Untitled

ΨΗΦΙΑΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7Ο: ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΗ ΕΠΑΓΩΓΗ
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
ΘΕΜΑ Β
Ερώτηση 1.
Το διπλανό διάγραμμα δείχνει πώς μεταβάλλεται η φ

μαγνητική ροή που διέρχεται από ένα μεταλλικό πλαίσιο,
2Φ0
σε συνάρτηση με το χρόνο. Στην πρώτη χρονική φάση
μεταβολής της μαγνητικής ροής, από t=0 μέχρι t=t0,
αναπτύσσεται επαγωγική τάση μέτρου Εεπ,1, ενώ στη Φ0
δεύτερη φάση, από t=t0 μέχρι t=3t0, αναπτύσσεται
επαγωγική τάση μέτρου Εεπ,2.
Η μαθηματική σχέση που συνδέει τα μέτρα των δύο to 3to t

τάσεων είναι
α.   ,2 = 2  ,1 .
β.   ,2 =   ,1 .
3
γ. ,2 = ,1 .
2
Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση και να δικαιολογήσετε την επιλογή σας.
Λύση
Σωστή απάντηση είναι η β.
Στην πρώτη χρονική φάση μεταβολής της μαγνητικής ροής, από t=0 μέχρι t=t0,
αναπτύσσεται επαγωγική τάση μέτρου Εεπ,1, που βρίσκεται από το νόμο της επαγωγής.
 2 0 −  0 
,1 = =  ,1 = 0
t t0 − 0 t0
Στη δεύτερη χρονική φάση, από t=t0 μέχρι t=3t0, αναπτύσσεται επαγωγική τάση μέτρου
Εεπ,2, που είναι ίση με
 0 − 2 0 2 0  0
,2 = = = =  ,2 = ,1
t 3t 0 − t 0 2t 0 t0
Άρα, σωστή απάντηση είναι η β.
1
Ερώτηση 2.
Η μαγνητική ροή που διέρχεται από ένα κλειστό φ φ

μεταλλικό πλαίσιο, αντίστασης R1=R, σε συνάρτηση
2Φ0 2Φ0
με το χρόνο, φαίνεται στο διάγραμμα  , ενώ η
μαγνητική ροή που διέρχεται από ένα δεύτερο
κλειστό μεταλλικό πλαίσιο, αντίστασης R2=4R, σε Φ0
συνάρτηση με το χρόνο, φαίνεται στο διάγραμμα II .
Η μαθηματική σχέση που συνδέει τις εντάσεις των
επαγωγικών ρευμάτων στα δύο πλαίσια είναι
to t to/2 t
α. I  ,2 = 2I  ,1 .
β. I  ,2 = 4I  ,1 .
1
γ. I,2 = I,1 .
4
Λύση
Σωστή απάντηση είναι η γ.
Η μαγνητική ροή που διέρχεται από το πρώτο κλειστό μεταλλικό πλαίσιο μεταβάλλεται σε
συνάρτηση με το χρόνο, οπότε αναπτύσσεται επαγωγική τάση μέτρου Εεπ,1, που δίνεται
 2 0 − 0 2 0
από τη σχέση ,1 = = =
t t0 − 0 t0
Το επαγωγικό ρεύμα που διαρρέει το πρώτο πλαίσιο, αντίστασης R1=R, είναι
2 0
  ,1 t 2 0
 ,1 = = 0   ,1 = (1)
R1 R t 0R
Η επαγωγική τάση μέτρου Εεπ,2 στο δεύτερο μεταλλικό πλαίσιο δίνεται από τη σχέση
 2 0 −  0  0 2 0
 ,2 = = =   ,2 =
t t0
−0
t0 t0
2 2
Και το επαγωγικό ρεύμα που διαρρέει το δεύτερο κλειστό πλαίσιο, αντίστασης R2=4R, είναι
2 0
 ,2 t 2 0
  ,2 = = 0   ,2 = (2)
R2 4R 4t 0 R
 ,1
Από τη σύγκριση των σχέσεων (1) και (2) προκύπτει  ,2 = .
4
Άρα, σωστή απάντηση είναι η γ.
2
Ερώτηση 3.
Ένα κυκλικό μεταλλικό πλαίσιο, αντίστασης R, τοποθετείται μέσα σε ομογενές μαγνητικό

πεδίο έντασης Β, αρχικά με το επίπεδό του παράλληλο στις μαγνητικές δυναμικές
γραμμές.
Στρέφουμε το πλαίσιο γύρω από μια διάμετρό του, που είναι κάθετη στις δυναμικές
γραμμές, κατά γωνία 30ο, σε χρόνο t1. Έπειτα, από την αρχική θέση το στρέφουμε με τον
ίδιο τρόπο κατά γωνία 90ο, σε χρόνο t2 =2t1. Το συνολικό φορτίο που περνά από μια
διατομή του πλαισίου στην πρώτη περίπτωση είναι q1 και στη δεύτερη q2.
Η μαθηματική σχέση που συνδέει τα φορτία q1 , q2 είναι
α. q 2 = 2q1 .
β. q 2 = 4q1 .
γ. q 2 = q1 .
Λύση
Σωστή απάντηση είναι η α.
Η αρχική μαγνητική ροή Φ0 που

διέρχεται από το πλαίσιο είναι ίση με
μηδέν, αφού το κυκλικό πλαίσιο έχει το
επίπεδό του παράλληλο στις μαγνητικές
δυναμικές γραμμές.
Στην πρώτη περίπτωση στρέφουμε το

πλαίσιο γύρω από μια διάμετρό του, που είναι κάθετη στις δυναμικές γραμμές, κατά γωνία
30ο (Σχήμα 1). Έτσι, οι μαγνητικές δυναμικές γραμμές θα σχηματίζουν με την επιφάνεια
του πλαισίου γωνία 30ο και το κάθετο διάνυσμα στην επιφάνεια του πλαισίου θα σχηματίζει
με τις μαγνητικές δυναμικές γωνία 60ο. Αν το εμβαδό του πλαισίου είναι S, η μαγνητική
ροή που διέρχεται μέσα από το κυκλικό πλαίσιο δίνεται από τη σχέση
1 BS
1 = BS600 = BS = .
2 2
Σύμφωνα με τον νόμο του Neumann, το φορτίο που διέρχεται από μια διατομή του
πλαισίου, αντίστασης R, κατά την διάρκεια της μεταβολής της μαγνητικής ροής μέσα από
αυτό, είναι ανεξάρτητη της χρονικής διάρκειας και δίνεται από τη σχέση
BS
 −0
1 −  0 2 BS
q1 = = =  q1 = (1)
R R R 2R
3
Στην δεύτερη περίπτωση στρέφουμε το πλαίσιο γύρω από την ίδια διάμετρο κατά γωνία
90ο (Σχήμα 2). Έτσι, οι μαγνητικές
δυναμικές γραμμές σχηματίζουν με την
επιφάνεια του πλαισίου γωνία 90ο και
η μαγνητική ροή που διέρχεται μέσα
από το πλαίσιο θα γίνει η μέγιστη
δυνατή,  2 = BS .
Το φορτίο που διέρχεται από μια

διατομή του πλαισίου δίνεται από τη
σχέση
  2 −  0 BS − 0 BS
q2 = = =  q2 = (2)
R R R R
Από το συνδυασμό των σχέσεων (1) και (2) προκύπτει q 2 = 2q1 .
Άρα, σωστή απάντηση είναι η α.
4
Ερώτηση 4.
Ο ραβδόμορφος μαγνήτης του διπλανού σχήματος

κινείται προς ένα σωληνοειδές, του οποίου τα
άκρα Α, Γ είναι συνδεδεμένα με τα άκρα ενός
αντιστάτη, R.
Κατά τη διάρκεια της κίνησης του μαγνήτη, ο

αντιστάτης
α. διαρρέεται από επαγωγικό ρεύμα με φορά από

το σημείο Γ προς το Α.
β. διαρρέεται από επαγωγικό ρεύμα με φορά από το σημείο Α προς το Γ.
γ. δεν διαρρέεται από επαγωγικό ρεύμα.
Λύση
Καθώς ο μαγνήτης κινείται προς το

σωληνοειδές, υπάρχει αύξηση της
μαγνητικής ροής που διέρχεται μέσα
απ’ αυτό και κατά συνέπεια
αναπτύσσεται επαγωγική τάση.
Επειδή το κύκλωμα του
σωληνοειδούς είναι κλειστό,
κυκλοφορεί επαγωγικό ρεύμα.
Σύμφωνα με τον κανόνα του Lenz, το επαγωγικό ρεύμα έχει τέτοια φορά, ώστε το
μαγνητικό του πεδίο (δευτερογενές μαγνητικό πεδίο) να αντιτίθεται στο αίτιο που το
προκάλεσε, δηλαδή στο πλησίασμα του μαγνήτη (ή την αύξηση της μαγνητικής ροής).
Έτσι, όταν ο μαγνήτης πλησιάζει το σωληνοειδές με τον βόρειο πόλο του, τότε στο
αριστερό άκρο του ρευματοφόρου σωληνοειδούς δημιουργείται βόρειος πόλος, ώστε να
αντιστέκεται στο πλησίασμα του μαγνήτη.
Σύμφωνα με τον κανόνα του δεξιού χεριού, για την δημιουργία μαγνητικού πεδίου σε
σωληνοειδές, το επαγωγικό ρεύμα έχει την φορά που φαίνεται στο παραπάνω σχήμα.
5
Ερώτηση 5.
Η οριζόντια μεταλλική ράβδος ΚΛ κινείται με σταθερή ταχύτητα υ, πάνω στους οριζόντιους

– αμελητέας αντίστασης – μεταλλικούς οδηγούς x1 και x2, τα άκρα των οποίων Δ, Ζ
συνδέονται με σύρμα αντίστασης R. Στο χώρο υπάρχει κατακόρυφο ομογενές μαγνητικό
πεδίο, με φορά όπως δείχνεται στο διπλανό σχήμα. Κατά τη διάρκεια της κίνησης της
ράβδου, στο κλειστό κύκλωμα ΔΚΛΖΔ δημιουργείται ΗΕΔ από επαγωγή με πολικότητα
όπως αυτή της πηγής
α. Ε1.
β. Ε2.
γ. Ε3 .
Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση και να

δικαιολογήσετε την επιλογή σας.
Λύση
Α΄ τρόπος
Ο ευθύγραμμος αγωγός ΚΛ κινείται με ταχύτητα υ, μέσα σε ομογενές μαγνητικό πεδίο

έντασης Β, με τέτοιο τρόπο ώστε ο αγωγός, η ταχύτητα και η ένταση του μαγνητικού
πεδίου να είναι ανά δύο κάθετα μεταξύ τους. Επομένως στα άκρα του αναπτύσσεται
ηλεκτρεγερτική δύναμη από επαγωγή ίση με
E = B
Με τον κανόνα των τριών δακτύλων του δεξιού

χεριού βρίσκουμε ότι τα ηλεκτρόνια ωθούνται
προς το Λ από τη δύναμη Lorentz που δέχονται,
οπότε η πολικότητα της δημιουργούμενης πηγής
έχει τα θετικά στο Κ και τα αρνητικά στο Λ
(σχήμα).
Β΄ τρόπος
Οι δύο μεταλλικοί οδηγοί, η ράβδος και ο αντιστάτης αποτελούν ένα κλειστό πλαίσιο από
το οποίο διέρχεται μαγνητική ροή Φ=ΒS, όπου S το εμβαδόν του σχηματιζόμενου πλαισίου.
Καθώς η ράβδος κινείται, αυξάνεται η επιφάνεια S, με συνέπεια να αυξάνεται η μαγνητική
ροή που διέρχεται από το πλαίσιο και να εμφανίζεται επαγωγική τάση. Επειδή έχουμε
κλειστό κύκλωμα, κυκλοφορεί επαγωγικό ρεύμα.
μαγνητικό του πεδίο (δευτερογενές μαγνητικό πεδίο) να αντιτίθεται στο αίτιο που το
προκάλεσε, δηλαδή στην αύξηση της μαγνητικής ροής. Για να συμβεί αυτό θα πρέπει να
δημιουργηθεί δευτερογενές μαγνητικό πεδίο, Βεπ, με φορά αντίθετη του αρχικού, δηλαδή
με φορά από τη σελίδα προς τα μάτια του αναγνώστη.
Σύμφωνα με τον κανόνα του δεξιού χεριού, για την δημιουργία μαγνητικού πεδίου, το
επαγωγικό ρεύμα, Ιεπ, έχει φορά αντίθετη αυτής των δεικτών του ρολογιού.
6
Γνωρίζοντας ότι σε ένα κύκλωμα η φορά του ρεύματος είναι από τον θετικό προς τον
αρνητικό πόλο της πηγής, η σωστή πολικότητα της Εεπ είναι η επιλογή β.
7
Ερώτηση 6.
Ο ραβδόμορφος μαγνήτης του διπλανού σχήματος αφήνεται ελεύθερος από ύψος h, να

πέσει προς το έδαφος, περνώντας μέσα από το κλειστό μεταλλικό δακτύλιο, αντίστασης
R, όπως φαίνεται στο διπλανό σχήμα. Κατά τη διάρκεια της κίνησης του μαγνήτη
αναπτύσσεται στο δακτύλιο θερμική ενέργεια Q ίση με το 1/8 της κινητικής ενέργειας Κ,
που έχει ο μαγνήτης όταν φθάνει στο δάπεδο. Ο μαγνήτης φθάνει στο έδαφος με ταχύτητα
α.  = 2gh .
4
β.  = gh .
3
γ.  = 2 gh .
όπου g η επιτάχυνση της βαρύτητας.
Λύση
Καθώς ο μαγνήτης κινείται προς το κλειστό μεταλλικό δακτύλιο, υπάρχει μεταβολή της
μαγνητικής ροής που διέρχεται μέσα απ’ αυτό και κατά συνέπεια αναπτύσσεται επαγωγική
τάση. Επειδή ο δακτύλιος είναι κλειστό κύκλωμα αναπτύσσεται επαγωγικό ρεύμα.
μαγνητικό του πεδίο να αντιτίθεται στο αίτιο που το προκάλεσε. Άρα, όταν ο μαγνήτης
πλησιάζει το δακτύλιο δημιουργείται στο πάνω μέρος του δακτυλίου νότιος πόλος, ώστε
να αντιστέκεται στο πλησίασμα του μαγνήτη. Όταν ο μαγνήτης απομακρύνεται από τον
δακτύλιο, αλλάζει η φορά του επαγωγικού ρεύματος, ώστε ο δακτύλιος να έλκει τον
μαγνήτη.
Η δύναμη που ασκεί ο δακτύλιος στον μαγνήτη έχει ως συνέπεια να μην διατηρείται η
μηχανική ενέργεια του μαγνήτη, αλλά ένα μέρος της να μετατρέπεται σε ηλεκτρική
ενέργεια στον δακτύλιο, η οποία στη συνέχεια μετατρέπεται σε θερμική ενέργεια, λόγω
του φαινομένου Joule.
Έτσι, η αρχική δυναμική ενέργεια του μαγνήτη μετατρέπεται σε θερμική στον δακτύλιο
και κινητική ενέργεια στον μαγνήτη. Θα έχουμε
1 9 9 1 16 4
U = Q + K = K + K  U = K  mgh =  m2  2 = gh   = gh
8 8 8 2 9 3
8
Ερώτηση 7.
Η οριζόντια μεταλλική ράβδος ΑΓ μήκους L, έχει ωμική αντίσταση R1=2R και κινείται με
σταθερή ταχύτητα υ, πάνω στους οριζόντιους μεταλλικούς οδηγούς – αμελητέας
αντίστασης – Ζx1 και Δx2, των οποίων τα άκρα Ζ, Δ συνδέονται με σύρμα αντίστασης R.
Στο χώρο υπάρχει κατακόρυφο ομογενές μαγνητικό πεδίο, με φορά όπως δείχνεται στο
διπλανό σχήμα. Η διαφορά δυναμικού VΖΔ, είναι
α. V = L .
2
β. V = L .
3
1
γ. V = L .
3
Λύση
Σωστή απάντηση η γ.
Α΄ τρόπος
Ο ευθύγραμμος αγωγός AΓ κινείται με ταχύτητα υ, μέσα σε ομογενές μαγνητικό πεδίο

E = B .
Με τον κανόνα των τριών δακτύλων του δεξιού

χεριού βρίσκουμε ότι τα ηλεκτρόνια ωθούνται προς
το Γ από τη δύναμη Lorentz που δέχονται, οπότε η
πολικότητα της δημιουργούμενης πηγής έχει τα
θετικά στο Α και τα αρνητικά στο Γ (βλέπε σχήμα).
Το κλειστό κύκλωμα ΖΔΓΑΖ διαρρέεται από επαγωγικό ρεύμα του οποίου η ένταση είναι
Η διαφορά δυναμικού VΖΔ, στα άκρα της αντίστασης R, σύμφωνα με τον νόμο του Ohm
είναι
9
Β΄ τρόπος
Οι δύο μεταλλικοί οδηγοί, η ράβδος και ο αντιστάτης

αποτελούν ένα κλειστό πλαίσιο από το οποίο
διέρχεται μαγνητική ροή Φ=ΒS, όπου S το εμβαδόν
του σχηματιζόμενου πλαισίου. Καθώς η ράβδος
κινείται, μεταβάλλεται η επιφάνεια S με συνέπεια να
αυξάνεται η μαγνητική ροή που διέρχεται από το
πλαίσιο και να εμφανίζεται επαγωγική τάση. Αν σε
χρόνο Δt η ράβδος έχει μετατοπιστεί κατά Δx, τότε
η επαγωγική τάση που εμφανίζεται στο πλαίσιο είναι
   −    S −  S

  = = = 
t t t
 ( S − S )  Lx

  =    = (1)
t t
x
Όμως, μας κάνει την ταχύτητα της ράβδου, άρα η σχέση (1) γίνεται:
t
 =   L
Το κλειστό κύκλωμα ΖΔΓΑΖ διαρρέεται από επαγωγικό ρεύμα του οποίου η ένταση είναι
 L L L
  = = = = .
R  R + R1 R + 2R 3R
Η διαφορά δυναμικού VΖΔ, στα άκρα της αντίστασης R, σύμφωνα με τον νόμο του Ohm
L 1
είναι V =   R = R = L
3R 3
10
Ερώτηση 8.
Η οριζόντια μεταλλική ράβδος ΑΓ μήκους L, έχει

ωμική αντίσταση R1=R και εκτοξεύεται με ταχύτητα
υ, πάνω στους οριζόντιους μεταλλικούς οδηγούς –
αμελητέας αντίστασης – Ζx1 και Δx2, των οποίων τα
άκρα Ζ, Δ είναι συνδεδεμένα με σύρμα αντίστασης
R. Στο χώρο υπάρχει κατακόρυφο ομογενές
μαγνητικό πεδίο, με φορά όπως δείχνεται στο
διπλανό σχήμα. Η κίνηση που θα εκτελέσει η ράβδος
ΑΓ πάνω στους οδηγούς είναι
α. επιβραδυνόμενη.
β. επιταχυνόμενη.
γ. ισοταχής.
Λύση
Καθώς η ράβδος κινείται, υπάρχει μεταβολή

της μαγνητικής ροής που διέρχεται μέσα από
το κλειστό κύκλωμα ΖΔΓΑΖ και κατά συνέπεια
αναπτύσσεται επαγωγική τάση. Έχουμε
κλειστό κύκλωμα, οπότε αναπτύσσεται
επαγωγικό ρεύμα. Σύμφωνα με τον κανόνα
του Lenz, το επαγωγικό ρεύμα έχει τέτοια
φορά, ώστε να αντιτίθεται στο αίτιο που το
προκάλεσε, δηλαδή στην αύξηση της
μαγνητικής ροής. Για να συμβεί αυτό, το
δευτερογενές μαγνητικό πεδίο, Bεπ, πρέπει να
έχει φορά από τη σελίδα προς τον αναγνώστη.
κυκλικό αγωγό, αφού το μαγνητικό πεδίο έχει φορά από τη σελίδα προς τον αναγνώστη,
το επαγωγικό ρεύμα, Ιεπ, έχει φορά αντίθετη με αυτή των δεικτών του ρολογιού.
Η ράβδος ΑΓ βρίσκεται μέσα σε μαγνητικό πεδίο έντασης Β, διαρρέεται από ρεύμα με φορά
από το Γ προς το Α, άρα δέχεται δύναμη Laplace, η οποία σύμφωνα με τον κανόνα των
τριών δαχτύλων του δεξιού χεριού, έχει φορά αντίθετη της ταχύτητας.
Η δύναμη Laplace είναι η μοναδική δύναμη που ασκείται στον άξονα κίνησης της ράβδου
και αφού είναι αντίθετη της ταχύτητας την επιβραδύνει.
11
Ερώτηση 9.
Ο κυκλικός αγωγός του σχήματος και ο

ευθύγραμμος αγωγός απείρου μήκους βρίσκονται
πάνω στο ίδιο κατακόρυφο επίπεδο και
κρατούνται ακίνητοι. Τροφοδοτούμε τον
ευθύγραμμο αγωγό με ηλεκτρικό ρεύμα φοράς
προς τα δεξιά και έντασης που διαρκώς αυξάνεται.
Στον κυκλικό αγωγό
α. θα δημιουργηθεί επαγωγικό ρεύμα με φορά αντίθετη από αυτή των δεικτών του
ρολογιού.
β. θα δημιουργηθεί επαγωγικό ρεύμα με φορά ίδια με αυτή των δεικτών του ρολογιού.
γ. δεν θα δημιουργηθεί επαγωγικό ρεύμα.
Λύση
Καθώς ο ευθύγραμμος αγωγός διαρρέεται

από ηλεκτρικό ρεύμα, Ι1, δημιουργεί
μαγνητικό πεδίο, Β1. Στο χώρο του κυκλικού
αγωγού, η ένταση του μαγνητικού πεδίου
έχει φορά, σύμφωνα με τον κανόνα του
δεξιού χεριού, από το επίπεδο των αγωγών
προς τα μάτια μας, όπως φαίνεται στο
διπλανό σχήμα.
Η ένταση του μαγνητικού πεδίου που δημιουργεί ο ευθύγραμμος ρευματοφόρος αγωγός

1
μεγάλου μήκους είναι ανάλογη της έντασης του ρεύματος Ι1, B1 = 2k  .
r
Η ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος που διαρρέει τον ευθύγραμμο αγωγό διαρκώς
αυξάνεται, άρα θα μεγαλώνει και η ένταση του μαγνητικού πεδίου. Θα υπάρξει αύξηση
της μαγνητικής ροής που διέρχεται μέσα απ’ τον κυκλικό αγωγό και κατά συνέπεια
αναπτύσσεται επαγωγική τάση σ’ αυτόν. Επειδή ο κυκλικός αγωγός είναι κλειστό
κύκλωμα, εμφανίζεται επαγωγικό ρεύμα, Ιεπ.
μαγνητικό του πεδίο να αντιτίθεται στο αίτιο που το προκάλεσε, δηλαδή στην αύξηση της
μαγνητικής ροής που διέρχεται από τον κυκλικό αγωγό. Έτσι, το μαγνητικό πεδίο που
δημιουργείται από τον κυκλικό ρευματοφόρο αγωγό, Βεπ, έχει στο εσωτερικό του
κυκλικού αγωγού φορά αντίθετη από αυτή του Β1, δηλαδή έχει φορά από τον αναγνώστη
προς τη σελίδα.
κυκλικό αγωγό, το επαγωγικό ρεύμα έχει φορά ίδια με αυτή των δεικτών του ρολογιού.
12
Ερώτηση 10.
Ο κυκλικός αγωγός του σχήματος βρίσκεται

πάνω στο οριζόντιο επίπεδο και ο ευθύγραμμος
απείρου μήκους είναι τοποθετημένος κατά μήκος
μιας διαμέτρου του κυκλικού αγωγού.
Τροφοδοτούμε τον ευθύγραμμο αγωγό με ρεύμα
φοράς προς τα δεξιά και έντασης Ι1 που διαρκώς
ελαττώνεται.
Στον κυκλικό αγωγό
α. θα δημιουργηθεί επαγωγικό ρεύμα με φορά όπως αυτή των δεικτών του ρολογιού.
β. θα δημιουργηθεί επαγωγικό ρεύμα με φορά αντίθετη από αυτή των δεικτών του
ρολογιού.
γ. δεν θα δημιουργηθεί επαγωγικό ρεύμα.
Λύση
Καθώς ο ευθύγραμμος αγωγός διαρρέεται

