ u≤´ø˘ dæ+>∑s>Y ± 1991 kÕ«‹øÏsD ¡ + - ñ‘·eÔ T ù|¢ u≤´ø˘ dæ+>∑s>Y ±
H˚wqü ˝Ÿ nyês¡T\¶ T bı+<ës¡T 1972, 1979, 1982 >∑T»sê‘Y, ˇ]kÕ‡, ‘·$Tfi¯Hê&ÉT
ùd{º Ÿ nyês¡T\¶ T bı+<ës¡T.
‘·$Tfi¯Hê&ÉT ø£˝e’… ÷eTDÏ Á|ü‹cÕº‘à· ø£ nyês¡T¶ bı+<ës¡T. ø£eTTø£s,¡ kÂ‘Y
Ç+&çjT· Hé nyês¡T¶ \_Û+#êsTT.ÄyÓTqT HÓ{’ +Ï >π ˝Ÿ Ä|òt Ç+&çj÷· >± ù|s=ÿqe#·TÃ.
1980˝À H˚qT <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#˚ ∫Á‘·+ ªuÛ˝Ñ øÒ ±|ü⁄s¡+µ ∫Á‘·+˝À ˇø£
&É÷´j·T{Ÿ bÕ&ÉeTì ÄyÓTqT |ü*|æ+#ê+. #·+Á<äy÷Ó Vü≤Hé, ^‘·\ô|’ ∫Árø£]+#˚bÕ≥
ªù|s¡T≈£î ø√≈£îqï~ d”‘êø√ø£ ∫\Tø£.... eT]˙ ù|sπ $TfÒ ø√ø£˝ìÒ ∫\ø±!- dü+^‘·+:
ø¬ .$. eTVü≤<˚eHé - s¡#q· : y˚≥÷] düT+<äÁsêeT÷]Ô. Ä bÕ≥ Hê≈£î u≤>± q∫Ã+~.
<ë+‘√ n<˚ dæìe÷˝À #·+Á<äyÓ÷Vü≤Hé, »j·TdüT<ÛäøÏ ˇø£ &É÷´j·T{Ÿ e⁄+&Ü\ì
C≤˝≤~>±] #˚‘· sêsTT+∫ mdt.|æ. u≤\düTÁãVü≤àD´+, yêD° »j·Tsê+\#˚‘· bÕ&ç+#ê+
- ªmH√ï mH√ï e⁄+≥$ ø=‘·Ô <ä+|ü‘T· \ ø√]ø£\Tµ nH˚ bÕ≥.
n<˚ s√E˝À¢ ªyÓ÷Vü≤q sê>∑+µ nH˚ ∫Á‘êìøÏ e÷wüsº Y y˚DT <äsÙ¡ ø£‘«· +˝À
<ëX¯s~¡ ∏ >±s¡T sêdæq bÕ≥ ªªÁù|$T+#˚ s¡d≈æ î£ ˝≤¢sêµµ nH˚ bÕ≥ ≈£L&Ü yêD° »j·Tsê+
>±] #˚‘· bÕ&ç+#ê+.
vvv
81
eTH√
Hê>∑÷sYu≤ãTì dæìe÷˝À¢ ªeTH√µ>± |æ\TkÕÔsT¡ . Hê>∑TsYu≤ãT 26 nø√ºãsY

1965q eTTdæy¢ Té ≈£î≥T+ã+˝À »ìà+#ês¡T. Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ >∑T+≥÷s¡T õ˝≤¢ dü‘qÔÓ
|ü*¢ yê] »qàdüú\+. ‘·+Á&ç s¡dü÷˝Ÿ, Ä˝ŸÇ+&çj·÷ πs&çjÓ÷ $»j·Tyê&É˝À
eT÷´õwæjT· Hé>± e⁄+&˚yês¡T. ‘·*¢ wüùV≤<ë s¡+>∑d\úü q{Ï. ‘·*>¢ ±] n&ÉT>∑TC≤&É˝À¢
Ädüø>ÔÏ ± q&ç∫ s¡+>∑d\úü +ô|’ ÄdüøÔÏ ô|+#·T≈£îì Hê≥ø±\T y˚jT· &É+ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T.
ùdCº Ÿ MT<ä y˚cÕ\T y˚d÷ü ,Ô Ä bÕÁ‘·≈î£ bÕ≥\T e⁄+fÒ bÕ&ç q{Ïd÷ü ,Ô ‘·ØŒ¤<Tä bı+<ës¡T.
ø£sêï{Ïø˘ ø±¢døæ ˝£ Ÿ dü+^‘·+˝À Á≥sTTì+>¥ nj·÷´s¡T. H˚<Tä q÷] ø£èwüeí T÷]Ô >±]
<ä>sZ∑ ¡ •ø£D
å bı+<ës¡T. 1970˝À dæìe÷ s¡+>∑+˝À Á|üjT· ‹ï+∫ ªs¡+>∑÷Hé sö&ûµ
e+{Ï ø=ìï ∫Á‘ê˝À¢ ∫qï ∫qï y˚cÕ\≈£î bÕ≥\T bÕ&É&+É ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. @
>±j·T≈£î&ÓH’ ê dæìe÷ s¡+>∑+˝ÀøÏ e#˚Ã eTT+<äT Äø±X¯yêDÏ, Á>±eTbò˛Hé ø£+ô|˙\
<ë«sê e∫Ãq yê¬s’ ñ+&É&+É eTq+ Á>∑V≤æ +#ê*.
1979 m+.mdt. $X¯«Hê<∏ä+ >±] dü+^‘· <äs¡Ùø£‘·«+˝À mdt.|æ.
u≤\düTÁãVü≤àD´+ bÕ&Ée\dæq bÕ≥≈£î Äj·Tq e#˚Ã˝À|ü⁄, düV‰ü j·T <äsÙ¡ ≈£î&ÉT ªeTH√µ
$TÁ‘·T&ÉT ø±e&É+‘√ n‘·ì #˚‘· ø=ìï |òTü »˝Ÿ‡ bÕ&ÉeT+fÒ u≤>± bÕ&˚sT¡ eTH√.
<ë+‘√ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T, nø£ÿ&ÉTqï yês¡+<äs÷¡ eTH√ u≤>± bÕ&˚sì¡ yÓT#·TÃ≈£îHêïs¡T.
82
n‘·ìø=ø£ bÕ≥ bÕ&çq neø±X¯+ e∫Ãq+‘· dü+‘√wæ+#ês¡T. Ä $<Û+ä >± m+.mdt.
$X¯«Hê<ÛHä >é ±s¡T ø=ìï Á{≤ø˘‡ ø√dü+ bÕ≥\T bÕ&ç+∫ Á≥sTTì+>¥ Ç#êÃs¡T. 1982˝À
eTH√ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T #·Áø£e]Ôì ø£*dæ ˇø£ #ÛêHé‡ ø√sês¡T. <ë+‘√ #·Áø£e]Ô >±s¡T
‘·q‘√ düV‰ü j·T≈£î&ç>± e⁄+≥÷, Á{≤ø˘\T bÕ&˚ neø±X¯+ Ç#êÃs¡T. Ç˝≤ s¬ +&ÉT
dü+e‘·‡sê\T >∑&∫ç +~. Ä s¬ +&˚fi˝¢¯ À eTH√ Á|üeTTK >±j·T≈£î\+<ä]ø° 2000 bÕ≥\≈£î
Á{≤ø˘ bÕ&˚sT¡ . Ä nqTuÛeÑ +‘√ 1987 Çfi¯jT· sêC≤ >±] ‘·$Tfi¯ dæìe÷ ª|üP$[
yêdü*˝Òµ nH˚ ∫Á‘êìøÏ yÓTT<ä{kÏ Õ] bÕ&Üs¡T. 1992˝À dæ+>±s¡y\˚ Hé ∫Á‘·+˝À
ø±$T&û y˚w+ü y˚ùdÔ n~ $&ÉT<ä\sTT eT+∫ ù|s=∫Ã+~. 1984˝À ‘Ó\T>∑T ∫Á‘·+
ªø£s÷¡ Œs¡ B|ü+µ˝À Äj·Tq yÓTT<ä{bÏ Õ≥ $&ÉT<ä˝+’… ~. u≤\T, düTo\‘√ ø£\dæ bÕ&çq
bÕ≥. 1985 ø£qï&É dæìe÷˝À Vü≤+dü˝KÒ dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +˝À bÕ&Üs¡T. 1992˝À
n‘·&TÉ q{Ï+∫q dæ+>±sY y˚\Hé qT+∫ Çfi¯jT· sêC≤ <ä>sZ∑ ¡ nH˚ø£ bÕ≥\T bÕ&É&+É
»]–+~. n<˚ düeTj·T+˝À >±j·T≈£î&ÉT Hê>∑÷sYV≤ü Ø e⁄+&É&+É #˚‘,· Ç<ä]› ù|s¡≈¢ î£
ø±¢wt edüT+Ô <äì Çfi¯jT· sêC≤ Hê>∑÷sY u≤ãT ù|s¡TqT ªeTH√µ>± yê&ÉTø£˝ÀøÏ ‘Ó#êÃs¡T.
Ä ù|s¡T e÷s¡TŒ‘√ ø£*kı∫Ãq eTH√ ‘Ó\T>∑T, ‘·$Tfi¯+˝À Çfi¯jT· sêC≤ dü+^‘·
<äsÙ¡ ø£‘«· +˝À nH˚ø£ bÕ≥\T bÕ&Üs¡T.
1987 ‘·$Tfi¯ ∫Á‘·+ ªm+>∑|üPsY |ü≥Tºø±s¡Héµ ∫Á‘·+‘√ ÁuÒø˘ e∫Ã+~.
X¯+ã>∑H˚ ` X¯+ã>∑H˚ nH˚bÕ≥, eT<ÛTä s¡ eT]ø=E+&ÉT yêdüHé nH˚ bÕ≥\T Áù|ø£≈å î£ ˝À¢
eT+∫ù|s¡T ‘Ó#êÃsTT, eTH√øÏ. ø±ø£b˛‘˚ ø=+<äsT¡ mdt.|æ. u≤\düTÁãVü≤àD´+ yêsTTdt
˝≤π> e⁄+<äì nHêïs¡T. Çfi¯jT· sêC≤ dü+^‘·+˝À 2000 bÕ≥\T bÕ&Üs¡T. ‘·sê«‘·
eT] ø=+<ä] dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\ <ä>sZ∑ ¡ ≈£L&Ü bÕ&É&+É »]–+~. ø¬ .mdt. ∫Á‘·, mdt.
C≤qøÏ\‘√ #ê˝≤ &ÉT´j·T{Ÿ‡ bÕ&Üs¡T. ‘·$Tfi¯, ‘Ó\T>∑T ∫Á‘ê\˝À e+<ä\ ø=B›
bÕ≥\T bÕ&Üs¡T. Vü≤+dü˝KÒ <äsÙ¡ ø£‘«· +˝À ø£qï&É bÕ≥\T, eT]ø=ìï eTfi¯j÷· fi¯
bÕ≥\T bÕ&Üs¡T. Væ≤+B, ˇ]j·÷ bÕ≥\T ≈£L&Ü bÕ&É&+É »]–+~.
1990˝À eTH√ ‘·q >=+‘·T e÷]Ã bÕ&É&É+ n\yê≥T #˚düT≈£îHêïs¡T.
1992˝À m.ÄsY. s¡V≤ü e÷Hé ªø±<ä\Héµ ∫Á‘·+˝À ˇø£ bÕ≥ bÕ&ÉeTì |æ*#ês¡T. n~
dü«s¡\í ‘·‘√ ªeTø±ãT˝≤¢µ nH˚ bÕ≥. <˚X+¯ ˝À u≤¢ø˘ ãdüsº ¶Y ]ø±s¡T¶ düèwæ+º ∫+~. n<˚
bÕ≥qT ‘Ó\T>∑T, Væ≤+B˝À¢ ≈£L&Ü bÕ&ç+#ês¡T. n<˚ ôd˝º’ Ÿ˝À bÕ&ÉeTì n+<äs÷¡
n‘·ìï ø√s¡T‘·÷ e#êÃs¡T.
83
ªø£sà¡ µ ∫Á‘·+˝À ªÄj˚T wüu≤“ Äj˚T wüu≤“µ $<ë´kÕ>∑sY dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +˝À
bÕ&çq bÕ≥ Væ≤{Ÿ nsTT+~. ◊ \yé j·TT, nfi¯–j·T˝…˝’ ≤ bÕ≥˝À dæ|Œ” >±] ªñfi¯‘¢ ’Ó
n*¢‘êÔµ ø√dü+ ` s¬ Vü≤e÷Hé >±] ªeTT‘·TµÔ ∫Á‘·+˝À ª‹˝≤¢Hê ‹˝≤¢Hêµ bÕ≥\T Áù|ø£≈å î£ ˝À¢øÏ
#=#·TÃ≈£îb˛j·÷sTT. ªÄ‘êàes¡j÷Ó µ˝À ôdMT ø±¢døæ ˝£ Ÿ bÕ≥\T ≈£L&Ü bÕ&Üs¡T. >∑T˝ŸwHü é
≈£îe÷sY <äsÙ¡ ø£‘«· +˝À Äj·÷düq+, ÄC≤y˚T] ` C≤Hé, ø£dyü Té ‘˚Ø ø£dyü Té , #Û√sY WsY
#ÛêHé yÓTT<ä˝q’… ∫Á‘ê˝À¢ bÕ&Üs¡T.
1990˝À¢ eTs=ø£ ÄsYº Äj·Tq kı+‘·+ #˚dTü ≈£îHêïs¡T. ‘Ó\T>∑T˝À &É_“+>¥
#Ó|Œü &É+, s¡»˙ø±+‘YøÏ &É_“+>¥ #Ó|Œæ eT+∫ù|s¡T ‘Ó#T· Ã≈£îHêïs¡T. s¡»˙ yÓT#·TÃ≈£îHêïs¡T.
2008 dü+ˆˆ $&ÉT<ä\sTTq ªk˛+uÒ]µ ‘Ó\T>∑T ∫Á‘êìøÏ dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +
eVæ≤+#ês¡T. 2010˝À ‘·$Tfi¯+ qT+∫ ‘Ó\T>∑T˝À ªeTVü‰eTT<äTs¡Tµ dæìe÷ì &ÉuŸ
#˚dæ ìsêà‘·>± dæ˙ s¡+>∑+˝À ì\ã&Ü¶sT¡ . n˝≤π> ‘Ó\T>∑T‘√ bÕ≥T ‘·$TfiŸ˝À ª‹$Ts¡Tµ
ª≈£îeT]Hé s¡»˙ s¡d>æ H∑ µé ∫Á‘ê\T &ÉuŸ #˚XÊs¡T.
l yÓ+ø£fXÒ «¯ s¡ Ábı&ÉøHå£ ‡é , eTH√ MT&çj÷· m+≥sYfHÆ… yé TÓ +{Ÿ‡ Äj·Tq u≤´qπs.¢
‘·$Tfi¯ »j·÷ {°M˝À ªeTq‘√Ô&TÉ eTH√µ nH˚ Áb˛Á>±+, $»j·T {Ï$, msTTsYf˝… Ÿ
dü÷|üsY dæ+>∑s,Y ◊&çj÷· dü÷|üsY dæ+>∑sY e+{Ï nH˚ø£ Áb˛Á>±yéT‡ ìs¡«]Ô+#ês¡T.
»MT˝≤qT $yêVü≤+ #˚düT≈£îHêïs¡T. Ç<ä›s¡T nu≤“sTT\T, ˇø£ ne÷àsTT
e⁄Hêïs¡T. ≈£îe÷s¡T*<äs› ÷¡ ª≈£îeTs¡Hé s¡»˙ s¡d>æ H∑ µé Áb˛Á>±+˝À bÕ&Üs¡T. ≈£îe÷s¡T&ÉT
wüøs° Y s¬ +&ÉT ‘·$Tfi¯ ∫Á‘ê˝À¢ Á|üeTTK bÕÁ‘·˝À¢ q{Ï+#ês¡T.
‘·$Tfi¯Hê&ÉT Á|üuÛÑT‘·«+ eTH√øÏ ø£˝…’e÷eTDÏ Á|ü‹cÕº‘·àø£ nyês¡T¶ì∫Ã
>ös¡$+∫+~. 1991 ñ‘·eÔ T ù|¢ u≤´ø˘ dæ+>∑s>Y ± ‘·$Tfi¯+˝Àq÷, m.|æ. ùd{º Ÿ q+~
nyêsY¶ 2000 dü+ˆˆ ñ‘·eÔ T ù|¢ u≤´ø˘ dæ+>∑s>Y ±, >±q kÕÁe÷{Ÿ, |òTü +≥kÕ\ nyês¡T\¶ T
bı+<ës¡T.
vvv
84
¬ø.C…. j˚TdüT<ëdt
ø£≥ùº d‡] CÀdü|tò j˚TdüT<ëdt »qe] 10, 1940˝À »ìà+#ês¡T. Äj·Tq

»qàdü\ú + ø=∫ÃHé. s√eTHé øπ <∏*ä ø˘ ≈£î≥T+ã+˝À |ü⁄{≤ºsT¡ . ‘·*‘¢ +· Á&ÉT\T n>∑ùdHº é
CÀdü|,tò m˝…d’ t ≈£î{Ï.º ‘·+Á&ç ø±¢døæ ˝£ Ÿ eT÷´õwæjT· Hé, s¡+>∑d\úü q≥T&ÉT. ‘·+Á&ç <ä>sZ∑ ¡
H˚sT¡ Ã≈£îqï $<˚´ j˚TdüT<ëdt≈î£ uÛ$Ñ wü´‘Y˝À ñ|üj÷Ó –+∫+~. ‘·sê«‘· ÄsY.m˝Ÿ.$.
eT÷´õø˘ nø±&ÉMT˝À #˚sês¡T. •ø£D å bı+<ës¡T. Ä •ø£D å ‘·sê«‘· ‹s¡Teq+‘·|⁄ü s¡+
lkÕ«‹ ‹s¡Tq˝Ÿ eT÷´õø˘ ø±˝ÒJ˝À #˚sês¡T. nø£ÿ&É ôdeTàHé >∑T&ç lìyêdü nj·T´sY
>±] <ä>sZ∑ ¡ •ø£D å bı+<ës¡T. ;<ä ≈£î≥T+ã+ e\¢ #·<Tä e⁄\T #·<eä ˝Òøb£ ˛j·÷s¡T.
#·+u…y’ ê<ä´Hê<Ûä uÛ≤>∑e‘êsY <ä>sZ∑ ¡ dü+^‘·+ H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T.
dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T m+._. lìyêdüHé >±] ø£#]˚ ˝À C≤‹uÛ<Ò +ä eT‘·<«˚ wü+
nH˚ bÕ≥bÕ&ç Áù|ø£≈å î£ \ eTT+<äTø=#êÃs¡T. ‘·$Tfi¯ ∫Á‘·+ ªø±˝ŸbÕ<äTø£µ˝À nH˚ ∫Á‘·+˝À
bÕ&Üs¡T. õ. <˚esê»Hé dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +˝À ªuÛ≤s¡´µ eTfi¯j÷· fi¯ ∫Á‘·+˝À, u§yÓTàÆ
∫Á‘ê˝À¢ bÕ&çHê, Äj·Tq y˚<ë, dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T <ä>sZ∑ ¡ bÕ&çq bÕ≥ ø=+E+
≈£îe÷] yÓTT<ä{>Ï ± $&ÉT<ä˝+’… ~. dü©˝Ÿ #Í<ä], j˚TdüT<ëdt, Áù|yéT qJsY Á‘·jT· + Ä
s√E˝À¢ >=|üŒ>± #Ó|⁄ü Œ≈£îH˚yês¡T. ÄHê{Ï Á|üeTTK eTfi¯j÷· fi¯ V”≤s√ Áù|yéTqJsYøÏ
mH√ï bÕ≥\T bÕ&Üs¡T j˚TdüT<ëdt. øπ s¡fi¯ dü+^‘· Hê≥ø£ nø±&ÉMTøÏ Äj·Tìï Hê$TH˚{Ÿ
#˚XÊs¡T. n+‘· ∫qï ej·TdüT‡˝À yê]øÏ Ä<äsD¡ \_Û+∫+~.
&çôd+ãsY 9, 1970˝À Äj·Tqø=ø£ $e÷q Á|üe÷<ä+ dü+uÛ$Ñ +∫+~. Ä
Á|üe÷<ä+˝À 17 >∑Ts¡T bÕ´ôd+»sY‡, Á≈£L 4 >∑Ts¡T eTs¡D+Ï #ês¡T. n<äèwüeº XÊ‘·TÔ
Äj·Tq eTq≈£î $T–˝≤s¡T.
85
1970˝À j˚TdüT<ëdüT u§+u≤sTT Væ≤+B ∫Á‘· |ü]ÁX¯eT˝À Á|üy•˚ +#ês¡T.
1971 ªC…’ »yêHé C…’ øÏkÕHéµ dæìe÷ ø√dü+ ˇø£ bÕ≥ bÕ&Üs¡T. ø±ì <ëìø£+fÒ
eTT+<äT>± ª#Û√{° d” u≤‘Yµ ∫Á‘·+˝À Äj·Tq bÕ&çq bÕ≥ eTT+<äT>± $&ÉT<ä˝+’… ~.
Á|üeTTK q≥T\T n$T‘êã#·ÃHé, nHéy÷Ó ˝Ÿ bÕ˝Òøs£ ,Y õ‘˚+Á<ä e+{Ï V”≤s√\ ∫Á‘ê\≈£î
bÕ≥\T bÕ&ç Áù|ø£≈å î£ \ eTqïq\T bı+<ës¡T.
s¡M+Á<äC…’Hé, uÛÑ|”Œ\Vü≤], Kj·÷ýéT, sêCŸ≈£îe÷sY, dü©˝Ÿ #Í<ä] e+{Ï
dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T ≈£L&Ü Äj·Tq #˚‘· bÕ&ç+#ês¡T.
1976˝À ∫Û{Ÿ#√sY ∫Á‘·+˝À j˚TdüT<ëdüT bÕ&çqbÕ≥ dü÷|üsVY ≤æ {Ÿ nsTT+~.
<ëìøÏ dü+^‘·+ s¡M+Á<äCH’… .é s¡M+Á<äCH’… é #·÷|ü⁄˝Òøb£ ˛e&É+ <äTs¡<èä wüøº s£ +¡ . Äj·Tq≈£î
#·÷|ü+≥÷ eùdÔ yÓTT<ä{>Ï ± ‘·qT #·÷&Ü\qT≈£îH˚ e´øÏÔ j˚TdüT<ëdt nì nHêïs¡T.
n+‘·{Ï Á|ü‹uÛÑ j˚TdüT<ëdt~. ª»uŸ B|t »˝Òµ nH˚ bÕ≥ dü÷|üsY Væ≤{Ÿ.
#·øÿ£ ì dü+<˚XÊìï#˚Ã bÕ≥\T XÊÁd”j Ô T· dü+^‘· eTsê´<ä\T bÕ{Ï+∫Hê ˝Ò<ë
n‘ê´<ÛTä ìø£yTÓ qÆ yÓÁdüHº é ]~yéT‡ Ä<Ûës¡+ #˚dTü ≈£îHêï »q+ $H˚˝≤ #˚jT· &ÉeTqï<˚
eTTK´+ n+{≤s¡T j˚TdüT<ëdt.
uÛ≤s¡rj·TT&ÉT ` ª|ü#Ã· ì ∫\Tø£\T ‘√&ÉT+fÒ... bÕ&˚ ø√sTT\ yÓ+≥T+fÒµ...
|ü$Á‘· ã+<Û+ä ` ªn|ü⁄s¡÷|üyTÓ qÆ <äeTà Ä&É»Hêàµ ` dæ]yÓHïÓ \ s¡#q· `
ø√{Ï dü+^‘·+. ‘Ó\T>∑Tyê] Çfi¯˝¢ À¢ e÷s¡TÁyÓ÷–q á ^‘ê\T kÕ{Ï eTs=ø£{Ï ˝Òe⁄.
Ç~ n+<äs÷¡ Á>∑V≤æ +#·‘>· Z∑ qMq dü+<˚X+¯ .
Á|ü|ü+#·+ q\TeT÷\˝≤ |üs¡´{Ï+#ês¡T. 1965 k˛$j·T{Ÿ j·T÷ìj·THé
áj·Tìï ÄVü‰«ì+#ês¡T. Ä ø£#Ø˚ ˝À m+<äs√ Äj·TqTï n_Ûq+~+#ês¡T. nø£ÿ&É
ˇø£ s¡w´ü Hé kÕ+>¥qT sπ &çj÷Ó KõkÕÔH≈é î£ Äj·Tq ãVüQeT‹>± Ç#êÃs¡T. Ç+≥πsïwüq˝Ÿ
bÕs¡y¢ TÓ +{Ÿ |òsü Y ùd|òº” |”d˝t À ôdH˚{Ÿ yÓT+ãsY>± Äj·TqTï mqTï≈£îHêïs¡T. 14
qe+ãsY, 1999 >öˆˆ nyêsY¶ j·TTHÓk˛ÿ, bÕ´]dt˝À ne⁄{Ÿ kÕº+&ç+>¥ nNÛyyé TÓ +{Ÿ‡
ÇHé eT÷´õø˘ n+&é |”dt nyês¡Tì¶ #êÃs¡T. Ç+&√ bÕøÏkÕÔHé yêsY dü+<äs“¡ +¤ >±, j˚TdüT<ëdt
πøs¡fi¯ |üs¡´{Ï+∫, ‘·q Á≥÷|t düVü‰j·T+‘√ ªÇ+&çj·THé Áô|’yéT $TìdüºsY‡ H˚wüq˝Ÿ
&çô|Hò ‡é |ò+ü &éµ b˛>∑T#˚dæ Ç#êÃs¡T.
2001˝À nVæ≤+dü ø√dü+ dü+düÿè‘·+˝À Ä\“yéT#˚dæ, Ç+^¢wüß˝Àq÷,
˝≤{ÏH˝é Àq÷ ø£sêï{Ïø˘ eT÷´õø˘‘√ $&ÉT<ä\ #˚XÊs¡T. $T&ç˝Ÿ ádt˝º À ns¡_ø˘ kÕ+>¥‡
(ø£sêï{Ïø˘ ôd˝º’ Ÿ˝À) ` Ç+&çjT· Hé n+u≤dæ&sÉ >Y ± $$<Ûä <˚XÊ˝À¢ Äj·Tq eTq dü+düÿè‹,
dü+Á|ü<ëj·÷\qT #ê{Ï #ÓbÕŒs¡T.
j˚TdüT<ëdt Á|üuqÑÛ T $yêVü≤+ #˚dTü ≈£îHêïs¡T. eTT>∑TsZ T¡ ≈£îe÷s¡T\T. $H√<é,
$»jYT, $XÊ˝Ÿ. s¬ +&Ée ≈£îe÷s¡T&ÉT $»jYTj˚TdüT<ëdt eT÷´JwæjT· Hé. 2007 dü+ˆˆ
86
øπ s¡fi˝¯ À ñ‘·eÔ T ù|u¢ ≤´ø˘ dæ+>∑sY nyês¡T¶ bı+<ës¡T. ≈£î≥T+;≈£î\T #ÓHï’Ó , Á‹y˚+Á<ä+˝À
e⁄Hêïs¡T. bò˛sYº ˝≤&ÉsY &˚˝Ÿ, bò˛]¢ &Ü, j·TTmdtm, |òe¢ü sY eTÚ+&é, f…ø±‡dt, j·TTmdt˝À
mùdº{Ÿ‡ ñHêïsTT. Äj·Tq u≤\eTTs¡∞ø£èwüí, yÓTTVü≤eTà<é s¡|ò”, #ÛÓ+u…’ yÓ’<ä´Hê<∏é
uÛ≤>∑e‘êsY\qT Äj·Tq s√˝Ÿy÷Ó &É˝Ÿ>± ‘·\TkÕÔsT¡ .
düsd¡ «ü r <˚$ì ø°]+Ô #·&ÜìøÏ Äj·Tq |ü⁄{Ïqº s√Eq ø=\÷¢sT¡ eT÷ø±+_ø±
Ä\j·÷ìøÏ yÓfiS¯ Ô e⁄+{≤s¡T. 30 dü+e‘·‡sê\T>± 70 eT+~ Á≥÷|t‘√ yÓfiS¯ +Ô {≤s¡T.
‘ê´>∑sê» |ü+#·s‘¡ ï· ø°sqÔ¡ \‘√ ªdü+^‘ês¡Ãqµ #˚kÕÔsT¡ . nj·T´|üŒ bÕ≥\T ˝…øÿ£ ˝Òqìï.
á ø±s¡´Áø£e÷\qT Ä˝Ÿ Ç+&çj÷· sπ &çj÷Ó , øπ s¡fi˝¯ À Á|ükÕs¡+ #˚kÕÔsT¡ . n+‘·{Ï uÛøÑ ÔÏ
Äj·Tq~.
1980˝À Á‹y˚+Á&É+˝À ‘·s+¡ –DÏ ~ÛjT˚ ≥sY HÓ\ø=˝≤Œs¡T. <ëìì 1992˝À
#ÓHï’Ó ≈£î e÷sêÃs¡T. 1998˝À j·TTmdt˝À <ëìì HÓ\ø=˝≤Œs¡T. Äj·Tq #˚dqæ ø£#Ø˚ \T
Á|ü|+ü #·+ q\TeT÷\\ yê´|æ+#êsTT.
õ. <˚esê»Hé ø£+b˛CŸ #˚dqæ CÒdTü <ëdt bÕ&çq bÕ≥ ªVü≤s¡es¡ düq+µ nH˚
bÕ≥qT X¯ã]eT˝…’˝À Ä\j·T+ eT÷ùd düeTj·T+˝À bÕ&É&É+ ÄqyêsTT‹
nsTTb˛sTT+~. m+<äs√ mìï $<Ûë\T>±H√ á bÕ≥ bÕ&çHê, j˚TdüT<ëdt bÕ&çq
bÕ≥H˚ s√p X¯ã]eT˝…˝’ À n|òw” j æ T· ˝Ÿ>± ù|¢ #˚kÕÔsT¡ .
Á|üeTTK dü+^‘· ø£fi≤ø±s¡T\≈£î Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+ ªdü«sê\j·T j˚TdüT<ëdtµ
ù|]≥ ˇø£ nyês¡Tì¶ dü÷Ô e⁄+{≤s¡T øπ s¡fi¯ Á|üuTÑÛ ‘·«+. Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+ »qe]˝À
ª>∑+<Ûsä «¡ dü+<Û´ä µ>± j˚TdüT<ëdt á nyêsYq¶ T ãVüAø£]kÕÔsT¡ .
uÛ≤s¡‘· øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘·«+ ñ‘·eÔ T >±j·T≈£îì>± C≤rj·T nyês¡T¶ 7 kÕs¡T¢
n+<äT≈£îHêïs¡T. øπ s¡fi¯ ùd{º Ÿ nyês¡T\¶ T 27 kÕs¡T,¢ ø£sêï≥ø£ 3 kÕs¡T,¢ ‘·$Tfi¯Hê&ÉT 5
kÕs¡T,¢ Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ 4 kÕs¡T,¢ yÓdºt u…+>±˝Ÿ ˇø£kÕ], 2002˝À Ç+&çjT· Hé ô|H’ò é
ÄsY‡º kıôd{’ ,° #ÓHï’Ó yês¡T. ªdü+^‘· ø£fi≤ •U≤eTDÏµ _s¡T<äTì#êÃs¡T.
|ü#Ã· ì ∫\ø£\T ‘√&ÉT+fÒ ` bÕ&˚ ø√sTT\ yÓ+≥T+fÒ (uÛ≤s¡rj·TT&ÉT)—
dæ>˝∑ À nì $s¡T˝À (y˚T|òTü dü+<˚X+¯ ) ` ñ‘·eÔ T >±j·T≈£î&ÉT ` q+~ nyêsY¶ bı+~+~—
<ë] #·÷|æq <˚e‘· (>∑èVü≤Á|üyX˚ +¯ )— Vü≤s¡V≤ü s¡ düqy˚T (nj·T´|üŒ kÕ«$T »qà s¡V≤ü dü´+)—
#Ó~]q ˙ >∑THé ø£eT˝Ò (neTà˝Òì |ü⁄{Ï\º T¢)— ˙e+{Ï ‘·sT¡ DÏ (n|ü]∫‘·T&ÉT)— \*‘·
Á|æjT· e÷qeùde (s¡TÁ<äMD)— Ä~<ä+|ü‘T· \T ($T<ÛTä q+)— ùV≤ bÕ+&ÉT (l
wæ]k¶ ÕsTT u≤u≤ eTVü‰‘·à´+)— @~ Áù|eT #·]Á‘·øÏ (ø£Hê´<ëq+)— eTT<äã› +‹ |ü⁄e⁄«˝À
(n\T¢&TÉ >±s¡T)— ø=+&É\˝À HÓ\ø=qï (n\T¢&TÉ >±s¡T)— n+<äyTÓ qÆ yÓHïÓ \˝ÀHê (nôd+;¢
sö&û)— #·Tø£ÿ˝À¢ ‘√#êy˚ (ìØø£Då ) yÓTT<ä˝q’… ∫Á‘ê\T.
❖
87
Vü≤]Vü≤s¡Hé
øπ s¡fi¯ sêh+˝À ‹s¡Teq+‘·|⁄ü s¡+ Äj·T´sY ≈£î≥T+ã+˝À »ìà+#ês¡T. 1955

dü+ˆˆ @Á|æjT· ˝Ÿ 3 Äj·Tq |ü⁄{Ïqº ‘˚B. eT<ÛTä s¬ ˝’ À ô|]– $<ä´quÛ´Ñ dæ+∫ ôdH’ ‡é , ˝≤,
&çÁ^\T bı+<ës¡T. M] ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\T neT+‘· düTÁuÛeÑ TDÏ nj·T´sY, leT‹ n\y˚\T.
yês¡T ≈£L&Ü ø£sêï{Ïø˘ dü+^‘·+˝À Ä]‘˚]q yêπs. n+<äTøπ Vü≤]Vü≤s¡Høé Ï dü+^‘·+
n_“+~. ‘·˝Ò¢ Äj·Tq≈£î >∑Ts¡Te⁄ n+{≤s¡T. ø£sêï{Ïø˘ dü+^‘· yÓTfi¯≈£îe\qT
H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. ∫qï‘·q+ qT+&˚ Væ≤+<äTkÕÔ˙ dü+^‘·+ ≈£L&Ü H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. yÓTVü≤~
Vü≤dü‡Hé, »>¥õ‘Y dæ+>¥\ bÕ≥\T $ì Áù|πs|æ+#·ã&ç, >∑»˝Ÿ n+fÒ Çwüº|ü&ç
H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. ñkÕÔ<é >∑T˝≤yéT eTTdübÔ Õò U≤Hé >±] <ä>sZ∑ ¡ Væ≤+<äTkÕÔ˙ dü+^‘·+
≈£L&Ü H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. s√E 13 >∑+≥\ dü+^‘·+ ÁbÕø°dº Tü #˚ùdyês¡T. kÕ<Ûqä ø=B›
düeT≈£Ls¡T‘·T+~ $<ä´ nH˚ ô|<ä\› e÷≥\qT ãTTEe⁄ #˚XÊs¡T.
ø£#Ø˚ \T, {Ï$ Áb˛Á>±yéT‡ #˚d÷ü ,Ô Eq÷Hé e+{Ï d”]j·T˝Ÿ‡˝À bÕ&Üs¡T.
1977 Ä˝Ÿ Ç+&çj÷· düTsY dæ+>±sY b˛{°˝À bÕ˝§Zì ãVüQeT‹ >¬ \TÃ≈£îHêïs¡T.
dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T »j·T<˚yé kÕs¡<´ä∏ +˝À e∫Ãq ª>∑eTHéµ ∫Á‘·+ 1978˝À yÓTT<ä{Ï
bÕ≥ bÕ&˚ neø±X¯+ e∫Ã+~. nJuŸ kÕHÓV‰ü eTTCŸ bÕ´sY >∑TC≤sY >∑j÷· j·÷s√Hé
` Ä dæìe÷ Væ≤{Ÿ ø±e&É+, ñ‘·sÔ ÁY |ü<X˚ Ÿ sêh, øπ +Á<äÁ|üuTÑÛ ‘·«+ nyês¡T\¶ qT bı+<ä&+É
Äj·Tq m<äT>∑T<ä\≈£î |ü⁄Hê~ nsTT´+~.
1992˝À ‘·$Tfi¯ dæìe÷˝À¢ Á|üy•˚ +#ês¡T. m.ÄsY. s¬ Vü≤e÷Hé >±] ªs√»µ
∫Á‘·+˝Àì ª‘·$Tfi¯ ‘·$Tfi¯µ nH˚ bÕ≥‘√ ‘·$Tfi¯+˝À dæús¡|ü&Ü¶s¡T. 1995 ñ‘·ÔeT
88
>±j·T≈£î&ç>± m+|æøj £ ÷· ´s¡T. eTDÏs‘¡ ï· +>±] ªu§+u≤sTTµ ∫Á‘·+˝À ∫Á‘·‘√ bÕ&çq
bÕ≥ Væ≤{Ÿ nsTT´+~. s¬ Vü≤e÷Hé <ä>sZ∑ ¡ yÓT|ü⁄Œ bı+<ä&+É ‘√ eTT‘·T,Ô $THékÕs¡øq£ e⁄,
JHé‡, Ç+&çjT· Hé, yÓTT<ä\eHé, ‘êfiŸ, s¡+^˝≤, Ç+Á<ä, Çs¡TesY, •yêJ e+{Ï ∫Á‘ê˝À¢
eT+∫ bÕ≥\T bÕ&Üs¡T. 1998˝À C≤rj·T nyês¡T¶ bı+<ës¡T. ñ‘·eÔ T >±j·T≈£î&ç>±
ªªuÀs¡s¶ µY µ ∫Á‘·+˝À nqTe÷*ø˘ ø£+b˛CŸ #˚dqæ ªªy˚TØ <äTwüàHé y˚TØ uÛ≤jYTµµ bÕ≥
Væ≤{Ÿ nsTT+~. |ü⁄{Ïqº ~ øπ s¡fi¯ sêh+ nsTTHê, bÕ&˚~ @ uÛ≤wü nsTTHê ns¡eú +‘·+>±,
uÛ≤wü˝Àì yÓT\≈£îe\qT >∑eTì+∫, bÕ&É&+É Äj·Tq #˚dqæ kÕ<Ûqä .
n˝≤π> Äj·Tq eTsêØƒ˝À bÕ&çq bÕ≥ ªõyés+¡ >±¢µ nH˚ bÕ≥ ∫Á‘·+ ªz>±«µ
2009 dü+ˆˆ˝À C≤rj·T nyês¡T¶ bı+~+~. ‘·$Tfi¯+˝À 500, Væ≤+B 200 bÕ≥\T
bÕ&˚sT¡ . ‘Ó\T>∑T, eTfi¯j÷· fi¯+, ø£qï&É, eTsêØƒ, u…+>±© uÛ≤wü˝À¢ nH˚ø£ bÕ≥\T
bÕ&Üs¡T. ª|üesY Ä|òt ñyÓTHéµ nH˚ ‘·$Tfi¯ ∫Á‘·+˝À ≈£îwtu÷ÑÛ ‘√ ø£\dæ q{Ï+#·&+É ˇø£
$+‘· nqTuÛÑ÷‹>± #ÓãT‘ês¡T. n˝≤π> ‘·$Tfi¯+˝À ªu≤jYT‡µ nH˚ ∫Á‘·+˝Àq÷,
eTfi¯j÷· fi¯+˝À ª$T©¢ìj·T+ kÕºs‡Y µ nH˚ ∫Á‘·+˝Àq÷ q{Ï+∫ eT+∫ q≥T&Éì|æ+#·T
≈£îHêïs¡T. q≥T\T, >±j·T≈£î\T ø±e&É+ $Hêï+ ` >±j·T≈£î\T q≥T\T ø±e&É+
ns¡T<˚.
Á|üeTTK >∑»˝Ÿ >±j·T≈£î\T, ø£+b˛»sY‡˝À Vü≤]Vü≤s¡Hé ˇø£sT¡ >± >∑T]Ô+|ü⁄
bı+<ës¡T. nH˚ø£ Ä\“yéT‡ Äj·Tq >±Á‘·+‘√ yÓ\Te&Ü¶sTT. n˙ï Äj·Tq≈£î ù|s¡T
‘Ó∫Ã ô|{≤ºsTT. >√˝…H¶ ,é bÕ¢{qÏ yéT ùd˝Ÿ‡˝À ]ø±s¡T¶ düèwæ+º #êsTT. ‘·ã\ yÓTÁÆ c˛º C≤ø°sY
VüQùd‡Hé‘√ ø£\dæ |üì#˚XÊs¡T. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+, Ç‘·s¡ <˚XÊ\˝À Äj·Tq ù|s¡T
e÷s¡TÁyÓ÷–+~.
2004 dü+ˆˆ πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+ Vü≤]Vü≤s¡Hé≈£î |ü<äàl nyês¡T¶ì∫Ã+~.
dü+^‘·+˝À Äj·Tq #˚dqæ ø£èwæøÏ yÓT∫Ã CÒdTü <ëdüT nyês¡Tì¶ #êÃs¡T. bÕøÏkÕÔHé uÒd¶t
Ádæ+º >¥‡‘√ ªuÀ˝À uÀ˝Àµ Á{≤ø˘‡qT s¡÷bı+~+#ês¡T. ªø±wtµ nH˚ Ä\“yéT˝À Äq+<é
•eeTDÏ, ‘·ã\ ªñkÕÔ<é s¡wu” Ÿ eTTkÕÔbÕò µ dæ‘êsY ª*j·÷ø£‘Y Ä© U≤Hé kÕs¡+–µ ñ
kÕÔ<é düT˝≤ÔHé U≤Hé e+{Ï yê]q+<ä] düV≤ü ø±s¡+‘√ s¡÷bı+~+#ês¡T. n<=ø£ Væ≤{Ÿ
ø±e&É+‘√ Äj·Tq $»j·T|üs+¡ |üs\¡ T yÓTT<ä\j·÷´sTT.
2011 dü+ˆˆ øπ s¡fi¯ sêh+ u…dºt dæ+>∑s>Y ± ª|ü≥Tº bı&ÉTyêHéµ nH˚ bÕ≥≈£î
(ª|ü{+ºÏ fÒ |üfiµ’Ë nH˚ ∫Á‘·+) \_Û+∫+~.
1995, 2004 dü+e‘·‡sê˝À¢ ‘·$Tfi¯Hê&ÉT Á|üuTÑÛ ‘·«+ nyês¡T\¶ T bı+<ës¡T.
1999˝À nqïj·T´ ∫Á‘·+ ø√dü+ ªVæ≤eTôdeT˝À¢ j·T˝À¢µ nH˚ bÕ≥≈£î
Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ q+~ nyêsY¶ \_Û+∫+~.
89
j˚Twæj÷· HÓ{Ÿ, |ò*æ +ù|sò Y nyês¡T\¶ T mH√ï n+<äT≈£îHêïs¡T. ªVü≤]Vü≤s¡Hµé
‘·sV¡ ‰ü >±j·T≈£î\T #ê˝≤ ns¡T<äT>± e⁄+{≤s¡T.
bÕ≥ dæìe÷ ù|s¡T
yÓqï\y˚ yÓqï\y˚ (yÓTs¡T|ü⁄ ø£\\T)
eTqdüT‘√ (eTqdüT‘√)
#˚<ë›eTqï~˝Ò (eTè>∑sêE)
Hê ø±≥Tø£ (Ç+{À¢ leT‹ M~Û˝À ≈£îe÷])
dæ>∑TZ‘√ ∫Û ∫Û (kÕº*Hé)
eT÷>∑eTqdüT (qe edü+‘·+)
bÕ\yÓ*˝¢ ≤ qe⁄« (lsêeT#·+Á<äT&ÉT)
eT˝…˝¢ À Ç˝…˝¢ À (nqTe÷HêdüŒ<ä+)
s¡V≤ü dü´|ü⁄ ø£\˝… (;ÛeT)
Ä yÓ|’ ⁄ü Hêï á yÓ|’ ⁄ü Hêï (eTkÕÿ)
Ä]e÷ Ä]j·÷ (s√uÀ{Ÿ)
meπseTHêï (X¯+uÛÀ •e X¯+uÛÀ)
|æ\q¢ Á>√$ (#˚‹˝À #ÓjT˚ ´dæ)
Hê≈£L ˇø£ \es¡T+~ (Hê≈£L ˇø£ \es¡T+~)
qeMT <äX$¯ T (u≤e>±s¡÷ u≤>∑THêïsê)
#·+<äe÷eT (Ä{À Á&Óe’ sY)
sê»Vü≤+düy√ (>∑DÒwt)
Áù|eT+fÒ @$T≥+fÒ (oqT)
dü+<˚X¯+ (nqïj·T´)
mes√ Ä düT+<ä] (j·TeTC≤‘·≈£î&ÉT)
@s¡Tyêø£ (ˇπø ˇø£ÿ&ÉT)
uÛ≤s¡rj·TT&ÉT ∫Á‘·+˝À Vü≤]Vü≤s¡Hé bÕ&çq bÕ≥...
ªªf…*bò˛Hé <Û«ä ì˝≤ qy˚« <ëHê ` yÓT˝ŸuÀsYï yÓTs¡T|ü⁄˝≤ yÓT]ùd<ëHêµµ˝À
ø£<∏ëHêsTTø£ n+<ä#·+<ë\qT e]í+#˚ $<Ûëq+ dü+Á|ü<ëj·T es¡í\≈£î _Ûqï+>±
ø=‘·|Ô ⁄ü +‘·\T bÕ{Ï+#·&+É , #·sD ¡ ≤ìøÏ eùdÔ ªª˙ ù|s¡T mes¡÷ |ü\Tø£>∑ $&ÉTeqT˝Ò.
Ä düTKeTTqT e<ä\qT˝Òµµ ` á #·sD ¡ ≤ìï ø±¢døæ ˝£ Ÿ ≥÷´Hé‘√ ø£+b˛CŸ #˚jT· &É+
s¬ Vü≤e÷Hé >=|üŒ‘·q+ nsTT‘˚ ÁXÊe´+>± Vü≤]Vü≤s¡Hé e+{Ï >±j·T≈£î\T bÕ&É&+É
≈£L&Ü >=ù|Œ eT].
90
n˝≤π> ªe÷wüsº µY ∫Á‘·+˝À #·+Á<äuÀdt s¡#q· ª‹˝À‘·eÔ ÷ ` Á|æjT· ej·÷s¡e÷
Á|üu≤Û ‘·e÷ ` X¯óuÛeÑ dü+‘·e÷µ. á ^‘·+ ≥÷´Héø¬ ’ @s¡Œs¡Ãã&çq sê>∑+ ªø±q&Éµ. Ç~
ñ‘·sÔ ê~øÏ #Ó+~q Væ≤+<ä÷kÕú˙ sê>∑+. eT÷\+ Væ≤+<äTkÕú˙ dü+^‘·eTsTTHê, ø=+#·+
e÷]Ã <äøD åÏ ≤~ dü+^‘·+˝À Á|üy•˚ +∫, Á|üdTü ‘Ô · ø£sêí≥ø£ dü+^‘· dü+Á|ü<ëj·÷ìï
nqTdü]dü÷Ô dü«s¡ø£\Œq #˚XÊs¡T eTDÏX¯s¡à. Vü≤]Vü≤s¡Hé #˚‘· eTè<äTeT<ÛäTs¡+>±
bÕ&ç+#ês¡T.
ª#·÷&Ü\ì e⁄+~µ ∫Á‘·+˝À... ªªj·TeTVü‰ q>∑] ø£\ø£‘êÔ|⁄ü ].. qeTôVA
ôVA–* Vü≤Ösê yês¡~µÛ µ. <˚oj·TyÓTqÆ ø£sêí≥ø£ dü+^‘êìøÏ #Ó+~q ø£<qä ≈£î‘·TVüQ\
sê>∑+‘√ ≈£L]Ãq u≤DÏ. eTDÏXs¯ à¡ Á|ü‘´˚ ø£‘.· á‘·s+¡ j·TTe‘·sêìøÏ dü+Á|ü<ëj·T
dü+^‘êìï @$<Û+ä >± $ì|æ+#ê˝À ‘Ó*dæq á <äX¯ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T eTDÏXs¯ à¡ .
<ëìøÏ nqT>∑TD+>± Vü≤]Vü≤s¡Hé bÕ&çq á bÕ≥ m+‘· ÁbÕ#·Ts¡´+ bı+~+<√ y˚sπ
#Ó|üŒqø£ÿπs¢<äT.
ªoqTµ ∫Á‘·+˝À ªÁù|eT+fÒ @$T≥+fÒ...µ nH˚ bÕ≥ eTDÏX¯s¡à dü+^‘·
<äs«¡ ø£‘«· +˝À Vü≤]Vü≤s¡Hé bÕ&çq bÕ≥.
ªHê≈£L ˇø£ \es¡T+~µ ∫Á‘·+˝À f…{Æ ˝Ï Ÿ kÕ+>¥ ªHê≈£L ˇø£ \es¡T+~µ nH˚
bÕ≥≈£î dü+^‘êìï düeT≈£L]Ã+~ ø¬ .m+. sê<Ûëø£èwü.í bÕ&ç+~ Vü≤]Vü≤s¡H.é
<äèwæ,º ÁX¯eD+ eTìwæ ≈£îqï Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ dü+y˚<qä \T. á s¬ +&ÉT dü+y˚<qä \÷
ø£+{Ï <ë«sê, #Ó$ <ë«sê e÷qkÕqï+<äT≈£îì s¡÷bÕq+<ëìï, X¯u≤›q+<ëìï
ø£*–kÕÔsTT. ÁX¯e´ X¯ã+› ø£*–+#˚+‘· ‘·qàj·T‘·«+, <äèX¯´s¡÷|ü+ ø£*–+#·<Tä . n+<äTøπ
>±j·T≈£î\T ∫s¡dàü s¡Dj ° T· T\e⁄‘ês¡T. Vü≤]Vü≤s¡Hé e+{Ï >±j·T≈£î\T eTq eTqdüT˝À¢
m|ü⁄Œ&É÷ yÓT<äT\T‘·÷ e⁄+{≤s¡T.
bÕ≥ dü«s¡÷|üeTsTTq kÕø°, |ü\$¢ , #·sD ¡ +, #·sD ¡ + |üP]Ô nj˚T´ø£ eT∞¢
|ü\¢$ Äeè‘·eTe&É+ nqïe÷#ês¡T´\ yês¡T @s¡Œs¡∫q ˇs¡e&û ` H˚{Ï π>j·T
s¡#s· TT‘·\T n<˚ ˇs¡e&ç˝À |ü]>¬ &ÉT‘·THêïs¡T. #˚ùd |üì ≈£L&Ü n<˚ ` me¬sH’ ê
bÕ≥+fÒ ‘ê´>∑j·T´, πøåÁ‘·j·T´, sêeT<ëdüT, |ü⁄s¡+<äs¡ <ëdüT e+{Ï eTVü‰‘·Tà\qT
‘·\TÃø√e\dæ+<˚.
vvv
91
kÕ<Ûäq düs¡Z+
eTVü‰sêh˝Àì s¡‘ï· –] õ˝≤¢˝Àì <ëuÛÀ˝Ÿ˝À »ìà+#ês¡T. ndü\T ù|s¡T

kÕ<Ûqä |òTü H˚øs£ .Y Á|üeTTK ø±¢døæ ˝£ Ÿ dæ+>∑sY ª˙˝≤ |òTü H˚øs£ µY áyÓT ‘·*.¢ kÕ<Ûqä 4e
j˚T≥qT+#˚ bÕ≥\T bÕ&É&+É H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. 10 dü+ˆˆ\ ej·TdüT‡ qT+∫ áyÓT≈£î
kÕÿ\sYw|æ t Ç#êÃs¡T. |ü+&ç{Ÿ »dtsêCŸ, edü+‘Y <˚XÊsTT >±s¡¢ <ä>sZ∑ ¡ dü+^‘· •ø£D å
bı+<ës¡T. ø±¢døæ ˝£ Ÿ, ˝…{’ ŸeT÷´õø˘˝À ≈£L&Ü ‘·ØŒ¤<Tä bı+<ës¡T. bÕ|t Ä\“yéT‡, uÛøÑ ÔÏ
^‘ê\T, >∑»˝Ÿ‡, dæìe÷ dü+^‘·+, ÁbÕ+rj·T #·\q ∫Á‘ê˝À¢ bÕ˝§ZHê\H˚ Á|ü‘´˚ ø£
Ädüø‘ÔÏ √ H˚sT¡ Ã≈£îì b˛{°˝À ì\ã&Ü¶sT¡ . Væ≤+<äTkÕú˙ ø±¢døæ ˝£ Ÿ dæ+>∑s>Y ± •ø£Då bı+<ës¡T.
Væ≤+B, ‘·$Tfi¯, eTsêØƒ, ˇ]j·÷, ø£qï&É, >∑T»sêr, H˚bÕ© e+{Ï uÛ≤wü˝À¢ bÕ≥\T
bÕ&ç n+<ä] eTqïq\T bı+<ës¡T.
áyÓT ‘·*¢ ˙˝≤ |òTü H˚øs£ ,Y ø£fi≤´DYJ Äq+<éJ <ä>sZ∑ ¡ eTT´JwæjT· Hé>± ñ+&É&+É
e\¢, kÕ<Ûqä qT Äj·Tq≈£î |ü]#·jT· + #˚ùd,Ô Äj·Tq 1978˝À ‘·qT |üì#˚ùd ªÁ‹wüíµ
∫Á‘êìøÏ ø√s¡d˝t À bÕ&˚ neø±X¯+ Ç#êÃs¡T. õ.|æ. dæ|Œæ >±] á ∫Á‘·+˝À øÏc˛sY
≈£îe÷sY bÕ&çq bÕ≥ n~ ` ªªbÕyéT |üs+¡ |ü+ ` uÀ˝Ò JeHé düs+Z¡ µ nH˚ bÕ≥ ÄyÓT
yÓTT<ä{Ï bÕ≥sTT+~.
‘·sê«‘· ª>∑T&ç¶µ dæìe÷˝À ªVü≤+ø√ eTHéøÏ X¯ø<ÔÏ H˚ êµ nH˚ bÕ≥ bÕ&ç‘˚ ÄyÓT
HÓ|’ ⁄ü D≤´ìøÏ yÓT∫Ã ø£fi≤´DYJ ªdüs+Z¡ µ nH˚ |ü<ëìï s¬ +&ÉTe ù|s¡T>± #˚sêÃs¡T. n|üŒ≥Tï+∫
92
ÄyÓT ªkÕ<Ûqä düs+Z¡ µ>± |æ\Teã&˚yês¡T. Á|ü‘´˚ ø£ ÁX¯<∆ä #·÷|æ, ÄyÓT≈£î mø˘‡Áô|wüH‡é
e÷&ÉT´˝ÒwüHé‡qT, ñs¡T› |ü\ø£&É+ H˚]Œ+#·&ÜìøÏ eTTdæ¢+ Á|”dtº ªeTÚ©«µ >±]ì
n|üŒ–+#ês¡T.
>∑T»sêr ∫Á‘·+ ªø£qT|ü–ïµ˝À ÄyÓT bÕ≥ bÕ&Üs¡T. s¡TdüT+Ô ∫Á‘·+˝À ª<ä÷sY
qVæ≤Hé s¬ Vü‰ïµ nH˚ bÕ≥ Væ≤+B ∫Á‘·+ ø√dü+ bÕ&Üs¡T. s¡TdüT+Ô $&ÉT<ä\≈£î ˝Ò≥sTT+~.
1985˝À $&ÉT<ä˝+’… ~. n+<äT#˚‘· ÄyÓT yÓTT<ä≥>± bÕ&çqbÕ≥ 1982˝À düTuÛ≤wt >¬ ’
∫Á‘·+ ª$<Ûë‘·µ nsTT+~. ªkÕ‘Y düùV≤*j·÷Héµ˝À |ü~àì ø=˝≤Ω|⁄ü ]øÏ bÕ&çq @&ÉT
eT+~ >±j·T˙eTDT˝À¢ kÕ<Ûqä düs+Z¡ ˇø£sT¡ ø±e&É+ $X‚w+ü .
‘·øB˘ sY, |æ>˝∑ Ÿ<ëÛ , sêCŸ ‹\ø˘, ø£]cÕà ≈£îÁ<ä‘øY ± e+{Ï ∫Á‘ê˝À¢ k˛˝À
bÕ≥\T bÕ&Üs¡T kÕ<Ûqä . 1986˝À ªC≤Héu≤CŸµ ∫Á‘·+ ÄyÓT≈£î ù|s¡T ‘Ó∫Ã+~. sêCÒwt
s√wüHé ªKT<é>∑sY®µ ∫Á‘·+˝À eT÷&ÉT &É÷´j·T≥T¢ ÄyÓT #˚‘· bÕ&ç+#ês¡T. eT÷&É÷
eT÷&ÉT s¡ø±\T>± e⁄qï+<äTq ÄyÓT≈£î eT+∫ ù|s=∫Ã+~.
1988˝À ªK÷Hé uÛØÑ e÷HéµZ ∫Á‘·+‘√ ÄyÓTqT eT]ø=+‘· eT+~ dü+^‘·
<äsÙ¡ ≈£î\T nqTe÷*ø˘, ÄsY.&ç. ãs¡àHé, Äq+<é $T*+~ e+{Ï yês¡T ≈£L&Ü ÄyÓT≈£î
bÕ≥*#êÃs¡T. ø£fi≤´DYJ` Äq+<éJ ∫Á‘·+ ªÁ‹<˚yµé 1989˝À ÄyÓT≈£î ã÷dtìº ∫Ã+~.
1990˝À¢ ÄyÓT u≤>± yÓ\T>∑T˝ÀøÏ e∫Ã+~. Á|üeTTK >±j·Tì\ (ø£$‘ê
ø£èwüeí T÷]Ô, n˝≤ÿ j·÷–ïø˘, nqTsê<Ûë bı&Ü«˝Ÿ) es¡Tdü˝À #˚]+~.
qB+ ÁXÊeDY, »‹Hé \*‘Y, uÛ|Ñ Œ” \Vü≤], $EcÕ, ~©|t ùdHé e+{Ï dü+^‘·
<äsÙ¡ ≈£î\T ÄyÓTqT yÓT#·TÃ≈£îHêïs¡T.
1990 eT<Û´ä ˝À ÄyÓT ‘·$Tfi¯+˝À ≈£L&Ü bÕ&É&+É ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. uÛ≤s¡‘·
<˚oj·TTsê˝…q’ áyÓT 27 ÁbÕ+rj·T uÛ≤wü˝À¢ bÕ≥\T bÕ&É&+É eTq≈£î >∑s«¡ ø±s¡D+.
Çfi¯jT· sêC≤ ªnfi¯–µ ∫Á‘·+˝À bÕ&ç+#·&+É e\¢ ÄyÓT≈£î H˚wqü ˝Ÿ nyêsY¶ \_Û+∫+~.
m.ÄsY. s¬ Vü≤e÷Hé ªyê≥sYµ ∫Á‘·+˝À bÕ&çq bÕ≥\T eT÷&ÉT Væ≤{Ÿ nj·÷´sTT.
dü«<˚XŸ, kÕ~∏j÷· e+{Ï ∫Á‘ê\˝À #Ó|⁄ü Œø√‘·>Z∑ bÕ≥\T bÕ&ç Áù|ø£≈å î£ \ eTqïq\T
bı+<ës¡T.
kÕºsY Ád”ÿHé nyêsY,¶ |ò*æ +ù|sò Y nyêsY,¶ ◊◊m|òmt , ÄkÕÿsY nyêsY,¶ J`dæ˙
nyêsY¶ e+{Ï mH√ï nyês¡T\¶ qT kı+‘·+ #˚dTü ≈£îHêïs¡T. ˇø£ÿ ‘·$Tfi¯+˝ÀH˚ 200
bÕ≥\T bÕ&Üs¡T. Çfi¯jT· sêC≤, m.ÄsY. s¬ Vü≤e÷Hé, $<ë´kÕ>∑sY e+{Ï dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T
‘Ó\T>∑T, ‘·$Tfi¯ uÛ≤wü˝À¢ kÕ<Ûqä #˚‘· bÕ≥\T bÕ&ç+∫ ÄyÓTqT nÁ>∑kÕúHêìøÏ #˚sêÃs¡T.
93
2007 dü+ˆˆ ÄyÓT nyÓT]ø± |üs¡´≥q˝À ñqï|ü&ÉT ÄyÓT u≤s¡¶sY˝Àì
eTTK´>±j·T˙eTDT˝À¢ ˇø£]>± ù|s=ÿHêïs¡T. m.ÄsY. s¬ Vü≤e÷Hé. 2002 dü+ˆˆ |ü≥Tº#√Û [.
nfi¯– ` ‘·$TfiŸ ∫Á‘·+˝Àì bÕ≥≈£î C≤rj·T nyêsY¶ \_Û+∫+~. 2007 dü+ˆˆ˝À
eTTHêï ∫Á‘·+˝Àì ªeTqkÕµ nH˚ ‘Ó\T>∑T bÕ≥≈£î |ò*æ +ù|sò Y nyêsY¶ \_Û+∫+~.
Ç+ø± mH√ï nyês¡T\¶ T bı+<ës¡T.
ÄyÓT bÕ&çq bÕ≥˝À¢ ø=ìï...
bÕ≥ dæìe÷
˙ eTqdüT Hê≈£î ‘Ó\TdüT (ôVA∞)
düqïC≤õ |ü⁄yê« (j·TTes¡‘·ï)
u≤u≤ ˙≈£î (u≤u≤)
C≤õeT*¢ ø=eTà˝À... ø√sTT\ ø=+&É|*ü ¢ (ìqT#·÷&Éø£ H˚qT+&É˝qÒ T)
<ë#·Tø√ (eTT<äT›\ ø=&ÉT≈£î)
@\e#ÓÃqe÷à! (dü+Áø±+‹)
eTqkÕ qTe⁄«+~ (eTTHêï)
eTqkÕjÓTsê ($Áø£eTdæ+Vü≤)
yÓHïÓ \y˚ yÓqï\y˚ (yÓTs¡T|ü⁄ ø£\\T)
eTÚHê\T @\H˚ (s¡Hé)
X¯‘e· ÷q eTqï~˝Ò (eTè>∑sêE)
dæ>∑TZ‘√ ∫Û ∫Û (kÕº*Hé)
eT÷>∑eTqdüT (qe edü+‘·+)
eT˝…˝¢ À Ç*¢˝À (nqTe÷HêdüŒ<ä+)
ÄyÓ’|ü⁄qï`áyÓ’|ü⁄qï (eTkÕÿ)
Ä]eT Ä]j·T (s√uÀ{Ÿ)
Hê≈£L ˇø£ \es¡T+~ (Hê≈£L ˇø£ \es¡T+~)
vvv
94
ñ~‘Y Hêsêj·TD s¡a≤
H˚bÕ© ù|¢ u≤´ø˘ dæ+>∑s.Y H˚bÕ˝Ÿ dü|]Ôü õ˝≤¢˝À uÛsÑ <Y ëVü≤ nH˚ Á>±eT+˝À
»ìà+#ês¡T. ‘·+Á&ç Vü≤sπ ø£èwüí s¡a≤, ‘·*¢ uÛTÑ eH˚X«¯ ] <˚$. $<ëúÛ≤´dü+ U≤{≤à+&é˝À
»]–+~. H˚bÕ©, yÓT~Æ *∏ , uÛÀ»|ü⁄] uÛ≤wü˝À¢ bÕ≥\T bÕ&ÉT‘·÷, H˚bÕ˝Ÿ sπ &çj÷Ó ˝À
kÕº|òt Ä]ºdtº>± e⁄+&˚yês¡T. yÓTT<ä{ÏkÕ]>± H˚bÕ© ∫Á‘·+ dæ+<Ûä÷sY˝À bÕ&Üs¡T.
ø£MT&çjT· Hé‡ >√bÕ˝Ÿ sêCŸ yÓTHÆ ê*, ãdüT+<Ûsä ¡ uÛ÷Ñ cÕ˝Ÿ ø√dü+ bÕ&çq bÕ≥ &É÷´j·T{Ÿ.
Ç+&çjT· Hé m+ãd” Äj·Tq≈£î ø±¢døæ ˝£ Ÿ eT÷´õø˘ H˚sT¡ Ã≈£îH˚+<äT≈£î >±qT ˇø£ #ÛêHé‡
Ç#êÃs¡T. n~ u§+u≤sTT˝Àì ˇø£ Á|üeTTK ø£fi≤XÊ\ - uÛ≤s¡r $<ëúÛeÑ Hé˝À -
kÕÿ\sYw|æ t ≈£L&Ü <=]øÏ+~. n+<äT#˚‘· 1978˝À u§+u≤sTT #˚sês¡T.
1980˝À sêCÒwt s√wüHé dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +˝À ˇø£ bÕ≥ bÕ&˚ neø±X¯+
\_Û+∫+~. Ä ∫Á‘·+ ªñ˙ïdt ;dtµ yÓTTVü≤eTà<é s¡|ò”‘√ bÕ&˚ #ÛêHé‡ <=]øÏ+~.
<ë+‘√ eT]ø=ìï #ÛêqT‡\T e#êÃsTT. düqï‘·, ã&˚~˝Ÿ yê˝≤ ‘·Hé ã<äH,é ‘·sê«‘·
Äq+<é $T*+~ ªªKj·÷eT‘Y ùd Kj·÷eT‘Y ‘·øµ˘ µ ∫Á‘·+˝À bÕ&ç+#·&+É ‘√ ñ~‘Y
Hêsêj·TD ñ#·Ã¤ <äX¯ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~. Ä ∫Á‘·+ Væ≤{Ÿ ø±e&É+ ≈£L&Ü n‘·ìøÏ
ñ|üj÷Ó –+∫+~. 21 ∫Á‘ê˝À¢ Äj·Tq bÕ&çq bÕ≥\T __dæ˝À {≤|t-40 u≤©e⁄&é
kÂ+&é Á{≤ø˘‡ Ä|òt Ä˝ŸfyÆ… Té >± ù|s=ÿHêïs¡T.
\ø°àå ø±+‘Y bÕ´πs˝≤˝Ÿ, qB+ ÁX¯eDY, nqTe÷*ø˘, m.ÄsY. s¡V≤ü e÷Hé e+{Ï
95
dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\ ∫Á‘ê˝À¢ nH˚ø£ bÕ≥\T bÕ&˚sT¡ . H˚bÕ© eT÷Mdt˝À bÕ&çq|ü&˚
s¬ +&ÉT, eT÷&ÉT dæìe÷˝À¢ ≈£L&Ü q{Ï+#ês¡T. 2004 dü+ˆˆ˝À H˚bÕ©dt Ä\“yéT ªñ
|tV≤ü sYµ $&ÉT<ä˝+’… ~. n+<äT˝À n‘·ì uÛ≤s¡´ BbÕ‘√ ø£*dæ &É÷´j·T{Ÿ‡ bÕ&Üs¡T.
nyêsY‡¶ bı+<ës¡T. ª‘ê˝Ÿµ dæìe÷˝Àì ª‘ê˝Ÿ d” ‘ê˝Ÿ $T˝≤µ 100 dü+ˆˆ dæìe÷
|ò+ü ø£Hå ˝é À bÕ&çq bÕ≥≈£î eT+∫ >∑T]Ô+|ü⁄ e∫Ã+~. u…dºt kÕ+>¥‡ Ä|òt ~ ôd+#·TØ>±
ù|s=ÿHêïs¡T. 2010 dü+ˆˆ eT<ÛTä l‘√ ø£\dæ ˇø£ Ç+^¢wßü dæìe÷ ø√dü+ bÕ&çq bÕ≥
ªyÓHé Vü‰Ø Áf…dÆ t ≥T e÷´Øµ. k˛˙ {°.M˝À nH˚ø£ ]j·÷*{° c˛dt Ç#êÃs¡T.
Çìï uÛ≤wü˝À¢ Hê #˚‘· bÕ&ç+∫q dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\≈£î, ìsêà‘·\≈£î, <äsÙ¡ ≈£î\≈£î
H˚H+Ó ‘√ ãTTD|ü&ç e⁄+{≤q+{≤s¡T. ñ~‘Y Hêsêj·TDY `
u§+u≤sTT˝À ìedædTü HÔ êïs¡T. Ç<äs› T¡ uÛ≤s¡´\T s¡+»q Hêsêj·TDY s¡a≤,
dæ+>¥ BbÕHêsêj·TDY. ≈£îe÷s¡Tì ù|s¡T Ä~‘·´ Hêsêj·TD. H˚bÕ˝Ÿ e÷© ª≈£îdüTy˚T
s¡Te÷˝Ÿµ ∫Á‘·+ Äj·Tq yÓTT<ä{bÏ Õ≥ bÕ&ç q{Ï+∫q ∫Á‘·+. n<=ø£ u≤ø±‡|òd” t
Væ≤{Ÿ. ‘·sê«‘· 2001˝À ª<äsŒ¡ DY #Ûêj·÷µ nH˚ ∫Á‘·+ e∫Ã ]ø±sY¶ ÁuÒø˘ #˚d+æ ~. 25
yêsê\T Ä&ç+~.
ˇ]j·÷, ‘·$TfiŸ, ø£qï&É, ‘Ó\T>∑T˝À mH√ï bÕ≥\T bÕ&Üs¡T.
v 2001 dü+ˆˆ ñ‘·eÔ T ù|u¢ ≤ø˘ dæ+>∑s>Y ± - C≤rj·T nyêsY¶ bı+<ës¡T -
∫Á‘·+: \>±Hé.
v 2002 dü+ˆˆ ñ‘·eÔ T ù|u¢ ≤ø˘ dæ+>∑s>Y ± - #Û√{° #Û√{Ï düù|ïVü≤À ∫Á‘·+ -
õ+<ä^ KTuŸd÷ü s¡‘Y ôV≤’ .
v 2004 dü+ˆˆ ñ‘·eÔ T ù|u¢ ≤ø˘ dæ+>∑s>Y ± - ∫Á‘·+: dü«<˚XŸ - j·TVt≤ ‘êsê
ˇVt≤ ‘ês¡.
v 2005 dü+ˆˆ ñ‘·ÔeT |ò”#·sY |òæ*+, uÛÀCŸ|ü⁄] - ø£uŸ Vü≤ÀjYT, >±yé Hê
Vü≤e÷sY ìsêà‘·.
15 |ò*æ + ù|sò Y nyês¡T\¶ T, ◊◊m|òmt nyêsY‡¶ , kÕºsY Ád”ÿHé nyêsY‡¶ , J-
dæìe÷ nyêsY‡¶ , $»jYT nyêsY‡¶ , J >√˝Ÿ¶ nyêsY‡¶ mH√ï - mHÓïH√ï.
1) 2009 dü+ˆˆ |ü<àä l nyêsY¶ ì∫Ã uÛ≤s¡‘· øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘·«+ dü‘ÿ· ]+∫+~.
2) 2010˝À Ç+≥πsïwüq˝Ÿ Áu≤+&é |üs‡¡ Hê*{Ï nyêsY¶ Ç#êÃs¡T - eT˝Òwj æ ÷·
Á|üuÛÑT‘·«+.
96
3) 2011˝À ªs¡‘êï nyêsYµ¶ ì#êÃs¡T - eTVü‰sêh Á|üuTÑÛ ‘·«+.
Á|üeTTK dæ˙ >±j·T≈£î&ç>± nìï uÛ≤wü\ Áù|ø£≈å î£ \qT yÓT|æŒ+∫q M] J$‘·+
<ÛäqéTsTT+~.
4) ªÁ|üã\ >√sêâ <äøDåÏ Y uÛ≤qTµ nH˚ _s¡T<äT ì#êÃs¡T H˚bÕ˝Ÿ sêE ;πs+Á<ä ;sY
_Áø£yTé cÕ <˚y.é
sêe÷à ∫\ø£eTà (#·÷&Ü\ì ñ+~)— n+<ë\ Ä&É u§eTà (düeTs¡ dæ+Vü‰s¬ &ç)¶ —
>√<ëe] >∑≥Tºô|q’ (sê»≈£îe÷s¡T&ÉT)— ø°sy¡ êDÏ sê>∑+˝À (dü«j·T+es¡+)— Hê Á|üD≤eT
düTkÕ«>∑‘+· (&Ü&û)— |ü&Ü¶q+~ Áù|eT˝À eT] (dü÷&º +Ó {Ÿ HÓ+.1)— ne÷àj˚T düqï>±
(KTwæ)— \*‘· qe⁄«\ (á&çjT· {Ÿ)— #Ó|Œü y˚ ∫s¡T>±* (ˇø£ÿ&ÉT)— neTàeTà ˙ MTdü+
(n+<ä]yê&ÉT)—m–πs ∫\ø£e÷à (ã+>±s¡+)— @yÓT+Æ ~ áy˚fi¯ (Ä&Éyê] e÷≥\≈£î
nsêú\T y˚sT¡ ˝Ò)— ‘=*Áù|eT ∫s¡THêe÷ (ø£èwüí 2008)— @$Tùd‘·Tsê (<˚e⁄&ÉT #˚dqæ
eTqTwüß´\T)— ‘·ø‘£ ’Ó (leTHêïsêj·TD)— #·÷XÊH˚ì (bÕ+&Ée⁄\T bÕ+&Ée⁄\T ‘·TyÓTà<ä)
yÓTT<ä˝…’q$.
Væ≤+B˝À CÀø£s,Y E>∑Tï (2012)— s¡+^˝≤ ` ø±´ø£sπ Hé øÏ Hê ø£sπ Hé, j·÷s√Hé
düTHé˝À »sê (1994).
n+<äyTÓ qÆ Áù|eTsêDÏ #ÓsTT´ ø£*|æ‘˚ ` (Áù|$T≈£î&ÉTù≤\T, ñ~‘Y Hêsêj·TD
ø√s¡dt)— y˚T|òü÷\˝À ‘˚*bıeTàqï<˚ (>∑T˝≤_)— ô|[¢ ø£fi¯ e#˚Ãdæ+<˚ u≤˝≤
(Áù|$T+#·T≈£î+<ë+ sê).
vvv
97
u≤˝≤+Á‘|
· ⁄ü s¡»˙ ø±+‘·sêe⁄
29`1`1920˝À |ü•ÃeT >√<ëe] ì&É<yä √\T˝À yÓ+ø£Á{≤e⁄, y˚+ø£≥

