TASAVVUF AKADEMİSYENLERİ VE ÇALIŞMA

ALANLARI ÜZERİNE BİR ÖRNEKLEME

GİRİŞ

Tasavvuf İslam Tarihinin ilk yüzyıllarından bugüne kadar uygulamalarıyla ilmî

çalışmaların gündeminde yer almış bir disiplindir. Hicrî üçüncü asra kadar kişilerin bireysel
düşünce ve riyazetlerinin sonraki dönemlerde sistemli müesseseler haline dönüşmesiyle
bilinilirliği artan tasavvuf, günümüze kadar etki gücünü muhafaza etmeyi başarmıştır.

Tasavvufî yaşam genel anlamda kişinin Allah ile olan bağını güçlendirmeyi
amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda ortaya koyduğu prensiplerin kişilerin dini hayatları
üzerindeki etkilerinin yanı sıra tasavvufun ictimâî etkileri de önemli araştırma konuları haline
gelmiştir.

Günümüz insanı geçmişten gelen bu büyük bakiyeyi -tasavvufî yaşamı- merak etmeğe
ve araştırmaya devam etmektedir. Özellikle akademik hayatın temsilcileri olan üniversitelerde
kurulan Tasavvuf kürsüsü bu disiplinin ilmî çerçevede detaylı araştırmalara konu olmasına
zemin oluşturmuştur. Bugün özellikle ülkemizdeki üniversitelerde görev alan
akademisyenlerimizin alanla ilgili çalışmaları iki ana eksende şekillenmektedir. Bunlar
tasavvufun nazarî ve felsefî yönü üzerine yapılan çalışmalar ile tasavvufun tarihi gelişimi ve
seyri üzerine yapılan çalışmalardır. Biz bu çalışmamızda günümüz tasavvuf
akademisyenlerinden beş ismin tanıtımını ve bu isimlerin çalışmalar üzerinde durmaya
çalışacağız.

1. Prof. Dr. Dilaver GÜRER

1965 yılında Yozgat’ta dünyaya gelen hocamız 1986 tarihinde Ankara Üniversitesi
İlahiyat Fakültesi’nden mezun oldu. Öğretmenlik ve Osmanlı Arşiv Uzmanlığı görevlerinden
sonra 1995 yılında Selçuk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi’nde Tasavvuf Anabilim Dalı’nda
araştırma görevlisi oldu. O tarihten bugüne değin Necmeddin Erbakan Üniversitesi İlahiyat
Fakültesi Tasavvuf Anabilim Dalı’nda görev almaktadır.

Hocamız 1993 öğretim yılında Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

Tasavvuf Bilim Dalında başladığı “Abdülkâdir Geylânî ve Kâdiriyye’nin Kolları” isimli
doktora çalışmasını Prof. Dr. Mustafa Tahralı’nın danışmanlığında 1997 tarihinde
tamamlamıştır. Fransa ve Mısır’da branşı ile ilgili araştırmalarda bulunmuş olan hocamız
1999 yılında yardımcı doçent, 2002’de doçent, 2007 yılında da profesörlük unvanı almıştır.

Özellikle hocamızın doktora çalışması olan Abdükâdir Geylanî ve Kâdirilik ülkemizde

bu konudaki yapılan ilk çalışma olması bakımından önem arz etmektedir. Yine Mısır’da
bulunduğu yıllarda orada ve Suudi Arabistan’da Tasavvufla ilgili yapılan çalışmaları iki
makalede incelemiştir. Çalışmalarında Abdülkadir-i Geylânî ve Kadirilik ile Mevlevilik ve
Mesnevî unsurları ön plana çıkmaktadır. Dilaver Gürer’in yayınlanmış 19 eseri
bulunmaktadır. Bunlar;

1. Abdulkâdir Geylanî, Hayatı Eserleri, Görüşleri, İnsan Yayınları, İstanbul-2002.

2. Fusûsu’l-Hikem ve Mesnevî’de Peygamberlerin Öyküleri, İnsan Yayınları, İstanbul-
2005.
3. Fusûsu’l-Hikem ve Mesnevî’de Peygamber Öyküleri (II), MEBKAM Yayınları,
Konya-2007.
4. Abdülkâdir-i Geylânî, İnsan Yayınları, İstanbul-2004.
5. Abd al-Qadir Jilani, Insan Publications, İstanbul-2008 (önceki kitabın İngilizce’si).
6. Cilâü’l-Hâtır Yol’un Esasları, Gelenek Yayınları, İstanbul-2006, (Abdülkâdir-i
Geylânî’den tercüme).
7. Risâleler, (Abdülkâdir-i Geylânî’den tercüme), İnsan Yayınları, İstanbul-2007.
8. Mecâlis-i Seb’a’dan Seçmeler, Rumi Yayıncılık, Konya-2007, (Mevlânâ Celâleddin-i
Rûmî’nin aynı adlı eserinden seçmeler).
9. Selections From Discourses of Rumi, Rumi Yayınları, Konya-2007 (önceki kitabın
İngilizcesi).
10. Mevlânâ Hayâtı ve Yolu, Rumi Yayınları, Konya-2007, (Osman Behcet’in Osmanlıca
eserini yayına hazırlama).
11. Mewlana Jalal Al-Din Rumi His Life and His Path, Rumi Yayınları, Konya-2007,
(önceki kitabın İngilizcesi).
12. Düşünce ve Kültürde Tasavvuf, Ensar Neşriyat, İstanbul-2007.
13. Mesnevî-i Şerîf Şerhi (11. cilt vd.), Kitabevi Yayınları, İstanbul-2008, (A. Avni
Konuk’un Osmanlıca eserini yayına hazırlama.
14. Geylani Tefsiri, (heyetle birlikte Türkçe tercüme) İstanbul 2010
15. Nehru'l-Kadiriyye, (Fadıl Geylani'den Türkçe tercüme), İstanbul 2010.
16. Sufi İbn Sina ve Makamatü'l-Arifin, İstanbul 2012, Gelenek Yay.
 17. İbn Arabi'de Din ve İbadet, İstanbul 2012, Gelenek Yay.
18. Ariflerin Aynası, (S. Konevi'den ortak tercüme), İstanbul 2010, Gelenek Yay.
19. Mecalis-i Seb'a, (Mevlâna’dan tercüme), Konya 2008.

