Coğrafyanın Kodları Ücretsiz pdf 1.

ÜNİTE ➲ DOĞAL SİSTEMLER

Kodlamalar ve Notlar RÜZGÂRLAR

Rüzgâr: Yüksek basınç merkezinden alçak basınç merkezine hareket eden yatay yönlü
hava hareketidir.

Rüzgâr

yb
YB ab
AB

Rüzgârların Özellikleri
1. Rüzgâr Yönü: Rüzgârların belirli bir yöne doğru estiği doğrultuya rüzgâr yönü denir.

Rüzgâr Yönünü Etkileyen Etmenler

Basınç Merkezlerinin Konumu: Rüzgâr yüksek basınçtan Dünya’nın Günlük Hareketi: Dünya’nın günlük hareketi so-
alçak basınca doğru eser. Bu basınç merkezlerinin konumu nucunda rüzgârlar KYK’de hareket yönünün sağına, GYK’da-
ehareket yönünün soluna saparlar.

PARA İLE SATILMAZ

rüzgârın da yönünü belirler.

1050 mb YB
YB 1600 mb

AB AB
1000 mb 1000 mb

KYK GYK

Yer Şekilleri: Rüzgârlar yer şekillerine göre hareketlerine Hâkim Rüzgâr Yönü: Bir bölgede rüzgârın yıl içinde en fazla
yön verirler. Rüzgârların esme sıklıklarını rüzgâr gülleri gös- estiği yöne denir. Hâkim rüzgâr yönü, yer şekillerinin doğrul-
terir. Rüzgâr güllerine bakarak; KB
K tusuna göre ortaya çıkar.
KD
Rüzgârın hangi yönde estiğini Rüzgârın Esme Sıklığı (Frekansı): Rüzgârın bir yöndeki
B D
esme sayısına denir.
Rüzgârın ne kadar estiğini
GB
O bölgenin yer şekillerini anlayabiliriz. G
GD
Rüzgâr gülü

2. Rüzgârın Hızı
Rüzgârın Hızını Etkileyen Etmenler
Basınç Farkı: Basınç merkezleri arasındaki fark ne kadar Basınç Merkezleri Arasındaki Mesafe: Basınç değerleri
fazlaysa rüzgâr o kadar hızlı eser. Aşağıdaki şekilde 600 mb aşağıdaki resimdeki gibi aynıysa mesafesi uzun olan yerde
farka sahip yerde rüzgâr daha hızlı eser. rüzgâr daha yavaş eser (1). Mesafe kısa ise rüzgâr daha hızlı
eser.
1050 mb
50
1050 mb YB
YB 1600 mb 600
1050 mb
AB AB 1000 mb
1000 mb 1000 mb 1000 mb 1
Hızlı

Sürtünme: Rüzgârın sürtünmesi engebeli alanlarda daha Dünya’nın Günlük Hareketi: Dünya’nın günlük hareketi so-
fazla olduğu için hızı yavaşlar. Düz ve açık alanlarda rüzgârın nucunda rüzgârların yönünde sapma meydana gelir. Bu sap-
sürtünmesi azaldığı için hızı da artar. ma sonucunda yol uzadığı için rüzgârın hızı da yavaşlar.

İÇERİKLERE DESTEK OLMAK İÇİN BU NOTLARIN KİTAP Coğrafyanın Kodları

38 HALİNİ SATIN ALABİLİRSİNİZ.
 Coğrafyanın Kodları Ücretsiz pdf 1. ÜNİTE ➲ DOĞAL SİSTEMLER

Kodlamalar ve Notlar
3. Rüzgâr Çeşitleri
Rüzgârlar genel olarak sürekli, mevsimlik, yerel ve tropikal olmak üzere dört gruba ayrılırlar.

Rüzgâr Çeşitleri

Sürekli Mevsimlik Yerel Tropikal

Alize Yaz Musonu Fön Tayfun

Hurricane
Batı Kış Musonu Meltem
Tornado
Kutup Akdeniz
rüzgârları

Sürekli Rüzgârlar
Yeryüzündeki sürekli termik ve dinamik basınç merkezleri arasında yıl boyunca esen
rüzgârlara denir.

PARA İLE SATILMAZ

1. Alize Rüzgârları

30. enlemlerde dinamik yüksek basınç alanlarından Ekvator’a esen rüzgârlardır.

Başlangıçta kurudurlar ama denizden geçtiğinde karaların doğu kıyılarına yağış

bırakırlar. Doğu kıyılarına yağış bıraktığı için doğu rüzgârları olarak bilinirler.

Avrupa’dan Amerika’ya giden tüccarların eskiden bu rüzgârları kullanmasından

dolayı bu rüzgârlar ''Ticaret Rüzgârları'' olarak bilinirler.

2. Batı Rüzgârları

Her iki yarım kürede 30° paralelindeki DYB alanından 60° paralelindeki DAB ala-
nına doğru esen rüzgârlardır.

Orta kuşaktaki karaların batı kıyılarına bol yağış bırakırlar.

60° enlemleri civarında kutup rüzgârları ile karşılaşır. Kutup rüzgârları soğuk ol-
duğu için batı rüzgârları ile karşılaşma alanlarında cephesel yağışları oluşturur.

Geçmişte batıdan doğuya doğru yelkenli gemilerle yapılan yolculuklarda kolaylık

sağlamıştır.