s¡eTDeTà <ä+e|ü‘T· \≈£î »ìà+#ês¡T. yÓ+ø£≥sêe⁄ >±s¡+fÒ mes√ ‘Ó\TkÕ? yÓ+ø£≥
bÕs¡«rX¯«s¡ ø£e⁄˝À¢ ˇø£sT¡ . Ä+Á<Ûë j·T÷ìe]‡{°˝À _.m (Vü‰qsY‡) bÕ´düj÷· ´s¡T.
ø£$sê»Vü≤+dü _s¡T<äT bı+<ës¡T. |æ+>∑[ \ø°àå ø±+‘·+ >±s¡T Äj·Tq≈£î kÕVæ≤‘·´
>∑Ts¡Te⁄. <˚e⁄\|ü*¢ ø£èwüXí ÊÁdæÔ >±s¡T, s¡»˙ >±]ï n\T¢&÷É `y˚Tq\T¢&÷É nì |ü\ø£]ùd,Ô
áj·Tq ªe÷ej·T´µ nH˚yês¡T.
∫qï‘·q+˝ÀH˚ ‘·*¢ eTs¡DùÏ d,Ô |æsêƒ |ü⁄s¡+˝À ∫qïeTà <ä>sZ∑ ¡ ô|]–, M~Û
Hê≥ø±\T #·÷dü÷,Ô |ü<ë´\T bÕ&É&+É H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. dü÷ÿ˝À¢ {°#s· T¡ ¢ ≈£L&Ü Äj·Tq
#˚‘· |ü<ë´\T bÕ&ç+#·T≈£îH˚yês¡T. 5 dü+e‘·‡sê\πø ø£fi≤´DÏsê>∑+ Ä\|æ+#˚yês¡T.
bÕsƒX¡ Ê\˝À #·~y˚≥|ü&ÉT mH√ï sê>±\T H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. 18 @≥πø ‘=*kÕ] bÕ≥
sêdæ, u≤D° ø£{≤ºsT¡ . dü+Á|ü<ëj·T |ü]~Û˝À Á|üd<æ ∆ä ø£sêí≥ø£ sê>∑+, düeTø±©q Ä+Á<Û‘˚ s· ,¡
uÛ≤s¡rj·T, Á|ü|+ü #· dü+^‘· <Û√s¡DT\qT eTqbÕ≥≈£î qù|Œ˝≤ #˚jT· &É+ ` Ç˝≤π>
dü+^‘· s¡#q· kÕ–+~. Äj·Tq Jeqj·÷q+˝À Äj·Tq ÁbÕ#·´ dü+^‘·|⁄ü Ä˝≤|üHê
|ü<‘∆ä T· \T, dæ˙ <äsÙ¡ ≈£î&ÉT _.mHé.s¬ &ç¶ >±]ÿ q∫Ã, 1945 dü«s¡dZ e” T˝À uÛ≤qTeT‹
bÕ&çq bÕ≥ ªzôVAôVA! bÕe⁄s¡e÷!µ, 1954˝À ã+>±s¡T bÕ|ü, 1959˝À
98
sê»eT≈£î≥+˝Àì ª}πs~, ù|sπ ~µ, ªzôVA ‘·b˛<Ûqä düT+<äsêµ n˝≤ e∫Ãq bÕ≥˝Ò.
s¡»˙ >±] dü+^‘·+˝À Á|ükÕs¡eTsTTq <˚e⁄\|ü*¢ ‘=* dü+^‘· Hê≥ø£+ X¯]àwü.º
Ä*+&çj÷· sπ &çj÷Ó ˝À 1941˝À Á|ükÕs¡+ nsTT+~.
ñeTsY Kj·÷´+ J$‘· |òTü {≤º\qT ∫Árø£]dü÷Ô <˚e⁄\|ü*¢ s¡∫+∫q Hê≥ø±ìøÏ
dü+^‘·+ ≈£L]Ã, Á|ü<ëÛ qbÕÁ‘· b˛wæ+#ês¡T s¡»˙ ø±+‘·sêe⁄. n+<äT˝À bÕØ‡ dü+^‘·
<Û√s¡DT\qT Á|ü<]ä Ù+#ês¡T. n+<äTøπ yê]<ä]› ˙ ø£èwü`í s¡»˙ nH˚yês¡T. qè‘·´ s¡÷|üø+£ ˝À
>∑TÁs¡|⁄ü &Óøÿ£ \ X¯u≤›ìï ø=ã“] ∫|üŒ\ô|’ |ü*øÏ+#·&+É , Áøö+#· |ü≈îå£ \ >∑T+|ü⁄ øÏ\øÏ\
sêyê\T yêsTT<ä´+ô|’ |ü*øÏ+#·&+É e+{Ï düV≤ü »yÓTqÆ <Û«ä qT\qT dü+^‘·+‘√ $Tø˘‡
#˚ùdyês¡T. ø°så k¡ Õ>∑s¡ eT<Ûqä +, $Á|üHêsêj·TD, e÷fi¯$ø£ e+{Ï s¡#q· \≈£î m+‘√
áj·Tq düVü≤ø±s¡+ e⁄+~. πs&çjÓ÷˝À ø±]à≈£î\ ø±s¡´Áø£eT+, <Ûäs¡à dü+<˚Vü‰\T,
eì‘êyêDÏ, ø£èwüíXÊÁdæÔ bÕ≥\T, ll Hê≥ø±\T, nqïeTj·T´ ø°s¡Ôq\T, @
ø±s¡´Áø£eTeTsTTHê dæ>π ï#·sY ≥÷´Hé ªu≤˝≤+‘·s|¡ ⁄ü µ u≤D°˝.Ò
Äø±X¯yêDÏ˝À #˚] ‘Ó\T>∑T \*‘· dü+^‘· $ø±kÕìøÏ m+‘√ ø£èwæ #˚XÊs¡T.
1975 Äø±X¯yêDÏ øπ +Á<ä ìπsX› ≈¯ î£ ì>± |ü<Mä $s¡eTD #˚dæ 1985 es¡≈î£ m$T]≥dt
Ábı&É÷´düs>Y ± |üì#˚XÊs¡T. Ä+Á<Ûyä êπ>j Z T· ø±s¡Tì #·]Á‘·eTT s¡#q· ≈£î øπ +Á<ä kÕVæ≤‘·´
nø±&ÉMT |ü⁄s¡kÕÿsêìï n+<äT≈£îHêïs¡T. Ä<ÛTä ìø£ j·Tø£>å ±q Á|ü>‹∑ øÏ m+‘√ ø£èwæ#X˚ Ês¡T.
ø£$, >±j·T≈£î&ÉT, dü«s¡ø£s¡Ô nsTTq s¡»˙ø±+‘·sêe⁄ 1938 qT+∫
dæ˙s¡+>∑+˝À e⁄Hêïs¡T. ª‘ês¡Te÷s¡Tµ nH˚ ∫Á‘êìøÏ nqïeTj·T´ ˝≤*bÕ≥≈£î dü«s¡ø\£ Œq
#˚kÕs¡T. dü«s¡dZ e” T bÕ≥˝À ÁbÕ#·Ts¡´+ bı+<ës¡T. >∑èVü≤Á|üyX˚ +¯ ∫Á‘êìøÏ nìï bÕ≥\qT
sêdæ dü+^‘·+ ≈£L]Ã, ñ<√´>∑+˝À ñ+&É&+É e\¢ ‘Ósô¡ |’ ‘·q ù|s¡T y˚dTü ø√ø£ nqï>±¬sq’
q[˙ ø±+‘êsêe⁄ ù|s¡T y˚sTT+#ês¡T. n˝≤π> sê»eT≈£î≥+ bÕ≥\≈£î Hê>∑sêE
ù|s¡T y˚XÊs¡T. \ø£àå eTà, kÂ<ë$Tì, e÷qe‹ yÓTT<ä˝q’… ∫Á‘ê\≈£î bÕ≥\T sêùds¡T.
kÕs¡~Û yê] >∑èVü≤Á|üyX˚ +¯ (m˝Ÿ.$. Á|ükÕ<é <äsÙ¡ ø£‘«· +) ª<ë] #·÷|ü⁄ y˚>T∑ #·Tø£ÿ
ø±s¡T eTãT“ #ê≥T ∫¬øÿµ— \ø£åàeTà ªH˚H˚ $s¡C≤õHÓ‘’ µ˚ — sê»eT≈£î≥+ ª}πs~ ù|sπ ~ z
#·+<äe÷eTµ. >√|”#·+<é <äs¡Ùø£‘·«+ eVæ≤+∫q ªù|s¡+{≤\Tµ ∫Á‘êìøÏ dü+^‘·+
düeT≈£LsêÃs¡T.
y˚≥÷] düT+<äÁsêeT÷à]Ô s¡∫+∫q dæ]ø±ø=\qT ∫qï~ dü+^‘· Hê{Ïø£
(1969˝À) ˇø£{qÏ ïs¡ >∑+≥\ ì&ç$>∑\ Áb˛Á>±+qT Ä˝Ÿ Ç+&çj÷· s¬ &çj÷Ó <ë«sê
99
s¡»˙>±s¡T Á|ükÕs¡+ #˚sTT+#ês¡T. Á|üeTTK \*‘· dü+^‘· $<ë«+düT\T ∫‘·sÔ +¡ »Hé
bÕ\>∑T$Tà |ü<àä sêE >±]øÏ dü÷Œ¤]ìÔ ∫Ã+~ s¡»˙>±πs. sêe⁄ u≤\düsd¡ «ü ‹ ‘=*‘·s+¡
\*‘· dü+^‘· >±j·Tì ªÌe÷qe‹µ˝À ‘·q|ü+‘·yT˚ ‘ê$&ÉTe&ÉT nH˚bÕ≥ s¡»˙ dü+^‘·
<äsÙ¡ ø£‘«· +˝À bÕ&çq<˚. dæ˙ ìsêà‘· dæ. ø£èwüyí D ˚ Ï ì]à+∫q ª\ø£åàeTàµ dæìe÷≈£î
s¡#·q, dü«s¡ø£\Œq, s¡»˙ nsTT‘˚, |òüT+≥kÕ\ >±] ù|s¡T y˚XÊs¡T. ø£qï }s¡T
$&ÉTe˝ÒeTT bÕ≥\T ø£èwüyí D ˚ Ï bÕ&çqy˚. ÄHê&ÉT Á|üÁ|ü<eä∏ T+>± uÛ≤s¡rj·T dü+^‘êìøÏ
ÄkÕÿsY >∑T]Ô+|ü⁄ ‘Ó∫Ãq |òTü q‘· m.ÄsY. s¡V≤ü e÷Hé~ n+{≤s¡T. ø±˙ nπs_j·THé
dü+^‘·+ eTq≈£î ~+|æq~ s¡»˙>±πs.
u≤˝≤+‘·s|¡ ⁄ü s¡»˙ ø±+‘·sêe⁄ mes√ á Hê{Ï‘s· +¡ yê]øÏ ‘Ó*j·Tø£b˛e#·TÃ.
n~ yê]˝Ò$T. bÕsƒê´+X¯ Á>∑+<∏ë\˝À @$ e⁄+&Ü˝À ìs¡sí TT+#˚ yê] <äèwæ˝º À|ü+.
Äj·Tq dü+^‘·, kÕVæ≤‘ê´\≈£î, Äø±X¯yêDÏø,Ï dæ˙s¡+>±ìøÏ #˚dqæ ùde, y˚dqæ ø=‘·Ô
u≤≥\T >∑‘· q÷πsfi¢̄˝À eTs=ø£s¬ e«s¡÷ #˚jT· ˝Ò<Tä n+{≤s¡T. Á|üeTTK dü+^‘·, qè‘·´
ø£fi≤$eTs¡Ù≈£î\T $.@.¬ø. s¡+>±sêe⁄.
áHê{ÏøÏ (4`2`2015) Äj·Tq ej·TdüT‡ 96 dü+ˆˆ. H˚{øÏ Ï eTq‘√ e⁄Hêïs¡T.
Ä+Á<Ûä j·T÷ìe]‡{° 1981˝À ªø£fi≤Á|ü|Pü s¡µí — Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ >∑es¡ïyÓT+{Ÿ ªø£fi≤s¡‘ï· µ—
2000 nbÕŒCÀX¯ó´\ $wüßuí ≥ ÑÛ ¢ bòÂ+&˚wHü é ªÁ|ü‹uÛ≤eT÷]Ô J$‘· kÕ|ò\ü ´ |ü⁄s¡kÕÿs¡+µ
bı+<ës¡T. Hê<ä düT<Ûës¡íe, |ü⁄+U≤e düs¡dü«‹, qMq yêπ>Zj·Tø±s¡ e+{Ï mH√ï
_s¡T<äT\T \_Û+#êsTT. M]øÏ øπ +Á<ä Á|üuTÑÛ ‘·«+ |ü<àä , <ë<ëkÕôV≤uŸ bòÕ˝Òÿ e+{Ï
|ü⁄s¡kÕÿsê\T H˚{øÏ ° sêø£b˛e&É+ XÀ#·˙j·T+. eTq <äTs¡<èä wü+º .
vvv
100
|ü{
Á ≤j·Tì dü+^‘· sêe⁄
dü+^‘·sêe⁄>±s¡T ÄHê{Ï $XÊK|ü≥ï+ õ˝≤¢, áHê{Ï $»j·Tq>∑s+¡ õ˝≤¢˝Àì

kÕ\÷s¡T Á>±eT+˝À 1920 qe+ãsY 2q »ìà+#ês¡T. ‘·q 8e @≥H˚ ‘·*>¢ ±s¡T
eTs¡D+Ï #ês¡T. ‘ê‘· qs¡d+æ Vü≤ XÊÁdæ,Ô ‘·+Á&ç d”‘êsêeTXÊÁdæÔ ≈£L&Ü dü+^‘·+ ‘Ó*dæq
yêπs ø±ã{Ïº áj·Tq≈£L dü+^‘·+ n_“+~. ‘·+Á&ç>±s¡T Vü‰s√àìj·T+ u≤>±
yêsTT+#˚yês¡T. #ê˝≤ düTìï‘·yTÓ qÆ dü«sê\qT, >∑eTø±\qT ôd‘’ +· Vü‰s√àìj·T+˝À
|ü*øÏ+∫q $<ë«+düT\T. ne˙ï Äj·Tq≈£L |ü≥Tº|&ü Ü¶sTT. n+<äTøπ Äj·Tq dü+^‘·+˝À
ì\ã&É>*∑ >±s¡T. MD kÕ<Ûqä e\¢ <˚V≤ü |ü]ÁX¯eT, eTqXÊÙ+‹ ø£\TZ‘êj·Tì $ì,
nB H˚s¡TÃ≈£îHêïs¡T. #ê˝≤ kÂeTT´&ÉT. m+‘√ ø£wüºø±˝≤ìï ≈£L&Ü düT\Te⁄>±
rdüT≈£îH˚yês¡T.
∫qï‘·q+˝ÀH˚ ô|[flø±e&É+ ◊<äT>∑Ts¡T dü+‘êq+ ø£q&É+ »]–+~. ‘·+Á&ç
>±s¡T kÕú|+æ ∫q dü+^‘· bÕsƒX¡ Ê\H˚ n_Ûeè~∆ |üs#¡ ê\ì ø£èwæ#X˚ Ês¡T. 1942˝À
neø±XÊ\T yÓ‘T· ≈£îÿ+≥÷ eTÁ<ëdüT #˚sês¡T. @MT <=s¡ø˝£ <Ò Tä . ‹]– e#˚Ãyês¡T.
$»j·Tq>∑s¡+˝Àì eTVü‰sêC≤ dü+^‘· ø£fi≤XÊ\˝À M] ‘·+Á&ç >±s¡T >±Á‘·
ñ|üHê´dü≈£î\T. 1948˝À |òüT+≥kÕ\ >±s¡T eTÁ<ëdüT˝À dæús¡|ü&Ü¶ø£, MTyê&çì
|ü+|æ+#·eTì e÷ Hêqï >±]ï n&ç>±s¡T |òTü +≥kÕ\. ø±˙, dü+^‘·sêe⁄ ‘·+Á&ç>±]øÏ
101
Çwü+º ˝Ò<Tä . ‘·sê«‘· 1952˝À dü+^‘·sêy˚ eTÁ<ëdüT yÓ[¢ |òTü +≥kÕ\ e÷cÕº]ï ø£*kÕs¡T.
Äj·Tq dü+^‘·sêe⁄qT ÄbÕ´j·T+>± #˚sB¡ XÊs¡T. n|ü&ÉT |üs√|üø±s¡+ nH˚ dæìe÷
rdüT+Ô &˚ yês¡T |òTü +≥kÕ\. ‘·q <ä>sπZ∑ e⁄+&çb˛eTì #Ó|Œü >± dü+^‘· sêe⁄ Äj·Tq‘√H˚
e⁄Hêïs¡T. dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T |òTü +≥kÕ\ >±] yÓ+≥. e÷j·÷ãC≤s¡T, ø£Hê´X¯ó\ÿ+,
s¡Vü≤dü´+ dæìe÷\≈£î dü+^‘·sêe⁄ |òüT+≥kÕ\ >±]øÏ ndæôdº+{Ÿ>± |üì#˚XÊqT.
|òTü +≥kÕ\>±s¡T dü+^‘·sêe⁄ >±] Hêqï>±]øÏ Á|æjT· •wüß´&ÉT ø±e&É+ e\¢ dü+^‘·
sêe⁄ >±]ï #˚sB¡ j·T&É+ »]–+~. |òTü +≥kÕ\ >±] ø£qï dü+^‘· sêe⁄ s¬ +&˚fió¯ fl
ô|<ä.› dü+^‘· sêe⁄H˚ e÷wüsº T¡ nH˚ yês¡T |òTü +≥kÕ\.
|òTü +≥kÕ\ >±] dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +˝Àì yês¡d‘ü «· + dæìe÷≈£î H˚qT (á
Á>∑+<Ûä s¡#s· TT‘·) düV‰ü j·T <äsÙ¡ ≈£îDÏ.í |òTü +≥kÕ\ >±]ÿ düV‰ü j·T≈£î&ÉT dü+^‘· sêe⁄.
|òTü +≥kÕ\ >±] eTs¡D+ ‘·sê«‘· dü+^‘· sêe⁄øÏ <ë] <=s¡ø˝£ <Ò Tä . n|ü&˚ yÓ+|ü{Ï
∫qdü‘·´+ >±s¡T ≈£L∫|üP&ç ÄsYº nø±&ÉMT ù|s¡Tq qè‘·´ ø£fi≤XÊ\ q&çù|yês¡T.
Äj·Tq ø±˝ÒJ˝À dü+^‘· bÕsƒê\T #Ó|Œü &ÜìøÏ #˚sês¡T dü+^‘· sêe⁄. $<ë´s¡T\ú ≈£î
qè‘·´+‘√ u≤≥T dü+^‘·+ nedüs+¡ ø£<ë. $<ë´s¡T\ú ≈£î, qè‘·´s¡÷|ü≈î£ \≈£î >±Á‘·+
Ç∫Ã düV≤ü ø£]+#˚yês¡T. Vü‰s√àìdüT>º ± e⁄qï dü+^‘· sêe⁄ Ä nø±&ÉMT˝ÀøÏ yÓfi≤flø£
>∑T]Ô+|ü⁄ bı+<ës¡T. áHê{Ïø° 95 dü+e‘·‡sê\ ej·TdüT‡˝À Äj·Tq $»j·Tq>∑s+¡ ˝ÀH˚
e⁄Hêïs¡T. dü+^‘·+ Äj·Tq≈£î ñ‘Ô̊C≤ìï, ñ‘ê‡Vü‰ìï Ç#êÃj·T+{≤s¡T. dü+‘√wü+>±
J$düTÔHêïq+fÒ dü+^‘·y˚T ø±s¡D+ n+{≤s¡T. dü+^‘·y˚T ‘·q yês¡dü‘·« dü+|ü<ä
n+{≤s¡T. |òTü +≥kÕ\ >±] <ä>sπZ∑ 30 dü+e‘·‡sê\T |üì#˚XÊs¡T. Äs¡T <äXÊu≤›\
ø±\+ dü+^‘·+‘√H˚ >∑&|ç æ Äq+<ä+>± e⁄Hêïs¡T.
vvv
102
_.mHé.ÄsY.
{≤ø° ‘=*<äX˝¯ Àì dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T _.mHé.ÄsY. |üP]Ôù|s¡T ;ÛeTes¡|⁄ü

qs¡d+æ Vü‰sêe⁄. >=|üŒ Á|ü‹uÛ≤e+‘·T\T. ‘Ó\T>∑T {≤ø°\ yÓTT<ä{Ï <äXÊã›+˝À s¡#s· TT‘·\T,
q{°q≥T\T, dü+^‘· <äs¡Ù≈£î\T n+‘ê Hê≥ø±\˝À+∫ dæìe÷\≈£î e∫ÃqfÒ¢
_.mHé.ÄsY. ≈£L&Ü ùdCº Ÿ qT+∫ ∫Á‘·s+¡ >∑+˝ÀøÏ Á|üyd˚ +æ #ês¡T. ‘·sê«‘· dæ˙s¡+>∑
Á|üyX˚ +¯ #˚d+æ ~ _.mHé. s¬ &ç¶ <äsÙ¡ ø£‘«· +˝À. s¡+>∑d\úü +˝À kÕúq+ qs¡d+æ Vü‰sêe⁄>±]
Hê≥ø±\˝À Vü‰s√àìdüT>º ± Á|ü‹uÛqÑ T #ê≥T≈£îHêïs¡T. Äj·Tq ãVüQeTTK Á|üC≤„e+‘·T&ÉT.
q≥T&ÉT>±, >±j·T≈£î&ç>± ≈£L&Ü ‘·q kÕeTsêú´ìï ãTTEe⁄ #˚dTü ≈£îH˚yês¡T. ˇø£kÕ]
kÕúq+ <ä>sZ∑ ¡ ˇø£ ∫Á‘·+˝À ø£èwüßìí >± q{Ï+#·&ÜìøÏ ˇ|ü≈£îì, sêø£b˛‘˚, Áù|ø£≈å î£ \T
Á&Üe÷ Vü‰\T˝À >=&Ée #˚jT· ≈£î+&Ü ñ+&É&ÜìøÏ _.mHé.ÄsY. ø£èwüßìí bÕÁ‘·qT <Û]ä +∫,
Hê≥ø±ìï #ê˝≤ u≤>± s¡øøÔÏ {£ +ºÏ #ês¡T. nsêú+–, ∫s¡+Je⁄\T, <˚XÁ¯ <√VüQ\T e+{Ï
∫Á‘ê˝À¢ q{Ï+#ês¡T. s¡#s· TT‘·>± 1940˝À ªMTsê u≤sTTµ ∫Á‘·+˝À bÕ≥\T sêùds¡T.
Äj·TH˚ ndü\T _.mHé.ÄsY. ø±˙, _.mHé.s¬ &ç¶ >±]ï n+‘·≈î£ eTT+<äT>± e∫Ãq dæ˙
dü+^‘· <äs¡Ù≈£î\T _.mHé.ÄsY. e⁄+&É&É+‘√, _.mHé. nì |æ\e&É+ n+<ä]ø°
n\yê≥sTTb˛sTT+~.
‘·sê«‘· 1937˝À yÓTT<ä{Ï ∫Á‘·+ ªø£qø£‘ês¡!µ. nsTT‘˚ 1938˝À $&ÉT<ä˝q’…
>∑÷&Ée*¢ sêeTÁãVü≤à+>±] ªe÷\|æ\¢µ ∫Á‘·+˝À dü+^‘· <äs¡Ùø£‘ê«ìøÏ eT+∫
ù|s=∫Ã+~. n|ü&ÉT Äj·TqTï dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&ÉT nH˚yês√, e÷düsº T¡ nH˚ yês√
‘Ó*j·T<äT >±ì, eTq ‘Ó\T>∑T {≤ø°\ yÓTT<ä{Ï <äXÊã›+˝À bÕ≥\T, ùdCº Ÿ˝À s¡+>∑d\úü +
103
bÕ≥\qT j·T<∏ë‘·<∏ä+>± yê&ÉTø√e&É+ »]π>~. ‘·sê«‘· ø=+‘·ø±˝≤ìøÏ Hê≥ø£
u≤D°\qT yê&ÉT≈£î+≥÷ bÕ≥\qT ≥÷´Hé #˚ùdyês¡T. u≤D°\qT q{°q≥T\≈£î H˚sπ Œyê]ì
eT÷´õø˘ e÷düsº Y nH˚yês¡T. Ç|üŒ{Ïø° ô|{’ò Ÿ‡ ø£+b˛CŸ #˚ùdyê]ì ô|{’ò Ÿ e÷düsº Y nì,
&ÜqT‡ ø£+b˛CŸ #˚ùdyê]ì &Ü´Hé‡ e÷düsº Y nqï≥T¢>±!
sêeTÁãVü≤à+ >±] ªe÷\|æ\µ¢ ˝Àì bÕ≥\T, @ ùdCº Ÿ Hê≥ø£+ bÕ≥\≈£L
nqTø£s¡D\T ø±e⁄. ãdüesêE nbÕŒsêe⁄ >±] uÛ≤e^‘ê\≈£î _.mHé.ÄsY.
düeTT∫‘·yÓTÆq sê>∑‘êfi≤\‘√ #·ø£ÿì ≥÷´Hé‡ ø£{≤ºs¡T. Ä bÕ≥\‘√ <˚XÊìï
ñÁs¡÷‘·\÷–+#ês¡T. ˇø=ÿø£ÿ bÕ≥ ˇø=ÿø£ÿ ÄDÏeTT‘·´+ nì #ÓbÕŒ*.
e÷\|æ\˝¢ Àì bÕ≥ ªq\¢yê&˚ - >=\¢|\æ y¢ ê&˚, ø£\¢ ø±<˚ - yêì e˝À¢
∫øÏÿ‹H˚µ á |ü\$¢ ì Ä s√E˝À¢ ∫Hêï ô|<ë› n+<äs÷¡ bÕ&ÉT≈£îH˚ yês¡T. á C≤q|ü<ä
^‘·+ Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ˝Àì nìï #√{≤¢ (á bÕ≥) e÷s¡T ÁyÓ÷>π ~.
ªÄ eTãT“ á eTã÷“ n&Ü¶\ ø√q˝À ◊ø£ýÓTqÆ ≥Tº eTq y˚Tø£ eTÚ<ëy˚Tµ.
á bÕ≥qT m‘ÓqÔ’ ø=+&É MT<ä, Á|üXÊ+‘· yê‘êes¡D+˝À, #·T≥÷º >∑\ n+<äyTÓ qÆ
Á|ü<X˚ Ê˝À¢ ∫Árø£]+∫q rs¡TqT eTq+ >∑eTì+#ê*. Ç˝≤ C≤q|ü<ä b˛ø£&\É ‘√
e⁄qï dü+^‘êìï Á|ü»\T Ä<ä]kÕÔs¡H˚ dü‘ê´ìï |üP]Ô>± qe÷às¡T e÷wüºsY y˚DT.
y˚DT>±s¡T _.mHé.ÄsY. >±]øÏ düV‰ü j·T≈£î\T>± |üì #˚XÊs¡T.
ªe÷\|æ \ ¢ µ ˝Àì ãdü e sêE >±] uÛ ≤ e^‘ê\H˚ ø±ø£ , »j· T <˚ e ⁄ì
^‘·>√$+<ä+˝Àì ªkÕ$s¡ùV≤ ‘·eBHêµ nH˚ nwü|º ~ü ≈£L&Ü _.mHé.ÄsY. uÛ≤ej·TTø£+Ô >±
dü«s¡|sü #¡ ês¡T. Bìï HêsTTø£≈î£ ø£<ë∏ Hêj·T≈£î&ÉT bÕ&ç $ì|ækÕÔ&TÉ .
_.mHé.ÄsY. yÓTT<ä{kÏ Õ]>± eTq ‘Ó\T>∑T ∫Á‘ê˝À¢ |ü\$¢ ø°, #·sD
¡ ≤ìøÏ eT<Û´ä
düeTT∫‘·yTÓ qÆ nqTdü+<Ûëq|ü⁄ yê<ä´ dü+^‘êìï Á|üyX˚ ô¯ |{≤ºsT¡ . n+‘·≈î£ eTT+<äT
>±j·T≈£î&ÉT >∑Tø£ÿ ‹|ü⁄Œø√˝Òø£ Ä–‘˚, yê<ä´ãè+<ë\yês¡T |ü\$¢ dü«sê\qT, Äsê>∑
dü«sê\q÷ düT\Te⁄>± |ü*øÏ+#˚yês¡T. Ä s√E˝À¢ Ä¬sÿÁkÕº n+fÒ 10 eT+~ e⁄+&˚yês¡T
ø£qTø£ yê<ä´+ ù|s¡T, <ëìì yêsTT+∫q yê] ù|s¡¢qT f…Æ{Ï˝Ÿ‡˝À y˚ùdyês¡T.
>ös¡$+#˚yês¡T. eTq ∫Á‘ê\ H˚|ü<∏ä´ dü+^‘·|ü⁄ kÕúsTTì ô|+∫q~ eTTe÷à{Ïø°
_.mHé.ÄsY. >±πs.
ˇø£ >=|üŒ yêìì >ös¡$+∫q|ü&˚ ø£fi≤ø±s¡Tì Á|ü‹uÛÑ m+‘· >=|üŒ<√ ˝Àø±ìøÏ
‘Ó\TdüT+Ô ~. dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± ù|s=+~q Hê>∑jT· ´>±s¡T ‘·qT q≥T&ÉT>± e÷Á‘·yT˚
e⁄+≥÷ ªuÛ≤>∑´\øÏàå µ nH˚ ∫Á‘êìøÏ _.mHé.ÄsY. >±]ì dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± mqTï≈£îHêïs¡T.
<ëìï ã{Ïº Ä˝À∫ùdÔ _.mHé.ÄsY. m+‘·{Ï ø£fi≤ø±s¡T&√ MT≈£î ‘Ó\TdüT+Ô ~.
104
‘Ó\T>∑T ∫Á‘ê\˝À >=|üŒ ˇ]õHê*{°øÏ #·ø£ÿì dü+^‘·+ Á|üy˚X¯ô|{Ïºq
_.mHé.ÄsY >±s¡T ªnsêú+–µ ∫Á‘êìøÏ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&ç>± e⁄+≥÷ ˇø£ y˚w+ü ≈£L&Ü
y˚XÊs¡T. |æ. |ü⁄\¢j·T´>±] ªnsêú+–µ ∫Á‘êìï ì]àdüTÔqï|ü&ÉT, _.mHé.ÄsY. >±πs
<ëìøÏ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&ç>± ø=ìï bÕ≥\T ≥÷´Hé #˚XÊs¡T >±ì, es¡eú ÷q ø£fi≤ø±s¡T&ÉT
neø±XÊ\T Çe«‘·>yZ∑ ê&É÷ nsTTq nX¯«<ë∆eT≈£î s¬ +&ÉT bÕ≥\T ≥÷´Hé #˚ùd neø±X¯+
Ç∫Ãq kÂ»qéT÷]Ô _.mHé.ÄsY. >±s¡T! nsêú+– ∫Á‘·+ ‘·sê«‘· _.mHé.ÄsY. #ê˝≤
VüQ+<ë>± ]f…sÆ Y nj·÷´s¡T ∫Á‘· |ü]ÁX¯eT qT+&ç. ‘·q ≈£îe÷¬sÔ &Üˆˆ ©\ <ä>sZ∑ ,¡
≈£îe÷s¡T&ÉT yÓ+ø£fXÒ «¯ s¡sêe⁄ <ä>sZ∑ ¡ ñ+&˚yês¡T. _.mHé.ÄsY. Äs¡TÁ<ä>±] Áù|eT˝ÒK\T
∫Á‘·+˝Àì bÕ≥\T $ì Äs¡TÁ<ä>±]ï n_Ûq+~+#ês¡T. 1977˝À ø±\+ #˚XÊs¡T.
uÛÖ‹ø£+>± eTq qT+∫ <ä÷s¡eTj·÷´s¡T. _.mHé.ÄsY. >±s¡T dæìe÷ s¡+>∑+˝À
ø±\Tô|{≤ºsT¡ . ‘Ó\T>∑T dæìe÷ Á|ü<eä∏ T dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± #·]Á‘·˝À ì*∫b˛j·÷s¡T
_.mHé.ÄsY.>±s¡T. m|üŒ{Ïø° yê]ì düà]düT+Ô ~ ‘Ó\T>∑T yÓ+&ç‘sÓ .¡
|òTü +≥kÕ\‘√ u≤≥T dü+^‘êìï XÊÁd”j Ô T· eTsê´<ä\‘√ |ü]|ü⁄wü+º >±$+∫q
dü+^‘· <äs¡Ù≈£î˝À¢ Ä~Hêsêj·TDsêe⁄, ;ÛeTes¡|ü⁄ qs¡dæ+Vü‰sêe⁄, ô|+&Ü´\,
sêCÒX«¯ s¡sêe⁄ eTTK´\T. ÁXÊe´‘·≈î£ ÁbÕ<Ûëq´‘·ì∫Ãq á ‘·sV¡ ‰ü $\ø£D å dü+^‘·+
|ò*ü ‘·+>±H˚ kÕ+|òTæ ø£, C≤q|ü<,ä #ê]Á‘·ø£ ∫Á‘·^‘ê\T ñ‘·eÔ T kÕVæ≤‘·´ $\Te\qT
dü+‘·]+#·T≈£îHêïsTT.
Äj·Tq düeT≈£L]Ãq dü+^‘·+˝À ø=ìï...
nsêú+–: dæ>π dZ <Ôü √jYT u≤e dæ>π dZ ~Ôü , Ç+{ÏøÏ B|ü+ Ç˝≤¢˝Ò - düTU≤\|ü+≥≈£î
Je+ Ç˝≤¢˝.Ò sêø£sêø£ e#êÃe⁄ #·+<äe÷eT - ˝Òø˝£ øÒ £ q$«+~ ø£\Te uÛ≤eT.
e<äTs› ê ø£qïj·T´ á bı<äT› - Ç\T¢ e~*b˛e<äTs› ê nj·T´, ‘·s*¡ Hêyê ‘ê´>∑eT÷]Ô
- <Ûsä êàìøÏ ˙ ‘·\e+∫.
‘Ó\T>∑T ∫Á‘ê\˝À ˇ]õHê*{° >∑\ #·øÿ£ ì dü+^‘·+ Á|üyX˚ ô¯ |{Ïqº _.mHé.ÄsY.,
|æ. |ü⁄\¢j·T´ >±] uÛ≤>∑kÕ«eT´+˝À ª‹s¡T>∑Tu≤≥Tµ nH˚ ∫Á‘êìï ì]à+#ês¡T.
qwüºb˛j·÷s¡T.
vvv
105
>±*ô|+#·\ qs¡d+æ Vü‰sêe⁄
^‘êìï ≈£e⁄\T ñ‘·ÔeT |ü<Ûëq q&ç|ædüTÔ+&É>±, dü]ø=‘·Ô Je<Ûës¡ dæ˙

kÕVæ≤‘·´+˝ÀøÏ Á|üeVæ≤+∫+~. yê] n<äT“¤‘· s¡#q· \≈£î ‘√&ÉT uÛ≤s¡rj·T dü+^‘·
eTsê´<ä\q÷, bÕXÊÃ‘·´ dü+^‘· |ü]C≤„Hêìï düeTT∫‘· bÕfi¯¢˝À Á>∑Væ≤+∫q
sê>∑ì<ÛTä \sTTq dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T dæ˙ ^‘ê\≈£î n»sêeTs¡yTÓ qÆ ø°]ìÔ Á|ükÕ~+#˚
düTdü«sê\qT n+~+#ês¡T. n{Ïyº ê]˝À >±* ô|+#·\ qs¡d+æ Vü‰sêe⁄ ˇø£sT¡ . á
Hê{Ïø° bÕ‘· bÕ≥\ |ü≥¢ »q+ ÄdüøÔÏ #·÷|ü⁄‘·THêïs¡+fÒ, n~ yê] |òTü q‘˚ nH˚
dü‘ê´ìï Á>∑V≤æ +#ê*.
ªkÕs¡~Ûyê] |ü+‘·T\eTàµ ∫Á‘·+˝À ˇø£ u≤*ø£ bÕÁ‘·˝À u≤\>±j·Tì>±
|æ.õ. ø£èwüyí D
˚ Ï (õøÏÿ)ì |ü]#·jT· + #˚XÊs¡T >∑÷&Ée*¢ sêeTÁãVü≤à+. ªá rs¡Tq
ìHÓï]– |ü\Tø£>± - Hê ‘·se¡ ÷ - »>∑<ø˚ £ ø±s¡D≤µ nH˚ bÕ≥ õø°ÿ bÕ&ç+~.
dü+^‘·+ >±* ô|+#·\ qs¡d+æ Vü‰sêe⁄.
u≤\sêE (me]H˚ H˚HeÓ ]H˚ ` mdt. es¡\øÏàå , düeTTÁ<ë\)— <˚e⁄&Éj÷· ´
<˚e⁄&ÉT ` e÷j·T<ë] <˚e⁄&ÉT ` (•esêe⁄ >±q+)— #Ó*j·÷ ø£qsêyê Çø£ #Ó*j·÷
ø£qsêyê ` (|òTü +≥kÕ\)— es¡TD≤ es¡TD≤ e]¸+|ü><∑ j ä ÷· ´ ` (mdt. es¡\øÏàå )—
#ê\Tsêe>∑\T ` Çø£ #ê\Tsê e>∑\T`(mdt.es¡\øÏàå Hêπ>X¯«s¡sêe⁄)
106
ª<˚e<˚e |üs+¡ <ÛëeT ` ˙\y˚T|òTü XÊéTµ ` d”‘êsêeT ø£fi≤´D+ á ø±yê´ìøÏ
m‘·T>Ô &∑ ,É s¡ddü ÷ü Œ¤],Ô ø£s¢ TTe÷ø˘‡ Ç+<äT˝À e⁄HêïsTT.
>±*ô|+#·\ qs¡d+æ Vü‰sêe⁄, |òTü +≥kÕ\ >±s¡\T BìøÏ ÁbÕD+ b˛dæ á
ø±yê´ìø=ø£ XÊX¯«‘·‘ê«ìï düeT≈£LsêÃs¡T. ªø±qsês¡ø¬ ˝’ ≤dü ìyêkÕ u≤˝Ò+<äT <Ûsä ê
»{≤<Ûsä ê Vü≤s¡ X¯+ø£sêµ bÕ≥ì X¯+ø£sêuÛsÑ D¡ + nH˚ sê>∑+˝À @ $<Ûyä TÓ qÆ Á>∑V≤ü uÛ<Ò ë\T,
nq´dü«sê\÷ ˝Ò≈£î+&Ü dü«s¡|üs¡∫q á nsTT≥yéT yÓTT<ä{Ï uÛ≤>∑+ X¯+ø£s¡TìøÏ
ÄuÛsÑ D¡ +˝≤>± düeT]Œ+#ês¡T.
ø£èwüí Áù|eT ` >±*ô|+#·\: ø£èwüÁí ù|eT n+‘ê |ü<ë´\T, bÕ≥\ eTj·T+. Hê≥ø±˝À¢
Ä&ÉbÕÁ‘·\T eT>±fi¯ó¢ y˚ùd,Ô á ∫Á‘·+˝À Ä&Éyêfi¯S¢ eT>∑bÕÁ‘· y˚jT· &É+, ≥+>∑T≥÷]
dü÷s¡´≈£îe÷] Hês¡<äTì bÕÁ‘· <Ûä]+#·&É+ ˇø£ $X‚wü+. Ç~ 1943 dü+ˆˆ˝À
Hês¡<Tä &É+fÒ $wüßeí T÷]ÔøÏ dü+ã+~Û+∫q bÕ≥\T, |ü<ë´\T e⁄+{≤sTT. dü÷s¡´≈£îe÷]
nK+&É >∑fi+¯ ˝À Áù|eTùÛøÑ ‘ÔÏ √ bÕ&çq bÕ≥\T |ü<ë´\T yÓ\Te&Ü¶sTT.
øπ ∞˝À˝≤ ø£èwü>í √bÕ\
©˝≤q+<ë eTT≈£î+<ë
ø£ècÕí! ˙eTVæ≤eT˝…qï‘·se¡ ÷.
#·+<äe÷eT #·\e˝Àq ` #·+>∑\Tes¡+>∑T˝Àq
eT˝…¢ ‘ê$ »\T¢˝Àq ` (uÛ≤qTeT‹)
Ç<˚ Äq+<ä+ ` (XÊ+‘· ≈£îe÷])
Ç~j˚T Áù|eT kÕÁe÷»ýÓ÷ ø√eT© ` (õ.$. sêe⁄)
1947˝À |ü˝≤ï{Ï j·TT<ä+∆ ` >±*ô|+#·\
1) #·+<äe÷eT z #·+<äe÷eT ` C≤*sê<ë ˙≈£î HêMT<ä
2) zôVA #ês¡To\ ` zôVAôVA Ms¡u≤\ yÓTT<ä˝q’… $.
vvv
107
düTdüs¡¢ <äøÏåD≤eT÷]Ô
qe+ãsY 11, 1921 Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ ø£ècÕíõ˝≤¢ ô|<ä›ø£fi‚¢|ü*¢ Á>±eT+˝À

»ìà+#ês¡T. áj·Tq ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\T düTdüs¢¡ ø£èwüÁí ãVü≤àXÊÁdæ,Ô nqï|üPs¡eí Tà. áj·Tq
‘ê‘·>±s¡T düTdüs¢¡ <äøDåÏ ≤eT÷]Ô XÊÁdæÔ ø±¢døæ ˝£ Ÿ, ø£sêí{øÏ ˘ $<ë«+düT\T. ‘·+Á&ç>±s¡T
≈£L&Ü eT÷´JwæjT· Hé, dü+^‘·+ e÷cÕºsT¡ >± |üì#˚ùdyês¡T.
‘ê‘·>±] <ä>sZ∑ ¡ dü+^‘·+ H˚sT¡ Ã≈£îH˚+<äT≈£î>±qT, #ê˝≤ <ä÷s¡ÁbÕ+‘ê\ qT+&ç
•wüß´\T e∫Ã dü+^‘·+ H˚sT¡ Ã≈£îH˚yês¡T. <äøD åÏ ≤eT÷]Ô>±] ∫qï‘·q+˝À, yê]+{ÏøÏ
m+<äs√ sêe&É+ yê]øÏ uÛÀ»q edü‘T· *∫Ã dü+^‘·+ H˚]Œ+#·&+É ‘√ yê]‘√ u≤≥T
<äøD
åÏ ≤eT÷]Ô dü+^‘·+ H˚sT¡ Ã≈£î+≥÷, ejÓ÷*Hé yêsTT+#·&+É ≈£L&Ü H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T.
‘=$Tà<äe @≥H˚ eT∫©|ü≥ï+˝À áj·Tq ø£#˚Ø\T #˚j·T&É+ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T.
Vü‰s√àìj·T+ H˚sT¡ Ã≈£îì 1938 ªVæ≤dt e÷wüsº Y yêsTTdtµ˝À #˚sês¡T. Ä˝Ÿ Ç+&çj÷·
πs&çjÓ÷˝À ø=ìï ùdºwüHé‡˝À |üì#˚XÊs¡T. ‘·sê«‘· eTÁ<ëdüT #˚] Á|üeTTK dü+^‘·
<äsÙ¡ ≈£î\T dæ.ÄsY. düTã“sêj·THé <ä>sZ∑ ¡ düV‰ü j·T≈£î&ç>± #˚sês¡T. Ä düeTj·T+˝ÀH˚
düTdüs>¢¡ ±s¡T (dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T) dü+‘êq+ dæìe÷ ø√dü+ ªì<äTs¡b˛sê ‘·eTTà&Üµ
nH˚ bÕ≥qT \‘ê eT+π>wüÿsY #˚‘· bÕ&ç+#·&+É »]–+~. n<˚ dü+e‘·‡s¡+ Hês¡<ä
Hês¡~ ∫Á‘êìøÏ dü+^‘· <äs¡Ùø£‘·«+ eVæ≤+#ês¡T. 1946˝À uÛÑs¡DÏ yê] ª˝…’˝≤
108
eTEïµ ∫Á‘·+˝À |æ.mdt. sêeTø£èwüsí êe⁄ >±s¡T áj·Tq #˚‘· ˇø£ bÕ≥ bÕ&ç+#ês¡T.
‘·sê«‘· 1930 ªmµ Áπ>&é Ä]ºd>ºt ± e⁄Hêïs¡T. ‘·sê«‘· ùdwº Hü é &Ós¬’ ø£sº >Y ± M]ì &Û©ç ¢ Ä˝Ÿ
Ç+&çj÷· sπ &çj÷Ó yês¡T |æ*#ês¡T. 1950 ªdü+kÕs¡+µ ∫Á‘·+˝À |òTü +≥kÕ\>±]
#˚‘· ªdü+kÕs¡+ dü+kÕs¡+µ nH˚ bÕ≥qT bÕ&ç+#ês¡T. n<=ø£ eT÷´õø£˝Ÿ Væ≤{Ÿ nsTT+~.
n<˚ bÕ≥qT m.m+. sêC≤ #˚‘· ‘·$Tfi¯+˝À bÕ&ç+#ês¡T.
1956 ªÇ\y˚\TŒµ ∫Á‘êìï m˝Ÿ.$. Á|ükÕ<é <äs¡Ùø£‘·«+ eVæ≤ùdÔ, düTdüs¡¢
<äøDåÏ ≤ eT÷]Ô >±s¡T dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£‘«· + #˚XÊs¡T. Ä dæìe÷ ˇø£ ô|<ä› Væ≤{Ÿ nsTT+~.
#·\¢ì sêC≤ z #·+<äe÷eT, s¡|òüTTHê<Ûä bÕDÏ Á>±Væ≤ #˚‘· bÕ&ç+#ês¡T. πs\+–
yÓ+ø£Á{≤eTj·T´ >±s¡T q{Ï+∫q #·\ì¢ |ü⁄qï$T yÓHïÓ \˝ÀH˚ nH˚ bÕ≥ Ä ∫Á‘·+˝Àì<˚.
1963˝À ªqs¡qÔ XÊ\µ eTs=ø£ Væ≤{Ÿ. me«]ø√dü+ á eT+<äV‰ü dü+, qs¡esê`z
≈£îs¡Tesê nH˚ bÕ≥ mdt. C≤qøÏ bÕ&É&+É , ªdü\*‘· sê>∑dTü <Ûës¡dü kÕs¡+µ (eT+>∑fi+¯ |ü*¢
u≤\eTTs¡∞ ø£èwü)í düœj·÷ $e]+#·y˚ nH˚ bÕ≥\T eTs¡Te˝Òì$.
1960 dü+ˆˆ Äj·Tq ∫Á‘· ìsêà‘·>± e÷] yÓ÷Væ≤˙ s¡Tø±à+>∑<,ä
1962˝À s¡e÷düT+<ä] ∫Á‘ê\qT ì]à+#ês¡T. nq÷sê<Ûë eT÷Mdt u≤´qsYô|q’
ì]à+∫q á ∫Á‘ê\T s¬ +&É÷ bòÕ|¢ t ne&É+‘√ Äj·Tq #ê˝≤ qwübº ˛j·÷s¡T.
‘·sê«‘·ø±\+˝À eT<ÛTä y˚TVü≤ yê´~Û‘√ #ê˝≤ø±\+ u≤<Û|ä &ü Ü¶sT¡ . Ä yê´~Û
e\¢H˚ Äj·Tq ø£fió¯ ¢ ≈£L&Ü b˛j·÷sTT. 1972˝À ˇø£ ø£qTïb˛‘˚ 1987 eTs=ø£
ø£+{Ï #·÷|ü⁄ ≈£L&Ü b˛sTT+~.
Á|üeTTK V”≤s√ mHé.{Ï.sêe÷sêe⁄ >±]ÿ <äøDåÏ ≤eT÷]Ô dü+^‘·+ n+fÒ #ê˝≤
yÓ÷E. n+<äT#˚‘H· ˚ 1983˝À leT<é $sê≥|üs«¡ + ∫Á‘êìøÏ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>±
rdüT≈£îHêïs¡T. Ä ∫Á‘·+ Væ≤{Ÿ nsTT+~. yÓ+≥H˚ eTs=ø£ ∫Á‘êìøÏ mHé{ÄÏ sY leT<é
b˛‘·T\÷] Ms¡ÁãVü≤à+ >±] #·]Á‘· dæìe÷≈£î ≈£L&Ü düTdüs¢¡ <äøD åÏ ≤eT÷]Ô >±πsï
|æ*|æ+#ês¡T. Ä ∫Á‘·+ ≈£L&Ü Væ≤{Ÿ ø±e&É+‘√ düTdüs¢¡ >±] J$‘êX¯jT· + HÓsy¡ ]˚ +~.
90 dü+ˆˆ ej·TdüT‡˝À |òÁæ ãe] 9, 2012 dü+ˆˆ Äj·Tq dü«s¡dZ Tü \Ô j·÷´s¡T.
XÊ«düø√X¯+ <Óã“‹+~. >±* |”\TÃø√e&É+ ø£wyºü TÓ +Æ ~. ∫e] <äX˝¯ À n+ãT˝…H‡é
|æ*#ês¡T. n+ãT˝…H‡é Vü‰düŒ≥˝ŸøÏ #˚sø¡ e£ TT+<˚ eTs¡D+Ï #ês¡T.
<äøÏåDuÛ≤s¡‘· #·\q∫Á‘· |ü]ÁX¯eT˝À >±j·T≈£î&ç>± dü+^‘· <äs¡Ù≈£îì>±
eT+∫ù|s¡T dü+bÕ~+#·T≈£îHêïs¡T. $$<Ûä uÛ≤wü˝À¢ 135 ∫Á‘ê\≈£î |üì#˚XÊs¡T.
109
ªj·÷sY |üjT· Héµ nH˚ ‘·$Tfi¯ ∫Á‘êìøÏ ≈£L&Ü dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#ês¡T.
Hês¡<ä Hês¡~ (1946), ˝…˝’ ≤èTpï (1949), 1950˝À |üse¡ ÷q+<äjT· ´
•wüß´\ ø£<,ä∏ dü+kÕs¡+, l \ø£àå eTà ø£<,ä∏ 1951˝À düsê«~Ûø±], efiËj ¢’ T· |ü‹,Ô ø£˝≤´DÏ,
n‹Ô+{Ï ø±|ü⁄s¡+, 1953˝À düTC≤‘·, <ëdæ, yÓfiø¢’Ë ±] eT+>∑fiŸ, 1955˝À dü+‘êq+,
ùd<ä düT\+>¥, eT+>∑j·÷´sY ‹\ø£+, 1956˝À Ç\y˚\TŒ, Ä©u≤ãe⁄yéT 40
‹s¡T&És\Z¡ TyéT, Ms¡ ø£+ø£D+, uÛ≤>∑é‹, 1959˝À ø£èwüí ©\\T, ñ\>∑+ dæ]øÏÿs¡<Tä ,
1960˝À nqï|üPs¡,í 1961˝À |ü+>±[>∑fiŸ, 1963˝À qs¡qÔ XÊ\, 1983˝À leT<é
$sê≥ |üs«¡ +, 1984˝À leT<é $sê{Ÿ Ms¡ÁãùV≤à+Á<ä kÕ«$T #·]Á‘· yÓTT<ä˝q’… $
Væ≤{Ÿ ∫Á‘ê\T.
vvv
110
dæ.ÄsY. düTã“sêeTHé
düTã“sêeTHé u≤\´<äX¯ qT+&ç dü+^‘· Á|æjT· T\T. Vü‰s√àìj·T+