από ηλεκτρικό ρεύμα έντασης Ι1,
δημιουργεί μαγνητικό πεδίο, Β1. Στο
ημικύκλιο που βρίσκεται πάνω από τον
ευθύγραμμο αγωγό η ένταση του
μαγνητικού πεδίου έχει φορά, σύμφωνα
με τον κανόνα του δεξιού χεριού, από το
επίπεδο των αγωγών προς τα μάτια του
αναγνώστη, ενώ στο κάτω ημικύκλιο η
ένταση του μαγνητικού πεδίου έχει
αντίθετη φορά.
Λόγω συμμετρίας, η μαγνητική ροή που διέρχεται από το ένα ημικύκλιο είναι πάντα
αντίθετη της μαγνητικής ροής που διέρχεται από το άλλο, έτσι η συνολική μαγνητική ροή
που διέρχεται μέσα απ’ τον κυκλικό αγωγό κάθε στιγμή να είναι ίση με μηδέν.
Αυτό έχει συνέπεια να μην υπάρχει μεταβολή της μαγνητικής ροής, να μην αναπτύσσεται
επαγωγική τάση και να μην διαρρέεται ο κυκλικός αγωγός από επαγωγικό ρεύμα.
13
Ερώτηση 11.
Ορθογώνιο μεταλλικό πλαίσιο αμελητέας αντίστασης στρέφεται με σταθερή γωνιακή

ταχύτητα μέσα σε ομογενές μαγνητικό πεδίο, γύρω από άξονα κάθετο στις δυναμικές
γραμμές του πεδίου. Τα άκρα του πλαισίου συνδέονται με αντιστάτη αντίστασης R. Σε
χρονικό διάστημα Δt εκλύεται στον αντιστάτη θερμότητα Q. Διπλασιάζουμε τη γωνιακή
ταχύτητα περιστροφής του πλαισίου και τροφοδοτούμε τον ίδιο αντιστάτη. Το ποσοστό
μεταβολής της θερμότητας που εκλύεται στον αντιστάτη, στο ίδιο χρονικό διάστημα είναι
α. 400%.
β. -300%.
γ. 300%.
Λύση
Για την αρχική γωνιακή ταχύτητα ω, η θερμότητα Q1 που εκλύεται στον αντιστάτη είναι
V12 V2
Q1 = 12 Rt  Q1 = t  Q1 = 1 t (1) , όπου V1 =  (2)
R 2R
Όταν διπλασιάσουμε τη γωνιακή ταχύτητα διπλασιάζεται το πλάτος της εναλλασσόμενης
τάσης.
(2)
V2 = 2  V2 = 2V1
Για την τελική γωνιακή ταχύτητα 2ω, η θερμότητα Q2 που εκλύεται στον αντιστάτη είναι
V22 V2
Q 2 =  22  Rt  Q 2 = t  Q 2 = 2 t (3)
R 2R
Από τις σχέσεις (1) και (3) έχουμε
V12
t
(1) Q Q V2 Q 1
 1 = 2R2  1 = 12 και λόγω της (2) παίρνουμε 1 =  Q2 = 4Q1 .
(3) Q 2 V2 Q 2 V2 Q2 4
t
2R
Q2 -Q1
Συνεπώς % = 100% = 300% .
Q1
Άρα, σωστή είναι η απάντηση γ.
14
Ερώτηση 12.
Ένας αντιστάτης αντίστασης R διαρρέεται από

εναλλασσόμενο ρεύμα, του οποίου η ένταση
μεταβάλλεται με το χρόνο, όπως φαίνεται στο
διπλανό σχήμα. Η ενεργός ένταση του
εναλλασσόμενου ρεύματος είναι
α.  .
β.  2 .
γ.  3 .
Λύση
Υπολογίζουμε τη θερμότητα που εκλύεται από το εναλλασσόμενο ρεύμα σε χρονικό

διάστημα μιας περιόδου Τ.
T
Στο χρονικό διάστημα 0 έως η ένταση του ρεύματος είναι σταθερή και ίση με 1 = 2I ,
3
T
ενώ από έως Τ έχουμε I 2 = − .
3
T 2T
Άρα, Q(  )0→T = Q T + QT = I12 R + I22 R .
0→ →T 3 3
3 3
Αν I  η ζητούμενη ενεργός ένταση, τότε: Q  = I 2 RT .
T 2T I 2 2I 2
Πρέπει Q (  )0→T = Q   I12 R + I22 R = I 2 RT  I 2 = 1 + 2 
3 3 3 3
(2) 2 ( −) 2 2
I 2
= +  I 2 = 2 2  I  =  2
3 3
Άρα, σωστή είναι η απάντηση β .
15
Ερώτηση 13.
Στα άκρα αντιστάτη αντίστασης R εφαρμόζεται εναλλασσόμενη τάση της μορφής

 = Vt . Η στιγμιαία ισχύς στον αντιστάτη παίρνει τιμές από 0 έως 100W. Η μέση ισχύς
της ηλεκτρικής ενέργειας που προσφέρεται στον αντιστάτη είναι
α. P = 200W .
β. P = 50W .
γ. P = 0 .
Λύση
Γνωρίζουμε ότι αν  = Vt τότε i = It .
Επίσης, η στιγμιαία ισχύς, p, που αναπτύσσεται σε έναν αντιστάτη βρίσκεται από τη σχέση
p = i = VI 2t .
Όμως, 0   t  1 , οπότε 0  p  VI , συνεπώς Pmax = VI δηλαδή,

2
VI = 100 W (1)
Η μέση ισχύς υπολογίζεται από τον τύπο
VI
P = V I = (2)
2
Ο συνδυασμός των σχέσεων (1), (2) δίνει P = 50W .
Άρα, σωστή είναι η απάντηση β.
16
Ερώτηση 14.
Ένας αντιστάτης αντίστασης R = 2 διαρρέεται από αρμονικά εναλλασσόμενο ρεύμα. Στο

διπλανό διάγραμμα απεικονίζεται η στιγμιαία ισχύς σε συνάρτηση με το χρόνο για τον
αντιστάτη αυτό. Η στιγμιαία ένταση που τον διαρρέει περιγράφεται από τη σχέση
α. i = 5 2 200t (SI).
β. i = 5 2100t (SI).
γ. i = 550t (SI).
Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση και να

δικαιολογήσετε την επιλογή σας.
Λύση
Ο αντιστάτης διαρρέεται από αρμονικά εναλλασσόμενο ρεύμα, συνεπώς
i = It (1)
Τα μεγέθη υ και i είναι συμφασικά, οπότε η στιγμιαία ισχύς που αναπτύσσεται στον
αντιστάτη είναι:
p = i = VI 2t  p = I 2 R 2t .
Από το σχήμα προκύπτει ότι Pmax = 100W , άρα
I 2 R = 100W  I = 100W / 2  I = 5 2A .
Επίσης, η στιγμιαία ισχύς, p, μηδενίζεται κάθε φορά που μηδενίζεται το i, δηλαδή κάθε
2
T / 2 . Άρα T / 2 = 0,01s  T = 0,02s και  =   = 100 rad / s .
T
Με αντικατάσταση στη σχέση (1) έχουμε:
i = It  i = 5 2100t (SI) .
17
Ερώτηση 15.
Στα άκρα αντιστάτη αντίστασης R εφαρμόζεται συνεχής τάση V . Στα άκρα άλλου
αντιστάτη αντίστασης 2R εφαρμόζεται εναλλασσόμενη τάση  = Vt . Αν στο ίδιο
χρονικό διάστημα Δt, που είναι πολλαπλάσιο μιας περιόδου του εναλλασσόμενου
ρεύματος, η θερμότητα που εκλύεται στον πρώτο αντιστάτη είναι διπλάσια από αυτήν που
V
εκλύεται στον δεύτερο, τότε ο λόγος είναι
V
V
α. = 2.
V
V
β. = 2.
V
V 2
γ. = .
V 2
Λύση
Για τη συνεχή τάση V έχουμε:
V V 2
I = και Q  = I  Rt  Q  = t (1)
2
R R
Για την εναλλασσόμενη τάση έχουμε:
V V
I =  I = και
2R 2R 2
V2 V2
Q . = I 2 2Rt  Q . = 2R  t  Q  . = t (2)
4R 2 2 4R
Για τις δύο θερμότητες ισχύει
Q = 2Q. , οπότε με αντικατάσταση των σχέσεων (1) και (2) παίρνουμε:
V 2 V2 V 2 1 V 2
t = 2 t  2 =   = .
R 4R V 2 V 2
18
Ερώτηση 16.
Στο διπλανό σχήμα δείχνεται η γραφική παράσταση δύο εναλλασσόμενων ρευμάτων σε

συνάρτηση με τον χρόνο. Όταν αντιστάτης αντίστασης R διαρρέεται από το ρεύμα (1),
τότε σε χρόνο ίσο με την περίοδό του, εκλύεται θερμότητα ίση με Q1. Όταν ο ίδιος
αντιστάτης διαρρέεται από το ρεύμα (2), τότε σε χρόνο ίσο με την περίοδό του εκλύεται
θερμότητα Q2. Για το λόγο των θερμοτήτων ισχύει
Q1
α. =8.
Q2
Q1 1
β. = .
Q2 2
Q1 1
γ. = .
Q2 4
Λύση
Η θερμότητα Q1 που εκλύεται στον αντιστάτη, όταν διαρρέεται από το ρεύμα (1) είναι
Q1 = I1 2 RT1 .
Η θερμότητα Q2 που εκλύεται στον αντιστάτη, όταν διαρρέεται από το ρεύμα (2) είναι
Q2 = I2 2 RT2 .
Από το διάγραμμα προκύπτει:
T1 = 2T2 και I1 = 2I 2 ή I  = 2I  .
1 2
2 2
Q1 I1 RT1 4I  2 2T2 Q
Οπότε, για το λόγο των θερμοτήτων ισχύει: = 2
= 2
=8 ή 1 =8.
Q 2 I 2 RT2 I 2 T2 Q2
Άρα, σωστή είναι η απάντηση α.
19
Ερώτηση 17.
Ένα αγώγιμο πλαίσιο αμελητέας αντίστασης έχει Ν σπείρες και στρέφεται μέσα σε
ομογενές μαγνητικό πεδίο με σταθερή γωνιακή ταχύτητα. Στο διπλανό σχήμα δείχνεται η
μαγνητική ροή που περνά από μια σπείρα του πλαισίου σε συνάρτηση με το χρόνο. Στα
άκρα του πλαισίου συνδέουμε έναν αντιστάτη αντίστασης R. Η μέση ισχύς της ηλεκτρικής
ενέργειας στον αντιστάτη είναι
 2  2  2max
α. P = .
2Rt12
 2  2  2max
β. P = .
4Rt12
 2  2  2max
γ. P = .
8Rt12
Λύση
Γνωρίζουμε ότι  = t , όμως −1  t  1 , άρα  max =  .
 2 2 
Από το διάγραμμα προκύπτει ότι t1 =   = 4t1 , άρα  = =  =
4  4t1 2t1
Για το πλάτος, V, της αρμονικά εναλλασσόμενης τάσης ισχύει:
V = NBA με  =  max
V  max V  max

οπότε V = = και I = = .
2 2 2 t1 R 2 2 t 1R
Η μέση ισχύς, P, είναι ίση με:

2
  max   2   2 max
P = I R = 
2
 R  P = 2
.
 2 2 t 1R  8 t 1 R
20
Ερώτηση 18.
Στα άκρα ενός αντιστάτη αντίστασης R εφαρμόζεται εναλλασσόμενη τάση  = Vt . Στο
διπλανό διάγραμμα δείχνεται η ισχύς που αναπτύσσεται στον αντιστάτη σε συνάρτηση με
το χρόνο. Τη χρονική στιγμή t1 η στιγμιαία ισχύς μηδενίζεται για πρώτη φορά. Η
θερμότητα που εκλύεται στον αντιστάτη σε χρονικό διάστημα μίας περιόδου είναι:
α. Q = p max t1 .
β. Q = 2p max t1 .
p max t1
γ. Q = .
2
Λύση
Η στιγμιαία ισχύς που αναπτύσσεται στον αντιστάτη είναι:
p = i = i 2 R , συνεπώς η στιγμιαία ισχύς μηδενίζεται κάθε φορά που μηδενίζεται η ένταση

T
του ρεύματος, οπότε = t1 (1)
2
Ακόμη, p = I R t , άρα p max = I 2 R

2 2
(2)
Η θερμότητα, Q, που εκλύεται στον αντιστάτη σε χρονικό διάστημα μίας περιόδου είναι:
I2 T
Q = I 2
RT  Q = RT  Q = I 2 R και λόγω των σχέσεων (1), (2) έχουμε: Q = p max t1
2 2
21
Ερώτηση 19.
Ένα αγώγιμο πλαίσιο αμελητέας αντίστασης στρέφεται μέσα σε ομογενές μαγνητικό πεδίο
με γωνιακή ταχύτητα ω, γύρω από άξονα που βρίσκεται στο επίπεδό του και είναι κάθετος
στις δυναμικές γραμμές του πεδίου. Τα άκρα του πλαισίου συνδέονται με αντιστάτη
αντίστασης R.
Για να τετραπλασιάσουμε τη μέση ισχύ στον αντιστάτη, αλλάζοντας τη γωνιακή ταχύτητα

περιστροφής του πλαισίου και διατηρώντας όλα τα άλλα μεγέθη σταθερά πρέπει να
μεταβάλλουμε τη γωνιακή ταχύτητα του πλαισίου κατά
α. 100%.
β. 200%.
γ. -50%.
Λύση
Η μέση ισχύς που αναπτύσσεται σε έναν αντιστάτη είναι:
V 2 V2
P = V    P = P= με V = N .
R 2R
Για τη νέα γωνιακή ταχύτητα περιστροφής ω’, έχουμε:
V '2
P'= με V ' = N ' 
2R
V '2 V2
Ισχύει P ' = 4P  =4  V ' = 2V  N '  = 2N   ' = 2 .
2R 2R
Το ζητούμενο ποσοστό μεταβολής είναι:
 '−  2 − 
% = 100% = 100%  % = 100%
 
22
Ερώτηση 20.
Δύο τετραγωνικά αγώγιμα πλαίσια  1 και  2 αμελητέας αντίστασης, με μήκη πλευρών

1 =  και  2 = 2 αντίστοιχα, στρέφονται με την ίδια γωνιακή ταχύτητα ω μέσα σε
ομογενή μαγνητικά πεδία εντάσεων 1 και  2 αντίστοιχα. Οι μέγιστες μαγνητικές ροές
που διέρχονται από κάθε πλαίσιο, συνδέονται με τη σχέση 1max = 2 2max . Στα άκρα του
 1 συνδέουμε αντιστάτη αντίστασης R 1 και στα άκρα του  2 αντιστάτη αντίστασης R 2
με R 2 = 2R1 . Ο λόγος των μέσων ισχύων στους δύο αντιστάτες είναι
P1
α. = 4.
P2
P1
β. = 2.
P2
P1
γ. = 8.
P2
Λύση
Ο ζητούμενος λόγος είναι:
V12
( )
2
R1
P1  12 R 1 P1 R 12 P1 V12 R 2 V1 / 2 R 2 P1 V12 R 2
=  =  = =  = (1)
P2   2 2 R 2 P2 V 2 2
( )
2
P2 V 2 2 R 1 V / 2 R P2 V2 2 R 1
R2 2 1
R 22
V1
Πρέπει να βρούμε το λόγο .
V2
V1 1 2 B
= = 1 (2)
V2  2 (2) 2
4 2
Όμως, από τη σχέση της εκφώνησης για τις μέγιστες ροές έχουμε:
B1
1max = 2 2max  B1A1 = 2B2 A 2  B1 2 = 2B2 ( 2 )  B1 = 8B2 
2
=8.
B2
Με αντικατάσταση στη σχέση (2) παίρνουμε:
V1
= 2.
V2
23

2
P1  V1  R 2 2R P
=   = 22  1  1 = 8
P2  V2  R 1 R1 P2
24
Ερώτηση 21.
Ένα αγώγιμο πλαίσιο αμελητέας αντίστασης στρέφεται με γωνιακή ταχύτητα ω γύρω από
άξονα που βρίσκεται στο επίπεδο του πλαισίου και είναι κάθετος στις δυναμικές γραμμές
ομογενούς μαγνητικού πεδίου. Τα άκρα του πλαισίου συνδέονται με θερμική συσκευή που
φέρει τις ενδείξεις κανονικής λειτουργίας PΚ, VΚ. Παρατηρούμε ότι η συσκευή
υπολειτουργεί καταναλώνοντας το 1/4 της ισχύος κανονικής λειτουργίας της. Για να
λειτουργεί η συσκευή κανονικά θα πρέπει η γωνιακή ταχύτητα του πλαισίου να γίνει
α. ω΄=ω/2.
β. ω΄=2ω.
γ. ω΄=4ω.
Λύση
To πλάτος της τάσης που δημιουργείται στα άκρα του πλαισίου υπολογίζεται από τη σχέση
V N
V = N και V = = . (1)
2 2
Για να γίνει η τάση στα άκρα του πλαισίου ίση με την κανονική, VΚ, το πλαίσιο θα πρέπει
V N
να στρέφεται με γωνιακή ταχύτητα ω΄, όπου V = = (2)
2 2
Από την εκφώνηση έχουμε
P V 2 1 VK2 V
P =   =  V = K (3)
4 R 4 R 2
Συνδυάζοντας τις σχέσεις (1), (2), (3) παίρνουμε
VK N 1 N
V =  =   = 2
2 2 2 2
25
Ερώτηση 22.
Συρμάτινο πλαίσιο αμελητέας αντίστασης στρέφεται μέσα σε ομογενές μαγνητικό πεδίο

έντασης Β με γωνιακή ταχύτητα ω. Τα άκρα του πλαισίου συνδέονται με αντιστάτη
αντίστασης R1 = R . Στο χρονικό διάστημα Δt1, που το πλαίσιο έχει εκτελέσει Ν1 στροφές,
στον αντιστάτη εκλύεται θερμότητα Q1.
Στη συνέχεια συνδέουμε σε σειρά με τον πρώτο αντιστάτη, δεύτερο αντιστάτη αντίστασης
R 2 = 3R και στα άκρα του συστήματός τους εφαρμόζουμε την ίδια εναλλασσόμενη τάση.
Στον αντιστάτη R 1 εκλύεται τώρα θερμότητα Q2 = Q1 σε χρονικό διάστημα Δt2 , μέσα στο
οποίο το πλαίσιο έχει διαγράψει Ν2 στροφές.
1
Ο λόγος είναι ίσος με
2
1
α. = 8.
2
1 1
β. = .
 2 16
1
γ. = 16 .
2
Λύση
Το πλαίσιο στρέφεται με σταθερή γωνιακή ταχύτητα, οπότε:  = t .
Οπότε, η χρονική διάρκεια Δt και ο αριθμός στροφών Ν συνδέονται με τη σχέση:
 t 2N
N= N=  t = . (1)
2 2 
Για την εκλυόμενη θερμότητα Q1 έχουμε:
V 2
Q1 =  12 R1t1 = t 1 .
R1
Όταν συνδέσουμε και τον δεύτερο αντιστάτη, έχουμε:
V 2
Q 2 =   2 2 R1t 2 = R 1t 2 (2) με R  = R1 + R 2 = 4R .
R  2
Η ενεργός τάση παραμένει ίδια, γιατί και το πλάτος V = N παραμένει ίδιο. Από την
ισότητα των ποσών θερμότητας παίρνουμε:
26
V 2 V 2
Q 2 = Q1  R  t 2 = Rt1  t 2 = 16t1
16R 2 R2
Παίρνοντας υπόψη τη σχέση (1) η τελευταία σχέση γίνεται:
2N 2 2N1 N 1
= 16  N 2 = 16N1  1 =
  N 2 16
27
Ερώτηση 23.
Ένα αγώγιμο πλαίσιο αμελητέας αντίστασης στρέφεται με γωνιακή ταχύτητα ω γύρω από
άξονα που βρίσκεται στο επίπεδο του πλαισίου και είναι κάθετος στις δυναμικές γραμμές
ομογενούς μαγνητικού πεδίου. Τα άκρα του πλαισίου συνδέονται με έναν αντιστάτη
αντίστασης R. Σε κάθε στροφή του πλαισίου, η ενέργεια που μετατρέπεται σε θερμότητα
στον αντιστάτη είναι Q. Αν διπλασιάσουμε τη γωνιακή ταχύτητα, τότε το ποσό της
ενέργειας που μετατρέπεται σε θερμότητα στον αντιστάτη σε κάθε στροφή του πλαισίου
θα είναι
α. Q.
β. 2Q.
γ. 4Q.
Λύση
H ενέργεια που δίνεται στον αντιστάτη σε κάθε στροφή του πλαισίου (και μετατρέπεται σε
θερμότητα) δίνεται από τη σχέση
V2 NBA N 2 2 B 2 A 2
Q = I 
2
RT = T όπου V = άρα Q = T
R 2 2
Ο διπλασιασμός της γωνιακής ταχύτητας συνεπάγεται το διπλασιασμό του Vεν και τον
υποδιπλασιασμό της περιόδου Τ. Επομένως, η εκλυόμενη θερμότητα σε κάθε στροφή του
πλαισίου στον αντιστάτη είναι
N 2 ( 2 ) B 2 A 2 T
2
Q =  Q = 2Q
2 2
28
Ερώτηση 24.
O αγωγός ΓΔ του σχήματος, μήκους , είναι δεμένος στο

σημείο Δ με μονωτικό αβαρές και μη εκτατό νήμα μήκους
(ΔΟ)=1. Το όλο σύστημα στρέφεται στο οριζόντιο επίπεδο
με σταθερή γωνιακή ταχύτητα μέτρου ω κάθετα στις
δυναμικές γραμμές ομογενούς μαγνητικού πεδίου έντασης
μέτρου Β και φοράς που δείχνεται στο διπλανό σχήμα. Η
ΗΕΔ από επαγωγή που αναπτύσσεται στα άκρα της ράβδου
ΓΔ είναι
α. E  = 1 B  2 .
2
1
β. E  = B  ( 2 − 12 ) .
2
1
γ. E  = B  ( 22 − 12 ) .
2
Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση και να τη δικαιολογήσετε.
Λύση
Α΄ τρόπος
Καθώς ο αγωγός στρέφεται, το επίπεδο περιστροφής

είναι κάθετο στις δυναμικές γραμμές του μαγνητικού
πεδίου και αναπτύσσεται ΗΕΔ από επαγωγή η οποία
δίνεται από τη σχέση
Φ
 =
t
Σε χρονικό διάστημα Δt=T η μαγνητική ροή που σαρώνει

ο αγωγός είναι  Φ = B  A ,
όπου Α είναι η επιφάνεια που διαγράφει ο αγωγός (βλέπε

σχήμα), A =  22 −  12 =  ( 22 − 12 ) .
 ( 2
− 2
) = ( 2
− 2
)   ( 2
− 2
)
Επομένως  = 2 1 2 1
   =
2 1
 2 2

Με τον κανόνα των τριών δακτύλων του δεξιού χεριού βρίσκουμε ότι κατά την περιστροφή
του αγωγού με τη φορά των δεικτών του ρολογιού, τα ηλεκτρόνια ωθούνται προς το Δ,
οπότε το Γ βρίσκεται σε υψηλότερο δυναμικό.
Β΄ τρόπος
Η ΗΕΔ από επαγωγή που αναπτύσσεται στα άκρα της ράβδου είναι ίση με τη διαφορά
δυναμικού VΓΔ.
29
V = V - V (1)
Θεωρούμε ότι αντικαθιστούμε το νήμα με αγώγιμο υλικό και σχηματίζουμε μια νέα ράβδο
ΔΟ. Από το σχήμα έχουμε
1 1
V = B 2
2 και V = B 2
1
2 2
Με τον κανόνα των τριών δακτύλων του δεξιού χεριού βρίσκουμε ότι κατά την περιστροφή
του αγωγού όπως οι δείκτες των δεικτών του ρολογιού, τα ηλεκτρόνια ωθούνται προς το
Δ λόγω της δύναμης Lorentz που δέχονται, οπότε το Γ βρίσκεται σε υψηλότερο δυναμικό.
Αντικαθιστώντας στη σχέση (1) παίρνουμε
B( )
1 1 1
V = B 2
2 − B 2
1  V = 2
2 − 2
1
2 2 2
30
Ερώτηση 25.
O αγωγός ΓΔ του σχήματος, μήκους , στρέφεται με σταθερή γωνιακή

ταχύτητα μέτρου ω, πάνω στο οριζόντιο επίπεδο γύρω από άξονα που
διέρχεται από το σημείο Ο, με φορά ίδια με αυτή των δεικτών του
ρολογιού. Το επίπεδο περιστροφής βρίσκεται σε χώρο που υπάρχει
κατακόρυφο ομογενές μαγνητικό πεδίο έντασης μέτρου Β. Όταν η
απόσταση d είναι , τότε στα άκρα του αγωγού αναπτύσσεται τάση
3
V. Όταν η απόσταση d είναι , η αναπτυσσόμενη τάση είναι
4
α. 1,2V.
β. 1,5V.
γ. 2V.
Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση και να τη δικαιολογήσετε.
Λύση
Ο αγωγός στρέφεται γύρω από το Ο. Θεωρούμε ότι έχουμε δύο

αγωγούς, τους ΟΓ και ΟΔ που στρέφονται γύρω από το κοινό τους
άκρο Ο. Οι ΗΕΔ από επαγωγή που αναπτύσσονται στα άκρα του κάθε
αγωγού είναι ίσες με τη διαφορά δυναμικού στα άκρα τους. Με τον
κανόνα των τριών δακτύλων του δεξιού χεριού βρίσκουμε ότι κατά
την περιστροφή των αγωγών τα ηλεκτρόνια ωθούνται προς το Ο,
οπότε τα άκρα Γ και Δ είναι σε υψηλότερο δυναμικό.
1
Για τον αγωγό ΟΓ έχουμε V = V − V = B  ( − d )2 (1)
2
1
Για τον αγωγό ΟΔ έχουμε V = V − V = B  d 2 (2)
2
1 1 1
B( − d ) − Bd2 = B
(1),(2)
V = V + V ⎯⎯⎯⎯
→ V = − B d
2 2
2 2 2
1 B 2
B 2
Για d=/3, V = B 2
− B =  V= (3)
2 3 6 6
 = 1 B 2
B 2
Για d=/4, V B 2
− B =  V = (4)
2 4 4 4
Διαιρώντας τις (3), (4) κατά μέλη παίρνουμε

B 2
V
= 6  V  = 1,5V
V B  2
31
Ερώτηση 26.
Ένα πηνίο με συντελεστή αυτεπαγωγής L κόβεται στη μέση. Το κάθε ένα από τα δύο πηνία
που δημιουργούνται έχει συντελεστή αυτεπαγωγής L’ που είναι ίσος με
α. L/2.
β. L/4.
γ. 2L.
Λύση
Ο συντελεστής αυτεπαγωγής ενός πηνίου δίνεται από τη σχέση
N2A
L =  0 (1)
Η παραπάνω σχέση δείχνει ότι ο συντελεστής αυτεπαγωγής εξαρτάται μόνο από τα

γεωμετρικά χαρακτηριστικά του πηνίου, δηλαδή το μήκος του , τον αριθμό των σπειρών
Ν, το εμβαδόν τους Α και τη μαγνητική διαπερατότητα μ του υλικού που τυχόν υπάρχει
στο εσωτερικό του. Θεωρούμε ότι δεν υπάρχει υλικό στο εσωτερικό του.