3. Kutup Rüzgârları

Her iki yarım kürede kutuplardaki termik yüksek basınç merkezlerinden, 60° en-
lemlerindeki dinamik alçak basınç merkezlerine doğru esen rüzgârlara denir.

Soğuk su akıntılarının ve Kanada ile Sibirya’nın doğu kıyılarında soğuk iklimlerin

oluşumuna katkıda bulunurlar.

Batı rüzgârları ile 60° paralelinde karşılaştıklarında cephe yağışlarına neden olur.
Soğuk ve kuru estiklerinden dolayı genellikle yağış getirmezler.

Coğrafyanın Kodları İÇERİKLERE DESTEK OLMAK İÇİN BU NOTLARIN KİTAP

HALİNİ SATIN ALABİLİRSİNİZ. 39
 Coğrafyanın Kodları Ücretsiz pdf 1. ÜNİTE ➲ DOĞAL SİSTEMLER

Kodlamalar ve Notlar Mevsimlik Rüzgârlar

Muson rüzgârları kara ve denizler arasındaki ısınma farkına bağlı olarak ortaya çıkan
rüzgârlardır.
Mevsimlere bağlı olarak yön değiştirirler.
Altı aylık sürelerle kara ve denizler arasında birbirinin tersi yönde eserler.
Yaz mevsiminde denizden karaya doğru eserken kış mevsiminde karadan denize doğru
eserler. İkiye ayrılırlar:
Görüldüğü Yerler: Hindistan, Japonya, Endonezya, Çin, Meksika Körfezi, Gine Körfezi

1. Yaz Musonları: Hint Okyanusu’ndan Asya Kıtası’na eser. 2. Kış Musonları: Asya Kıtası’ndan Hint Okyanusu’na eser.

PARA İLE SATILMAZ

ab yb

yb ab

Yaz mevsiminde görülürler. Kış mevsiminde görülürler.

Karalar sıcak, denizler soğuktur. Karalar soğuk, denizler sıcaktır.
Karalar AB, denizler YB alanıdır. Karalar YB, denizler AB alanıdır.
Denizlerden karaya rüzgâr eser. Karadan denize rüzgâr eser.
Denizden getirdiği nemi karaya bırakır ve Güneydo- Karadan denize estiği için Güneydoğu Asya’da yağış
ğu Asya kıyılarında yağışlara neden olur. oluşturmaz.

Yerel Rüzgârlar

Fön Rüzgârları: Bir dağ boyunca yükselen hava kütleleri 200 m’de
1°C soğuduğu için belirli bir yükseltiden sonra yağış oluşturur. Bu C
1°
’de- Fön
kuru hava dağın arka kesimine inmeye başladığında 100 m’de 1°C 0m
10
0
20 m’
de
ısınmaya başlar. Ortaya çıkan sıcak ve kuru bu rüzgârlara fön rüz- +1
°C
gârı denir.

Dünya’da en fazla Alp Dağlarında görülür.

Yazın bitkilerin kurumasına yol açarlar.
Kışın kar erimelerine ve sel baskınlarına yol açarlar.

İÇERİKLERE DESTEK OLMAK İÇİN BU NOTLARIN KİTAP Coğrafyanın Kodları

40 HALİNİ SATIN ALABİLİRSİNİZ.
 Coğrafyanın Kodları Ücretsiz pdf 1. ÜNİTE ➲ DOĞAL SİSTEMLER

Meltem Rüzgârları (Günlük): Günlük basınç Kodlamalar ve Notlar

farkları sonucunda oluşurlar.

Kara Meltemi yb
Deniz alçak basınç, kara yüksek basınçtır.
ab

Bu nedenle rüzgâr karadan denize eser.

Geceleri oluşan bir rüzgârdır.

Deniz Meltemi
ab
Deniz yüksek basınç, kara alçak basınçtır.
yb
Bu nedenle rüzgâr denizden karaya eser.
Gündüzleri oluşan bir rüzgârdır.

Dağ Meltemi
Gece dağ yüksek basınç, vadi alçak basınçtır.
Bu nedenle rüzgâr dağdan vadiye eser.

PARA İLE SATILMAZ

ab yb
Vadi Meltemi
Gündüz vadi yüksek basınç, dağ alçak basınç
merkezidir. yb ab

Bu nedenle rüzgâr vadieden dağa eser.

Akdeniz Havzasında Etkili Yerel Rüzgârlar

Soğuk Yerel Rüzgârlar

Mistral: Fransa’dan Akdeniz’e doğru eser.
Mistral Krive
Bora tz
Bora: Dinar Dağlarından Adriyatik Denizi’ne doğru eser.
Krivetz: Romanya’dan Karadeniz’e doğru eser.
Sıcak Yerel Rüzgârlar

k ko Sirokko: Sahra Çölü’nden Akdeniz’e doğru eser.

ro Ha
Si ms
in Hamsin: Sahra Çölü’nden Akdeniz’e doğru eser.

Tropikal Rüzgârlar

Tropikal bölgede okyanus üzerinde ısınan havanın yukarı-

ya doğru yükselmesiyle oluşurlar. Bu rüzgârlar yıkıcı etki-
lere sahiptirler. Bunlara:

Orta Amerika’da: Hurricane

Kuzey Amerika’da: Tornado
Doğu Asya’da: Tayfun denir.

Coğrafyanın Kodları İÇERİKLERE DESTEK OLMAK İÇİN BU NOTLARIN KİTAP

HALİNİ SATIN ALABİLİRSİNİZ. 41