yê<ä´ $<ä´quÛ´Ñ dæ+∫, Á|ü<]ä Ù+∫ |ü<eä T÷&Ée j˚T≥H˚ ÁXÀ‘·\qT Äø£≥Tº≈î£ Hêïs¡T.
16 dü+ˆˆ ej·TdüT‡˝À ôV≤#Y.m+.$. Á>±eTbò˛Hé ]ø±]¶+>¥ ø£+ô|˙˝À Vü‰s√àìdt>º ±
#˚sês¡T. Ä s√E˝À¢ Á|ü‘˚´øÏ+∫ dæìe÷ bÕ≥\≈£î Ä¬sÿÁkÕº ˝Òø£b˛e&É+‘√
ôV≤#Y.m+.$.˝Àì Ä¬sÿÁkÕºH˚ rdüT≈£îH˚yês¡T. n~ düTã“sêeTHéøÏ ˝≤_Û+∫+~. Äj·Tq
dæìe÷ bÕ≥\ yê<ä´>√wæ˝º À bÕ\T|ü+#·T≈£îHêïs¡T. ‘·sê«‘· ø±\+˝À |æj÷· H√ ≈£L&Ü
yêsTT+#·&+É ˝À ÁbÕeTTK´‘· bı+<ës¡T. n\Hê&ÉT ª#Ó+#·T\øÏàå µ ∫Á‘êìï ì]à+∫+~,
‘·$Tfi¯Hê&ÉT {≤ø°dt yês¡T. <ëìøÏ dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+∫+~ ∫qïj·T´. ∫qïj·T´≈£î
(ôV≤#Y.m+.$. Ä]ºdtº ø±e&É+ e\¢) dü+^‘· <äs¡Ùø£‘·« XÊK˝À düTã“sêj·THé
düV‰ü j·T≈£î&ç>± e⁄Hêïs¡T. ∫Á‘· ìsêàD+˝À ø=ìï bÕ≥\T ]ø±]¶+>¥ #˚XÊø£ ∫qïj·T´
eTs¡D+Ï #·&+É ‘√ düTã“sêeTHé≈î£ Ä ∫Á‘· dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± neø±X¯+ <=]øÏ+~.
düTã“sêeTHé düTŒ¤s¡Á<ä÷|æ. #·ø£ÿ{Ï X¯Øs¡ #Ûêj·T. n+<äØï Äø£]¸+#˚ |üs¡‡Hê*{°.
yê]øÏ ‘Ó\T>∑T uÛ≤wüsê<äT. nsTT‘˚ eT+∫ Ä¬sÿÁkÕº ø£+&Éøsº£ .Y dæ\Tÿ <Û√e‘·T\T, Eu≤“
<Û]ä +#˚yês¡T. >=|üŒ y˚T<Ûë$. dü+^‘·yT˚ düTã“sêeTHé ÁbÕD+.
dæ.ÄsY. düTã“sêeTHé≈î£ ‘Ó\T>∑T sê<äT ø£qTø£, düeTTÁ<ë\>±s¡T bÕ≥\qT
sêj·T&É+ <ëìì >∑T]+∫ düTã“sêeTHé≈î£ dü$es¡+>±, dü+<äs“¡ +¤ ‘√ u≤≥T, ns¡+ú ,
Á|ü‹|ü<ësêú\qT #Óù|Œyês¡T! dü+^‘· <äs¡Ù≈£îìøÏ nedüs¡yÓTÆq dü\Vü‰\ì∫Ã
111
düV≤ü ø£]+#·&+É ‘√ düTã“sêeTHé>±s¡T düeTTÁ<ë\ >±]ï >∑Ts¡Te⁄>± uÛ≤$+#˚yês¡T.
ª#Ó+#·T\øÏàå µ $»j·T+‘√ düTã“sêeTHé eT+∫ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± >∑T]Ô+|ü⁄
bı+<ës¡T. ‘·sê«‘· uÛsÑ D ¡ ° dü+düú 1948 dü+ˆˆ ì]à+∫q ªs¡‘ï· e÷\µ ∫Á‘êìøÏ dü+^‘·
kÕs¡~>Û ± eéVü≤]+#ês¡T. #·øÿ£ ì dü+^‘·+ n+~+#ês¡T. n+<äT˝Àì bÕ≥\T zVü≤À
Áù|eT<Ûës¡ Hê Jeq‘êsê, ˙y˚ |æ\Te<ä>∑THê e+{Ï bÕ≥\T Væ≤{Ÿ ø±e&É+‘√
∫Á‘·|ü]ÁX¯eT˝À Äj·Tq ì\<=≈£îÿ≈£îHêïs¡T. düTã“sêeTHé, s¡‘·ïe÷\ dæìe÷≈£î
|òüT+≥kÕ\ >±s¡T düVü‰j·T≈£î&ç>± |üì#˚XÊs¡T. n|üŒ{ÏqT+∫ |òüT+≥kÕ\>±s¡T
düTã“sêeTHé •wüß´\j·÷´s¡T. 1949˝À ˝…˝’ ≤eTEï ∫Á‘·+˝Àì rj·Tì bÕ≥\T dæ.ÄsY.
düTã“sêeTHé >±]øÏ eTs√ eT\T|ü⁄. dü+Á|ü<ëj·T bÕXÊÃ‘·´ dü+^‘ê\qT ø£*|æ z
$q÷‘·ï dü+^‘êìï düeT≈£L]Ã ∫Á‘· |ü]ÁX¯eT˝À ˇø£ es¡e&ç düèwæ+º #ês¡T. 1950˝À
l \ø£àå eTà ø£<,ä∏ dü«|üï düT+<ä], s¡÷|üe‹, Ád”Ô kÕVü≤dü+ 1951 düsê«~Ûø±], 1952
<Ûäs¡à <˚e‘·, Áù|eT, neTà\ø£ÿ\T, Áã‘·T≈£î‘Ós¡Te⁄ Ç˝≤ mH√ï ∫Á‘ê\≈£î n<äT“¤‘y· TÓ qÆ
dü+^‘êìï dæ.ÄsY. düTã“sêeTHé >±s¡T düeT≈£LsêÃs¡T.
dæìe÷ m˝≤ Ä&çHê, Äj·Tq bÕ≥\T e÷Á‘·+ m≈£îÿe ø±\+ »q+ H√fi¯fl˝À¢
‹s¡T>±&˚$. eTTK´+>± Äj·Tq dü+^‘·+ - bÕ≥≈£î ≥÷´Hé‡ì∫ÃHê, u≤ø˘Á>ö+&é
eT÷´õø˘, f…{Æ ˝Ï Ÿ eT÷´õø˘ Ç˝≤ @~ #˚dHæ ê Äìï ø=‘·Ô ø=‘·>Ô ±H˚ e⁄+&˚$. n<˚
Äj·Tq ôdŒcÕ*{°.
1953˝À <˚e<ëdüT ∫Á‘·+˝À dæ.ÄsY. düTã“sêeTHé Væ≤e÷\j·÷\ n+‘·
m‘·TÔ≈£î m~>±s¡T. n<=ø£ dü÷|üsY ∫Á‘·+. bÕ≥\ e\¢ Ä ∫Á‘·+ Væ≤≥ºsTT´+<ë
nì|ædTü +Ô ~. ø±ì ø£<ä∏ ≈£L&Ü n˝≤+{Ï<.˚ u…+>±* X¯s‘¡ Y qe\ ø±e&É+ eTs=ø£
düb˛sYº nsTT+~. düTã“sêeTHé $H√<ë |æø£ÃsY‡˝À ˇø£ uÛ≤>∑kÕ«$T! Äj·Tq≈£î
\_Û+∫+~, Ä]∆ø+£ >± ≈£L&Ü!
dæ.ÄsY. düTã“sêeTHéøÏ |ü≥Tº<ä\ m≈£îÿe. C≤„|üø£X¯øÏÔ ≈£L&Ü m≈£îÿe.
ìÁ<ëVü‰sê\T e÷ì, dü+^‘·+ dæìe÷≈£î düVü≤ø£]+#ê\ì bÕ≥T|ü&˚yês¡T. ‘·qT
ø£+b˛CŸ #˚dqæ ≥÷´Hé‡ nìï+{Ï˙ sêdæ ô|≥Tº≈î£ ì nedüs+¡ y˚Ts¡≈î£ yê&˚yês¡T.
m+.mdt. $X¯«Hê<ÛHä ,é düTã“sêeTHé >±] •wüß´&˚. áj·Tq <ä>sZ∑ ¡ düV‰ü j·T≈£îì>±
|üì #˚dæ ]ø±]¶+>¥˝À H√{Ÿ‡qT Ä¬sÿÁkÕº≈î£ n+~+#˚yês¡T. ‘·q <ä>sZ∑ ¡ |üì#˚dqæ yês¡T
>=|üŒ ø£fi≤ø±s¡T\T ø±yê\ì düTã“sêeTHé>±s¡T ø√s¡Tø√e&É+ e\¢H,˚ ‘·qT Ç+‘· ô|<ä›
dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îDíj÷· ´qì $X¯«Hê<Û+ä >±s¡T #ÓãT‘·÷ ñ+{≤s¡T.
düTã“sêeTHé >±]ÿ Äs√>∑´+ Çã“+~ ô|&ÉT‘·÷+&˚~. Äs√>∑´+ eT+∫~
ø±<äT. ∫qï‘·q+ qT+&ç Äj·Tq≈£î eT÷s¡Ã¤ yê´~Û e⁄+~. n<˚ Äj·TqTï eTqqT+∫
<ä÷s¡+ #˚dæ+~. eTT#·Ã≥>± 30 dü+ˆˆ |üP]Ôø±≈£î+&ÜH˚ Äj·Tq eTs¡DÏ+#ês¡T.
112
ø=‘·bÔ ˛ø£&\É T düèwæ+º ∫, dü+^‘· kÕs¡~>∏ ± eéVü≤]+∫ Ç+ø± mH√ï bÕ≥\qT eTq≈£î
n+~+#·e\dæq düTã“sêeTHé eTs¡D+Ï #·&+É ‘√ dü+^‘· Á|ü|+ü #·+ m+‘·>±H√ ø£\‘·
#Ó+~+~.
düTã“sêeTHé ø=+‘·es¡≈L£ |üì#˚dqæ Á|üC≤ùde, <Ûsä à¡ <˚e‘·, neTà\ø£ÿ\T,
<˚e<ëdüT e+{Ï ∫Á‘ê\T mH√ï Ä–b˛j˚T |ü]dæ‹ú @s¡Œ&ç+~. ìsêà‘·\ Áb˛‘ê‡Vü≤+‘√
yê{Ïì m+.mdt. $X¯«Hê<∏Hä é |üP]Ô #˚XÊs¡T. n˝≤π> #·+&ûsêDÏ ≈£L&Ü. Ä ∫Á‘êìï
eT÷&ÉT uÛ≤wü˝À¢ ì]à+#ês¡T uÛÑs¡DÏ dü+düúyês¡T. dü+^‘· <äs¡Ù≈£î&ç>± Hê ù|s¡T,
düTã“sêeTHé >±] ù|s¡T y˚jT· &É+ düeTT∫‘·eTì #Ó|Œæ nHêïs¡T $X¯«Hê<∏Hä .é
m+.mdt. $X¯«Hê<ÛHä é >±s¡T dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#˚ ‘·$Tfi¯ ∫Á‘êìøÏ
]ø±]¶+>¥\ düeTj·T+˝À düTã“sêeTHé dü«j·T+>± $#˚Ãdæ, bÕ≥qT $ì $X¯«Hê<ÛHä é
>±]ï Äos¡«~+#ês¡T. Äj·Tq Äosê«<ä |ò*ü ‘·yT˚ H˚qT H˚&TÉ Ç+‘·{Ï yêDíj÷· ´qì
m+.mdt. $X¯«Hê<∏Hä é >±s¡T n+≥÷ e⁄+{≤s¡T. nπs_j·÷ dü+^‘· b˛ø£&\É ‘√, &Û√\ø˘
yê<ä´+‘√, dæ+|ü⁄˝Ÿ ≥÷´Hé‡‘√ #˚dæq Äj·Tq bÕ≥*ï ÁXÀ‘·\T @Hê{Ïø° eTs¡∫
b˛˝Òs¡T.
düTã“sêeTHé >±s¡T dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+∫q ø=ìï dæìe÷\T: <˚e<ëdüT
(eTs¡T|ü⁄sêì u≤<Ûøä H£ êï - eT<ÛTä s¡yT˚ ˝Ò<Tä , »>∑yT˚ e÷j·T (m+.mdt. $X¯«Hê<∏+ä ),
≈£î&ç m&ÉyTÓ ‘Æ ,˚ ø£\ Ç<äì - ì»$T<äì), l \ø£àå eTà ø£<,ä∏ s¡÷|üe‹, dü«|üï düT+<ä],
Ád”Ô kÕVü≤dü+, neTà\ø£ÿ\T, düsê«~Ûø±], <Ûsä à¡ <˚e‘·, Áã‘·T≈£î ‘ÓsT¡ e⁄, Áù|eT yÓTT<ä˝q’… $.
#Ó+#·T\øÏàå (1943)— s¡‘ï· e÷\ (1947)— ô|r’ j Ô T· ø£+ (1947)— n_ÛeTqT´
(1948)— yÓ÷Væ≤ì (1948)— ˝…˝’ ≤èTpï (‘Ó\T>∑T`‘·$TfiŸ) (1949)— y˚˝ø’… ±ÿ]
(1949)— ø£ìïsTTHé ø£&*É (1949)— eT+¬>j ’ ÷· ´s¡ÿsêdæ (1949)— dü«|üïdüT+<ä] (1950)
(‘Ó\T>∑T`‘·$TfiŸ)— $»j·T≈£îe÷] (1950)— eTs¡àjÓ÷– (1951)— eTqeT>∑fiŸ (1951)—
ô|[¢≈L£ ‘·Ts¡T (1951)— Ád”Ô kÕVü≤dü+ (1951) (‘Ó\T>∑T`‘·$TfiŸ)— <Ûsä à¡ <˚e‘· (1952)
(‘Ó\T>∑T`‘·$TfiŸ)— ø±<ä˝Ÿ (1952)— Áù|eT (1952)— XÊ+‹ (1952)— sêDÏ (1952)
(‘·$TfiŸ`Væ≤+B)— eTs¡TeT>∑fiŸ (1953)— neTà\ø£ÿ\T (1953)— #·+&ûsêDÏ (1953)
(‘Ó\T>∑T`‘·$TfiŸ`Væ≤+B)— <˚e<ëdüT (1953) (‘Ó\T>∑T`‘·$TfiŸ) yÓTT<ä˝q’… $.
düV≤ü dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&ç>± Ád”Ô kÕVü≤dü+ (1951) (‘Ó\T>∑T`‘·$TfiŸ)— <˚e<ëdüT
(1953) (‘Ó\T>∑T`‘·$TfiŸ)— sêDÏ (1952)— bÕ]C≤‘·+ (1950)— s¡‘ï· ≈£îe÷] (1949)
yÓTT<ä˝…’q$.
vvv
113
nX¯«‘êúeT
1941 dü+ˆˆ u≤\ q≥Tì>± ª<˚e‘·µ ∫Á‘·+˝À q{Ï+#ês¡T. ‘·$Tfi¯+˝À

ª|æs≈¡ î£ ÿ+|ü[µ ∫Á‘êìøÏ dü+^‘·+ düeT≈£LsêÃs¡T.
Væ≤{Ÿ ∫Á‘·+ ª;<ä\ bÕ≥T¢µ‘√ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± Á|üy•˚ +∫q nX¯«<ë∆eT.
‘·eT kı+‘· u≤D°˝À düT‹yÓT‘·ìÔ dü+^‘·+ n+~+∫q ‘=* ‘Ó\T>∑T ∫Á‘·+. |üøÿÏ +{Ï
ne÷àsTT ` m+.j·T+. sêC≤ ùd«#·Ã>¤ ± ‘·q >∑fi≤ìï yê´|æ#Ô d˚ qæ dæìe÷ ª|üøÿÏ +{Ï
ne÷àsTTµ ` bÕ≥\T sêdæq ‘·sê«‘· nX¯«<ë∆eT ≥÷´Hé #˚kÕs¡T.
ø£\j˚TyÓ÷, Ç~ Hê J$‘· |ò\ü y˚TyÓ÷, #Ó*j·÷, Ç~ ø£\j˚TyÓ÷!
ø£$‘·«|ü⁄ $\Te\≈£L, ÁX¯eD ù|j·TyÓTqÆ u≤D°\≈£î ñ<ëVü≤s¡D>± ªªNø£{˝Ï À
Nø±≈£î‘√, yê{Ïø˝£ À yÓ\T>∑T˝Òì Hê ≈£î{°s¡ |ü]düsê˝Ò yÓ\T>∑T\‘√ yÓ\ôd H˚&TÉ µµ
e+{Ï bÕ≥\≈£î nX¯«<ë∆eT dü+^‘·+ düeT≈£LsêÃs¡T.
πs#·Tø£ÿ: ÄeTqùdyÓ÷, Ä kı>∑ùdyÓ÷, >±sêyÓ÷, n~e÷sêyÓ÷, Ä rπs
y˚πsyÓ÷, eTqùdyÓ÷, kı>∑ùdyÓ÷, eT˝≤¢~ sêeTø£èwüí XÊÁdæÔ >±] yê&Éø£+˝Àì
~«‘ê«ø£så ê\T, dü+j·TTø±Ôøså£ ê\T n‹ ‘·≈î£ ÿe>± e⁄+{≤sTT.
nX¯«<ë∆eT >±s¡T á bÕ≥˝Àì e÷≥\≈£î dü«sêø£è‹ sTTe«&É+ ˇø£ Á|ü‘´˚ ø£‘.·
bÕ≥ ø√düyT˚ bÕ≥ nqï≥T¢ dü+>∑‘T· \T, >∑eTø±\T, Ä˝≤|üq\T e⁄+&Ée⁄. nX¯«<ë∆eT
114
>±] ≥÷´Hé‡˝À ` m+<äTø£+fÒ Ç~ $s¡V≤ü ^‘·+ ø±ã{Ï.º nX¯«<ë∆eT >±] bÕ≥\˝Àì
qeø£+ Çyê«*ºøÏ #Ó&˝É <Ò ìä #Ó|Œü e#·TÃ. ªuÛ˝Ñ Ò uÛ˝Ñ Ò bÕe⁄s¡e÷µ e+{Ï bÕ≥\T sêeTø£èwüí
XÊÁdæÔ >±s¡T, nX¯«<ë∆eT >±s¡T eTqøÏ∫Ãq s¡dü >∑T˝≤¢˝≤¢+{Ï bÕ≥\T.
dæìe÷ ∫es¡≈î£ $T–˝Ò~ ªn+<ëìøÏ n+<ä+ H˚H˚ ` Jeq eTø£s+¡ <ä+
H˚Hµ˚ ` u…+>±© dæìe÷≈£î nqTø£sD ¡ . ‘Ó\T>∑T >∑fi≤˝À¢+∫ e∫Ãq bÕ≥ ` ‘Ó\T>∑T
‘·q+ #ê{Ï #Óù|Œ düTdü«sê˝Ò ` düTHê<ë˝Ò ` yÓT\¢yTÓ \¢ì >±*˝À $ì|æ+#˚ Ä˝≤|üq˝≤
e⁄+{≤sTT nX¯«<ë∆eT dü+^‘· ‘·s+¡ >±\T.
dæìe÷ <˚yê+‘·≈£î&ÉT ` Ç<=ø£ k˛wü˝Ÿ bòÕ+≥d”. bÕ≥\˙ï nX¯«<ë∆eT
düeT≈£L]Ãqy˚ ` ª»>∑eT+‘ê e÷]q<˚ »esê˝≤ ˙ e\qµ, ª>√ >√Z >√Z >√Z+ >∑÷s¡µ
e+{Ï eTH√ s¡+»ø£yTÓ qÆ bÕ≥\T nX¯«<ë∆eT >±s¡T Ä˝À∫+∫ #˚dqæ ≥÷´Hé‡. mHé{ÄÏ sY
u≤>± yÓT∫Ã, Äq+~+∫ q{Ï+∫q bÕ≥\T.
e÷qe⁄&ÉT ` <ëqe⁄&ÉT: bıs¡bÕ≥Tq nã\\T>± ` |ü⁄{Ïqº $~Û e+∫‘·\T. mø£ÿ&û
n+<ä+ ` me«]B Äq+<ä+.
|üd&æ ç eTqdüT‡\T ` ìH˚ï e\∫‹H√sTT.
ø£*$T˝ÒeTT\T: J$‘·yT˚ düT&ç>T∑ +&ÉyTÓ Æ ‹]¬>H˚.. nj·÷´πs #·÷&É #·øÿ£ ì #·øÿ£ qj·T´..
>±*˝À ‘˚˝Ò |üP\&√\ e+{Ï ll s¡#q· ≈£î dü«s¡ø\£ Œq #˚d+æ ~ nX¯«<ë∆eT. ∫Á‘êìπø
eHÓï‘Ó#êÃsTT.
e÷ e~q: ªø£\\T>∑H˚ y˚fi¯ sTT<˚ ø£qïj·÷´µ e~q>±s¡T, >∑T+&Óì+&Ü Áù|eT‘√
|æ\y¢ ê&çì ìÁ<ä|⁄ü #˚Ã bÕ≥ ` <ëX¯s~¡ ∏ >±s¡T Áyêdæq bÕ≥≈£î nX¯«<ë∆eT ≈£L]Ãq
dü+^‘·+ Áù|ø£≈å î£ \qT ìÁ<ä|⁄ü #˚Ã˝≤ e⁄+≥T+~. ñj·÷´\ }–q+‘· m>∑T&ÉT~>∑T&ÉT\
n|ü⁄s¡÷|ü dü«sê\qT ≈£L]Ãq nX¯«<ë∆eT #ê‘·Ts¡´+ ªX¯u≤Û wtµ nq≈£î+&Ü e⁄+&É˝eÒ TT.
düe÷»+: sπ \+– ì]à+∫q ∫Á‘·+ ` n&Ü¶\ Hêsêj·TD sêe⁄ <äsÙ¡ ø£‘«· +. nX¯«<ë∆eT
dü+^‘·+. ªø£qT\ì<äTs¡ sêø£b˛‘˚ |ü&Ü¶eqTø√ Áù|eT˝Àµ.. ø£eTàì, Vü‰sTT>=*ù| Áù|eT
^‘êìï dü«s¡|sü ∫¡ q~ nX¯«<ë∆eT.
Ç+ø± ø±s¡eÔ sêj·TTì ø£<,ä∏ |”≥\MT<ä ô|[¢, lø£èwüí sêj·TuÛ≤s¡+, »>∑Hêï≥ø£+,
e÷ sTT+{Ï eTVü‰\øÏàå e+{Ï ∫Á‘ê\≈£î #·øÿ£ ì dü+^‘êìï düeT≈£LsêÃs¡T.
vvv
115
ô|+&Ü´\
ô|+&Ü´\ Hêπ>X¯«s¡sêe⁄>±s¡T Hê≥ø±˝À¢ q{Ï+#˚yês¡T. Hê≥ø±\≈£î dü+^‘·+

düeT≈£LπsÃyês¡T. Vü‰s√àìdtº>± dæ˙s¡+>∑+˝À Á|üy˚•+#ês¡T. 1940˝À¢ ª‘·*¢Áù|eTµ
∫Á‘êìøÏ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T yÓ+ø£Á{≤eTHé, ~qø£s\Y <ä>sZ∑ ¡ düV‰ü j·T≈£îì>± |üì#˚XÊs¡T.
‘·sê«‘· eT∞¢ Hê≥ø£ s¡+>±ìøÏ #˚], 1946˝À >∑èVü≤Á|üyX˚ +¯ ∫Á‘êìøÏ u≤˝≤+‘·s|¡ ⁄ü
s¡»˙ ø±+‘·sêe⁄ e<ä› düV‰ü j·T≈£îì>± |üì#˚XÊs¡T. u≤˝≤+‘·s|¡ ⁄ü s¡»˙ø±+‘·sêe⁄
sπ &çj÷Ó ˝À >∑es¡ïyÓT+{Ÿ ñ<√´>∑+ #˚ùdyês¡T. >∑èVü≤Á|üyX˚ +¯ ∫Á‘êìøÏ yêπ>j Z T· ø±s¡T&ç>±
#˚XÊs¡T. (‘·eT kÕVæ≤‘ê´ìï ‘êy˚T dü«s¡|sü #¡ T· ≈£îì >±q+ #˚dqæ yê]ì yêπ>j Z T·
ø±s¡T\+{≤s¡T).
n≥Te+{Ï yêπ>j Z T· ø±s¡T\ <ä>sZ∑ ¡ |üì#˚d,æ nqTuÛeÑ + >∑&+ç ∫q ô|+&Ü´\
>±]ÿ 1950˝À ªÁ<√Væ≤µ ∫Á‘êìøÏ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± m+|æø£ #˚kÕs¡T ø¬ .mdt. Á|üø±X¯
sêe⁄.
C≤q|ü<yä TÓ HÆ ê, kÕ+|òTæ ø£yTÓ HÆ ê, #ê]Á‘ê‘·àø£eTsTTHê, bÂsêDÏøe£ TsTTHê <ëìøÏ
Á|ü‘´˚ ø£+>± e⁄+&˚ eT÷&éqT dü+^‘·|sü +¡ >± eT\#·>\∑ ~≥º ô|+&Ü´\ Hêπ>X¯«s¡sêe⁄
>±s¡T.
n<äT“¤‘+· >± Äj·Tq dü+^‘·+ dü«s¡|sü ∫¡ q ∫Á‘ê\T eTVü‰ø£$ ø±[<ëdüT,
116
eTVü‰eT+Á‹ ‹eTàs¡TdüT, »>∑<ø˚ £ Ms¡Tì ø£<,ä∏ lø£ècÕísT¡ q® j·TT<ä+∆ , »j·TuÛ]Ò , <ëqMs¡
X¯Ss¡ ø£s,í¡ sêeTT&ÉT`;ÛeTT&ÉT ø=ìï+{Ïì eTq+ ù|s=ÿqe#·TÃ.
ªñj·÷´\»+bÕ\µ˝Àì ªø=+&É>±* ‹]–+~, >∑T+&Ó }düT˝≤&ç+~µ, nqï
uÛ≤e^‘·+ mesY Á^Hé Væ≤{Ÿ.
ÄHê&ÉT ø£qï‘·*¢ ∫Á‘·+ <ë«sê |æ. düTo\qT dæ˙ >±j·Tì>± yÓ+&ç‘sÓ ≈¡ î£
|ü]#·jT· + #˚XÊs¡T. ÄyÓTqT r]Ã~<ë›sT¡ ô|+&Ü´\. qqTï >∑T]Ô+∫ Hê≈£î #ÛêHé‡ Ç∫Ã
qqTï ô|<ä>› ±j·Tì>± eT\#ês¡T ô|+&Ü´\>±s¡T nì #Ó|⁄ü Œ≈£î+{≤s¡T düTo\. mdt.
C≤qøÏì >±j·Tì>± |ü]#·jT· + #˚d+æ ~ ≈£L&Ü ô|+&Ü´\ >±πs. ô|+&Ü´\ dü+^‘·
$<ë«+düT\T.
‹\ø˘ >±]~ dü«+‘· u≤´qsY nsTTHê, yπ̊s u≤´qsYøÏ ‹\ø˘>±s¡T <äsÙ¡ ø£‘«· +
eVæ≤+∫Hê, dü+^‘· kÕs¡~Û ô|+&Ü´\ >±πs ` m+.m˝Ÿ.m. ∫Á‘·+˝Àì ª˙ ÄXÊ
n&çj·÷XÊ!µ bÕ≥ bÕ&ç+∫ mdt. C≤qøÏì dæ˙>±j·Tì>± |ü]#·j·T+ #˚dæ+~
ô|+&Ü´\>±πs. ìsêà‘·, <äsÙ¡ ø£‘«· + ø¬ ._. ‹\ø˘. m+.m˝Ÿ.m. ù|s¡T #Ó|Œü >±H˚ >∑Ts=Ô#Ã˚
á bÕ≥ bÕ&ç+~ |òTü +≥kÕ\, mdt. C≤qøÏ. ø√s¡d\t qT |ü]#·jT· + #˚d,æ bÕ≥≈£î
eHÓï ‘Ó#Ã˚ Á|üÁøÏjT· qT Á|üyX˚ ô¯ |{Ï+º ~ ô|+&Ü´\>±πs. uÛ÷Ñ $Tø√dü+, ø=˝Ò{¢ Ï ø±|ü⁄s¡+˝Àì
ø√s¡dt bÕ≥\T n<äT“¤‘+· >± ì*∫b˛j·÷sTT. ø=‘·eÔ s¡e&çì düèwæ+º #êsTT. ø=˝Ò{¢ Ï
ø±|ü⁄s¡+˝Àì @˝Ò e÷© ` m\e÷© ` @{Ï eTqCÀs¡T>±* bÕ≥. $cÕ<ä ^‘ê\T
#Ó|Œü e\dæ eùdÔ yÓTT<ä{Ï es¡Tdü˝À ì*#˚~ ª#·÷&Ü\ì e⁄+~ ne÷à #·÷&Ü\ì
e⁄+~µ.
ªnXÀø£eqeTTq d”‘· ` XÀøÏ+#ÓqT $jÓ÷>∑eTT #˚‘·µ ` n‘êÔ ˇøÏ+{Ï
ø√&É˝Ò, á&ÉT`CÀ&ÉT˝À ªdü÷s¡T´ì #·T≥÷º ‹s¡T>∑T‘·T+~ uÛÑ÷>√fi¯+. á düT+<ä]
#·T≥÷º ‹s¡T>∑T‘·T+~ Hê Vü≤è<äjT· +µ.
eTT<äT_› &É¶ ∫Á‘êìøÏ <äsÙ¡ ≈£î\T ø¬ ._. ‹\ø˘. dü+^‘·+: ô|+&Ü´\ Hêπ>X¯«s¡sêe⁄.
myÓTà˝Ò´, uÛ÷Ñ $Tø√dü+, sê»ø°jT· #Ó‘’ q· ´ ∫Á‘ê\sTT‘˚, n‘êÔ ˇøÏ+{Ï ø√&É˝Ò Vü‰dü´
∫Á‘·+, á&ÉT`CÀ&ÉT, ñj·÷´\`»+bÕ\, Áù|eT ø£<∏ä\T. |ü+‘ê\T`|ü{Ïº+|ü⁄\T,
ø£fi\¯ #·T≥÷º ‹]π> ø£<.ä∏ ø=˝Ò{¢ Ï ø±|ü⁄s¡+, |üsêés¡D≤ìï <√|æ&û #˚ùd yê] >∑T]+∫q
ø£<∏ä.
117
<Ûsä à¡ e&û¶ ôd{Ï\sY‡ düeTdü´≈£î e÷qMj·T ø√D+. nìï+{Ï˝Àq÷ dü+^‘·+,
kÕVæ≤‘·´+ düeTbÕfi¢̄˝À y˚Tfi¯$+∫q eTVü‰<äT“¤‘ê\T.
ªø=+&É>±* ‹]–+~µ e+{Ï uÛ≤e^‘·+.
˙ ÄXÊ n&çj÷· ùdµ e+{Ï $cÕ<ä ^‘·+.
ªqyÓ÷ qyÓ÷ u≤|üPµ e+{Ï Á|üuÀ<Ûä ^‘·+ ` >±+BÛ #Ó|Œæ q u≤≥qT M&çq
yê]ì y˚T\Tø=\ŒeTì, Hê´j·T e÷s¡eZ TTH˚ #·÷|üeTì bÕ&˚ bÕ≥.
ªmes√ ekÕÔs˙¡ µ e+{Ï y˚T\Tø=\T|ü⁄ ^‘·+. ªô|˝’ ≤ ô|˝’ ≤ |üNÃdüTµ e+{Ï
qe⁄«\T |üPsTT+#˚ ^‘·+. ªne÷à #·÷&Ü\ì e⁄+~µ e+{Ï nX¯èe⁄\T ø±]Œ+#˚
^‘·+. n˙ï ô|+&Ü´\ >±] dü+^‘· s¡÷|üø\£ Œq˝Ò. düsd¡ «ü ‹ >∑fi¯ d”eT˝À XÊX¯«‘·+>±
ì*#˚ ÄDÏeTT‘ê´˝Ò. Á|üeTTK <äsÙ¡ ø£ ìsêà‘· ø¬ ._. ‹\ø˘ >±] ≈£î&ç uÛTÑ »+, m&É+
uÛTÑ »+ ô|+&Ü´\, Äs¡TÁ<ä >±s¡˝.Ò
m+.m˝Ÿ.m˝À \+u≤&û yêfi¢̄ #˚‘· &Ü´Hé‡ #˚sTT+#ês¡T. Ä bÕ≥≈£î dü+^‘·+
düeT≈£L]Ãq ô|+&Ü´\qT ªX¯u≤Û wtµ nHêïs¡T.
eTT<äT_› &É˝¶ À ˇø£ bÕ≥˝À ]j·T˝Ÿ mô|øò º˘ ø√dü+ dü«‘·V‰ü >± &É|⁄ü Œ ø£fi≤ø±s¡T\qT
Ç<ä]› ì s¡|Œæ +∫, yêfi¯#¢ ‘˚ · yêsTT+|üCXÒ Ês¡T. $T>∑‘ê nìï yê<ë´\e˝Ò¢ e⁄+&˚ kÂ\uÛ´Ñ +
&É|⁄ü Œ˝À ñ+&É<Tä . á ø£cÕºìï n~Û>$∑ T+#·&ÜìøÏ &É|⁄ü Œ\qT m|üŒ{Ïø|£ ü &ÉT eT+≥˝À¢
y˚&ç #˚dü÷Ô e⁄+&Ü*. n˝≤ y˚&ç #˚dü÷Ô nedüÔ\T |ü&ç, yê<ë´\qT ø£+Á{À˝Ÿ˝À
ô|≥Tº≈î£ +≥÷ ]ø±]¶+>¥ #˚sTT+#ês¡T ô|+&Ü´\ >±s¡T. ÄHê&ÉT Ç<=ø£ >=|üŒ kÕVü≤dü+>±
#Ó|ü⁄Œ≈£îH˚yês¡T.
l yÓ+ø£fXÒ «¯ s¡ eTVü‰‘·à´+, uÛøÑ Ô£ X¯ã], lø£èwüí >±s¡&ç ` ªm+‘· |òTü qT&Éej·÷´µ,
(|æ._.mdt)— nqTsê>∑+ ` düqïC≤õ re˝ÀjYT (uÛ≤qTeT‹)— nø±ÿ#Ó˝fi¢… ó¯ ¢ ` Ç+&çj÷· ≈£î
sê»<Ûëì &Û©ç ¢ e+{Ï bÕ≥\T Äj·Tq düeT≈£L]Ãqy˚.
ô|+&Ü´\ >±] ø=ìï bÕ≥\T:
bÕ≥ ∫Á‘·+ bÕ&çqyês¡T
yÓ÷Vü≤qsê>∑ eTVü‰ eTVü‰eT+Á‹ ‹eTàs¡TdüT |òTü +≥kÕ\, düTo\
sêsê ø£qsêsê »>∑<ø˚ M£ s¡Tì ø£<∏ä |òüT+≥kÕ\
sêy˚Hê #Ó*j·÷ eT+∫ eTqdüT≈£î eT+∫ s√E\T |òüT+≥kÕ\
118
yÓTT>∑* sπ ≈£î\T uÛÑ˝ÒsêeTT&ÉT |æ. ©\
z #Ó© ø√|üe÷ lø£èwüí ‘·T˝≤uÛ≤s¡+ |òüT+≥kÕ\
z #Ó* zôVAôVA...} »>∑<ø˚ £ Ms¡Tì ø£<∏ä |òüT+≥kÕ\
»j·T»j·T eT+>∑fi¯ >ö] eTT<äT›_&É¶ |æ. ©\
˙*y˚T|òü÷\˝À u≤yêeTs¡<äfi¯ó¢ mdt. C≤qøÏ,
|òüT+≥kÕ\
edü+‘· >±*øÏ....
e\|ü⁄\T
} Ä+Á<Ûä eTVü‰$wüßeí ⁄ ø£<ä∏ u≤\eTTs¡∞ ø£èwü,í
mdt. C≤qøÏ
uÛ˝Ñ Ò eT+∫ #Íø£usÒ e¡ TT lø£ècÕísT¡ q® j·TT<ä+∆ |òTü +≥kÕ\, düTo\
s¡døæ s£ êE ‘·>T∑ yês¡eTT »j·TuÛÒ] |òüT+≥kÕ\
s¡døæ s£ ê» eTDÏsêõ‘· eTVü‰ø£$ ø±[<ëdüT »j·T\øÏàå , sê<Ûä
eTTø√ÿ{Ï <˚e‘·\T ... u≤yê eTs¡<äfi¯ó¢ |òüT+≥kÕ\
vvv
119
kÕ\÷] sêCÒX«¯ s¡sêe⁄
1921 nø√ºãsY HÓ\ lø±≈£îfi¯+õ˝≤¢ •esêyéT|ü⁄s¡+˝À kÕ\÷] düHê´dæsêE,

>∑<e›Ó Tà <ä+|ü‘T· \≈£î »ìà+#ês¡T sêCÒX«¯ s¡sêe⁄. ‘·+Á&ç>±s¡T $»j·Tq>∑s+¡ sêC≤>±]
<ä>sZ∑ ¡ eTè<ä+>∑ $<ë«+düTì>± ñ+&˚yês¡T. k˛<äsT¡ &ÉT Vü≤qTeT+‘·sêe⁄, ‘·+Á&ç >±]
<ä>sZ∑ ¡ dü+^‘· bÕsƒê\T H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. ‘·sê«‘· <ë«s¡+ yÓ+ø£fkÕ«$T Hêj·TT&ÉT >±]
<ä>∑Zs¡ >±Á‘· dü+^‘·+ H˚s¡TÃ≈£îHêïs¡T. dü«düú\+˝Àq÷, ø±øÏHê&É, sê»eT+Á&ç\˝À
Vü≤]ø£<∏ä\T #ÓãT‘·÷, Hê≥ø±˝À¢ ≈£L&Ü q{Ï+#˚yês¡T. ªu≤\ >∑+<Ûäs¡«µ>± _s¡T<äT
≈£L&Ü bı+<ës¡T.
>=+‘·TqT yÓT∫Ã u…+>∑Tfi¯Ss¡T˝À ˇø£ Á>±eTbò˛Hé ø£+ô|˙ Äj·Tq #˚‘· bÕ≥\T
bÕ&ç+#ês¡T. <ë+‘√ eT+∫ ù|s=∫Ã+~. Ä s√E˝À¢ >∑÷&Ée*¢ sêeTÁãVü≤à+ >±s¡T
|æ.$. <ëdüT >±] ªl ø£èwüí ©\\Tµ ∫Á‘êìøÏ Ábı&Éø£åHé y˚TH˚»sY>± |üì#˚XÊs¡T.
Äj·Tq Áb˛‘ê‡Vü≤+‘√ 1935 dü+ˆˆ˝À sêCÒX«¯ s¡sêe⁄ >±]øÏ lø£èwüßìí bÕÁ‘· \_Û+∫+~.
‘·sê«‘· y˚˝Ÿ |æø£ÃsY‡ yê] ªe÷j·÷ ãC≤sYµ ∫Á‘·+˝À n_ÛeTqT´&ç>±, 1937˝À
ªø°#·ø£ e<Ûäµ ∫Á‘·+˝À ñ‘·sÔ ¡ ≈£îe÷s¡T&ç y˚w+ü <=]ø±sTT. ø£\ø£‘êÔ wüO{Ï+>¥‡ yÓ[q¢
düeTj·T+˝À ôd>’ ˝∑ Ÿ, |ü+ø£CŸ e÷*ø˘\‘√ |ü]#·jT· eTsTT Äj·Tq <äèwæº dü+^‘·+
yÓ|’ ⁄ü eT[¢+~. yê] <ä>sZ∑ ¡ •wü´]ø£+ #˚dæ Væ≤+<äTkÕú˙ dü+^‘·+˝À •ø£D å bı+<ës¡T.
n˝≤ y˚cÕ\ qT+&ç dü+^‘·+ yÓ|’ ⁄ü J$‘·+ eT[¢+~.
120
1940 >∑÷&Ée*¢ sêeTÁãVü≤à+ >±] <äsÙ¡ ø£‘«· +˝À ªÇ˝≤¢\Tµ ∫Á‘·+˝À V”≤s√
y˚w+ü y˚d,æ bÕ≥ ≈£L&Ü bÕ&Üs¡T. Ä s√E˝À¢ wüO{Ï+>¥ düeTj·T+˝ÀH˚ bÕ≥\T
bÕ&Ée\dæ e#˚Ã~. ù|¢ u≤´ø˘\T, Ø`]ø±]¶+>¥\T ˝Òe⁄ ø£qTø£. Ä bÕ≥ ªdüTeT ø√eT\
‘·qT©˝≤µ nH˚~. n˝≤ dæ˙s¡+>∑+˝À >±j·T≈£îì>± ôd{Ï˝Ÿ nj·÷´s¡T. Ä
Áb˛‘ê‡Vü≤+‘√H˚, dü+^‘êìøÏ ÁbÕ<Ûëq´‘·ì∫Ãq sêCÒX«¯ s¡sêe⁄>±s¡T »j·TsêeTj·T´sY
dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì <ä>sZ∑ ¡ düV‰ü j·T≈£îì>± #˚sês¡T. ‘·sê«‘· ø±\+˝À 1939˝À XÊs¡<ë
sêj·T\d”eT |æøÃ£ sY‡ yê] ª»j·TÁ|ü<µä ∫Á‘êìøÏ yÓTT<ä{Ï kÕ]>± dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +
eVæ≤+#˚ neø±X¯+ \_Û+∫+~. n˝≤ nì bÕ≥\‘√H˚ dü]ô|≥Tºø√˝Ò<Tä . 1940˝À
nuÛTÑ ´<äjT· uÛ≤yê\T ø£*–q >∑÷&Ée*¢ sêeTÁãVü≤à+ >±] <äsÙ¡ ø£‘«· +˝À ‘·j÷· s¡jT˚ ´
ªÇ˝≤¢\Tµ ∫Á‘êìøÏ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\j·÷´s¡T. n|üŒ{Ï qT+∫ 66 dü+e‘·‡sê\T <äøD åÏ
uÛ≤s¡‘· #·\q∫Á‘· |ü]ÁX¯eT˝À dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± <äX~¯ X¯\H˚ e÷]Ãy˚XÊs¡T. Ç˝≤¢\T
∫Á‘·+˝À Äj·Tq‘√ u≤≥T bÕ≥bÕ&çq~ sêe⁄ u≤\düsd¡ «ü ‹ >±πs. ‘·sê«‘· C…$T˙
yês¡T rùd ªu≤\Hê>∑eTàµ ∫Á‘êìøÏ dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#ês¡T. n<=ø£ Væ≤≥ºsTT
u≤ø±‡|”dTü <ä>sZ∑ ¡ ø√≥T¢ dü+bÕ~+∫+~. ‘·sê«‘· ªeT+>∑eTàX¯|<ü +ä∏ µ.
1948˝À ª#·+Á<ä˝KÒ µ. sêCÒX«¯ s¡sêe⁄ >±] dü+^‘·+ ô|\T¢_øÏ+~ á ∫Á‘·+˝À.
n<˚ ∫Á‘êìï Væ≤+B, ‘·$Tfi¯+˝À ì]à+#·&+É . n+<äT˝Àì q≥T\T m+.¬ø. sê<Ûë,
{Ï.ÄsY. sê»≈£îe÷], s¡+»Hé m+‘·{Ï q≥qqT Á|ü<]ä Ù+#ês√, sêCÒX«¯ s¡sêe⁄ >±s¡T
dü+^‘·+˝À n+‘·{Ï Á|ü‹uÛqÑ T #·÷|æ+#ês¡T. Ä ∫Á‘·+˝À Á&ÉyTé &Ü´qT‡≈£î Äj·Tq
#˚dqæ ø£èwæ dü+^‘· Á|ü|+ü #·+˝ÀH˚ ˇø£ n<Ûë´j·T+>± ì*∫b˛sTT+~. bÕXÊÃ‘·´
dü+^‘êìï $T[‘·+ #˚dæ Äj·Tq ≈£L]Ãq dü+^‘·+ n+<ä]ø° e÷s¡<Z sä Ù¡ ø£yTÓ +Æ ~.
‘·sê«‘· _.mHé. ¬s&ç¶ >±s¡T ªeT©¢X¯«]µ ∫Á‘êìøÏ dü+^‘· <äs¡Ù≈£îì>±
rdüT≈£îHêïs¡T. _.mHé. <äsÙ¡ ø£‘«· +, ø£èwüXí ÊÁdæÔ ^‘ê\T, sêCÒX«¯ s¡sêe⁄ dü+^‘·+‘√ Ä
∫Á‘·+ ˇø£ <äèX¯´ø±e´+>± áHê{ÏøÏ ì\∫ e⁄+~. dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± sêCÒX«¯ s¡sêe⁄
>±s¡T ñqï‘· kÕúsTT HêÁø£$T+#·T≈£îHêïs¡T. ‘·sê«‘· $Tdü‡eTà, uÛÑ˝Ò sêeTT&ÉT, neTs¡
•*Œ »ø£ÿqï, uÛøÑ Ô£ »j·T<˚e, u≤\ uÛ≤s¡‘+· , uÛ≤sêúÛsÑ \Ô¡ T, &Üˆˆ #·Áø£e]Ô, Ä‘·à>ös¡e+,
#·sD¡ <ëdæ, |üPC≤|ò\ü +, $Á|üHêsêj·TD, #·sD¡ <ëdæ, ;Ûwàü , s¡+>∑T\ sê≥ï+ e+{Ï
kÕ+|òTæ ø£, bÂsêDÏø,£ C≤q|ü<ä ∫Á‘ê\≈£î mìï+{Ïø√ dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+∫ ˇø£
>=|üŒ ø£fi≤ø±s¡T&ç>± ì*∫ b˛j·÷s¡T. ‘·qT sêJ|ü&øÉ ,£ ìsêà‘·\T Ç∫Ãq >∑&TÉ e⁄
121
<ë{ÏHê, düeTj·÷ìï Äj·Tq #˚‹˝ÀøÏ rdüT≈£îì eT+∫ dü+^‘êìï düeT≈£Ls¡Ã&ÉyT˚
<Û̊´j·T+>± ô|≥Tº≈î£ H˚yês¡T. n+<äTøπ ªeT©¢X¯«]µ dü+^‘êìøÏ Äs¡THÓ\\ düeTj·T+
|ü{+ºÏ ~. $»j·Tyê] ªe÷j·÷ ãC≤sYµ, mHé.{Ï.ÄsY. d”‘êsêeT ø£fi≤´D+, <ëqMs¡
X¯Ss¡ ø£sí¡ ∫Á‘ê\≈£î dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>±, Äj·Tq ìsêà‘·\ düeTj·÷ìøÏ ‘·˝§–Z
#˚jT· ˝Òø£ e<ä\T≈£îHêïs¡T. n˝≤ nì mHé.{Ï.ÄsY. Äj·Tìï e<äT\Tø√˝Òø£ <ëqMs¡
X¯Ss¡ ø£sí¡ ∫Á‘·+˝À ø=ìï |ü<ë´\T Äj·Tq #˚‘· ]ø±s¡T¶ #˚sTT+#·T≈£îHêïs¡T. Ä¬sÿÁkÕº
35 eT+~‘√ ≈£L&Ü Äj·Tq dü+^‘·+ ø£+b˛CŸ #˚dæ Ä s√E˝À¢ ]ø±sY¶qT
n~Ûø$£ T+#ês¡T. Äj·Tq 1996 dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +˝Àì ∫e] ∫Á‘·+ ªj·÷<ä–]
\ø°àå qs¡d+æ Vü≤ eTVü‰‘·à´+µ.
sêCÒX«¯ s¡sêe⁄ >±s¡T n+<äTø√ì düHêàHê\T ˝Òe⁄. nyês¡T\¶ T ˝Òe⁄. #ê˝≤
dæ+|ü⁄˝Ÿ>± e⁄+&˚ ø£fi≤ø±s¡T&ÉT, $<ë«+düT&ÉT, dü+^‘· kÕs¡~Û l sêCÒX«¯ s¡sêe⁄ nq&É+˝À
n‹X¯j÷Ó øÏÔ ˝Ò<Tä . uÛ≤sêúÛsÑ \Ô¡ T ∫Á‘êìøÏ sêh|ü‹ ãVüQeT‹, 1979˝À Ä+Á<Ûë
j·T÷ìe]‡{° >ös¡e &Üø£sπº {Ÿ, 1992˝À Ä+.Á|ü. Á|üuTÑÛ ‘·«+ s¡|Tüò T|ü‹ yÓ+ø£jT· ´
nyês¡T,¶ ‘·$Tfi¯Hê&ÉT Á|üuTÑÛ ‘·«+ ªø£˝e’… ÷eTDÏµ nyês¡Tq¶ T n+<äT≈£îHêïs¡T. ªdü+^‘·
kÕÁe÷{Ÿµ _s¡T<äT \_Û+∫+~. 180 ‘Ó\T>∑T, 50 ‘·$Tfi¯+, 8 ø£qï&É, 7 Væ≤+B
∫Á‘ê\≈£î dü+^‘·+ düeT≈£LsêÃs¡T. 1999 nø√ºãsY 26q #ÓHï’Ó ˝À eTs¡D+Ï #ês¡T.
Äj·Tq dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+∫q ªø±\+ e÷]+~µ ∫Á‘êìøÏ ø¬ . $X¯«Hê<∏é
>±] <ä>sZ∑ ¡ H˚qT (á Á>∑+<Ûä s¡#s· TT‘·) nk˛dæjT˚ {Ÿ>± |üì #˚jT· &É+ e\¢ yê]‘√
m≈£îÿe ø±\+ >∑&|É &ü +É »]–+~.
MD bÕ≥\T Äj·Tq Á|ü‘´˚ ø£‘>· ± #Ó|⁄ü Œ≈£î+{≤s¡T. <äTøÏÿbÕ{Ï eT<ÛTä dü÷<äq
sêe⁄ >±s¡T nìï ∫Á‘ê\≈£î sêCÒX«¯ s¡sêe⁄ >±πsï mqTï≈£îH˚yês¡T. uÛ≤qTeT‹, $»j·÷
dü+dü\ú T ≈£L&Ü Äj·TH˚ï ø√s¡T≈£îH˚yês¡T.
bÕ≥ dæìe÷ ù|s¡T
eTqdüT <√#˚ <=s¡e⁄ ˙y˚ j·TXÀ<ä ø£èwüí
á q\¢ì sê\˝À neTs¡ •*Œ »ø£ÿq
bÕ&Éy\˚ sê~Ûø± Ç<äs› T¡ $TÁ‘·T\T
eT<ÛTä s¡ eT<ÛTä s¡yT˚ #·\ì¢ sπ sTT $Á|ü Hêsêj·TD, uÛ≤qTeT‹
Hê<äT Áù|eT uÛ≤>∑´sêDÏ uÛøÑ Ô£ »j·T<˚yé
122
sêsê Hê kÕ«$T sêsê $Á|üHêsêj·TD
@‘êe⁄qsê ì\ø£&É˙e⁄ $Á|üHêsêj·TD
sπ eTHé düTsY y˚T>±jYT eTHêï&˚ (ÄXÊ uÛ≤+ùd)¢ ˝≤˝Ÿ |ü‘sÔ· Y (Væ≤+B)
»>∑yT˚ e÷]q~ eT<ÛTä s¡eTT>± <˚X¯Á<√VüQ\T
mes¡TH˚sπ Œs¡e÷à á ø=eTà≈£î áHê{Ï ã+<Û+ä @Hê{Ï<√
Hê Vü≤è<äjT· +˝À ì<äT]+#˚ #Ó© Äsê<Ûqä
qqT $&ÉHê&É≈î£ sê kÕ«MT $Á|üHêsêj·TD
m+<äTπø ˙øÏ+‘· ‘=+<äs¡ eT©¢X¯«]
bÕ&ÉeTì qqï&É>e∑ ˝…Hê &Üˆˆ #·Áø£e]Ô
|ü>˝∑ Ò yÓHïÓ \ »>∑yT˚ }j·T\ |üPC≤ |ò\ü +
‘Ósr¡ j·Tsê ‹s¡T|ü‹ <˚esê` l yÓ+ø£fXÒ «¯ s¡ yÓu’ eÑÛ +
(u≤\ eTTs¡∞ø£èwü)í
eTqdüTq eTqôd’ Áã‘·T≈£îq Áã‘·Tø¬ ’ &Üˆˆ #·Áø£e]Ô
Á|æjT˚ #ês¡To˝Ò uÛøÑ Ô£ »j·T<˚yé
sêy√sTT #·+<äe÷eT $Tdü‡eTà
Äø±X¯ |ü+~]˝À lsêCÒX«¯ ] $˝≤dt ø±|ò” ø£u¢ Ÿ
n+<ë\ u§eTà‘√ Ä{≤&Éyê neTs¡ •*Œ »ø£ÿqï
|æ*∫q _>∑Te≥sê eT©¢X¯«]
e<äT›sê ø£qïj·T´ eT©¢X¯«]
sêdü Áø°&É Çø£ #ê\T eT©¢X¯«]
@$T{À ˙ e÷j·T z #·\¢ì sêC≤ $Tdü‡eTà
@eTì bÕ&Ó<Hä √ áy˚fi¯ uÛ≤sêúÛÑs¡Ô\T
˙ eT<ÛTä eTTs¡∞ >±q˝À\ uÛøÑ Ô£ »j·T<˚yé
ãè+<ëeq eT~ n+<ä]~ $Tdü‡eTà
vvv
123
m+.mdt. $X¯«Hê<∏Hä é
eTqj·÷+>∑‘Y düTÁãVü≤àD´Hé $X¯«Hê<∏Hä .é m+.mdt.$ n+{≤s¡T. 24 pHé

1928q eTqj·T+>∑‘Y düTÁãVü≤àDÏjT· Hé, Hêsêj·TDÏ≈î£ {Ïº <ä+|ü‘T· \≈£î bÕ˝Ÿø±&é õ˝≤¢
m\¢|⁄ü *¢ Á>±eT+˝À »ìà+#ês¡T. øπ s¡fi¯ sêh+˝À eT+∫ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T>± ªªyÓT*¢ôd’
eTHêïsYµµ>± ù|s¡T bı+<ës¡T. Äj·Tq 4e dü+ˆˆ˝ÀH˚ ‘·+Á&ç>±s¡T eTs¡D+Ï #·&+É ‘√
‘·*¢ yê]ì ô|+#·˝øÒ £ n‘·&ìç #·+|æ ‘êqT #êyê\ì ‘·\#ês¡T. y˚sπ JeHê<Ûës¡+
˝Òø£ ~∏jT˚ ≥sY˝À ‹qTã+&Üsê\T n$Tà JeH√bÕ~Û #˚XÊs¡T $X¯«Hê<∏Hä .é n˝≤ J$dü÷Ô
˙\ø£+sƒ¡ uÛ≤>∑e‘êsY >±] <ä>sZ∑ ¡ 1933`39 es¡≈î£ dü+^‘·+ H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. ‘·q
13e @≥ Á‹y˚+Á&ÉyTé ˝À yÓTT<ä{>Ï ± s¡+>∑d\úü + MT<ä ø£#Ø˚ ˝À bÕ˝§ZHêïs¡T.
‹s¡T∫Ã˝À {Ï.¬ø.sêeT÷à]Ô ˇø£ dü+^‘· ≈£î≥T+ã+˝À |ü⁄{Ïº ejÓTT*Hé
yêsTT+#·&É+ H˚s¡TÃ≈£îHêïs¡T. ‘·+Á&ç ø£èwüíkÕ«$T nj·T´sY, ‘ê‘·>±¬s’q eT˝…’ø√f…Æ
>√$+<äkÕ«$Tnj·T´sY >±s¡\T ≈£L&Ü ‹s¡T∫Ã˝À Á|üeTTK ejÓTT*Hé $<ë«+düT\T
ø±e&É+e\¢ sêeT÷à]Ô>±s¡T ≈£L&Ü yê]‘√ s¡+>∑d\úü +MT<ä Áb˛Á>±eTT\T #˚jT· &É+
n\yê≥T #˚dTü ≈£îHêïs¡T. 14e dü+ˆˆ˝À dæ.ÄsY. düTã“sêeTHé>±s¡T n‘·ì {≤˝…+{Ÿ
>∑T]Ô+∫, ôV≤#Ym+$ ]ø±]¶+>¥‡˝À n‘·ìøÏ neø±X¯+ Ç∫Ã Áã‘·T≈£î‘ÓsT¡ e⁄ #·÷|æ+#ês¡T.
‘·sê«‘· düs¡dü«r k˛ºsY‡˝À @.$.m+. n$∫Ã yÓTj·T´|üŒ #Ó{Ïºj·÷sY >±] <ä>∑Zs¡
124
ø£+b˛õ+>¥˝À düV≤ü ø±s¡+ #˚ùd ñ<√´>∑+ dü+bÕ~+#ês¡T. nø£ÿ&É |æ.&ç. ~yêø£sY
>±]‘√ |ü]#·j·T+ @s¡Œ&ç, eTfi¯j·÷fi¯+ dæìe÷˝À¢ ø£+b˛õ+>¥ #˚ùd neø±X¯+
\_Û+∫+~. n|üŒ{À¢ <äøD åÏ uÛ≤s¡‘· dæ˙ |ü]ÁX¯eT˝À dæ.ÄsY. düTã“sêeTHé >±]øÏ ˇø£
Á|ü‘´˚ ø£ kÕúq+ ñ+&É&+É ‘√, Äj·Tq Á>∑÷|t˝À ejÓTT*Hé yêsTTdü÷Ô ø±\+ >∑&bç Õs¡T.
ù|s¡T yÓ÷dæq ejÓTT*Hé yê<ä´ø±s¡T&ÉT {Ï.õ.*+>∑|Œü >±]‘√ m+.mdt. $X¯«Hê<∏Hä é
ø£*XÊs¡T. $X¯«Hê<∏äHé q≥Tì>±, >±j·T≈£îì>± sêDÏ+#ê\qT≈£îHêïs¡T. ø±ì ÄX¯
|ò*ü +#·˝<Ò Tä . 1940˝À s¡+>∑d\úü +MT<ä ø=ìï Hê≥ø±\T y˚jT· &É+ »]–+~. dü+^‘·
<äsÙ¡ ≈£î\T mdt.$. yÓ+ø£Á{≤eTHé <ä>sZ∑ ¡ ejÓTT*ìdt,º {Ï.ÄsY.bÕ|ü>±]‘√ |ü]#·jT· yÓT+Æ ~.
$X¯«Hê<∏Hä é >±s¡T Ä$<Û+ä >± mdt.$. yÓ+ø£Á{≤eTHé Á>∑÷|t˝À #˚sês¡T. ø£+b˛õ+>¥ô|’
|üP]Ô ne>±Vü≤q ø£*–q ‘·sê«‘· mdt.m+.düTã“j·T´Hêj·TT&ÉT >±] <ä>∑Zs¡
düV‰ü j·T≈£îì>± #˚sês¡T. ‘·sê«‘· dæ.ÄsY. düTã“sêeTHé >±] <ä>sZ∑ ¡ Vü‰s√àìj·T+ ù|j ¢ T· sY>±
#˚] {Ï.ø¬ .eT÷]Ô >±]ì ø£\TdüT≈£îHêïs¡T. 1950˝À {Ï.õ.*+>∑|Œü eT÷´õø˘ ø£+b˛»sY>±
ˇø£ Á|ü‘´˚ ø£‘q· T kÕ~Û+#ês¡T. m+.mdt.$X¯«Hê<∏Hä é ejÓ÷*Hé, Vü‰s√àìj·T+, ø°uÀsY\¶ qT
yêsTT+#·&+É ˝À ì|ü⁄D‘·qT dü+bÕ~+#ês¡T. sêeT÷à]Ô 14e dü+e‘·‡s¡+ qT+∫
ejÓTT*Hé yêsTT+#·&+É ˝À Á|ü‘´˚ ø£‘q· T dü+bÕ~+#·T≈£îHêïs¡T.
1952 düTã“sêeTHé>±s¡T eTs¡DÏ+#·&É+‘√, ª<˚e<ëdüTµ e+{Ï ∫Á‘ê\≈£î
$X¯«Hê<∏Hä ,é sêeT÷à]Ô ø£*dæ |üì#˚jT· &É+ »]–+~. sêeT÷à]Ô ø£sêí{øÏ ˘ dü+^‘·+˝À
Á|üyX˚ +¯ ø£*–qyês¡T ø±e&É+e\¢, $X¯«Hê<∏Hä é dü«‘·V‰ü >± eT+∫ ø£+b˛»sY ø±e&É+e\¢
Ç<ä]› ø° 7 dü+ˆˆ\ ‘˚&Ü ñ+&É&+É e\¢ Ç<äs› ÷¡ ø£*dæ $X¯«Hê<∏Hä é sêeT÷à]Ô »+≥
dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T>± ù|s¡Tbı+<ës¡T.
1952`65\ eT<Û´ä Ms¡T Ç<äs› T¡ ø£*dæ 100 dæìe÷\≈£î dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +
eVæ≤+#ês¡T. 16 pHé 1963q •yêJ >∑DXÒ H¯ é eTÁ<ëdt Á{Ï|øπ¢æ Hé kÕ+düÿè‹ø£ dü+|òTü +
‘·s|¡ ⁄ü q $X¯«Hê<∏Hä é sêeT÷à]ÔøÏ yÓT*¢ôde’ TqïsY>± _s¡T<äT ì#êÃs¡T. BìøÏ Væ≤+<ä÷
Á>∑÷|t Ä|òt |ü_øπ¢ wüHé ‘·s|¡ ⁄ü q {Ï.m+. sêeT#·+Á<äH,é &Ós¬’ ø£sº Y dæ.$.l<Ûsä .Y ∫Á‘ê\j·÷
>√|ü⁄>±s¡¢ düV≤ü ø±s¡+ \_Û+∫+~.
1952 ª|üq+µ ∫Á‘·+ qT+&ç 1965 ªÄj·TTs¡‹˝Ô Ÿ ˇs¡TeHéµ ∫Á‘·+ es¡≈L£
$X¯«Hê<∏Hä é sêeT÷à]Ô ø£*dæ |üì#˚XÊs¡T. dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± <ë<ë|ü⁄ 100 ∫Á‘ê\≈£î
|üì#˚dæq ‘·sê«‘· 1965˝À yê]<ä›s¡÷ $&çb˛sTT, dü+^‘· <äs¡Ùø£‘·«+ #˚j·T&É+
ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T.
125
1965 qT+&ç 2003 es¡≈î£ 1100 ∫Á‘ê\≈£î dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+∫
m+.mdt. $X¯«Hê<∏Hä é ]ø±s¡T¶ düèwæ+º #ês¡T. sêeT÷à]Ô>±s¡T 1966`1986 es¡≈î£ 19
∫Á‘ê\≈£î dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#ês¡T. 1965`1985˝À¢ m+.mdt.$X¯«Hê<∏Hä é
n+<ä]ø£+fÒ m≈£îÿe bÕ]‘√wæø+£ rdüT≈£îì ]ø±s¡T¶ HÓ\ø=˝≤Œs¡T.
dü‘´· uÛ≤eT j·T÷ìe]‡{°yês¡T 2006˝À M]<ä]› ø° Äqs¡Ø &Üø£sπº {Ÿ ì#êÃs¡T.
2012˝À ‘·$Tfi¯Hê&ÉT eTTKéT+Á‹ »j·T\*‘· >±] Hêj·Tø£‘«· +˝À ‘Ó¬s’Çôd’#·Áø£e]Ô
_s¡T<äTì∫Ã >ös¡$+#ês¡T.
1965qT+∫ m+.mdt.$X¯«Hê<∏äHé ‘·$Tfi¯Hê&ÉT˝À dü+^‘· <äs¡Ù≈£î˝À¢
Á|üeTTKT\j·÷´s¡T. eT<ÛTä s¡ ^‘ê\qT n+~+#ês¡T. >±j·T≈£î\qT m+<ä]H√ |ü]#·jT· +
#˚XÊs¡T. e÷]q Áf…+&é‡‘√ e÷], dü+^‘· Á|ü|+ü #·+˝À ]ø±s¡T\¶ qT düèwæ+º #ês¡T.
Vü≤$Tà+>¥‡, ø√s¡dt\qT, á\\qT Á|üy˚X¯ô|{≤ºs¡T. bÕXÊÃ‘·´ dü+^‘·+, &çk˛ÿ\qT
Ç+&çjT· Hé ø±¢døæ ˝£ Ÿ ≥÷´Hé‡‘√ ø£*|æ ø={≤ºsT¡ . 70,80˝À¢ ø=‘·yÔ ê¬sq’ yêD°»j·Tsê+,
mdt.|æ. u≤\düTÁãVü≤àD´+ e+{Ï >±j·T≈£î\qT Áb˛‘·‡Væ≤+∫ düV≤ü ø£]+#ês¡T. |æ.düTo\,
m˝Ÿ.ÄsY. áX¯«], {Ï.m+.kÂ+<äss¡ ê»Hé\‘√ 1970`90˝À¢ mH√ï bÕ≥\T ]ø±]¶+>¥
#˚XÊs¡T. (XÊ+‹ì\j·T+ ∫Á‘·+˝À ªÇj·TsYø¬ ’ mqïyéTµ) u≤\T m+.mdt.$X¯«Hê<∏Hä >é ±]ì
‘·$Tfi¯ ∫Á‘ê\≈£î >∑Ts¡Te⁄>± uÛ≤$kÕÔs¡T. m+.mdt.$X¯«Hê<∏äHé |ü]#·j·T+ #˚dæq
>±j·T≈£î\T eTDÏ|üŒj·T˝Ÿ »j·T#·+Á<äHé. 1973˝À yê]#˚‘· ‘·$Tfi¯ dæìe÷\≈£î
bÕ&ç+#ês¡T.
ø±<ä*ø£ÿH˚s$¡ T˝…Ì¢ ∫Á‘·+˝À ø¬ .C….CÒdTü <ëdüTøÏ ÁuÒø˘ Ç∫Ã+~ m+.mdt.$X¯«Hê<∏Hä .é
1965 ªeTs¡øÿ£ eTT&çjT· Te÷µ ∫Á‘·+˝À ªedü+‘· ø±\+ es¡TyÓ÷µ bÕ≥ bÕ&ç+#ês¡T.
1973˝À #ê˝≤ >±´|t ‘·sê«‘· eT∞¢ $X¯«Hê<ÛHä é sêeT÷à]Ô ø£*dæ eT∞¢ |üì#˚jT· &É+
»]–+~. n~ m+.õ.ÄsY. ∫Á‘·+ ªñ\>∑+ #·T{Ïj º T· yê*ãHéµ ` m+.mdt. $X¯«Hê<ÛHä é
‘·q ∫Á‘ê˝À¢ CÒdüT<ëdüT #˚‘· ø=‘·Ô q≥T\sTTq •e≈£îe÷sY, ø£eT\Vü‰düHé,
$»j·T≈£îe÷sY e+{Ï q≥T\≈£î ≈£L&Ü bÕ&ç+#ês¡T. 1960˝À ÄsY. u≤\düsd¡ «ü ‹,
C≤qøÏ, yêDÏ »j·Tsê+, m.m˝Ÿ. sê|òTü eHé, CÒdTü <ëdt, mdt.|æ. e+{Ï >±j·T≈£î\T
ô|ø’ Ï rdüTø=∫Ã+~ $X¯«Hê<ÛHä .é ÄHê{Ï Á|üeTTK <äsÙ¡ ≈£î\+<äs÷¡ m+.mdt. $X¯«Hê<ÛHä é
>±]H˚ ‘·eT ∫Á‘ê\≈£î dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± m+#·T≈£îH˚yês¡T. Væ≤+B ∫Á‘ê\T 1975
u≤s¡V≤t |òTü +fÒ, ã#˚Ã¤ y˚Tsê kÕ~Û, Äœ] ìXÊHé, Jdüd,t Vü≤yéT ‘·TyéT ø√ <˚UŸ˝+Ò –,
bÕ´sê ‘·sêHê, E\T+øÏ »+|òT” sY\≈£î dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#ês¡T.
126
dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± ñ+≥÷ >±j·T≈£î&ç>± 500 bÕ≥\T bÕ&Üs¡T. $. ≈£îe÷sY,
X¯+ø£sY`>∑DÒwt, Çfi¯j·TsêC≤, >∑+¬>’ neTs¡Hé, m.ÄsY. ¬sùV≤e÷Hé, <˚yê e+{Ï
dü+^‘·<sä Ù¡ ≈£î\T <ä>sZ∑ ¡ 200 bÕ≥\T bÕ&Üs¡T.
eTfi¯j÷· fi¯+ {Ï.$. ]j·÷*{° c˛dtqT ø£+&Éøº̆ #˚XÊs¡T. uÛøÑ ^ÔÏ ‘ê\+fÒ yê]øÏ
m+‘√ Çwü+º .
C≤qøÏ >±]ï $yêVü≤+ #˚düT≈£îHêïs¡T. q\T>∑Ts¡T ne÷àsTT\T, eTT>∑TZs¡T
nu≤“sTT\T yê] dü+‘êq+. 14 y˚T 2012˝À uÛ≤s¡´ eTs¡D+Ï #·&+É ‘√ ø£cÕº\qT
#·$#·÷#ês¡T. ‘·$Tfi¯Hê&ÉT Á|üuTÑÛ ‘·«+ ªø£˝e’… ÷eTDÏµ nyêsY‘¶ √ u≤≥T mH√ï nyês¡T\¶ qT
bı+<ës¡T. ‘Ó\T>∑T (52), eTfi¯j÷· fi¯+, ‘·$Tfi¯+, Væ≤+B, ø£qï&É ∫Á‘ê\≈£î dü+^‘·
<äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+∫ ø£è‘ês¡T\∆ j·÷´s¡T.
eTVü‰s¡~Û ø£sí¡ (>±*øÏ ≈£î\y˚TB`H˚\≈£î ≈£î\y˚TB), (eT+∫`#Ó&TÉ ) (‘√&ÉT`˙&É)
mes¡T˝Òì ˇ+≥] ($X¯«Hê<ÛäHé sêeT÷à]Ô), (πs|ü+{Ï s¡÷|ü+ ø£+{Ï ($X¯«Hê<ÛäHé
sêeT÷à]Ô), ‘ÓHê* sêeTø£èwü,í e÷ >√|æ, Ç+{ÏøÏ B|ü+ Ç˝≤¢˝Ò (me]øÏ mes¡÷
ø±|ü˝≤`|æ_mdt), (bı+–bı+– e∫ÃHê~), dü+ãsê\ sê+u≤ãT, Áù|eT\T`ô|[¢fió¯ fl,
∫\ø£eTà #Ó|Œæ +~, 47 s√E\T, ‘=*ø√&ç ≈£Ldæ+~, n+‘·T˝Òì ø£<,ä∏ eTs√ #·]Á‘·
(@ r>∑ |üPe⁄H√), >∑Tô|Œ&ÉT eTqdüT (eTÚqy˚T ˙ uÛ≤cÕ z eT÷>∑eTqkÕ ` m+.mdt.$.),
ø√øÏ\eTà, yÓTTs¡{À&ÉT, sê<Ûeä Tà ø±|ü⁄s¡+, ˝…˝’ ≤, Ä&Éyêfi¢̄≈î£ e÷Á‘·yT˚ , Ä&É Áã‘·T≈£î
(|æ*#˚ Hê eT~˝À ` e\ù| ˙~ düTe÷ (m+.mdt.$.), kÕÁe÷{Ÿ nXÀø˘, dæ+Vü≤ã\T&ÉT,
eTqùd eT+~s¡+ (#·\>¢ ∑ e⁄+&Ü* ` ˙ eT~ HÓeTà~ bı+<ë* ` @eTqT≈£îì
s¡eTàHêïy√ (m+.mdt. $X¯«Hê<∏Hä )é , #·T{≤º\THêïs¡T C≤Á>∑‘Ô· yÓTT<ä˝q’… $ eTTK´+>±
#Ó|üø√‘·>∑Z$.
vvv
127
{Ï. #·\|ü‹ sêe⁄
‘ê‹H˚ì #·\|ü‹sêe⁄. Á<√D|ü*¢ e÷DÏø±´+ã, s¡‘j Ô· T· ´\≈£î ø£ècÕí õ˝≤¢