Κόβοντας το πηνίο στη μέση έχουμε = και  =
2 2
Επομένως η σχέση (1), για τα νέα πηνία γίνεται

2
 2   A N2A
= 0  
N A 2 L
L =  0  L =  0  L =
 2 2
2
32
Ερώτηση 27.
Από δύο ίδια σύρματα (ίδιο μήκος σύρματος και πάχος) κατασκευάζουμε δύο πηνία Α και
Β, έτσι ώστε το εμβαδόν των σπειρών του πηνίου Α να είναι τετραπλάσιο από το εμβαδόν
των σπειρών του πηνίου Β και το μήκος  των πηνίων να είναι ίδιο. Οι συντελεστές
αυτεπαγωγής των δύο πηνίων LA, LB, συνδέονται με τη σχέση
α. LA=2LB .
β. LA=LB/2.
γ. LA=LB.
Λύση
Ο συντελεστής αυτεπαγωγής ενός πηνίου που δεν υπάρχει στο εσωτερικό του κάποιο
υλικό, δίνεται από τη σχέση
N2A
L = 0 (1)
Η παραπάνω σχέση δείχνει ότι ο συντελεστής αυτεπαγωγής εξαρτάται μόνο από τα

γεωμετρικά χαρακτηριστικά του πηνίου, δηλαδή το μήκος του , τον αριθμό των σπειρών
Ν και το εμβαδόν τους Α.
Από κάθε σύρμα μήκους d φτιάχνουμε Ν κυκλικές σπείρες, ακτίνας r, επομένως

d = N  2r . Εφόσον το μήκος του σύρματος είναι το ίδιο για κάθε πηνίο, έχουμε
d  = d B  N A  2rA = N B  2rB  N A  rA = N B  rB (2)
Το εμβαδόν κάθε σπείρας δίνεται από τη σχέση  =  r

2
Από την εκφώνηση έχουμε
  = 4     r 2 = 4  r 2  r = 2r (3)
Συνδυάζοντας τις (1),(2) παίρνουμε
N A  2r = N B  rB  N  = 2N 
Σύμφωνα με τη σχέση (1) ο συντελεστής αυτεπαγωγής κάθε πηνίου είναι
N2A N2A
L = 0 και L = 0 (τα πηνία έχουν το ίδιο μήκος)
Διαιρώντας κατά μέλη παίρνουμε

33
N2A
0
L L N 2A 
=  =
L N2A L N  2 A 
0
Αντικαθιστώντας N  = 2N  και   = 4   παίρνουμε

L N 2  4A
=  2  = 1  L  = L
L  ( 2N  ) A 
34
Ερώτηση 28.
Στο κύκλωμα του σχήματος, που περιλαμβάνει πηγή συνεχούς τάσης

ΗΕΔ με τιμή Ε, πηνίο ΓΔ και μεταβλητό αντιστάτη R, μετακινούμε το
δρομέα του μεταβλητού αντιστάτη προς τα δεξιά. Κατά τη διάρκεια
της μετακίνησης του δρομέα
α. αναπτύσσεται τάση από αυτεπαγωγή στο πηνίο με θετική πολικότητα στο σημείο Γ.
β. αναπτύσσεται τάση από αυτεπαγωγή στο πηνίο με θετική πολικότητα στο σημείο Δ.
γ. δεν αναπτύσσεται τάση από αυτεπαγωγή στο πηνίο.
Λύση
Καθώς ο δρομέας μετακινείται προς τα δεξιά, η αντίσταση του αντιστάτη μεγαλώνει με

συνέπεια το ρεύμα στο κύκλωμα να μειώνεται (i=Ε/Rολ). Η μείωση του ρεύματος που
διαρρέει το πηνίο προκαλεί σύμφωνα με τον κανόνα του Lenz μια ΗΕΔ από αυτεπαγωγή,
η οποία αντιδρά στη μείωση αυτή. Επομένως, το πηνίο ως πηγή θέλει να διατηρήσει το
ρεύμα που το διαρρέει. Για να συμβεί αυτό πρέπει να δημιουργηθεί στο άκρο Δ θετικός
πόλος και στο Γ αρνητικός (βλέπε σχήμα).
35
Ερώτηση 29.
Το πηνίο του σχήματος αποτελεί τμήμα ενός κυκλώματος. Στα άκρα του εμφανίζεται
ηλεκτρεγερτική δύναμη με την πολικότητα που δείχνεται στο σχήμα. Η ένταση του
ρεύματος που διαρρέει το πηνίο έχει φορά
α. προς τα αριστερά και μειώνεται.
β. προς τα δεξιά και μειώνεται.
γ. προς τα αριστερά και αυξάνεται.
Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση και να δικαιολογήσετε την επιλογή σας
Λύση
Στα άκρα του πηνίου αναπτύσσεται ΗΕΔ με τη συγκεκριμένη πολικότητα όταν:
- το πηνίο διαρρέεται από ρεύμα με φορά προς τα δεξιά και αυξάνεται. Αυτό έχει ως
συνέπεια, λόγω του κανόνα του Lenz, την εμφάνιση στα άκρα του πηνίου ΗΕΔ τέτοιας
πολικότητας, ώστε το πηνίο να αντιδρά στην αύξηση και ως πηγή να τείνει να δώσει ρεύμα
αντίθετης φοράς (σχήμα α).
- το πηνίο διαρρέεται από ρεύμα με φορά προς τα αριστερά και μειώνεται. Αυτό έχει ως
συνέπεια, λόγω του κανόνα του Lenz, την εμφάνιση στα άκρα του πηνίου ΗΕΔ τέτοιας
πολικότητας, ώστε το πηνίο να αντιδρά στη μείωση και ως πηγή να τείνει να δώσει ρεύμα
ίδιας φοράς (σχήμα β).
Η πρόταση (α) ικανοποιεί την εκδοχή της δεύτερης περίπτωσης.
36
Ερώτηση 30.
Ο διακόπτης στο κύκλωμα του διπλανού σχήματος είναι αρχικά

ανοιχτός και τη χρονική στιγμή t=0 κλείνει. Η απόλυτη τιμή της
ηλεκτρεγερτικής δύναμης, που αναπτύσσεται στα άκρα του
ιδανικού πηνίου σε συνάρτηση με την ένταση του ρεύματος στο
κύκλωμα μεταβάλλεται όπως στο διάγραμμα
α. (α).
β. (β).
γ. (γ).
Λύση
Μόλις ο διακόπτης κλείσει, έχουμε την εμφάνιση ρεύματος στο κύκλωμα R-L και την
εμφάνιση ΗΕΔ στα άκρα του πηνίου της οποίας η πολικότητα καθορίζεται από τον κανόνα
του Lenz και είναι τέτοια ώστε ως πηγή να αντιδρά στην αύξηση του ρεύματος (βλέπε τα
παρακάτω σχήματα). Αυτό έχει ως συνέπεια το ρεύμα να παίρνει με καθυστέρηση την
τελική σταθερή του τιμή.
Ο 2ος κανόνας Kirchhoff γράφεται
E − EAYT − i ( R + r ) = 0  E AYT = E − i ( R + r ) (1)
Η σχέση (1) ως προς i είναι μια εξίσωση πρώτου βαθμού με αρνητική κλίση. Επομένως το
διάγραμμα ΕΑΥΤ=f(i) είναι αυτό του σχήματος (β).
37
Ερώτηση 31.
Ο διακόπτης στο κύκλωμα του διπλανού σχήματος είναι αρχικά

στη θέση 1 και το ρεύμα που διέρχεται από το πηνίο είναι
σταθεροποιημένο. Τη χρονική στιγμή t=0, ο διακόπτης
μεταφέρεται ακαριαία στη θέση 2, χωρίς να ξεσπάσει
σπινθήρας και να έχουμε απώλεια ενέργειας. Το διάγραμμα του
ρυθμού μεταβολής της έντασης του ρεύματος di/dt σε
συνάρτηση με την ένταση του ρεύματος i στο κύκλωμα δίνεται από το σχήμα
α. (α). β. (β). γ. (γ).
Λύση
Με την αφαίρεση της πηγής έχουμε δημιουργία κυκλώματος R-L

στο οποίο το υπάρχον ρεύμα τείνει να μηδενιστεί. Η μείωση του
ρεύματος που διαρρέει το πηνίο προκαλεί ΗΕΔ από αυτεπαγωγή
με πολικότητα αυτή του σχήματος, η οποία αντιδρά στη μείωση
του ρεύματος με συνέπεια το ρεύμα να καθυστερεί να
μηδενισθεί. Στη διάρκεια της μείωσης του ρεύματος στο
κύκλωμα, ο 2ος κανόνας του Kirchhoff γράφεται
EAYT − i R = 0 (1)
di
Παίρνοντας υπόψη ότι E AYT = −L , παίρνουμε
dt
di di iR
−L − iR = 0 = −
dt dt L
Η γραφική παράσταση δίνεται στο διπλανό διάγραμμα.
Στην αρχή η ένταση του ρεύματος είναι μέγιστη και μέγιστος

είναι και ο ρυθμός μείωσης του ρεύματος. Μετά από κάποιο
χρονικό διάστημα, θα μηδενιστούν ταυτόχρονα το ρεύμα, η
τάση από αυτεπαγωγή και ο ρυθμός μείωσης του ρεύματος.
38
Ερώτηση 32.
Στο κύκλωμα του σχήματος, η πηγή και το πηνίο είναι ιδανικά, οι

λαμπτήρες είναι ίδιοι και ο διακόπτης ανοικτός. Όταν κλείσουμε τον
διακόπτη
α. οι δύο λαμπτήρες φωτοβολούν ταυτόχρονα το ίδιο έντονα.
β. ο λαμπτήρας Λ2 φωτοβολεί έντονα αμέσως και ο λαμπτήρας Λ1

φωτοβολεί όσο και ο Λ2 μετά από κάποιο χρονικό διάστημα.
γ. ο λαμπτήρας Λ1 φωτοβολεί έντονα αμέσως και ο λαμπτήρας Λ2 φωτοβολεί έντονα μετά

από κάποιο χρονικό διάστημα.
Λύση
Με το κλείσιμο του διακόπτη, έχουμε την άμεση εμφάνιση

ρεύματος μόνο στον κλάδο που περιέχει τον λαμπτήρα Λ2.
Ο λαμπτήρας Λ2 είναι συνδεδεμένος στα άκρα της ιδανικής

πηγής, επομένως διαρρέεται αμέσως από ρεύμα σταθερής
έντασης Ι2 που έχει τιμή

I2 = = I0
R
O λαμπτήρας Λ1 βρίσκεται στον κλάδο του πηνίου. Με τη μεταβολή (αύξηση) του ρεύματος
i1 στο πηνίο, αναπτύσσεται σε αυτό ΕΑΥΤ που αντιδρά στην αύξηση του ρεύματος με
συνέπεια το ρεύμα να καθυστερεί να πάρει την τελική του τιμή, η οποία καθορίζεται μόνο
από την αντίσταση του λαμπτήρα και είναι ίση με

I0 = = I2
R
Όταν το ρεύμα στον κλάδο του πηνίου

σταθεροποιηθεί, οι κλάδοι που περιέχουν
τους λαμπτήρες διαρρέονται από ρεύματα
ίδιας τιμής και οι λαμπτήρες φωτοβολούν το
ίδιο. Στο διπλανό σχήμα δείχνονται οι
γραφικές παραστάσεις των ρευμάτων που διαρρέουν τους δύο κλάδους σε συνάρτηση με
τον χρόνο.
Επομένως σωστή είναι η πρόταση β.
39
Ερώτηση 33.
Το διπλανό κύκλωμα αποτελείται από ένα ιδανικό πηνίο με συντελεστή αυτεπαγωγής L,

έναν αντιστάτη αντίστασης R, μια πηγή χαρακτηριστικών E,r και ένα διακόπτη δ. Όταν ο
διακόπτης δ κλείσει, στο κύκλωμα αποκαθίσταται ηλεκτρικό ρεύμα. Μέχρι την τελική
αποκατάσταση του ρεύματος στο κύκλωμα, για τους ρυθμούς μεταβολής του ρεύματος τις
χρονικές στιγμές t1 και t2, όπου t2>t1, ισχύει
di (1) di (2)
α.  .
dt dt
di (1) di (2)
β.  .
dt dt
di (1) di (2)
γ. = .
dt dt
Λύση
Με το κλείσιμο του διακόπτη, το πηνίο αρχίζει να διαρρέεται από ρεύμα, δημιουργείται

ΗΕΔ από αυτεπαγωγή που αντιδρά στην αύξηση του ρεύματος με συνέπεια το ρεύμα να
φθάνει σταδιακά στην τελική του τιμή (βλέπε σχήμα). Οπότε για δύο χρονικές στιγμές της
αποκατάστασης που συνδέονται με τη σχέση t2>t1 θα είναι και i2>i1. (1)
Α΄ Τρόπος
Ο 2ος κανόνας Kirchhoff γράφεται
E − EAYT − i ( R + r ) = 0  EAYT = E − i ( R + r )
di
Παίρνοντας υπόψη ότι E AYT = L , έχουμε
dt
di di E ( R + r )
L = E − i (R + r)  = − i
dt dt L L
di
Από την τελευταία σχέση προκύπτει ότι η συνάρτηση = f (i) είναι φθίνουσα α΄ βαθμού.
dt
40
Όσο η ένταση μεγαλώνει, ο ρυθμός μεταβολής του μικραίνει, έτσι ώστε όταν το ρεύμα
σταθεροποιηθεί στη μέγιστη τιμή του, ο ρυθμός μεταβολής του θα μηδενιστεί.
di (1) di (2)
Άρα, σε συνδυασμό με τη σχέση (1) προκύπτει ότι για t 2>t1 έχουμε i2>i1 και  .
dt dt
Β΄ Τρόπος
Ο ρυθμός μεταβολής της έντασης του ρεύματος μια χρονική στιγμή είναι η κλίση στο
διάγραμμα i=f(t) τη στιγμή αυτή. Παρατηρώντας τη γωνία φ, η οποία είναι αυτή που
σχηματίζεται από την εφαπτομένη και την οριζόντια διεύθυνση, τη δοσμένη χρονική στιγμή
γνωρίζουμε πώς μεταβάλλεται η κλίση. Τη χρονική στιγμή t1, η γωνία φ1 είναι μεγαλύτερη
di di
της φ2, επομένως η κλίση τη χρονική στιγμή t1 είναι μεγαλύτερη και (1)  (2) .
dt dt
41
Ερώτηση 34.
Στο κύκλωμα του σχήματος, η πηγή και το πηνίο είναι ιδανικά, ο αντιστάτης R 1 έχει
αντίσταση 2R, ο αντιστάτης R2 έχει αντίσταση R και ο διακόπτης δ είναι ανοικτός. Τη
χρονική στιγμή t=0 κλείνουμε τον διακόπτη και το κύκλωμα διαρρέεται από ρεύμα. Τη
χρονική στιγμή t1 που οι εντάσεις των ρευμάτων που διαρρέουν τους δύο αντιστάτες είναι
ίσες, ο ρυθμός μεταβολής της έντασης του ρεύματος που διαρρέει τον κλάδο του πηνίου
είναι
α.  .
L
β.  .
2L
γ.  .
3L
Λύση
Η πηγή είναι ιδανική, επομένως με το κλείσιμο του διακόπτη, ο αντιστάτης R 1 διαρρέεται

από ρεύμα Ι01 σταθερής τιμής  1 = 
2R
O αντιστάτης R2 βρίσκεται στον κλάδο του πηνίου. Με το

κλείσιμο του διακόπτη, το πηνίο αντιδρά στην αύξηση του
ρεύματος δημιουργώντας μια ΕΑΥΤ στα άκρα του και το
ρεύμα που διαρρέει τον κλάδο αυξάνεται σταδιακά μέχρι να
αποκτήσει τη μέγιστη τιμή Ιο2 (βλέπε σχήμα) η οποία είναι
ίση με  2 =  .
R
Ο 2ος κανόνας Kirchhoff για τον βρόχο που περιέχει τον κλάδο του πηνίου και την πηγή
γράφεται
di
E − E AYT − i 2 R − 0  E − L = i2R
dt
Τη χρονική στιγμή t1 που i 2 =  1 =  η παραπάνω σχέση γίνεται

2R
di  di E di E
E− L = R  L =  =
dt 2R dt 2 dt 2L
di
Επειδή έχουμε αποκατάσταση ρεύματος σε πηνίο, το ρεύμα αυξάνεται και το είναι
dt
di E
θετικό, άρα = .
dt 2L
42
Ερώτηση 35.
Στο κύκλωμα του σχήματος, η πηγή και το πηνίο είναι ιδανικά, ο αντιστάτης R 1 έχει
αντίσταση 2R, ο αντιστάτης R2 έχει αντίσταση R, ο διακόπτης δ είναι κλειστός και τα
ρεύματα σε κάθε κλάδο είναι σταθεροποιημένα. Τη χρονική στιγμή t=0 ανοίγουμε τον
διακόπτη. Τη χρονική στιγμή t1 που η ενέργεια του μαγνητικού πεδίου του πηνίου είναι το
¼ της αρχικής της τιμής, ο ρυθμός μεταβολής της έντασης του ρεύματος που διαρρέει τον
κλάδο του πηνίου είναι
α.  .
L
β. - 2 .
3L
γ. - 3 .
2L
Λύση
Πριν το άνοιγμα του διακόπτη, η ενέργεια του μαγνητικού πεδίου στο εσωτερικό του
1  
πηνίου είναι U = Li 22 , όπου i 2 = = .
2 R2 R
Με το άνοιγμα του διακόπτη, το πηνίο συμπεριφέρεται ως
πηγή δημιουργώντας ΕΑΥΤ στα άκρα του, ώστε να αντισταθεί
στη μείωση του ρεύματος. Ο κλειστός βρόχος περιέχει το
πηνίο που λειτουργεί ως πηγή και συνολική αντίσταση
R1+R2=3R.
Ο 2ος κανόνας Kirchhoff κατά τη διάρκεια διακοπής του

ρεύματος γράφεται
di 3i  R
E AYT − i  3R = 0  = (1)
dt L
Τη χρονική στιγμή t1, η ενέργεια του μαγνητικού πεδίου είναι tο ¼ της αρχικής, επομένως
U 1 11 2 i E
U1 =  Li 2 = Li 2  i  = 2 =
4 2 42 2 2R
Αντικαθιστώντας στη σχέση (1) παίρνουμε
di 3 R di 3
=  =
dt L  2R dt 2L
di di 3E
Επειδή έχουμε διακοπή ρεύματος σε πηνίο το είναι αρνητικό, άρα =− .
dt dt 2L
43
ΘΕΜΑ Γ
Άσκηση 1.
Το οριζόντιο τετραγωνικό συρμάτινο πλαίσιο ΑΓΔΖ του σχήματος, έχει πλευρά α=0,5m και
αντίσταση σε κάθε πλευρά του R=5Ω. Το πλαίσιο, τη χρονική στιγμή t=0, αρχίζει να
εισέρχεται µε σταθερή ταχύτητα υ=0,5m/s σε κατακόρυφο ομογενές μαγνητικό πεδίο που
έχει ένταση Β=2Τ και πλάτος d=1m
α) Να γράψετε το μαθηματικό τύπο της

μαγνητικής ροής που διέρχεται από το πλαίσιο
και να κατασκευάσετε το διάγραμμά της σε
συνάρτηση με το χρόνο, σε αριθμημένους
άξονες, μέχρι τη χρονική στιγμή που το πλαίσιο
εισέρχεται ολόκληρο μέσα στο μαγνητικό πεδίο.
β) Να κατασκευάσετε σε αριθμημένους άξονες
το διάγραμμα της τάσης από επαγωγή που
δημιουργείται στο πλαίσιο σε συνάρτηση με το
χρόνο, μέχρι την χρονική στιγμή που το πλαίσιο
εισέρχεται ολόκληρο μέσα στο μαγνητικό πεδίο.
Για τη χρονική στιγμή t=0,25s να υπολογίσετε:
γ) το μέτρο της συνολικής δύναμης Laplace που ασκείται στο πλαίσιο και να την
σχεδιάσετε.
δ) την ηλεκτρική ισχύ που μετατρέπεται σε θερμότητα στην αντίσταση της πλευράς ΓΔ.
ε) τον ρυθμό με τον οποίο προσφέρεται ενέργεια στο πλαίσιο για να κινείται αυτό με
σταθερή ταχύτητα κατά την είσοδό του στο μαγνητικό πεδίο.
Λύση
α) Η είσοδος γίνεται με σταθερή ταχύτητα και

διαρκεί μέχρι τη χρονική στιγμή t1 που το πλαίσιο
εισέρχεται ολόκληρο στο πεδίο (x=α).
 0,5m
t1 = =  t1 = 1s
 0,5m / s
Η μαγνητική ροή που διέρχεται από το πλαίσιο
μέχρι αυτό να εισέλθει ολόκληρο στο μαγνητικό
πεδίο δίνεται από τη σχέση
m
 = S = x = Bt   = 2T  0,5m  0,5 t 
s
 = 0,5t (SI)  0s  t  1s
44
Το διπλανό διάγραμμα δείχνει πώς μεταβάλλεται η

μαγνητική ροή που διέρχεται από το πλαίσιο, σε
συνάρτηση με το χρόνο.
β) Για δύο διαδοχικές χρονικές στιγμές t, t+Δt, ο

νόμος της επαγωγής δίνει
   −   B ( t + t ) − ( Bt )