e⁄j·T÷´s¡T˝À 22 &çôd+ãsY 1920q »ìà+#ês¡T. ‘ê‹H˚ì ø√fÒX«¯ s¡sêe⁄` ø√≥eTà
<ä+|ü‘T· \T M]ì <ä‘‘Ô· · #˚dTü ≈£îHêïs¡T.
áj·Tq <äsÙ¡ ≈£î\T {Ï. Á|üø±X¯sêe⁄ >±] nqï≈£îe÷s¡T&ÉT. 1953˝À ª|ü⁄{Ï\º T¢µ
dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± yÓTT<ä{Ï ∫Á‘·+ ` yÓ÷Vü≤Hé <ëdt‘√ ø£\dæ #˚dqæ ∫Á‘·+.
‘·$Tfi¯ ∫Á‘·+ ªneTs¡B|ü+µ ` Äj·Tq yÓTT<ä{Ï ∫Á‘·+>± #Ó|üŒe#·TÃ.
‘Ó\T>∑T`‘·$Tfi¯+˝À 125 ∫Á‘ê\≈£î |üì#˚XÊs¡T. 1984˝À »q+èTq+ ∫e] ∫Á‘·+.
22 |òæÁãe] 1994˝À eTs¡DÏ+#ês¡T. 1959 Ç\¢]ø£+, 63 |ü⁄qs¡®qà,
eTqTwüß\TèTeT‘·\T, <Ûsä à¡ <ë‘·, leT+‘·T&ÉT e+{Ï nøÏÿH˚ì Hêπ>X¯«s¡sêe⁄ ∫Á‘ê\T
$»j·Te+‘·+ ø±Äe&ÜìøÏ ø£èwæ #˚XÊs¡T. n˝≤π> mHé.{Ï.ÄsY. q{Ï+∫q \øå±~Ûø±],
sêeTTì $T+∫q sêeTT&ÉT, ø£\yê] ø√&É\T Væ≤{Ÿ‡ ø±s¡≈î£ \T.
nqï|üPs¡eí Tà >±]ï $yêVü≤+ #˚dTü ≈£îHêïs¡T. ÄyÓT≈£î dü+‘êq+ ø£\T>∑˝<Ò Tä .
&Üˆˆ »eTTq >±]ï $yêVü≤+ #˚dTü ≈£îHêïs¡T. Ç<äs› T¡ ≈£îe÷s¡T\T ` ˇø£ ≈£îe÷¬s.Ô
Ç\¢]ø£+, |ü⁄qs¡q® à, \øå±~Ûø±], ø£\yê]ø√&É\T, eTqTwüß\TèTeT‘·\T,
>∑÷&ÛÉ#ê]`116, qesêÁ‹, <Ûäs¡à<ë‘·, nkÕ<ÛäT´&ÉT, leT+‘·T&ÉT, <ä‘·Ô|ü⁄Á‘·T&ÉT,
eT+∫s√E\T e#êÃsTT, s¬ ‘’ T· ≈£î≥T+ã+, |ü˝≥¢… ÷] u≤e, &Üø£sº Y u≤ãT, sêeTTì
$T+∫q sêeTT&ÉT, lsêeT s¡ø,å£ Ä\TeT>∑\T, eT]ø=ìï ‘·$Tfi¯ ∫Á‘ê\T #Ó|ü ø√‘·>$Z∑ .
128
s¬ ‘’ T· ≈£î≥T+ã+ á eT{Ï˝º ÀH˚ |ü⁄{≤ºeTT. á eT{Ï˝º ÀH˚ ô|]>±qT.
<=]øÏ‘˚ <=+>∑\T |ü+~]˝Ò≈î£ +&Ü r>∑ô|ø’ Ï b˛‘·T+<ë!
|ü⁄qs¡q® à z düJe •\Œ düT+<äØ ` HêJeq sê>∑ eT+»Ø
eTqTwüß\TèTeT‘·\T e+≥]>±e⁄Hêïe+fÒ ˇ+{ÏøÏ eT+∫~ø±<äT
ˇø£&TÉ ø±yê* ` n‘·&TÉ sêyê*.
Hê≈£î q∫Ãqyê&ÉT ` qqTï yÓT∫Ãqyê&ÉT.
˙ ø±*øÏHq˚ +~j·THÓ’ ` ˙ ø£qTï\˝À ø±≥Tø£H’Ó
dæ>π dZ Tü +Ô ~ ` dæ>π dZ Tü +Ô ~ ` yÓTT>∑˝Z ≤+{Ï ∫qï~ ãT>∑MZ T<ä
∫{ÏπøùdÔ
ø£qTïeT÷dæ+~˝Ò<Tä `ìqTï eTs¡∫+~ ˝Ò<Tä `˙‘√&É÷.
eT+∫ eTìwæ zôVA >∑T˝≤_ u≤\
\øå±~Ûø±] eTãT“˝À¢ @eTT+~
|ü⁄qs¡q® à me]y√ ˙ yÓe]y√
Ç\¢]ø£+ 1) #˚‘T· \T ø£\dæq #·|Œü ≥T¢. 2) H˚&TÉ leT‹øÏ Hê‘√{Ï
$yê<ä+ 2) ì\Tey˚ yê\Tø£qT\ <ëHê.
Ä&É|ü&ÉT#·T nHêï! ˙ nqTsê>∑+ ` mH√ï »qà\ |ü⁄D´|ò\ü +.
nkÕ<ÛäT´&ÉT #·e{≤j·TqT H˚qT ` e{Ïº #·e{≤j·TqT H˚qT
ø±yê\+fÒ ø±«*|òøπæ wüHé #ÓãT‘ê$+fÒqT.
M~Û˝Àì ˇø£ ej·÷´]ø√dü+, Ç<ä›s¡T j·TTe≈£î\T |ü&˚ nedüú\T. Vü‰dü´
Á|ü<ëÛ q+>± ‘Ó*ù| ^‘·+. ô|<ä› eTqTwüß´\≈£îH˚yê] ˙#· J$‘ê\qT >∑T]+∫ e´+>∑´+>±
#Óù|Œ^‘·+.
ã+>±s¡T >±E\T ej·TdüT @$T{Ï? @$T{Ï @$T{Ï
e\|ü⁄ ‘=+<äs¡ #˚jT· T≥ @$T{Ï.
dæìe÷ ^‘ê\ $\ø£Då ‘·≈î£ $X‚wü ÁbÕ#·Tsê´ìøÏ eT÷\ø±s¡D+ dü+^‘·+.
|üdyæ êfi¯ó¢ ≈£L&Ü bÕ≥ $qï yÓ+≥H˚, <ëìì eTq≈£î n|üŒC…|Œü >∑\T>∑T‘·THêï&É+fÒ
n~ dæìe÷ dü+^‘· Á|ü‘´˚ ø£‘.· »qJeq >∑eTq+˝À ©qyÓTÆ ì*∫b˛j˚T~ dæìe÷
>π j·T kÕVæ≤‘·´+. <ëì nqTø£sD¡ Ò dü+^‘·+. <ëì Á|ü<ëÛ q >∑TD≤\T \j·T. uÛ≤ekÕ«eT´+,
Á|üe÷D+, düìïy˚X+¯ , bÕÁ‘êqT>∑TD+>± s¡øs£ ø¡ ±\ u≤D°\qT ≈£Ls¡Ã&ÉyT˚ dæìe÷
dü+^‘·+ n+{≤s¡T #·\|ü‹sêe⁄.
vvv
129
{Ï.$. sêE
|üP]Ô ù|s¡T ‘√≥≈£Ls¡ yÓ+ø£≥sêE. 1921e dü+ˆˆ ‘·÷s¡TŒ>√<ëe] õ˝≤¢

sê»eT+Á&ç˝À »ìà+#ês¡T.
>√<ëe] qB rsêq |ü⁄{Ïqº M]øÏ ø£fi\¯ ô|’ eTTK´+>± dü+^‘·+ô|’ m≈£îÿe>±
<Ûë´dü ø£*–+~. Hê≥ø±\≈£î dü+^‘·+ düeT≈£Ls¡Ã&É+‘√ ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. Hê≥ø±\+fÒ
Çwü|º &ü ç q≥qqT ≈£L&Ü nuÛ´Ñ dæ+∫, Hê≥ø±˝À¢ ∫qï ∫qï y˚cÕ\T yÓjT· ´&É+‘√
Hê≥ø±_Ûe÷ì nj·÷´s¡T. n˝≤ n˝≤ yê] dü+^‘· Á|üj÷· D+ ø=qkÕ–+~. Hê≥ø£+,
dü+^‘·+˝À ø£èwæ#d˚ qæ yê]øÏ ‘·sê«‘· yÓT≥Tº dæìe÷ ø£<ë! Äj·Tq≈£L&Ü n˝≤π>
dæìe÷˝À¢ #˚sê\ì eTÁ<ëdüT #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î*ï ø£*XÊs¡T. ‘·q $<ä´qT
yê] eTT+<äT Á|ü<]ä Ù+#ês¡T. neø±X¯+ ø√dü+ düs«¡ $<Ûë˝≤ Á|üjT· ‹ï+#ês¡T. áj·Tq≈£î
Á|üeTTK dæ˙ ìsêà‘· &ç.$.mdt. sêE>±s¡T #ê˝≤ düìïVæ≤‘·T\T ø±ã{Ïº yê] düV‰ü j·T+‘√
eTT+<äTø¬ fi≤¢\ì Á|üjT· ‘êï\T ø=qkÕ–+#ês¡T.
1950˝À ª|ü˝≥¢… ÷]|æ\µ¢ dæìe÷≈£î Ä~Hêsêj·TD sêe⁄ <ä>sZ∑ ¡ ø£+b˛»sY>±
|üì#˚XÊs¡T. ∫qïy˚w+ü ≈£L&Ü y˚XÊs¡T.
Hê≥ø±\ qT+&ç e∫Ãq ø£fi≤ø±s¡T&ÉT ø±ã{Ïº Vü‰s√àìj·T+ yêsTT+#·&+É ˝À
>=|üŒ ÁbÕMD´‘·qT dü+bÕ~+#ês¡T. |ü<ë´\ô|’ eT≈£îÿe‘√ |ü<ë´\T ø£+b˛CŸ #˚jT· &É+˝À
Á|ü‘´˚ ø£ ÁX¯<∆ä eVæ≤+#˚yês¡T. sê>±\T u≤>± |ü*øÏ+#˚ yês¡T. dü+Á|ü<ëj·T dü+^‘·+
MT<ä m≈£îÿe ÄdüøÔÏ #·÷|æ, m+<ä]H√ dü+Á|ü<ëj·T dü+^‘·+ yÓ|’ ⁄ü eT[¢+∫q ø°]Ô
M]πø <äøÿÏ +~.
130
Ä s√E˝À¢ ‘ê´>∑sê» uÛ≤>∑e‘êsY ‘·$Tfi¯+˝À >=|üŒ >±j·T≈£î&ÉT. n|üŒ{Ïøπ
Äj·Tq m+‘√ ø£èwæ |ò*ü ‘·+>± >=|üŒ >±j·T≈£î&ç>± dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± ù|s¡Tbı+<ës¡T.
Äj·Tq‘√ bÕ&É&+É , Äj·Tq≈£î dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + #˚jT· &É+ n+fÒ uÛj Ñ T· |ü&˚ yês¡T.
n˝≤+{Ï uÛ≤>∑e‘êsY >±]øÏ ˇø£ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&ÉT nedüse¡ Tj·÷´s¡T. ‘·qbÕ≥≈£î,
‘·q≈£î q∫Ãq dü+^‘·+ n+~+#ê\ì ø√s¡T≈£îHêïs¡T. ø±ì n+<äs÷¡ uÛj Ñ T· |ü&ç Äj·Tq
<ä>sZ∑ ≈¡ î£ sê˝Ò<Tä . {Ï.$. sêE>±s¡T ˇø£ $TÁ‘·Tì düV‰ü j·T+‘√ uÛ≤>∑e‘êsY >±]ì
#˚], H˚qT ñ|üj÷Ó >∑|&ü ‘É êH˚y÷Ó #·÷&É+&ç n+≥÷ ø√sês¡T. ˇø£{Ï s¬ +&ÉT bÕ≥\≈£î
dü+^‘êìï ≈£L]Ã #·÷|æ+#ês¡T. uÛ≤>∑e‘êsY >±]ÿ q∫Ã+~. ªu≤>∑T+~µ nHêïs¡T.
{Ï.$.sêE >±]ÿ KTwæ nsTT+~. eT]ø=ìï dü+<äsê“¤\˝À ≥÷´Hé‡ì n&ç>±s¡T. n$
$ì|æ+#ês¡T sêE>±s¡T. n˙ï Äj·Tq≈£î q#êÃsTT. n+‘˚ uÛ≤>∑e‘êsY sêE>±]ï
$&ç∫ô|≥º˝Ò<äT. ‘·q dæìe÷≈£î dü+^‘· <äs¡Ù≈£îì>± ñ|üjÓ÷–+#·T≈£îHêïs¡T. n~
nì‘·s¡ kÕ<Û´ä yÓTqÆ >=|üŒ dü]|º ø¬æò {Ÿ>± ‘·\#ês¡T {Ï.$. sêE. <ë+‘√ m+‘√ <Ûs’Ó ê´ìï
≈£L&É>≥ ∑ Tº≈î£ ì, dæ˙s¡+>∑+˝À eTT+<äTø¬ [¢, $»j·T<äT+<äT_Ûì ÁyÓ÷–+#ês¡T.
dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± yÓTT<ä{Ï neø±X¯+ ª{Ï+>¥`s¡+>±µ ∫Á‘êìøÏ <=]øÏ+~.
ø=‘·Ô yê]ì |ü]#·jT· + #˚jT· &É+˝À dæ<V∆ä ≤ü düT\Ô sTTq _.@. düTu≤“sêe⁄>±πs {Ï.$.
sêE >±]ÿ #ÛêHé‡ Ç#êÃs¡T. Ä dæìe÷ dü+^‘·+ n+<ä]ø° q∫Ã+~. n+<äT#˚‘H· ˚
Äj·Tq dæìe÷ s¡+>∑+˝À ì\<=≈£îÿø√ >∑*>±s¡T. ÄHê{Ï Á|üeTTK q≥T&ÉT mHé.{Ï.
sêe÷sêe⁄ >±]‘√ ùdïVü≤+, n+‘·≈î£ $T+∫ Ç<äs› ÷¡ s¡÷yéTy˚T{Ÿ‡ ø±e&É+ ≈£L&Ü
Äj·Tq≈£î ñ|üø]£ +∫+~. 1953˝À Äj·Tq ì]à+#˚ dæìe÷ ª|æ∫Ã |ü⁄\¢jT· ´µ≈£î
neø±X¯+ Çe«&É+ »]–+~. mHé.{Ï.ÄsY. Áb˛‘ê‡Vü≤+‘√H˚, Ä dæìe÷ Væ≤{Ÿ ø±e&É+
e\¢H˚ {Ï.$. sêE>±s¡T dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± dæsú |¡ &ü Ü¶sT¡ . ‘·sê«‘· düe‹ ø=&ÉT≈£î,
ì+&ÉT Vü≤è<äj·÷\T, 1954˝À ‘√&ÉT<=+>∑\T dæìe÷˝À¢ Äj·Tq Á|ü‹uÛÑqT
#ê≥T≈£îHêïs¡T.
Äj·Tq m≈£îÿe>± nqTuÛeÑ +>∑\ >±j·T˙>±j·T≈£î\H˚ m+#·T≈£îì bÕ≥\T
bÕ&ç+#˚yês¡T. mHé.m.{Ï. »j·Tdæ+Vü≤≈£î {Ï.$. sêE>±]ï dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± m+|æø£
#˚dTü ≈£îqï mHé.{Ï.ÄsY. eT∞¢ Væ≤{Ÿ ø={≤ºsT¡ . mHé.m.{Ï. dü+dü˝ú À ‘√&ÉT<=+>∑\T,
ì+&ÉT Vü≤è<äj÷· \T ì]à+#ês¡T.
mHé.{Ï. sêe÷sêe⁄ >±s¡T, <äsÙ¡ ≈£î\T jÓ÷>±q+<é>±s¡T Äj·Tq dü+^‘êìï
u≤>± ñ|üj÷Ó –+#·T≈£îHêïs¡T. Væ≤{Ÿ eT÷´õø˘ &Ós¬’ ø£sº >Y ± {Ï.$. sêE>±s¡T ô|ø¬’ <ä>&∑ ÜìøÏ
‘√&ÉŒ&Ü¶s¡T. bÕ+&ÉTs¡+>∑ eTVü≤‘·à´+ Ä s√E˝À¢ ô|<ä›Væ≤{Ÿ ø±e&É+ eTq+<ä]ø°
‘Ó\TdüT. Ä bÕ≥\T ]ø±s¡T¶qT düèwæº+#êsTT. dæìe÷ ø£<∏ä≈£î, dü+^‘·+ m+‘√
131
ñ|üø]£ +#ê*. n|ü&˚ dæìe÷\T Væ≤{Ÿ ø±e&ÜìøÏ neø±X¯+ e⁄+≥T+~. dü+^‘·+
u≤>∑T+&ç ø£<,ä∏ ø£<qä∏ + |ü≥T‘·«+ ˝Òøb£ ˛sTTHê |æøÃ£ sY bòÕ|¢ t ne⁄‘·T+~. n˝≤π>
dü+^‘·+ düV‰ü j·T+ ˝Òøb£ ˛‘˚ dæìe÷ m≈£îÿe s√E\T Ä&˚ neø±XÊ\T ‘·≈î£ ÿe>±
e⁄+{≤sTT. dü+^‘·+ n+fÒ bÕ≥\T, Ø`]ø±]¶+>¥ eT÷´õø˘ s¬ +&É÷ nì n+<äs÷¡
uÛ≤$+#ê*. sê»q+~ì, lø£ècÕíe‘ês¡+, lø£èwüíe÷j·T, &ç.$.mdt. sêE >±]
<Ûqä e÷`<Óe’ e÷, {≤ø°‡ sêeTT&ÉT yÓTT<ä˝q’… $ sêE>±] Á|ü‹uÛ≈Ñ î£ ‘êsêÿD+.
mHé.@.{Ï. dü+düú ì]à+∫q ñeTà&ç ≈£î≥T+ã+, ‘·˝≤¢`ô|fi≤¢e÷ e+{Ï
∫Á‘ê\≈£î sêE>±] dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + m+‘√ ñ|üj÷Ó >∑|&ü +ç ~. mHé{ÄÏ sY, {Ï.$.
sêE\T ø£\dæ #˚dqæ ∫Á‘ê\T Væ≤{Ÿ ne&É+, n+<ä] n+#·Hê\qT ì\u…{≤ºsTT.
lø£ècÕí+»H˚jT· j·TT<ä+∆ , {≤ø°‡ sêeTT&ÉT, es¡ø≥ £ ï+ e+{Ï ∫Á‘ê\T sêE>±s¡T
#Ó|⁄ü Œø√ ‘·>Z∑ ø=ìï ∫Á‘ê\T.
sêCŸ`ø√{Ï dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\˝À sêCŸ (‘√≥≈£Ls¡ yÓ+ø£≥sêE) áj·Tq
≈£îe÷s¡T&˚, Ç|ü&ÉT dü«+‘·+>± dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + #˚dTü HÔ êï&ÉT.
lø£èwüíbÕ+&ÉMj·T+, uÛÑ˝Ò‘·eTTà&ÉT, ìs¡Tù|<ä\T, |æ&ÉT>∑TsêeTT&ÉT,
ø£<ë∏ Hêj·T≈£î&ÉT, »j·Tdæ+Vü≤, uÛ≤e÷ $»j·T+, dü|dÔü «ü sê\T, ∫+‘êeTDÏ, #·<sä +¡ >∑+,
$∫Á‘· ≈£î≥T+ã+, bÕ+&ÉTs¡+>∑ eTVü≤‘·à´+, ø±+uÛÀ»sêE ø£<,ä∏ ‘·˝≤¢ ô|fi≤¢e÷,
sê»q+~ì, lø£ècÕíe‘ês¡+, ∫qïHê{Ï ùdïVæ≤‘·T\T, lø£èwüeí ÷j·T, ñeTà&ç ø£≥T+ã+,
<Ûqä e÷ <Óe’ e÷, u≤\ Hê>∑eTà, u≤>±›<é >∑»<=+>∑, lø£ècÕí+»H˚jT· j·TT<ä+∆ , {≤ø°‡
sêeTT&ÉT, es¡ø≥ £ ï+ yÓTT<ä˝q’… $.
ªXÊéT[µ nH˚ ‘·$Tfi¯ ∫Á‘êìøÏ |üì #˚XÊs¡T. ∫Á‘êìøÏ dü+^‘·+, kÕVæ≤‘·´+
eTìwæøÏ ñ+&˚ s¬ +&ÉT }|æ]‹‘·T˝Ô ≤+{Ï$. eT<ÛTä s¡yTÓ qÆ dü+^‘·+ dæìe÷ Áù|ø£≈å î£ \
MT<ä düy÷Ó àVü≤HêÁdü+Ô >± |üì #˚dTü +Ô ~. Væ≤+<äTkÕú˙, ø£sêí≥ø£, bÕXÊÃ‘·´ dü+^‘ê\‘√
ìcÕí‘T· \T m+<äs√ e⁄Hêïs¡T. H˚|<ü ´äÛ dü+^‘·+ <ë«sê ∫Á‘·+˝Àì Á|ü‹ düìïy˚XÊìøÏ
dü÷Œ¤]ìÔ dü÷,Ô s¡øÔÏ ø£{+ºÏ #˚ $<Û+ä >± ∫Árø£]ùdÔ ∫Á‘· $»j·÷ìøÏ ‘√&ÉŒ&É‘êsTT. s√E
s√EøÏ ô|]π> kÕ+πø‹ø£ |ü]C≤„q+‘√ dü]ø=‘·Ô u≤D°\qT düèwæ+º ∫ kÕe÷q´ Á|ü»\≈£î
|ü~ø±˝≤\ bÕ≥T, bÕ≥\qT bÕ&ÉT≈£îH˚ $<Û+ä >± düeT≈£Ls¡Ã&É+ »s¡T>∑T‘√+~.
sêE>±s¡T Hê≥ø±\≈£î dü+^‘·+ düeT≈£LπsÃyês¡T. 20`2`1973˝À
eTs¡DÏ+#ês¡T.
132
Hê≥ø±\˝À Vü‰s√àìj·T+‘√ bÕ≥\T, |ü<ë´\T bÕ&ç‘˚ eHé‡yÓ÷sY\‘√ Vü‰\T
e÷s¡TÁyÓ÷>π ~. Hê≥ø±\‘√H˚ Á|ü»\≈£î <ä>sZ∑ j ¡ ÷· ´s¡T. Á|üC≤ Hê≥éT+&É*øÏ ùde
#˚XÊs¡T. düTs¡_Û ø£+ô|˙˝À ø=+‘·ø±\+ |üì#˚XÊs¡T. n~ ‘·q n<äèwü+º >± uÛ≤$kÕÔsT¡ .
v ‘·˝≤¢ô|fi≤¢e÷: Ç+{Ï˝À ns¡eT]ø£\T+fÒ Ç˝…ø¢ ÿÏ #ê{≤˝≤?
v eT+>∑eTà X¯|<ü +ä∏ : düj÷· ´≥˝≤&˚ z #Ó©.
v bÕ+&ÉTs¡+>∑eTVü‰‘·à´+: ne÷à! ne÷à! nì|æ+∫Hê Ä\øÏ+#·y˚eTe÷à!
ùV≤eTT≈£î+<ë eTTsêØ!
v lø£èwüí bÕ+&ÉMj·T+: nbÕj·TeTTà <ë≥&ÜìøÏ ñbÕj·TeTTà ø±yê*. kÕ«>∑‘+·
` düTkÕ«>∑‘+· .
v eTqTwüß˝À¢ <˚eTT&ÉT: >√bÕ\ qqT bÕ*+#·sê.
v »j·Tdæ+Vü≤: »j·T»j·T lsêeT— áHê{Ï á Vü‰sTT ø£\ø±<√sTT ì»yÓ÷sTT.
v >∑+&çø√≥ s¡V≤ü dü´+: ˙˝≤\ ì+– yÓT]dæ|&ü .˚
vvv
133
C….$. sê|òTü e⁄\T
|üP]Ôù|s¡T C…{ºÏ Ms¡ sê|òTü e⁄\T. dü+^‘·+ yÓTT<ä{Ï qT+N Äj·Tq≈£î Çwü+º .
#·<Tä e⁄ |üP]Ô ø±ø£eTT+<˚ eTÁ<ëdüT #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\ <ä>sZ∑ ¡ bÕ≥\T
bÕ&˚ neø±X¯+ ø√dü+ Á|üjT· ‹ï+#ês¡T. 1952˝À mHé.{Ï.ÄsY. q{Ï+∫q ª|ü˝≥ ¢… ÷s¡Tµ
∫Á‘·+˝À ˇø£ ãè+<ä>±q+˝À bÕ&˚ neø±X¯+ ø£*Œ+#ês¡T |òTü +≥kÕ\. (Ä ∫Á‘·
<äsÙ¡ ≈£î\T _.m. düTu≤“sêe⁄>±s¡T). ‘·q dæ˙ ø¬ ]j·TsY˝À |òTü +≥kÕ\>±s¡T sê|òTü e⁄\T
ø¬ +‘√ düV‰ü j·T+ #˚XÊs¡T. |òTü +≥kÕ\ <ä>sZ∑ ¡ düV‰ü j·T≈£îì>± m+‘√ ø±\+ |üì#˚XÊs¡T.
‘·q≈£î e∫Ãq neø±XÊ\qT C≤s¡$&Ée≈£î+&Ü, #·ø£ÿ>± ñ|üjÓ÷–+#·T≈£îH˚yês¡T.
>∑Ts¡Te⁄øÏ ‘·>Z∑ •wüß´ì>± eT+∫ ù|s¡T ‘Ó#T· Ã≈£îHêïs¡T. H√≥T‡ sêdüTø√e&É+, Ä¬sÿÁkÕº
#˚‘· ÁbÕø°dº Tü #˚sTT+#·&+É ‘·q≈£î n|üŒ–+∫ |òTü +≥kÕ\ >±s¡T m+‘√ düV‰ü j·T+
#˚jT· &É+ e˝Ò¢ ‘·qT dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± m~>±qì, ‘·qqT Ä<ä]+∫ nqï+ô|{Ïqº
e´øÏÔ |òTü +≥kÕ\>±s¡T nì #ÓãT‘ês¡T sê|òTü e⁄\T.
dü+^‘· <äs¡Ù≈£îì>± neø±X¯+ Ç∫Ã z kÕúq+ ø£*Œ+∫+~ ìsêà‘·
sêe÷Hêj·TT&ÉT >±s¡T. düTsπ wt dü+dü˝ú À |üì#˚ùd yê] Á|ü‹uÛqÑ T >∑T]Ô+∫, Áb˛‘·‡Væ≤+#·&+É
n\yê≥T Hêj·TT&ÉT>±]~. Äj·Tq sê|òTü e⁄*øÏ ˇø£ÿ #ÛêHé‡ Ç∫Ã f…dºt #˚XÊs¡T. n~
$»j·Te+‘·+ ø±e&É+‘√ 1969˝À ªu§eTà\T #Ó|Œæ q ø£<µä∏ ≈£î dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>±
134
#˚ùd neø±X¯+ \_Û+∫+~. ªÁù|yéTq>∑sµY ∫Á‘êìøÏ ø¬ .$. eTVü≤<˚eHé dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&ÓH’ ê,
Äj·Tq≈£î M\T|ü&ìÉ |ü]dæ‘ú T· ˝À¢, Ä ∫Á‘·+˝Àì s¬ +&ÉT bÕ≥\T ªme]ø√dü+ á
Áù|eT eT+~s¡+, eTqdüT >∑‹ Ç+‘˚ - bÕ≥\qT ≥÷´Hé #˚ùd u≤<Û´ä ‘·qT sê|òTü e⁄\TøÏ
n|üŒ–+#ês¡T sêe÷Hêj·TT&ÉT >±s¡T. Ä s¬ +&É÷ Væ≤{Ÿ ø±e&É+ n‘·ì Á|ü‹uÛ≈Ñ î£
‘êsêÿD+. ªJeq ‘·s+¡ >±\Tµ ∫Á‘·+˝Àì 5 bÕ≥\T Væ≤{Ÿ ø±e&É+ sê|òTü e⁄* J$‘êìï
e÷πsÃXÊsTT. 1) ªª|ü⁄{Ïqº s√E |ü+&É>π n+<ä]øÏµµ nH˚ bÕ≥. 2) eTTK´+>± ªªá
Jeq ‘·s+¡ >±\˝À - Ä <˚e⁄ì #·<sä +¡ >∑+˝À me]øÏ mes¡÷ kı+‘·+µµ dü÷|üsY
Væ≤{Ÿ.
ªu…ãT“* |ü⁄*µ dæìe÷˝À ª»q˙ »qà uÛ÷Ñ $TX¯Ã¤ - dü«sêZ<|ä ” >∑Øj·Td”µ nH˚
bÕ≥ ≈£L&Ü dü÷|üsY Væ≤fÒ.º
sê|òTü e⁄\T 102 ∫Á‘ê\≈£î dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + #˚XÊs¡T. 100≈£î ô|>’ ± bÕ≥\T
bÕ&Üs¡T. Äj·Tq bÕ&çq m≈£îÿe bÕ≥\T |òTü +≥kÕ\>±] dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +˝ÀH˚
ø±e&É+ >∑eTHês¡Ω+. »>∑<˚ø£ Ms¡Tì ø£<∏ä˝Àì ªª•eX¯+ø£Ø •yêq+<ä\Vü≤]µ bÕ≥
∫es√¢ |òüT+≥kÕ\‘√ >=+‘·Tø£*|æ bÕ≥bÕ&ç+~ sê|òüTe⁄˝Ò - ª|üs¡e÷q+<äj·T´
•wüß´\ø£<µä∏ ∫Á‘·+˝À |üse¡ T>∑Ts¡T&ÉT #Ó|Œæ qyê&ÉT ô|<ä› eTìwæø±&ÉTsê, ÁbÕD$TÁ‘·T\T
∫Á‘·+˝À ªá bÕ|ü+ |ò*ü ‘·+ me«]Bµ, bÕ|üø√dü+ ∫Á‘·+˝À ªsêeTT&Ó+<äT≈£î |ü⁄{≤º&TÉ µ
e+{Ï bÕ≥\T bÕ&ç Væ≤{Ÿ #˚XÊs¡T.
sê|òüTe⁄\T dü+^‘· <äs¡Ù≈£î&Éj·÷´ø£ ≈£L&Ü, |òüT+≥kÕ\ >±] <ä>∑Zs¡
düVü‰j·T≈£îì>± |üì #˚dü÷ÔH˚ e⁄+&˚yês¡T. n˝≤π> dü+^‘· <äs¡Ù≈£î&ÉsTTq ‘·sê«‘·
≈£L&Ü, Ç‘·s¡ ∫Á‘ê\≈£î bÕ≥\T bÕ&Üs¡T.
eT÷&ÉT ‘·sê\ nÁ>∑Hêj·T≈£î\‘√ |üì#˚dqæ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T sê|òTü e⁄\T.
mHé.{Ï.ÄsY. q{Ï+∫q ªu…ãT“* |ü⁄*µ ∫Á‘êìøÏ dü+^‘· <äs¡Ùø£‘·«+ #˚XÊs¡T.
m.mHé.ÄsY.‘√ <=s¡u≤ãT, Äràj·TT&ÉT ∫Á‘ê\≈£î dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#ês¡T.
ø£èwü‘í √ eTq eP] ø£<,ä∏ kÕyêdü>±fi¯ó,¢ |ü≥ïyêdü+, me&Éã“ kıeTTà, ã+>±s¡T uÛ÷Ñ $T,
áHê&ÉT, Á|üC≤sê»´+, eTVü‰eTìwæ, ø£èwü|í sü e¡ ÷‘·à ∫Á‘ê\≈£î dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +
eVæ≤+#ês¡T.
XÀuÛHÑ é u≤ãT q{Ï+∫q Jeq‘·s+¡ >±\T, <Ûsä à¡ |”s+¡ƒ <ä<]›ä *¢+~ ∫Á‘ê\≈£î
dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&ÉT sê|òTü e⁄˝Ò.
135
n˝≤π> ø£èwü+í sêE q{Ï+∫q ø£≥ø£{≤\ s¡TÁ<äjT· ´, s¡+>∑÷Hésö&û, sêsêE,
uÛ≤s¡‘+· ˝À X¯+U≤sêe+ ∫Á‘ê\≈£î dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#ês¡T. ∫s¡+J$ q{Ï+∫q
ø√‘·\ sêj·TT&ÉT, \yé ÇHé dæ+>∑|Pü sY, <˚yê+‘·≈î£ &ÉT, yÓTT>∑T&ÉT ø±yê* ∫Á‘ê\≈£î
dü+^‘êìï düeT≈£LsêÃs¡T. yÓ÷Vü≤Héu≤ãT‘√ ªe÷qe⁄&ÉT-<ëqe⁄&ÉTµ, ø±\j·TeTT&ÉT,
H˚H˚ sêE-H˚H˚ eT+Á‹ ∫Á‘ê\T áj·Tq dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +˝À s¡÷bı+~qy˚. Ç<äs› T¡
ô|fi≤¢\ eTT<äT\› b˛©dt ∫Á‘êìøÏ dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#ês¡T sê|òTü e⁄\T.
‘Ó\T>∑T dæìe÷\πø >±ø£ ‘·$Tfi¯+˝À ≈£L&Ü dü+^‘êìï #˚≈L£ sêÃs¡T. ∫Á‘·+
ªø±<ä*ø£ÿyê+>√µ.
\e≈£îX¯, qs¡qÔ XÊ\, bÕ+&Éeeqyêdü+ ∫Á‘ê\qT Væ≤+B, u…+>±© uÛ≤wü˝À¢øÏ
nqTe~+∫q|ü&ÉT, Äj·÷ uÛ≤wü\≈£î ‘·>≥ Z∑ Tº>± dü«sê\qT ‹]– düeT≈£L]Ã dü+^‘·
<äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#ês¡T sê|òTü e⁄\T.
|òTü +≥kÕ\ >±] eTs¡D+, dæìe÷ |ü]ÁX¯eT≈£î, Á|ü‘´˚ øÏ+∫ sê|òTü e⁄\T>±]ÿ
m+‘√ qwüº+ ø£*–+∫+~. J$‘·+˝À Äj·Tqø=ø£ ô|<ä› <Óã“ nsTT+~. ‘·s¡+
e÷]qq|ü⁄Œ&É˝≤¢, bÕ‘· ‘·sêìøÏ ø£cÕº\T ‘·|Œü eì ãTTEyÓ+’ ~ sê|òTü e⁄\T >±]øÏ.
∫e]øÏ C….$. sê|òüTe⁄\T >±]ì ∫Á‘·|ü]ÁX¯eT eT]Ãb˛sTT+~. nekÕq <äX¯˝À
Ä]úø£ Çã“+<äT\T ‘·|Œü ˝Ò<Tä . sê|òTü e⁄\T Ä]úø£ u≤<Û\ä qT ‘·≥Tºø√˝Òø£ pHé 7,
2013 ‘˚Bq ø£qTïeT÷XÊs¡T. nsTTHê, Äj·Tq J$‘·+˝À eTs¡|⁄ü sêì dü+|òTü ≥q\T,
Äj·Tq bÕ≥\T, dæìe÷\T eTq≈£î Äj·TqTï >∑Ts¡TÔ #˚d÷ü HÔ ˚ ñ+{≤sTT.
dæìe÷ dü+^‘·+ Á|ü‘´˚ ø£‘q· T dü+‘·]+#˚ n‘·´+‘· Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ kÕ+πø‹ø£
ø£fi≤$uÛ≤>∑+ <Û«ä ìeTTÁ<äD (]ø±]¶+>¥). á ]ø±]¶+>¥ 3 <äX\¯ T - 1) yÓ÷H√ ]ø±]¶+>¥
2) d”]º jÓ÷ ]ø±]¶+>¥, 3) &çõ≥˝Ÿ ]ø±]¶+>¥. á eT÷&ÉT <äX˝¯ À¢ bÕ˝§ZHêïs¡T sê|òTü e⁄\T.
dæ+–˝Ÿ Á{≤ø˘ dæd+ºü ˝À bÕ≥\T bÕ&É&+É ÁbÕs¡+_Û+∫qyês¡T sê|òTü e⁄\T >±s¡T.
1976˝À eTqeP] ø£<ä∏ - (>√<ëe]øÏ @ ˇ&ÓH¶’ ê ˙s¡T ˇø£ÿfÒ - mdt.|æ.
düTo\, dü+^‘·+: sê|òTü e⁄\T).
C≤„HX˚ «¯ sY - »j·T<˚e »j·T<˚e »j·TjÓ÷– sêC≤.
s¡+>∑÷Hé sö&û - z C≤_© yÓHïÓ \ Äø±X¯+ - e⁄qï<˚ ˙ ø√dü+ n<äsV¡ ≤ü À
- n<äsV¡ ≤ü À - ˙ n+<ä+ #·÷ùdÔ n<äsV¡ ≤ü À. dü+^‘·+: sê|òTü e⁄\T
136
<=s¡u≤ãT, Äràj·TT\T, u…ãT“*|ü⁄*, e÷qe⁄&ÉT-<ëqe⁄&ÉT dæìe÷\≈£î
dü+^‘·+ düeT≈£LsêÃs¡T.
ô|[¢ dü+<ä&ç (1959)— uÛøÑ Ô£ s¡|Tüò THê<Ûä (1960)— »>∑<ø˚ £ Ms¡Tì ø£<ä∏ (1961)—
\e≈£îX¯ (1963)— |üse¡ ÷q+<äjT· ´ •wüß´\ ø£<ä∏ (1966)— Á<√Væ≤ (1970)— n+<ë\
sêeTT&ÉT (1973)— ø£≥ø£{≤\ s¡TÁ<äj·T´ (1978)— me&Éã“ kıeTTà (1979)— Hê
Ç\T¢ Hê yêfi¯ó¢ (1979)— s¡+>∑÷Hé sö&û (1979)— dü+kÕs¡ ã+<Û+ä (1980)— yÓTT>∑T&ÉT
ø±yê* (1980)— Ç+{À¢ sêeTj·T´ M~Û˝À ø£èwüj í T· ´ (1982)— b˛©dt yÓ+ø£≥ kÕ«$T
(1983)— dæ+Vü≤|ü⁄] dæ+Vü≤+ (1983)— uÛ≤s¡‘+· ˝À X¯+U≤sêe+ (1984)— <˚yê+‘·≈î£ &ÉT
(1984)— Ç+{Ïø√ s¡TÁ<äeTà (1985)— ø£fi≤´D ‹\ø£+ (1985)— $X¯«Hê<∏ä Hêj·T≈£î&ÉT
(1987)— #·˝≤ø° yÓTT>∑T&ÉT ` #ê<ädüÔ|ü⁄ ô|fi≤¢+ (1989)— m<äT]+{À¢ yÓTT>∑T&ÉT `
|üøÿÏ +{À¢ ô|fi≤¢+ (1991)— ÁãVü≤à#ê] yÓTT>∑T&ÉT (1994) yÓTT<ä˝q’… ∫Á‘ê˝À¢ bÕ&Üs¡T.
vvv
137
Ä~ Hêsêj·TDsêe⁄
ô|qT bÕÁ‘·Tì Ä~Hêsêj·TDsêe⁄ Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ ø£ècÕíõ˝≤¢ $»j·Tyê&É˝À

21 ‘˚B Ä>∑dTü º 1918˝À »ìà+#ês¡T. ‘·*¢ nqdü÷j·T, ‘·+Á&ç ø£èwüj í T· ´. q≥qô|’
∫qï‘·q+ qT+&ç eT≈£îÿe‘√ $XÊK|ü≥ï+˝Àì lsê»sêCÒX«¯ ] Hê≥éT+&É* yê]
ªkÕ$Á‹µ Hê≥ø£+˝À Hês¡<bä ÕÁ‘· q{Ï+#·&+É »]–+~. $»j·Tq>∑s+¡ õ˝≤¢ kÕ\÷s¡T˝À
|üÁ{≤j·TTì XÊÁdæ>Ô ±] <ä>sZ∑ ¡ dü+^‘·+, Vü‰s√àìj·T+˝À •ø£D å bı+<ës¡T. ø±øÏHê&É
nyÓT#·÷´sY nk˛dæj˚TwüHé˝À q≥Tì>±, bÕ≥\ s¡#·sTT‘·>±, Vü‰s√àìdtº>± $$<Ûä
ø±s¡´Áø£e÷˝À¢ bÕ˝§ZH˚yês¡T. Hê≥ø±\≈£î dü+^‘·+ ≈£Ls¡Ã&É+, bÕ≥\T sêj·T&É+
#˚ùdyês¡T. z˙¢&Ü≥sY, ø±¢dyt T˚ {Ÿ‡, uÛ≤>∑´sπ K e+{Ï Hê≥ø±\≈£î dü+^‘·+ n+~+#ês¡T.
Hê≥ø±\T y˚dTü qÔ ï s√E˝À¢H˚ ô|<ë›|⁄ü s¡+ ø£fi≤e+‘·T\ ≈£î≥T+u≤ìøÏ #Ó+~q
n+»˙ ≈£îe÷]‘√ |ü]#·jT· + @s¡Œ&ç+~. n|üŒ{ÏøÏ ÄyÓT ej·TdüT‡ 22. ÄyÓTqT
ôdø’ ˝Ï Ÿ MT<ä ≈£Ls√Ãu…≥Tº≈î£ ì rdüTø¬ fi¯&¢ +É ‘√ yê]<ä]› eT<Û´ä ùdïVü≤+ Áù|eT>± e÷]+~.
‘·sê«‘· ø±\+˝À ÄyÓTqT ô|[¢ #˚dTü ≈£îì, n+»©<˚$>± dæìe÷ s¡+>∑+˝À #˚sÃ¡ &É+
»]–+~.
ø=+‘·ø±˝≤ìøÏ Ä~Hêsêj·TDsêe⁄, ‘·T+>∑\ #·\|ü‹ ãè+<ä+˝À #˚]
ªdü≈î£ ÿu≤sTTµ Hê≥ø£+‘√ <˚Xe¯ T+‘ê ‹]>±s¡T. ø±øÏHê&É <ä+≥T dü÷sê´sêe⁄ düV‰ü j·T+‘√
138
j·T+>¥ yÓTHé‡ Vü‰´|” ø£u¢ Ÿ˝À #˚], Hê≥ø±\ <ë«sê dæìe÷ dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +˝À
Á|üy•˚ +#ês¡T. 1945 ªes¡÷~Ûìµ ∫Á‘·+˝À _.$. sêe÷q+<ä+ Áb˛‘ê‡Vü≤+‘√ dü+^‘·
<äsÙ¡ ≈£î\j·÷´s¡T. 1947 ª>=\¢u≤Û eTµ ∫Á‘·+˝À n+»©<˚$ V”≤s√sTTHé ø±e&É+‘√,
dæ. |ü⁄\¢jT· ´ >±s¡T Äj·Tq≈£î bÕ≥\ s¡#s· TT‘·>± #ÛêHé‡ Ç#êÃs¡T. ªVü‰sTTì&Ó>±
ãTT‘·T XÀuÛµÑ nH˚ ^‘·+ sêùds¡T. n~ ø£èwüyí D ˚ Ï Ä\|æ+#·&+É »]–+~. ‘·sê«‘·
ø±\+˝À ∫qïHê{Ï ùdïVæ≤‘·T\T nsTTq _.m. düTu≤“sêe⁄>±] <äsÙ¡ ø£‘«· +˝À ì]à+#˚
ª|ü˝≥¢… ÷] |æ\µ¢ ∫Á‘êìøÏ ø£<,ä∏ dü+^‘·+ düeT≈£Lsπ Ã neø±X¯+ e∫Ã+~. Ä ∫Á‘êìπø
dü‘´· +, {Ï.$. sêE Äj·Tq <ä>sZ∑ ¡ düV‰ü j·T≈£î\T>± #˚] #ê˝≤ø±\+ |üì #˚XÊs¡T.
|ü˝≥¢… ÷] |æ\¢ Væ≤{Ÿ ø±e&É+‘√, XÀuÛHÑ ê#·\ yê] ‹˝À‘·eÔ T ∫Á‘·+ e∫Ã+~. Ä
∫Á‘·+ ‘Ó\T>∑T, ‘·$Tfi¯ uÛ≤wü˝À¢ s¬ +&ç+{Ïø° Ä~Hêsêj·TD sêy˚ dü+^‘·+ düeT≈£LsêÃs¡T.
y˚Tø£|t ø¬ . >√bÕ\sêe⁄, nøÏÿH˚ì Hêπ>X¯«s¡sêe⁄‘√ |ü]#·jT· + @s¡Œ&ç, yê]
uÛ≤>∑kÕ«eT´+‘√ nX¯«˙ |æø£ÃsY‡ u≤´qsY kÕú|æ+∫ e÷j·T\e÷], e÷j·Tø±ÿ]
(‘·$Tfi¯+)˝À ì]à+#ês¡T. Ä dæìe÷˝À¢ bÕ≥\Tsêdæ, dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + #˚XÊs¡T.
n+»©<˚$ ù|s¡T MT<ä 1951˝À ªn+»© |æøÃ£ sY‡µ u≤´qsYô|’ m˝Ÿ.$.Á|ükÕ<é
<äsÙ¡ ø£‘«· +˝À ª|üs<¡ •˚ µ ∫Á‘·+ ‘Ó\T>∑T˝Àq÷ ª|üP+>√<Óµ’ ‘·$Tfi¯+˝ÀqT ì]à+#ês¡T.
n˝≤ ìsêà‘· > ± dæ ú s ¡ | ü & ç 1955˝À nHês¡ ÿ *, 1957˝À dü T es¡ í d ü T +<ä ] ,
‘Ó\T>∑T`‘·$Tfi¯`Væ≤+B˝À¢ ì]à+#ês¡T. 1960˝À ãTTD≤qTã+<Û+ä , n&É‘Y M{Ÿô|DY
(‘·$Tfi¯+) 1962˝À dü«s¡íeT+»] (‘Ó\T>∑T`‘·$Tfi¯+), 1975˝À uÛÑø£Ô‘·Tø±sê+,
1976˝À eTVü‰ø£$ øπ Áå ‘·jT· ´, 1980˝À #·+&ûÁ|æjT· , ø£qïyê]\T¢ ∫Á‘ê\qT ì]à+#ês¡T.
‘Ó\T>∑T`‘·$Tfi¯ uÛ≤wü˝À¢H˚ ø±≈£î+&Ü Væ≤+B˝À ≈£L&Ü ∫Á‘ê\qT ì]à+#ês¡T.
ª|òPü ˝À+πø ùdCŸµ ∫Á‘êìï nXÀø˘ ≈£îe÷sY, yÓ»’ j·T+‹ e÷\‘√ ì]à+#ês¡T. <äsÙ¡ ø£‘«· +
Ç+Á<äsêCŸ Äq+<é. dü+^‘·+: Ä~Hêsêj·TDsêe⁄ >±πs. \ø°àå ø±+‘Y bÕ´πs˝≤˝Ÿ áj·Tq
<ä>sZ∑ ¡ düV‰ü j·T≈£îì>± |üì #˚XÊs¡T. ø±ì á ∫Á‘·+ bòÕ|¢ t ø±e&É+ e\¢ Ä <ä+|ü‘T· \T
Ä]úø+£ >± <Óã“‹Hêïs¡T. ‘·sê«‘· ‘·eT ≈£îe÷s¡T&ÉT ∫Hêïsêe⁄ ù|s¡Tq ª∫ìï Áã<äs‡Y µ
u≤´qsY˝À ø=ìï ∫Á‘ê\T ì]à+#ês¡T. 1965 dür dü≈î£ ÿu≤sTT, 1967 dür düTeT‹,
1968 ≈£î+≈£îeT uÛsÑ D¡ ,Ï 1970˝À neTàø√dü+ ∫Á‘ê\T ì]à+#ês¡T.
á ∫Á‘ê\ìï+{Ï˝Àq÷ Ä~Hêsêj·TDsêe⁄ dü+^‘· <äs¡Ù≈£îì>± eT+∫
ù|s¡T dü+bÕ~+#ês¡T. Á|ü‘˚´ø£+>± #Ó|ü⁄Œø√‘·>∑Z~ ªnHês¡ÿ*µ. eT÷´õø£˝Ÿ Væ≤{Ÿ.
139
ªsê»X‚Ksê ˙ ô|’ yÓ÷E rs¡˝<Ò Tä sêµ ø£sêí≥ø£ dü+Á|ü<ëj·T Væ≤+<√fi¯+˝À #˚dqæ bÕ≥
n+<ä] Á|üX+¯ dü\T bı+~+~. n<˚ $<Û+ä >± düTes¡dí Tü +<ä]. Ä ∫Á‘êìï 3 uÛ≤wü˝À¢
ì]à+∫ Væ≤{Ÿ #˚XÊs¡T. ªVü‰sTT Vü‰sTT>± ÄeTìkÕπ>µ >=|üŒ Væ≤{Ÿ nsTT+~.
Çø£ÿ&É eTs=ø£ÿ $wüjT· + #ÓbÕŒ*. H˚qT (Á>∑+<Ûä s¡#s· TT‘·) e÷ dü«Á>±eT+˝À
ø=‘·Ôù|≥ ôV’≤dü÷ÿ˝Ÿ˝À mdt.mdt.m˝Ÿ.dæ es¡≈£î #·~yêqT. n+‘·es¡≈£î dæìe÷\T
#·÷ùdyê&çì ø±<äT. ø±ì mdt.mdt.m˝Ÿ.dæ |üØø£å\sTTq ‘·sê«‘· ôd\e⁄˝À¢ e÷
y˚Tqe÷eT >±]+{ÏøÏ ø±øÏHê&É yÓ[¢ nø£ÿ&É ªdüTes¡í düT+<ä]µ dæìe÷ #·÷&É&+É »]–+~.
n~ Hê≈£î m+‘√ q∫Ã, ‘·sê«‘· Ä dæìe÷ 10 kÕs¡T¢ #·÷XÊqT. <ë+‘√ Hê≈£î
dæìe÷ô|’ yêýÓ÷Vü≤+ ø£*–+~. ‘·sê«‘· Hê≥ø±˝À¢ q{Ï+#êqT, eTÁ<ëdüT yÓfi≤¢qT,
&Ós’ ø¡ sº£ ï¡ j·÷´qT. Ä $<Û+ä >± düTes¡í düT+<ä] Hê≈£î dü÷Œ¤]ìÔ ∫Ãq ∫Á‘·+. düV‰ü j·T
<äsÙ¡ ≈£îì>± Hê yÓTT<ä{Ï ∫Á‘·+ ªyês¡d‘ü «· +µ. <ë+{À¢ n+»©<˚$ >±]ÿ ôd{Ÿ‡˝À H˚qT
¬ ø yÓ T sê≈£ î bıõwü H é Ç∫Ã ¬ ø yÓ T sêyÓ T Hé ˝… ’ { Ï + >¥ #˚ d ü T ø√e&ÜìøÏ qqTï
ñ|üj÷Ó –+#·T≈£îH˚yês¡T <äsÙ¡ ≈£î\T ‘ê|” #êDø£´>±s¡T. n|üŒ{Ïøπ ÄyÓT {≤|t V”≤s√sTTHé.
ÄyÓTqT ne÷àsTT >±s¡ì, Ä~Hêsêj·TDsêe⁄ >±]ï nu≤“sTT >±s¡ì nH˚yês¡T
‘Ó\T>∑T dæìe÷ |ü]ÁX¯eT˝À. u≤\sêE, <Ûsä êà+>∑<ä e+{Ï ∫Á‘ê\T sê>∑e÷*ø£qT ñ
|üj÷Ó –+#ês¡T Ä~Hêsêj·TD sêe⁄. ˇø√ÿ ãTT‘·Te⁄øÏ ˇø√ÿ sê>∑+‘√ #˚dæ XËu≤Û wt
nì|æ+#·T≈£îHêïs¡T. ‘Ó\T>∑T ªdüTes¡í düT+<ä]µ dæ\«sY p´;¢ ø±e&É+‘√, <ëìì Væ≤+B˝À
ì]à+#ês¡T. Væ≤+B˝À X¯‘·~H√‘·‡yê\T »s¡T|ü⁄≈£î+~. Hê>∑|üPsY˝À s¡»‘√‘·‡e+
»s¡T|ü⁄≈£î+~. u§+u≤sTT »s¡ï*dt\º dü+|òTü + yês¡T ªdüTes¡í düT+<ä]µøÏ nœ\ uÛ≤s¡‘·
kÕúsTT˝À ªñ‘·eÔ T dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>±µ Ä~Hêsêj·TDsêe⁄ >±]ï m+|æø£ #˚XÊs¡T.
<äøD åÏ ≤~ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îìøÏ ñ‘·sÔ ¡ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À n+‘·{Ï >ös¡e+ \_Û+∫+~ n<˚
yÓTT<ä{ÏkÕ].
‘·eT u≤´qsY˝ÀH˚ø±ø£ Ç‘·s¡ u≤´qsY‡˝À ≈£L&Ü ∫Á‘ê\≈£î dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +
eVæ≤+∫q ∫Á‘ê\T nqï<ë‘·, n–ï |üØø£,å yÓ÷dü>±fi¯≈¢ î£ yÓ÷dü>±&ÉT, ø£fi≤´D eT+&É|+ü
` n\÷¢] d”‘êsêeTsêE. (‘Ó\T>∑T Ms¡ ˝Òesê ` Bø£ãå ÷ì kÕ>∑sê) (ekÕÔ&TÉ Hê
sêE ` yÓHïÓ \+‘· $]dæq >±ì #·+Á<äTDÏí M&çb˛˝Ò<Tä ).
Væ≤+<äTkÕÔ˙ dü+^‘êìï m≈£îÿe>± yê&˚yês¡T. ‘·≈î£ ÿe Ä¬sÿÁcÕº‘√ bÕ≥\
]ø±]¶+>¥ #˚ùdyês¡T. kÕe÷q´ Áù|ø£≈å î£ \≈£î <ä>sZ∑ j ¡ ÷· ´s¡T. Vü‰s√àìj·T+‘√ ø£+b˛õ+>¥
#˚ùdyês¡T.
140
Ä~Hêsêj·TDsêe⁄ ªÄ~Hêsêj·TD°jT· +µ nH˚ uÛ≤s¡rj·T dü+^‘· XÊÁdü+Ô
sêùds¡T. n~ nH˚ø£ dü+^‘· $<ÛëHê*ï, XÊÁdüÔ Á>∑+<∏ë\qT $e]+∫ yêÚ≤´ì+∫q
Á>∑+<∏+ä . Ä~Hêsêj·TDsêe⁄ 25`1`1991q eTs¡D+Ï #ês¡T. ‘·sê«‘· n+»©<˚$
ˇ+≥] Á|üj÷· D+ ø=qkÕ–+#ês¡T.
dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± e÷j·T\e÷] (1951)— eTj·Tø±ÿ] (1951)— |üs<¡ •˚
(1953)— |ü⁄+>√‘·j Ô TY (1953)— nqï<ë‘· (1954)— nHês¡ÿ* (1955)— düTes¡í
düT+<ä] (1957)— dü«s¡eí T+»] (1962)— |òPü ˝À+øÏ ôdCŸ (1964)— dür dü≈î£ ÿu≤sTT
(1965)— uÛøÑ Ô£ ‘·Tø±sê+ (1973)— eTVü‰ø£$ øπ Áå ‘·jT· ´ (1976), n\÷¢] d”‘êsêeTsêE
yÓTT<ä˝…’q$.
eTq\H˚ eT+>∑sTTHé uÛ≤>∑´+ (1957)— n&ÉT‘·M≥T ô|Hé (1960)—
s¡TD≤qTã+<Û+ä (1960)— dü«s¡eí T+»] (1962)— eT+>∑j÷· sY ñ\¢+ eT+>±<ä ôd\«+
(1962) yÓTT<ä˝q’… $.
uÛøÑ ‘Ô£ T· ø±sê+ eT÷´õø£˝Ÿ Væ≤{Ÿ.
1) |òTü Hê|òTü q düT+<äsê
2) ø£sT¡ D≤ eTj·T<˚yê
3) uÛ˝Ñ Ò uÛ˝Ñ Ò n+<ë\T düèwæ+º #êe⁄
4) e÷qyê @eTTqï~ á <˚V≤ü +
5) <äTe⁄«≈£îqï Ä ˙* eTT+>∑Ts¡T˝Ò <ä÷~ |æ+»˝…’ b˛e⁄qT˝Ò.
vvv
141
e÷wüºsY y˚DT
ndü\T ù|s¡T eT<ä÷›s¡T y˚DT. »qàdüú\+ eT∫©|ü≥ï+. y˚Tqe÷eT

nqTeTø=+&É yÓ+ø£Á{≤eTj·T´ ã+<äsT¡ ˝À e⁄+fÒ Äj·Tq <ä>sZ∑ ¡ dü+^‘·+ H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T.
dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T kÕ<Ûës¡D+>± yê<ä´ø£fi≤ø±s¡T˝…’ e⁄+{≤s¡T. >±j·T≈£î\T, dü+^‘·
<äsÙ¡ ≈£î\T ø±e&É+ ø£+fÒ, Äs¡HZ ,é Vü‰s√àìj·T+, –{≤sY, ‘·ã\, &√\ø˘, MD @<√
yê<ä´+ yêsTT+#·&+É ‘√ ÁbÕs¡+_Û+∫q ø£fi≤ø±s¡T\T eT+∫ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\e⁄‘ês¡qï~
ãTTEyÓ+’ ~ e÷düsº Y y˚DT >±]‘√...
(eTÚ‘Y ÄsêZHé m\ÁøÏøº d˘ {æ ‘° √ q&ç#˚ ÄsêZHé yê<ë´ìï) ùV≤eT+&é ÄsêZHé
n+{≤s¡T. <ëìì ãVüQÁX¯<>∆ä ± H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T y˚DT. Vü‰s√àìj·T+ yêsTT+#·&+É ˝À
ì|ü⁄DT&ÉsTTq y˚DT >±]ÿ ùV≤eT+&é Äs¡HZ é H˚]Œ+∫q~ ˇø£ nyÓT]ø± ì|ü⁄DT&ÉT `
$»j·T dü+dü˝ú À y˚DT>±s¡T Ä¬sÿÁkÕº ø£+&Éøsº£ >Y ± #ê˝≤ ø±\+ |üì#˚XÊs¡T. n|üŒ{À¢
Ä yê<ë´ìï nyÓT]ø± qT+&ç ‘Ó|Œæ +∫ $»j·÷ dü+düú y˚DT>±]ÿ <ëìô|’ ‘·ØŒ¤<Tä
ì|æŒ+#ês¡T. <ë+‘√ y˚DT>±s¡T e÷düsº j ¡ ÷· ´s¡T.
Vü‰s√àìj·T+ Äj·Tq ÁbÕD+. <ëìì ñ|üjÓ÷–+∫ ∫qï‘·q+ qT+&ç,
kÕ<Ûqä #˚d,æ 14e j˚T≥H˚ ø£#Ø˚ \T #˚dæ eTqïq\T bı+<ës¡T. Vü‰s√àìj·T+ yêsTTdü÷Ô
bÕ&˚yês¡T. dæìe÷ bÕ≥\T ≥÷´Hé‡qT ø£+b˛CŸ #˚ùdyês¡T.
142
ÄHê{Ï Á|üeTTK dü+^‘· <äs¡Ù≈£î\T ;ÛeTes¡|ü⁄ qs¡dæ+Vü‰sêe⁄ >±]‘√
|ü]#·j·T+ @s¡Œ&ç, >∑÷&Ée*¢ sêeTÁãVü≤à+ >±] ªe÷\|æ\¢µ qT+∫ ø=+‘·ø±\+
_mHéÄsY >±]øÏ düV‰ü j·T≈£îì>± |üì#˚jT· &É+ »]–+~. nB Vü‰s√àìj·T+ #·\y˚.
dæìe÷ dü+^‘·+ m˝≤ e⁄+&Ü˝À, e⁄+≥T+<√ ‘Ó\T‡≈£îHêïs¡T. n~ Äj·Tq yÓTT<ä{Ï
yÓT≥Tº ` ‘·sê«‘· ø=+‘·ø±\+ u§+u≤sTT yÓ[¢ XÊ+‘êsê+ >±] ªX¯≈£î+‘·\µ≈£î
edü+‘· <˚XÊjYT <ä>sZ∑ ¡ |üì#˚dæ Ä¬sÿÁùdCºÌ wÒ Hü ˝é À mø˘‡|üsºY nj·÷´s¡T. nø£ÿ&˚ dü÷ÿ˝Ÿ
Ä|òt eT÷´õø˘˝À #˚] $$<Ûä yê<ë´\qT yêsTT+#·&+É ˝À ‘·ØŒ¤<Tä bı+~ e÷wüsº Y &çÁ^
bı+<ës¡T dü+^‘·+˝À..
dæ˙ |ü]ÁX¯eT˝À |òTü +≥kÕ\>±]ï n+<äs÷¡ ª|òTü +≥kÕ\ e÷cÕºsT¡ µ n+{≤s¡T.
n˝≤π> y˚DT >±]ï ªe÷wüsº Y y˚DTµ >±s¡T n+{≤s¡T. @$T{° ‘˚&Ü n+fÒ, dü+^‘·+˝À
e÷wüºsY ø±ã{Ïº |òüT+≥kÕ\ e÷cÕºs¡T n+{≤s¡T. e÷wüºsY &çÁ^ bı+<ës¡T ø±ã{Ïº
e÷wüsº Y y˚DT n+{≤s¡T.
ôV≤#Y.m+.$. ø£+ô|˙˝À Ä¬sÿÁcÕº ìsê«Vü≤≈£î&ç>± u§+u≤sTT˝À |üì#˚d,æ
eTÁ<ëdüT sêe&É+‘√ ªyê©àøÏµ ∫Á‘êìøÏ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&Ój ’ ÷· ´s¡T. ‘·sê«‘· kÕs¡~Û
yê] ªn+‘ê eTqyêfi‚µ¢ ∫Á‘·+‘√ >∑T]Ô+|ü⁄ e∫Ã+~. ‘·sê«‘· s√E\T e÷sêsTT
∫Á‘·+ (1955˝À) y˚DT >±] ù|s¡T #Ó_‘˚ ª@s¡Tyêø£ kÕ>±s√µ bÕ≥ >∑Ts¡TøÔ =düT+Ô ~.
n<=ø£ C≤q|ü<ä u≤D°. Ä s√E˝À¢ Væ≤{Ÿ nsTT´+~. Ä bÕ≥≈£î Væ≤+B q{Ï
eV”≤<ës¡V≤ü e÷Hé qè‘·´+ #ÓjT· ´&É+ eTs√ Á|ü‘ø˚ ‘£ s· TT+~. C≤q|ü<ä dü+^‘êìï dæìe÷
Áù|ø£å≈£î\T Äsê~ÛkÕÔs¡ì ÄHê&˚ n+<ä]ø° ‘Ó*dæ+~. n<=ø£ ô|<ä› eT\T|ü⁄>±
uÛ≤$+#˚yês¡T.
e÷\|æ\˝¢ À ªq\¢yê&˚ >=\¢ |æ\y¢ ê&˚µ nH˚ bÕ≥ Væ≤{Ÿ ø±e&É+ e\¢ n≥Te+{Ï
bÕ≥ #Ój÷· ´\H˚ H˚qT @s¡Tyêø£ kÕ>±s√ bÕ≥ #˚XÊqT. Hê≈£î e÷s¡<Z sä Ù¡ ≈£î\T e÷
>∑Ts¡Te⁄>±s¡T ;ÛeTes¡|⁄ü qs¡d+æ Vü‰sêe⁄ >±s¡T, nì Äj·TqTï >∑Ts¡TÔ ‘Ó#T· Ã≈£îH˚yês¡T
y˚DT.
HÍwü<é >±] <ä>sZ∑ ¡ |üì#˚dqæ y˚DT>±]ÿ C≤q|ü<ä dü+^‘·+ô|’ yÓ÷E ø£*–+<äì
≈£L&Ü #Ó|Œü e#·TÃ. y˚DT >±]ÿ, HÍwü<é >±]ÿ ˇø£s+¡ fÒ ˇø£]øÏ Áù|e÷_Ûe÷Hê\T
ñ+&˚$. XÊÁd”j Ô T· ‘˚ yê]ì <ä>sZ∑ ≈¡ î£ #˚]Ã+~. Ä ‘·sê«‘· 1957 ‘√&çø√&Éfió¯ ,¢ 1960˝À
e÷+>∑\´ã\+, 1960˝À sê»eT≈£î≥+, 1961˝À u≤≥kÕ], 1962˝À dæ]dü+|ü<\ä T,
143
Á|ü‹C≤„bÕ\q, 1965˝À Áù|$T+∫#·÷&ÉT n˝≤ mH√ï ∫Á‘ê\T y˚DT>±] dü+^‘·
<äsÙ¡ ø£‘«· +˝À e∫Ãqy˚ ` n˙ï eT÷´õø£˝Ÿ Væ≤{Ÿ‡.
|æj÷· H√, ø±¢]HÓ{Ÿ, |òPü {¢ Ÿ, ejÓ÷*Hé e+{Ï yê<ë´\qT Vü‰s√àìj·TyéT‘√
u≤≥T yêsTT+#·&+É Äj·Tq≈£î yÓqï‘√ ô|{Ïqº $<ä´. Ä¬sÿÁkÕº me¬sH’ ê ]ø±]¶+>¥
düeTj·÷ìøÏ sêø£b˛‘˚, Ä yê<ë´ìï Äj·TH˚ yêsTT+∫ ]ø±]¶+>¥ #˚ùdyês¡T. n+‘·{Ï
H˚s¡Œ].
XÊÁd”j
Ô T· dü+^‘·+, dü+Á|ü<ëj·T dü+^‘·+ n+fÒ Äj·Tq #Ó$ø√düT≈£îH˚yês¡T.
n<˚ dü+^‘êìøÏ |ü⁄Hê~ n˙, dæ˙ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&çøÏ ø£sêí≥ø£, Væ≤+<äTkÕú˙ dü+^‘ê˝À¢
bÕ+&ç‘´· + e⁄+&Ü\ì uÛ≤$+#˚yês¡T.
dæìe÷ <äsÙ¡ ≈£î&ç>± Hê≈£î Äj·Tq‘√ |ü]#·jT· + e⁄+~. H˚qT eTÁ<ëdüT˝À
e⁄qï|ü⁄Œ&ÉT ôV≤’ <äsêu≤<é qT+∫ ˇø£ ìsêà‘· e∫Ã Hê‘√ dæìe÷ rj·T&ÜìøÏ ˇ|üŒ+<ä+
≈£î<äTs¡TÃ≈£îHêïs¡T. Ábı&É÷´düs,Y &Ós¬’ ø£sº Y kÕúq+˝À e⁄+&ç bÕ≥\T ]ø±]¶+>¥ #˚sTT+#êqT.
C…$T˙ dü÷&º j ç ÷Ó ˝À ]ø±]¶+>¥ »]–+~. mdt.|æ, düTo\, yêD° »j·Tsê+ e¬>s’ ê
bÕ&Üs¡T. Ä dæìe÷ ªyÓ÷Vü≤qsê>∑+µ. <ëìøÏ y˚DT>±]ï dü+^‘· <äs¡Ù≈£îì>±
ô|≥Tº≈£îHêïqT.
#ê˝≤ ‘·e÷cÕ eTìwæ. m|ü⁄Œ&É÷ H√{À¢ ‘·eT\bÕ≈£î\T qeTT\T‘·÷ e⁄+{≤s¡T.
qe«&É+ q$«+#·&+É Äj·Tq Á|ü‘´˚ ø£‘.· H=|æŒ+#·ø,£ ‘êH=e«ø£ ‘·|Œæ +#·T≈£î ‹s¡T>∑Tyê&ÉT
<Ûqä T´&ÉT düTeTr nqï≥T¢...
ªˇø£ eTqdüT bÕ&ç‘˚ yÓ÷Vü≤qsê>∑+µ ` s¬ +&ÉT Vü≤è<äj÷· \T ≈£L&ç‘˚ Jeq
sê>∑+. Ä ∫Á‘·+˝Àì<˚.
Äø±X¯M~Û˝À n+<ë\ C≤_*.. ø±s¡T˝À wæø±s¡Tø¬ fi‚¢ bÕ\ãT>∑\Z |üd&æ ç <ëHê..
dü&ùç dj·Tøπ >±*... sêeT∫\Tø£ ‘Ó\T|üy˚ Áù|eT @$T{À... m+‘· eT+∫ yê&Ée⁄sê...
ô|qT Nø£{≤jÓT ˝Àø£+..
}πs~ ù|sπ ~ z #·+<äe÷e÷ sê» eT≈£î≥+
yê*b˛˝ÒqT ‘ê|ü|⁄ü >±* n&ÉT>∑T C≤&É\T
Vü‰sTT>± Ä\TeT>∑˝’… ø±\+ >∑&bÉ Õ* e÷+>∑fi´¯ ã\+
áHê{Ï sπ sTT C≤_*¢ Vü‰sTT ≈£î+≈£îeT sπ K
Ä&ÉT‘·T bÕ&ÉT‘·T |üì#˚dTü +Ô fÒ, ‘√&çø√&Éfi¯ó¢
144
ø±s¡T˝À wæø±s¡Tø¬ fi‚¢
@s¡Tyêø£ kÕ>±s√ nH√ï ∫qïHêï s√E\T e÷sêsTT
Ä&çbÕ&˚qT HêeT~ áy˚fi¯ ≈£î\<Ó’e+
r¬sqT ø√]ø£ rj·Trj·T>± ≈£î+≈£îeTπsK
#ÓøÿÏ *MT<ä #˚sTTy˚dæ ∫qï<ëHê e÷+>∑\´ ã\+
≥e⁄qT |üøÿ£ ¬øfi¯fl<äTs› √.... ‘√&çø√&Éfi¯ó¢
ª#Ó+>∑T #Ó+>∑Tq >∑+‘·T\T y˚jT· +&çµ q$Tàq ã+≥T
ø£qT\≈£î‘√∫ #˚‹ ø£+<äì
m+&Ée÷e⁄\THêïjYT } u≤≥kÕ] ` uÛ≤qTeT‹ bÕ&ç+~.
eTT<äã› +‹ |üP\T ô|{Ïº ø£\dæ e⁄+fÒ ø£\<äT düTK+
z u≤≥kÕ] u≤≥kÕ] ` uÛ≤qTeT‹
mø£ÿ&É ñHêï @eTsTTHê eTTs¡∞ø£èwüí
eTqyÓTe]øÏ yê¬s’ ` y˚ss¡ TTHê }
|üjT· ì+#˚ z ∫\Tø± ≈£î\ <Óe’ +.
Ä s√E˝À¢ y˚DT>±] nu≤“sTT uÛ≤qT#·+<äsY |ò*æ + Çìdæ≥º ÷´{Ÿ q≥q˝À
•ø£Då bı+<ës¡T. y˚DT>±]ÿ yê] ≈£îe÷s¡TDÏí dæìe÷˝À¢ rdüT≈£îsêyê\ì ÄX¯ e⁄+&˚~.
MTs¡T ª\ø£åàDπsKµ ∫Á‘·+˝À »j·TdüT<Ûä≈£î #ÛêHé‡ Ç∫Ã V”≤s√sTTHéì #˚XÊs¡T. e÷
yê&çøÏ ≈£L&Ü ˇø£ #ÛêHé‡ Ç∫Ã, yê&çì V”≤s√ #Ój÷· ´* nH˚yês¡T Hê‘√. V”≤s√
ø±ø£b˛sTTHê @<√ eT+∫ y˚w+ü Çyê«\ì nì|æ+∫Hê, H˚q|ü&ÉT rùd ªuÛ˝Ñ Ò ø±|ü⁄s¡+µ
dæìe÷˝À n+‘ê ô|<ä› kÕº]+>¥‘√ ≈£L&çq~. uÛ≤qT#·+<äsY pìj·TsY nsTTb˛‘ê&Éì
Ä˝À∫+∫ Ä bÕÁ‘·≈£î –]u≤ãTì m+|æø£ #˚j·T&É+ »]–+~. n˝≤ y˚DT>±]ÿ
düV≤ü ø£]+#· ˝Òøb£ ˛j·÷qì Ç|üŒ{Ïø° nqT≈£î+{≤qT.
vvv
145
j·T+. |üPs¡í#·+Á<ä sêe⁄ (#ê+<é)
|üPs¡í#·+Á<ä sêe⁄>±s¡T 8 nø√ºãsY 1933 dü+ˆˆ˝À eT∫©|ü≥ï+ ~$

‘ê\÷ø±˝À yÓT\Æ es¡|⁄ü nbÕŒsêe⁄, s¡TøÏàDeTà <ä+|ü‘T· \≈£î »ìà+#ês¡T.
∫qï‘·q+ qT+&ç ∫qïÁ>±eT+˝À e⁄+&É&É+ e\¢ #·<äTe⁄≈£îH˚ neø±X¯+
˝Òø£b˛sTT+~. @eTsTTHê dü+^‘·+, dæìe÷ bÕ≥\ ô|’ yÓ÷E ô|+#·T≈£îHêïs¡T.
dæìe÷\T #·÷&É&+É , bÕ≥\ |ü⁄düøÔ ±\T ø=ì bÕ≥\T bÕ&É&+É dæìe÷ dü+^‘·+
Äj·Tq≈£î Vü‰;>± nsTT´+~. Ä yêýÓ÷Vü≤+‘√ dæìe÷˝À¢ bÕ≥\T bÕ&Ü\ì eTÁ<ëdüT
#˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. ì\Te ˙&É˝øÒ ,£ dæìe÷˝À¢ bÕ&˚ neø±XÊ\T ˝Òø£ #ê˝≤ Çã“+<äT\qT
m<äTs=ÿHêïs¡T. ‘·sê«‹ ø±\+˝À Á|üeTTK dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T e÷wüsº Y y˚DT Äj·Tq≈£î
ÄÁX¯jT· + ø£*Œ+#·&+É ‘√ dæìe÷ s¡+>∑+˝À #˚s&¡ +É »]–+~. sêÁ‹, |ü>\∑ T ø£w|ºü &ü ,ç
Çwü|º &ü ç dü+^‘· kÕ<Ûqä #˚XÊs¡T. dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\ <ä>sZ∑ ¡ düV‰ü j·T≈£î&ç>± |üì #˚jT· &É+
ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. e÷wüsº Y y˚DT |üPs¡#í +· Á<äsêe⁄ì ª#ê+<éµ nì |æ\e&É+ |æ*#˚yês¡T.
n<˚ kÕs¡ø∆ £ HêeT+ nsTT´+~.
1952 dü+ˆˆ˝À Äj·Tq‘√ ø£*dæ u§+u≤sTT #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. nø£ÿ&É HÍwü<äÛ
<ä>sZ∑ ¡ ø=ìï dü+e‘·‡sê\T, 1955 qT+&ç edü+‘· <˚XÊjYT‘√ ø=ìï dü+e‘·‡sê\T
düV‰ü j·T≈£îì>± |üì#˚XÊs¡T. 1970˝À dü©˝Ÿ #Í<ä]‘√ #Ûs’Ó à¡ Hé #·\eTj·T´ (‘Ó\T>∑T)
∫Á‘êìøÏ ø√`dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± |üì#˚XÊs¡T.
146
dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\≈£îm+‘√ düìïVæ≤‘·+>± e⁄+≥÷ yê]øÏ düV‰ü j·T+ #˚d÷ü Ô
ø£+b˛õ+>¥, ]ø±]¶+>¥, H√≥T‡ Áyêj·T&É+, Ä¬sÿÁkÕº #˚‘· ]Vü‰s¡‡˝Ÿ‡ #˚sTT+#·&+É
nìï Äj·Tq e\¢H˚ »]π>$. n+<äTøπ ø=+&É+‘· nqTuÛeÑ + dü+bÕ~+#ês¡T. dü+^‘·
<äsÙ¡ ≈£î&ç>± #ÛêHé‡ sêe&É+ Ä s√E˝À¢ m+‘√ ø£w+ºü . ÁX¯eTø√]Ã nqT≈£îqï #ÛêHé‡
ø√dü+ ø£w|ºü &ü ç |üì#˚XÊs¡T.
1969 dü+ˆˆ˝À >∑T‘êÔ sê$T˙&ÉT >±]‘√ |ü]#·jT· + @s¡Œ&ç, ùdïVü≤+>±
e⁄+≥÷, yês¡T <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#˚ ªã+>±s¡T dü+ø¬ fi¯óµ¢ ∫Á‘êìøÏ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£‘«· +
eVæ≤+#˚ neø±X¯+ <=]øÏ+~. ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´+˝À ø£èwæ#d˚ ,æ kÕVæ≤‘·´|ü⁄ $\Te\qT
‘Ó\TdüTø=ì, >±j·T≈£î\#˚ bÕ&ç+#·&É+˝À n‹H˚s¡Œ]>± eéVü≤]kÕÔs¡T. s¡#·sTT‘·
yÓT\Æ es¡|⁄ü >√|æ, #ê+<é >±]ÿ Ä $<Û+ä >± |ü]#·jT· eTj·÷´s¡T.
Ä ∫Á‘·+ $&ÉT<ä\j·÷´ø£ Äj·Tq≈£î eT+∫ ù|s=∫Ã+~. dæìe÷ |ü]ÁX¯eT˝À
>∑T]Ô+|ü⁄ e∫Ã+~. <ë+‘√ 1972˝À _.$. Á|ükÕ<é <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#˚ ªùdïVü≤y˚Tsê
J$‘·+µ ∫Á‘êìøÏ dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#ês¡T. Ä s√E˝À¢ ‘êsê>∑D+ ∫qï<ÓH’ ê
eT+∫ ∫Á‘ê\T dü+^‘·|sü +¡ >± n+<ä] yÓT|ü⁄Œbı+<ës¡T #ê+<é. 1980˝À H˚qT (á
|ü⁄düøÔ £ s¡#s· TT‘·) <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+∫q ª∫Hêï] ∫{Ïuº ≤ãTµ, ‘·sê«‘· bÕs¡«‹ eT∞¢
|ü⁄{Ï+º ~, |ò*æ +kÕºs,Y sê»kÕúHé sö&û\T e+{Ï &É_“+>¥ ∫Á‘ê\≈£î ≈£L&Ü Äj·Tq
düV≤ü ø±s¡+ n+<äCXÒ Ês¡T. 1976˝À ªùd~qøÏ&µç ø£qï&É ∫Á‘êìøÏ dü+^‘·+ düeT≈£LsêÃs¡T.
BìøÏ <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+∫+~ _. ø£èwüHí .é n˝≤π> ªneTs¡ uÛ≤s¡‹µ ø£qï&É ∫Á‘êìøÏ
≈£L&Ü dü+^‘·+ düeT≈£LsêÃs¡T. 1996˝À bÕ&ÉT‘ê rj·T>± d”]j·T˝ŸøÏ mdt.|æ.
u≤\T <ä>sZ∑ ¡ düV‰ü j·T≈£îì>± e⁄Hêïs¡T. 2008 dü+ˆˆ |æs$¡ T&é ôdM’ Tsê ø±s=ŒπswüHøé Ï
»&ç>® ± ªdü«s¡ ˙sê»q+µ, *{Ï˝Ÿ #ÛêyéT‡, yêsTTdt Ä|òt j·T÷‘Y |òsü Y ‘Ó\T>∑T, J`‘Ó\T>∑T
{Ï$ #Ûêq˝Ÿ‡˝À nH˚ø£ Áb˛Á>±yéT‡ #˚XÊs¡T. H˚&TÉ Äj·Tq ≈£îe÷s¡T&ÉT {Ï$ d”]j·T˝Ÿ‡≈£î
dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&ÉT. Äj·Tq ≈£îe÷¬sÔ düT∫Á‘· ˇø£ Á|üeTTK ø=]jÓ÷Á>±|òsü ,Y ÄyÓT uÛsÑ Ô¡
Á|üeTTK ^‘· s¡#s· TT‘· #·+Á<äuÀdt. yê] ≈£î≥T+ã+ n+‘ê dæìe÷ |ü]ÁX¯eT˝Àìyêπs.
vvv
147
¬ø.$. eTVü≤<˚eHé
|üP]Ôù|s¡T ø£èwüíHé ø√sTT˝Ÿ yÓ+ø£{≤#·\+ eTVü≤<˚eHé. ‘·$Tfi¯ sêh+˝À

»ìà+#ês¡T. #·<Tä e⁄≈£îH˚ s√E˝À¢H˚ Hê≥ø±\T y˚jT· &É+, bÕ≥\T bÕ&É&+É , ø£#Ø˚ \T
#˚jT· &É+ n\yê≥T #˚dTü ≈£îHêïs¡T. ªe÷‘·èuÛ÷Ñ $Tµ ∫Á‘·ìsêà‘·≈î£ ˇø£ u≤\q≥T&ÉT
ø±e\dæe∫Ã eTVü≤<˚eHéqT n&É>∑&É+ »]–+~. <ë+‘√ n‘·&ÉT m–] >∑+‘˚dæ
‘·$Tfi¯Hê&ÉT˝Àì q>∑sY ø√sTT˝Ÿ qT+∫ eTÁ<ëdüT #˚sT¡ ø√e&É+ ‘·≥dæ+ú ∫+~. ø=+‘·
wüO{Ï+>¥ ne&É+, ‘·sê«‘· Ä ∫Á‘·+ |üP]Ôø±ø£b˛e&É+ »]–+~. ø±s¡D≤\T nH˚ø+£ .
@yÓT‘Æ H˚ +˚ eT∞¢ Hê≥ø±\T y˚jT· &É+, dü+^‘·+˝À Ç+ø± ø£èwæ#d˚ æ eT∞¢ ø£#Ø˚ \T
yÓTT<ä\Tô|≥º&+É »]–+~. ‘·sê«‘· ø=+‘·ø±˝≤ìøÏ ‘·$Tfi¯ ∫Á‘·+ ª‹s¡TeT+¬>’ nfi≤«sYµ
nH˚ dæìe÷˝À eTs=ø£ #ÛêHé‡ e∫Ã+~. HÓ\ J‘·+ MT<ä |üì #˚XÊs¡T. HÓ\øÏ z
s¡÷bÕsTT. n‘·&ìç ˇ|æŒ+∫ ÄHê{Ï Á|üeTTK dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T mdt.$. yÓ+ø£Á{≤eTHé
<ä>∑Zs¡ düVü‰j·T≈£îì>± #˚s¡Ã&É+ »]–+~. mdt.$. yÓ+ø£Á{≤eTHé>±] yÓTT<ä{Ï
düV‰ü j·T≈£î\T ø=fi¯‘÷· sÔ Y eTDÏ, {Ï. ø£fi≤´D+ >±s¡T |üì #˚ùdyês¡T.
yÓ÷&ÉsH¡ é ~ÛjT˚ ≥sY‡ yês¡T, ø£fi≤´D+ >±]øÏ dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + #ÛêHé‡ e∫Ã
yês¡T yÓ[b¢ ˛e&É+‘√ eTVü≤<˚eHé≈î£ yÓTT<ä{Ï düV‰ü j·T≈£î&ç>± neø±X¯+ <=]øÏ+~.
dü+^‘·+˝Àì yÓTfi¯≈î£ e\T, ø£+b˛õ+>¥, _{Ÿ‡, u≤´Á>ö+&é eT÷´õø˘\ >∑T]+∫ mH√ï
148
$wüj÷· \T ø£fi≤´D+>±] <ä>sZ∑ ¡ eTVü≤<˚eHé H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. ø±˙ eTVü≤<˚eHé≈î£ ‘Ó\T>∑T
sê<äT. bÕ≥ sêdæq ‘·sê«‘· es¡Tdü ø£≥&º +É Äj·Tq n\yê≥T. düìïy˚XÊìï, kÕVæ≤‘ê´ìï
ns¡+ú #˚dTü ≈£îì Á|ür e÷≥qT $&ÉeTs¡∫, dü«s¡ |üs#¡ &· +É Äj·Tq≈£î n\yê≥T.
m≥Te+{Ï ^‘ê\HÓH’ ê ‹j·T´>± |ü*øÏkÕÔsT¡ . nyÓ÷|òTü eTsTTq ø£èwæ #˚ùdÔ eTqTwüß´\T
ãTTwüß\e⁄‘ês¡T. XÊÁd”j Ô T· dü+^‘·+, bò˛ø˘ >±Hê\T Äj·Tq dü«+‘·+. |üsu¡ ≤Û cÕ e´øÏ.Ô
nsTTHê, ‘Ó\T>∑T˝À, ‘Ó\T>∑T Hê&ç ‘Ó*dæq yê&ç>± e⁄+&çb˛j·÷s¡T.
ª<˚e<ëdæµ nH˚ ‘·$Tfi¯ ∫Á‘êìøÏ Äj·Tq dü+^‘·+ düeT≈£L]ÃHê, sêDÏ+#·˝<Ò Tä .
<ë+‘√ ≈£î$T*b˛sTT eT∞¢ y˚cÕ\T y˚dTü ≈£îì Áã‘·øe£ \dæ edüT+Ô <äì uÛj Ñ T· |ü&Ü¶sT¡ .
Ä düeTj·T+˝À Á>±yéTbò˛Hé ]ø±]¶+>¥ ø£+ô|˙ yês¡T |æ*∫ ø=ìï bÕ≥\≈£î dü+^‘·+
≈£Ls¡ÃeTì |üì ø£*Œ+#ês¡T. ‘·sê«‘· ‘Ó\T>∑T˝À ì]à+#˚ s¡øsπå£ K, sêCÒX«¯ ] ∫Á‘ê\T
ì]à+∫q ÄsY. |ü<àä Hê<ÛHä é >±s¡T ª≈£îe÷]µ nH˚ ∫Á‘·+ rdü÷Ô eTVü≤<˚eHéøÏ eTs=ø£
#ÛêHé‡ Ç#êÃs¡T. ‘·sê«‘· >∑÷+&ÉTøÏÿ[, e÷+>∑\´+, eT<äqyÓ÷Væ≤ì yÓTT<ä˝q’… ∫Á‘ê\T
e#êÃsTT. ‘·$Tfi¯ ∫Á‘·+ ª‘Ó|’ sæ +¡ <ëfiŸ e[ |æsT¡ ≈£îÿ+µ eT+∫ »Hê<äsD¡ bı+~q
∫Á‘·+ ø±e&É+‘√ Äj·Tq eTT+<äTø=#êÃs¡T.
1958 dü+ˆˆ˝À Äj·Tq yÓTT<ä≥ dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + n+~+∫q ‘Ó\T>∑T
∫Á‘·+ ª<=+>∑\THêïs¡T C≤Á>∑‘µÔ· , u§eTà\ ô|[¢, eTT+<ä&TÉ >∑T, Ä\TeT>∑\T ∫Á‘ê\T
#˚XÊs¡T. ‘·$Tfi¯+˝Àì ª≈£îeTT<ä+µ ∫Á‘êìøÏ Ä<äT]Ô düTu≤“sêe⁄>±s¡T <äsÙ¡ ≈£î\T. ‘Ó\T>∑T˝À
eT+∫eTqdüT\T Væ≤{Ÿ nsTT´+~. ‘·sê«‘· 1964˝À ª<ë>∑T&ÉTeT÷‘·\Tµ dæìe÷øÏ
(¬ø.$. dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&ÉT) <äsÙ¡ ø£‘«· + Ä<äT]Ô düTu≤“sêe⁄.
‘Ó\T>∑T, ‘·$Tfi¯+˝À 700 dæìe÷\≈£î ô|>’ ± Äj·Tq dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +
eVæ≤+#ês¡T. ªeT÷´õø˘ dæ{+Ï >¥˝Àq÷, ]ø±]¶+>¥˝Àq÷ ≈£L&Ü ˇø£ eTTì˝≤, ãTTwæ˝≤
≈£Ls¡TÃ+{≤s¡T ` düV‰ü j·T≈£î&ÉT |ü⁄Vü≤fi‚+~ Äj·Tq eT÷>∑ uÛ≤wüqT ns¡+ú #˚dTü ≈£îì
eTT+<äT≈£î b˛‘·÷ e⁄+{≤s¡T. f…+ø£Hå é |ü&sÉ T¡ . me«]˙ f…øHå£ é ô|≥ºsT¡ . Ä¬sÿÁkÕº yê]‘√
düs<¡ ë>± e⁄+≥÷ |üì #˚sTTkÕÔsT¡ .
mH√ï ∫Á‘ê\qT eT÷´õø£˝Ÿ Væ≤{Ÿ #˚dæ ªdü«s¡ÁãVü≤àµ nì|æ+#·T≈£îHêïs¡T.
‘Ó\T>∑T #·<eä &É+, Áyêj·T&É+ sêø£b˛sTTHê ‘Ó\T>∑T dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&ç>± ù|s¡Tbı+<ës¡T.
uÛ≤eÁ|üø≥£ q‘√ bÕ&É>\∑ bÕ≥\qT eTq≈£î n+~+#ês¡T. ‘Ó\T>∑T yê&Éì nqT≈£î+{≤s¡T
n+<äs÷¡ . Äj·Tq bÕ≥\T Væ≤{Ÿ. ÄÁ‘˚jT· , ø¬ .$. eTVü≤<˚eHé\ ø£\sTTø£, eT+∫
149
bÕ≥\T eTq≈£î Á|ükÕ<ä+˝≤ \_Û+#êsTT. n+<ä˝À H˚qT <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+∫q ªuÛ˝Ñ Ò
ø±|ü⁄s¡+µ ˇø£{.Ï
‘·$Tfi¯+˝À *]ø˘ ÁyêdüT≈£îì ≥÷´Hé #˚ùdyês¡T. ªm+ø=∫Ã+<√jYT e÷eT
m<äTs=∫Ã+<√jYTµ Äs¡TÁ<ä sêdæq bÕ≥, Äj·Tq düVü‰j·T≈£î\T |ü⁄Vü≤fi‚+~
Vü‰s√àìj·T+‘√ bÕ&ç $ì|æ+#ês¡T. ‘·sê«‘· <ëX¯s~¡ ∏ >±s¡T sêdæq bÕ≥ ª>√s=+ø£
>∑÷{Ïøπ #˚sêe⁄ ∫\Tø±µ ]ø±]¶+>¥ nsTT+~. eT÷>∑ eTqdüT\T ∫Á‘·+˝À >√<ë]
>∑≥Tº+B bÕ≥ Væ≤{Ÿ, e÷eT e÷eT e÷eT bÕ≥ Væ≤{Ÿ ø±e&É+‘√ Äj·TqqT n+<äs÷¡
ªe÷eTµ nì|æ*#˚ yês¡T. X¯+ø£sêuÛsÑ D ¡ +, Ädæ|Ô sü T¡ \T, »>∑|‹ü yê] ∫Á‘ê\T mH√ï
Væ≤{Ÿ nj·÷´sTT.
bÕ≥ sêdæq ‘·sê«‘˚ ≥÷´Hé Çe«&É+ Äj·Tq≈£î n\yê≥T. kÕVæ≤‘·´ Á|æjT· T&ÉT
ø±ã{Ïº kÕVæ≤‘ê´ìï #Ó&É>=≥º≈£î+&Ü e⁄+&Ü\ì Á|üj·T‹ï+∫, eT+∫ dü+^‘·
<äsÙ¡ ≈£î\j·÷´s¡T. dü«s¡+ ø√dü+ e÷≥\qT $]∫ bÕ&É&+É Äj·Tq≈£î Çwü+º e⁄+&˚~
ø±<äT. n+<äTøπ q÷´dt ù||ü]∫ÃHê bÕ≥˝≤ ≥÷´Hé #˚kÕÔ&ìÉ n+≥÷ e⁄+{≤s¡T.
C≤q|ü<ä dü+^‘êìøÏ m≈£îÿe $\Te ì#˚Ãyês¡T. X¯è+>±s¡ ^‘ê\˙ï m≈£îÿe>± C≤q|ü<ä
u≤D°\H˚ ñ|üj÷Ó –+#˚yês¡T.
»Hêø£s¸¡ D bı+<ë\+fÒ ‘˚*ø£>±H˚ dü+^‘·+, kÕVæ≤‘·´+ ñ+&Ü\+{≤s¡T
eTVü≤<˚eHé.
H˚qT <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+∫q dü«sêZìøÏ ì#ÓÃq\T, uÛ˝Ñ Ò ø±|ü⁄s¡+ ∫Á‘ê\≈£î
H˚qT Äj·TH˚ï dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± m+#·T≈£îHêïqT. Hê ã&Ó{® Ÿ≈î£ ‘·>fZ∑ ºÒ #˚dæ Hê‘√
düVü≤ø£]+#˚yês¡T. qqTï ª>√|”µ nì |æ*#˚yês¡T. ÄHê{Ï eT<ÛäTs¡ düàè‘·T\qT
eTs¡∫b˛˝ÒeTT.
vvv
150
s¡y˚Twt Hêj·TT&ÉT
‘·÷s¡TŒ`|ü&eÉ Ts¡, •es¡+»ì, y˚T|òTü dü+<˚X+¯ ∫Á‘ê\T #Ó|⁄ü Œø√yê*.

•es¡+»ì sê>∑+˝À $cÕ<Ûä #Ûêj·T\T+{≤sTT. ø£qTø£ $cÕ<ëìï dü÷∫+#˚
bÕ≥\H˚ ñ|üjÓ÷–kÕÔs¡T. •es¡+»ì sê>∑+‘√ ‘·÷s¡TŒ`|ü&ÉeTs¡ dæìe÷˝À ˇø£
bÕ≥ #Ój÷· ´\qT≈£îHêïs¡T. ‘·$Tfi¯+˝À V”≤s√sTTHé ù|s¡T uÛs’… $¡ . ‘Ó\T>∑T˝À •es¡+»ì.
á dæìe÷ù|s¡T‘√ n<˚ sê>∑+ ù|s¡T‘√ bÕ≥ nsTT‘˚ u≤>∑T+≥T+<äì dæ. Hêsêj·TD¬s&ç¶
>±] q&ç–‘˚, |ü\$¢ ªm˝≤µ nì Ä˝À∫+#ês¡T.
X¯è+>±s¡+, Áù|eT ^‘ê\˝À •es¡+»ì ≈£î<äs<¡ Tä . •es¡+»ì dæìe÷˝À
Áù|eT≈£î dü+ã+~Û+∫q ø£<˝ä∏ À ˇø£ Á|üj÷Ó >∑+ ø£<ë! n~ n+‘· u≤>± Á|üC≤<äsD ¡
bı+<ä˝Ò<äT. ª•es¡+»ìµ dæìe÷˝À •es¡+»ì V”≤s√sTTHé. eT∞¢ n<˚ sê>∑+˝À
bÕ≥ m˝≤ e⁄+≥T+~? ` Ä˝À∫+∫ s¡yT˚ wt Hêj·TT&ÉT. düsd¡ «ü r sê>∑+˝À •es¡+»ìì
ø£*|æ #·sD¡ ≤\T ≥÷´Hé #˚XÊs¡T. n~ Væ≤{Ÿ nsTT+~. n~ s¡yT˚ wt Hêj·TT&ÉT >±]
|òüTq‘·. ]dtÿ rdüT≈£îì, kÕúsTTøÏ @e÷Á‘·+ ‘·>∑Z≈£î+&Ü <ÛÓ’s¡´+‘√ s¡÷bı+~+∫q
bÕ≥ n_Ûqe ‘ês¡y√ ` ˇπø <äs¡Ù≈£î&ÉT, ˇπø dü+^‘· <äs¡Ù≈£î&ÉT ˇπø s¡#·sTT‘·
s¡÷bı+~+∫q bÕ≥\T ‘·÷s¡TŒ`|ü&eÉ Ts¡, •es¡+»ì dæìe÷˝À¢ Væ≤{Ÿ ø±e&É+ >=|üŒ
$»j·T+ nì #ÓbÕŒ*.
z eTìw” ‹]–#·÷&ÉT... J$‘·yT˚ ˇø£ Hê≥ø£+— ∫\¢s¡ ø=≥Tº ∫f…eº Tà `
151
ªdüTM« ≈£d÷ü ]Ô s¡+>±µ (u≤\T, C≤qøÏ)— (‘·*¢ >√<ëe]πø Ä≥T bÕ≥T e⁄+<ä+fÒ,
‘·|⁄ü Œ‘·T+<ë eTìwæøÏ ‘·\sê‘·µ) Væ≤{Ÿ nsTT+~. bÕ≥≈£î q+~ nyêsY¶ e∫Ã+~.
s¡yT˚ wt Hêj·TT&ÉT {≤˝…+{Ÿ ãTTEe⁄ #˚dTü ≈£îHêïs¡T.
ø£fi≤´DÏ: @&ÉT bÕ≥\‘√ dæìe÷ Væ≤{Ÿ‡ n+~+#ês¡T s¡yT˚ wt Hêj·TT&ÉT.
nìï XÊÁd”j Ô T· dü+^‘· ≥÷´H˚‡. \*‘· ø£fi≤sê<Ûqä ˝À yÓ*>π ∫s¡T~yÓ«qT. eT<ÛTä s¡
dü+^‘êìï n+~+#ês¡T s¡yT˚ wt Hêj·TT&ÉT. Ø`]ø±]¶+>¥ u≤>± #˚XÊs¡T.
y˚T|òüTdü+<˚X¯+: dü+^‘· <äs¡Ù≈£î&ÉT ì»yÓTÆq V”≤s√. á dæìe÷øÏ
ÄDÏeTT‘ê´˝≤¢+{Ï 14 bÕ≥\T. y˚≥÷], s¡yT˚ wt Hêj·TT&ÉT ø£\dæ ÁX¯$T+∫q ∫Á‘·+.
24 u≤D°\T ‘·j÷· s¡T #˚d,æ 14 bÕ≥\T ]ø±]¶+>¥ #˚dæ 12 e÷Á‘·+ dæìe÷˝À
ñ|üjÓ÷–+#ês¡T. Á|æj˚T #ês¡To˝Ò ` sê~Ûø± ø£ècÕí e+{Ï »j·T<˚e⁄ì ø°s¡Ôq\T
ªdæ>˝∑ À n$ $s¡T˝À <˚e⁄\ |ü*¢ ø£èwüXí ÊÁdæÔ >±] s¡#q· \T, Äø±XÊHê ÄcÕ&ÛÉ e÷kÕHê,
bÕ&ÉHê yêDÏ ø£fi≤´DÏ>± qes¡dü düTeTe÷*ø±, ìqï{Ï<ëø±•\HÓH’ ê y˚≥÷] s¡#q·
` s¡yT˚ wt sêj·TT&ÉT Á|üùdCº Ÿ>± rdüT≈£îì dü«s¡ ø£\Œq #˚dæ $»j·T+ kÕ~Û+#ês¡T. ñ‘·eÔ T
dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± (C≤rj·T`ñ‘·eÔ T ÁbÕ+rj·T ∫Á‘·+) s¡yT˚ wt Hêj·TT&ÉT, ñ‘·eÔ T
>±j·T≈£îì>± j˚TdüT<ëdüT, ñ‘·eÔ T >±j·Tì>± düTo\.
q+B nyês¡T¶\T ` ñ‘·ÔeT dü+^‘· <äs¡Ù≈£î\T, ñ‘·ÔeT π>j·T s¡#·sTT‘·
ø£èwüXí ÊÁdæÔ (Ä≈£î˝À Ä≈£îHÓ)’ — ñ‘·eÔ T >±j·T≈£î&ÉT j˚TdüT<ëdüT (dæ>˝∑ À n$ $s¡T˝À)—
ñ‘·ÔeT >±j·Tì düTo\ (Ä≈£î˝À Ä≈£îHÓ’)— ∫s¡ø±\+ >∑Ts¡TÔ+&çb˛j˚T ∫Á‘·+
y˚T|òTü dü+<˚X+¯ . <ëìøÏ ø±s¡≈î£ \T s¡yT˚ wt Hêj·TT&ÉT.
ãVüQ<ä÷s¡|ü⁄ u≤≥kÕ]: »dæºdt #·Áø£e]Ô ` (sê+>¥ HÓ+ãsY s¡eDe÷à,
#·+<äe÷eT ~–eùdHÔ &˚ TÉ , >∑+‘·T\T y˚ùd >∑»\® >∑TÁs¡+ bÕ≥˝À) s¡yT˚ wt Hêj·TT&ÉT
dü+^‘·+ Áù|ø£≈å î£ \qT ñÁs¡÷‘·\÷–+∫+~. eTs√ yÓT≥Tº mø±ÿs¡T s¡yT˚ wt Hêj·TT&ÉT.
e÷j·T<ë] dæH√ï&ÉT, eTqùd˝≤π>dæ+&ÉT, HêeTqùd ˝≤π>dæ+&ÉT (neTàe÷≥)
bÕ≥ #·÷&É&ÜìøÏ ø±$T&ç bÕ≥˝≤e⁄Hêï, B+{À¢ Äy˚<qä , Ä+<√fi¯q, ñ‘·ÿ+sƒ¡ e⁄HêïsTT.
m˝Ÿ.ÄsY. áX¯«] ‘·q <Û√s¡DÏ e÷s¡TÃ≈£îì ø=+‘· eTsê´<ä>± e⁄+&˚˝≤ bÕ&ç+#ês¡T
s¡yT˚ wt Hêj·TT&ÉT. ≥÷´Hé <ë«sê CÀ´‹\øÏàå e+|ü⁄\≈£L, >±j·T˙ eTDÏ kı+|ü⁄\≈£L
nqT>∑TDyÓTqÆ e÷sêZ\T #·÷|æ Áù|ø£≈å î£ \qT dü+‘√wü|]ü #ês¡T.
‘·÷s¡TŒ`|ü&eÉ Ts¡˝À dü«s¡eTT\T @&ÓH’ ê sê>±˝…H√ï yÓTT<ä˝q’… $ Væ≤{Ÿ‡.
vvv
152
_. X¯+ø£sY
ã+&ç X¯+ø£Ásêe⁄ (_. X¯+ø£sY) 1935 dü+ˆˆ ôV’≤<ës¡u≤<é˝À kÕj·Tqï,

ø£èwüíeTà <ä+|ü‘·T\≈£î »ìà+#ês¡T. ‘·+Á&ç>±s¡T _\¶sY>± e⁄+&˚yês¡T. X¯+ø£sYøÏ
∫qï‘·q+qT+&ç dü+^‘·+ô|’ eT≈£îÿe‘√ ø£èwæ kÕ–+∫, ñs¡÷› u≤>± ‘Ó\TdüT ø£qTø£
Væ≤+B dæìe÷\T #·÷dü÷,Ô Væ≤+B bÕ≥\T n<äT“¤‘+· >± bÕ&˚ yês¡T. Væ≤+<ä÷kÕú˙
dü+^‘·+˝À •ø£Då bı+<ä&+É e\¢ yê] uÛ$Ñ wü´‘Y >=|üŒ eT\T|ü⁄ ‹]–+~. ø£fi≤ø±s¡T\T
n+<ä]˝≤π> áj·Tq ≈£L&Ü Ä˝Ÿ Ç+&çj÷· sπ &çj÷Ó ˝À mH√ï Áb˛Á>±yéT‡ Ç∫Ã ô|<ä\›
eTqïq\T bı+<ës¡T. n+‘·{‘Ï √ ‘·è|æ|Ô &ü øÉ ,£ Ç+ø± eTT+<äT≈£î kÕ– u§+u≤sTT yÓ[,¢
dæìe÷˝À¢ bÕ≥\T bÕ&Ü\ì Á|üjT· ‘êï\T #˚XÊs¡T. ø£èwæì qeTTà≈£îqï X¯+ø£søY Ï Væ≤+B
dü+^‘· <äs¡Ù≈£î\T X¯+ø£sY C…’øÏwüHé\ <ä>∑Zs¡ neø±X¯+ \_Û+∫+~. Äj·Tq ∫qï
ej·TdüT‡˝ÀH˚ düVü‰j·T≈£îì>± X¯+ø£sYC…’øÏwüHé\ <ä>∑Zs¡ #˚s¡&É+ »]–+~. X¯+ø£sY
C…ø’ wÏ Hü ˝é Àì, X¯+ø£s~Y ≈£L&Ü ôV≤’ <ës¡u≤<é ‘Ó\T>∑Tyêπs ø£qTø£ _. X¯+ø£sqY T Äj·Tq
e<ä\˝Ò<äT.
ø=+‘·ø±\+ |üì#˚dqæ ‘·sê«‘·, Äj·Tq n<äèwü+º ø=B› z.|æ. qj·T´sY >±]
<ä>sZ∑ ¡ düV‰ü j·T dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± |üì#˚ùd neø±X¯+ \_Û+∫+~. 5, 6 dü+e‘·‡sê\T
Äj·Tq <ä>sZ∑ ¡ |üì#˚XÊs¡T. n<˚ düeTj·T+˝À 1955˝À $TwüºsY $Tôddt 55, 1956˝À
153
>∑Ts¡T |òTü +{≤˝Ÿ, X¯+ø£sê#ês¡´ e+{Ï ∫Á‘ê˝À¢ ^‘ê<ä‘,Y s¡|\”ò ‘√ ø£\dæ bÕ≥\T
bÕ&Üs¡T. 1966˝À \ø£ÿ&éV≤ü sê, »yêHé eTsY› e+{Ï Væ≤+B ∫Á‘ê\≈£î dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +
eVæ≤+#ês¡T.
Ä düeTj·T+˝À, ‘·q Ç+{À¢ì |ü]dæ‘ú T· \T ø=+#Ó+ >∑‹ ‘·|Œæ , ø£wøºü ±\+
<ë|ü⁄]+∫+~. u§+u≤sTT qT+∫ ôV≤’ <äsêu≤<é ‹s¡T>∑T eTTK+ |ü{≤ºsT¡ . ø=+‘·ø±\+
‘·sê«‘·, eTÁ<ëdüT˝À dæìe÷ |ü]ÁX¯eT }|ü+<äT≈£îqï düeTj·T+˝À, eTÁ<ëdüT
#˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. ø£èwæ eT∞¢ ø=qkÕ–+#ês¡T. Á|üeTTK dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T mdt. sêCÒX«¯ s¡sêe⁄
>±]‘√ |ü]#·jT· + @s¡Œ&ç, yê] dæbÕò sY‡‘√ ôV≤#Y.m+.$.øÏ bÕ≥\T bÕ&É&+É »]–+~.
Áô|y’ ≥
˚ T ]ø±s¡T\¶ T n+<ä]˙ Äø£≥Tº≈î£ HêïsTT. 1963˝À ‹s¡T|ü‘·eTà ø£<∏ä ∫Á‘êìøÏ
dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#˚ bÕeT]Ô >±]‘√ ø£\dæ dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#·&+É
»]–+~. ‘·sê«‘· ‘·*_¢ &É\¶ T ∫Á‘êìøÏ dü«‘·+Á‘·+>± dü+^‘êìï düeT≈£LsêÃs¡T. n$
Á|üC≤<äsD ¡ bı+<ä&+É e\¢ Äj·Tq ‘Ó\T>∑T ∫Á‘· |ü]ÁX¯eT˝À ì\<=≈£îÿø√>∑*>±s¡T.
lyÓ+ø£fXÒ Ê <äj÷· kÕ>∑sê, ø£qï‘·*¢ H˚Hq˚ ì eTs¡* #·÷&ÉHê, ªq>∑TyÓ÷eTTq ø£\ø£\
‘·fi¯ó≈£Lµ e+{Ï bÕ≥\T Væ≤{Ÿ nj·÷´sTT. ‘·sê«‘· n<äèwü+º ø£\dæe∫Ã, Äj·Tq≈£î
d”ìj·TsY <äsÙ¡ ≈£î\T n&Ü¶\ Hêsêj·TDsêe⁄ >±s¡T ªne÷j·T≈£î&ÉTµ nH˚ ∫Á‘êìøÏ
dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± ãTø˘ #˚XÊs¡T. 1968˝À Væ≤+B ∫Á‘·+ nHê&ç Ä<Ûës¡+>± ì]à+∫q
∫Á‘·+ n~. <ëì ìsêà‘·\T X¯+ø£sj ¡ T· ´, yÓ+ø£≥ qs¡‡j·T´. bÕ≥\ s¡#s· TT‘·\T
dæHê¬s, y˚DT >√bÕ˝≤#ê], <˚e⁄\|ü*¢ ø£èwüXí ÊÁdæÔ ª|ü≥ï+˝À XÊ*ã+&É ù|s¡sTTHê
>√\Tø=+&Éµ nH˚ bÕ≥qT sêdæq~ y˚DT>√bÕ˝≤#ê]>±s¡T. Ä ≥÷´Hé düeT≈£L]Ãq
X¯+ø£s≈Y î£ , n<=ø£ Væ≤{ŸkÕ+>¥ nsTT+~. áHê{Ïø° n+<ä]ø° >∑Ts¡T+Ô ~. bÕ≥bÕ&çq
m˝Ÿ.ÄsY. áX¯«]øÏ ≈£L&Ü Ç<=ø£ Væ≤{Ÿ ø±e&É+ >∑eTHês¡Ω+. á dæìe÷ Væ≤{Ÿ
nj·÷´ø£ Væ≤{Ÿ <äsÙ¡ ≈£î&ÉT |æ. |ü⁄\¢jT· ´ >±s¡T áj·TqTï |æ*#ês¡T. |ü<àä l dü+dü˝ú À
n\T¢&˚ y˚Tq\T¢&ÉT≈£î dü+^‘· <äs¡Ù≈£îì>± ãTø˘ #˚XÊs¡T. Ä dæìe÷˝Àì bÕ≥\T
≈£L&Ü Væ≤{Ÿ nj·÷´sTT. ‘·sê«‘· ìsêà‘· yÓ.’ $. sêe⁄>±] <Óã“≈£î sƒê <=+>∑\ eTTsƒê
∫Á‘·+ (1971), eTqTwüß´\T eT{Ïº u§eTà\T (1974), dü+‘êq+ kÂuÛ≤>∑´+ (1976),
#Û˝· Ÿy÷Ó Vü≤Hé s¡+>± (1978), ‘·*¢ ByÓq (1980), sê<Ûë yÓTÆ &Ü]¢+>¥, ‘Ó\T>∑THê&ÉT
(1982), Ç+{Ï+{Ï BbÕe[ (1990) dæìe÷\T Äj·Tq dü+^‘·+ ≈£L]Ãqy˚.
ÄHê{Ï <äsÙ¡ ≈£î\T ôV≤’ <äsêu≤<é yêdüeÔ ⁄´\T _. uÛ≤düÿs¡sêe⁄ <ä>sZ∑ ¡ #ê˝≤
154
dæìe÷\≈£î dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#˚ neø±X¯+ e∫Ã+~ X¯+ø£søY .Ï yÓT˝§&ûøÏ
ÁbÕ<Ûëq´‘· ì#˚Ãyês¡T X¯+ø£s.Y ìsêà‘·\≈£î düV‰ü j·TdüV≤ü ø±sê\T n+<äCdÒ ÷ü Ô yê]øÏ
n+&É>± e⁄+≥÷ ∫Á‘· |ü]ÁX¯eT˝À eT+∫ù|s¡T bı+<ës¡T. ôV≤’ <äsêu≤<é˝À dæìe÷
rùdÔ Äj·TH˚ï dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± ô|≥Tº≈î£ H˚yês¡T ∫Á‘·ìsêà‘·\T. ‘·sê«‘· ø=+‘·ø±\+
{Ï.$. d”]j·T˝Ÿ‡øÏ ≈£L&Ü dü+^‘êìï düeT≈£Lsπ Ãyês¡T. dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +‘√ u≤≥T
bÕ≥\T bÕ&É&É+, |æj·÷H√ yêsTT+#·&É+, Ø`]ø±]¶+>¥ #˚j·T&É+˝À ì|ü⁄D‘·qT
dü+bÕ~+#ês¡T X¯+ø£sY. dü+^‘·+ e÷wüºsY>± |üì#˚dæ >=|üŒ dü+^‘· <äs¡Ù≈£îì>±
ù|s¡Tbı+<ës¡T, ‘Ó\T>∑T dæ˙ s¡+>∑+˝À ` »qe] 23, 2007˝À ôV≤’ <äsêu≤<é˝ÀH˚
Äj·Tq eTs¡D+Ï #ês¡T.
ø=ìï Væ≤{Ÿ bÕ≥\T: #·+<äe÷eT s¡eTà+~ #·÷&ÉT, eTìôw‘’ ˚ eTqdüT+fÒ
eTqdüT ø£s>¡ ±*sê, nqTø√Hê Ç~ ì»eTqTø√Hê ` (ne÷j·T≈£î&ÉT)— yêq\T ≈£îs¡yê*,
ã&ÜCÀs¡T |æ\¢e∫Ã+~ ` (n\T¢&˚ y˚Tq\T¢&ÉT)— ˙˝À $]dæq n+<ë\ìï Hê˝À
M&Éì ã+<Ûë˝≤ ` (eTqTwüß´\T eT{Ïº u§eTà\T)— ˙*˙* Äø±X¯+˝À ` (ô|[¢ø±ì
‘·+Á&ç)— |òTü \T¢ |òTü \T¢q ø±\>∑C\®… T ÁyÓ÷>∑+>∑ ` (#·˝Ÿy÷Ó Vü≤q s¡+>±) yÓTT<ä˝q’… $.
vvv
155
dü‘·´+
#Ófi|¢̄ fiæ ¢̄ dü‘´· Hêsêj·TD XÊÁdæÔ >±]ï ªdü‘´· +µ nì |æ\TkÕÔsT¡ . $»j·Tq>∑s+¡

õ˝≤¢ ø=eTsê&É Á>±eT+˝À |ü⁄{≤ºsT¡ . »qe] 12, 1933 dü+ˆˆ Äj·Tq |ü⁄{Ïqº ‘˚B.
$»j·Tq>∑s+¡ ˝À s¡#s· TT‘· sê»l e+{Ï $TÁ‘·T\‘√ ø£\dæ Hê≥ø±\T y˚ùdyês¡T.
‘·sê«‘· dæìe÷ yÓ÷E‘√ eTÁ<ëdüT #˚] dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T Ä~Hêsêj·TDsêe⁄ >±]
<ä>∑Zs¡ Ä¬sÿÁkÕº˝À #˚sês¡T. düVü‰j·T≈£î&ç>± yÓT>±Væ≤{Ÿ dæìe÷ düTes¡ídüT+<ä]øÏ
|üì#˚XÊs¡T. ‘·sê«‘· {Ï.$. sêE>±] <ä>∑Zs¡ ≈£L&Ü |üì #˚XÊs¡T. 1967 dü+ˆˆ
bÕ\eTqdüT\T ∫Á‘êìøÏ yÓTT<ä{kÏ Õ]>± dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + #˚ùd neø±X¯+ \_Û+∫+~.
1960-80˝À¢ ‘Ó\T>∑T˝Àq÷, ø£qï&É˝Àq÷ dü+^‘·<äs¡Ù≈£îì>± ù|s¡T
dü+bÕ~+#ês¡T. ø=ìï u…+>±©, uÛÀ»|ü⁄], Væ≤+B ∫Á‘ê\≈£î ≈£L&Ü dü+^‘êìï
düeT≈£LsêÃs¡T.
ø=ìï eTs¡|ü⁄sêì bÕ≥\T: @~$˝À $]dæq bÕ]C≤‘·yÓ÷, z ã+>∑s¡T
s¡+>∑T\ ∫\ø±, ø£*ùd ø£fi˝¢¯ ÀHê |üP#˚ |üP\˝ÀHê, ‘=*e\ùd rj·Tì~, eT<ÛTä e÷dü
y˚fi˝¯ À, ≈£î]dæ+~ yêq, >∑Tqïe÷$T&ç ø=eTà MT<ä >∑÷fi¯ó¢ s¬ +&ÉTHêïsTT. 2009˝À
áj·Tq ù|s¡T‘√ @]j·÷ ‘Ó\T>∑T nk˛dæj˚TwüHé, ∫eT‘ê eT÷´õø˘ yês¡T
ø±*bò˛]ïj·÷˝À eT÷´õø£˝Ÿ HÓ{’ Ÿ @sêŒ≥T #˚dæ Äj·Tq >=|üŒ‘·Hêìï #ê{≤s¡T.
156
eT{Ï˝º À e÷DÏø´£ +, u≤\ $TÁ‘·T\ ø£<,ä∏ ø£HïÓ ej·TdüT, dü«s¡+Z - qs¡ø+£ (Hê
Jeq dü+<Ûë´ düeTj·T+˝À) - neTs¡ B|ü+, n+<äyTÓ Äq+<ä+, ˝≤j·TsY $X¯«Hê<Û,é
ø±ØÔø£ B|ü+, \ø°àå |üP», >∑&dÉ ]ü n‘·Ô - kı>∑d]ü ø√&É\T, Áù|eT Hê≥ø£+, Ä\j·T
•Ks¡+ ∫Á‘ê\≈£î dü+^‘·+ düeT≈£LsêÃs¡T.
ª@ ~$˝À $]dæq bÕ]C≤‘·y÷Ó µ ` á bÕ≥˝À e⁄qï yÓ\T>∑T\T, n+<ë\T,
˝Ò‘· dæ>T∑ \Z T, ø±* n+<ÓjT· \ |òTü ˝Ÿ |òTü \T¢\T ` á bÕ≥˝À ˇø£ $cÕ<ä|⁄ü ˙*˙&É
düTŒ¤]düT+Ô ~. Á|æjT· Tsê*ì e]ídTü qÔ ï|ü&ÉT, ø°]dÔ Tü qÔ ï|ü&ÉT es¡qí \ bÕ≥\T m+<äs√
sêdüTHÔ êïs¡T. m+<äs√ s¡d≈æ î£ \T $Hê\H˚ ≈£î‘·÷VüQ\ |ü&TÉ ‘·THêïs¡T. <ëX¯s~¡ Û >±s¡T
Ä bÕ≥\qT sêùdÔ, dü‘·´+>±s¡T ÁVü≤dü«BsêÈ\≈£î, dü«s¡ kÕúHê\qT, >∑eTø±\qT
ìs¡ísTT+#ês¡T.
dü«s¡Z+ - qs¡ø£+ ñ‘·ÔeT ∫Á‘·+>± q+~ nyêsY¶ bı+<ës¡T. Äj·Tq
»qà~qyÓTqÆ »qe] 12, 1989 #ÓHï’Ó ˝À eTs¡D+Ï #ês¡T. ‘·ã\ yêsTT+#·&+É ˝À
mø˘‡|üsºY . ‘·ã\‘√H˚ ≥÷´Hé‡ ø£+b˛CŸ #˚ùdyês¡T. ÁøÏjT˚ {Ïyé Jìj·Tdt. yÓT˝§&ûøÏ
ÁbÕ<Ûëq´‘·ìkÕÔsT¡ . ª\ø£àå DπsKµ ∫Á‘·+˝À (Hê&ÉT \ø£àå D sπ K <ë{Ïq |ò*ü ‘·yT˚ ) sê<Û≈ä î£
˙ y˚s¡ ÁbÕD+ - (‘·T˝≤uÛ≤s¡+)— dü]>∑eTbÕ bÕ≥bÕ&Ü* - (n+‘ê eTq eT+∫πø)
- (uÛ≤qTeT‹, dü‘´· +) e÷qdü dü+#·ssπ¡ ÁãVü≤àDÏ - (n+‘ê eTq eT+∫πø) -
(uÛ≤qTeT‹, dü‘´· +) |üsêqTàK y˚T\qe÷à - (n+‘ê eTq eT+∫πø) - uÛ≤qTeT‹,
dü‘´· + eT∞¢ eT∞¢ bÕ&Ü* á bÕ≥ - (eT{Ï˝º À e÷DÏø´£ +) bÕ≥≈£î sê>±\T ø√{Ï
- (sêeTT&˚ <˚e⁄&ÉT) eT<ÛTä e÷dü y˚fi˝¯ À eTs¡TeT˝…¢ ‘√≥˝À - (n+<äyT˚ Äq+<ä+),
ø√]ø£˝Ò >∑TÁsê\sTT‘˚, dü«|üï, ô|~›\T¢ ` ∫ìï\T¢, dü«j·T+es¡+, ø±+#·q d”‘,· s¡TÁ<äø±[,
bÕ\T`˙fi¯ó¢, ø£ècÕís¡T®qT\T, ãT˝…¢eTà ãT˝À¢&ÉT - (neTà nqï~ ˇø£ ø£eTàì e÷≥
n~ mHÓïH√ï ‘Ó*j·Tì eTeT‘·\ eT÷≥) yÓTT<ä˝q’… $. Äj·Tq dü«s¡|sü ∫¡ qy˚.
vvv
157
e÷<Ûäeô|~› düTπswt #·+Á<ä
e÷<Ûeä ô|~› Hêπ>X¯«s¡sêe⁄, edüT+<Ûsä ê <˚$ <ä+|ü‘T· \≈£î 8`9`1951 ‘˚Bq