 = − =− =− 
t t t
 = −B = −0,5V
Το διπλανό διάγραμμα δείχνει πώς μεταβάλλεται η ΗΕΔ από επαγωγή που αναπτύχθηκε
στο πλαίσιο, σε συνάρτηση με το χρόνο.
γ) Η δύναμη Laplace που ασκείται στο πλαίσιο συμπίπτει με αυτήν που ασκείται στην
πλευρά ΑΖ, καθώς οι δυνάμεις που ασκούνται στα τμήματα των πλευρών ΓΑ, ΔΖ, που
βρίσκονται μέσα στο μαγνητικό πεδίο, αλληλοαναιρούνται και η πλευρά ΓΔ είναι εκτός
μαγνητικού πεδίου. Το μέτρο της δύναμης Laplace που ασκείται στο πλαίσιο είναι
FL = B() .
Τη χρονική στιγμή t=0,25s το επαγωγικό ρεύμα που διαρρέει το πλαίσιο είναι
    0,5V
= = =  I = 0, 025A = 2,5 10−2 A
R  4R 4  5
Άρα, το μέτρο της δύναμης Laplace είναι
FL = B( ) = 2  ( 2,5 10−2 A )  0,5m  FL = 2,5 10 −2 N
45
Για να σχεδιάσουμε την κατεύθυνση της δύναμης

Laplace πρέπει να βρούμε τη φορά του
επαγωγικού ρεύματος που διαρρέει το πλαίσιο.
Σύμφωνα με τον κανόνα του Lenz, το επαγωγικό
ρεύμα έχει τέτοια φορά, ώστε να αντιτίθεται στο
αίτιο που το προκάλεσε, δηλαδή στην αύξηση της
μαγνητικής ροής. Για να συμβεί αυτό, το
δευτερογενές μαγνητικό πεδίο, Bεπ, πρέπει να έχει
φορά από τη σελίδα προς τον αναγνώστη.
Σύμφωνα με τον κανόνα του δεξιού χεριού, για την

δημιουργία μαγνητικού πεδίου σε αγωγό, αφού το
μαγνητικό πεδίο έχει φορά από τη σελίδα προς τον
αναγνώστη, το επαγωγικό ρεύμα, Ι, έχει φορά
αντίθετη με αυτήν των δεικτών του ρολογιού. Άρα, η πλευρά ΑΖ δέχεται δύναμη Laplace,
η οποία σύμφωνα με τον κανόνα των τριών δακτύλων του δεξιού χεριού έχει φορά
αντίθετη από αυτήν της ταχύτητας (βλέπε σχήμα).
δ) Τη χρονική στιγμή t=0,25s η ηλεκτρική ισχύς που μετατρέπεται σε θερμότητα στην

αντίσταση της πλευράς ΓΔ είναι
P =  2 R = ( 2,5 10−2 A )  5  P = 3,125 10−3 W

2
ε) Το πλαίσιο κινείται με σταθερή ταχύτητα, άρα ΣF=0. Εκτός από την δύναμη Laplace θα
πρέπει να υπάρχει και μία άλλη εξωτερική δύναμη, Fεξ, ίδιου μέτρου με τη δύναμη Laplace,
ίδιας φοράς με την ταχύτητα, η οποία θα συντηρεί την κίνηση. Ο ρυθμός προσφοράς έργου
από την Fεξ είναι
WF F x WF WF

= ( 2,5 10−2 N ) ( 0,5m / s ) 
J
= = F   = 1, 25 10 −2
t t t t s
46
Άσκηση 2.
Η οριζόντια μεταλλική ράβδος ΑΓ μήκους L=50cm, έχει ωμική αντίσταση R1=4Ω και κινείται
χωρίς τριβές με σταθερή ταχύτητα υ=5m/s πάνω στους οριζόντιους αγώγιμους –
αμελητέας αντίστασης – οδηγούς Ζx1 και Δx2. Στο χώρο υπάρχει κατακόρυφο ομογενές
μαγνητικό πεδίο, έντασης Β=0,4Τ, όπως φαίνεται στο διπλανό σχήμα. Τα άκρα Ζ, Δ
συνδέονται με αντίσταση R2=1Ω.
Να υπολογίσετε:
α) την ΗΕΔ από επαγωγή που θα αναπτυχθεί στο
κλειστό κύκλωμα.
β) την εξωτερική δύναμη που ασκείται στη ράβδο
και το έργο που παράγει σε χρονικό διάστημα Δt=2s.
γ) την θερμική ισχύ στην αντίσταση R1.
δ) την συνολική θερμική ενέργεια που θα ελευθερωθεί σε χρονικό διάστημα t=10s.
ε) τη διαφορά δυναμικού VΖΔ.
Λύση
α) Ο ευθύγραμμος αγωγός AΓ κινείται με ταχύτητα υ, μέσα σε ομογενές μαγνητικό πεδίο

Με τον κανόνα της δεξιάς παλάμης βρίσκουμε ότι τα

ηλεκτρόνια ωθούνται προς το Γ από τη δύναμη Lorentz
που δέχονται, οπότε η πολικότητα της δημιουργούμενης
πηγής έχει τα θετικά στο Α και τα αρνητικά στο Γ.
β) Το κλειστό κύκλωμα ΖΔΓΑΖ διαρρέεται από επαγωγικό ρεύμα του οποίου η ένταση είναι
  1V
= = =  I = 0, 2A
R  R1 + R 2 4 + 1
Άρα η δύναμη Laplace που ασκείται στη ράβδο είναι
FL = BL = 0, 4  0, 2A  0,5m  FL = 4 10 −2 N

Η ράβδος κινείται με σταθερή ταχύτητα, κατά
συνέπεια η συνισταμένη των δυνάμεων που δέχεται
είναι μηδέν. Άρα η ράβδος δέχεται προς τα δεξιά μία
εξωτερική δύναμη F, μέτρου ίσου με αυτό της δύναμης Laplace
F = 0  FL = F = 4 10 −2 N
Το έργο που παράγει η εξωτερική δύναμη F σε χρονικό διάστημα Δt=2s είναι
47
m
WF = Fx = Ft = 4 10−2 N  5  2s  WF = 0, 4J
s
γ) Η θερμική ισχύς στην αντίσταση R1 είναι
P1 =  2 R1 = ( 0, 2A )  4  P1 = 0,16W
2
δ) Η συνολική θερμική ενέργεια που θα ελευθερωθεί σε χρονικό διάστημα t=10s είναι
Q =  2 R  t = ( 0, 2A )  5 10s  Q = 2J
2
ε) Η διαφορά δυναμικού VΖΔ ,στα άκρα της αντίστασης R2, είναι
V = R 2 = 0, 2A 1  V = 0, 2V
48
Άσκηση 3.
Η οριζόντια μεταλλική ράβδος ΑΓ μάζας m=2kg, μήκους L=0,5m, έχει ωμική αντίσταση
R1=0,5 Ω και βρίσκεται πάνω στους λείους οριζόντιους αγώγιμους – αμελητέας αντίστασης
– οδηγούς Ζx1 και Δx2. Τα άκρα Δ, Ζ συνδέονται με λαμπτήρα που έχει στοιχεία κανονικής
λειτουργίας 6W/3V. Στο χώρο υπάρχει κατακόρυφο ομογενές μαγνητικό πεδίο, έντασης
Β=2Τ, όπως φαίνεται στο διπλανό σχήμα.
Κάποια στιγμή ασκείται στην αρχικά ακίνητη ράβδο σταθερή οριζόντια δύναμη F=2Ν, προς
τα δεξιά.
α) Να προσδιορίσετε το είδος της κίνησης που θα

εκτελέσει η ράβδος.
β) Να υπολογίσετε την οριακή ταχύτητα υορ, με την

οποία κινείται τελικά η ράβδος.
γ) Να ελέγξετε αν ο λαμπτήρας λειτουργεί
κανονικά, μετά τη σταθεροποίηση της έντασης του
ηλεκτρικού ρεύματος.
δ) Ποιο ποσοστό της προσφερόμενης ισχύος από την εξωτερική δύναμη F μετατρέπεται σε
ηλεκτρική ισχύ τη χρονική στιγμή που η ταχύτητα της ράβδου είναι ίση με το ένα τέταρτο
της υορ.
Λύση


ηλεκτρόνια ωθούνται προς το Γ από τη δύναμη Lorentz
που δέχονται, οπότε η πολικότητα της
δημιουργούμενης πηγής έχει τα θετικά στο Α και τα
αρνητικά στο Γ (βλέπε σχήμα), επομένως το επαγωγικό
ρεύμα έχει φορά αντίθετη αυτής των δεικτών του
ρολογιού.
Η ράβδος ΑΓ βρίσκεται μέσα σε μαγνητικό πεδίο έντασης Β και διαρρέεται από ρεύμα με
φορά από το Γ προς το Α, άρα δέχεται δύναμη Laplace, η οποία σύμφωνα με τον κανόνα
των τριών δακτύλων του δεξιού χεριού, έχει φορά αντίθετη από αυτήν της ταχύτητας και
μέτρο ίσο με
  L  2 L2 
FL = BL = B L=B L  FL = (2)
R  R  + R1 R  + R1
Στη σχέση (2) όλοι οι όροι είναι σταθεροί εκτός από την ταχύτητα υ.
Στην αρχή η ταχύτητα είναι μηδέν, άρα και η FL. Έτσι, η ράβδος επιταχύνεται εξαιτίας της
δύναμης F. Η κίνηση είναι επιταχυνόμενη.
49
Η επιτάχυνση της ράβδου προκύπτει από τον 2ο νόμο του Νεύτωνα
2 L2 
F−
2 L2  R 
F = m  F − FL = m  F − = m   = (3)
R  m
Επειδή η κίνηση είναι επιταχυνόμενη, η ταχύτητα της ράβδου διαρκώς αυξάνεται με

συνέπεια, όπως προκύπτει από τη σχέση (3), το μέτρο της επιτάχυνσης της ράβδου να
μειώνεται.
Έτσι, η κίνηση που θα εκτελέσει η ράβδος είναι επιταχυνόμενη με επιτάχυνση που το μέτρο
της μειώνεται σε σχέση με το χρόνο.
β) Όταν η συνισταμένη δύναμη γίνει μηδέν, δηλαδή η FL γίνει ίση με την F, τότε η κίνηση
θα γίνει ευθύγραμμη ομαλή με την οριακή ταχύτητα υορ, με την οποία θα κινείται τελικά η
ράβδος. Έτσι είναι
 2 L2 
F = 0  F = FL = 
R 
FR  F ( R  + R 1 )
 = = ( 4)
 2 L2  2 L2
Πρέπει να υπολογίσουμε την αντίσταση RΛ του λαμπτήρα. Από τα στοιχεία κανονικής
λειτουργίας του λαμπτήρα 6W/3V, η αντίσταση του λαμπτήρα είναι
V 2 ( 3V )
2
V2
P =   R  =  =  R  = 1, 5
R P 6W
F ( R  + R1 ) 2   (1, 5 + 0, 5 ) m
 = =   = 4
L ( 2 )  ( 0, 5m )
2 2 2 2
s
γ) Η ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος βρίσκεται από τη σχέση

  L
= =
R  R1 + R 
και σταθεροποιείται όταν σταθεροποιηθεί η ταχύτητα, άρα είναι ίση με:
m
 L 2  4
 0,5m
 s
1 = = =  I1 = 2A
R  R1 + R  0,5 + 1, 5
Από τα στοιχεία κανονικής λειτουργίας του λαμπτήρα 6W/3V, προκύπτει η ένταση
κανονικής λειτουργίας του λαμπτήρα
P 6W
P = V      = =    = 2A
V 3V
Άρα, μετά τη σταθεροποίηση της έντασης του ηλεκτρικού ρεύματος, ο λαμπτήρας
λειτουργεί κανονικά, αφού η ένταση που τον διαρρέει ισούται με την ένταση κανονικής
λειτουργίας του.
50
P I 2 R 
δ) % = 100% = 100% (4)
PF 
F
4
Θα υπολογίσουμε την ένταση του ρεύματος τη χρονική στιγμή που η ταχύτητα της ράβδου
είναι ίση με το ένα τέταρτο της υορ.
 ( 4m / s ) 
 L
 L ( 2 )  ( 0,5m )
I =  = = 4 = 4  I = 0,5A
R  R  + R 1 R  + R 1 1,5 + 0,5
Με αντικατάσταση στην σχέση (4) παίρνουμε:
( 0,5 )  (1,5 + 0,5 ) 100% 

2
% = % = 25%
 m
2  1 
 s
51
Άσκηση 4.
Τετραγωνικό αγώγιμο πλαίσιο πλευράς  = 0,1m έχει N=100 σπείρες αμελητέας αντίστασης
και στρέφεται με γωνιακή ταχύτητα  = 200rad / s μέσα σε ομογενές μαγνητικό πεδίο
έντασης  = 1 , γύρω από άξονα που περνά από τα μέσα δύο απέναντι πλευρών του και
είναι κάθετος στις δυναμικές γραμμές του πεδίου. Τη στιγμή t=0 το πλαίσιο είναι κάθετο
στις γραμμές του πεδίου.
α) Να γράψτε τη χρονική εξίσωση της εναλλασσόμενης τάσης που δημιουργείται στα άκρα
του πλαισίου και να σχεδιάσετε τη γραφική παράσταση τάσης-χρόνου για το χρονικό
διάστημα δύο περιόδων, δηλαδή από 0 έως 2Τ.
β) Τα άκρα του πλαισίου συνδέονται με αντιστάτη αντίστασης R = 100 .
β1) Να υπολογίστε τη θερμότητα που εκλύεται στον αντιστάτη σε χρονικό διάστημα Δt=4s.
β2) Να γράψετε τη χρονική εξίσωση της στιγμιαίας ισχύος που απορροφά ο αντιστάτης και
να βρείτε τη μέγιστη και την ελάχιστη τιμή της.
γ) Κόβουμε τον αντιστάτη στη μέση και τα δύο κομμάτια τα συνδέουμε παράλληλα μεταξύ
τους, εφαρμόζοντας στα άκρα του συστήματός τους την αρχική εναλλασσόμενη τάση. Να
βρείτε τη θερμότητα που εκλύεται στο κύκλωμα σε χρονικό διάστημα t ' = 2s .
Λύση
α) Το εμβαδόν του πλαισίου είναι  =  2 = 10−2 m2 .
Για το πλάτος της εναλλασσόμενης τάσης ισχύει:
 rad 
V = N BA = 100   200   (1T )  (10 m )  V = 200V .
−2 2
 s 
Άρα, η χρονική εξίσωση της εναλλασσόμενης
τάσης είναι  = 200 200t (SI ) .
Η περίοδος της εναλλασσόμενης τάσης είναι

2 
T= = s και η γραφική παράσταση
 100
τάσης-χρόνου δείχνεται στο διπλανό
διάγραμμα.
β1) Η ενεργός τάση δίνεται από τη σχέση
V
V = = 100 2V
2
και η ενεργός ένταση
V 100 2V
I = = = 2 .
R 100
Άρα, η θερμότητα που εκλύεται στον αντιστάτη σε χρονικό διάστημα Δt=4s είναι
52
Q = I 2 Rt  Q = ( 2 A)2  (100 )  ( 4s )  Q = 800 J
β2) Η εξίσωση της στιγμιαίας έντασης είναι

i=  i = 2 200t ( SI ) .
R
Για τη στιγμιαία ισχύ έχουμε: p = i  p = 400 2 200t ( SI ) .
Γνωρίζουμε ότι: −1   200t  1 οπότε: 0   2 200t  1 και 0  400 2 200t  400 ( SI ) ,

δηλαδή 0  p  400W .
Άρα pmin = 0 και pmax = 400W

l
γ) Από τη σχέση R =  καταλαβαίνουμε ότι το κάθε κομμάτι θα έχει αντίσταση
s
R
R' = = 50 .
2
R'R'
Η ολική αντίσταση των δύο αντιστατών είναι: R = = 25
R '+ R '
V 100 2V
I ' = =  I ' = 4 2 
R 25
και Q = I  R t = (4 2)  ( 25 )  ( 2s )  Q = 1600 J .

' ' 2 ' 2
53
Άσκηση 5.
Δύο αντιστάτες αντιστάσεων R1 = 10 , R2 = 30 αντίστοιχα, συνδέονται σε σειρά και

στα άκρα του συστήματός τους εφαρμόζεται εναλλασσόμενη τάση που περιγράφεται από
τη συνάρτηση  = 200 2100 t ( SI ) .
α) Να γράψετε τη χρονική εξίσωση της έντασης του εναλλασσόμενου ρεύματος, καθώς και
τις χρονικές εξισώσεις της τάσης στα άκρα κάθε αντιστάτη ξεχωριστά.
β) Να υπολογίσετε τη μέση ισχύ που απορροφά το κύκλωμα.
γ) Να βρείτε το λόγο των θερμοτήτων που εκλύονται στους δύο αντιστάτες, στο ίδιο χρονικό
διάστημα.
δ) Να υπολογίστε τη στιγμιαία ισχύ που απορροφά το κύκλωμα τις χρονικές στιγμές στις
οποίες η ένταση του ρεύματος γίνεται ίση με την ενεργό της τιμή.
Λύση
α) R = R1 + R2 = 40

i=  i = 5 2 100 t ( SI ) , επίσης
R
1 = iR1  1 = 50 2 100 t (SI ) και
2 = iR2  2 = 150 2 100 t (SI )
I 5 2
β) Γνωρίζουμε ότι I  = =   I  = 5
2 2
και η μέση ισχύς στο κύκλωμα είναι: P = I  R = (5)  ( 40 )  P = 10 W

2 2 3
Q1 I R1t
2
Q R Q 1
γ) = 2  1 = 1  1 =
Q2 I R2 t Q2 R2 Q2 3
δ) p =  i  p = i 2 R όταν i = I = 5 τότε p = (5)2  ( 40 )  p = 103W .
54
Άσκηση 6.
Στα άκρα αντιστάτη αντίστασης R = 100 εφαρμόζεται εναλλασσόμενη τάση  = Vt .

7
Τη χρονική στιγμή t = η ένταση του ρεύματος είναι ίση με i = 3 .
6
α) Να βρείτε το πλάτος της εναλλασσόμενης τάσης.
β) Υπολογίστε τη θερμότητα που εκλύεται στον αντιστάτη σε χρονικό διάστημα t = 1min .
γ) Υπολογίστε τη φάση της εναλλασσόμενης τάσης τη χρονική στιγμή που η στιγμιαία ισχύς
του ρεύματος γίνεται ίση με το 50% της μέγιστης τιμής της για πρώτη φορά.
δ) Η τάση που τροφοδοτεί τον αντιστάτη παράγεται από αγώγιμο πλαίσιο αμελητέας
αντίστασης που στρέφεται μέσα σε ομογενές μαγνητικό πεδίο έντασης μέτρου Β με γωνιακή
ταχύτητα ω. Διπλασιάζουμε ταυτόχρονα την ένταση του ομογενούς μαγνητικού πεδίου και
τη γωνιακή ταχύτητα περιστροφής του πλαισίου. Να βρείτε πόσο τοις εκατό (%)
μεταβάλλεται η ενεργός τάση στα άκρα του αντιστάτη.
Λύση
α) Τα μεγέθη τάση και ένταση είναι συμφασικά μεγέθη οπότε i = It .
7 2 7 7
Για t = έχουμε I ( ) = 3  I = 3  I = 2
6  6 3
οπότε V = IR  V = 200V .
I
β) Q = I Rt , I  =
2
= 2  , οπότε Q = ( 2)2  (100 )  ( 60s )  Q = 12 103 J
2
γ) p = i  p = i 2 R  p = I 2 2t  R και αφού 0   2t  1 , pmax = I 2 R .
50 I 2R 2
Ισχύει p = pmax  I  t  R =
2 2
 t = 
100 2 2
2
Οι λύσεις για την εξίσωση t = είναι:
2
 3
t = 2 + ή t = 2 + με   .
4 4
2
και για την εξίσωση t = − οι λύσεις είναι:
2
 5
t = 2 − ή t = 2 + με   .
4 4
55
Η πρώτη φορά αντιστοιχεί στη μικρότερη τιμή φάσης, οπότε επιλέγουμε t =


rad και
4

συνεπώς η φάση της τάσης είναι  = rad .
4
δ) Αρχικά το πλάτος είναι V =  .
Τελικά το πλάτος είναι
V ' =  ''  =  (2 )(2) = 4
V' 4V
δηλαδή V ' = 4V άρα και V = = = 4V .
'
2 2
Συνεπώς το ζητούμενο ποσοστό είναι:
V' − V
% = 100%   % = 300%
V
56
Άσκηση 7.
Στα άκρα ενός αντιστάτη αντίστασης R εφαρμόζεται η εναλλασσόμενη τάση

 = V100 t (SI ) . O μέσος ρυθμός έκλυσης θερμότητας στον αντιστάτη είναι
Q 25T
= 103 J / s και η τιμή της τάσης τη χρονική στιγμή t = είναι  = 100 2V .
t 12
α) Να υπολογίστε το πλάτος της εναλλασσόμενης τάσης και την τιμή της αντίστασης R.
β) Να βρείτε τη θερμότητα που εκλύεται στον αντιστάτη, στο χρονικό διάστημα που
μεσολαβεί μεταξύ δύο διαδοχικών μηδενισμών της εναλλασσόμενης τάσης.
γ) Να βρείτε τη συνάρτηση που περιγράφει τη στιγμιαία ισχύ που καταναλώνει ο αντιστάτης

σε σχέση με το χρόνο και να τη σχεδιάσετε σε αριθμημένους άξονες.
δ) Να βρείτε ποιες χρονικές στιγμές μέσα στην πρώτη περίοδο η στιγμιαία ισχύς ισούται με
το μισό της μέγιστης τιμής της.
Λύση
25
α) H εναλλασσόμενη τάση είναι  = Vt και για t = ισχύει
12
2 25 25 
V (  ) = 100 2V  V = 100 2V  V = 100 2V  V = 200 2V άρα
 12 6 6
V
V = = 200V .
2
O μέσος ρυθμός έκλυσης θερμότητας στον αντιστάτη είναι η μέση ισχύς. Άρα
2
Q V  Q V 2 V 2 (200V ) 2
= I  2 R =    R  =  R= =  R = 40
t  R  t R ( Q / t ) 103 J / s

β) Ο χρόνος που μεσολαβεί μεταξύ δύο διαδοχικών μηδενισμών της τάσης είναι t = ,
2
2
όπου  = = 0, 02s , άρα t = 0, 01s .

V 200V
Ακόμη I  = =  I  = 5 .
R 40
( )
Άρα, Q = I  2 Rt  Q = (5) 2  ( 40 )  10−2 s  Q = 10 J
γ) Το πλάτος της έντασης του εναλλασσόμενου ρεύματος είναι
I = I 2  I = 5 2
Η εξίσωση της στιγμιαίας ισχύος είναι
p =  i = 200 2 100 t  5 2 100 t  p = 2 103  2100 t ( SI )
57
Το διάγραμμα της στιγμιαίας ισχύος που καταναλώνει ο αντιστάτης σε σχέση με το χρόνο

φαίνεται παρακάτω.
δ) Επειδή 0   2100 t  1 , Pmax = 2 103W .
Pmax 1 2
Πρέπει p =   2100 t =  100 t =  .
2 2 2
2  3
Για 100 t = οι λύσεις είναι: 100 t = 2 + ή 100 t = 2 + με   .
2 4 4
2  5
Για 100 t = − οι λύσεις είναι: 100 t = 2 − ή 100 t = 2 + με   .
2 4 4
Οι χρονικές στιγμές που είναι λύσεις των παραπάνω εξισώσεων και ανήκουν στο χρονικό
διάστημα [0, Τ] είναι:
1 3 5 7
t1 = s , t2 = s , t3 = s , t4 = s.
400 400 400 400
Οι χρονικές στιγμές t1, t2, t3, t4 δείχνονται στο διάγραμμα ισχύος-χρόνου της ερώτησης (γ).
58
Άσκηση 8.
Με σύρμα μήκους L = 16m αμελητέας αντίστασης κατασκευάζουμε πλαίσιο με Ν=10 σπείρες.