»ìà+#ês¡T e÷<Ûäeô|~› düTπswt #·+Á<ä. ‘·+Á&ç>±s¡T Ä+Á<Ûä dæyÓT+{Ÿ ø£+ô|˙,
$»j·Tyê&É˝À Ç+»˙sY. ‘·*¢>±s¡T MD, \*‘· dü+^‘ê˝À¢ &ç|ü¢yÓ÷ bı+<ës¡T.
k˛<äsT¡ &ÉT s¡yT˚ wt #·+Á<ä H˚|<ü ´äÛ >±j·T≈£î&ÉT.
1967 dü+ˆˆ Vü‰s√àìj·T+, mø±]¶j·THé ù|¢j·TsY>± uÛ≤eq ø£fi≤dü$T‹,
$»j·Tyê&É˝À e⁄+≥÷ 1973 es¡≈L£ Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ˝À 900 Áb˛Á>±yéT‡ Ç#êÃs¡T.
1974 dü+ˆˆ ø°uÀsY,¶ mø±]¶jT· Hé ù|j ¢ T· sY>± ‘·ØŒ¤<Tä bı+<ës¡T. Á|üeTTK dü+^‘·
<äsÙ¡ ≈£î\T {Ï. #·\|ü‹ sêe⁄ >±] <ë«sê dæ˙ s¡+>∑+˝À Á|üy•˚ +#ês¡T. kÂ‘Y Ç+&çj÷· ,
HêsYÔ Ç+&çj·÷˝Àì Ç+#·T$T+#·T Á|üeTTK dü+^‘· <äs¡Ù≈£î\+<ä] <ä>∑Zs¡, nìï
uÛ≤wü˝À¢q÷ 1200 dæìe÷\≈£î |üì#˚dæ nqTuÛeÑ + dü+bÕ~+#ês¡T.
Á|üeTTK ∫Á‘·<sä Ù¡ ≈£î\T »+<Ûë´\ >±s¡T áj·Tq Á|ü‹uÛqÑ T >∑T]Ô+∫ 1988˝À
ôV≤’ ôV≤’ Hêj·Tø£ ∫Á‘êìøÏ dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#˚ neø±X¯+ Ç#êÃs¡T. Ä ∫Á‘·
$»j·T+‘√ Äj·Tq eTT+<äT≈£î kÕπ>s¡T ` ø£èwæ‘√ HêdæÔ <äT]“¤ø+å£ nqï≥T¢ Äj·Tq
ø£èwæ |òü*+∫ ìsêà‘·\T, <äs¡Ù≈£î\ <äèwæº˝À |ü&ç nH˚ø£ ∫Á‘ê\T #˚ùd neø±X¯+
\_Û+∫+~. dü+Á|ü<ëj·T dü+^‘· yê<ë´\qT u≤>± yê&ç, yÓT˝§&û kÕ+>¥‡øÏ m≈£îÿe
158
ÁbÕeTTK´‘·ì∫Ãq dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T>± M]ì ù|s=ÿqe#·TÃ. Hê ∫Á‘ê\˝À¢ (á Á>∑+<Ûä
s¡#s· TT‘·) ø¬ .$. eTVü≤<˚eHé >±] <ä>sZ∑ ¡ ø°uÀsY¶ ù|j
¢ T· sY>± |üì#˚XÊs¡T. ÄHê{Ï qT+&ç
|ü]#·jT· + ñ+~ Äj·Tq‘√ ` 2004 dü+ˆˆ nqT≈£î+{≤qT Äj·Tq H˚qT Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ
q+~ |ò*æ + nyêsYŒ¶ ø£$T{°˝À e⁄+&É&+É »]–+~. uÛwÒ »ü + ˝Ò<Tä , ô|<ä\› +fÒ $qj·T
$<Û̊jT· ‘·\T, dü+^‘·yT˚ ÁbÕD+>± H˚{øÏ ° m+‘√ ø£èwæ#d˚ æ eTT+<äT≈£î kÕ>∑T‘·THêïs¡T.
düTπswt #˚dæq ø=ìï ∫Á‘ê\T: ãè+<ëeq+, uÛ…’s¡eB«|ü+, lø£ècÕís¡T®q
$»j·T+, y˚T&ÉyTé , u≤\sêe÷j·TD+, e÷‘√ ô|≥Tºø√≈£î, Ä$&˚ XÊéT\ e+{Ï
düTe÷s¡T 60 ∫Á‘ê\≈£î dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#ês¡T.
1979 dü+ˆˆ˝À ø°uÀsY¶ ù|¢j·TsY>±, >±j·T≈£î&ç>±, dü+^‘· <äs¡Ù≈£îì>±
j·TTmdtm, ø¬ q&Ü, j·TT¬ø, ns¡uŸ ø£+Á{°\T, ÄÁùd*º j·÷, dæ+>∑|Pü sY, eT˝Òwj æ ÷· ,
l\+ø£ e+{Ï <˚XÊ\qT #ê˝≤kÕs¡T¢ |üs´¡ {Ï+#ês¡T. #ê˝≤ düHêàHê\T bı+<ës¡T.
Ä˝Ÿ Ç+&çj÷· sπ &çj÷Ó ªmµ Áπ>&é ø£+b˛»sY. 125 uÛøÑ sÔÏ d¡ yü TÓ qÆ Ä\“yéT‡ áj·Tq
dü+^‘·+‘√ yÓ\Te&Ü¶sTT. 80 yÓT>± {°M d”]j·T˝Ÿ‡øÏ dü+^‘êìï Ç#êÃs¡T. uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯
yÓTT‘·Ô+ MT<ä 4,500 ùdºCŸ Áb˛Á>±yéT‡ ìs¡«Væ≤+∫ Áù|ø£å≈£î\ Ä<äs¡D bı+<ës¡T.
#ê˝≤ {Ï.$. c˛dtøÏ »&ç>® ± eéVü≤]+#ês¡T. Äj·Tq dü+^‘·+ #˚dqæ uÛs’… e¡ B«|ü+
dæìe÷≈£î q+~ nyês¡T‘¶ √ u≤≥T 12 nyês¡T\¶ T sêe&É+, lø£ècÕísT¡ q® $»j·÷ìøÏ
4 q+~ nyês¡T\¶ ‘√ u≤≥T nH˚ø£ nyês¡T\¶ T \_Û+#êsTT. u≤\sêe÷j·TD≤ìøÏ
C≤rj·T nyêsY¶ \_Û+∫+~. {Ï.M˝À¢ ≈£L&Ü Äj·Tq≈£î ¬s+&ÉT q+B nyês¡T¶\T
\_Û+#êsTT. mdt. C≤qøÏ >±]ÿ q+~ ñ‘·eÔ T ù|u¢ ≤´ø˘ dæ+>∑s>Y ± ªuÛs’… e¡ B«|ü+µ
(dü+^‘·+ düTsπ wt) ∫Á‘êìøÏ \_Û+∫+~.
ªe÷<Ûeä ô|~›µ yê] ≈£î≥T+ã+ dæìe÷ |ü]ÁX¯eT≈£î m+‘√ ùde #˚d+æ <äì
#Ó|Œü e#·TÃ. e÷<Ûeä ô|~› dü‘´· +>±s¡T Á|üeTTK >±j·T≈£î&ÉT, q≥T&ÉT>± dæ˙ |ü]ÁX¯eT˝À
e⁄Hêïs¡T. Äj·Tq bÕ&çq ª$yêVü≤ uÛÀ»q+ãTµ bÕ≥ $T©ìj·T+ bÕ≥>± mìïø£sTT+~.
dü‘´· +>±]ÿ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&ÉT ø±yê\H˚ ÄX¯ e⁄+&˚~. ø±ì yê] ø√]ø£ rs¡˝<Ò Tä .
e÷<Ûeä ô|~› dü‘´· +>±] nqï ≈£îe÷s¡T&ÉT e÷<Ûeä ô|~› düTsπ wt dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&Ó’ dü‘´· +>±]
ÄX¯, ÄX¯jT· + HÓsy¡ s˚ êÃs¡ì dü+‘√wæ+#˚yês¡T. e÷<Ûeä ô|~› düTsπ wt nqï>±s¡T s¡yT˚ wt
#·+Á<ä >±j·T≈£î&˚ ` dü‘´· +>±] nqï>±s¡T >√K˝Ò>±s¡T düTÁ|üd<æ ∆ä ø£fi≤ <äsÙ¡ ≈£î\T.
vvv
159
mdt.|æ. ø√<ä+&É bÕDÏ
ø=<ä+&ÉbÕDÏ ∫qï‘·q+ n+‘ê >∑T+≥÷s¡T˝ÀH˚ »]–+~. nø£ÿ&˚ dü+^‘·+

MT<ä ÄdüøÔÏ ô|]–+~. bÕ≥\T bÕ&É&+É , ≈£Lìsê>±\T rj·T&É+ n+<äs÷¡ #˚ùd |üH.˚
ø±˙ Äj·Tq n˝≤ø±<äT. Vü‰s√àìj·T+ H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. eT+∫ >=+‘·T ø±ã{Ïº u≤>±
bÕ&É >∑*π>yês¡T. bÕ≥˝Ò ø±<äT |ü<ë´\T ≈£L&Ü Äj·Tq≈£î n_Ûs¡T∫ ø±e&É+‘√
dü+^‘·+ u≤>± n_“+~. n_ÛsT¡ ∫, Áù|eT e⁄+fÒ #ê\<äT. ø£èwæ ≈£L&Ü e⁄+&Ü*.
Hê≥ø±˝À¢ |ü<ë´\T e⁄+&˚ Ä s√E˝À¢ nã÷“], |”dübÕ{Ï e+{Ï yê] Hê≥ø£
ø£+ô|˙\˝À #˚] yê]ì nqTø£]+∫, nqTdü]+#˚ yês¡T. n˝≤ dü+^‘· C≤„q+
ô|+bı+~+#·T≈£îHêïs¡T. Hê≥ø±˝À¢ düV≤ü <˚e⁄&ÉT e+{Ï bÕÁ‘·\T y˚dæ ` |ü<´ä + bÕ&ç‘˚
eHé‡yÓ÷sY ø=fÒyº ês¡T. n+‘·{Ï |òTü q‘· dü+bÕ~+#ês¡T. \*‘· dü+^‘· ø£#Ø˚ \T #˚ùdyês¡T.
n+<äTøπ #·<Tä e⁄ô|’ ø£+fÒ ø£fi\¯ ô|’ ÄdüøÔÏ ø£*– dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\j·÷´s¡T.
Vü‰s√à˙ yêsTT+#·&+É , bÕ≥\T, |ü<ë´\T bÕ&É&+É e\¢ Äj·Tq≈£î dæìe÷ô|’
<äèwæº eT[¢+~. #˚‹≈£îqï ã+>±s¡T ñ+>∑sêìï n$Tà, eTÁ<ëdüT #˚s¡T≈£îHêïs¡T.
ìsêà‘·\qT, <äsÙ¡ ≈£î\qT, dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\qT ø£*dæ bÕ≥\T bÕ&ç $ì|æ+#˚yês¡T.
dæìe÷˝À n+‘· ‘=+<äs>¡ ± #ÛêqT‡\T <=s¡T≈£î‘êj·÷? ôVA≥˝Ÿ s¡÷+˝À e⁄+≥÷,
m<äTs¡T #·÷|ü⁄\‘√ ø=+‘·ø±\+ >∑&∫ç +~. Ábı&ÉøHå£ é y˚TH˚»sY #ê] >±] <ë«sê
n<˚|› *ü ¢ sêe÷sêe⁄ >±]‘√ |ü]#·jT· + @s¡Œ&ç, Hê>∑jT· ´ >±]øÏ, sπ DTø± |ò*æ +dt
Ä|ò”düT˝À n+<ä]ø° nH˚ø£ bÕ≥\T bÕ&ç $ì|æ+#ês¡T. ‘·q {≤˝…+{ŸqT Á|üPyé
160
#˚dTü ≈£îHêïs¡T. n+<ä]ø° q∫Ã+~ Äj·Tq >=+‘·T` bÕ&˚rs¡T. yÓ+≥H˚ Hê>∑jT· ´>±]
∫Á‘·+ HêsTT\T¢ (1953)˝À ãè+<ä>±q+˝À bÕ&˚ neø±X¯+ e∫Ã+~. Ä neø±XÊìï
dü~«ìjÓ÷>∑+ #˚dTü ≈£îì, dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T düTdüs¢¡ <äøDåÏ ≤eT÷]Ô >±] <ä>sZ∑ ¡ Vü‰s√àìdt>º ±
neø±X¯+ bı+<ës¡T. ø=+‘·ø±\+ ãè+<ä>±q+, ø=+‘·ø±\+ Vü‰s√àìdt>º ± ù|s=+~q
‘·sê«‘· düTdüs>¢¡ ±] <ä>sZ∑ ¡ düV‰ü j·T≈£îì>± #˚sês¡T. n˝≤ ø±\+ >∑&∫ç q ø=\B dü«s¡
s¡#q· ≈£L&Ü n\e&ç+~. MD s¡+>±sêe⁄, ø¬ .$. eTVü≤<˚eHé\ >±] <ä>sZ∑ ,¡ yÓ÷&ÉsH¡ é
~Ûj˚T≥sY‡˝À ø=+‘·ø±\+ düVü‰j·T dü+^‘· <äs¡Ù≈£îì>± |üì#˚j·T&É+ »]–+~.
nqTuÛyÑ êìøÏ $T+∫q ÄdæÔ ˝Ò<Tä . Äj·Tq ø√]ø£ HÓsy¡ ]˚ +~. dü+‘êq+ dæìe÷˝À `
»eTTHêsêDÏ‘√ ø£*dæ ªdü+‘√wüyT˚ ˝≤ dü+^‘· y˚T˝≤µ nH˚ bÕ≥ bÕ&Üs¡T ø√<ä+&ÉbÕDÏ.
¬ø.$. eTVü≤<˚eHé >±] <ä>∑Zs¡ düVü‰j·T≈£îì>± |üì#˚düTÔHêï, dæ˙q≥T&ÉT
|ü<àä HêuÛ+Ñ >±] ªπsU≤ eTTs¡[µ yê] Hê≥ø±˝À¢ q{Ïd÷ü Ô dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&Ój ’ ÷· ´s¡T.
n‘·ì {≤˝…+{Ÿ >∑T]Ô+#ês¡T dæ˙ ìsêà‘·\T, <äsÙ¡ ≈£î\T. 1961˝À dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&ç>±
ªø£qïø=&ÉT≈£îµ n‘·&ç yÓTT<ä{Ï ∫Á‘·+. Äj·Tq dü+^‘êìï yÓT∫Ãq eTVü‰q≥T&ÉT »>∑j Z T· ´
‘·qT ì]à+#˚ ∫Á‘·+. |ü<+ä &ç eTT+<äT≈£î (1962) ∫Á‘êìøÏ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>±
ô|≥Tº≈î£ Hêïs¡T. eT+∫ s√E˝§kÕÔsTT, ã+>±s¡T ‹eTàsêE, ‘√≥˝À |æ\¢ ` ø√≥˝À
sêDÏ, ˝À>∑T≥Tº ô|s¡Te÷fi¢̄ ¬øs¡Tø£ e+{Ï (ìsêà‘· uÛ≤eHêsêj·TD) ∫Á‘ê\≈£î dü+^‘·+
düeT≈£LsêÃs¡T. Äj·Tq ≈£L]Ãq dü+^‘·+, bÕ≥\≈£î ˇø£ Á|ü‘´˚ ø£‘· e⁄+<äì n+<äs÷¡
yÓT#·TÃ≈£îHêï&ÉT. Áù|ø£å≈£î\T Ä<ä]+∫. ª|üPe⁄\T |üPj·TTqT |ü~y˚\Tµ nH˚ bÕ≥
>∑Ts¡Te⁄qT $T+∫q •wüß´\T ∫Á‘·+˝Àì~. 1964 ã+>±s¡T ‹eTàsêE˝À ªHê>∑eT*¢
ø√q˝ÀHêµ, ª<˚e‘·µ ∫Á‘·+˝À ªu§eTàqT #˚dæ ÁbÕD+ b˛dæµ nH˚bÕ≥, Ä\j·÷q
yÓ\dæq Ä <˚e⁄ì Ø‹, C≤«˝≤ B«|ü s¡V≤ü dü´+˝À ª#·Tø£ÿ\ìï #·÷düTHÔ êïsTTµ, bı{Ïº
|”¢&És¡T˝À (˝≤©CÀ), düTK <äT'U≤\˝À¢µ (Ç~ eT˝…\¢ y˚fij ¯ T· ì), lsêeTø£<˝ä∏ À (»>∑yT˚
sêeT eTj·T+), ª>±+BÛ |ü⁄{Ïqº <˚X+¯ µ e+{Ï bÕ≥\T MqT\≈£î $+<äT ø£*–+#˚$>±
e⁄+&ç Væ≤{Ÿ nj·÷´sTT.
ø√<ä+&É bÕDÏ m≈£îÿe>± yÓÁdüHº é ÇHéÁdüTyº TÓ +{Ÿ‡ yê&˚ yês¡T ø±<äT. dü+Á|ü<ëj·T
yê<ë´\H˚ yê&ÉT‘·÷ e⁄+&˚yês¡T. >=|üŒø√dü+ $<˚o yê<ë´\qT yê&É&É+, ø±|”
dü+^‘êìï ø=≥º&+É Äj·Tq≈£î Çwü+º ñ+&É<Tä .
ø¬ .$. eTVü≤<˚eHé >±] dü÷ÿ˝Ÿ ` bÕ≥\T $qkı+|ü⁄>± e⁄+&Ü*, kÕVæ≤‘·´+
$\Te\T b˛≈£î+&Ü bÕ≥\T e⁄+&Ü\H˚<˚ Äj·Tq <Û´˚ j·T+. n<˚ Äj·Tq≈£î, Áù|ø£≈å î£ \≈£L
‘·è|æìÔ ∫Ã+<äì n+<ä]ø° ‘Ó\TdüT.
Äj·Tq dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + #˚dqæ ªeT+∫ ≈£î≥T+ã+µ ∫Á‘êìøÏ H˚qT düV‰ü j·T
<äsÙ¡ ≈£îì>± $. eT<ÛTä dü÷<äq sêe⁄ >±] <ä>sZ∑ ¡ e⁄+&É&+É »]–+~. ø√<ä+&ÉbÕDÏ
161
>±] ÁX¯<ä∆, uÛÑøÏÔ dü+^‘·+ô|’e⁄+&˚ eT≈£îÿe @eTì #ÓbÕŒ*. ªeT+∫ ≈£î≥T+ã+µ,
‘·$Tfi¯+˝À yÓ÷{≤sY düT+<äs¡+ |æfiË’¢ ` <ëì ¬s’{Ÿ‡ ø=ì rXÊs¡T. eT+∫ ≥÷´Hé
nsTT‘˚ e~˝Òdæ eTq ô|‘’ ´· + ô|{Ïº bÕ&ÉT #˚jT· ≈£L&É<˙ä , nedüsy¡ TÓ ‘Æ ˚ ø=ìï ≥÷´Hé‡qT
e÷sêÃ\H˚ dü÷Á‘êìï bÕ{Ï+#˚yês¡T ø√<ä+&É bÕDÏ >±s¡T.
Ä bÕ≥\qT ≥÷´Hé #˚dæ <äs¡Ùø£ìsêà‘·\≈£î ‘·H˚ $ì|æ+#·e#·TÃ. ø±ì
Á|ü‘˚´ø£+>± ‘·ØŒ¤<äT Ç∫Ã ˇø£ >±j·T≈£îDÏí Áb˛‘·‡Væ≤+#ê\H˚ ñ<˚›X¯´+‘√, n|ü⁄Œ&˚
#·\q∫Á‘· s¡+>∑+˝À n&ÉT>∑Tô|{Ïqº mdt.|æ. u≤\düTÁãVü≤àD´+qT ‘·q‘√ eT÷´õø˘
dæ{+ºÏ >¥‡˝À ô|≥Tºø=ì, n‘·ìøÏ H˚]Œ, n‘·ì#˚ bÕ&ç+#˚yês¡T. Ä dæ{+ºÏ >¥‡˝À düV‰ü j·T
<äsÙ¡ ≈£îì>± H˚q÷ e⁄+&˚yêDÏí ø±ã{Ïº Hê≈£î u≤>± ‘Ó\TdüT. u≤\T ∫qïyê&ÉT ø±ã{Ï,º
n|üŒ{ÏøÏ y˚TeTT d”ìj·TsY‡ ø±ã{Ïº eTeTà*ï >∑Ts¡Te⁄>±s¡T n+≥÷ e⁄+&É&+É »]π>~.
áHê{ÏøÏ n˝≤π> e⁄+{≤s¡T u≤\T. n<˚ u≤\T‘√ e÷ |ü]#·jT· +.
u≤\T ôdø’ ˝Ï Ÿ MT<ä ø√&É+u≤ø£+ Á_&ç® MT<ä yÓfiS¯ Ô e⁄+fÒ, ø√<ä+&ÉbÕDÏ >±s¡T
ø±s√¢ m<äTs¡Tø±e&É+ »]π>~. u≤\T yêsTTdt $qï ø√<ä+&ÉbÕDÏ >±s¡T n‘·ìø=ø£
neø±X¯+ Ç∫Ã #·÷&Ü\ì nì|æ+∫+~. ñ#êÃ¤sD¡ , uÛ≤e Á|üø≥£ q Äj·Tq≈£î q#êÃsTT.
|òTü +≥kÕ\ >±] ‘·sê«‘· ˇø£ >±j·T≈£îì>± u≤\Tì r]Ã ~<ë›\ì dü+ø£*Œ+#ês¡T.
Ä düeTj·T+˝À Äj·Tq dü+^‘· <äs¡Ùø£‘·«+ eVæ≤+#˚ ªll eTsê´<ä sêeTqïµ
|ü<àä HêuÛ+Ñ >±]‘√ #Ó|Œæ e|æŒ+∫ ˇø£ bÕ≥ bÕ&ç+#ês¡T. ª@$T á $+‘· yÓ÷Vü≤+µ
nH˚ bÕ≥ ` <ë+‘√ u≤\T <äX¯ ‹]–+~. ‘êsê |ü<ëÛ ìøÏ yÓfi≤¢sT¡ . n~ ø√<ä+&É
bÕDÏ>±] _Ûøå£ n+{≤s¡T u≤\T.
>=|üŒ e´øÏ>Ô ±, >=|üŒ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&ç>± yÓ\T>=+~q ø√<ä+&ÉbÕDÏ >±s¡T
nø±\ eTè‹ #Ó+<ä&É+‘√ #·\q∫Á‘· |ü]ÁX¯eT ˇø£ >=|üŒ dü+^‘· <äs¡Ù≈£îDÏí
b˛>=≥Tº≈î£ +~. eTTK´+>± u≤\T ø£è+– ø£è•+∫b˛j·÷s¡T.
‘·q≈£î ‘·+Á&ç˝≤>± dü+^‘·+ H˚]Œ+∫, dü\Vü‰*∫Ã, ∫Á‘·de” T >∑T]+∫q
ne>±Vü≤q ø£*Œ+∫ e÷s¡<Z ]ä Ù nj·÷´s¡ì, ‘·*,¢ ‘·+Á&ç, >∑Ts¡Te⁄ <Óe’ + nì u≤\T
n+≥÷ e⁄+{≤s¡T. e÷≥˝À¢H˚ ø±<äT #˚‘·˝À¢ ≈£L&Ü #˚dæ #·÷bÕs¡T. eTÁ<ëdüT˝À
ø√<ä+&ÉbÕDÏ>±] ù|s¡Tq ˇø£ kÂ+&é ]ø±]¶+>¥ dü÷&º j ç ÷Ó HÓ\ø=*Œ Äj·Tq ãTTD+
rs¡TÃ≈£îHêïs¡T. ø£è‘·»‘„ · ‘Ó\T|ü⁄≈£îHêïs¡T. Ä eTqdüT‡ m+<ä]≈£î+≥T+~. nB u≤\T
Áπ>{ŸHdÓ .t .. Vü‰{≤‡|ò.t ..
ø√<ä+&É bÕDÏ>±s¡T ‘·q ≈£îe÷s¡TDÏí ˇø£ ø° uÀsY¶ ù|j ¢ T· sY>± #·\q ∫Á‘·
|ü]ÁX¯eT≈£î n+~+∫ yÓfi≤¢sT¡ ` Äj·Tq ù|s¡T áX¯«sY.
vvv
162
Çfi¯jT· sêC≤
3 pHé 1943 ‘˚Bq ‘·$Tfi¯Hê&ÉT, ‘˚ì õ˝≤¢ ô|HÓï’ |ü⁄s¡+ ‘·$Tfi¯ ≈£î≥T+ã+˝À
»ìà+#ês¡T. ã&ç˝À #˚]Œ+#˚ düeTj·T+˝À Äj·Tq ù|s¡T sê»j·T´>± ‘·+Á&ç ù|s=ÿHêïs¡T.
ø±ì Á>±eTdüT\Ô T n‘·&ïç sêdüjT· ´ nì |æ*#˚yês¡T. sêdüjT· ´, <Ûqä sêCŸ e÷düsº Y <ä>sZ∑ ¡
yê<ä´ dü+^‘·+ H˚sT¡ Ã≈£îH˚+<äT≈£î Äj·Tq •wüß´&ç>± #˚sês¡T. Ä >∑Ts¡Te⁄>±s¡T n‘·&ìç
ªsêC≤µ nì |æ*#˚yês¡T.
sêC≤ Á>±MTD yê‘êes¡D+˝À ô|s¡>&∑ +É e\¢, ‘·$Tfi¯ C≤q|ü<ä dü+^‘êìøÏ
<ä>sZ∑ j
¡ ÷· ´s¡T. ‘·q 14 dü+ˆˆ ej·TdüT‡˝ÀH˚ bÕe\˝Ÿ es¡<ä sê»Hé, ‘·q nqï >±]
<ä>sZ∑ T¡ +&ç dü+^‘· ø£#Ø˚ ˝À¢ bÕ˝§ZHy˚ ês¡T. <äøD åÏ uÛ≤s¡‘· <˚X+¯ n+‘ê ‹]– ø£#Ø˚ \T
#˚XÊs¡T. ÄHê{Ï Á|üeTTK ‘·$Tfi¯ ^‘· s¡#s· TT‘· ø£qï<ëdüHé >±] s¡#q· ≈£î ‘=*kÕ]>±
Çfi¯jT· sêC≤ ø£+b˛õ+>¥ #˚jT· &É+ »]–+~.
1968˝À eTÁ<ëdüT˝À Ábıô|dò sü Y <Ûqä sêCŸ >±]‘√ ø£*dæ dü+^‘· ø£fi≤XÊ\qT
ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. yÓÁdüHº é ø±¢døæ ˝£ Ÿ eT÷´õø˘ Çwü|º &ü y˚ ês¡T. –{≤sY H˚sT¡ Ãø√yê\ì ªÁ{Ïì{°
ø±˝ÒCŸ Ä|òt eT÷´õø˘µ \+&ÉH˝é À ø√s¡T‡ #˚XÊs¡T. 1970˝À #ÓHï’Ó ˝À –{≤]dt>º ±, ø°
uÀsY¶ ù|j ¢ T· sY>±, ÄsêZìdt>º ± #ê˝≤ eT+~ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\ <ä>sZ∑ ¡ |üì#˚XÊs¡T. yÓdºt
u…+>±˝Ÿ qT+∫ e∫Ãq dü©˝Ÿ #Í<ä], ‘·sê«‘· ø£qï&É dæìe÷\≈£î õ.¬ø. yÓ+ø£fwÒ t
163
<ä>sZ∑ ¡ 200 ∫Á‘ê\≈£î |üì#˚XÊs¡T. õ.¬ø. yÓ+ø£fwÒ ≈t î£ düV‰ü j·T≈£îì>± |üì#˚d÷ü ,Ô
Ä¬sÿÁkÕº˝À ≈£L&Ü bÕ˝§ZHy˚ ês¡T.
Äj·Tq yÓTT<ä{Ï ∫Á‘·+ ‘·$Tfi¯ s¡#s· TT‘· |ü+ü E ns¡TD≤#·˝+ ì]à+∫q
ªnqïøÏÿ[µ. Ä ìsêà‘· n‘·ì ù|s¡T≈£î eTT+<äT ªÇfi¯jT· µ #˚sêÃs¡T. (Çfi¯jT· n+fÒ
‘·$Tfi¯+˝À j·TTe nì ns¡ú+). ÄHê{Ï qT+∫ Äj·Tq ù|s¡T Çfi¯j·TsêC≤>±
e÷s¡TÁyÓ÷–+~. 1970˝À¢ m.m+. sêC≤ ù|s¡T yÓ÷dæq dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&ÉT ø±e&É+
e\¢ ªÇfi¯jT· µ nì #˚sT¡ Ã+{≤s¡T Ä ìsêà‘·.
1975 dü+ˆˆ ‘·$Tfi¯ s¡#s· TT‘·, ìsêà‘· ‘·qT ì]à+#˚ ªnqïøÏ[µ (~ bÕ´¬s{Ÿ)
dæìe÷≈£î bÕ≥\T ø£+b˛CŸ #˚jT· eTì yÓTT<ä{Ï #ÛêHé‡ Çe«&É+ »]–+~. ‘·$Tfi¯
C≤q|ü<ä dü+^‘·+˝Àì ø=‘·Ô b˛ø£&\É ‘√ ≥÷´Hé‡ #˚dæ bÕ≥\qT ≈£LsêÃs¡T. ÄHê{Ï
qT+&ç ‘·$Tfi¯+˝À dü+^‘·+ ˇø£ ø=‘·Ô n<Ûë´j·T+ ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ +Æ <äì #ÓbÕŒ*.
1980˝À Äj·Tq ˇø£ Á|ü‘´˚ ø£ kÕúHêìï ÄÁø£$T+#·T≈£îHêïs¡T. <äøD åÏ uÛ≤s¡‘·
dü+^‘· #·]Á‘·˝À` ‘·$Tfi¯+˝À ø£qï<ëdüH,é yê*, yÓs’ e¡ TT‘·T,Ô z.mHé.mHé. ≈£îs¡÷|t,
l≈£îeTs¡Hé ‘·+_, ‘Ó\T>∑T˝À y˚≥÷] düT+<äs¡sêeT÷à]Ô, ÄÁ‘˚j·T, dæ]yÓHÓï\
d”‘êsêeTXÊÁdæ,Ô Væ≤+B dæ.ôV≤#Y. ñ<äjT· X¯+ø£s,Y >∑T˝≤®s\Y ‘√q÷ ∫Á‘·<sä Ù¡ ≈£î\T uÛ≤s¡r
sêC≤, ø¬ . u≤\#·+<äs,Y eTDÏs‘¡ ï· +, dü‘´· Hé n+~Ûø&£ ,é Á|æjT· <äsÙ¡ Hé, bòÕõ˝Ÿ, e+•,
u≤\T eTùV≤+Á<ä, ¬ø. $X¯«Hê<∏é, dæ+^‘·+ lìyêdüsêe⁄ e+{Ï yê] ∫Á‘ê\≈£î
dü+^‘êìï düeT≈£L]Ã mq˝Òì ø°]Ô dü+bÕ~+#·T≈£îHêïs¡T.
Çfi¯jT· sêC≤≈£î ªJyêµ‘√ $yêVü≤+ »]–+~. eTT>∑TsZ T¡ dü+‘êq+. ø±ØÔø˘
sêC≤, j·TTeHé X¯+ø£sY sêC≤, uÛÑe‘·s¡DÏ. >±j·T≈£î\T n+<äs¡÷ ø£+b˛»sY‡>±
eTT+<äTø=#êÃs¡T. Äj·Tq uÛ≤s¡´ 2011˝À eTs¡DÏ+#ês¡T. Äj·Tq k˛<äs¡T&ÉT `
>∑+>¬ ’ neTs¡H.é ‘·$Tfi¯ ∫Á‘· s¡+>∑+˝À ^‘· s¡#s· TT‘·>±, dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± ù|s¡T+~.
uÛ≤s¡rj·T dæìe÷˝À¢ ø=‘·Ô es¡e&çì düèwæ+º ∫, ø±¢døæ ˝£ Ÿ eT÷´õø˘ô|’ m≈£îÿe
ø£èwæ #˚XÊs¡T. Äj·Tq rdüT≈£îqï B∏yTé ‡, u≤´ø˘Á>ö+&é eT÷´õø˘ uÛ≤s¡rj·T dæ˙ Áù|ø£≈å î£ \≈£î
u≤>± q#êÃsTT. Äj· T q ]ø±]¶ + >¥ f… ø Ï ï ø˘ ‡ , eT÷´õø£ ˝ Ÿ ôd’ º ˝ Ÿ ‡ n+<ä ] ø°
e÷s¡<Z sä Ù¡ ø£eTj·÷´sTT. uÛ≤s¡rj·T dæ˙ dü+^‘·+˝À Äj·Tq ÄÁbò˛Áf…ãÆ ˝Ÿ, u§kÕ‡H√yê,
&çk˛ÿ &ÜHé‡ eT÷´õø˘, &=`y√|t, ô|$¢ò T+ø√, yÓÁdüHº é bò˛ø˘, Ç+&çjT· Hé ø±¢døæ ˝£ Ÿ, Ç+&çjT· Hé
bò˛ø˘, C≤CŸ, Áf…&wç qü ˝Ÿ, e÷sYÃ, bÕ<Ûëdt, bÕ|t, sêø˘ mHés√˝Ÿ Ç˝≤ mH√ï b˛ø£&\É qT
164
Äj·Tq |ü]#·jT· + #˚d,æ $T[‘·+ #˚dæ dü+^‘·+˝À mH√ï ø=‘·Ô b˛ø£&\É qT |ü]#·jT· +
#˚XÊs¡T. Çfi¯jT· sêC≤ ø£sêï≥ø£ sê>±\‘√ ‘·qT düèwæ+º ∫q ≥÷´Hé‡ ø£<≈ä∏ î£ <ä>sZ∑ ¡
dü+ã+<Û+ä ø£*– e⁄+&˚$. dæìe÷ eT÷&éøÏ ‘·>≥ Z∑ Tº>±, Äj·Tq dü+^‘êìï ≈£Ls¡Ã&É+
Çwüº|ü&˚yês¡T Áù|ø£å≈£î\T. eT<ÛäTs¡ ^‘ê\qT n‹eT<ÛäTs¡+>± dü+^‘·+ ≈£L]Ã
n+~+#˚yês¡T.
ˇø£ÿkÕ] d”qT #·÷&É>±H˚ Çfi¯jT· sêC≤ <ëìøÏ @ u≤´Á>ö+&é eT÷´õø˘ Çyê«˝À
Ä¬sÿÁkÕº≈î£ H√{Ÿ‡ &çøf˘ {Ò Ÿ #˚ùdyês¡T. ‘·q #·T≥÷º e⁄qï Ä¬sÿÁkÕº Ä H√{Ÿ‡ sêdüT≈£îì,
me] yÓTøÆ ˘ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ yês¡T yÓ[¢ f…$Æ T+>¥ Á|üø±s¡+, n+<ä] düeTq«j·T+‘√ ø±e\dæq
mô|øò ‡º̆ ‘√ ‘·–q düeTj·T+˝À dü+^‘êìï ≈£L]Ã d”q≈¢ î£ ‘·>Z∑ myÓ÷wüH‡é qT ô|+#˚
$<Û+ä >± #˚ùdyês¡T nì n+{≤s¡T eTDÏs‘¡ ï· +.
Çfi¯jT· sêC≤ Ä¬sÿÁkÕºqT eT*#˚ $<Ûëq+˝À yÓÁdüHº ,é Ç+&çjT· Hé yê<ë´\qT,
yê{Ïì $T[‘·+ #˚ùd |ü<‘∆ä T· \qT m+‘√ >∑eTà‘·T>Ô ± ñ+{≤sTT. m\Áø±ºìø˘ eT÷´õø˘
f…ø±ï\J dæ+‘·¡ôd’»sY‡, m\ÁøÏºø˘ –{≤sY‡, ø°uÀsY¶‡, ]<∏äyéT u≤ø˘‡, Á&ÉyéT yÓTw”Hé‡
dü+Á|ü<ëj·T yê<ë´\sTTq MD, Hê<ädü«s¡+, &Û√\ø˘, eTè<ä+>∑+, ‘·ã\, yÓÁdüºHé
yê<ë´\T ôdø±‡bò˛Hé, |òPü {¢ Ÿ‡qT Äj·Tq ñ|üj÷Ó –+#˚ rs¡T n<äT“¤‘+· >± e⁄+≥T+~.
yÓT˝§&û ≈£Ls¡Ã&É+˝À Äj·TH=ø£ Á|ü‘˚´ø£‘· #·÷bÕs¡T. mdt.|æ. u≤\düTÁãVü≤àD´+,
CÒdTü <ëdt, C≤qøÏ, ∫Á‘·, XË\’ », dü«s¡\í ‘·, düTo\, kÂ+<äsê»Hé, düTC≤‘·, ÄXÊuÛÀ+ùd,¢
\‘ê eT+π>wüÿsY e+{Ï yê]øÏ m+‘√ düVü≤ø±sêìï#˚Ãyês¡T. ‘·q eT<ÛäTs¡>∑fi¯+‘√
400 bÕ≥\T bÕ&Üs¡T. 1980˝À C≤˙, 1986˝À eTÚqsê>∑+, 1989˝À ^‘ê+»*,
1993˝À ªeTs¡T|ü&çj·TT+µ e+{Ï ∫Á‘ê\≈£î n<äT“¤‘·+>± u≤´Á>ö+&é eT÷´õø˘
n+~+#ês¡T.
‘ê´>∑sê» ø°sqÔ¡ \T, ø£sêï{Ïø˘ ø°sqÔ¡ \T, uÛøÑ ÔÏ ^‘ê\T, <˚Xu¯ øÑÛ ÔÏ ^‘ê\T `
mH√ï Ä\“yéT‡qT düèwæ+º #ês¡T. nj·T´|üŒ bÕ≥\≈£î mìï+{Ïø√ ≥÷´Hé‡ì#êÃs¡T. Ç{°e\
$&ÉT<ä˝q’… ªeTDÏø+£ sƒ¡ ^‘Y e÷\µ ˇø£ eT#·TÃ‘·Tqø£.
dü«s¡\í ‘·, mdt.|æ. >±] ªs¡øÿ£ eT ø£jT· ´ ‘·≥Tºµ 1991 ª<äfi|¯ ‹ü µ ∫Á‘·+˝Àì
bÕ≥ ˇø£ Væ≤{Ÿ. __dæ es¡˝Ÿ¶ {≤|t f…Hé kÕ+>¥‡‘√ ù|s=ÿqã&ç+~. yÓTT<ä{Ï
d”]º jÓ÷bò˛ìø˘ 3&ç ∫Á‘·+ ªyÓTÆ &çjT· sY ≈£î{Ÿ`#˚‘H· µé ∫Á‘êìøÏ Çfi¯jT· sêC≤H˚ dü+^‘·
<äsÙ¡ ≈£î\T. 1987˝À ªHêj·T>∑Hµé ‘·$Tfi¯ ∫Á‘·+ #Ó|⁄ü Œø√ ‘·>~Z∑ . f…yÆ Té e÷´>∑CH’… ˝é À
165
{≤|t 100 ∫Á‘ê˝À¢ ˇø£{>Ï ± ì*s∫+~. kÕ«‹ eTT‘·´+ (1986), Hêj·T>∑Hé (1987)
<˚esY eT>∑Hé (1992), n+»* (1991), ùV≤sêyéT (2000) ÄkÕÿsY Hê$TH˚wHü ≈é î£
|ü+|æq yê{Ï˝À¢ e⁄HêïsTT. Ä<ä÷] >√bÕ\ø£èwüHí é ∫Á‘·+ ªìfi¯˝Ÿ ≈£î‘·TµÔ (2002)
ãVüQeT‹ >¬ \TÃ≈£î+~.
25 dü+ˆˆ ø±\+˝À Äj·Tq ˝…y’ é ô|s¡bÕò s¬ àHé‡ Ç∫Ãq~ #ÓHï’Ó ˝À 2006˝À
e÷Á‘·yT˚ . Ç+&çj÷· ˝À, $<˚XÊ˝À¢ {Ï$˝À¢ Á|ükÕs¡+ #˚jT· ã&ç+~ ≈£L&Ü. {À¬s+{À,
¬øq&Ü, q÷´»Ø‡, \+&ÉHé, HêsYÔ nyÓT]ø±˝À¢ nH˚ø£ ø£#˚Ø\T #˚XÊs¡T. nB ‘·q
≈£îe÷s¡T\‘√ ø£\dæ.
‘·$Tfi¯+˝À m≈£îÿe ∫Á‘ê\T #˚dHæ ê, ‘Ó\T>∑T˝À 79, eTfi¯j÷· fi¯+ 55, ø£qï&É
19, Væ≤+B 10, eTsêØƒ 2 ∫Á‘ê\≈£î dü+^‘êìï düeT≈£LsêÃs¡T.
uÛÁÑ <äø±[, mÁs¡ >∑T˝≤;\T, ej·TdüT‡ |æ*∫+~, nCÒjT· T&ÉT, eTTfi¢̄ |ü⁄e⁄«,
neTà me]¬øH’ ê neTà, <Ûsä à¡ j·TT<ä+∆ , ø=‘·Ô J$‘ê\T, >∑Ts¡T, {Ïø˘ {Ïø˘ {Ïø,˘ e÷j·T<ë]
ø£èwüß&í TÉ , eT<ÛTä s¡ ^‘·+, eTÚq ^‘·+, d”‘êø√ø£ ∫\Tø£, edü+‘· ø√øÏ\, Áù|eT dü+>∑eT+,
ìØø£D å , kÕ>∑s¡ dü+>∑eT+, dæ‘ês¡, #Ûê˝…+CŸ, ñ<äjT· ^‘·+, eTÚqsê>∑+, Ä˝≤|üq,
&Ü´Hé‡ e÷düsº ,Y Hêj·T≈£î&ÉT, ˝Ò&dû t f…\Æ sY, Äsê<Ûqä , dü+ø°sqÔ¡ , n_Ûq+<äq, ø√øÏ\,
^‘ê+»*, kÕ«‹ ∫qT≈£î\T, n+»*, u§_“*sêC≤, z bÕbÕ ˝≤©, <äfi|¯ ‹ü , Ä~‘·´
369, ùV≤sêyéT ` lsêeTsê»´+. mH√ï dæìe÷\T Äj·Tq dü+^‘·+‘√ e#êÃsTT.
1986˝À ñ‘·eÔ T dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T ` dæ+<ÛTä uÛs’… $¡ ` s¡TÁ<äMD— ñ‘·eÔ T
u≤´Á>ö+&é eT÷´õø˘ ` kÕ>∑s¡ dü+>∑eT+ ` |üfid¯ æ sêC≤ (eTfi¯j÷· fi¯+)— 1988˝À
ø£˝e’… ÷eTDÏ nyêsY¶ (‘·$Tfi¯Hê&ÉT), øπ s¡fi¯ >∑es¡ïyÓT+{Ÿ nyêsY¶ 1994, 95, 98—
Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ >∑es¡ïyÓT+{Ÿ ` 1981, 1988 1990— eTVü‰sêh >∑es¡ïyÓT+{Ÿ (\‘ê
eT+π>wüÿsY nyêsY)¶ 1999˝À. >ös¡e &Üø£sπº {Ÿ ` nHêïeT˝…’ j·T÷ìe]‡{°, ‘·$Tfi¯Hê&ÉT,
es¡˝Ÿ¶ j·T÷ìe]‡{° ` j·TTmdt@— 1994˝À &Üø£sπº {Ÿ Ä|òt |ò˝æ ≤dü|”ò Ä|òt eT÷´õø˘ `
eT<ÛTä s¬ ’ ø±eTsêE j·T÷ìe]‡{Ï— 2010˝À |ü<àä uÛ÷Ñ wüDY (uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ Á|üuTÑÛ ‘·«+)—
Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ Á|üuTÑÛ ‘·«+ ‘·s|¡ ⁄ü q u…dºt eT÷´õø˘ &Ós¬’ ø£sº Y nyêsY¶ (d”‘êø√ø£ ∫\Tø£,
s¡TÁ<äMD, »>∑<ø˚ £ Ms¡T&ÉT ` n‹˝Àø£ düT+<ä], lsêeT sê»´+) bı+<ës¡T.
vvv
166
sê»Hé ` Hêπ>+Á<ä
Ç<äs› ÷¡ nqï<äeTTà˝Ò ` 375 dæìe÷\≈£î dü+^‘·+ #˚XÊs¡T. 200 ø£qï&É

dæìe÷\T $T–*q$ Ç‘·s¡ uÛ≤wü\T (‘·$Tfi¯, ‘Ó\T>∑T, eTfi¯j÷· fi¯+ ` ‘·T\T, Væ≤+B,
dæ+Vü≤fi¯)
1933˝À »ìà+#ês¡T sê»Hé. 1935˝À »ìà+#ês¡T Hêπ>+Á<ä|Œü . yÓTdÆ ÷ü sY˝Àì
•esê+ù|≥ yê] »qàdüú\+. eT<Ûä´‘·s¡>∑‹ ≈£î≥T+ã+. ‘·+Á&ç sê»|üŒ ≈£L&Ü
eT÷´JwæjT· Hé. Vü‰s√àìj·T+, |òPü {¢ Ÿ yêsTT+#˚yês¡T. eT÷ø° ∫Á‘ê\ qT+&ç Äj·Tq
∫Á‘· |ü]ÁX¯eT˝À e⁄Hêïs¡T. {≤ø°\T e∫Ãq ‘·sê«‘· Äj·Tq y˚sπ Áb˛Á>±yéT‡˝À e⁄Hêïs¡T.
‘·+Á&ç n&ÉT>∑TC≤&É˝À¢ ≈£îe÷s¡T\T dü+^‘· Á|ü|+ü #·+˝ÀøÏ yÓfi≤¢sT¡ . _<ës¡+ ø£èwü|í Œü
nH˚ ø£sêí{øÏ ˘ eT÷´JwæjT· Hé e\¢ Á|üu≤Û $‘·T˝…j ’ ÷· ´s¡T sê»Hé >±s¡T. {Ï. #Í<äsj
¡ T· ´
<ä>sZ∑ ¡ ejÓ÷*Hé H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. Hêπ>+Á<ä »\‘·s+¡ >¥ H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T.
nq‹ø±\+˝ÀH˚ Ç<ä › s ¡ ÷ dü + ^‘· + ˝À, yê<ë´\T yêsTT+#· & É + ˝À
ì|ü⁄DT\j·÷´s¡T. yÓTdÆ ÷ü sY˝Àì #Í<äsj ¡ T· ´ sêeT eT+~s¡+˝À »]π> ø£#Ø˚ \T $H˚yês¡T.
Væ≤+<äTkÕÔ˙, ø£sêí{øÏ ,˘ yÓÁdüHº \é ˝À nqTuÛeÑ + dü+bÕ~+#ês¡T. ‘·sê«‘· sê»Hé ô|’
#·<Tä e⁄\≈£î u…+>∑Tfi¯Ss¡T #˚sês¡T. ø¬ .ÄsY. e÷¬sÿ{Ÿ @]j·÷˝Àì mdt.m˝Ÿ.mHé. dü÷ÿ˝Ÿ˝À
#·~yês¡T. ‘·sê«‘· ôd+Á≥˝Ÿ dü÷ÿ˝Ÿ˝À #·~yês¡T. ejÓ÷*Hé˝À ùd{º Ÿ ø±+|æ{w° Hü ‡é ˝À
|òdü ºt sê´+ø˘ dü+bÕ~+#ês¡T.
167
Ç<ä›s¡÷ »j·Te÷s¡Tr Ä¬sÿÁkÕº˝À #˚] ø£#˚Ø\T #˚XÊs¡T. sê»Hé >±]ÿ
eTÁ<ëdüT˝À ˇø£ Ä|òsü Y e∫Ã+~. k˛<äsT¡ ìøÏ ≈£L&Ü rdüT≈£îì eTÁ<ëdüT yÓ[¢ ôV≤#Y.ÄsY.
|ü<àä HêuÛÑ XÊÁdæÔ dæ˙ ìsêà‘·qT ø£*kÕs¡T. n|üŒ≥Tï+∫ dæìe÷˝À¢ n‘·T≈£îÿb˛j·÷s¡T.
1951˝À Hêπ>+Á<ä yÓTdÆ ÷ü sY e∫Ã yÓTÁ{Ïø˘ bÕ´düj÷· ´s¡T. sπ &çj÷Ó Ä]ºdºt |æ. ø£[+>∑
sêe⁄qT ø£*kÕs¡T. Hêπ>+Á<ä|Œü ≈£î ªlìyêdü ø£fi≤´D+µ dæìe÷˝À bÕ&˚ neø±X¯+
e∫Ã+~. nMTsY u≤jYT Væ≤+<äTkÕÔ˙ >±j·T≈£îì‘√ ø£*dæ bÕ&Üs¡T. 1952 kÂuÛ≤>∑´
\øÏàå ∫Á‘êìøÏ sê»Hé Hêπ>+Á<ä\T ø£\dæ dü+^‘·+ düeT≈£Lsπ Ã neø±X¯+ e∫Ã+~.
n~ yê] $»j·÷ìøÏ <ë]rdæ+~. ‘·sê«‘· $sƒ¡˝≤ #ês¡´ >±] #·+#·\≈£îe÷]
∫Á‘êìøÏ dü+^‘·+ Ç#êÃs¡T. sê»\øÏåà, eTT‘Ó’Ô~uÛ≤>∑´ ∫Á‘ê\˝À yês¡T ì\<=≈£îÿ
≈£îHêïs¡T.
sê»Hé yÓT˝§&û bÕ≥\T #˚jT· &É+ Ä¬sÿÁkÕº, H=fÒwHü é Áyêj·T&É+— Hêπ>+Á<ä
kÕVæ≤‘·´+,*]ø˘, ≥÷´Hé\qT dæ+>∑s‡Y #˚‘· ÁbÕø°dº Tü #˚sTT+#·&+É n\yê≥T #˚dTü ≈£îHêïs¡T.
1950`90 es¡≈î£ ø£qï&É ∫Á‘ê˝À¢ ù|s¡T Á|üU≤´‘·\T dü+bÕ~+#ês¡T. 1973
>∑+<Ûä<ä>∑T&ç dæìe÷ Væ≤{Ÿ nsTT+~.
1970˝À¢ Hê´j·Ty˚ <˚es¡T, <˚es¡ >∑T&ç, uÛ≤>∑é+‘·T&ÉT, ms¡&TÉ ø£qdüT, Hê
ìqï eT]j·÷˝≤], Hêìqï _<ä˝≤], bÕeq>∑+>∑, –]ø£Hê´ e+{Ï mH√ï ∫Á‘ê\T
#˚XÊs¡T.
1980˝À¢ ‘Ó\T>∑T s¡+>∑+˝À Á|üy˚•+#ês¡T. e÷ Ç+{≤j·Tq ø£<∏ä,
|ü⁄*ù…ãT“*, ej·÷´]uÛ≤eT\T ` e>∑\e÷]uÛsÑ \Ô¡ T e+{Ï ‘Ó\T>∑T ∫Á‘ê\T #˚dæ
ù|s¡T bı+<ës¡T.
‘·sê«‘· ìsêà‘·\j·÷´s¡T. dæìe÷\T, {Ï.$. c˛\T #˚XÊs¡T. ø£qï&É sêCŸ≈î£ e÷sY
V”≤s√ ∫Á‘ê\≈£î ≈£L&Ü dü+^‘·+ düeT≈£LπsÃyês¡T. n˝≤π> nq+‘YHê>¥ ∫Á‘ê\T
≈£L&Ü #˚XÊs¡T.
‘Ó\T>∑T˝À Hêsêj·TD¬s&ç,¶ <ëX¯s~¡ ,∏ y˚≥÷] e+{Ï s¡#s· TT‘·\T Áyêdæq
bÕ≥\T ≥÷´Hé‡ #˚XÊs¡T.
|òTü +≥kÕ\, u≤\T, |æ_mdt, øÏc˛sY ≈£îe÷sY, CÒdTü <ëdt\ #˚‘· bÕ&ç+#ês¡T.
dü÷\eT+>∑fi+¯ k˛<äØeTDT\T, u≤\düsd¡ «ü ‹, ©\, õøÏÿ, C≤qøÏ, yêD° »j·Tsê+,
m˝Ÿ.ÄsY. áX¯«] bÕ≥\T sê»Hé Hêπ>+Á<ä\ ]ø±]¶+>¥˝À yÓ\Te&Ü¶sTT.
168
ø¬ .mdt. ∫Á‘· #˚‘· ø£qï&É+˝À ≈£L&Ü bÕ&ç+#ês¡T. ø£qï&É Væ≤{Ÿ bÕ≥\qT
‘Ó\T>∑T˝À ≈£L&Ü #˚XÊs¡T.
‘Ó\T>∑T: @yÓ÷ @yÓ÷ Ç~ (n–Z|&æ TÉ >∑T)— mHÓïH√ï »qà\ ã+<Û+ä (|üP»)—
|üP»\T #˚jT· , ì+–H˚\ (|üP»)— MD yÓqTyÓq’ dü]>∑eT (Ç+{Ï+{Ï sêe÷j·TD+)—
∫qT≈£î˝≤ sê* (Hê\T>∑T düÔ+uÛ≤˝≤≥)— e÷qdüMD eT<ÛäTe÷dü+ (|ü+‘·T\eTà)—
dæ]eT˝…¢ ˙e (|ü+‘·T\eTà)— ˝Ò‘· #·*>±\T\T (eT÷&ÉTeTTfi¯ó)¢ — ˙ ø√dü+ j·TÚe«q
eTqï~ (eT÷&ÉT eTTfi¯ó)¢ — ˙ ø£fi˝¢̄ À¢ ùdïVü≤eTT (Áù|eT U…B’ ).
_õm+dt˝À m≈£îÿe ejÓ÷*Hé‡ yê&˚yês¡T. m≈£îÿeø±\+ dæìe÷˝À¢ e⁄Hêïs¡T.
ø£qï&É dæ˙ |ü]ÁX¯eT˝À M]ì ªø£fi≤´HéJ ` Äq+<éJµ nH˚yês¡T. 1973`74 ªms¡&˚
ø£qdüTµ (ø£qï&É) u…dºt eT÷´õø˘ &Ós¬’ ø£sº Y nyêsY—¶ ª|üsk¡ Õ+>∑<+ä &ç ~ ‹eTàµ u…dºt eT÷´õø˘
&Ós¬’ ø£sº Y nyêsY—¶ 1979 |ü+‘·T\eTà ` u…dºt eT÷´õø˘ &Ós¬’ ø£sº Y ` q+~ nyêsY¶ Ç+¬øH√ï
nyês¡T\¶ T bı+<ës¡T.
mH√ï Væ≤{Ÿ‡ Ç∫Ãq dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T. 4 qe+ãsY 2000q Hêπ>+Á<ä|Œü
eTs¡DÏ+#ês¡T.
eT<ÛTä y˚TVü≤ yê´~Û, s¡øbÔ£ ˛≥T, ôV≤]ïj·÷\‘√ sê»Hé u≤<Û|ä &ü Ü¶sT¡ . ∫e]
s√E˝À¢ sê»Hé ≈£îe÷s¡T&ÉT ÄsY. nq+‘· ≈£îe÷sY‘√ ø£\dæ sê»Hé dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +
#˚kÕs¡T. sê»Hé ªVü≤<√ düTdü«s¡ dü+^‘·µ nH˚ |ü⁄düøÔ +£ sêùds¡T. dü+^‘·+˝À $<ë´s¡T\ú ≈£î
•ø£Då Ç#êÃs¡T.
|üe[+#·T |üse¡ ÷‘·à !— dæ]eT˝…¢ ˙y˚ $s¡»\T¢ ø±y˚ (|ü+‘·T\eTà)— |ü*øÏq~
` |æ*∫q~ (d”‘êsêeTT\T) yÓTT<ä˝q’… $ M] ∫Á‘ê˝Ò.
vvv
169
#·Áø£e]Ô
ndü\T ù|s¡T ø=$TàH˚ì nbÕŒsêe⁄. Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ˝Àì |üPìø£\T¢˝À 8 ôdô|+º ãsY
1936˝À »ìà+#ês¡T. nbÕŒsêe⁄ eTVü‰yê~ yÓ+ø£≥|üŒj·T´ >±] <ä>sZ∑ ¡ ø±¢døæ ˝£ Ÿ,
y√ø£˝Ÿ H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. >∑T+≥÷s¡T˝À $H√<é Ä¬sÿÁkÕº nH˚ Á>∑÷|tqT ‘·j÷· s¡T#˚d,æ
\*‘· dü+^‘· Áb˛Á>±yéT\T #˚ùdyês¡T. Ä s√E˝À¢ ôV≤#Y.m+.$. ø£+ô|˙ eT+>∑|‹ü >±s¡T
n‘·ì Á|ü‹uÛqÑ T >∑T]Ô+∫ eTÁ<ëdüT≈£î s¡eTàì ÄVü‰«ì+#ês¡T. s¬ +&ÉT Áô|y’ {˚ Ÿ ]ø±s¡T\¶ qT
#˚XÊs¡T. n+<äT˝À ªø£Hêï H˚H=ø£ ø£\µ ˇø£{.Ï
dæìe÷ s¡+>∑+˝À &É_“+>¥ Ä]ºd>ºt ± 600 dæìe÷\T #˚kÕs¡T. eT+∫ yêsTTdt.
&É_“+>¥ f…øïÏ ø˘qT kÕ<Ûqä #˚kÕs¡T. ø=+‘·ø±\+ qπ>wt, s¡»˙ø±+‘Y, V”≤s√ ø£eT\Vü‰düHøé Ï
≈£L&Ü ‘Ó\T>∑T˝À &É_“+>¥ #Ó|Œæ X¯u≤Û wt nì|æ+#·T≈£îHêïs¡T. $X¯«XÊ+‹ Ábı&ÉøHå£ ˝é À
dæ.mdt.sêe⁄ <äsÙ¡ ≈£îì <ä>sZ∑ ¡ düV‰ü j·T≈£îì>± |üì#˚XÊs¡T.
1970˝À áj·Tq ˇø£ Væ≤+B ∫Á‘êìøÏ Áu≤´Á>ö+&é eT÷´õø˘ Ç#êÃs¡T.
‘·sê«‘· 1971 ªeT÷>∑Áù|eTµ ∫Á‘êìøÏ ‘Ó\T>∑T˝À yÓTT<ä{Ï kÕ]>± dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +
eVæ≤+#ês¡T.
1969˝À Äj·Tq $TÁ‘·T&ÉT ìsêà‘· ø¬ . #Û≥ · Ø® >±s¡T ˇø£ ∫Á‘êìøÏ dü+^‘·
<äsÙ¡ ≈£îì>± #ÛêHé‡ Ç#êÃs¡T. n~ ‘·$Tfi¯+˝À ø¬ . u≤\ #·+<äs>Y ±] ª‘êeT¬s’ HÓ+»yéTµ.
170
#Û≥
· Ø® >±s¡T nbÕŒsêe⁄ù|s¡Tì #·Áø£e]Ô>± e÷sêÃs¡T. n~ n+‘·>± $»j·Te+‘·+
ø±˝Ò<Tä . f…{Æ ˝Ï Ÿ‡˝À #·Áø£e]Ô nì y˚XÊs¡T. n+<äT#˚‘· ÄHê{Ï qT+&ç Äj·Tq ù|s¡T
#·Áø£e]Ô nsTTb˛sTT+~. 1993˝À XÊs¡<ä ∫Á‘·+ Væ≤{Ÿ ø±e&É+‘√ Äj·Tq dü+^‘·
<äsÙ¡ ≈£î\ *dt˝º À |ü&Ü¶sT¡ . n<=ø£ ≥]ï+>¥ bÕsTT+{Ÿ nsTT+~. 1979˝À j·TeT<=+>∑
∫Á‘·+ Væ≤{Ÿ nsTT+~. n‘·qT düV≤ü »+>± q≥T&ÉT, >±j·T≈£î&ÉT ≈£L&Ü. ^‘·s#¡ q· +fÒ
n‘·ìøÏ Çwü+º . ø=ìï bÕ≥\qT ≈£L&Ü sêkÕs¡T. 1983 H˚{Ï uÛ≤s¡‘+· dæìe÷≈£î
ñ‘·eÔ T dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± nyêsY¶ e∫Ã+~. 1971-1989 dü+ˆˆ˝À¢ 959 ∫Á‘ê\≈£î
dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+∫q |òTü q‘· <äøÿÏ +~. ø£qï&É+˝À sê»Hé-Hêπ>+Á<ä dü+^‘·
<äsÙ¡ ≈£î\ <ä>sZ∑ ¡ #˚] bÕ≥\T bÕ&Üs¡T.
Ç<ë˝Àø£+, eT˝…|¢ Pü e⁄, ã*|”s+¡ƒ , y˚≥>±&ÉT, j·TeT>√\, Áù|e÷_Ûùwø£+,
CÒãT<=+>∑, |üdyæ ê&ç ÁbÕD+ nìï Væ≤fÒ.¢ Øy˚Tø˘ ∫Á‘ê\qT #˚dHæ ê, ˇ]õq˝Ÿ ≥÷´Hé‡qT
ñ|üj÷Ó –+#·ø£ ø=‘·Ô yê{ÏH˚ yê&˚yês¡T. >∑Ts¡T<ä‘Y ªbÕ´kÕµì ‘Ó\T>∑T˝À #˚ùdÔ eT˝…|¢ ⁄ü e⁄«˝À
nìï ‘·q ø£+b˛õ+>¥‡ yê&˚sT¡ . ø±|” Äj·Tq≈£î Çwü+º >± ñ+&É<Tä . n+<äTøπ n˙ï
Væ≤{Ÿ kÕ+>¥‡ e#˚Ã$.
n|üŒ{À¢ ø¬ .$. eTVü≤<˚eHé >±] <ä>sZ∑ ¡ ø=ìï bÕ≥\qT s¡∫+∫ Äj·Tq
yÓT|ü⁄Œbı+<ës¡T. ªeT∞¢ ô|[¢˝Àìµ J$‘·+ m+‘√ rj·Tì~ bÕ≥ Äj·Tq sêdæq<˚.
60 ø£qï&É ∫Á‘ê\T, 4 ‘·$Tfi¯+, ˇø£ eTfi¯j÷· fi¯+ $T–*q e˙ï ‘Ó\Tπ>
ø±e&É+ $X‚w+ü . 1988`89 dü+ˆˆ˝À ˇø£ dü+e‘·‡s¡+˝À 66 dæìe÷\≈£î dü+^‘·
<äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#ês¡T. n+‘˚ø±<äT 20 s√E˝À¢ 79 bÕ≥qT ]ø±s¡T¶ #˚dæ ]ø±s¡T¶
düèwæ+º #ês¡T. 1957˝À Væ≤+B ∫Á‘ê\≈£î u≤´Á>ö+&é eT÷´õø˘qT n+~+#ês¡T. ne˙ï
kÂ‘Y Ç+&çj·÷˝À ì]à+∫qy˚. ‘Ó\T>∑T dæìe÷ Áù|ø£å≈£î\ n_Ûe÷q dü+^‘·
<äsÙ¡ ≈£î&Éj÷· ´s¡T. m+<äs√ yê<ä´ø±s¡T\qT Áb˛‘·‡Væ≤+∫ #ÛêHé‡*#êÃs¡T. ‘·q •wüß´˝À¢
dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\sTTq yê]˝À Á|ü<eäÛ TT&ÉT ø√{Ï. ø√{Ï, #·Áø£e]Ô <ä>sZ∑ ¡ –{≤]dt>º ±
|üì#˚XÊs¡T. düVü‰j·T≈£îì>± |üì#˚XÊs¡T 8 dü+e‘·‡sê\T. ‘·sê«‘· dü+^‘·
<äs¡Ù≈£î\j·÷´s¡T. ø°s¡yêDÏ, yêdüTsêe⁄, e+<˚e÷‘·s¡+ lìyêdt, õ.Äq+<é, l,
ø£èwü`í #·Áø£ n+<äs÷¡ Äj·Tq •wüß´˝Ò.
mdt. C≤qøÏ, |æ. düTo\qT ‘·q dædsºü ‡Y >± uÛ≤$+∫, Ä<ä]+∫, >ös¡$+#˚yês¡T
#·Áø£e]Ô. ‘·q uÛ≤s¡´‘√ ø£\dæ yê]fi¢̄≈î£ yÓ[¢ Ns¡\T ô|fÒyº ês¡T. Äj·Tq <ä>sZ∑ ¡ yês¡+‘ê
171
mH√ï Væ≤{Ÿ kÕ+>¥‡ bÕ&Üs¡T. mdt.|æ. u≤\düTÁãVü≤àD´+ 1966˝À e∫Ãq|ü&ÉT,
yÓTT<ä{Ï bÕ≥bÕ&çq düeTj·T+˝À ≈£L&Ü Áb˛‘·‡Væ≤+#ês¡T.
e÷<Ûeä ô|~› düTsπ wt ≈£L&Ü Äj·Tq <ä>sZ∑ ¡ 2 ∫Á‘ê\≈£î |üì#˚XÊs¡T. Áø=‘·Ô
ôd˝º’ Ÿ‡qT dü+^‘·+˝À Á|üyX˚ ô¯ |{Ïqº ~ #·Áø£e]Ô nì n+<äs÷¡ ˇ|üø√ø£ ‘·|Œü <äT. bòÕdtº
;{ŸqT Á|üy˚X¯ô|{≤ºs¡T. ‘·q dü+^‘·+‘√ ø±¢dt e÷dt\qT Äø£≥Tº≈£îH˚ yês¡T. Hê
<äsÙ¡ ø£‘«· +˝À eTs√ d”‘· ø£<∏ä (ìsêà‘· ≈£L&Ü H˚H)˚ . Äu…‡+{Ÿ yÓT+Æ &Ó&é eT÷´õø˘
&Ós¬’ ø£sº Y y˚w+ü , dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + ≈£L&Ü #·Áø£e]Ôøπ Ç#êÃqT. yÓT˝§&ûøÏ ô|<ä› |”≥
y˚ùdyês¡T.
ø=ìï ∫Á‘ê˝À¢ Äj·Tq q{Ï+#ês¡T. |üøÿÏ +{Ï ne÷àsTT, >√bÕ\sêe⁄ >±]
ne÷àsTT, >∑÷{À¢ sêeT∫\Tø£, ˝≤Væ≤] ˝≤Væ≤], ‘˚H{Ó >° ∑ ∫Á‘ê\T #Ó|ü ø√yê*.
ªø£*düT+<ë+ sêµ yÓT>± d”]j·T˝Ÿ˝À ≈£L&Ü q{Ï+#ês¡T. yÓ÷&ÉsH¡ é Áf…+&é, kÕ+Á|ü<ëj·T
Áf…+&é\qT $Tø˘‡ #˚dæ $»j·T+ dü+bÕ~+#ês¡T.
Äj·Tq dü+^‘·+ düeT≈£L]Ãq ø=ìï bÕ≥\T: ˙sêø£ø√dü+ ì\TyÓ\¢ ø£qT˝…’
(XÊs¡<)ä , z\MTà ‹ø£ÿ sπ –+<ë (j·TeT>√\), Ä&Éy˚ n+<ë\ düTs¡u≤Û $T˙ (j·TeT>√\),
@{Ï ˇ&ÉT¶q ≈£L#·T+&û (j·TeT>√\), ø£qT\˝À ˙s¡÷|ü+ (sêeDT&˚ sêeTT&Ó’‘˚),
BbÕìøÏ øÏsD ¡ + ÄuÛsÑ D
¡ + - s¡÷bÕìøÏ düT>∑TD+ ÄuÛsÑ D ¡ + (#·<Tä e⁄-dü+kÕÿs¡+).
3 |òÁæ ãe] 2002 ‘˚Bq #ÓHï’Ó ˝À, 65 dü+ˆˆ\ ej·TdüT‡˝À eTs¡D+Ï #ês¡T.
vvv
172
$<ë´kÕ>∑sY
e÷]Ã 2, 1963˝À $»j·Tq>∑s+¡ ˝À »ìà+#ês¡T. $<ë´kÕ>∑sY ‘·+Á&ç ˇø£

ô|<ä› eT÷´JwæjT· Hé. ∫qï‘·q+˝À n+fÒ 3 dü+ˆˆ ej·TdüT‡ qT+&ç dü+^‘·+ n+fÒ
Çwü|º &ü y˚ ês¡T. ø£sêï{Ïø˘ y√ø£˝Ÿ H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. ø±¢døæ ˝£ Ÿ –{≤sY ø±¢dTü \≈£î yÓfiy¢‚ ês¡T.
m.ÄsY. s¬ Vü≤e÷Héø,Ï $<ë´kÕ>∑søY Ï >∑Ts¡Te⁄ ˇø£ÿsπ . <Ûqä sêCŸ e÷cÕºsT¡ . |æj÷· H√,
ø°uÀsY¶ H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T.
1989˝À ‘·$Tfi¯ ∫Á‘·+ |üPeTqyéT nH˚ ∫Á‘êìøÏ ªmHénHé_µ nH˚ bÕ≥qT
ø£+b˛CŸ #˚dæ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± m~>±s¡T. ‘·$Tfi¯ dæìe÷‘√ ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ qÆ Äj·Tq
dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + 1993˝À ‘Ó\T>∑T |ü]ÁX¯eT≈£î #˚]+~.
1994-95 dü+ˆˆ˝À ‘·$Tfi¯q≥T&ÉT ns¡TH® ,é $<ë´kÕ>∑sY |üì‘·q+ yÓT∫Ã
C…’Væ≤+<é, ø£s¡à, düTuÛ≤wt e+{Ï >=|üŒ ∫Á‘ê\ø£T dü+^‘êìï düeT≈£Ls¡Ã&ÜìøÏ ñ
|üj÷Ó –+#·T≈£îHêïs¡T. 1996-2001 $<ë´kÕ>∑sY eTfi¯j÷· fi¯ ∫Á‘ê\≈£î dü+^‘êìï
≈£Lsπ Ã |üì˝À ìeT>∑ïeTj·÷´s¡T. n<˚ düeTj·T+˝À ‘·$Tfi¯ dæìe÷\T 1998 ªì©Myêµ,
ñj·TTs√&ÉT ñj·TTsê>∑ ∫Á‘ê\qT #˚dæ 4 øπ s¡fi¯ sêh nyês¡T\¶ qT bı+<ës¡T.
2002 dü+ˆˆ ‘·$Tfi¯, eTfi¯j÷· fi¯ ∫Á‘ê\qT m≈£îÿe>± #˚dæ u≤¢ø˘ ãdüsº q¶Y T
düèwæ+º #ês¡T. ‘·$Tfi¯+˝À ~˝Ÿ, s¡H,é <Û÷ä ˝Ÿ, |òTæ *¢ eTfi¯j÷· fi¯+˝À MTkÕe÷<Ûeä Hé,
ø£*#·T+<äHé e÷+|üfi¯+, |ü{≤º\+, eT÷kÕ, dæ.◊.&ç. e+{Ï ∫Á‘ê\≈£î dü+^‘·+
düeT≈£Ls¡Ã&É+ »]–+~.
173
2003 dü+ˆˆ nHé uÒ•e+, s¡H,é MTkÕe÷<Ûeä Hé e+{Ï >=|üŒ ∫Á‘ê˝À¢ dü+^‘·+
n<äT“¤‘+· >± #˚XÊs¡T. e÷<ÛTä sπ , \+&ÉHJé , #·+Á<√\düe+ e+{Ï dæìe÷\qT 2004-
2005 dü+ˆˆ˝À¢ #˚XÊs¡T. 2005˝À $<ë´kÕ>∑sY C≤rj·T nyêsY¶ bı+<ës¡T. ∫Á‘·+
dü«sê_Ûùwø£+ Bì <äsÙ¡ ≈£î\T ø¬ . $X¯«Hê<∏.é ‘·sê«‘· #·+Á<äeTTœ - V”≤s√ s¡»˙ø±+‘Y.
Bì kÂ+&é ]ø±s¡T\¶ T n~Ûø£ dü+K´˝À neTTà&ÉTb˛j·÷sTT.
ª_j·÷+&é ~ k˛˝Ÿµ nH˚ Vü‰©e⁄&é ∫Á‘êìøÏ dü+^‘êìï düeT≈£LsêÃs¡T. Bì
<äsÙ¡ ≈£î\T sêJyé Ä+#Û˝· Ÿ. n<˚ düeTj·T+˝À Væ≤+B ∫Á‘·+ ªVü≤˝Ÿ #Û˝· Ÿµ ∫Á‘êìøÏ
dü+^‘êìï Ç#êÃs¡T. <äsÙ¡ ≈£î\T Á|æjT· <äsÙ¡ ì - 2008 dü+ˆˆ˝À $»j·÷ yê] ∫Á‘·+
≈£î]$, Væ≤+B ∫Á‘·+ y˚TØ u≤|t ô|Vü≤© Ä|t e+{Ï ∫Á‘ê\≈£î dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +
eVæ≤+#ês¡T.
eTfi¯j÷· fi¯+˝À ø=+‘·ø±\+ &É˝Ÿ>± e⁄Hêï ‘·sê«‘· ª©\‘·e÷sêµ ∫Á‘êìï
#˚XÊs¡T. <ëìøÏ Ádæÿ|tº m+.{Ï. yêdüT<˚eHé Hêj·TsY. n+<äT˝À ªnqTsê>∑ $˝À#·q
HêsTTµ bÕ≥ Væ≤{Ÿ nsTT+~. n|üPs¡«sê>∑+, y˚Tø£|yt TÓ Hé e+{Ï ∫Á‘ê˝§#êÃsTT.
‘·$Tfi¯+˝À ø±ØÔdt dæs¡T‘êÔjYT, $»j·÷yê] ªø±e\Héµ ∫Á‘ê\T Væ≤{Ÿ nj·÷´sTT.
2012 dü+ˆˆ eTfi¯j÷· fi¯+˝À s¬ +&ÉT dü÷|üsY Væ≤{Ÿ‡ì#êÃs¡T. 1) Ä]¶q] 2)
&Óe’ T+&é HÓø¬ d¢ .t
2013 Á|æjT· <äsÙ¡ Hé ∫Á‘·+ ^‘ê+»* (eTfi¯j÷· fi¯+) V”≤s√ yÓ÷Vü≤Hé ˝≤˝Ÿ
- ˝≤CŸ &√dt >±] ª|ü⁄*¢ |ü⁄*ø±\yéT, n‹ÔHé ≈£î{Ïj º T· +, »qï˝Ÿ zs¡yTé µ ∫Á‘ê\T
$»j·Te+‘·+ ø±e&ÜìøÏ ø±s¡≈î£ \T $<ë´kÕ>∑s.Y eT+∫ dü+^‘·+ ñ+fÒ Mø˘ dæìe÷ì
≈£L&Ü ô|ø¬’ ‘·T‘Ô êsTT n+{≤s¡T $<ë´kÕ>∑s.Y dü+^‘·+‘√ V”≤s√\T ≈£L&Ü m*y˚{Ÿ
ne⁄‘ês¡q&É+˝À dü+<˚V≤ü + ˝Ò<Tä . 2007 dü+ˆˆ ‘·$Tfi¯Hê&ÉT ùd{º Ÿ |ò*æ + nyêsY¶
\_Û+∫+~.
ª‘·|üdæµ ∫Á‘êìøÏ ‘·$Tfi¯Hê&ÉT Á|üuÛÑT‘·«+ nyês¡T¶ ì#êÃs¡T. <˚e<ä÷‘·+,
#·+Á<äTq≈£îÿqï ~œ˝Ÿ øπ s¡fi¯ ùd{º Ÿ nyês¡T\¶ T \_Û+#êsTT. ªìs¡yTé µ ñ‘·eÔ T eT÷´õø˘
&Ós¬’ ø£sº Y |ò*æ +ù|sò Y nyêsY¶ \_Û+∫+~. ‘Ó\T>∑T, eTfi¯j÷· fi¯, ‘·$Tfi¯, Væ≤+B ∫Á‘ê\≈£î
|üì #˚XÊs¡T. yÓTT‘·+Ô 250 ∫Á‘ê\≈£î dü+^‘·+ düeT≈£LsêÃs¡T.
n\¢] |æ\,¢ yÓTqÆ sY sêC≤, eHé u…’ ≥T, ∫Á‘·+ uÛfiÑ ≤πs $∫Á‘·+, ã+>±s¡T
yÓTT>∑T&ÉT, e÷<Ûäej·T´ >±] eTqe&ÉT, eTT>∑TZs¡T yÓTTq>±fi¯ó¢, ‘ê[, ˝Ò&ûdt
»+{Ï˝ŸyTÓ Hé, Hê>±, ˙‘√, z ∫qï<ëHê, ˇfÒdº æ #ÓãT‘·THêï, $\Hé, <=+>±&ÉT, dü‹,Ô
dü÷], \yé ≥T&˚, ã+>±s¡+, düT+<äsø¡ ±+&É, }ø=&É‘êsê-ñ*¢øÿÏ |ü&‘É êsê (ˇπø
bÕ≥) dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + #˚XÊs¡T.
vvv
174
j·T+.j·T+. ø°sy
¡ êDÏ
ø√&É÷] ø°sy¡ êDÏ ªeTs¡><∑ eä TDÏµ >±j·T≈£î&ÉT, dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T. p˝…’ 4,
1961 Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ ø=eP«s¡T˝À »ìà+#ês¡T. ‘·+Á&ç ø√&É÷] •ekÕsTT<ä‘.Ô· mdt.mdt.
sê»eTÚ[, m+.m+. l˝ÒK yê] nqï>±] dü+‘êq+. ø£fi≤´De÷*ø£ Äj·Tq
nqï>±s¡T.
ø°sy¡ êDÏ uÛ≤s¡´ m+.m+. le*¢ - ø¬ .$. $»j˚T+Á<ä Á|ükÕ<é, <äsÙ¡ ≈£î\T
Äj·Tq ã+<ÛäTy˚. ø°s¡yêDÏ ø=eP«s¡T˝À Ç+≥sY #·~yês¡T. ø°s¡yêDÏ düVü‰j·T
dü+^‘·<sä Ù¡ ≈£î&ç>± 1987˝À #·Áø£e]Ô>±] <ä>sZ∑ ¡ |üì#˚XÊs¡T. ø£\ø£sº Y >±] nu≤“sTT,
uÛ≤s¡‘+· ˝À ns¡Tq® T&ÉT e+{Ï ∫Á‘ê\≈£î 1980 dü+ˆˆ˝À |üì#˚XÊs¡T. ^‘· s¡#s· TT‘·
y˚≥÷] >±] <ä>sZ∑ ¡ ˇø£ dü+e‘·‡s¡+ nqTuÛeÑ + dü+bÕ~+#ês¡T.
1990˝À ø£*ÿ ∫Á‘·+‘√ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± e÷sês¡T. ø±ì Ä ∫Á‘·+
$&ÉT<ä\ ø±˝Ò<Tä . 1990˝À eTÚ[ <äsÙ¡ ø£‘«· +˝Àì eTqdüTèTeT‘· ∫Á‘·+ n‘·&ïç
dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± ì\u…{+ºÏ ~. 1991˝À sê+>√bÕ˝Ÿ es¡à ªø£cÕàø£wyü Té µ ∫Á‘·+
Äj·Tq≈£î ÁuÒøì˘ ∫Ã+~. <ë+‘√ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± ì\<=≈£îÿ≈£îHêïs¡T. <äøD åÏ ≤~
uÛ≤wü\ ∫Á‘ê˝À¢ #ê˝≤ Ä|òsü ‡Y e#êÃsTT. ªÁøÏ$Tq˝Ÿµ V”≤+B ∫Á‘·+ yÓTT<ä{Ï yÓT≥ºsTT+~.
nqïeTj·T´ ∫Á‘·+˝À bÕ≥\T bÕ&ç >±j·T≈£î&Éj÷· ´s¡T. 1996 ªsê‘Y øÏ X¯óuÛÑ qVæ≤µ
175
Væ≤+B ∫Á‘·+ ‘·sê«‘· düTsY-~ yÓT˝§&û Ä|òt ˝…|’ ,tò »œyéT, kÕj·÷, ô|Vü≤© ∫Á‘ê\≈£î
|üì#˚XÊs¡T. eTfi¯j÷· fi¯+˝À ˙\–] (1991), dü÷s¡é÷qdü+ (1992), <˚esê>∑+
(1996) dæìe÷\≈£î dü+^‘·+ düeT≈£LsêÃs¡T. $$<Ûä uÛ≤wü˝À¢ 200 ∫Á‘ê\≈£î dü+^‘·
<äsÙ¡ ≈£îì>± |üì#˚XÊs¡T.
1997 nqïeTj·T´ ∫Á‘êìøÏ C≤rj·T nyês¡T¶ \_Û+∫+~. 2010˝À eTsê´<ä
sêeTqï ∫Á‘êìøÏ ñ‘·ÔeT >±j·T≈£îì>± q+~ nyês¡T¶ \_Û+∫+~. 2009˝À
yÓ+>∑e÷+ã ∫Á‘êìøÏ q+~ nyêsY¶ \_Û+∫+~. 2005 #ÛÁ· ‘·|‹ü dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>±,
2002 ˇø£{À q+ãsY ≈£îÁsê&ÉT dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± 2001 dü÷&º +Ó {Ÿ q+ãsY-1 ñ
‘·eÔ T >±j·T≈£î&ç>±, 1995 ñ‘·eÔ T dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± ô|[¢d+ü <ä&,ç 1993˝À n\¢]
Á|æjT· T&ÉTøÏ ñ‘·eÔ T dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>±, 1992˝À sêCÒX«¯ ] ø£fi≤´D+ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>±
nyês¡T\¶ T bı+<ës¡T.
1991 nfi¯>H∑ é ‘·$Tfi¯ dæìe÷øÏ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± nyêsY¶ bı+<ës¡T.
n\¢] Á|æjT· T&ÉT, X¯óuÛÑ dü+ø£\Œ+, ô|[¢d+ü <ä&,ç eT>∑BsÛ ¡ dæìe÷≈£î |ò*æ +ù|sò Y nyês¡T\¶ T
\_Û+#êsTT.
|òüTsêHê yÓTT>∑T&ÉT, Vü≤˝À¢ &Ü]¢+>¥, Áô|dæ&Ó+{Ÿ >±] ô|fi≤¢+, n\¢] yÓTT>∑T&ÉT,
Ä|ü<ë“¤+<Ûeä ⁄&ÉT, n\¢] Áù|$T≈£î&ÉT, ô|[¢ø=&ÉT≈£î, mdt.|æ. |üsX¡ ó¯ sê+, u…ãT“* dæ+Vü≤+,
>±+&ûe+, X¯óuÛdÑ +ü ø£\Œ+, eTÚq+, ]j·T˝Ÿ V”≤s√, sê+u≤ãT, u§+u≤sTT Á|æjT· T&ÉT,
yÓ|’ tò Ä|òt $. es¡Á|ükÕ<é, |üs<¡ •˚ , ns¡T+<Û‹ä , d”‘êsêeTsêE, dü÷&º +Ó {Ÿ HÓ+.1,
u≤eq#êÃ&ÉT, >∑+>√Á‹, dæ+Vü‰Á~, es¡+, Hê Ä{ÀÁ>±|ò,t #ÛÁ· ‘·|‹ü , lsêeT<ëdüT
yÓTTˆˆ ∫Á‘ê\≈£î dü+^‘·+ düeT≈£LsêÃs¡T.
ø£åDø£åD+ (ªC≤eTT sê‹] C≤_\eTàµ), d”‘êsêeTj·T´ >±] eTqesê\T
(ªyÓTHÆ êµ, ªø=eTà\ <ë–qyÓTHÆ êµ) e÷‘·è<˚y√uÛeÑ - (sê*b˛j˚T |ü⁄yê« ˙≈£î sê>±˝…+<äTøπ
- yê*b˛j˚T bı<ë› ˙≈£î esêí˝+… <äTøπ ) düT+<äsø¡ ±+&É - (Äø±XÊq dü÷s¡T´&ÉT+&É&÷É
dü+<Û´ä y˚fiøπ̄ , #·+<äe÷eT≈£î s¡÷|üeTT+&É<Tä ‘Ó\y¢ ê]‘˚) ô|[¢d+ü <ä&ç - (Vü≤è<äjT· eTH˚
ø√yÓ\ ‘·\T|ü⁄\T ‘Ó]#˚ ‘êfi¯+, qe eTqà<ÛTä &Ü - n‹ düT+<äsT¡ &Ü) e+{Ï bÕ≥\T
Væ≤{Ÿ.
<äsÙ¡ ≈£î&ÉT e+o ∫Á‘êìøÏ |üì#˚XÊs¡T. e+o Ç∫Ãq ≥÷´Hé‡øÏ yÓTs¡T>∑T\T
ô|≥ºeTH˚yês¡T. n~ Äj·Tq≈£î Çwü+º ˝Òø£ Äj·Tq‘√ |üì#˚jT· &É+ e÷H˚XÊs¡T.
176
¬ø. sê|òüTy˚+Á<äsêe⁄‘√ 15 dæìe÷\T #˚XÊs¡T. yê{Ï˝À 11 Væ≤{Ÿ
eTT<äT\› Á|æjT· T&ÉT, |üs<¡ •˚ , n\¢] ãT˝À¢&TÉ , kÕVü≤dü Ms¡T&ÉT-kÕ>∑s¡ ø£q´ e÷Á‘·+
bòÕ|¢ t nj·÷´sTT.
1999, 2000 dü+ˆˆ˝À Äj·Tq #˚dqæ ∫Á‘ê\T bòÕ|¢ t ø±e&É+‘√ ø=+‘·
ìsêX¯#+Ó ~, dæìe÷ <äsÙ¡ ø£‘«· + #˚j÷· \qTø=Hêïs¡T. ø±ì ‘·sê«‘· eT∞¢ ø=ìï Væ≤{Ÿ‡
sê>±H˚, eT∞fl dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± ì\ã&Ü¶sT¡ .
nqïeTj·T´, lsêeT<ëdüT ∫Á‘ê\≈£î qeTàø£+‘√ |üì#˚XÊs¡T. Væ≤{Ÿ
nj·÷´sTT. Hê mø˘‡|üsyY TÓ +{Ÿ‡ |ò*ü +#êsTT. l sêeT<ëdüT ∫Á‘·+˝À m≈£îÿe bÕ≥\T
u≤\÷ bÕ&Üs¡T. n$ düø¬ ‡dt nj·÷´sTT. j·T÷ì{Ÿ˝Àì yê] Á|üwsü Y #˚‘,· uÛ≤s¡$
e+{Ï yês¡T $T–*q >±j·T≈£î*ï ñ|üj÷Ó –+#·Tø√yê\ì ø√s¡>±, <ëìøÏ düsπ qì
n+<ä]#˚‘· bÕ&ç+#êqT. nø£ÿ&É <Óã“‹Hêïq+{≤s¡T ø°sy¡ êDÏ.
¬øØsYqT ejÓ÷*Hé‘√ ÁbÕs¡+_Û+∫q ø°s¡yêDÏ, m≈£îÿe ejÓ÷*Hé‡qT
ñ|üj÷Ó –+∫ ]ø±]¶+>¥ #˚jT· &É+˝À Äq+<ä|&ü ‘É ês¡T. eT÷&éqT m*y˚{Ÿ #˚jT· &ÜìøÏ
ejÓ÷*Hé ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ ‘·T+<äì Äj·Tq n_ÛÁbÕj·T+. n~ ≈£L&Ü dü+<äsê“¤ìï ã{Ïº
e⁄+≥T+<ä+{≤s¡T.
bÕ≥\T bÕ&É&+É , ^‘· s¡#q· #˚jT· &É+ Hê Ábıô|wò Hü øé ±<äT. 1200 bÕ≥\T
ø£+b˛õ+>¥ #˚ùd,Ô 100 bÕ≥\T bÕ&ç e⁄+{≤qT n+{≤s¡T. $T–*q dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\‘√
b˛*ùdÔ H˚qT bÕ&É&+É ‘·≈î£ ÿy˚. ∫qï|üŒ{Ï qT+∫ Hê≈£î kÕVæ≤‘·´+ô|’ ne>±Vü≤q
ñ+~. bÕ¢{ÏqyéT &çdtÿ nH˚~ |ü_¢dæ{° õ$Tàø˘ n+{≤s¡T ø°s¡yêDÏ. mìï d”&û\T
neTTà&Éj÷· ´jÓ÷ me«]ø° ‘Ó*j·T<äT. ‘·$Tfi¯+˝À 15 ∫Á‘ê\T e÷Á‘·yT˚ #˚kÕs¡T.
vvv
177
sêCŸ`ø√{Ï
{Ï.$. sêE (‘√≥≈£Ls¡ yÓ+ø£≥sêE) ‘·qj·TT&ÉT ‘√≥≈£Ls¡ k˛eTsêEqT

ªsêEµ nì, Á|üeTTK dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T kÕ\÷] sêCÒX«¯ s¡sêe⁄ ≈£îe÷s¡T&ÉT kÕ\÷]
ø√fÒX«¯ s¡sêe⁄qT ø√{Ï nì n+{≤s¡T dæ˙ |ü]ÁX¯eT˝À. Ç<äs› ÷¡ ø£*dæ #·Áø£e]Ô <ä>sZ∑ ¡
|üì#˚XÊs¡T. sêCŸ H√≥T‡ sêdüT≈£îì, Ä¬sÿÁkÕº #˚‘· ÁbÕø°dº Tü #˚sTT+∫ ø£+&Éøº˘ #˚ùdyês¡T.
ø√{Ï $Tø£‡sY <ä>sZ∑ T¡ +&ç u≤\Hé‡ #˚dTü ≈£îH˚yês¡T.
Ç<äs› ÷¡ $&çb˛j·÷ø£ sêE dæd+æ Á~, uÛsÑ ‘¡ d· +æ Vü≤+. sêeTT&=#êÃ&ÉT, dü+uÛeÑ +,
Áù|eT+fÒ Ç<˚sê, dü÷s¡´|ü⁄Á‘·T&ÉT e+{Ï ∫Á‘ê\≈£î dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#ês¡T.
sêCŸ`ø√{Ï ø£\dæ 250 ∫Á‘ê\T #˚ùdÔ, ø√{Ï 100 ∫Á‘ê\≈£î dü+^‘·+
düeT≈£LsêÃs¡T. ø√{Ï ôV≤’ dü÷ÿ˝Ÿ˝À¢ #·<Tä e⁄≈£îH˚ s√E\ qT+∫ dü+^‘·+ Çwü|º &ü ç
kÕ<Ûäq ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. 8 dü+e‘·‡sê\T dü+^‘· <äs¡Ù≈£î&ÉT $. ≈£îe÷sY‘√q÷,
#·Áø£e]Ô‘√q÷ |üì#˚XÊs¡T. bÕ≥\≈£î dü+^‘·+ ø£+b˛CŸ #˚jT· &É+ yÓTT<ä\Tô|{≤ºsT¡ .
ø√{Ï #·Áø£e]Ô <ä>sZ∑ ¡ –{≤]dt>º ± |üì#˚XÊs¡T. Äj·Tq <ä>sZ∑ ¡ 8 dü+e‘·‡sê\T
düV‰ü j·T≈£î&ç>± |üì #˚XÊs¡T. nqTuÛeÑ + dü+bÕ~+#ês¡T. mdt.&ç. ãs¡àHé, ÄsY.&ç.
ãs¡àHé, \ø°àå ø±+‘Y bÕ´πs˝≤˝Ÿ e+{Ï dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\ e\¢ Á|üu≤Û $‘·yTÓ Æ yê] ]<∏yä Té
bÕ´Á≥HéqT n\es¡#T· ≈£îHêïs¡T. ‘·+Á&ç kÕ\÷] sêCÒX«¯ s¡sêe⁄ >±] Á|üu≤Û e+ áj·Tq
178
dü+^‘·+ MT<ä eTq≈£î ø£qã&ÉT‘·T+~. me]˙ ø±|” #˚jT· ø£b˛e&É+ e\¢ Äj·Tq
dü+^‘·+ ˇø£ ø=‘·Ô |ü+<Ûë˝À q&ç∫+~. –{≤s¡T yêsTT+#·&+É ÁbÕø°dº Tü #˚XÊs¡T.
ÄsY.&ç. ãs¡àHé, \ø°àå ø±+‘Y bÕ´πs˝≤˝Ÿ, uÛ|Ñ Œ” \Vü≤]\ <ä>sZ∑ ¡ –{≤sY ù|j ¢ T· sY>± ñHêïs¡T.
yÓT˝À&ûøÏ ÁbÕ<Ûëq´‘·ìkÕÔsT¡ . ‘·+Á&ç ‘·q‘√H˚ e⁄+≥÷ |ü*øÏdTü HÔ êïs¡ì Äj·Tq uÛ≤$kÕÔsT¡ .
Hê JHé‡˝ÀH˚ dü+^‘·+ $T[‘·+ nsTT+<ä+{≤s¡T. dü+^‘·+, ∫Á‘· ø£<∏ä˝À+#˚
|ü⁄&ÉT‘·T+<ä+{≤s¡T. yÓT˝À&û, ;{Ÿ ø£\|æ yê&ÉT‘·÷, ÁbÕ+rj·T‘·qT e<ä\≈£î+&Ü bÕ≥\T
#˚ùdÔ $»j·Te+‘·+ ne⁄‘êj·Tì Äj·Tq ñ<˚X› ´¯ +. bÕXÊÃ‘·´ dü+^‘·+ rdüT≈£îHêï
≈£L&Ü, eTq ]<∏yä Té ôdø£Hå qé T e<ä\≈£î+&Ü ≥÷´Hé #˚kÕÔsT¡ . kÕ<Ûës¡D Áù|ø£≈å î£ \≈£î
n~ q#·TÃ‘·T+<äì Äj·Tq n_ÛÁbÕj·T+.
ø£sêí{øÏ ˘ dü+^‘·+˝À e÷düsº Y ø±ø£b˛sTTHê, uÒdøæ ‡˘ ‘Ó*ùdÔ #ê\T eT+∫
>±j·T≈£î\T ø±e#·TÃq+{≤s¡T ø√{Ï. e÷ Hêqï>±s¡T H˚qT b˛©düT Ä|òd” sü ìY ø±yê\ì
ø√s¡T≈£îHêïs¡T. ø±ì, H˚qT ùdCº Ÿ c˛dt #˚d÷ü ,Ô nqTuÛeÑ + >∑&+ç ∫ dæìe÷ s¡+>∑+˝À
#˚sêqT. eTTsƒêy˚TÁd”Ô dæìe÷˝Àì f…{Æ ˝Ï Ÿ kÕ+>¥, e÷dtøÏ u≤>± q∫Ã+~. Vü≤˝ÀÁã<äsY
dæìe÷˝À sêCŸ`ø√{Ï #˚dqæ ªÁ|æjT· sê>±˝Òµ bÕ≥ eT+∫ Væ≤{Ÿ.
ø√{Ï ≈£îe÷¬sÔ ã_‘·`≈£îe÷s¡T\T sêJyé, s√wüHé`ø±¢dæø£˝Ÿ eT÷´õø˘
ø=+‘·es¡≈L£ H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. ø±ì #·<Tä e⁄˝À¢ Ç|ü⁄Œ&ÉT ìeT>∑ïyÓTj Æ T· THêïs¡T. Hê Á|üyT˚ j·T+
˝Ò≈î£ +&Ü yêfi¯ó¢ ø£+b˛õ+>¥ ≈£L&Ü #˚jT· >∑\s¡T. dü+^‘êìï yê]ô|’ s¡T<ä&› +É HêøÏw+ºü
˝Ò<Tä . yê] uÛ$Ñ wü´‘YøÏ yêfi‚¢ u≤≥\T y˚dTü ≈£î+fÒ eT+∫<äì Hê ñ<˚X› ´¯ +.
ø£qï&É, ‘Ó\T>∑T, ‘·$Tfi¯ uÛ≤wü˝À¢ 475 dæìe÷\T #˚XÊs¡T. 80˝À¢ ø√{Ï,
dü+^‘· <äs¡Ù≈£î\T {Ï.$.sêE >±] ≈£îe÷s¡T&ÉT k˛eTsêE (sêCŸ)‘√ ø£\dæ
sêCŸ`ø√{Ï>± dü+j·TTø£+Ô >± dæìe÷ bÕ≥\qT ø£+b˛CŸ #˚dæ ]ø±s¡T¶ HÓ\ø=˝≤Œs¡T.
1991˝À ªdüs¡Œj·÷>∑+µ‘√ yÓTT<ä˝…’q yê] j·÷Á‘· &Ü]¢+>¥ &Ü]¢+>¥,
∫\ø=ÿ≥Tº&TÉ , ô|<äq› ïj·T´, eTT<äT\› yÓTT>∑T&ÉT, e+XÀ<ë∆s≈¡ î£ &ÉT, >ö] (2004), eT©¢X«¯ ]
(2004), eTT>∑TsZ T¡ , <ä÷≈£î&ÉT e+{Ï ∫Á‘ê\≈£î dü+^‘·+ n+~+#ês¡T. <ä÷≈£î&ÉT,
ãè+<ëeq+, nq>∑q>± ˇø£ BÛsT¡ &ÉT ∫Á‘ê˝À¢ bÕ≥\T bÕ&Üs¡T. nVü≤Hê ô|fi¯+¢ ≥
∫Á‘êìøÏ u≤´ø˘Á>ö+&é eT÷´õø˘ ì#êÃs¡T.
sêCŸ ø√{Ï\ <ä>sZ∑ ¡ m.ÄsY. s¬ Vü≤eTHé ø°uÀsY¶ ù|j
¢ T· sY>± |üì#˚XÊs¡T. 1994˝À
Vü≤˝À¢Áã<äsY ∫Á‘êìøÏ ñ‘·eÔ T dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± q+~ nyêsY¶ \_Û+∫+~. ñ‘·eÔ T
dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± |ò*æ +ù|sò Y nyês¡T¶ \_Û+∫+~.
179
|ü$Á‘·ã+<Ûä+ (n|ü⁄s¡÷|üyÓTÆq<äeTà Ä&É»qà, á »qà≈£î |ü]|üPs¡í‘·
Ç˝≤¢\eTà)— >√≈£î\+˝À d”‘· (|òTü \T¢|Tüò \T¢eTì eTTe« düe«&ÉT\ eTT<äTu› ≤\T&Óesπ )—
Vü≤˝À Áã<äsY (Á|æjT· sê>±˝Ò >∑T+&Ó˝Àq bı+>∑T‘·Tqï X¯óuÛyÑ fi˚ )¯ ≥÷´Hé jÓTTø£ÿ >=|üŒ‘·q+
` n~ Væ≤{Ÿ ne&ÜìøÏ ø±s¡D+.
ø£<,ä∏ e÷≥\T, düìïy˚XÊ\‘√ u≤≥T bÕ≥\T ≈£L&Ü Væ≤{Ÿ nsTT‘˚ »Hê<äsD ¡
bı+~‘˚, n<˚ eT÷dü˝À ‘·<Tä |ü] ∫Á‘ê\T edü÷+Ô {≤sTT. ^‘ê\≈£î dü+ã+~Û+∫q+‘·
es¡≈L£ , ‘·eT ∫Á‘·+˝À bÕ≥\T u≤>± bÕ|ü⁄\sY ø±yê\ì, eT÷´õø˘ ø£+b˛CŸ #ÓjT· éTì
dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îìô|’ ˇ‹Ô&ç #˚jT· &É+ ìsêà‘·\T #˚d÷ü Ô e⁄+{≤s¡T. kÕ+>¥‡ Væ≤{Ÿ nsTT‘˚H˚
dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì Á|ü‹uÛÑ n+{≤s¡T. yê]πø dæìe÷ s¡+>∑+ ÁãVü≤às¡<+ä∏ |ü&TÉ ‘·T+~.
n+<äT≈£î dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T ø£èwæ #˚d÷ü HÔ ˚ ñ+{≤s¡T. ìsêà‘·≈î£ ‘·eTô|’ qeTàø±ìï
ø£*+Z #·&yÉ T˚ Á|ü<ëÛ q+ ne⁄‘·T+~.
bÕ≥\T bÕe⁄\sY ne&ÜìøÏ eTTK´ dü÷Á‘·+ ` yÓT˝À&û ` C≤q|ü<ä u≤D°\
düyT˚ àfi¯qy˚T n+{≤s¡T ø√{Ï. áHê&ÉT dü+^‘· <√s¡DT\T ø=‘·Ô |ü⁄+‘·\T ‘=ø£ÿ&É+
ÁbÕs¡+_Û+#êsTT. |ü\¢$, #·s¡D≤ìøÏ eT<Ûä´ q&ç#˚ dü+^‘·+˝À bÕXÊÃ‘·´ u≤D°\T
#√≥T #˚dTü ≈£îHêïsTT. #·sD ¡ ≤\qT C≤q|ü<+ä ˝À, XÊÁd”j Ô T· , \*‘· dü+^‘· #Ûêj·T˝À¢,
ø=ìï yÓÁdüHº é ≥÷´Hé‡‘√ y˚Tfi¯$+∫ $ì|æd÷ü ,Ô ∫es¡≈î£ ø£sêï≥ø˘ ø±¢døæ ‡˘ $s¡T|ü⁄\‘√
eTTø±ÔsTT+#·&+É n\yê≥sTT b˛sTT+~. Ç˝≤ ø£\>± |ü⁄\>∑+>±, ∫Á‘· dü+^‘·+
e⁄+fÒ j·TTe‘·≈î£ Äø£s¸¡ Dj ° T· + nì n_ÛÁbÕj·T|ü&TÉ ‘·THêïs¡T.
eT+∫ ≥÷´Hé ∫Árø£sD ¡ ˝À ˝À|ü+ »]–q|ü&ÉT Ä dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&ç ÁX¯eT
q÷{ÏøÏ q÷s¡TbÕfi¯ó¢ eè<Ûë nsTTqfÒ¢ n+{≤s¡T ø√{Ï. @ dü+<äs“¡ +¤ ˝À bÕ≥ e⁄+&Ü\ì
ìs¡sí TT+#˚ <äsÙ¡ ≈£î\T ` n|ü⁄Œ&˚ dü+^‘· <äsÙ¡ ø£\≈£î Áb˛‘ê‡Vü≤+ e⁄+≥T+~. Ä düeTj·T+,
dü+<äs“¡ y¤ T˚ bÕ≥>± |ü⁄&ÉT‘·T+~. ‘·sê«‘· ∫Árø£sD ¡ ≈£L&Ü Á|ü<ëÛ qy˚T n+{≤s¡T ø√{Ï.
dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îìøÏ ù|s¡T sêyê\Hêï <äsÙ¡ ≈£î&˚ ø±s¡DuÛ÷Ñ ‘·T&Ée⁄‘ê&ÉT.
(sêCŸ`ø√{Ï) u≤¢ø˘ f…>Æ s∑ ,Y \+πøX¯«s¡T&ÉT, ≥T{ÖHé sö&û, sêeTT&ÉT ø±<äT
sêø£då Tü &ÉT, nVü≤+ø±], ø£fi≤´D ÁbÕ|æsÔ d¡ Tü Ô (ø√{Ï), ø=+&ÉM{Ï dæ+Vü‰düq+ (ø√{Ï),
ã+>±s¡T ≈£î≥T+ã+ yÓTT<ä˝q’… $.
vvv
180
kÕ\÷] yêdü÷sêe⁄
dü«s¡ÁãVü≤à, dü+^‘· kÕÁe÷{Ÿ kÕ\÷] sêCÒX«¯ s¡sêe⁄ >±s¡T. Äj·Tq 3e

≈£îe÷s¡T&ÉT yêdü÷ sêe⁄, ~. 25`1`1953e ‘˚Bq #ÓHï’Ó ˝À »ìà+#ês¡T. Äj·Tq
uÛ≤s¡´ sê>∑eT+»]. ≈£îe÷s¡T&ÉT eTT˙wt ‘·$Tfi¯ dæìe÷ V”≤s√. ≈£îe÷¬sÔ e÷<Ûeä
dü+‘√wt >±j·Tì.
yêdü÷sêe⁄ ‘·q 17e dü+e‘·‡s¡+˝ÀH˚ (1970 dü+^‘· Á|üj·÷D≤ìï
ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. e÷<Ûeä ô|~› dü‘´· +, |æsêƒ |ü⁄s¡+ Hêπ>X¯«s¡sêe⁄ Á≥÷|t‡‘√ –{≤sY
ù|j¢ T· sY>± bÕ˝§ZHêïs¡T. 1972˝À dæìe÷ s¡+>∑+˝À u≤dt –{≤]dt>º ± n&ÉT>∑Tô|{≤ºsT¡ .
ÄHê&ÉT 35 eT+~ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\≈£î áj·TH=ø£ÿsπ u≤dt –{≤]dt>º ± |üì#˚XÊs¡T.
{Ï. #·\|ü‹sêe⁄, ô|+&Ü´\, düTdüs,¢¡ sêCÒX«¯ s¡sêe⁄, s¡yT˚ wt Hêj·TT&ÉT e+{Ï yê]øÏ
Á|æjT· yÓTqÆ –{≤]dt>º ± e⁄Hêïs¡T. mdt.|æ. u≤\düTÁãVü≤àD´+ ø£#Ø˚ \˝À 500, õ.
Äq+<é ø£#Ø˚ \˝À 300 bÕ˝§ZHêïs¡T. H˚qT (á |ü⁄düøÔ +£ s¡#s· TT‘·) ì]à+∫, <äsÙ¡ ø£‘«· +
eVæ≤+∫q ªeTs√ d”‘· ø£<µä∏ (1979) dæìe÷≈£î yêdü÷sêe⁄ –{≤sY yêsTT+#ês¡T.
ôdHê‡sY˝À Ä bÕ≥ ØfÒø˘ #˚jT· e\dæeùdÔ n+<ä]˝≤>∑ bÕ]‘√wæø+£ rdüTø√≈£î+&Ü Ø
fÒøø˘ Ï düV≤ü ø£]+#ês¡T.
181
1986˝À $»j·T u≤|æ˙&ÉT >±] ∫Á‘·+ ªb˛©dt Ä|ò”düsYµ˝À dü+^‘·
<äsÙ¡ ≈£îì>± neø±X¯+ \_Û+∫+~. 1987˝À &Éu“… e]øÏ #˚<Tä , Hê≈£L ô|[¢ ø±yê*,
uÛ≤e÷ ø£˝≤|ü+ ∫Á‘ê\≈£î dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± |üì#˚XÊs¡T. á eT÷&É÷ 100 s√E\
∫Á‘ê˝Ò. Væ≤+B dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T uÛ|Ñ Œ” \Vü≤]‘√ 3 ∫Á‘ê\≈£î ø√èT÷´õø˘ &Ós¬’ ø£sº >Y ±
|üì#˚XÊs¡T. >±´+>¥ ©&És,Y _>¥u≤dt, sö&û n\T¢&TÉ ` Ø`]ø±]¶+>¥ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>±
nyêsY\¶ T bı+<ës¡T. ª∫\Tø± øπ eå Te÷µ bÕ≥ dü+^‘· Áù|$T≈£î\ eTqïq\T bı+~+~.
1996˝À {Ï$ |ü]ÁX¯eT˝À ùdïVü≤, n+‘·s+¡ >±\T, ø£fi+¯ øÏ‘,· @C…+{Ÿ $Áø£yTé d”]j·T˝Ÿ‡øÏ
dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± |üì#˚XÊs¡T. ª$XÊ«$TÁ‘·µ, ªy˚sTT |ü>&∑ \É Tµ {Ï.$. d”]j·T˝Ÿ‡øÏ
dü+^‘·+ düeT≈£LsêÃs¡T. Ä d”]j·T˝Ÿ‡øÏ 6 q+~ nyês¡T\¶ T e#êÃsTT. yêdü÷ >±]øÏ
512 {Ï$ ø±s¡´Áø£e÷\≈£î ≈£L&Ü dü+^‘·+ düeT≈£LsêÃs¡T.
2012 dü+e‘·‡s¡+ 4e Á|ü|+ü #· ‘Ó\T>∑T eTVü‰düu˝ÑÛ À¢ áj·Tq dü+^‘·+
düeT≈£L]Ãq ªB∏yTé kÕ+>¥µqT n+<äs÷¡ yÓT#·TÃ≈£îHêïs¡T.
j·TTe dü+^‘· kÕÁe÷{Ÿ nH˚ _s¡T<äTì#êÃs¡T. $»j·Tq>∑s¡+ dü+^‘·
nø±&É$T. eTÁ<ëdüT ‘Ó\T>∑T nø±&É$T ªm eØ›dHü é Ä|òt á eØ› bòÕ<äsµY _s¡T<äT
Ç#êÃs¡T. n˝≤π> 2011 dü+ˆˆ ñ‘·eÔ T dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T, 2012˝À dü+^‘· dæs√eTDÏ
nyês¡T\¶ T bı+<ës¡T. Ç|ü&ÉT dü|–Ôü ] <ä÷s¡<sä Ù¡ Hé øπ +Á<ä+˝À ªÄ˝≤|üqµ u≤\\
dü+^‘· Áb˛Á>±+ ìs¡«Væ≤düTHÔ êïs¡T.
vvv
182
ÄsY.|æ. |ü{≤ïj·Tø˘
s¡M+Á<ä Á|ükÕ<é |ü{≤ïj·Tø˘ dæìe÷ <äsÙ¡ ≈£î&ÉT ø±yê\ì, dæ˙ s¡+>∑+˝À

Á|üy•˚ +∫, dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&Éj÷· ´s¡T. dæìe÷{ÀÁ>±|òsü >Y ± e∫Ã <äsÙ¡ ≈£î&ÉsTTq ‘˚»,
|ü{≤ïj·Tø˘qT dü+^‘·+˝À yÓT\≈£îe\T ‘Ó*dæq yê&Éì yÓT#·TÃ≈£îì ‘·qT ì]à+#˚
n+<äyTÓ qÆ eTqdüT‡˝À (2008) ∫Á‘êìøÏ dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#˚ neø±X¯+
Ç#êÃs¡T. n~ n‘·ìøÏ yÓTT<ä{Ï ∫Á‘·+ nsTT+~. ‘·sê«‘· 2013˝À ‘·T\dæ <äfi+¯
∫Á‘êìøÏ #˚jT· &É+ »]–+~.
Äj·Tq yÓTT<ä{Ï ø£#Ø˚ $XÊK|ü≥ï+ ;#Y˝À 6 \ø£\å eT+~ »q+‘√ 2002
dü+e‘·‡s¡+˝À »]–+~. ‘·sê«‘· j·TTmdt, j·TT¬ø, ≈£îyÓ{’ Ÿ, &Û©ç ,¢ #ÓHï’Ó , <äTu≤jYT,
dæ+>∑|Pü sY\˝À »s¡>&∑ +É , eT+∫ ù|s¡T sêe&É+ »]–+~. ‘Ó\T>∑T˝ÀH˚ Äj·Tq #˚dqæ
ª»j·T+µ Ä\“yéT 2.5 $T*j·Tq¢ ø±´ôd{Ÿ‡, d”&\û T neTTà&Éj÷· ´sTT.
qTe⁄«`H˚qT, dü+‘√wü+, m≈£L‡CŸ$TøÏ 3 |ò*æ +ù|sò Y nyês¡T\¶ T \_Û+#êsTT.
qTe⁄«`H˚qT ∫Á‘êìøÏ Ä+Á<ÛÁä |ü<y˚ é q+~ nyês¡T¶ bı+<ës¡T. Äj·Tq dü+^‘êìøÏ
mH√ï kÕ+düÿè‹ø£ dü+dü\ú T, Ç‘·s¡ ÁbÕ+‘ê\yês¡T ≈£L&Ü Äj·Tq≈£î nyês¡T\¶ ì#êÃs¡T.
Äj·Tq dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+∫q ∫Á‘ê˝À¢H˚ ø±≈£î+&Ü m+<äs√ dü+^‘·
<äsÙ¡ ≈£î\ ∫Á‘ê˝À¢ ≈£L&Ü 300 bÕ≥\T bÕ&ç eT+∫ >±j·T≈£î&Éì|æ+#·T≈£îHêïs¡T.
183
Çfi¯j·TsêC≤ ≈£L&Ü Äj·Tq≈£î bÕ&˚ neø±X¯+ Ç#êÃs¡T. »s¡àHé nø±&É$T
yÓT+ãs¡j÷· ´s¡T. Ç+≥πsïwüHé Ä\“yéT‡ ≈£L&Ü #˚dæ Ç‘·s¡ <˚XÊ\ yÓT|ü⁄Œbı+<ës¡T.
ø±]Ôø,˘ s¡+õ‘Y, eT*¢U≤s¡TH® ,é s¡$es¡à, ìVü‰˝Ÿ, øöX¯\´ e+{Ï >±j·T≈£î\qT |ü]#·jT· +
#˚XÊs¡T. Ä+Á<Ûä j·T÷ìe]‡{° ªÄÁk˛º|õæò ø˘‡µ &çÁ^ bı+<ës¡T.
bÕ≥\T bÕ&É&É+, dü+^‘· <äs¡Ùø£‘·«+‘√ u≤≥T q≥q ≈£L&Ü Äj·Tq≈£î
Çwüyº TÓ +Æ ~. ªoqT yêdü+‹ \øÏàå µ ∫Á‘·+˝À ªÁ>∑T&ç¶ yêì>± >±j·T≈£î&ç>±µ q{Ï+∫ ‘·q
Á|ü‹uÛqÑ T #ê{≤s¡T. ‘·sê«‘· ÁuÀø£sY ∫Á‘·+˝À f…{Æ ˝Ï Ÿ s√˝Ÿ b˛wæ+#ês¡T. 22 ì$TcÕ\
cÕsYº |ò*æ + ì]à+∫ ìsêà‘·>± e÷sês¡T. Ç~ ˇπø d”qT, eT+∫ Ád”ÿHéù|¢ >∑\ ∫Á‘·+.
n+<äT˝À ø£ì|æ+#˚ bÕÁ‘·\T e÷{≤¢&Ée⁄. e÷{≤¢&˚ bÕÁ‘·\T ø£ì|æ+#·e⁄. n<=ø£
Á|ü‘´˚ ø£ ‘·sV¡ ‰ü ∫Á‘·+. n+‘˚ø±<äT, Äj·Tq ‘·sê«‘· <äsÙ¡ ≈£î&ç>± e÷sê&ÉT. n+<äyTÓ qÆ
eTqdüT ∫Á‘·+ <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#ês¡T. n+<äT˝À 13 dü+e‘·‡sê\ ne÷àsTT 21
dü+e‘·‡sê\ nu≤“sTTì Áù|$T+#˚ ø£<ëÛ +X¯+‘√ ì]à+#·ã&É¶ ∫Á‘·+.
2010 dü+e‘·‡s¡+˝À ÁuÀø£sY ∫Á‘·+ $&ÉT<ä˝…’+~. bı*{Ïø£˝Ÿ ÁuÀø£sY‡
>∑T]+∫q ∫Á‘·+. 2008, 2010˝À ñ‘·eÔ T s¡#s· TT‘·>± nyês¡T\¶ T bı+<ësTT.
ÄØà nH˚ Vü‰©e⁄&é ∫Á‘êìøÏ <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#ês¡T. j·TTmdt˝Àì n$Twt
C≤‹ì >∑T]+∫q ∫Á‘·+. b˛dtº Ábı&ÉøHå£ é <äX˝¯ À e⁄+~. ‘Ó\T>∑T˝À Áô|+ò &é‡ ãTø˘,
‘·$Tfi¯+˝À eTT>∑|ü⁄≥ºø£+ ∫Á‘ê\T kÕe÷õø£ düŒèVü≤‘√ ì]à+#·ã&ÉT‘·THêïsTT.
˙ø√dü+, ∫Á‘·+, X¯óuÛyÑ fi˚ ,¯ bòÕ´$T© düsÿ¡ dt, áX¯«sY, C…$Tì, »j·T+, 9
HÓ\\T, sêe÷à ∫\ø£e÷à, ~˝Ÿ, dü+ãs¡+, ôVA*, ne⁄qHêï ø±<äHêï, e÷ Ç<ä]›
eT<Û´ä , kÕ«>∑‘+· , \ø°àå ø£fi≤´D+, $s√~Û, Á|üu+ÑÛ »q+, yê&˚ ø±yê*, Hê eTqdüTøπ yÓT+Æ ~
e+{Ï 60 ‘Ó\T>∑T ∫Á‘ê\≈£î, ø=ìï ‘·$Tfi¯ ∫Á‘ê\≈£î ≈£L&Ü dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +
eVæ≤+#ês¡T.
vvv
184
e+<˚e÷‘·s+¡ lìyêdt
6 »qe], 1966, KeTà+ õ˝≤¢˝À »ìà+#ês¡T. ø°uÀsY,¶ ôdø±‡bò˛Hé, |òPü {¢ Ÿ,

ejÓ÷*Hé, Á&ÉyéT‡, e÷s¡ø√dt, –{≤sY, |æj·÷H√, Vü‰s√àìj·T+ mH√ï yê<ë´\T
yêsTT#·&+É H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T.
ªªÄcÕµµ |ò*æ +ù|sò Y nyêsY,¶ u…dºt eT÷´õø˘ &Ós¬’ ø£sº >Y ± eT÷&ÉT kÕs¡T¢ ªˇùd
sêeTT\eTà, dü«j·T+ es¡+, <˚e⁄fi¯óµ¢ . ñ‘·eÔ T ù|¢ u≤´ø˘ dæ+>∑sY ªlsêeTT\j·T´, ˇπs
]øå±µ.
e+<˚e÷‘·s¡+ ∫Á‘·+˝À ªe+<˚e÷‘·s¡+ es¡düe÷s¡T‘·Tqï~ ` ‘·s¡+
e÷s¡T‘·Tqï~ ` Ädü«s¡+ e÷s¡T‘·Tqï~µ dæHêπs sêdæq bÕ≥ bÕ|ü⁄\sY nsTT+~.
bÕ&çq >±j·T≈£î&ÉT lìyêdt Ç+{Ï ù|sπ e+<˚e÷‘·s+¡ >± e÷πsÃdæ+~. Ä >±j·T≈£îìøÏ
|ü]ÁX¯eT˝À ˇø£ Á|ü‘´˚ ø£ kÕúHêìï, eT+∫ uÛ$Ñ wü´‘·TìÔ dü+bÕ~+∫ ô|{Ï+º ~.
dæ+>∑s,Y _]j·÷˙, ø£+fÒ ≈£L‘·Tsπ ï ø£qT, n&É$#·Tø£ÿ, ÄcÕ, nyêsê>±&ÉT,
Áù|eT˝ÒK, eT˙ eT˙, e+<˚e÷‘·s+¡ , C…’ uÀ˝À ‘Ó\+>±D, b˛s¡T ‘Ó\+>±D, neTTà\T
nH˚ ∫Á‘ê˝À¢ q{Ï+#ês¡T.
ã<ëàwt ∫Á‘êìøÏ <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#ês¡T. e÷ Äj·Tq ã+>±s¡+, Á|æjT· yÓTqÆ
lyês¡T, n&É$ #·Tø£ÿ, |òüP˝Ÿ‡, y˚TÁd”Ô ∫Á‘ê\≈£î dü+^‘·+ düeT≈£LsêÃs¡T.
185
ˇπsjYT ]øå±: ªªeT˝…r¢ >∑≈î£ |ü+<ä] y√˝… ` eTdüø£ Nø£{˝Ï À yÓHïÓ \ y√˝Òµ.
»q+ >∑T+&Ó #·|⁄ü Œfi¢̄qT ‘·q >=+‘·T <ë«sê eTq≈£î $ì|æ+#˚ Á|üC≤ >±j·T≈£î&ÉT >∑<s›ä Y
s¡∫+∫q á ^‘·+ ≥÷´Hé #˚dæ ]ø±]¶+>¥ #˚XÊs¡T. e+<˚e÷‘·s+¡ lìyêdt ÁXÀ‘·\
>∑T+&Ó˝À‘·TqT‘êøÏ ÄÁs¡‘∆ q· T ø£*–+#·&+É lìyêdt ø£èwæ nì #ÓbÕŒ*. |ü\$¢ ˝À ª˙
bÕ<ä+ MT<ä |ü⁄≥TºeT#·ÃHÓ’ #Ó˝e¢… ÷àµ nq&É+˝À qe´‘· e⁄+~. ÁXÀ‘·\ JeHê&ÉT\qT
ã©j·T+>± düŒ+~+∫+~. lìyêdt dü«s¡ø\£ Œq n+‘·>=|üŒ~.
ˇùdjYT sêeTT\eTà: ªªÇ+‹ @ Ç+{Ï C≤D˝Ò ` eTT<äT\› ` |üPã+‹ @
M~Û sêDÏyµ˚ µ. ø°#ø· e£ <Ûä j·Tø£Hå ê>∑ ø£fi¯ Á|ü<sä Ù¡ q s¡÷ù|D≤ á ^‘êìï ø£qãs¡#ês¡T.
á ^‘êìï |ü*øÏ+∫q rs¡T Äø£s¸¡ Dj ° T· +>± e⁄+~. ndü\T dæd˝ü q’… C≤q|ü<ä ø£fi≤
s¡+>±ìøÏ #Ó+~q dü+^‘· eTsê´<ä\qT bÕ{Ïd÷ü HÔ ,˚ bÕ≥qT |üsT¡ >∑T rsTT+∫ ÁXÀ‘·\qT
yÓTeÆ Ts¡|+æ |ü#X˚ Ês¡T. n~ nkÕ<Ûës¡D Á|ü».„ e+<˚e÷‘·s+¡ lìyêdtqT yÓT#·TÃø√yê*.
bÕ≥\T bÕ&Ü\ì e∫Ã Á{≤ø˘‡ bÕ&ÉT‘·÷, #·Áø£e]Ô, ø£èwü`í #·Áø£\ <ä>sZ∑ ¡ m+‘√ ‘·ØŒ¤<Tä
bı+<ës¡T. >±j·T≈£î&Ó,’ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&Éj÷· ´s¡T.
H˚qT ì]à+∫, <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+∫q ªuÛ˝Ñ Ò ne÷àsTT\Tµ ∫Á‘êìøÏ dü+^‘·
<äsÙ¡ ≈£î\T ø£èwü`í #·Áø£ ˇø£ bÕ≥qT eTÁ<ëdüT˝À lìyêdt #˚‘· bÕ&ç<ë›eTqT≈£îHêïs¡T.
ø±ì H˚qT n|ü&ÉT ôV≤’ <äsêu≤<é˝À e⁄+≥÷, ôV≤’ <äsêu≤<é qT+∫ »>∑‘Y ≈£îe÷sY nH˚
ø=‘·Ô >±j·T≈£îìøÏ #ÛêHé‡ Ç<ë›eTì rdüT¬øfi¢̄&É+‘√ lìyêdtøÏ #ÛêHé‡ <ä÷s¡yÓTÆ+~.
‘·sê«‘· Äj·Tq dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&ÉT ø±e&É+ Hê≈£î ÄX¯Ãs¡´+ ø£*–+∫+~. á dæìe÷øÏ
dü+^‘êìï n+~+∫q ø£èwü`í #·Áø£ n_Ûq+<ä˙j·TT\T. Á|üC≤ Hê≥éT+&É* >±j·T≈£î&ÉT
V”≤s√>± e⁄+fÒ, Á|üC≤ dü+^‘êìï ÁbÕ<Ûëq´‘· ô|s¡T>∑T‘√+~. C≤q|ü<ä u≤D°˝À¢øÏ yÓ[¢
e+<˚e÷‘·s+¡ lìyêdt dü+^‘·+ Áù|ø£≈å î£ \qT Äø£≥Tº≈î£ +~.
vvv
186
eTDÏX¯s¡à
eTDÏXs¯ à¡ Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ eT#·©|ü≥ï+˝À »ìà+#ês¡T. |üP]Ôù|s¡T j·TqeT+Á&É

yÓ+ø£≥ düTÁãVü≤àD´ X¯sà¡ . ‘·+Á&ç ejÓTTq*dt.º eTDÏXs¯ à¡ ø°uÀsY¶ ù|j ¢ T· sY>± dæ˙s¡+>∑+˝À
#˚], |æj÷· H√, dæ+‘·ôd»’ sY\qT u≤>± yêsTT+#·&+É H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. 1980˝À dü+^‘·
<äsÙ¡ ≈£î\T dü‘´· + <ä>sZ∑ ¡ #˚sês¡T. ø°uÀsY¶ ù|j
¢ T· sY>± mdt.|æ. u≤\düTÁãVü≤àD´+ Á≥÷|t‘√
$<˚XÊ\≈£î yÓfi≤¢sT¡ . Çfi¯jT· sêC≤‘√ eTÁ<ëdüT˝À |üì#˚XÊs¡T. ø°sy¡ êDÏ, sêCŸ`ø√{Ï\
<ä>sZ∑ ¡ ø°uÀsY¶ ù|j
¢ T· sY>± e⁄Hêïs¡T. sêyéT>√bÕ˝Ÿ es¡à ∫Á‘·+ ªn+‘·+µøÏ u≤´Á>ö+&é
eT÷´õø˘ ì#êÃs¡T. sêÁ‹, Áù|$T+#·T≈£î+<ë+ sê e+{Ï ∫Á‘ê\≈£î bÕ≥\T ø£+b˛CŸ
#˚XÊs¡T. ªyÓT˝§&û ÁãVü≤àµ>± ù|s¡T bı+<ës¡T.
dü÷|üsY V”≤s√dt ∫Á‘êìøÏ |üP]ÔkÕúsTT dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&Éj÷· ´s¡T. ø£+~Ø>∑,
sêe÷#ê], n&É$ sêeTT&ÉT, {≤>∑÷sY, n_ÛeTqT´, ø£fi≤´DsêeTT&ÉT, j·T»„+, n‹~∏
e+{Ï ∫Á‘ê\≈£î dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£‘«· + eVæ≤+#ês¡T.
dü÷|üsY V”≤s√dt ∫Á‘êìøÏ |üP]ÔkÕúsTT dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&Éj÷· ´s¡T. 1998˝À
u≤e>±s¡T u≤>∑THêïsê ` ∫s¡+J$ ∫Á‘êìøÏ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± eT+∫ù|s¡T e∫Ã+~.
yÓTT‘·+Ô 175 ‘Ó\T>∑T, ‘·$Tfi¯ ∫Á‘ê\≈£î dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+#ês¡T.
1998˝À ª#·÷&Ü\ì ñ+~µ ñ‘·eÔ T dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± |ò*æ +ù|sò Y nyêsY¶
187
eT]j·TT q+~ nyêsY¶ bı+<ës¡T. 2012˝À ªs¡#Ã· µ dæìe÷ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>±
q+~ nyêsY¶ bı+<ës¡T. 2003˝À ªˇø£ÿ&ÉTµ dæìe÷≈£î ñ‘·eÔ T dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>±
q+~ nyêsY¶ bı+<ës¡T. 2000˝À ª∫s¡Tqe⁄«µ‘√ ñ‘·eÔ T dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± |ò*æ +ù|sò Y
nyêsY¶ bı+<ës¡T.
ªe÷düsº µY dæìe÷˝À ª‹˝À‘·eÔ ÷ ` Á|æjT· ej·÷´s¡e÷µ ø±q&É sê>∑+ `
<ëìH˚ W‘·sÔ ¡ sê>∑+ nì ≈£L&Ü n+{≤s¡T. ñ‘·sÔ ê~øÏ #Ó+~q Væ≤+<äTkÕú˙ sê>∑+
nì ns¡+ú . eT÷\+ Væ≤+<äTkÕú˙ dü+^‘·+ nsTTHê, ø=~› e÷s¡TŒ\‘√ <äøDåÏ ≤~
dü+^‘·+˝À Á|üy•˚ +∫, Á|üdTü ‘Ô · ø£sêí≥ø£ dü+^‘· dü+Á|ü<ëj·÷ìï Ä#·]dü÷,Ô á ^‘êìøÏ
eTDÏXs¯ à¡ dü«s¡ø\£ Œq #˚jT· &É+ »]–+~. n<=ø£ >=|üŒ Á|üj÷Ó >∑+.
ª#·÷&Ü\ì e⁄+~µ ` ªj·TeTVü‰ q>∑] ø£\ø£‘êÔ|⁄ü ]µ <˚oj·TyÓTqÆ ø£sêí≥ø£
dü+^‘êìøÏ #Ó+~q ø£<qä ≈£î‘·÷Vü≤\ sê>∑+‘√ ≈£L]Ãq u≤DÏ ` qe´‘· ø√dü+
|ü\$¢ ø°, #·sD ¡ ≤\≈£L eT<Û´ä yÓÁdüHº é ;{Ÿ‡ ≈£L&Ü #√≥T #˚dTü ≈£îHêïsTT. á ‘·s+¡
j·TTe‘·sêìøÏ dü+Á|ü<ëj·T dü+^‘êìï @ $<Û+ä >± $ì|æ+#ê˝À, eTDÏXs¯ à¡ Á|üj÷Ó >∑+
#˚XÊs¡T. düè»Hê‘·àø£, ø£fi≤<äèwæøº Ï Á|ü‘´· ø£å \ø£D
å yÓTqÆ á düs«¡ ø£\Œq m+‘√ ÁbÕ#·Ts¡´+
bı+~+~.
vvv
188
m.ÄsY. s¬ Vü≤e÷Hé
ndü\T ù|s¡T m.mdt. ~©|t ≈£îe÷sY. »qe] 6, 1967 ‘·$Tfi¯Hê&ÉT˝Àì