Κάθε σπείρα έχει σχήμα τετραγώνου πλευράς α. Το πλαίσιο στρέφεται μέσα σε ομογενές
μαγνητικό πεδίο έντασης  = 2 T με γωνιακή ταχύτητα  = 100rad / s , γύρω από άξονα
που διέρχεται από τα μέσα δύο απέναντι πλευρών του και είναι κάθετος στις δυναμικές
γραμμές του πεδίου. Την αρμονικά εναλλασσόμενη τάση που αναπτύσσεται στα άκρα του
πλαισίου την εφαρμόζουμε σε θερμική συσκευή με στοιχεία κανονικής λειτουργίας 120V
και 100W . Τη χρονική στιγμή t = 0 το πλαίσιο είναι κάθετο στο μαγνητικό πεδίο.
α) Να γράψετε τη χρονική εξίσωση της μαγνητικής ροής που περνά από κάθε σπείρα του
πλαισίου και να κάνετε την αντίστοιχη γραφική παράσταση μαγνητικής ροής-χρόνου σε
αριθμημένους άξονες.
β) Να γράψετε τη χρονική εξίσωση της εναλλασσόμενης τάσης.
γ) Να εξετάστε αν η συσκευή λειτουργεί κανονικά. Αν όχι, να υπολογίστε την αντίσταση Rx

του αντιστάτη που πρέπει να συνδέσουμε σε σειρά με τη συσκευή, για να λειτουργήσει
κανονικά.
δ) Να υπολογίσετε πόσο τοις εκατό (%) πρέπει να μεταβάλλουμε την ένταση του μαγνητικού
πεδίου, ώστε η συσκευή να λειτουργεί κανονικά, χωρίς την προσθήκη της Rx.
Λύση
α) Το μήκος του σύρματος και οι πλευρές του τετραγωνικού πλαισίου συνδέονται με τη

σχέση, L = N 4a   = 0, 4m , οπότε το εμβαδόν κάθε σπείρας του πλαισίου είναι:
 =  2 = 0,16m2 .
Η μαγνητική ροή που περνά από κάθε σπείρα του
πλαισίου δίνεται από τη σχέση
 = t 
 = 0,16 2 100t ( SI )
Η περίοδος μεταβολής της μαγνητικής ροής είναι
2 2
= =   = 0,02 s .
 100 rad / s
H γραφική παράσταση μαγνητικής ροής-χρόνου είναι όπως στο σχήμα.
β) Το πλάτος της εναλλασσόμενης τάσης είναι

V =   V = 10  100

rad 
s 
 ( )
2T  ( 0,16m2 )  V = 160 2 V
V
και V =  V = 160V .
2
Άρα, η χρονική εξίσωση της εναλλασσόμενης τάσης είναι
59
 = Vt   = 160 2 100t ( SI )
γ) Για τη θερμική συσκευή έχουμε: P = 100W , V = 120V .
P 5
Άρα το ρεύμα κανονικής λειτουργίας είναι I  = =  και η αντίσταση της θερμικής
V 6
V
συσκευής R = = 144 .
I
Παρατηρούμε ότι η εφαρμοζόμενη ενεργός τάση στα άκρα της συσκευής είναι μεγαλύτερη
από την τάση κανονικής λειτουργίας ( V  V ), άρα η συσκευή κινδυνεύει να καταστραφεί.
Για να λειτουργήσει κανονικά η συσκευή πρέπει για την
ένταση του ρεύματος που διαρρέει τη συσκευή να ισχύει
5
I  = I  = ,
6
V 160V
οπότε R = =  R = 192 .
I  5
A
6
Όμως R = R + R  192 = 144 + R  R = 48 .
δ) Πρέπει V' = V  V' = 120V και V ' = V 2 = 120 2V .
120 2V 3 2
Άρα, '  = 120 2  ' =  ' = 
 rad 
  ( 0,16m )
4
10  100 2
 s 
Το ζητούμενο ποσοστό είναι
3 2
− 2
 −'
4
% = 100% = 100%   % = −25%
 2
60
Άσκηση 9.
Θερμική συσκευή με στοιχεία κανονικής λειτουργίας P = 400W , V = 160V συνδέεται σε

σειρά με αντιστάτη αντίστασης R = 16 . Στα άκρα του συστήματος εφαρμόζεται
εναλλασσόμενη τάση  = Vt και η συσκευή λειτουργεί κανονικά. Η τάση εκτελεί 6000
πλήρεις εναλλαγές σε χρονικό διάστημα t = 2 min .
α) Να βρείτε την ενεργό ένταση του ρεύματος που διαρρέει τη θερμική συσκευή και την
αντίστασή της, RΣ.
β) Να γράψετε τη χρονική εξίσωση της εναλλασσόμενης τάσης.
11
γ) Να βρείτε το ρυθμό έκλυσης θερμότητας στο κύκλωμα τη χρονική στιγμή t = s.
600
δ) Η εναλλασσόμενη τάση παράγεται από αγώγιμο πλαίσιο αμελητέας αντίστασης, που

στρέφεται κατάλληλα μέσα σε ομογενές μαγνητικό πεδίο έντασης Β. Αφαιρούμε τον
αντιστάτη από το κύκλωμα. Να βρείτε πόσο τοις εκατό (%) πρέπει να μεταβάλλουμε την
ένταση του μαγνητικού πεδίου, ώστε η συσκευή να λειτουργεί κανονικά.
Λύση
α) Από τα στοιχεία κανονικής λειτουργίας για τη θερμική συσκευή βρίσκουμε το ρεύμα

κανονικής της λειτουργίας και την αντίστασή της.
P 400W
 = =    = 2,5 και
V 160V
V 2 (160V )
2
V2
P =   R =  =  R = 64 .
R P 400W
Επειδή η συσκευή λειτουργεί κανονικά,  =   = 2,5 .
β) Η ολική αντίσταση του κυκλώματος είναι : R = R + R = 80
V =  R = ( 2,5 )  (80 )  V = 200V ,
V = V 2 = 200 2V .
Η συχνότητα της εναλλασσόμενης τάσης δίνεται από τη σχέση
N 6000
f = =  f = 50 Hz και η γωνιακή συχνότητα
t 2  60s
rad
 = 2 f = 100 .
s
Άρα  = Vt   = 200 2 100 t ( SI )
61
γ) Το πλάτος της εναλλασσόμενης έντασης ρεύματος είναι
I = I 2  I = 2,5 2
Άρα, η χρονική εξίσωση της εναλλασσόμενης έντασης είναι
i = It = 2,5 2100 t ( SI ) .

11 11 
Για t = s , i = 2,5 2  = 2,5 2 (− )   i = −1, 25 2 .
600 6 6
Ο ρυθμός έκλυσης θερμότητας στο κύκλωμα είναι η στιγμιαία ισχύς
dQ dQ
= p = i 2 R = (−1, 25 2) 2  ( 80 )  = 250 J / s
dt dt
δ) Πρέπει V = V = 160V , άρα V ' = 160 2V

'
Αρχικά είναι V =  και τελικά V ' = '  .
V ' '  ' 160 2 4

=  =  ' = 
V   200 2 5
4
−
' − 
Άρα,  % = 100% = 5   % = −20%
 
62
Άσκηση 10.
Ένας αντιστάτης αντίστασης R = 200

τροφοδοτείται από εναλλασσόμενη τάση
 = Vt . Στο διπλανό σχήμα φαίνεται η
γραφική παράσταση της στιγμιαίας ισχύος στον
αντιστάτη σε συνάρτηση με το χρόνο.
α) Να βρείτε την περίοδο, τη συχνότητα και το

πλάτος της εναλλασσόμενης τάσης.
β) Υπολογίστε τη θερμότητα που εκλύεται στον αντιστάτη σε χρόνο ίσο με αυτόν που
χρειάζεται η τάση για να ολοκληρώσει 500 πλήρεις εναλλαγές.
γ) Ποια χρονική στιγμή η στιγμιαία ισχύς του εναλλασσόμενου ρεύματος ισούται με τη μέση
ισχύ για πρώτη φορά;
δ) Αντικαθιστούμε τον αντιστάτη με δύο άλλους αντίστασης 100Ω ο καθένας, τους οποίους
συνδέουμε παράλληλα μεταξύ τους και στη συνέχεια στα άκρα του συστήματός τους
εφαρμόζουμε την ίδια εναλλασσόμενη τάση. Να βρείτε πόσο τοις εκατό (%) μεταβάλλεται η
μέση ισχύς στο κύκλωμα.
Λύση
α) p=υi  p=i 2 R
Συνεπώς η στιγμιαία ισχύς μηδενίζεται κάθε φορά που μηδενίζεται και η ένταση του
ρεύματος, οπότε:

= 0, 01s  Τ=0,02s , f=50Hz , ω=100πrad/s .
2
Ακόμη p=i 2 R = I 2 Rημ 2ωt , 0  ημ 2ωt  1 άρα p max = I 2 R  200W = I 2 200  I = 1 και
V = IR  V = 200V
Ν 500
β) f=  t= s  t=10s .
t 50
2
 I  (1) 2
Άρα, Q=I  Rt= 
2
 Rt=  ( 200 )  (10s )  Q=103 J
 2  2
1 2
γ) p=P  I Rημ ωt=I R  ( I  2) ημ ωt=I   ημ ωt=  ημωt= 
2 2 2 2 2 2 2
2 2
2 π 3π
Για ημωt= έχουμε ωt=2κπ+ ή ωt=2κπ+ με  
2 4 4
2 π 5π
Για ημωt=- έχουμε ωt=2κπ- ή ωt=2κπ+  .
2 4 4
63
Για πρώτη φορά η στιγμιαία ισχύς του εναλλασσόμενου ρεύματος ισούται με τη μέση ισχύ
π 1
όταν ωt=  t= s
4 400
RR V
δ) R ' = = 50 , I  = '
'

R + R R
V
με V =  V = 100 2V , άρα I ' = 2 2
2
και P = I  R = (2 2)  ( 50 )  P = 400W .

' '2 ' 2 '
2 2
Αρχικά η ισχύς ήταν P = I  R = (
2
)  ( 200 )  P = 100W
2
Άρα, η επί τοις εκατό (%) μεταβολή της μέσης ισχύος στο κύκλωμα
P' − P 400 − 100
είναι π%= 100% = 100%  π%=300%
P 100
64
Άσκηση 11.
Ένα συρμάτινο πλαίσιο σχήματος

τετραγώνου πλευράς  = 0,1m ,
αμελητέας αντίστασης, έχει Ν=100
σπείρες και στρέφεται μέσα σε
ομογενές μαγνητικό πεδίο έντασης Β, με
γωνιακή ταχύτητα ω γύρω από άξονα
που περνά από τα μέσα δύο απέναντι
πλευρών του πλαισίου και είναι κάθετος
στις δυναμικές γραμμές του πεδίου. Στο
διπλανό σχήμα παριστάνεται η
μαγνητική ροή που διέρχεται από κάθε
σπείρα του πλαισίου σε συνάρτηση με
το χρόνο.
α) Να βρείτε την ένταση Β του μαγνητικού πεδίου.
β) Να γράψετε τη χρονική εξίσωση της εναλλασσόμενης τάσης που δημιουργείται στα άκρα
του πλαισίου.
γ) Να βρείτε για πόσο χρονικό διάστημα σε κάθε περίοδο η αλγεβρική τιμή της στιγμιαίας
τάσης είναι μεγαλύτερη ή ίση από την ενεργό τάση.
δ) Συνδέουμε τα άκρα του πλαισίου με αντιστάτη αντίστασης R = 10 . Να βρείτε τη

θερμότητα που εκλύεται στον αντιστάτη, στο χρονικό διάστημα μέσα στο οποίο το πλαίσιο
εκτελεί 200 στροφές.
Λύση
α) Για τη μαγνητική ροή που διέρχεται από μια σπείρα του πλαισίου ισχύει:
2 10−2
Wb
 =  t άρα  max =    max =    =
2  2
= T .
10 m−2 2

2π
β)  = 0, 02s , f=50Hz , ω= =100πrad/s .
Τ
Για το πλάτος της εναλλασσόμενης τάσης έχουμε:
 rad   2 
      (10 m )  V=200V
−2 2
V=ΝωΒΑ=100  100π
 s  π 
και υ=Vημωt  υ=200ημ100πt (SI)
2 π 3π
γ) υ  Vεν  Vεν 2ημ100πt  Vεν  ημ100πt  άρα 2κπ+  100 t  2κπ+ (SI) με
2 4 4
 .
65
Συνεπώς το ζητούμενο χρονικό διάστημα

για κάθε περίοδο θα είναι
3π π
(2κπ+ ) − (2κπ+ )
t= 4 4  t= 1 s .
100 200
Ν 200
δ) f=  t=  t=4s
t 50Hz
V V 200V
I  = = =  I  = 10 2 
R R 2 10 2
και
Q=I2 Rt  Q=(10 2Α)2  (10 )  ( 4s )  Q=8 103J .
66
Άσκηση 12.
Το κύκλωμα του σχήματος περιλαμβάνει σε σειρά ένα ιδανικό

πηνίο με συντελεστή αυτεπαγωγής L=0,1H, έναν αντιστάτη
αντίστασης R1=8Ω, μια πηγή με Ε=50V και εσωτερική
αντίσταση r=2Ω και έναν διακόπτη που αρχικά είναι ανοιχτός.
Τη χρονική στιγμή t=0 κλείνουμε τον διακόπτη.
α) Να περιγράψετε το φαινόμενο που ακολουθεί το κλείσιμο του διακόπτη και να

υπολογίσετε την τελική τιμή Ι0 του ρεύματος.
β) Να υπολογίσετε τη μέγιστη τιμή της ΕΑΥΤ που αναπτύσσεται στο πηνίο.
γ) Να υπολογίσετε τον ρυθμό μεταβολής της έντασης του ρεύματος τη στιγμή που ο
αντιστάτης διαρρέεται από ρεύμα έντασης 3Α.
δ) Να υπολογίσετε τη μέγιστη ενέργεια μαγνητικού πεδίου που αποθηκεύτηκε στο πηνίο.
Λύση
α) Μόλις ο διακόπτης κλείσει, έχουμε την εμφάνιση

ρεύματος στο κύκλωμα R-L και την εμφάνιση ΗΕΔ στα άκρα
του πηνίου, της οποίας η πολικότητα καθορίζεται από τον
κανόνα του Lenz και είναι τέτοια, ώστε ως πηγή να αντιδρά
στην αύξηση του ρεύματος. Αυτό έχει ως συνέπεια το ρεύμα
i να παίρνει με καθυστέρηση την τελική σταθερή του τιμή,
I0 .
Η τελική τιμή του ρεύματος, I 0 , καθορίζεται μόνο από τους αντιστάτες του κυκλώματος και
E E 50V
είναι ίση με I0 = = =  I 0 = 5 .
R  R1 + r 8 + 2
β) Ο 2ος κανόνας του Kirchhoff κατά τη διάρκεια αποκατάστασης του ρεύματος γράφεται
E − EAYT = iR   EAYT = E − iR  .
Η μέγιστη τιμή της ΕΑΥΤ αναπτύσσεται όταν i = 0 , δηλαδή τη χρονική στιγμή t=0, οπότε
παίρνουμε E AYT(max) =  = 50V
γ) Από τον 2ο κανόνα του Kirchhoff βρίσκουμε την E AYT και από τη μαθηματική σχέση της
E AYT , βρίσκουμε τον ζητούμενο ρυθμό μεταβολής
EAYT = E − iR  = E − i ( R1 + r ) = 50V − 3A 10   E AYT = 20V
di di E AYT 20V di
E AYT = L  = =  = 200 /s
dt dt L 0,1H dt
67
di di
Επειδή έχουμε αποκατάσταση ρεύματος σε πηνίο, το είναι θετικό, άρα = 200  /s .
dt dt
δ) Η ενέργεια μαγνητικού πεδίου που αποθηκεύτηκε στο πηνίο είναι μέγιστη όταν το
ρεύμα που διαρρέει το πηνίο είναι μέγιστο, δηλαδή 5Α.
1 1
U B(max) = LI0 2 = 0,1H  (5A)2  U B(max) = 1, 25J
2 2
68
Άσκηση 13.
Το κύκλωμα του σχήματος περιλαμβάνει ένα ιδανικό πηνίο

με συντελεστή αυτεπαγωγής L=0,1H, δύο αντιστάτες
αντίστασης R1=8Ω και R2=12Ω, μια πηγή με Ε=50V και
εσωτερική αντίσταση r=2Ω και έναν μεταγωγό Μ που
βρίσκεται αρχικά στη θέση 1.
Τη χρονική στιγμή t=0 και ενώ το πηνίο διαρρέεται από

σταθερό ρεύμα Ιο, περνάμε ακαριαία τον μεταγωγό στη
θέση 2, χωρίς να ξεσπάσει σπινθήρας και να έχουμε
απώλεια ενέργειας.
α) Να υπολογίσετε τη μέγιστη ένταση ρεύματος κατά τη διακοπή του ρεύματος στο κύκλωμα.
β) Να υπολογίσετε την τιμή της ΕΑΥΤ που αναπτύσσεται στο πηνίο τη χρονική στιγμή t=0.
γ) Να υπολογίσετε τη συνολική ηλεκτρική ενέργεια που θα καταναλώσουν οι δύο

αντιστάτες.
δ) Να υπολογίσετε τη θερμότητα που θα αναπτυχθεί σε κάθε αντιστάτη.
Λύση
α) Η τιμή του ρεύματος όταν ο μεταγωγός βρίσκεται στη θέση

1, I 0 , καθορίζεται μόνο από τους αντιστάτες του κυκλώματος
και είναι ίση με
E E 50V
I0 = = =  I 0 = 5
R  R1 + r 8 + 2
Μόλις ο διακόπτης περάσει στη θέση 2, έχουμε διακοπή

ρεύματος σε κύκλωμα R-L, οπότε αναπτύσσεται ΗΕΔ από
αυτεπαγωγή που συντηρεί για μικρό χρονικό διάστημα το
ρεύμα. Η πολικότητα της ΗΕΔ δείχνεται στο σχήμα. Το
μέγιστο ρεύμα κατά τη διακοπή είναι ίσο με το ρεύμα που διέρρεε το πηνίο όταν ο διακόπτης
βρισκόταν στη θέση 1, διαφορετικά θα είχαμε παραβίαση της αρχής διατήρησης της
ενέργειας. Άρα I 0 = 5 .
β) Ο 2ος κανόνας του Kirchhoff κατά τη διάρκεια διακοπής του ρεύματος στο κύκλωμα
γράφεται
E AYT − i(R1 + R 2 ) = 0
Τη χρονική στιγμή t=0 είναι i=Io, οπότε
E AYT =   (R1 + R 2 ) = 5A 20  E AYT = 100V
γ) Η συνολική ηλεκτρική ενέργεια που θα καταναλώσουν οι δύο αντιστάτες, θα μετατραπεί

σε θερμότητα και σύμφωνα με την αρχή διατήρησης της ενέργειας, είναι ίση με την ενέργεια
μαγνητικού πεδίου που είναι αποθηκευμένη στο πηνίο
69
1
U B(max) = Q  Q = LIo2 = 1, 25J
2
δ) Οι δύο αντιστάτες διαρρέονται κάθε στιγμή από την ίδια ένταση ρεύματος, οπότε η
θερμική ενέργεια που αναπτύσσεται σε αυτούς είναι ανάλογη της αντίστασής τους. Αν
θεωρήσουμε ότι για κάθε πολύ μικρό χρονικό διάστημα Δt, η ένταση του ρεύματος είναι
σταθερή, τότε ισχύει

 Q1 = i1 R 1t 
2
 Q1 R 1 Q R 8 2
  =  1 = 1 = =  Q 2 = 1,5Q1
  =
 2 2 2 
Q i 2
R  t   Q 2 R 2 Q 2 R 2 12  3
Q = Q1 + Q 2  Q = Q1 + 1,5Q1 = 2,5Q1 

Q 1, 25J
Q1 = =  Q1 = 0,5J  Q 2 = 0, 75J
2,5 2,5
70
Άσκηση 14.
Ένα ιδανικό πηνίο με συντελεστή αυτεπαγωγής L=0,02H έχει Ν=500 σπείρες.
A. Αν το πηνίο διαρρέεται από ρεύμα σταθερής έντασης Ι= 4A, να υπολογίσετε:
α) την ενέργεια μαγνητικού πεδίου του πηνίου.
β) τη μαγνητική ροή που διέρχεται από μία σπείρα του πηνίου.
Β. Αν η ένταση του ρεύματος που διαρρέει το πηνίο μεταβάλλεται με ρυθμό 50 A/s, να

υπολογίσετε:
α) την τιμή της ηλεκτρεγερτικής δύναμης ΕΑΥΤ που αναπτύσσεται στα άκρα του πηνίου.
β) την τιμή της ηλεκτρεγερτικής δύναμης ΕΑΥΤ,1 που αναπτύσσεται στα άκρα της κάθε
σπείρας του ξεχωριστά.
Λύση
Α.
α) Η ενέργεια μαγνητικού πεδίου που βρίσκεται αποθηκευμένη στο πηνίο είναι

1 1
U B = LI2 = 0,02H  (4 A)2  U B = 0,16J
2 2
β) Όταν το πηνίο διαρρέεται από ρεύμα σταθερής έντασης Ι, η μαγνητική ροή που διέρχεται
από το πηνίο είναι Φ. Αν το ρεύμα στο πηνίο διακοπεί, η μαγνητική ροή σε αυτό θα
μηδενιστεί. Επομένως, η μέση ηλεκτρεγερτική δύναμη ΕΑΥΤ που θα αναπτυχθεί στα άκρα του
είναι
0−I
E AYT = −L (1)
t
Η μέση ηλεκτρεγερτική δύναμη δίνεται επίσης από τον γενικότερο νόμο της επαγωγής
0−
E  = − N (2)
t
Από τις σχέσεις (1), (2) έχουμε
0-I 0-
E AYT = E  - L = -N 
t t
LI 0,02 H  4 A
LI = N  ή  = =   = 1,6  10 Wb
-4
N 500
Β.
α) H ένταση του ρεύματος μεταβάλλεται με σταθερό ρυθμό di/dt=50 A/s, επομένως η τιμή
της ΗΕΔ που αναπτύσσεται στα άκρα του πηνίου είναι
di A
E AYT = L = 0, 02H  50  E AYT = 1V
dt s
71
β) Η τιμή της ΗΕΔ που αναπτύσσεται στα άκρα του πηνίου είναι το άθροισμα της ΗΕΔ,
ΕΑΥΤ,1 που αναπτύσσεται στα άκρα της κάθε σπείρας του ξεχωριστά. Άρα είναι
E AYT 1V
E AYT =   E AYT,1  E AYT,1 = =  E AYT,1 = 0, 002V
 500
72
Άσκηση 15.
Ένα κύκλωμα περιλαμβάνει σε σειρά ένα ιδανικό πηνίο (οι

σπείρες του έχουν μηδενική ωμική αντίσταση) με συντελεστή
αυτεπαγωγής L=0,1H, έναν αντιστάτη αντίστασης R=20Ω, μια
πηγή με χαρακτηριστικά Ε =100V και r=0 και έναν διακόπτη που
αρχικά είναι ανοικτός. Τη χρονική στιγμή t=0, κλείνουμε τον
διακόπτη.
α) Να σχεδιάσετε πώς μεταβάλλεται η ένταση του ρεύματος που διαρρέει το κύκλωμα σε

σχέση με τον χρόνο.
β) Να βρείτε και να σχεδιάσετε πώς μεταβάλλεται η ηλεκτρεγερτική δύναμη Ε ΑΥΤ που

αναπτύσσεται στα άκρα του πηνίου σε σχέση με την ένταση ρεύματος i και να βρείτε την
τιμή της όταν i=3A.
γ) Να βρείτε και να σχεδιάσετε πώς μεταβάλλεται ο ρυθμός μεταβολής της έντασης του
ρεύματος, di/dt, στο πηνίο σε σχέση με την ένταση ρεύματος i και να βρείτε την τιμή της,
τις χρονικές στιγμές που η ένταση του ρεύματος στο κύκλωμα είναι
i. i=0.
ii. i=3Α.
iii. i=5A.
Λύση
α) Όλα τα στοιχεία του κυκλώματος είναι σε σειρά. Το ρεύμα που διαρρέει το κύκλωμα
συμπίπτει με το ρεύμα που διαρρέει το πηνίο. Έχουμε αποκατάσταση ρεύματος σε κύκλωμα
R-L. Όταν ο διακόπτης κλείσει, στο πηνίο εμφανίζεται ΕΑΥΤ
που αντιδρά στην αύξηση του ρεύματος, με συνέπεια το
ρεύμα να καθυστερεί να πάρει την τελική του τιμή, η οποία
καθορίζεται μόνο από τη αντίσταση του κυκλώματος και
είναι ίση με
E 100V
I = =  I  = 5A
R 20
Η ένταση του ρεύματος τη χρονική στιγμή t=0 είναι ίση με μηδέν και έπειτα αυξάνεται με τον
χρόνο, όπως δείχνεται στο διπλανό σχήμα.
β) Στη διάρκεια της αποκατάστασης του ρεύματος, ο 2ος