#ÓHï’Ó ˝À ˇø£ eT<Û´ä ‘·s>¡ ‹∑ ≈£î≥T+ã+˝À »ìà+#ês¡T s¬ Vü≤e÷Hé. ‘·+Á&ç ÄsY.ø¬ . X‚KsY
dæìe÷ s¡+>∑+˝À eT÷´õø˘ ø£+b˛»sY>± e⁄+&˚yês¡T. ‘·$Tfi¯, eTfi¯j÷· fi¯ ∫Á‘ê\≈£î
bÕ≥\ ]ø±]¶+>¥˝À ø£+&Éøsº£ >Y ± ≈£L&Ü |üì#˚ùdyês¡T. ‘·+Á&ç>±]øÏ düV≤ü ø£]dü÷,Ô ø°uÀsY¶
H˚sT¡ Ã≈£îì dü+^‘· n+fÒ Çwü|º &ü y˚ ês¡T s¡V≤ü e÷Hé. ‘·+Á&çb˛j˚T dü]øÏ Äj·Tq ej·TdüT‡
9 dü+e‘·‡sê\T ‘·+Á&ç>±] dü+^‘· kÕ<ÛHä ê\qT n<Óø› ∫Ï Ã yê{Ï‘√ Jeq kÕ–+#˚yês¡T
ø£Øe÷. ‘·*>¢ ±] ô|+|üø+£ ˝À ø°uÀsY,¶ –{≤sY, Vü‰s√àìj·T+, dæ+‘·ôd»’ sY, |æj÷· H√\˝À
‘·ØŒ¤<äT bı+<ës¡T. eTTK´+>± f…ø±ï\J‘√ ≈£L&çq~ dü+^‘· Á|üÁøÏj·T ø±ã{Ïº
dæ+‘·ôd»’ sY, Äj·Tq≈£î uÛ$Ñ wü´‘Y˝À u≤>± ñ|üj÷Ó >∑|&ü +ç ~.
‘·+Á&ç>±] $TÁ‘·T&ÉT m+.¬ø. ns¡Tq® Hé, Ä¬sÿÁkÕº ø£+b˛õ+>¥˝À e⁄qï e÷düsº Y
<Ûqä sêCŸ <ä>sZ∑ ¡ ‘·ØŒ¤<Tä ø±e&É+, Äj·Tq≈£î m+‘√ ñ|üj÷Ó >∑|&ü +ç ~. Ä nqTuÛeÑ +‘√
m+.mdt. $X¯«Hê<ÛHä ,é Çfi¯jT· sêC≤, s¡yT˚ wtHêj·TT&ÉT, sêCŸ`ø√{Ï >±s¡‘¢ √ ø£+b˛õ+>¥˝À
bÕ˝§Zq&É+, $<˚XÊ\ Áb˛Á>±yéT‡¬øfi‚¢ C≤ø°sY VüQùd‡Hé, ≈£îqï≈£L&ç yÓ<’ ´ä Hê<ÛHä ,é m˝Ÿ.
X¯+ø£s‘Y √ ø£\dæ Á|üj÷· D+#˚d,æ #ÓHï’Ó ˝Àì Á{Ïì{° ø±˝ÒCŸ Ä|òt eT÷´õø˘˝À #˚]
(Á{Ïì{Ï ø±˝ÒCŸ Ä|òt \+&ÉHé kÕÿ\sYw|æ ‘t √) yÓÁdüHº é eT÷´õø˘˝À &çbı¢e÷ bı+<ës¡T.
189
‘·q #Ó˝\¢… T »ãT“>± e⁄qï|ü&ÉT, n‘·ìøÏ ø£«~Ø ÇkÕ¢yTé ‘√ |ü]#·jT· yÓTÆ
‘·*¢>±] eT‘·yÓTÆq ÇkÕ¢+˝ÀøÏ e÷s¡&É+ »]–+~. n|ü⁄Œ&Üj·Tq ej·TdüT‡ 23
dü+e‘·‡sê\T. ‘·q ù|s¡T @.mdt. ~©|t ≈£îe÷sYqT n˝≤¢s¡U≤ s¡Vü≤e÷Hé>±
e÷s¡TÃ≈£îHêïs¡T. (msY.ÄsY. s¬ Vü≤e÷Hé)
1992˝À Äj·Tq dæ˙ J$‘·+ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+<äì #Ó|üŒe#·TÃ. ª|ü+#·‘·Hé
]ø±]¶+>¥ ÇHéµ ($TøÏ‡+>¥, ]ø±]¶+>¥) n<ÛTä Hê‘·q møÏ«|tyTÓ +{Ÿ‘√ >∑\ dü÷&º j ç ÷Ó
HÓ\ø=*Œ, õ+–˝Ÿ‡, &Ü≈£îýÓT+≥Ø\≈£î ≥÷´Hé ø£+b˛CŸ #˚dæ nqTuÛeÑ +bı+<ës¡T.
1992 dæ˙ <äs¡Ù≈£î\T eTDÏs¡‘·ï+>±s¡T |æ*ùdÔ, ‘·$Tfi¯ ∫Á‘·+ ªs√C≤µ≈£î Á{≤ø˘‡
‘·j÷· s¡T#˚ùd |üì˝À |ü&Ü¶sT¡ . ‘·q Á|ü‹uÛqÑ T #·÷|æ+∫ C≤rj·T nyêsY,¶ ªs¡»‘Y ø£eT˝Ÿµ
bı+<ës¡T. Ä ∫Á‘·+ &É_“+>¥ #˚jT· &É+‘√, Äj·Tq $T–*q uÛ≤wü˝À¢ ≈£L&Ü dü+^‘·
<äsÙ¡ ≈£îì>± |ü]#·jT· yÓTjÆ ÷· ´s¡T.
‘·$Tfi¯ dæ˙s¡+>∑+˝Àì ª∫qï ∫qï ÄX¯µ ∫Á‘·+‘√ $»j·T |üs¡+|üs¡\T
ø=qkÕ–+#ês¡T. ‘·sê«‘· u§+u…,’ ø±<ä\Hé, ‹s¡T&Ü, C…+{Ï˝ŸeTHé (∫ø˘ãTø˘s¬ ˝’ )Ò e+{Ï
∫Á‘ê\‘√ ‘·q kÕúHêìï ì\u…≥Tº≈î£ Hêïs¡T. uÛ≤s¡rsêC≤ øÏfi≈¯ î£ ÿ NÛe÷sTT˝Ò, ø£sT¡ ‘·e÷à
∫Á‘ê\≈£î C≤q|ü<ä ≥#Y‘√ dü+^‘êìï n+~+∫ Áù|ø£å≈£î\≈£î <ä>∑Zs¡j·÷´s¡T. ¬ø.
u≤\#·+<äsY >±] &É÷´j·T{Ÿ ∫Á‘êìøÏ ôdø±‡bò˛HéqT ñ|üj÷Ó –+∫ #˚dqæ ø£+b˛õ+>¥
Væ≤{Ÿ nsTT+~. 1995˝À Ç+~sê (s=e÷+{Ïø˘ ø±$T&ç), $Tdüsº Y s√$TjÓ÷, \yéãsY‡¶
∫Á‘ê\T eTTK´+>± eTT‘·TÔ ∫Á‘·+˝À »bÕHé Ä&çjT· Hé‡qT Äø£≥Tº≈î£ Hêïs¡T. yÓÁdüHº é
ø±¢døæ ˝£ Ÿ eT÷´õø˘, C≤CŸ, s¡>sZ∑ TT, sêø˘ eT÷´õø˘\˝À Á|ü‘´˚ ø£‘· #·÷|æ+#ês¡T. u§+u…’
∫Á‘êìøÏ Ä&çj÷Ó 12 $T*j·Tq¢ ø±|”\T neTTà&Éj÷· ´sTT. s¡+^˝≤ sêyéT >√bÕ˝Ÿ
es¡à >±] ∫Á‘·+‘√ u≤©e⁄&é˝À Á|üy•˚ +#ês¡T. ~˝Ÿùd, ‘êfiŸ ∫Á‘ê˝ bÕ≥˝À¢ #Ûj Ó ÷· ´
#Ûj
Ó ÷· ´ bÕ≥ u≤>± bÕ|ü⁄´\sY nsTT+~. H˚‘êJ düTuÛ≤wt #·+Á<äuÀdt, ~ |òüsY>±f…Hé
V”≤s√\T #Ó|⁄ü Œø√‘·>$Z∑ . ª$THékÕsY ø£qe⁄µ ‘·$Tfi¯ ∫Á‘êìøÏ C≤rj·T nyêsY¶ e∫Ã+~.
u…dtº eT÷´õø˘ &Ó’¬sø£ºsY>±, kÂ‘Y Ç+&çj·THé |òæ*+ù|òsY nyêsY¶ 1997 bı+<ës¡T.
dü+>∑eTyéT, Çs¡TesY ∫Á‘ê˝À¢ ø£sêí{øÏ ˘ y√ø£˝Ÿ‡, C≤CŸ, MD, sêø˘ –{≤sY\ Á|üj÷Ó >∑+
m+‘√ Äj·Tq≈£î ù|s¡T ‘Ó∫Ã ô|{Ï+º ~.
2000 dü+e‘·‡s¡+˝À sêJyé MTqHé>±] ªø£+&ÉT≈£L+&˚Hé ø£+&ÉT≈£L+&˚Hµé
∫Á‘·+, n\bÕŒj·TTrÔ, dü«<˚XŸ, s¡+>¥~ ãdü+‹, 2005˝À yê≥sY ∫Á‘ê\qT >∑T]+∫
190
#Ó|⁄ü Œø√yê*. uÛ≤s¡rj·T dü+^‘·+ ø√dü+ s¡#s· TT‘·\T C≤y˚<é nø£sÔ ,Y >∑T˝≤®s,Y yÓs’ e¡ TT‘·TÔ
yê* e+{Ï yê]‘√q÷, eTDÏs‘¡ ï· +, mHé. X¯+ø£sY e+{Ï <äsÙ¡ ≈£î\‘√q÷ u≤ø±‡|òd” t
∫Á‘ê\≈£î dü+^‘· <äs¡Ùø£‘·«+ eVæ≤+#ês¡T. 2005˝À ‘·q dü÷º&çjÓ÷ (m.m+.
dü÷&º jç ÷Ó dt), ø√&É+u≤ø£+, #ÓHï’Ó ˝À, Ädæj÷· ˝Àì ô|<ä› dü÷&º j
ç ÷Ó >± ‘·j÷· s¡T#˚XÊs¡T.
2008˝À düy¢ Té &Ü>¥ $T*j·T˙sY >√˝…H¶ é >√¢uŸ nø±&ÉMT nyêsY‡¶ bı+<ës¡T.
C…ô’ VA, z`düj÷· ´ e+{Ï bÕ≥\ dü+^‘·+ n‘·ìï Äø±XÊìøÏ m‘êÔsTT.
2014˝À #ê˝≤ _J eT÷´õø˘ &Ós¬’ ø£sº >Y ± 12 ∫Á‘ê\≈£î dü+^‘êìï ≈£LsêÃs¡T.
yÓÁdüºHé ø±¢dæø£˝Ÿ eT÷´õø˘˝À ‘·ØŒ¤<äT bı+<ä&É+‘√ –{≤sY, ôd˝À¢, |òüP¢{Ÿ, ø°uÀsY¶,
Ádæ+º >¥‡, dü+‘·÷sY‘√u≤≥T Ç+&çjT· Hé Áf…&wç qü ˝Ÿ ÇHéÁdüTyº TÓ +{Ÿ‡, ôwHêïjYT, dæ‘êsY,
eTè<ä+>∑+, MD, ‘·ã\ e+{Ï yê<ë´\qT ñ|üj÷Ó –+∫ $»j·T|ü<+ä∏ ˝À eTT+<äT≈£î
kÕ>±s¡T. u≤´ø˘Á>ö+&é eT÷´õø˘ n+~+#·&+É ˝À ì|ü⁄D‘· #·÷|æ+#ês¡T.
uÛ≤s¡rj·T dæìe÷˝Ò ø±≈£î+&Ü e+<˚e÷‘·s+¡ , »q>∑DeTq e+{Ï Ä\“yéT‡qT
#˚dæ uÛ≤s¡rj·T dü+^‘· $\Te ≈£L&Ü ô|+#ês¡T. m.ÄsY. s¬ Vü≤e÷Hé e÷qe‘êyê~
` m+<ä]ø√ mH√ï $<Ûë\ düV‰ü j·TdüV≤ü ø±sê\q+~+∫ düe÷» ÁX‚jT· düT‡ ø√dü+
bÕ≥Tã&ÉT‘·THêïs¡T.
~ Vü≤+Á&É&é Á|òPü {Ÿ »ØŒ, ø=#·Ã&çj÷· Hé, $T*j·THé &Ü\sY ÄØà ` á
eT÷&ÉT ∫Á‘ê\T ÄkÕÿsY Hê$TH˚wHü é bı+<ësTT. 87e nø±&ÉMT nyêsY‡¶ sπ dt˝À
e⁄HêïsTT.
vvv
191
192
m+.m+. l˝ÒK
m+.m+. l˝ÒK dü+^‘· <äs¡Ù≈£î\T ø°s¡yêDÏ >±] ã+<ÛäTe⁄. l˝ÒK `

>±j·Tì>± ‘·q J$‘êìï 13 dü+e‘·‡sê˝À¢H˚ ÁbÕs¡+_Û+∫+~. ‘êCŸeTVü≤˝Ÿ ∫Á‘êìøÏ
yÓTT<ä{kÏ Õ]>± dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· + eVæ≤+∫+~. ‘·sê«‘· ªHêqï>±s¡Tµ ∫Á‘·+ ` Vü≤yéT
Ä|t øÏ ~˝Ÿ yÓTÆ s¬ Vü≤‹ ôV≤’ , y˚TØ düb˛ï+øÏ sêDÏ, n|ò÷ü CŸe+{Ï Væ≤+B ∫Á‘ê\≈£î
≈£L&Ü dü+^‘êìï düeT≈£LsêÃs¡T. dü+^‘· <äsÙ¡ ø£‘«· +‘√ u≤≥T mH√ï ‘Ó\T>∑T ∫Á‘ê˝À¢
bÕ≥\T bÕ&Üs¡T.
øödü\´ düTÁ|ü» sêeT, #·+<äe÷eT, lø£èwüí 2006, |òüP˝Ÿ‡, ne÷àj˚T
q$«‘˚, nqïeTj·T´, ô|[¢ dü+<ä&ç, *{Ï˝Ÿ k˛\®sY‡, dü+Á|ü<ëj·T+, nø£ÿ&É
nu≤“sTT`Çø£ÿ&É ne÷àsTT ∫Á‘ê˝À¢ bÕ≥\T bÕ&Üs¡T.
Ä|üsπ wüHé <äTs√´<Ûqä , bÕsYÿ, H˚qT ∫qï |æ\H¢ ê, #·≥+º , >±düqï, ÁãVü≤à˝Àø£+
≥T j·TeT˝Àø£+ ej·÷ uÛ÷Ñ ˝Àø£+. Ä Ç á, sêyéT<˚y,é u§eTàq Áã<äs‡Y `#·+<äq
dædsºü ‡Y , ‹Hêïe÷ |ü&TÉ ≈£îHêïe÷, ‘Ó\]¢ +<ë, <=+>∑#∫· ÃH√&ÉT, eT+>∑‘êj·÷s¡T {Ïô|Hò é
ôd+≥sY, e÷ Äj·Tq #·+{Ï|æ˝≤¢&ÉT, Ä~$wüßí, n+<äyÓTÆq nã<ä∆+, eTVü‰\øÏåà,
˝…’˝≤eTEï, eTVü‰sê»l, Áù|eT #·]Á‘·, {≤{≤ _sê¢ eT<Ûä´˝À ˝…’˝≤, ne÷àsTT
u≤>∑T+~, n~]+<äj÷· ´ #·+Á<ä+ e+{Ï mH√ï ‘Ó\T>∑T ∫Á‘ê\≈£î ø=ìï ø£qï&É ∫Á‘ê\≈£î
dü+^‘·+ düeT≈£LsêÃs¡T. eTq≈£îqï ‘Ó\T>∑T dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îsê*>± áyÓT ì*∫+~.
vvv
193
<˚$ l |
Á kü Õ<é
<˚$l Á|ükÕ<é 2 Ä>∑dTü º 1979 dü+ˆˆ Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ, ‘·÷s¡TŒ >√<ëe] õ˝≤¢
yÓ<Tä s¡TbÕø£ Á>±eT+˝À »ìà+#ês¡T. #ÓHï’Ó #˚] #·<Tä e⁄ø=qkÕ–+#ês¡T. _@ &çÁ^
bı+<ës¡T. ∫qï‘·q+ qT+&ç dü+^‘·+ n+fÒ Çwü|º &ü ,ç dü÷ÿ˝Ÿ˝À #·~y˚≥|üŒ{Ï qT+∫
˝…{’ Ÿ eT÷´õø˘, &ÜqT‡˝À¢, b˛{°˝À¢ bÕ˝§Zì ãVüQeT‘·T\T bı+<ës¡T. Äj·Tq ‘·+Á&ç>±s¡T
õ. dü‘´· eT÷]Ô dæìe÷˝À¢ Ádæÿ|tº s¬ ≥’ sY, neTàeTà>±s¡T ø±¢døæ ˝£ Ÿ eT÷´JwæjT· Hé. Á|ükÕ<é
e÷+&=*Hé j·TT. lìyêdüHé <ä>∑Zs¡ •wü´]ø£+ #˚dæ ø£sêï{Ïø˘ dü+^‘·+ ≈£L&Ü
H˚sT¡ Ã≈£îHêïs¡T. Çfi¯jT· sêC≤, yÓTøπÆ ˝Ÿ C≤ø£‡Hé n+fÒ Äj·Tq≈£î Çwü+º . yê] bòÕ´Héì
nì ≈£L&Ü #Ó|⁄ü Œ≈£î+≥÷ e⁄+{≤s¡T.
dü÷ÿ˝Ÿ Áb˛Á>±yéT‡˝À bÕ≥\T ø£+b˛CŸ #˚jT· &É+ n\yê≥T|ü&ç C…$T˙ {Ï$˝À
ª50`50µ nH˚ d”]j·T˝Ÿ≈î£ f…{Æ ˝Ï Ÿ kÕ+>¥ bÕ&Üs¡T. eT÷´õø˘ Ä\“yéT ª$TwüºsY <˚$µ
#˚dæ X¯u≤Û wt nì|æ+#·T≈£îHêïs¡T. ‘Ó\T>∑T #·\q∫Á‘· ìsêà‘· m+.mdt. sêE <˚$l
Á|ükÕ<é ñ‘ê‡Vü‰ìï, dü+^‘·+˝Àì ì|ü⁄D‘·qT yÓT∫Ã kÕ+>¥‡ ø£+b˛CŸ #˚jT· eTì
ª<˚$µ nH˚ bÂsêDÏø£ ∫Á‘êìøÏ n|üŒ–+#ês¡T. kÂ+&é Á{≤ø˘‡, u≤´ø˘ Á>ö+&é, k˛ÿs¡T
n‘·ì |üì ‘·Hêìï n+<äs÷¡ yÓT#·TÃ≈£îHêïs¡T. ª˙ qy˚«µ nH˚ bÕ≥ Væ≤{Ÿ nsTT+~.
áHê{Ïø° >∑Ts¡TÔ+~ ` ª˙ ø√dü+µ ∫Á‘·+˝À ø=+f… u≤|ü⁄ nH˚ bÕ≥, ªqe⁄«‘·÷
194
Áã‘·ø±*µ˝À ª~Ûqq‘√+‘·ø≥ Ï µ, ªø√qd”eT ≈£îÁs¡<ëìïs√µ nH˚ bÕ≥\T Væ≤{Ÿ ø±e&É+‘√
<˚$l Á|ükÕ<éøÏ mH√ï neø±XÊ\T sêe&É+ »]–+~.
2001 dü+ˆˆ ªÄq+<ä+µ dæìe÷ n‘·ìø=ø£ ÁuÒø˘ Ç∫Ã+~. ø£+b˛»sY>±
Äj·Tqø=ø£ ÁuÒø˘ Ç∫Ã+<äì #ÓbÕŒ*. ªø£qT\T ‘Ó]∫Hêµ ` ªme¬sH’ ê ` m|ü⁄&ÓH’ êµ nH˚
bÕ≥\T Äj·Tq uÛ$Ñ wü´‘Yì r]Ã~<ë›sTT. ªø£\TdüTø√yê\ìµ ∫Á‘·+˝À ªñ<äsTT+∫qµ
nH˚ bÕ≥ eTs=ø£ Væ≤{Ÿ. K&É+Z , qTe⁄« qTy˚«, >√$+<ë ` ªÄVü‰ n\¢]µ dü+^‘·|sü +¡ >±
Væ≤{Ÿ ø±e&É+ n‘·ì |üì ‘·q+, H˚sT¡ Œ nqø£ ‘·|Œü <äT. ô|<ä› kÕºs‡Y ‘√ #˚dqæ ∫Á‘·+
ªeTqà<ÛTä &ÉTµ ˝Àì bÕ≥\T yÓT˝À&û, ø=‘·<Ô Hä êìøÏ #Ó|⁄ü Œø√e#·TÃ. Ä ∫Á‘·+˝À Ø`]ø±]¶+>¥
>=|üŒ>± e⁄+<äì Áù|ø£å≈£î\T, dæ˙ |ü]ÁX¯eT˝Àì f…ø°ïwæj·THé‡ ≈£L&Ü Äj·TqTï
n_Ûq+~+#ês¡T. ‘√{Ï, d”ìj·TsY dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\ ø£+b˛õ+>¥˝À ≈£L&Ü áj·Tq
bÕ≥\T bÕ&Üs¡T.
ªes¡¸+µ dæìe÷ n‘·ìï ø£+b˛»sY>± >=|üŒ >∑T]Ô+|ü⁄ ‘Ó∫Ã+~. nìï bÕ≥\T
Væ≤{Ÿ ø±e&É+ Çø£ÿ&É >∑eTì+#· ‘·>Z∑ $wüjT· +. ªqTy=«kÕÔq+fÒ H˚H=<ä+› {≤Hêµ ªyÓT\¢>±µ
bÕ≥\T dü÷|üsY Væ≤{Ÿ. j·T÷‘Yì Äø£≥Tº≈î£ HêïsTT. <ë+‘√ ìsêà‘·\ qT+&ç mH√ï
Ä|òsü ‡Y e#êÃsTT. |ò*æ +ù|sò Y u…dºt eT÷´õø˘ &Ós¬’ ø£sº Y nyêsY¶ \_Û+∫+~. e÷dt, X¯+ø£sY
<ë<ë m+__mdt, yÓ+ø° ∫Á‘ê˝À¢ n‘·ì u≤D°˝Ò n+<ä]˙ Äø£≥Tº≈î£ HêïsTT.
2006 dü+ˆˆ Á|üuÛÑT<˚yê ªbÂs¡í$Tµ, u§eTà]\T¢, »>∑&É+, X¯+ø£sY <ë<ë
õ+<ëu≤<é ∫Á‘ê\T n‘·ì ø£+b˛õ+>¥øÏ eT]ø=ìï ñ<ëVü≤s¡D\T. ª»˝≤‡µ ∫Á‘·+
Áf…eT+&Édt düø¬ ‡dt. ø£eT\Vü‰düHé ‘·q ∫Á‘·+ ª<äXÊe‘êsêìøÏµ Ø`]ø±]¶+>¥ #˚jT· eTì
Äj·TqqT ãTø˘ #˚XÊs¡T. <˚Ml Á|ükÕ<é ø£+b˛õ+>¥, (bÕ≥) ^‘· s¡#q· , ùdCº Ÿ ô|s¡bÕò s¬ àHé‡
yÓT∫Ã ø£eT\Vü‰düHé n‘·ìøÏ ªc˛yÓTHéµ>± _s¡T<äTì#êÃs¡T.
ª$\T¢µ ∫Á‘·+˝À ª&Ü&û eTMTàµ, ø£+<äkÕ«$T˝À ªmø˘‡ ≈£L´dtMTµ bÕ≥\T
Á|üC≤<äsD ¡ bı+~ Äj·Tq >=|üŒ‘·Hêìï #ê{Ï #ÓbÕŒsTT. ªÄs¡´`2µ˝À ]+>∑ ]+>±
uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝ÀH˚ >∑T]Ô+|ü⁄ ‘Ó#T· Ã≈£î+~. cÕs¡TU≤Hé, dü˝≤àHéU≤Hé\T ≈£L&Ü yÓT#·TÃ≈£îHêïs¡T.
qyÓ÷ yÓ+ø£fXÒ Ê, dæ+>∑+, eTqà<ÛHä ,é nHéãT, $Tdüsº Y |üs¬ Œ¤ø,º̆ 100% \yé,
<ë<ë, }düs$¡ *¢, yÓ+>¬ ’ ‘·sê«‘· e∫Ãq ∫Á‘ê˝À¢ ≈£L&Ü <˚$l Á|ükÕ<é ø£ì|ækÕÔsT¡ .
2012 >∑ã“sYdæ+>¥, E˝≤sTT, kÕs=#êÃs¡T $»j·Te+‘·eTj·÷´sTT.
ª&ÛeÉ Ts¡Tø£+µ u≤´ø˘Á>ö+&é k˛ÿsY ˇø£ ]ø±s¡T¶ düèwæ+º ∫+~.
195
$TØÃ, Ç<äs› e¡ ÷àsTT\‘√, dæ+>∑+`2, n‘êÔ]+{ÏøÏ <ëπs~, me&ÉT, H˚H=ø£ÿ&çH˚
∫Á‘ê\T. 2013 dü+e‘·‡s¡+˝À ]ø±s¡T\¶ qT ÁuÒø˘ #˚XÊsTT. m.ÄsY. s¬ Vü≤eTHé, m+.m+.
ø°sy¡ êDÏ, eTDÏXs¯ à¡ , j·TTeHé X¯+ø£ssY êC≤ e+{Ï dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T <˚$l Á|ükÕ<éqT
bÕ&ÉeTì, n‘·ìì ñ‘ê‡Vü≤|üs∫¡ dæìe÷˝À¢ bÕ&ç+#ês¡T. #ÓHï’Ó e&É|fiü ì¯ ˝À ˇø£
]ø±]¶+>¥ dü÷º&çjÓ÷qT HÓ\ø=*Œ, dü+^‘· Á|ü|ü+#êìøÏ ˇø£ dü$T<Ûä>± ì*#ês¡T.
<˚$l Á|ükÕ<é≈£î nyês¡T¶˝…H√ï ` ˝…ø£ÿ˝Òqìï. >±j·T≈£î&ç>±, dü+^‘· <äs¡Ù≈£îì>±
|ü]ÁX¯eT˝À mH√ï nyês¡T\¶ T >¬ \TÃ≈£îHêïs¡T.
düèwæ˝º À s¡÷bÕìøÏ ÁbÕ<Ûëq´‘· ñqï|üŒ{Ïø,° e÷qe⁄ìøÏ m≈£îÿe s¡kÕq+<ëìï
ø£*–+#˚~ s¡÷|üøfi£ \¯ ø£+fÒ X¯ãø∆ fi£ j ¯ T˚ .
s¡÷bÕìï ø±+‹ ‘·s+¡ >±˝À¢øÏ e÷s¡Ã&É+ ø£w+ºü ` X¯u≤›ìï düT\Te⁄>± e÷s¡Ã#·TÃ.
ø±+‹ dü+ã+<Ûyä TÓ qÆ ~ s¡÷|ü+ ` yêj·TT dü+ã+<Ûyä TÓ qÆ ~ X¯ã+› . ~ÛjT˚ ≥s√¢ dæìe÷
#·÷ùd≥|ü&ÉT dü&HÓ >é ± kÂ+&é Ä–b˛‘˚ <äèXÊ´ìï #·÷∫ eTq+ ÄkÕ«~+#·˝+Ò . n<˚
<äèX¯´+ Ä–b˛sTT kÂ+&é e÷Á‘·+ $q|ü&‘ç ,˚ X¯u≤›ìï bòÕ˝À nsTT eTq+ uÀsY |ò˝” Ÿ
ø±eTT. n+<äTπø X¯ã∆ø£fi¯˝…’q dü+^‘·, kÕVæ≤‘ê´\T b˛wüø±\T>± e÷sêsTT. á
H˚|<ü ´ä∏ +‘√H˚ eTq+ ª‘Ó\T>∑T dæ˙ düsê>±\qT ÄkÕ«~+∫ ‘·qàj·T‘·«+ bı+<äT‘·THêï+.
ø£+{ÏøÏ ÁôdºsTTHé ˝Ò≈£î+&Ü, dü+^‘· <äs¡Ù≈£î\T, >±j·T≈£î\ bÕ≥\qT $ì
Äq+~+#·>∑\T>∑T‘·THêï+.
n‘êÔ]+{ÏøÏ <ëπs~ ∫Á‘·+˝À ` ªªìqTï #·÷&É>±H˚µµ nH˚ bÕ≥ Væ≤{Ÿ.
>±j·T≈£î&ÉT bÕ&çq bÕ≥˝Àì, $_Ûqï dü«s¡kÕúqeTT\˝Àì Äs√Vü≤D,
nes√Vü≤D kÕúsTT\qT düŒwü+º >± n_ÛqsTT+#·&+É ˝À q≥T&ÉT/q{Ï #·÷ù| düTì•‘·
|ü]o\Hê <äèwæøº Ï ‘√&Ó’ q≥q≈£î eT+∫ e÷s¡Tÿ˝§#˚Ã neø±X¯+ ñ+≥T+~. n+<äTøπ
>±j·T≈£î&ÉT Ä\|æ+#˚ ^‘·+ n+‘·{Ï X¯øeÔÏ +‘·yTÓ +Æ ~. <˚$lÁ|ükÕ<é á $wüj÷· ìï
ne>±Vü≤q #˚dTü ≈£îì bÕ≥\T bÕ&É&+É Çø£ÿ&É eTq+ #Ó|⁄ü Œø√ ‘·>Z∑ $wüjT· +.
lsêeT<ëdüT ∫Á‘·+˝À ªôV≤’ ˝…kÕ‡....µ nH˚ bÕ≥ Äq+<ä+ ø£*–dü÷+Ô ~.
yÓÁdüHº é dü+^‘· b˛ø£&\É T n~Ûø+£ >± dæìe÷˝À¢ #√≥T #˚dTü ≈£î+≥THêïsTT.
;{Ÿ‡øÏ j·TTe‘·, ~ÛjT˚ ≥s¡˝¢ À ]j·÷øº̆ ne⁄‘·THêïs¡˙, <ëìøÏ ‘·>≥ Z∑ T¢>± qè‘ê´\≈£î
ÁbÕ<Ûëq´‘· e⁄+&É{≤ìï eTq+ >∑eTìdüTHÔ êï+. dü+<äs“¡ +¤ ‘√ |üì ˝Ò≈î£ +&Ü, Á&ûyTé
196
kÕ+>¥‡ m≈£îÿej·÷´sTT. j·TTe‘·qT <äèwæ˝º À e⁄+#·T≈£îì bÕ&çq bÕ≥ ` ªª∫{Ïøπ ùdÔ
»>∑&É »>∑&µÉ µ ` j·TTe≈£î&ÉT ∫Á‘·+˝Àì~.
n˝≤π> nqïj·T´ ∫Á‘·+˝À ` ªªÄ≥ø±yê˝≤? bÕ≥ø±yê˝≤?µµ ~ÛjT˚ ≥sY˝À
Áù|ø£≈å î£ \qT, eTTK´+>± j·TTe‘·qT ñÁs¡÷‘· \÷–düT+Ô B bÕ≥.
>±j·T≈£î\≈£î XÊÁd”j
Ô T· dü+^‘·+˝À Á|üyX˚ +¯ ˝Òøb£ ˛sTTHê, n_Ûqj·÷‘·àø£+>±
bÕ&Ée\dæq u≤<Ûä´‘· e⁄+~. eTTK´+>± yê∫ø±_Ûqj·T+ô|’ n~Ûø±s¡+ nedüs¡+.
^‘·+˝Àì uÛ≤yê\≈£î nqT>∑TD+>± bÕÁ‘·\ jÓTTø£ÿ eTH√uÛ≤y√<˚«>±\‘√ ‘ê<ë‘·à´+
#Ó+<äT‘·÷ >±q+ #Ój÷· ´*. á $wüjT· +˝À <˚$l Á|ükÕ<éqT eTq+ n_Ûq+~+#ê*.
ø£+b˛õ+>¥, bÕ&É&+É s¬ +&É÷ n‘·ì ø£+Á{À˝Ÿ˝À e⁄+{≤sTT ø£qTø£ n‘·qT
sêDÏ + #· > ∑ * >±&É T . >=+‘· T uÛ Ñ > ∑ e +‘· T &É T Á|ü k Õ~+∫q es¡ + . <ëìì
ì\u…≥Tºø√e&É+˝ÀH˚ e⁄+≥T+~ >±j·T≈£îì Á|ü».„ dü«s¡d+ü |ü<ä mqï{Ïø° ‘·s>¡ ì∑ ~.
\‘êeT+π>wüÿsY e+{Ïyês¡T uÛ≤s¡‘·s¡‘·ï bı+<˚ m‘·TÔ≈£î m~>±s¡+fÒ yê] >±Á‘·+
e\¢H˚ ø£<ë! n+<äT#˚‘H· ˚ >±Á‘·+ ˇø£ Á|ü‘´˚ ø£ ø£fi>¯ ± ì*∫b˛sTT+~.
á $\ø£Då Á|üC≤„, Á|ü|‹ü Ô #˚‘H· ,˚ <˚Ml Á|ükÕ<é >±j·T≈£î&ç>± ì*∫b˛j·÷s¡T.
n\\T ø£~*Hê bÕfÒ ` Ä≈£î yÓT~*Hê bÕfÒ, ø£\\T #Ó~]Hê bÕfÒ, ø£\‘·
#Ó+~Hê bÕfÒ ` n+{≤&=ø£ eTVü‰ø£$. düeTdü´\ n+<Ûøä ±s¡+˝À ø=≥Tº$T{≤º&TÉ ‘·Tqï
»q|ü<ëìï yÓ\T>∑T˝ÀøÏ rdüT≈£îì e∫Ã Á|ü>‹∑ |ü<+ä∏ ˝À q&ç|+æ #·&yÉ T˚ bÕ≥ jÓTTø£ÿ
Á|üj÷Ó »q+. n+<äTøπ ‘Ó\T>∑T dæ˙ düsê>±\ Á|üjT· ‘·ï+.
ˇø£ >±j·T≈£î&ÉT bÕ&ç‘˚ yÓT˝À&û e⁄+fÒ, eTs=ø£ >±j·T≈£î&ÉT bÕ≥˝À yÓT˝§&û
G @yÓ÷wüHé e⁄+≥T+~. n≥Te+{Ï >±j·T≈£î\T, eTVü≤˙j·TT\T Hê>∑jT· ´.
vvv
197
#·ÁøÏ
õ˝≤¢ #·Áø£<säÛ Y pHé 15, 1974 dü+ˆˆ es¡+>∑˝Ÿ õ˝≤¢, eTVü≤ã÷u≤ u≤<é
eT+&É\+˝Àì ø£+u≤\|ü*¢ Á>±eT+˝À »ìà+#ês¡T. ‘·*‘¢ +· Á&ÉT\T yÓ+ø£≥Hêsêj·TD,
$<ëé‹. Ç<äs› T¡ nø£ÿ\T, ˇø£ #Ó˝\¢… T, ˇø£ ‘·eTTà&ÉT. ‘·+Á&ç ˇø£ dü÷ÿ˝Ÿ {°#s· .Y
#·Áø£<ÛäsY dü+^‘·+ MT<ä ÄdüøÏÔ‘√. Vü‰;>± ÁbÕs¡+_Û+∫, >±j·T≈£î&ç>±, ãTÁs¡ø£<∏ä
ø£fi≤ø±s¡T&ç>± e⁄+≥÷ |òPü {¢ Ÿ, ejÓ÷*Hé e+{Ï yê<ë´\T yêsTT#·&+É H˚sT¡ Ã≈£îì,
ø£sêí≥ø£ y√ø£˝Ÿ˝Àq÷ •ø£Då bı+<ës¡T. Ç+≥sY |üØø£\å T sêùds¡T. 20 dü+e‘·‡sê\
ej·TdüT‡˝ÀH˚ Ä¬sÿÁkÕº‘√ ø£#Ø˚ \T #˚jT· &É+ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. Áù|ø£≈å î£ \ Áb˛‘ê‡Vü≤+‘√
dæìe÷˝À¢ #˚sê\ì ôV≤’ <äsêu≤<é #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. s√E >∑&eÉ &ÜìøÏ ˇø£ ÄdüT|üÁ‹˝À
ñ<√´>±ìøÏ #˚sês¡T. HÓeTà~>± Áô|’y˚{Ÿ Ä\“yéT‡ ‘·j·÷s¡T#˚dæ n+<ä] #˚‘ê
u≤>∑THêïj·Tì nì|æ+#·T≈£îHêïs¡T. Ä ø±\+˝ÀH˚ ù|s¡TqT #·ÁøÏ>± e÷s¡TÃ≈£îHêïs¡T.
ª*{Ï˝Ÿ Vü‰sY‡º µ ∫Á‘êìøÏ dü+^‘·+ düeT≈£Lsπ Ã neø±X¯+ \_Û+∫+~. Ä ∫Á‘·+ $&ÉT<ä\≈£î
eTT+<˚ |üP] »>∑Hêï<∏é <äsÙ¡ ø£‘«· +˝Àì ªu≤∫µ ∫Á‘êìøÏ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\j·÷´s¡T.
‘·sê«‘· Ç≥T¢ ÁXÊeDÏ düTÁãVü≤àD´+‘√ düs¬ q’ ÁuÒø˘ \_Û+∫+<äì #ÓbÕŒ*. <ë+‘√
Äj·T≈£î ˇø£ eT+∫ >∑T]Ô+|ü⁄ e∫Ã+~. ÁXÊeDÏ düTÁãVü≤àD´+˝À ªeT*¢ ≈£Lj·Ty˚
>∑Tyê« ` yÓ÷–q n+<Ó\ eTTyê«µ nH˚ bÕ≥ Væ≤{Ÿ nj·÷´sTT. n˝≤π> á&çjT· {Ÿ
∫Á‘·+˝À ªá s√CÒ ‘Ó*dæ+~ ˙˝À <ë–q Áù|eTµ, ª#ÓHï’Ó #·+<äe÷µ (ne÷àHêHêï z
‘·$Tfi¯e÷àsTT) e+{Ï bÕ≥\T Væ≤{Ÿ ø±e&É+‘√ Äj·Tqø=ø£ ù|s=∫Ã+~.
198
dü«j·T+ ø£èwæ‘√ dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&ÉsTTq #·ÁøÏ ‘·q ùdïVæ≤‘·T\‘√ ø£\dæ ª#·ÁøÏ
#Ûê]≥ãT˝Ÿ Á≥dtµº qT kÕú|+æ ∫ ùdyê ø±s¡´Áø£e÷\T #˚|{ü ≤ºsT¡ . ø£+u≤\|ü*˝¢ À 10e
‘·s¡>∑‹˝À Á|ü‹uÛÑ ø£qãs¡∫q $<ë´s¡Tú\≈£î Áb˛‘ê‡Vü≤ø£ ãVüQeT‘·T*#êÃs¡T.
j·T÷ìbòÕs¡yTé ‡ Ç#êÃs¡T. ‘·q ‘·+Á&ç es¡+∆ ‹ dü+<äs“¡ +¤ >± dü÷ÿ˝Ÿ $<ë´s¡T\ú ≈£î &çõ≥˝Ÿ
ÁbıC…øsº£ qY T ãVüAø£]+#ês¡T.
dæìe÷ |ü]ÁX¯eT˝À ‘Ó\+>±D≤ ø£fi≤ø±s¡T&ç>± >∑T]Ô+|ü⁄ bı+~q #·ÁøÏ,
m+<ä]ø√ e÷s¡<Z sä Ù¡ ø£+>± ì*∫ j·TTe‘·qT Áb˛‘·‡Væ≤+#˚yês¡T. eTVü≤ã÷uŸq>∑s˝Y À
$Hêj·Tø£ #·$‹, lsêeT qe$T |üs«¡ ~Hê˝À¢ ø£#Ø˚ \T #˚ùdyês¡T. ø£u≤&û, ø√ø√
u≤>± Ä&˚yês¡T. Ç+≥sY˝À ÁøÏø¬ {Ÿ, &çÁ^˝À fÒãT˝Ÿ f…ìïdt, ≈£î≥T+ã düuTÑÛ ´\‘√ #ÛdÓ t
Ä&ç ô|#’ s˚ TT>± e⁄+&˚yês¡T. ‘·q ìyêkÕìøÏ ª|üP»≈£î{°sµY nì ù|s¡T ô|≥Tº≈î£ Hêïs¡T.
n+<äT˝À |üP» n+fÒ ª|üP] »>∑Hêï<Ûµé nì ø£è‘·»‘„ ê |üPs¡«ø£+>± #Ó|⁄ü Œ≈£îH˚ yês¡T.
dü+^‘·+˝À ≥÷´Hé‡ ≈£Ls¡Ã&ÉyT˚ >±ø£, bÕ≥\T sêj·T&É+ ≈£L&Ü Äj·Tq≈£î Vü‰;>±
yÓTT<ä˝…’+~. Á|ü‹ |ü⁄{Ïºq s√Eq ‘·q ùdïVæ≤‘·T\T, ã+<ÛäT$TÁ‘·T\‘√ s¡ø£Ô<ëq+,
H˚Á‘·<ëq+ e+{Ï$ #˚sTT+#˚yês¡T.
‘·q ‘·+Á&ç #˚‘,· k˛<ä] Ä<ä]Ùì #˚‘· dæìe÷˝À¢ bÕ≥\T bÕ&ç+#˚yês¡T.
uÛ≤s¡´ ÁXÊeDÏ ªleTHêïsêj·TDµ˝À ø√s¡ùd bÕ&Üs¡T. #·ÁøÏ k˛<äsT¡ &ÉT ≈£L&Ü dü+^‘·
<äsÙ¡ ≈£î&ÉT. n‘·ì ù|s¡T yÓ÷Væ≤‘Y.
ªC…’ uÀ˝À ‘Ó\+>±Dµ˝À ø¬ dæÄsY Áyêdæq bÕ≥qT dü«s¡|sü #¡ ês¡T. bı&ÉTdüTqÔ ï
bı<äTM› T<ä q&ÉTdüTqÔ ï >±qe÷µ nH˚ bÕ≥qT >∑<s›ä Y #˚‘· bÕ&ç+#ês¡T.
ªyÓHïÓ ˝À¢ Vü‰jYT Vü‰jYTµ, ªsê s¡eTàì sêsê s¡eTàìµ (WqT yê[¢<s›ä T¡ Çwü|º &ü Ü¶sT¡ ),
»>∑eT+‘· ≈£î≥T+ã+ Hê~ (#·Áø£+), ã+>±s¡T ø=+&Ü (dæ+Vü‰), qTyÓ«ø£ÿ&ÉT+fÒ `
H˚qø£ÿ&ÉT+fÒ yÓ÷q+ >∑\>∑\ (>√|æ >√|æø£ >√<ëe]) nH˚ø£ ∫Á‘ê˝À¢ mH√ï Væ≤≥T¢.
ø±˝ÒJ s√E˝À¢ yÓT&É˝À ˇø£ ã+>±s¡T #ÓH’ é y˚dTü ø√yê\ì ø√]ø£ e⁄Hêï,
ÄHê&ÉT ≈£î<äs˝¡ <Ò ìä , dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î&ç>± dæsú |¡ &ü Ü¶ø£ Ä ø√]ø£ HÓsy¡ ]˚ +<ä˙ nH˚yês¡T.
n|ü⁄Œ&ÉT Äj·Tìï n+<äs¡÷ uÛÑ|”Œ\Vü≤] nq&É+ ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. ø±˝ÒJ˝À ªˇπø
C≤‹ eTq~sê, ˇπø u≤≥ eTq~sê, ≈£î\uÛ<Ò +ä ˝Ò<Tä sê, ˇπø ≈£î\+ eTq~sêµ nH˚
bÕ≥ sêdæ, ≥÷´Hé‡ #˚dæ bÕ&ç XËu≤Û wt nì|æ+#·T≈£îHêïs¡T. ª#·\>¢ ±*µ nH˚ ø£\+
ù|s¡T‘√ nH˚ø£ ^‘ê\T sêdæ, ≥÷´Hé #˚XÊs¡T. ª∫s¡T>±*µ #·ÁøÏ bÕ≥\T sêdæ, #·ÁøÏ
≥÷´Hé#d˚ qæ dæìe÷‘√ eT+∫ Áb˛‘ê‡Vü≤+ ø£*–+~. ªuÛÁÑ ~µ dæìe÷ eTs=ø£ Væ≤{Ÿ
ø±e&É+ Äj·Tq Á|ü‹uÛÑ #ê{Ï+~. >√©e÷sY, #·Áø£+, <˚e<ëdt, ø£èwü,í &Û,û dæ+Vü‰,
<˚ìø¬ H’ ê s¡&,û dü‘´· + e+{Ï 97 ∫Á‘ê\≈£î dü+^‘·+ düeT≈£LsêÃs¡T.
199
|üP]»>∑Hêï<Ûé ªu≤∫µ bòÕ|¢ t ø±e&É+‘√ #·ÁøÏøÏ ø=+‘· #Ó&¶É ù|s=∫Ã+~. ø±˙
|üP]»>∑Hêï<∏é e÷Á‘·+ ‘·q s¬ +&√ ∫Á‘êìøÏ ªÁXÊeDÏ düTÁãVü≤àD´+µ #·ÁøÏH˚ ô|≥Tº≈î£ Hêïs¡T.
Ä ìsêà‘·\T e<ä+› fÒ ìsêà‘·\H˚ e÷πsÃXÊs¡T |üP]. yπ̊s ìsêà‘·\‘√ Ä ∫Á‘êìï
ì]à+∫ Væ≤{Ÿ #˚XÊs¡T. n+<äTøπ #·ÁøÏ |üP] »>∑Hêï<∏qé T ‘·q ÁX‚j÷Ó _Û˝≤wæ>± m+#·Tø=ì
Ä »Hêà+‘·+ ãTTD|ü&ç e⁄+{≤qH˚yês¡T. •eeTDÏ, <˚Xe¯ TT<äTs¡T e+{Ï Væ≤{Ÿ‡ e#êÃsTT.
e÷dt, ø±¢d\t ≈£î yÓT#˚Ã bÕ≥\qT ≈£L]Ã n+<ä] eTqïq\T bı+<ës¡T. n<˚ Äj·Tq
ôdŒcÕ*{°.
düeTdü´\ n+<Ûäø±s¡+˝À ø=≥Tº$T{≤º&ÉT‘·Tqï »Hêìï Á|ü>∑‹ |ü<∏ä+˝À
q&ç|+æ #·&+É bÕ≥\ jÓTTø£ÿ Á|üj÷Ó »q+. >±qø£fi≈¯ î£ dü«s¡j í T· T>±ìï, sê»jÓ÷>±ìï
ø£*Œ+|ü#d˚ qæ ~ ÄHê{Ï eTq yêπ>j Z T· ø±s¡T\ |ü⁄D´$X‚wyü T˚ n+{≤s¡T #·ÁøÏ. ÄHê{Ï
yêπ>Zj·Tø±s¡T\ ø£èwæ |òü*‘êìï eTq+ n+<äs¡+ ñ|üjÓ÷–+#·Tø=ì dü+^‘êìï
ÄkÕ«~+∫, Äq+~düTHÔ êï+. ø±ø£b˛‘˚ ˝…fd… ºt f…ø±ï\Jì ñ|üj÷Ó –+#·T≈£îì, yê{ÏøÏ
yÓTs¡T>∑T\T ~~›. @<√ eTq+ ≈£L&Ü ø=+‘· ø£èwæ #˚dqæ ≥T¢ q{ÏdTü HÔ êï+. ì»+>± H˚{Ï
dü+^‘· dü+|ü<ä n+‘ê yê] ÁX¯eT |ò*ü ‘·yT˚ qì #Ó|Œü ø£‘|· Œü <äT.
Ä\“yéT‡˝À Äj·Tq sêdæq bÕ≥\T n+<ä]ø° q#êÃsTT. n+<äTπø ^‘·
s¡#s· TT‘·>± mH√ï Ä|òsü T¡ ¢ e∫ÃHê, Äj·Tq ìsêø£]+#˚yês¡T. dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>±H˚
ø=qkÕ–+#ês¡T. ‘·q dü+^‘êìï n_Ûe÷ì+#˚ ÁXÊeDÏì $yêVü≤+ #˚dTü ≈£îHêïs¡T.
uÛÒwü»+˝Òì e´øÏÔ ` #·ÁøÏ‘√ ˇø£kÕ] |ü]#·j·TyÓTÆ‘˚, n‘·&ÉT Áô|ò+&é
nsTTb˛sTTqfÒ.¢ ˇø£s√Eq ˇø£ e´øÏÔ bò˛Hé #˚dæ e÷ s¬ +&˚fi¢̄ bÕ|ü≈î£ Vü‰sYº ÁbÕã¢+
e⁄+<äì düV‰ü j·÷ìï ø√]‘˚, yÓ+≥H˚ &É_“∫Ã eTìwæì |ü+|æ Ä<äT≈£îì, Ä bÕ|üqT
ø±bÕ&Üs¡Tµ n<˚ Äj·Tq ‘ê´>∑ãT~∆. ∫e] ∫Á‘·+ ªªmÁs¡ãdüT‡µµ.
40 dü+e‘·‡sê\πø #·ÁøÏ eTs¡D+Ï #·&ÜìøÏ ø±s¡D+ n‘·ì }ãø±j·Ty˚T.
uÛÀ»q Á|æjT· T&ÉT. sêÁ‘·+‘ê |üì#˚d,æ ‘Ó\y¢ ês¡T s¡a≤eTTq Hê\T>∑T >∑+≥\≈£î ÄVü‰sêìï
rdüT≈£îqï düeTj·÷\T ≈£L&Ü e⁄HêïsTT. ªdü‘´· +µ ñ‘·eÔ T dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£îì>± |ò*æ +ù|sò Y
nyêsY¶ bı+<ës¡T. ªdæ+Vü‰µ ∫Á‘êìøÏ q+~ nyêsY¶ \_Û+∫+~. Äj·Tq nø±\ eTs¡D≤ìï
dæ˙ s¡+>∑ Á|üeTTKT\T, Áù|ø£≈å î£ \÷ ≈£L&Ü qeTà˝Òøb£ ˛j·÷s¡T. n+<ä]˙ $cÕ<ä+˝À
eTT+∫ ‘·q <ë] ‘êqT #·÷düT≈£îHêïs¡T. &çôd+ãsY 15, 2014q Äj·Tq eTs¡Dyês¡Ô
$qï n+<äs÷¡ <äT'K düeTTÁ<ä+˝À eTTì>±s¡T.
vvv
200

Untitled

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Untitled

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

>±q`dü«s¡ e÷+‹Á≈£î\T

... ‘Ó\T>∑T dæ˙ düsê>±\T

kÕVæ≤‘·´l, uÛ≤s¡‘Y uÛ≤cÕuÛ÷Ñ wüDY

&ç.{Ï.|æ. &çCì’… +>¥:

lj·TT‘·T\T \ø£àå DπsK >√bÕ\ø£èwüí >±s¡T Hê≈£î >∑Ts¡T‘·T\T´\T. H˚qT #ê˝≤

uÛ≤s¡rj·T dæìe÷ X¯‘»· j·T+‹ ` dü+^‘· |

28 Ä>∑dTü º 1927 ‘˚Bq >∑T+≥÷s¡T õ˝≤¢ |ü⁄≥÷ºsT¡ ˝À »ìà+#ês¡T. <äsÙ¡ ≈£î\T

Hê>∑j·T´ 28 e÷]Ã 1904 dü+e‘·‡s¡+ >∑T+≥÷s¡T õ˝≤¢ πs|ü˝…¢˝À

|üdTü |ü⁄˝Ò{Ï ø£Hêï+ã |ü•ÃeT >√<ëe] õ˝≤¢ @\÷s¡T˝À »ìà+#ês¡T. |ü⁄{Ïqº

1925 ôdô|+º ãsY 7e ‘êØ≈£îq u§eTàsêE yÓ+ø£≥düTã“j·T´ ` düsd¡ «ü ‘·eTà

Á|üeTTK >±j·Tì ø√eT\ 1935 Ä>∑dTü º 28q eTÁ<ëdüT˝Àì ‹s¡Teﬁ¯øπ ÿDÏ

ø£ècÕí õ˝≤¢ #Í≥T|ü*¢ Á>±eT+˝À 1922 &çôd+ãsY 4 ‘˚Bq dü÷s¡´Hêsêj·TD,

mdt. es¡\øÏàå ‘·÷s¡TŒ>√<ëe] õ˝≤¢ »>∑+Z ù|≥˝À 1927 dü+ˆˆ˝À »ìà+#ês¡T.

15 nø√ºãsY 1933 dü+ˆˆ »ìà+#ês¡T. ‘·+Á&ç X‚wj ü T· ´>±s¡T $»j·Tyê&É˝À

ø¬ . »eTTHê sêDÏ. y˚T 18. 1938˝À »ìà+#ês¡T. ‘·*‘¢ +· Á&ÉT\T ø¬ . es¡<ä

|æ. düTo\ $»j·Tq>∑s+¡ ˝À 1939 qesãsY 13q »ìà+#ês¡T. ‘·+Á&ç

msTTe÷\ eTqà<ÛäsêE 1e ‘˚B p˝…’ 1929 »ìà+#ês¡T.

•cÕº ¢ lsêeT÷à]Ô C≤qøÏ. 23`4`1938 ‘˚Bq ‘Ó\T>∑T Áu≤Vü≤àD

m˝Ÿ.ÄsY. áX¯«] eTÁ<ëdüT˝À s√eTHé ø±<∏*ä ø˘ ‘·$Tﬁ¯ ≈£î≥T+ã+˝À &çôd+ãsY

HÓ\÷¢sT¡ ˝À |ü⁄{Ïº ô|]–q l|ü‹ |ü+&ç‘êsê<äT´\ u≤\düTÁãVü≤àD´+ >±]øÏ

ø£ﬁ≤eT‘·*¢ øÏØ≥+˝À ø£*øÏ‘·TsêsTT. Äø±s¡+ ì+&ÉT>± VüQ+<ë>±

eT+>∑ﬁ+¯ |ü*¢ u≤\eTTs¡∞ ø£èwüí 6 p˝…’ 1930 dü+e‘·‡s¡+˝À ‘·÷s¡TŒ

l|ü‹ |ü+&ç‘êsê<ÛTä ´\ XË\’ »qT mdt.|æ. XË\’ »>± e´eVü≤]kÕÔsT¡ . 22 p˝…’

$. s¡+>∑kÕsTT, s¡‘ï· + <ä+|ü‘T· \≈£î 20 Ä>∑dTü º 1947˝À »ìà+#ês¡T.

30 qe+ãsY 1945 ‘·$Tﬁ¯Hê&ÉT HÓy’ ©˚ ˝À »ìà+#ês¡T. uÛ≤s¡rj·T dæìe÷˝À

Hê>∑÷sYu≤ãTì dæìe÷˝À¢ ªeTH√µ>± |æ\TkÕÔsT¡ . Hê>∑TsYu≤ãT 26 nø√ºãsY

ø£≥ùº d‡] CÀdü|tò j˚TdüT<ëdt »qe] 10, 1940˝À »ìà+#ês¡T. Äj·Tq

øπ s¡ﬁ¯ sêh+˝À ‹s¡Teq+‘·|⁄ü s¡+ Äj·T´sY ≈£î≥T+ã+˝À »ìà+#ês¡T. 1955

eTVü‰sêh˝Àì s¡‘ï· –] õ˝≤¢˝Àì <ëuÛÀ˝Ÿ˝À »ìà+#ês¡T. ndü\T ù|s¡T

29`1`1920˝À |ü•ÃeT >√<ëe] ì&É<yä √\T˝À yÓ+ø£Á{≤e⁄, y˚+ø£≥

dü+^‘·sêe⁄>±s¡T ÄHê{Ï $XÊK|ü≥ï+ õ˝≤¢, áHê{Ï $»j·Tq>∑s+¡ õ˝≤¢˝Àì

{≤ø° ‘=*<äX˝¯ Àì dü+^‘· <äsÙ¡ ≈£î\T _.mHé.ÄsY. |üP]Ôù|s¡T ;ÛeTes¡|⁄ü

^‘êìï ≈£e⁄\T ñ‘·ÔeT |ü<Ûëq q&ç|ædüTÔ+&É>±, dü]ø=‘·Ô Je<Ûës¡ dæ˙

qe+ãsY 11, 1921 Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ ø£ècÕíõ˝≤¢ ô|<ä›ø£ﬁ‚¢|ü*¢ Á>±eT+˝À

düTã“sêeTHé u≤\´<äX¯ qT+&ç dü+^‘· Á|æjT· T\T. Vü‰s√àìj·T+

1941 dü+ˆˆ u≤\ q≥Tì>± ª<˚e‘·µ ∫Á‘·+˝À q{Ï+#ês¡T. ‘·$Tﬁ¯+˝À

ô|+&Ü´\ Hêπ>X¯«s¡sêe⁄>±s¡T Hê≥ø±˝À¢ q{Ï+#˚yês¡T. Hê≥ø±\≈£î dü+^‘·+

1921 nø√ºãsY HÓ\ lø±≈£îﬁ¯+õ˝≤¢ •esêyéT|ü⁄s¡+˝À kÕ\÷] düHê´dæsêE,

eTqj·÷+>∑‘Y düTÁãVü≤àD´Hé $X¯«Hê<∏Hä .é m+.mdt.$ n+{≤s¡T. 24 pHé

‘ê‹H˚ì #·\|ü‹sêe⁄. Á<√D|ü*¢ e÷DÏø±´+ã, s¡‘j Ô· T· ´\≈£î ø£ècÕí õ˝≤¢

|üP]Ô ù|s¡T ‘√≥≈£Ls¡ yÓ+ø£≥sêE. 1921e dü+ˆˆ ‘·÷s¡TŒ>√<ëe] õ˝≤¢

ô|qT bÕÁ‘·Tì Ä~Hêsêj·TDsêe⁄ Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ ø£ècÕíõ˝≤¢ $»j·Tyê&É˝À

ndü\T ù|s¡T eT<ä÷›s¡T y˚DT. »qàdüú\+ eT∫©|ü≥ï+. y˚Tqe÷eT

|üPs¡í#·+Á<ä sêe⁄>±s¡T 8 nø√ºãsY 1933 dü+ˆˆ˝À eT∫©|ü≥ï+ ~$

|üP]Ôù|s¡T ø£èwüíHé ø√sTT˝Ÿ yÓ+ø£{≤#·\+ eTVü≤<˚eHé. ‘·$Tﬁ¯ sêh+˝À

‘·÷s¡TŒ`|ü&eÉ Ts¡, •es¡+»ì, y˚T|òTü dü+<˚X+¯ ∫Á‘ê\T #Ó|⁄ü Œø√yê*.

ã+&ç X¯+ø£Ásêe⁄ (_. X¯+ø£sY) 1935 dü+ˆˆ ôV’≤<ës¡u≤<é˝À kÕj·Tqï,

#Óﬁ|¢̄ ﬁæ ¢̄ dü‘´· Hêsêj·TD XÊÁdæÔ >±]ï ªdü‘´· +µ nì |æ\TkÕÔsT¡ . $»j·Tq>∑s+¡

e÷<Ûeä ô|~› Hêπ>X¯«s¡sêe⁄, edüT+<Ûsä ê <˚$ <ä+|ü‘T· \≈£î 8`9`1951 ‘˚Bq

ø=<ä+&ÉbÕDÏ ∫qï‘·q+ n+‘ê >∑T+≥÷s¡T˝ÀH˚ »]–+~. nø£ÿ&˚ dü+^‘·+

Ç<äs› ÷¡ nqï<äeTTà˝Ò ` 375 dæìe÷\≈£î dü+^‘·+ #˚XÊs¡T. 200 ø£qï&É

e÷]Ã 2, 1963˝À $»j·Tq>∑s+¡ ˝À »ìà+#ês¡T. $<ë´kÕ>∑sY ‘·+Á&ç ˇø£

{Ï.$. sêE (‘√≥≈£Ls¡ yÓ+ø£≥sêE) ‘·qj·TT&ÉT ‘√≥≈£Ls¡ k˛eTsêEqT

dü«s¡ÁãVü≤à, dü+^‘· kÕÁe÷{Ÿ kÕ\÷] sêCÒX«¯ s¡sêe⁄ >±s¡T. Äj·Tq 3e

s¡M+Á<ä Á|ükÕ<é |ü{≤ïj·Tø˘ dæìe÷ <äsÙ¡ ≈£î&ÉT ø±yê\ì, dæ˙ s¡+>∑+˝À

6 »qe], 1966, KeTà+ õ˝≤¢˝À »ìà+#ês¡T. ø°uÀsY,¶ ôdø±‡bò˛Hé, |òPü {¢ Ÿ,

eTDÏXs¯ à¡ Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ eT#·©|ü≥ï+˝À »ìà+#ês¡T. |üP]Ôù|s¡T j·TqeT+Á&É

ndü\T ù|s¡T m.mdt. ~©|t ≈£îe÷sY. »qe] 6, 1967 ‘·$Tﬁ¯Hê&ÉT˝Àì

m+.m+. l˝ÒK dü+^‘· <äs¡Ù≈£î\T ø°s¡yêDÏ >±] ã+<ÛäTe⁄. l˝ÒK `

You might also like

ø£ﬁ≤eT‘·¢ øÏØ≥+˝À ø£øÏ‘·TsêsTT. Äø±s¡+ ì+&ÉT>± VüQ+<ë>±