κανόνας Kirchhoff δίνει τη σχέση της τάσης από αυτεπαγωγή
στο πηνίο σε συνάρτηση με την ένταση του ρεύματος που
διαρρέει το κύκλωμα
E − E AYT = iR  E AYT = E − iR = 100 − 20i 

E AYT = 100 − 20i (SI )
Η γραφική παράσταση είναι α΄ βαθμού με αρνητική κλίση και δείχνεται στο διπλανό
διάγραμμα.
Από την τελευταία σχέση, με αντικατάσταση i=3Α, προκύπτει E AYT = 40V
73
γ) Στον 2ο κανόνα Kirchhoff αντικαθιστούμε την E AYT και παίρνουμε
di di E R di
E−L = iR  = −i  = 1000 − 200i (SI)
dt dt L L dt
Η γραφική παράσταση είναι α΄ βαθμού και δείχνεται στο

διπλανό διάγραμμα. Παρατηρούμε ότι με την πάροδο του
χρόνου, που το ρεύμα αυξάνεται, ο ρυθμός μεταβολής του
μειώνεται και μηδενίζεται όταν το ρεύμα σταθεροποιηθεί
στη μέγιστη τιμή, Ι=5Α.
Με αντικατάσταση της τιμής του i στη σχέση (1) θα βρούμε τους αντίστοιχους ρυθμούς
μεταβολής.
di = 1000 A / s
i. Όταν i=0,
dt
di = 400 A / s
ii. Όταν i=3Α,
dt
di = 0
iii. Όταν i=5Α,
dt
Σχόλιο: Ο ρυθμός μεταβολής της έντασης του ρεύματος

δίνεται από τη σχέση di/dt και όχι Δi/Δt επειδή
αναφέρεται σε μια δοσμένη χρονική στιγμή και όχι σε
μια χρονική διάρκεια.
Ο ρυθμός μεταβολής της έντασης του ρεύματος είναι,
κάθε χρονική στιγμή μέχρι τη σταθεροποίηση του
ρεύματος, θετικός και ισούται αριθμητικά με την κλίση
της γραφικής παράστασης στο διάγραμμα i=f(t). Στο
διάγραμμα i=f(t) παρατηρούμε ότι τη χρονική στιγμή
t=0 η κλίση είναι μέγιστη (φ1>φ2) και με την πάροδο του
χρόνου μειώνεται μέχρι να μηδενιστεί.
74
Άσκηση 16.
Ένα κύκλωμα περιλαμβάνει σε σειρά ένα ιδανικό πηνίο με

συντελεστή αυτεπαγωγής L=0,1H, έναν αντιστάτη αντίστασης
R=20Ω, μια ιδανική πηγή με Ε=100V και ένα διακόπτη που είναι
αρχικά ανοικτός. Κλείνουμε τον διακόπτη.
α) Να σχολιαστούν οι ενεργειακές μετατροπές που συμβαίνουν

στο κύκλωμα κατά τη διάρκεια αποκατάστασης του ρεύματος
στο κύκλωμα.
β) Να υπολογιστούν οι ρυθμοί προσφοράς ενέργειας στο πηνίο και στον αντιστάτη
i. τη χρονική στιγμή t=0.
ii. όταν η ένταση του ρεύματος στο κύκλωμα είναι μισή από τη μέγιστη τιμή της.
iii. όταν η ένταση του ρεύματος στο κύκλωμα είναι μέγιστη.
Σε όλες τις περιπτώσεις να ελεγχθεί αν ισχύει η αρχή διατήρησης της ενέργειας.
Λύση
α) Όταν ο διακόπτης κλείνει, το κύκλωμα διαρρέεται από

ρεύμα και στα άκρα του πηνίου αναπτύσσεται ηλεκτρεγερτική
δύναμη. Η ενέργεια που προσφέρει η πηγή στο κύκλωμα
μετατρέπεται σε ενέργεια μαγνητικού πεδίου στο εσωτερικό
του πηνίου και σε θερμότητα στον αντιστάτη.
Ο ρυθμός απορρόφησης ενέργειας από ένα στοιχείο ενός

ηλεκτρικού κυκλώματος δίνεται από τη σχέση
dW = P = V  i (1)
dt
β) Από τον 2ο κανόνα Kirchhoff κατά τη διάρκεια της

αποκατάστασης του ρεύματος έχουμε
E − E AYT = iR (2)
i. Τη χρονική στιγμή t=0, έχουμε i=0, επομένως με

αντικατάσταση στη σχέση (2) παίρνουμε
EAYT = E = 100V
Ο ρυθμός προσφοράς ενέργειας στο πηνίο, PL, με

αντικατάσταση στη σχέση (1) είναι
dUB
= PL = E AYT  i = 100V  0A  PL = 0
dt
Ο ρυθμός προσφοράς ενέργειας στον αντιστάτη PR είναι
dQR
= PR = i 2 R = 0  20 W  PR = 0
dt
75
Η ΑΔΕ επιβάλλει, o ρυθμός προσφοράς ενέργειας από την πηγή να ισούται με το άθροισμα
των ρυθμών PL και PR (Pπηγής=PR+PL). Πράγματι αυτό συμβαίνει καθώς
P = E  i = 100V  0A  P = 0
ii. Η μέγιστη ένταση του ρεύματος στο κύκλωμα Ιο δίνεται από τη σχέση
I = E = 100 A ή I = 5A
R 20
Όταν i=Iο/2=2,5A, βρίσκουμε την E AYT με αντικατάσταση στη σχέση (2)
EAYT = E − iR = 100V − 2,5A  20   EAYT = 50V
Ο ρυθμός προσφοράς ενέργειας στο πηνίο PL είναι
dUB
= PL = E AYT  i = 50V  2,5A  PL = 125W
dt
PR = i 2 R = (2,5)2  20   PR = 125W
Η ΑΔΕ επιβάλλει, o ρυθμός προσφοράς ενέργειας από την πηγή να ισούται με το άθροισμα
των ρυθμών PL και PR (Pπηγης=PR+PL). Πράγματι αυτό συμβαίνει καθώς
Pή = E  i = 100V  2,5A  Pή = 250W
iii. Όταν το ρεύμα σταθεροποιηθεί στο κύκλωμα (i=Iο), επειδή I=σταθ, δεν αναπτύσσεται ΕΑΥΤ
στα άκρα του πηνίου, επομένως, ΕΑΥΤ=0.
Ο ρυθμός προσφοράς ενέργειας στο πηνίο PL είναι
PL = EAYT  I0 = 0V  5A  PL = 0
PR = I2 R = ( 5 )  20   PR = 500W
2
Η ΑΕΔ επιβάλλει , o ρυθμός προσφοράς ενέργειας από την πηγή να ισούται με το άθροισμα
των ρυθμών PL και PR (Pπηγής=PR+PL). Πράγματι αυτό συμβαίνει καθώς
Pή = E  I = 100V  5 A  Pή = 500 W
76
Άσκηση 17.
Στο διπλανό σχήμα φαίνεται ένα τμήμα κυκλώματος (τμήμα

ΑΓ) όπου ο αντιστάτης έχει αντίσταση R=10Ω και το ιδανικό
πηνίο έχει συντελεστή αυτεπαγωγής L=0,2H. Το ρεύμα
διαρρέει το τμήμα ΑΓ με τη φορά του σχήματος και η έντασή
του αυξάνεται, με αποτέλεσμα την εμφάνιση ΕΑΥΤ στα άκρα
του πηνίου. Τη χρονική στιγμή t1 που το μέτρο της έντασης
του ρεύματος στο κύκλωμα είναι i=5A, το ρεύμα αυξάνεται
με ρυθμό 20 Α/s.
α) Να προσδιορίσετε την πολικότητα της ΗΕΔ που

δημιουργείται στα άκρα Α και Β του πηνίου.
β) Να υπολογίσετε το μέτρο της ΗΕΔ που αναπτύσσεται στα άκρα του πηνίου τη χρονική
στιγμή t1.
γ) Να υπολογίσετε τη διαφορά δυναμικού VAΓ τη χρονική στιγμή t1.
δ) Να υπολογίσετε το ρυθμό απορρόφησης ενέργειας από το πηνίο τη χρονική στιγμή t 1.
Λύση
α) Η ένταση του ρεύματος αυξάνεται, επομένως το πηνίο αντιδρά στην αύξηση

δημιουργώντας μια ΕΑΥΤ στα άκρα του, η οποία λειτουργώντας ως πηγή να δημιουργεί ρεύμα
αντίθετης φοράς. Αυτό συμβαίνει αν δημιουργηθεί πηγή που έχει το (+) στο Α και το (–) στο
Β.
di A
β) Τη χρονική στιγμή t1, έχουμε = 20 .
dt s
Η ΗΕΔ στα άκρα του πηνίου δίνεται από τη σχέση
di A
E AYT = L = 0,2   20  E AYT = 4 V
dt s
γ) Η διαφορά δυναμικού VAΓ ισούται με το άθροισμα των επιμέρους διαφορών δυναμικού VAΒ
και VΒΓ. Αυτές οι τάσεις είναι και οι δύο θετικές, καθώς το ηλεκτρικό ρεύμα (συμβατική
φορά) κινείται από ψηλά προς χαμηλότερα δυναμικά. Άρα
VA = VAB + VB = E AYT + iR = 4V + 5A 10  VA = 54 V
δ) Ο ρυθμός απορρόφησης της ενέργειας από το πηνίο δίνεται από τη σχέση
dU L dU L J
= E AYT  i = 4V  5A  = 20
dt dt s
77
Άσκηση 18.
Στο διπλανό σχήμα φαίνεται ένα τμήμα κυκλώματος (τμήμα

ΑΓ) όπου ο αντιστάτης έχει αντίσταση R=10Ω και το ιδανικό
πηνίο έχει συντελεστή αυτεπαγωγής L=0,2H. Το ρεύμα
διαρρέει το τμήμα ΑΓ με τη φορά του σχήματος και η έντασή
του μειώνεται όπως δείχνεται στο διπλανό διάγραμμα. Τη
χρονική στιγμή t1 που το μέτρο της έντασης του ρεύματος στο
κύκλωμα είναι i=5A, το ρεύμα μειώνεται με ρυθμό 20 Α/s.
α) Να προσδιορίσετε την πολικότητα της ΗΕΔ που

δημιουργείται στα άκρα Α και Β του πηνίου.
β) Να υπολογίσετε το μέτρο της ΗΕΔ που αναπτύσσεται στα

άκρα του πηνίου τη χρονική στιγμή t1.
γ) Να υπολογίσετε τη διαφορά δυναμικού VAΓ τη χρονική στιγμή t1.
δ) Να υπολογίσετε το ρυθμό απόδοσης της ενέργειας από το πηνίο στο υπόλοιπο κύκλωμα
τη χρονική στιγμή t1.
Λύση
α) Η ένταση του ρεύματος μειώνεται, επομένως το πηνίο αντιδρά στη μείωση δημιουργώντας
μια ΕΑΥΤ στα άκρα του, η οποία λειτουργώντας ως πηγή να δημιουργεί ρεύμα ίδιας φοράς με
το υπάρχον. Αυτό συμβαίνει αν δημιουργηθεί πηγή που έχει το (-) στο Α και το (+) στο Β.
di A di A
β) Τη χρονική στιγμή t1, έχουμε = − 20  = 20
dt s dt s
και η ΗΕΔ στα άκρα του πηνίου δίνεται από τη σχέση
di A
E AYT = L = 0,2   20  E AYT = 4 V
dt s
γ) Η διαφορά δυναμικού VAΓ ισούται με το άθροισμα των επιμέρους διαφορών δυναμικού VAΒ
και VΒΓ. Η διαφορά δυναμικού VAΒ είναι αρνητική, όπως είδαμε στην πολικότητα της ΕΑΥΤ και
η διαφορά δυναμικού VΒΓ στα άκρα του αντιστάτη είναι θετική, καθώς το ηλεκτρικό ρεύμα
(συμβατική φορά) κινείται από ψηλά προς χαμηλότερα δυναμικά. Άρα
VA = VAB + VB = − E AYT + iR = − 4V + 5A 10 ή VA = 46 V
δ) Επειδή η ένταση του ρεύματος μειώνεται, το πηνίο προσφέρει ενέργεια στο κύκλωμα. Ο
ρυθμός απόδοσης ενέργειας από το πηνίο στο κύκλωμα δίνεται από τη σχέση
dU L dU L J
= E AYT  i = 4V  5A  = 20
dt dt s
78
ΘΕΜΑ Δ
Πρόβλημα 1.
Στο σχήμα δείχνονται δύο κατακόρυφοι μεταλλικοί οδηγοί Ay

και A΄y΄, και ένας αγωγός ΚΛ μήκους l = 0,5m , μάζας
m = 0, 01kg , αντίστασης R = 1 , που μπορεί να κινείται
χωρίς τριβές πάνω στους κατακόρυφους οδηγούς
εφαπτόμενος διαρκώς σε αυτούς. Τα άκρα Α και Α΄ των
μεταλλικών οδηγών είναι συνδεδεμένα με κυκλικό πλαίσιο
1
που έχει Ν=100 σπείρες, ακτίνας r = m και αντίστασης
2
*
ανά μονάδα μήκους R = 0,03 / m . Στο χώρο των
κατακόρυφων οδηγών καθώς και στο χώρο του κυκλικού
αγωγού υπάρχει ομογενές μαγνητικό πεδίο έντασης Bo = 2T
, καθέτου στο επίπεδό τους.
Αρχικά κρατάμε τον αγωγό ΚΛ ακίνητο. Τη χρονική στιγμή

to = 0 αρχίζουμε να μειώνουμε την ένταση του μαγνητικού
πεδίου μόνο στην περιοχή του κυκλικού αγωγού με σταθερό
dB
ρυθμό μέτρου, =  , μέχρι να μηδενιστεί, ενώ
dt
ταυτόχρονα αφήνουμε ελεύθερο τον αγωγό ΚΛ. Παρατηρούμε ότι ο αγωγός ΚΛ
εξακολουθεί να ισορροπεί σε όλη τη χρονική διάρκεια μείωσης του μαγνητικού πεδίου και
όταν αυτό μηδενιστεί ο αγωγός αρχίζει να κινείται.
α) Να προσδιορίσετε τη φορά και την ένταση του ρεύματος που διαρρέει τον ΚΛ όταν
αυτός ισορροπεί.
β) Να υπολογίσετε την ηλεκτρεγερτική δύναμη που αναπτύσσεται στον κυκλικό αγωγό.
γ) Να βρείτε το ρυθμό μείωσης του μαγνητικού πεδίου, λ, στην περιοχή του κυκλικού
αγωγού.
δ) Να υπολογίσετε την σταθερή ταχύτητα που αποκτά τελικά ο αγωγός ΚΛ.
Δίνεται g = 10m / s 2 και ότι η ΗΕΔ που αναπτύσσεται στον κυκλικό αγωγό εξαιτίας της
μεταβολής της έντασης του ρεύματος σε αυτό είναι αμελητέα.
Λύση
α) Για να ισορροπεί ο αγωγός ΚΛ πρέπει F = 0 . Στον αγωγό ασκούνται το βάρος και η

δύναμη Laplace που πρέπει να είναι αντίθετες, άρα έχουμε:
mg (10 kg )  (10m / s )
−2 2
FL − mg = 0  B Il = mg  I = =  I = 0,1A
B l ( 2T ) . ( 0,5m )
Σύμφωνα με τον κανόνα των τριών δακτύλων του δεξιού χεριού για τη δύναμη Laplace,
για να έχει η δύναμη Laplace φορά προς τα πάνω πρέπει η φορά του ρεύματος να είναι
από το Κ προς το Λ.
79
β) Πρέπει να προσδιορίσουμε την πολικότητα και το μέτρο της

ΗΕΔ από επαγωγή.
Για να είναι η φορά του ρεύματος στο κύκλωμα από το Κ προς

το Λ, πρέπει η πολικότητα της πηγής να είναι η σημειωμένη στο
σχήμα, καθώς η συμβατική φορά του ρεύματος σε ένα κύκλωμα
είναι από το θετικό προς τον αρνητικό πόλο της πηγής.
Η αντίσταση του κυκλικού πλαισίου είναι
   1 
R = R*  2 r  N =  3 10−2   2   m  100  R = 3
 m  2 
Το μέτρο της ΗΕΔ από επαγωγή στο κυκλικό πλαίσιο έχει μέτρο
E . = I  ( R + Rk ) = ( 0,1)  ( 4 )  E . = 0, 4V
γ)
E . =−
d
N = −
dB   r 2 E
 N = −   r 2  N   = 2 . =
( 0, 4V ) =
1, 6 T
dt dt r N  1 
2
100 s
   m  100
 2 
Άρα ο ρυθμός μείωσης του μαγνητικού πεδίου, λ, στην περιοχή του κυκλικού αγωγού είναι
1, 6 T
= .
100 s
δ) Όταν μηδενιστεί η ένταση του μαγνητικού πεδίου στην περιοχή του κυκλικού πλαισίου,
τότε μηδενίζεται η ΗΕΔ από επαγωγή που αναπτύσσεται σε αυτό, άρα μηδενίζεται και το
ρεύμα. Αυτό έχει ως συνέπεια να μηδενιστεί η δύναμη Laplace που ασκείται στον αγωγό
ΚΛ, ο οποίος αφού είναι ελεύθερος αρχίζει να κινείται προς τα κάτω λόγω του βάρους του
εκτελώντας επιταχυνόμενη κίνηση (σχήμα α).
Ο αγωγός KΛ αρχίζει να κινείται με ταχύτητα υ, μέσα σε ομογενές μαγνητικό πεδίο έντασης

Βο, με τέτοιο τρόπο ώστε ο αγωγός, η ταχύτητα και η ένταση του μαγνητικού πεδίου να
80
είναι ανά δύο κάθετα μεταξύ τους. Επομένως στα άκρα του αναπτύσσεται ηλεκτρεγερτική
δύναμη από επαγωγή μέτρου
E = B 
και με θετικό πόλο, σύμφωνα με τον κανόνα των τριών δακτύλων, στο Λ.
Σύμφωνα με τον νόμο του Ohm η ένταση του ρεύματος που διαρρέει το κύκλωμα είναι:
E B lu
I = I = o
R R .
Η ράβδος ΚΛ βρίσκεται μέσα σε μαγνητικό πεδίο έντασης Β0 και διαρρέεται από ρεύμα με
φορά από το Κ προς το Λ, άρα δέχεται δύναμη Laplace, η οποία σύμφωνα με τον κανόνα
των τριών δαχτύλων του δεξιού χεριού έχει φορά αντίθετη της ταχύτητας και μέτρο
Bo lu B 2  l 2u
FL = Bo Il = Bo l  FL = o (2)
R . R .
Έτσι, παίρνοντας τα θετικά προς τα κάτω η συνισταμένη των δυνάμεων που ασκείται στον
αγωγό ΚΛ δίνεται από τη σχέση
Bo2  l 2u
F = mg − FL  F = mg − (3)
R .
Καθώς η ταχύτητα της ράβδου διαρκώς αυξάνεται, η δύναμη Laplace διαρκώς αυξάνεται
με συνέπεια κάποια στιγμή η συνισταμένη δύναμη να γίνει ίση με μηδέν (σχήμα γ). Τότε η
ράβδος θα αποκτήσει σταθερή (οριακή) ταχύτητα υoρ, κάνοντας στη συνέχεια ευθύγραμμη
ομαλή κίνηση. Η σταθερή (οριακή) ταχύτητα υορ, που θα αποκτήσει τελικά ο αγωγός
προκύπτει από τη σχέση (3) μηδενίζοντας την ΣF.
Bo2  l 2u . mgR . ( 0, 01kg ) (10m / s 2 )  ( 4 )

F = 0  FL − mg = 0  = mg  u . = 2 2  u . = 
Bo  l ( 2T )  ( 0,5m )
2 2
R .
u . = 0, 4m / s
81
Πρόβλημα 2.
Η οριζόντια μεταλλική ράβδος ΑΓ μήκους L=0,5m,

μάζας m=1kg, έχει ωμική αντίσταση R1=2Ω και
είναι ακίνητη πάνω στους οριζόντιους αγώγιμους
– αμελητέας αντίστασης – οδηγούς Ζx1 και Δx2.
Στο χώρο υπάρχει κατακόρυφο ομογενές
μαγνητικό πεδίο, όπως φαίνεται στο διπλανό
σχήμα. Τα άκρα Ζ, Δ συνδέονται με αντίσταση
R2=3Ω. Ασκώντας κατάλληλη εξωτερική δύναμη
F, τη χρονική στιγμή t=0, η ράβδος αρχίζει να
κινείται χωρίς τριβές, με σταθερή επιτάχυνση α=2m/s2, προς τα δεξιά. Η ένταση του
ρεύματος που διαρρέει την αντίσταση R2 τη χρονική στιγμή t1=10s είναι I=1Α.
Να υπολογίσετε:
α) την ένταση Β του ομογενούς μαγνητικού πεδίου.
β) τη σχέση της εξωτερικής δύναμη F σε συνάρτηση με το χρόνο και να την παραστήσετε

γραφικά για το χρονικό διάστημα από 0s έως 10s.
γ) τη θερμική ισχύ στην αντίσταση R2 τη χρονική στιγμή t1=10s.
δ) το ρυθμό μεταβολής της κινητικής ενέργειας τη χρονική στιγμή t1=10s.
Λύση

E = B

ηλεκτρόνια ωθούνται προς το Γ, οπότε η πολικότητα
της δημιουργούμενης πηγής έχει τα θετικά στο Α και
τα αρνητικά στο Γ (βλέπε σχήμα).
Το κλειστό κύκλωμα ΖΔΓΑΖ διαρρέεται από

επαγωγικό ρεύμα του οποίου η ένταση είναι

=
R 
Για τη χρονική στιγμή t=10s γνωρίζουμε ότι I=1A. Με αντικατάσταση στην τελευταία σχέση
παίρνουμε:
 = I ( R1 + R 2 ) = 1A ( 2 + 3)   = 5V
Η σχέση (2) θα μας δώσει την ένταση Β του ομογενούς μαγνητικού πεδίου.
82
 5V
 =   L = Bt1L   = =   = 0,5T
 t 1L  m 
 2 2   (10s )  ( 0,5m )
 s 
β) Η δύναμη Laplace που ασκείται στη ράβδο δίνεται από τη σχέση:
m
( 0,5 ) 2 (
2 0,5m )
2 2
 L  tL 2 2
1
FL = BL = B L=B L  FL = = s t  FL = t (SI )
R  R1 + R 2 R1 + R 2 2 + 3 40
Η ράβδος εκτελεί ομαλά επιταχυνόμενη κίνηση με επιτάχυνση α=2m/s2 και ο 2ος νόμος του
Νεύτωνα δίνει
1 m F(N)
F = m  F − FL = m  F = FL + m = t + 1kg  2 2 
40 s
2,25
1
F= t+2 (SI) 2
40
Το διπλανό διάγραμμα δείχνει πώς μεταβάλλεται
η εξωτερική δύναμη F σε συνάρτηση με το χρόνο, για το χρονικό 0 10 t(s)

διάστημα 0s έως 10s.
γ) Η θερμική ισχύς στην αντίσταση R2 τη χρονική στιγμή t1=10s είναι
P2 = I 2 R 2 = (1 )  3  P2 = 3W
2
δ) Ο ρυθμός μεταβολής της κινητικής ενέργειας τη χρονική στιγμή t1=10s είναι
2
 F x   m  J
= = F    = m = m 2 t1 = 1kg   2 2  10s  = 40
t t t  s  t s
83
Πρόβλημα 3.
Η οριζόντια μεταλλική ράβδος ΚΛ μήκους L=0,5m, μάζας

m=0,5kg, έχει ωμική αντίσταση R1=0,1Ω και συγκρατείται
ακίνητη πάνω στους κατακόρυφους, αγώγιμους – αμελητέας
αντίστασης – οδηγούς Αy1 και Γy2. Στο χώρο υπάρχει οριζόντιο
ομογενές μαγνητικό πεδίο έντασης Β=2Τ, κάθετο στη ράβδο
ΚΛ, όπως φαίνεται στο διπλανό σχήμα. Τα άκρα Α, Γ
συνδέονται με αντίσταση R2=0,4Ω.
Τη χρονική στιγμή t=0, εκτοξεύουμε τη ράβδο ΚΛ προς τα

κάτω με αρχική ταχύτητα υαρχ=2m/s, η οποία κινείται δεχόμενη
από τους δύο οδηγούς συνολική τριβή μέτρου Τ=2Ν. Μετά από
μετατόπιση y=2m, ο αγωγός αποκτά σταθερή ταχύτητα.
α) Να προσδιορίσετε τη φορά και την ένταση του επαγωγικού

ρεύματος που διαρρέει το κύκλωμα αμέσως μετά την
εκτόξευση της ράβδου.
β) Να προσδιορίσετε το είδος της κίνησης που θα εκτελέσει η ράβδος και να βρείτε τη
σταθερή (οριακή) ταχύτητα υορ, που θα αποκτήσει ο αγωγός.
γ) Να υπολογίσετε τη θερμική ενέργεια που εκλύθηκε στους ωμικούς αντιστάτες μέχρι τη
στιγμή που η ράβδος αποκτάει την οριακή ταχύτητα.
δ) Να υπολογίσετε το ρυθμό μεταβολής της δυναμικής ενέργειας τη χρονική στιγμή t1, που
η δύναμη Laplace ισούται με 3,5Ν.
ε) Να υπολογίσετε τη διαφορά δυναμικού στην αντίσταση R2, τη χρονική στιγμή t1.
Δίνεται η επιτάχυνση της βαρύτητας g=10m/s2.
Λύση
α) Καθώς ο αγωγός ΚΛ κινείται με ταχύτητα υ, μέσα σε ομογενές μαγνητικό πεδίο έντασης

Β, με τέτοιο τρόπο ώστε ο αγωγός, η ταχύτητα και η ένταση του μαγνητικού πεδίου να
είναι ανά δύο κάθετα μεταξύ τους, στα άκρα του αναπτύσσεται ηλεκτρεγερτική δύναμη
από επαγωγή ίση με
E = B
και με θετικό πόλο σύμφωνα με τον κανόνα των τριών δακτύλων,

στο Λ.
Τη χρονική στιγμή to=0s, η επαγωγική τάση είναι
m
,0 =  o L = 2  2  0,5m  ,0 = 2V
s
Σύμφωνα με τον νόμο του Ohm η ένταση του ρεύματος που διαρρέει
το κύκλωμα είναι:

  = και τη χρονική στιγμή to=0s είναι ίση με
R 
84
,0 2V
 ,0 = =   ,0 = 4
R1 + R 2 0,1 + 0, 4
β) Η ράβδος ΚΛ βρίσκεται μέσα σε μαγνητικό πεδίο έντασης Β

και διαρρέεται από ρεύμα με φορά από το Κ προς το Λ, άρα
δέχεται δύναμη Laplace, η οποία σύμφωνα με τον κανόνα των
τριών δαχτύλων είναι αντίθετη της ταχύτητας.
Το μέτρο της δύναμης Laplace τη χρονική στιγμή to=0s είναι:
FL,0 = B 0 L = 2T  4   0,5m  FL,0 = 4 N
Η συνισταμένη δύναμη που ασκείται στη ράβδο, τη χρονική

στιγμή to=0s, αν πάρουμε θετικά προς τα κάτω, είναι:
m
F = w − FL,0 − T = mg − FL,0 − T  F = 0,5kg 10 − 4 − 2 
s2
F = −1
Επειδή η συνισταμένη δύναμη είναι αντίθετη της ταχύτητας, η ράβδος θα εκτελέσει

επιβραδυνόμενη κίνηση.
Η μείωση της ταχύτητας θα προκαλέσει μείωση της δύναμης Laplace, καθώς αυτή δίνεται
από τη σχέση
  L  2 L2
FL = BL = B L=B L=
R  R1 + R 2 R1 + R 2
Με αντικατάσταση των μεγεθών Β,L, R1,R2 παίρνουμε:
(2) 2 (0,5m) 2
FL =  FL = 2 (SI) (2)
0,1 + 0, 4
H συνισταμένη δύναμη τη χρονική στιγμή t θα δίνεται από τη σχέση:
F = w − FL − T = 5 − 2 − 2(SI)  F = 3 − 2 (SI) (3)
Η αρχική τιμή της ταχύτητας ήταν 2m/s, έτσι η ΣF ήταν αρχικά αρνητική. Καθώς η
ταχύτητα της ράβδου διαρκώς μειώνεται, μειώνεται και η δύναμη Laplace, σχέση (2) και
όπως προκύπτει από τη σχέση (3) κάποια στιγμή η συνισταμένη δύναμη θα γίνει μηδέν.
Τότε η ράβδος θα αποκτήσει σταθερή (οριακή) ταχύτητα υoρ, κάνοντας στη συνέχεια
ευθύγραμμη ομαλή κίνηση.
Η σταθερή (οριακή) ταχύτητα υορ, που θα αποκτήσει τελικά ο αγωγός προκύπτει από τη
σχέση (3) μηδενίζοντας την ΣF.
m
F = 0  3 − 2 = 0   = 1, 5
s
85
γ) Σύμφωνα με την αρχή

διατήρησης της ενέργειας η
αρχική ενέργεια, δηλαδή η
αρχική μηχανική ενέργεια της
ράβδου, θα ισούται με την
τελική, δηλαδή τη μηχανική
ενέργεια της ράβδου συν τη
θερμική ενέργεια που εκλύθηκε
στους ωμικούς αντιστάτες συν
τη θερμική ενέργεια λόγω
τριβών. Θεωρώντας ως επίπεδο
μηδενικής δυναμικής ενέργειας
το οριζόντιο επίπεδο που
περνάει από την θέση που η
ράβδος αποκτάει την οριακή
ταχύτητα, έχουμε:
  =    U  + K  = U  + K  + Q R  + Q T 

1 1
U  + K  = U  + K  + Q R  + WT  mgy + m 2 = 0 + m 2 + Q R  + −Ty 
2 2
1 1
Q R  = mgy + m 2 − Ty − m 2 
2 2
2 2
m 1  m 1  m
Q R  = 0,5kg 10  2m + 0,5kg   2  − 2N  2m − 0,5kg  1,5  
 s   s 
2
s 2 2
Q R  = 6, 4375J
δ) Τη χρονική στιγμή t1, που η δύναμη Laplace ισούται με 3,5Ν , από τη σχέση (2)
προκύπτει
m
FL = 2 (SI)  3,5 = 2  (SI)   = 1, 75
s
Ο ρυθμός μεταβολής της δυναμικής ενέργειας τη χρονική στιγμή t1,

είναι:
U Ww y m m
=− = − mg = − mg = −0,5kg 10 2 1, 75 
t t t s s
U J
= −8, 75 .
t s
ε) Το κλειστό κύκλωμα ΚΛΓΑΚ διαρρέεται από επαγωγικό ρεύμα του οποίου η ένταση είναι
m
21, 75  0,5m
 L s
2 = = =  I2 = 3,5A
R  R1 + R 2 0,1 + 0.4
Η διαφορά δυναμικού στην αντίσταση R2, τη χρονική στιγμή t1 είναι
V2 =  2 R 2 = 3,5A  0, 4  V2 = 1, 4V
86
Πρόβλημα 4.
Το οριζόντιο τετραγωνικό συρμάτινο πλαίσιο ΑΓΔΖ του

σχήματος, έχει πλευρά α=0,5m και αντίσταση σε κάθε
πλευρά του R=5Ω. Το πλαίσιο, τη χρονική στιγμή t=0,
βρίσκεται στη θέση του σχήματος κινούμενο με
σταθερή ταχύτητα υ=0,5m/s μέσα σε κατακόρυφο
ομογενές μαγνητικό πεδίο που έχει ένταση Β=2Τ και
πλάτος d=1m.
α) Να γράψετε τους μαθηματικούς τύπους της

μαγνητικής ροής που διέρχεται από το πλαίσιο και να
κατασκευάσετε το διάγραμμά της σε συνάρτηση με το
χρόνο, σε αριθμημένους άξονες, μέχρι τη χρονική
στιγμή που το πλαίσιο εξέρχεται ολόκληρο από το
μαγνητικό πεδίο.
β) Να κατασκευάσετε σε αριθμημένους άξονες το

διάγραμμα της τάσης από επαγωγή που δημιουργείται στο πλαίσιο σε συνάρτηση με το
χρόνο, μέχρι την χρονική στιγμή που το πλαίσιο εξέρχεται ολόκληρο από το μαγνητικό
πεδίο.
Για τη χρονική στιγμή t=1,25s να υπολογίσετε:
γ) το μέτρο της δύναμης Laplace που ασκείται στο πλαίσιο και να τη σχεδιάσετε.
δ) την ηλεκτρική ισχύ που μετατρέπεται σε θερμότητα στην αντίσταση της πλευράς ΑΖ.
ε) τον ρυθμό με τον οποίο προσφέρεται ενέργεια στο πλαίσιο για να εξέρχεται αυτό με
σταθερή ταχύτητα από το μαγνητικό πεδίο.
Λύση
α) Α΄ φάση: Το πλαίσιο κινείται ολόκληρο μέσα στο μαγνητικό πεδίο
Θεωρούμε σημείο αναφοράς το αριστερό όριο του

μαγνητικού πεδίου. Η φάση αυτή διαρκεί μέχρι τη χρονική
στιγμή t1 που η πλευρά ΑΖ θα φθάσει στο δεξιό όριο του
πεδίου και η πλευρά ΓΔ θα απέχει από το αριστερό όριο
x=d -α=0,5m.
x d −  1m − 0,5m
t =  t1 − 0 = =  t1 = 1s
  0,5m / s
Η μαγνητική ροή που διέρχεται από το πλαίσιο είναι

μέγιστη και σταθερή, ίση με
1 = S =  2 = 2T  ( 0,5m )  1 = 0,5Wb
2
για χρονικό διάστημα 0s  t  1s
87
Β΄ φάση: Έξοδος του πλαισίου από το μαγνητικό πεδίο
Η φάση αυτή διαρκεί μέχρι τη χρονική στιγμή t2 που

η πλευρά ΓΔ εξέρχεται του πεδίου, δηλαδή όταν x=d.
x  0,5m
t =  t 2 − t1 = = 
  0,5m / s
t 2 − 1s = 1s  t 2 = 2s
Η μαγνητική ροή που διέρχεται από το πλαίσιο μέχρι

αυτό να εξέλθει ολόκληρο από το μαγνητικό πεδίο
δίνεται από τη σχέση
 2 =   S = (d − x ) = Bd − Bt   2 = ( 2T )  (0,5m)  (1m) − ( 2T )  (0,5m)  (0,5m / s)t 

 2 = 1 − 0,5t (SI)  1s  t  2s
Συνοψίζοντας, η συνάρτηση που δίνει τη μαγνητική

ροή σε σχέση με το χρόνο στις δύο φάσεις είναι η:
0,5 Wb  0s  t  1s 
 
= 
1 − 0,5t (SI)  1s  t  2s 

και η γραφική της παράσταση δείχνεται στο διπλανό

διάγραμμα.
β) Α΄ φάση: Το πλαίσιο κινείται ολόκληρο μέσα στο μαγνητικό πεδίο
Η μαγνητική ροή που διέρχεται από το πλαίσιο είναι σταθερή, οπότε δεν υπάρχει
φαινόμενο επαγωγής.
   −   0,5Wb − 0, 5Wb

 ,1 = − =− =−   ,1 = 0
t t t
Β’ φάση: Έξοδος του πλαισίου από το μαγνητικό πεδίο
Για δύο διαδοχικές χρονικές στιγμές t, t+Δt, ο νόμος της επαγωγής δίνει:
 ,2 = −

=−
  −  
=−
1 − 0,5( t + t ) − 1 − 0,5t    = 0,5V
 ,2
t t t
Το διπλανό διάγραμμα δείχνει πώς μεταβάλλεται η
επαγωγική τάση που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο, σε
συνάρτηση με το χρόνο.
γ) Η δύναμη Laplace που ασκείται στο πλαίσιο

συμπίπτει με αυτήν που ασκείται στην πλευρά ΓΔ,
καθώς οι δυνάμεις που ασκούνται στα τμήματα των
πλευρών ΓΑ, ΔΖ, που βρίσκονται μέσα στο
μαγνητικό πεδίο αλληλοαναιρούνται και η πλευρά
88
ΑΖ είναι εκτός μαγνητικού πεδίου. Το μέτρο της δύναμης Laplace που ασκείται στο πλαίσιο
είναι
FL = B() .
Τη χρονική στιγμή t=1,25s το επαγωγικό ρεύμα που διαρρέει το πλαίσιο είναι
  0,5V

= = =  I = 0,025A = 2,5 10−2 A
R  4R 4  5
Άρα, το μέτρο της δύναμης Laplace είναι
FL = B() = 2  ( 2,5 10−2 A )  0,5m  FL = 2,5 10 −2 N
Για να σχεδιάσουμε τη κατεύθυνση της δύναμης Laplace πρέπει να βρούμε τη φορά του
επαγωγικού ρεύματος που διαρρέει το πλαίσιο.
Στην πλευρά ΓΔ του πλαισίου αναπτύσσεται ΕΕΠ η οποία

σύμφωνα με τον κανόνα της δεξιάς παλάμης έχει το
θετικό πόλο στο άκρο Γ. Επομένως το επαγωγικό
ρεύμα, Ι, έχει φορά ίδια με αυτήν των δεικτών του
ρολογιού και διαρρέει την πλευρά ΓΔ με φορά από το Δ
προς το Γ. Άρα, το πλαίσιο δέχεται δύναμη Laplace, η
οποία σύμφωνα με τον κανόνα των τριών δακτύλων
έχει φορά αντίθετη από αυτή της ταχύτητας.
δ) Τη χρονική στιγμή t=1,25s η ηλεκτρική ισχύς που μετατρέπεται σε θερμότητα στην

αντίσταση της πλευράς ΑΖ είναι
P =  2 R = ( 2,5 10−2 A )  5  P = 3,125 10−3 W

2
ε) Το πλαίσιο κινείται με σταθερή ταχύτητα, άρα ΣF=0. Εκτός από την δύναμη Laplace θα
πρέπει να υπάρχει και μία άλλη εξωτερική δύναμη, Fεξ, ίδιου μέτρου με την Laplace, ίδιας
φοράς με την ταχύτητα, η οποία θα συντηρεί την κίνηση. Ο ρυθμός προσφοράς έργου από
την Fεξ είναι
WF F x WF WF

= ( 2,5 10−2 N ) ( 0,5m / s ) 
J
= = F   = 1, 25 10 −2
t t t t s
89
Πρόβλημα 5.
Το κύκλωμα του σχήματος αποτελείται από ιδανική

πηγή ηλεκτρεγερτικής δύναμης E = 24V , αντιστάτες
με αντιστάσεις R1 = 8 , R2 = 12  και ιδανικό πηνίο με
συντελεστή αυτεπαγωγής L = 0, 2 H . Ο διακόπτης δ
είναι ανοικτός. Τη χρονική στιγμή t = 0 κλείνουμε τον
διακόπτη.
Να υπολογίσετε τις εντάσεις των ρευμάτων σε κάθε

κλάδο του κυκλώματος:
α) Αμέσως μετά το κλείσιμο του διακόπτη.

β) Μετά από αρκετό χρόνο που θα έχουν σταθεροποιηθεί οι τελικές τιμές τους.
Μετά τη σταθεροποίηση των ρευμάτων, ανοίγουμε ακαριαία τον διακόπτη χωρίς να
ξεσπάσει σπινθήρας και να συμβεί απώλεια ενέργειας.
γ) Να σχεδιάσετε το νέο κύκλωμα και να υπολογίσετε την ένταση του ρεύματος τη στιγμή
που ανοίγει ο διακόπτης.
δ) Να υπολογίσετε τη θερμότητα που θα παραχθεί σε κάθε αντιστάτη, από τη στιγμή που
θα ανοίξει ο διακόπτης μέχρι τη στιγμή που θα μηδενιστεί το ρεύμα στο πηνίο.
Λύση
α) Όταν κλείσουμε τον διακόπτη, στα άκρα του

πηνίου αναπτύσσεται ΕΑΥΤ τέτοιας πολικότητας,
ώστε αυτό να αντιδρά στην αύξηση της τιμής της
έντασης του ρεύματος (κανόνας Lenz).
Τη στιγμή t = 0 ο κλάδος ΒΗ που περιλαμβάνει το

πηνίο δεν διαρρέεται από ρεύμα, όμως ο κλάδος ΓΔ
που περιέχει μόνο αντιστάτη διαρρέεται ακαριαία
από ρεύμα του οποίου η ένταση βρίσκεται με
εφαρμογή του νόμου του Ohm για κλειστό κύκλωμα
I 2 = E = 24V  I 2 = 2A
R 2 12
Σύμφωνα με τον 1ο κανόνα του Kirchhoff στον κόμβο Β
i = i1 + I2 = 0 + 2A  i = 2A
β) Όταν θα έχουν σταθεροποιηθεί οι τιμές των

ρευμάτων, τότε
di1 i1 =1 =ό

 = −L  ⎯⎯⎯⎯⎯→  = 0
dt
και οι αντιστάτες R1 και R2 θα έχουν την ίδια τάση V=E
στα άκρα τους.
Από το νόμο του Ohm έχουμε:
90
I1 = E = 24V  I1 = 3A, I 2 = E = 24V  I 2 = 2A

R1 8 R 2 12
Σύμφωνα με τον 1ο κανόνα του Kirchhoff στον κόμβο Β
 = 1 + 2 = 3 + 2   = 5A
Όταν ο διακόπτης δ ανοίγει:
γ) Η πηγή αποσυνδέεται από το κύκλωμα. Στο

πηνίο αναπτύσσεται ΕΑΥΤ τέτοιας πολικότητας
ώστε να αντιστέκεται στη μείωση της τιμής της
έντασης του ρεύματος (κανόνας Lenz). Έτσι, ο
βρόχος ΒΗΔΓΒ συνεχίζει να διαρρέεται από ρεύμα
i για ένα μικρό χρονικό διάστημα, με φορά που
δείχνεται στο σχήμα.
Σύμφωνα με την αρχή διατήρησης της ενέργειας,

η ενέργεια που είχε αποθηκευτεί στο πηνίο μετά
τη σταθεροποίηση των εντάσεων των ρευμάτων,
είναι η ίδια με αυτή που θα δώσει το πηνίο στο κύκλωμα μετά το άνοιγμα του διακόπτη,
που το πηνίο λειτουργεί ως πηγή. Άρα η ένταση του ρεύματος που διαρρέει το πηνίο
αμέσως μετά το άνοιγμα του διακόπτη είναι υποχρεωτικά ίση με την ένταση που διέρρεε
το πηνίο πριν το άνοιγμα του διακόπτη, δηλαδή i = I1 = 3A .
δ) H ενέργεια μαγνητικού πεδίου που ήταν αποθηκευμένη στο πηνίο πριν το άνοιγμα του
διακόπτη είναι ίση με U = 1 LI12 = 1 0, 2  (3) 2  U = 0,9 J (1)
2 2
Η ενέργεια όμως του μαγνητικού πεδίου που είναι αποθηκευμένη στο πηνίο, μετατρέπεται
σταδιακά σε θερμότητα στους δύο αντιστάτες. Επομένως:
U = Q  U = Q1 + Q2 ⎯⎯
(1)
→ Q1 + Q2 = 0,9J (2)
Οι δύο αντιστάτες είναι συνδεδεμένοι σε σειρά και διαρρέονται από το ίδιο ρεύμα, το οποίο
δεν είναι σταθερό καθώς η έντασή του μειώνεται με το χρόνο.
Σε χρονικό διάστημα Δt σε κάθε αντιστάτη, σύμφωνα με το νόμο του Joule αναπτύσσεται

θερμότητα
Q1 = i 2 R1t, Q2 = i 2 R 2 t
Άρα, από τη στιγμή που άνοιξε ο διακόπτης μέχρι τη στιγμή που θα μηδενιστεί το ρεύμα
στο πηνίο, σε κάθε αντιστάτη αναπτύσσεται θερμότητα
Q1 =  Q1 = R1  i 2 t, Q2 =  Q2 = R 2  i 2 t
Με διαίρεση κατά μέλη των δύο τελευταίων σχέσεων προκύπτει
Q1 R 1 8 Q1 2
= =  = (3)
Q 2 R 2 12 Q2 3
Από τη λύση του συστήματος των εξισώσεων (2), (3) προκύπτει: Q1 = 0,36J, Q2 = 0,54J
91
Πρόβλημα 6.
Στο κύκλωμα του σχήματος, τα ρεύματα είναι

σταθεροποιημένα με το αμπερόμετρο να δείχνει
I = 3A και το βολτόμετρο στα άκρα του
αντιστάτη R1, V1 = 12V . To πηνίο δεν είναι
ιδανικό, έχει συντελεστή αυτεπαγωγής L = 0,3H
και οι αντιστάσεις των δύο αντιστατών
συνδέονται με τη σχέση R2 = 3  R1 . Επίσης, ο
ρυθμός μετατροπής της ηλεκτρικής ενέργειας σε
θερμότητα στον αντιστάτη R1 είναι τριπλάσιος
από αυτόν του αντιστάτη R2.
Να βρείτε:
α) Τις αντιστάσεις των αντιστατών R1, R2 και του πηνίου Rπ.

β) Tην ενέργεια του μαγνητικού πεδίου που είναι αποθηκευμένη στο πηνίο όταν τα
ρεύματα είναι σταθεροποιημένα.
Τη χρονική στιγμή t1 ανοίγουμε ακαριαία τον διακόπτη δ, χωρίς να ξεσπάσει σπινθήρας
και χωρίς απώλεια ενέργειας.
γ) Να βρείτε το ρυθμό μεταβολής της έντασης του ρεύματος που διαρρέει το πηνίο αμέσως
μετά το άνοιγμα του διακόπτη.
δ) Να σχεδιάσετε τη γραφική παράσταση της έντασης του ρεύματος που διαρρέει τον
κλάδο ΑΒ του αντιστάτη R2 σε συνάρτηση με το χρόνο. Στο διάγραμμα να δείχνεται το
ρεύμα που διαρρέει τον αντιστάτη λίγο πριν το άνοιγμα του διακόπτη.
ε) Να βρείτε τη συνολική θερμότητα που εκλύθηκε από τον αντιστάτη R2 και την αντίσταση
του πηνίου Rπ, από τη χρονική στιγμή t1 μέχρι τη στιγμή που μηδενίζεται η ένταση του
ρεύματος.
Λύση
α) Όταν ο διακόπτης είναι κλειστός και τα ρεύματα έχουν σταθεροποιηθεί, από τις
ενδείξεις των οργάνων βρίσκουμε την αντίσταση του αντιστάτη R1
V1 12V
R1 = =  R1 = 4
I 3A
Επομένως R 2 = 3  R1  R 2 = 12
Ο ρυθμός μετατροπής της ηλεκτρικής ενέργειας

σε θερμότητα στον αντιστάτη R1 είναι
τριπλάσιος αυτού του αντιστάτη R2, επομένως
P1 = 3P2  I2  R1 = 3I22  R 2  I = 3I2  I2 = 1A
Σύμφωνα με τον 1ο κανόνα του Kirchhoff στον κόμβο Α
I = IL + I2  IL = I − I2  IL = 2A
92
To πηνίο και ο αντιστάτης R2 είναι παράλληλα συνδεδεμένοι, δηλαδή έχουν στα άκρα τους
την ίδια τάση VAB.
I2 R 2 1A 12 
VAB = I2 R 2 = IL R   R  = =  R = 6
IL 2A
β) Η ενέργεια του μαγνητικού πεδίου που είναι αποθηκευμένη στο πηνίο δίνεται από τη
σχέση
U L = 1 L  L 2 = 1 0,3H  ( 2A )  U L = 0,6 J
2
2 2
γ) Με το άνοιγμα του διακόπτη δ, το ρεύμα στον

κλάδο της πηγής μηδενίζεται ακαριαία ενώ στο
πηνίο λόγω του φαινομένου της αυτεπαγωγής το
ρεύμα μηδενίζεται σταδιακά. Στο πηνίο, όπως
δείχνεται στο σχήμα, αναπτύσσεται ΕΑΥΤ τέτοιας
πολικότητας ώστε να αντιστέκεται στη μείωση της
τιμής της έντασης του ρεύματος (κανόνας Lenz).
Τη χρονική στιγμή t1 ο βρόχος που περιλαμβάνει

το πηνίο και τον αντιστάτη R2 διαρρέεται από
ρεύμα έντασης iL = I L = 2 A . Εφαρμόζουμε τον 2ο
κανόνα του Kirchhoff για τον βρόχο που περιέχει
το πηνίο τη χρονική στιγμή t1
EAYT − i L  R  − i L  R 2 = 0  E AYT = i L  ( R  + R 2 ) 
i  (R + R2 )
L di = i L  ( R  + R 2 )  di = L 
dt dt L
di = 2A  18   di = 120 A
dt 0,3H dt s
Επειδή το ρεύμα στον κλάδο μειώνεται με την πάροδο του χρόνου, ο ρυθμός μεταβολής
της έντασης του ρεύματος είναι αρνητικός di = − 120 A .
dt s
δ) Ο κλάδος ΑΒ της αντίστασης R2 πριν τη χρονική

στιγμή t1 διαρρεόταν από ρεύμα έντασης I 2 = 1A και
τη στιγμή t1 όταν ο διακόπτης ανοίγει, διαρρέεται
από ρεύμα αντίθετης φοράς, που προέρχεται από
την ΕΑΥΤ του πηνίου και το μέτρο του ελαττώνεται
μέχρι μηδενισμού. Η γραφική παράσταση έντασης
ρεύματος–χρόνου δείχνεται στο διπλανό σχήμα.
ε) Η θερμότητα που εκλύθηκε από τον αντιστάτη R2

και την αντίσταση του πηνίου Rπ, από τη στιγμή t1
μέχρι τη στιγμή που το ρεύμα μηδενίστηκε, προήλθε
από την αποθηκευμένη στο πηνίο ενέργεια του
μαγνητικού πεδίου η οποία υπολογίστηκε στο ερώτημα (β). Επομένως η εκλυόμενη στο
περιβάλλον θερμότητα είναι Q = 0,6 J .
93
Πρόβλημα 7.
Στο διπλανό σχήμα, η ράβδος ΑΓ αμελητέας

αντίστασης έχει μήκος = 0,5m και αποτελεί
τμήμα ενός κλειστού ηλεκτρικού κυκλώματος που
δημιουργείται από τους οριζόντιους αγωγούς xx’
και yy’ αμελητέας αντίστασης και το ιδανικό πηνίο
με συντελεστή αυτεπαγωγής L = 0, 2 H που
συνδέεται στα άκρα x,y. Η όλη διάταξη βρίσκεται
μέσα σε κατακόρυφο ομογενές μαγνητικό πεδίο
έντασης μέτρου B = 1T . Τη χρονική στιγμή t = 0 ,
με την ένταση του ρεύματος στο κλειστό κύκλωμα να είναι i = 0 , ασκούμε στον αγωγό ΑΓ
μεταβλητή δύναμη F παράλληλη με τους οριζόντιους αγωγούς κινώντας τον με τέτοιο
τρόπο ώστε η ράβδος να κινείται προς τα δεξιά με σταθερή ταχύτητα μέτρου  = 2 m .
s
α) Να περιγραφεί το φαινόμενο που συμβαίνει μετά την άσκηση της δύναμης και να
υπολογιστεί το μέτρο της ηλεκτρεγερτικής δύναμης από αυτεπαγωγή στο πηνίο.
β) Να γραφεί η συνάρτηση της έντασης του ρεύματος που διαρρέει το πηνίο σε σχέση με
το χρόνο και να παρασταθεί γραφικά.
γ) Να γραφεί το μέτρο της δύναμης F που κινεί τον αγωγό, σε συνάρτηση με τον χρόνο.
δ) Τη χρονική στιγμή t1 = 1s να βρεθούν ο ρυθμός με τον οποίο προσφέρεται ενέργεια στο
κύκλωμα μέσω του έργου της F και η ενέργεια μαγνητικού πεδίου που έχει αποθηκευτεί
στο πηνίο.
Λύση
α) Όταν κινούμε τον αγωγό ΑΓ μέσα στο μαγνητικό πεδίο με σταθερή ταχύτητα,
αναπτύσσεται σταθερή ηλεκτρεγερτική δύναμη ( E =  l ) στα άκρα του με την
πολικότητα που δείχνεται στο σχήμα.
Καθώς η ράβδος είναι αμελητέας αντίστασης, το

πηνίο και η ράβδος έχουν κοινά άκρα, οπότε η
ΕΕΠ ισούται με την ΕΑΥΤ στα άκρα του πηνίου.
E AYT =  =  = 1  2 m  0,5m 

s
E AYT = 1V = .
β) Η ΕΑΥΤ δίνεται από τη σχέση
E AYT
E AYT = L di  di = = 1V  di = 5 A
dt dt L 0, 2H dt s
Επειδή την t = 0, i = 0 , η τελευταία σχέση δίνει
i = 5t (S.I.) (1)
94
Η γραφική παράσταση i = f (t ) δείχνεται στο διπλανό

σχήμα.
γ) Ο αγωγός ΑΓ κινείται με σταθερή ταχύτητα υπό την

επίδραση δύο δυνάμεων, της
εξωτερικής δύναμης F, και της δύναμη FL.
Επειδή η ταχύτητα είναι σταθερή, τα μέτρα των δύο

δυνάμεων είναι ίσα.
 = 0  F = 0  F = FL  F = Bi ⎯⎯
(1)
→ F =1T  5t  0,5m  F = 2,5 t (S.I.)
δ) Τη χρονική στιγμή t1 = 1s , η ένταση του ρεύματος που διαρρέει τον αγωγό είναι:
i1 = 5  t1 = 5 1 i1 = 5A
και το μέτρο της δύναμης F είναι: F1 = 2,5  t1  F1 = 2,5N
Ο ρυθμός προσφοράς ενέργειας μέσω του έργου της F στον αγωγό είναι:
d WF F1  d x   d WF d WF
= = F1   = 2,5N  2 m  =5J
dt dt dt s dt s
H ενέργεια του μαγνητικού πεδίου που είναι αποθηκευμένη στο πηνίο τη χρονική στιγμή
t1=1s είναι
U1 = 1 Li12 = 1 0, 2H  ( 5A )  U1 = 2,5J
2
2 2
95
Πρόβλημα 8.
Στο διπλανό σχήμα, η ράβδος ΑΓ έχει μήκος

= 0, 4m , αντίσταση R = 0,5 , μάζα m = 0, 2kg
και αποτελεί τμήμα ενός κλειστού ηλεκτρικού
κυκλώματος που δημιουργείται από τους
οριζόντιους αγωγούς xx’ και yy’ αμελητέας
αντίστασης και το ιδανικό πηνίο με συντελεστή
αυτεπαγωγής L = 0,5H που συνδέεται στα άκρα
x,y. Η όλη διάταξη βρίσκεται μέσα σε κατακόρυφο
ομογενές μαγνητικό πεδίο έντασης μέτρου B = 1T
. Τη χρονική στιγμή t = 0 ασκούμε στον αγωγό ΑΓ
δύναμη F , παράλληλη με τους οριζόντιους αγωγούς κινώντας τον με τρόπο ώστε η
ένταση του ρεύματος στο κύκλωμα να δίνεται από τη σχέση i = 2t + 2 (S.I .) .
α) Να περιγραφεί το φαινόμενο που συμβαίνει μετά την άσκηση της δύναμης και να
υπολογιστεί το μέτρο της ηλεκτρεγερτικής δύναμης που επάγεται στο πηνίο.
β) Να αποδοθεί γραφικά η σχέση που συνδέει την ταχύτητα του αγωγού ΑΓ με το χρόνο.
γ) Να υπολογιστεί η μετατόπιση του αγωγού ΑΓ στο 1ο δευτερόλεπτο της κίνησής του.
δ) Να υπολογιστεί ο ρυθμός με τον οποίο προσφέρεται ενέργεια στο κύκλωμα μέσω του
έργου της δύναμης F , τη χρονική στιγμή t = 2 s .
Λύση
α) Όταν κινούμε τον αγωγό ΑΓ μέσα στο

μαγνητικό πεδίο, αναπτύσσεται ΕΕΠ στα άκρα
του με την πολικότητα που δείχνεται στο
σχήμα. Λόγω της επιτάχυνσης του αγωγού, η
ταχύτητά του άρα και η ηλεκτρεγερτική
δύναμη ( E =  l ) μεταβάλλεται, με
αποτέλεσμα να μεταβάλλεται η ένταση του
ρεύματος στο κύκλωμα.
Η μεταβολή της έντασης του ρεύματος στο κύκλωμα έχει αποτέλεσμα να αναπτυχθεί Ε ΑΥΤ
στα άκρα του πηνίου. Στο πηνίο, όπως δείχνεται στο σχήμα, αναπτύσσεται Ε ΑΥΤ τέτοιας
πολικότητας ώστε να αντιστέκεται στην αύξηση της τιμής της έντασης του ρεύματος
(κανόνας Lenz).
H σχέση i = 2t + 2 είναι 1ου βαθμού και η γραφική της παράσταση είναι όπως στο σχήμα
t = 0 , i = 2A και για t = 1 s, i = 4 A .
Από το διάγραμμα της έντασης του ρεύματος i σε

συνάρτηση με το χρόνο t, μπορούμε να υπολογίσουμε το
i
μέσο ρυθμό μεταβολής
t
i 4 − 2 A i
=  =2A
 t 1− 0 s t s
96
Ο ρυθμός μεταβολής της έντασης του ρεύματος είναι σταθερός διότι η κλίση της γραφικής
παράστασης στο διάγραμμα είναι σταθερή, άρα ο μέσος
ρυθμός μεταβολής συμπίπτει με τον στιγμιαίο.
Η τιμή της ηλεκτρεγερτικής δύναμης που αναπτύσσεται

στα άκρα του πηνίου είναι σταθερή και ίση με
E AYT = L di  E AYT = 0,5H  2 A  E AYT = 1V

dt s
β) Εφαρμόζουμε τον 2ο κανόνα του Kirchhoff για τον

βρόχο του κυκλώματος:
E  − E AYT − iR = 0  B  − E AYT = iR 
iR + E AYT (2t + 2)A  0,5  + 1V
= =   = 5 + 2,5 t , (S.I)
B 1T  0, 4 m
Η εξίσωση ταχύτητας χρόνου είναι αυτή της ομαλά

επιταχυνόμενης κίνησης και το διάγραμμα ταχύτητας-
χρόνου δείχνεται στο διπλανό σχήμα.
γ) Η μετατόπιση του αγωγού μπορεί να υπολογιστεί από τη σχέση της μετατόπισης στην
ευθύγραμμη ομαλά επιταχυνόμενη κίνηση.
7,5 m − 5 m
 =  = s s   = 2,5 m
t 1s − 0s s2
 x = 0 t + 1    t 2 = 5 m  1s + 1  2,5 m2  (1s) 2 
2 s 2 s
 x = 6, 25m
Ή διαφορετικά η μετατόπιση του αγωγού είναι αριθμητικά ίση με το εμβαδόν στο

διάγραμμα υ=f(t).
(5 + 7,5) m
 x   = s 1s   x = 6,25m
2
δ) Ο ρυθμός προσφοράς ενέργειας στον αγωγό από την εξωτερική δύναμη F είναι:
d WF F  d x  
= = F  (1)
dt dt
Πρέπει να υπολογίσουμε το μέτρο της δύναμης F που ασκείται στον αγωγό καθώς και
την ταχύτητα του αγωγού τη χρονική στιγμή t=2s.
Ο αγωγός ΑΓ κινείται με σταθερή επιτάχυνση και του ασκούνται δύο δυνάμεις, η εξωτερική
δύναμη F, και η δύναμη FL.
Εφαρμόζουμε τον 2ο νόμο του Νεύτωνα στον αγωγό και έχουμε:
 F = m   F − FL = m  F = FL + m  F = Bi + m (2)
Τη χρονική στιγμή t = 2 s η ένταση του ρεύματος που διαρρέει τον αγωγό είναι:
97
i = 2t + 2 = (2  2 + 2) A  i = 6A , οπότε η σχέση (2) δίνει
F = 1T  6A  0, 4m + 0, 2kg  2,5 m2  F = 2,9N

s
Τη χρονική στιγμή t = 2 s η ταχύτητα του αγωγού είναι:
 = 2,5t + 5 = (2,5  2 + 5) m   = 10 m
s s
Με αντικατάσταση στη σχέση (1) παίρνουμε
d WF d WF
= F   = 2,9N  10 m  = 29 J
dt s dt s
98
Πρόβλημα 9.
Το κύκλωμα του σχήματος αποτελείται από ιδανική πηγή

ηλεκτρεγερτικής δύναμης  = 24V , αντιστάτη με
αντίσταση R = 12  και πηνίο με ωμική αντίσταση
RL = 8  , μήκος = 20cm , αριθμό σπειρών  = 5  104 και
εμβαδόν κάθε σπείρας A = 2 mm2 . Ο διακόπτης δ είναι
αρχικά ανοικτός. Τη στιγμή t = 0 κλείνουμε τον
διακόπτη.
α) Να υπολογίσετε τον συντελεστή αυτεπαγωγής του

πηνίου.
β) Να υπολογίσετε το μέτρο της ηλεκτρεγερτικής δύναμης από αυτεπαγωγή που
αναπτύσσεται στο πηνίο καθώς και την πολικότητά της αμέσως μετά το κλείσιμο του
διακόπτη.
γ) Να υπολογίσετε τον ρυθμό μετατροπής της ενέργειας σε ενέργεια μαγνητικού πεδίου
στο πηνίο και τον ρυθμό παραγωγής θερμότητας στο κύκλωμα, τη χρονική στιγμή που η
ηλεκτρεγερτική δύναμη από αυτεπαγωγή στο πηνίο είναι το ένα τέταρτο της
ηλεκτρεγερτικής δύναμης της πηγής.
δ) Να υπολογίσετε τον ρυθμό με τον οποίο η πηγή προσφέρει ενέργεια στο κύκλωμα, τη
χρονική στιγμή που ο ρυθμός μετατροπής της ενέργειας σε ενέργεια μαγνητικού πεδίου
στο πηνίο γίνεται μέγιστος.
Δίνεται 0 = 4  10− 7  m , 2  10
A
Λύση
α) Ο συντελεστής αυτεπαγωγής του πηνίου υπολογίζεται από τη σχέση L =  0  A

2
οπότε με αντικατάσταση έχουμε L = 4  10− 7  m  (5  10− 1)  2 10− 6 m 2  L = 0,1H

4 2
A 2  10 m
β) Στα άκρα του πηνίου, όπως δείχνεται στο σχήμα, αναπτύσσεται ηλεκτρεγερτική δύναμη
από αυτεπαγωγή τέτοιας πολικότητας, ώστε αυτό
να αντιδρά στην αύξηση της τιμής της έντασης iL
του ρεύματος (κανόνας Lenz).
Τη στιγμή t = 0 ο κλάδος ΒΗ που περιλαμβάνει το

πηνίο δεν διαρρέεται από ρεύμα ( iL = i1 = 0 ), οπότε
το μέτρο της ηλεκτρεγερτικής δύναμης από
αυτεπαγωγή ταυτίζεται με την τάση στα άκρα ΒΗ.
 = VBH   = 24V
γ) Επειδή η ένταση του ρεύματος που διαρρέει το κύκλωμα μεταβάλλεται διαρκώς, ο

ρυθμός μετατροπής της ενέργειας σε ενέργεια μαγνητικού πεδίου στο πηνίο δεν έχει
σταθερή τιμή. H ένταση του ρεύματος στο πηνίο μεταβάλλεται από την τιμή iL = i1 = 0 , έως
μια μέγιστη τιμή
99
 L max = I1 =  = 24V   L max = 3A

RL 8
Αυτό σημαίνει ότι ο ρυθμός μεταβολής της έντασης

του ρεύματος που διαρρέει το πηνίο είναι θετικός
οπότε αφού αυξάνεται η ένταση του ρεύματος θα
αυξάνεται και η ενέργεια του μαγνητικού πεδίου στο
πηνίο.
dU L
= PL = E AYT  i L (1)
dt
Εφαρμόζουμε τον 2ο κανόνα του Kirchhoff στον

κλειστό βρόχο ΖABHZ του κυκλώματος για τη χρονική στιγμή που ισχύει E AYT =  = 6V
4
E −  
E −   − i L  R L = 0  i L = 
RL
i L = 24V − 6V  i L = 2, 25A
8
Με αντικατάσταση στη σχέση (1) υπολογίζουμε τον ρυθμό μετατροπής της ενέργειας σε
ενέργεια μαγνητικού πεδίου στο πηνίο:
dUL dU L
= E AYT  i L = 6V  2, 25A  = + 13,5 J
dt dt s
Ο ρυθμός παραγωγής θερμότητας στο κύκλωμα ισούται με το άθροισμα των ισχύων στον
αντιστάτη R και στην ωμική αντίσταση του πηνίου R L.
O αντιστάτης R είναι συνδεδεμένος στα άκρα της ιδανικής πηγής, επομένως διαρρέεται
από το σταθερό ρεύμα
I 2 = E  I 2 = 24V  I 2 = 2A
R 12
Ο ρυθμός παραγωγής θερμότητας στο κύκλωμα είναι:
dQ
= PR + PR L = I 2 2 R + i L 2 R L 
dt
dQ dQ
= (2 ) 2  12 + (2, 25) 2  8  = 88,5 J
dt dt s
Παρατηρούμε ότι ο ρυθμός με τον οποίο προσφέρει ενέργεια η πηγή στο κύκλωμα
  =   i =   (i L + I 2 ) = 24V  (2, 25A + 2A)  PE = 102 J

s
dU L dQ
είναι ίσος με το άθροισμα + .
dt dt
δ) Ο ρυθμός με τον οποίο η πηγή προσφέρει ενέργεια στο κύκλωμα dW = PE = E  i είναι

dt
ο ρυθμός μετατροπής της αποθηκευμένης χημικής ενέργειας της πηγής σε ηλεκτρική
ενέργεια και δεν έχει σταθερή τιμή, αφού η ένταση του ρεύματος που διαρρέει το πηνίο,
100
άρα και την πηγή μεταβάλλεται. Για να υπολογίσουμε αυτόν τον ρυθμό θα πρέπει να
βρούμε πόσο είναι το ρεύμα που διαρρέει την πηγή τη χρονική στιγμή που ο ρυθμός
μετατροπής της ενέργειας σε ενέργεια μαγνητικού πεδίου στο πηνίο γίνεται μέγιστος.
Σύμφωνα με την αρχή διατήρησης της ενέργειας για κάθε χρονική στιγμή ισχύει:
dW = P = P + P + P (2) ,
E L R RL
dt
όπου PL είναι ο ρυθμός μετατροπής της ενέργειας σε ενέργεια μαγνητικού πεδίου στο
πηνίο, PR είναι η ισχύς του αντιστάτη R και PR L η ισχύς του αντιστάτη RL.
Αντικαθιστώντας τους ρυθμούς μεταβολής στη σχέση (2) έχουμε
  i = PL +  22  R + iL 2  R L (3)
Η ένταση του ρεύματος I2 που διαρρέει τον αντιστάτη R δεν μεταβάλλεται, οπότε είναι
γνωστή από το προηγούμενο ερώτημα.
Σύμφωνα με τον 1ο κανόνα του Kirchhoff στον κόμβο Β ισχύει i = iL +2  i = iL + 2A .
Από τη σχέση (3) με αντικατάσταση των εντάσεων i και Ι2, προκύπτει:
24  (i L + 2A) = PL + 22 12 + i L 2  8  24  i L + 48 = PL + 48 + 8  i L 2 
8  i L 2 − 24  i L + PL = 0 (4)
Η εξίσωση (4) είναι δευτέρου βαθμού με μεταβλητή την ένταση του ρεύματος, i L και έχει
λύσεις μόνο πραγματικές τιμές, άρα για τη διακρίνουσα Δ της δευτεροβάθμιας εξίσωσης
θα ισχύει
  0   2 − 4    0  ( − 24) 2 − 4  8  PL  0 
PL  18W
Η μέγιστη τιμή του ρυθμού μετατροπής της ενέργειας σε ενέργεια μαγνητικού πεδίου στο
πηνίο είναι PL max = 18W , οπότε το ρεύμα iL που διαρρέει εκείνη τη στιγμή το πηνίο
βρίσκεται από τη σχέση (4)
− −(− 24)
iL = = A  i L = 1,5
2 2 8
O ζητούμενος ρυθμός υπολογίζεται με αντικατάσταση στη σχέση (3)
dW = P = P max + I 2  R + (i ) 2  R = 18W + (2A) 2 12 + (1,5A) 2  8 

E L 2 L L
dt
dW = 84 J
dt s
Ημερομηνία τροποποίησης: 03/03/2023
Επιμέλεια: Βασίλειος Ιστάπολος, Πρόδρομος Κορκίζογλου, Παναγιώτης Μπετσάκος,

Παναγιώτης Πετρίσης, Ηλίας Ποντικός,
Επιστημονικός έλεγχος: Αντώνιος Παλόγος
101

Untitled

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Untitled

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Untitled

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΨΗΦΙΑΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7Ο: ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΗ ΕΠΑΓΩΓΗ

Το διπλανό διάγραμμα δείχνει πώς μεταβάλλεται η φ

Η μαθηματική σχέση που συνδέει τα μέτρα των δύο to 3to t

Σωστή απάντηση είναι η β.

Άρα, σωστή απάντηση είναι η β.

Η μαγνητική ροή που διέρχεται από ένα κλειστό φ φ

Σωστή απάντηση είναι η γ.

Το επαγωγικό ρεύμα που διαρρέει το πρώτο πλαίσιο, αντίστασης R1=R, είναι

Ένα κυκλικό μεταλλικό πλαίσιο, αντίστασης R, τοποθετείται μέσα σε ομογενές μαγνητικό

Η μαθηματική σχέση που συνδέει τα φορτία q1 , q2 είναι

Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση και να δικαιολογήσετε την επιλογή σας.

Σωστή απάντηση είναι η α.

Η αρχική μαγνητική ροή Φ0 που

Στην πρώτη περίπτωση στρέφουμε το

Το φορτίο που διέρχεται από μια

Από το συνδυασμό των σχέσεων (1) και (2) προκύπτει q 2 = 2q1 .

Άρα, σωστή απάντηση είναι η α.

Ο ραβδόμορφος μαγνήτης του διπλανού σχήματος

Κατά τη διάρκεια της κίνησης του μαγνήτη, ο

α. διαρρέεται από επαγωγικό ρεύμα με φορά από

β. διαρρέεται από επαγωγικό ρεύμα με φορά από το σημείο Α προς το Γ.

γ. δεν διαρρέεται από επαγωγικό ρεύμα.

Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση και να δικαιολογήσετε την επιλογή σας.

Σωστή απάντηση είναι η α.

Καθώς ο μαγνήτης κινείται προς το

Άρα, σωστή απάντηση είναι η α.

Η οριζόντια μεταλλική ράβδος ΚΛ κινείται με σταθερή ταχύτητα υ, πάνω στους οριζόντιους

Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση και να

Σωστή απάντηση είναι η β.

Ο ευθύγραμμος αγωγός ΚΛ κινείται με ταχύτητα υ, μέσα σε ομογενές μαγνητικό πεδίο

Με τον κανόνα των τριών δακτύλων του δεξιού

Ο ραβδόμορφος μαγνήτης του διπλανού σχήματος αφήνεται ελεύθερος από ύψος h, να

όπου g η επιτάχυνση της βαρύτητας.

Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση και να δικαιολογήσετε την επιλογή σας.

Σωστή απάντηση είναι η β.

Ο ευθύγραμμος αγωγός AΓ κινείται με ταχύτητα υ, μέσα σε ομογενές μαγνητικό πεδίο

Με τον κανόνα των τριών δακτύλων του δεξιού

Άρα, σωστή απάντηση είναι η γ.

Οι δύο μεταλλικοί οδηγοί, η ράβδος και ο αντιστάτης

   −    S −  S

 ( S − S )  Lx

Η οριζόντια μεταλλική ράβδος ΑΓ μήκους L, έχει

Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση και να δικαιολογήσετε την επιλογή σας.

Σωστή απάντηση είναι η α.

Καθώς η ράβδος κινείται, υπάρχει μεταβολή

Άρα, σωστή απάντηση είναι η α.

Ο κυκλικός αγωγός του σχήματος και ο

Στον κυκλικό αγωγό

γ. δεν θα δημιουργηθεί επαγωγικό ρεύμα.

Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση και να δικαιολογήσετε την επιλογή σας.

Σωστή απάντηση είναι η β.

Καθώς ο ευθύγραμμος αγωγός διαρρέεται

Η ένταση του μαγνητικού πεδίου που δημιουργεί ο ευθύγραμμος ρευματοφόρος αγωγός

Άρα, σωστή απάντηση είναι η β.

Ο κυκλικός αγωγός του σχήματος βρίσκεται

Στον κυκλικό αγωγό

γ. δεν θα δημιουργηθεί επαγωγικό ρεύμα.

Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση και να δικαιολογήσετε την επιλογή σας.