2. Prof. Dr. Dilaver SELVİ

1962 yılında Tokat’ta dünyaya gelen hocamız, 1986 yılında Marmara İlahiyat
Fakültesi’nde lisans eğitimini tamamladı. Aynı üniversitede 1996’da “Meşhur Tefsir
Literatüründe Tasavvufa Bakış” konulu çalışmasıyla Tefsir Doktoru oldu. Üniversiteye
intisabından önce bazı sivil toplum kuruluşları bünyesinde tercüme faaliyetleri ve öğretmenlik
görevlerinde bulundu. 2011 yılında Yrd. Doç. Olarak Yıldız Teknik Üniversitesi’nde göreve
başlayan Selvi, 2012 yılında Tasavvuf doçenti oldu. 2013-2015 tarihleri arasında Kastamonu
Üniversitesi’nde görev yaptı. 2015 tarihinde Marmara Üniversitesi’ne geçiş yapan hocamız
2019 tarihinde profesörlük unvanı almıştır. Akademik hayata her ne kadar Tefsir alanında
başlamış olsa da doktora tezinin disiplinler arası bir konu olması hocamıza tasavvuf alanını
geniş bir açıdan değerlendirme fırsatı sunmuştur. Yaptığı çalışmalar incelendiğinde Tasavvuf
literatürüne ait ana kaynakların tercüme faaliyetleri öne çıkmaktadır. Dilaver Selvi’nin
tercüme ve telif olarak toplam 23 eseri bulunmaktadır. Bunlar;

1. Tasavvuf Metodu Olarak Rabıta, Semerkand Yayınları. Eser, Doçentlik takdim

çalışması olarak sunulmuştur.
2. Kaynaklarıyla Tasavvuf, İstanbul: Semerkand Yay., 2012.
3. Ehl-i Sünnet İnancı, İstanbul: Semerkand Yay., 2012.
4. Kadın ve Aile İlmihali, İstanbul: Semerkand Yay., 2012.
5.  Ziyaret Edepleri ve Yolculuk Hükümleri, İstanbul: Semerkand Yay.2015.
6. Kulun Yolculuğu/Miraç ve Nefs Terbiyesi, İstanbul: Semerkand Yay, 2012.
7. Ateşin Yakmadığı Âşık/Kıssaların Diliyle İman, İstanbul: Semerkand Yay, 2015.
8. Allah Yolunda Yardım ve Cömertlik, İstanbul: Semerkand Yay, 2011.
9. Kur’an ve Tasavvuf/Tefsirlerin Tasavvufa Bakışı,Ankara: Gece Kitaplığı,
2017 Eser, doktora tezidir
10. İslâmî Kaynaklarda Velayet ve Keramet, İstanbul: Hoşgörü Yayınları,2012 Eser,
Yüksek Lisans tezidir.
11. Tasavvuf Açısından Manevî Cevherlerimiz/İçimizdeki Dünya, Hoşgörü Yayınları.
12. Edeb Bir Tâc İmiş, İstanbul: Semerkand Yay, 2015.
 13. Beyzavî Tefsirinde Tasavvuf, İstanbul: Semerkand Yay. 2017 Eser Profösörlük
takdim çalışması olarak sunulmuştur.
14. Sühreverdî, Avârifü’l-Mearif/Gerçek Tasavvuf, Semerkand Yay.
15. Abdülgani Abdülhalık, Hücciyyetü’s-Sünne-Sünnetin Delil Oluşu, Şûle Yay.
16. Mekkî, Kûtü’l-Kulûb/Kalplerin Azığı, (Heyetle), 4 cilt Semerkand Yay.
17. Kuşeyrî, Kuşeyrî Risâlesi, Semerkand Yay,
18. Gazâlî, Ravdatü’t-Tâlibîn ve Umdetü’s-Sâlikin-Hak Yolunun Esasları, Semerkand
Yay.
19. Ahmed İbn Acîbe, Kısa Surelerin Tefsiri, Semerkand Yay,
20. Ahmed İbn Acibe, Bahrü’l-Medîd fî Tefsiri’l-Kur’âni’l-Mecîd-İbn Acibe Tefsiri,
11 cilt, Semerkand Yay.
21. İbn Acibe, İlahî Fetihler, Semerkand Yay.
22. Kardâvî, er-Resûl ve’l-İlim-Hz. Peygamber ve İlim, Şûle yay.,
23. Gazâlî, İhyâu Ulumi’d-Din. İhya’da toplam 40 kitap mevcut olup her konu/kitap
Semerkand yayınları tarafından müstakil olarak basılmaya başlanmıştır ve baskı 40
kitapta tamamlanacaktır. Ayrıca ciltli olarak da 9 ciltte toplanacaktır. Basılan
kitaplar: İlim Kapısı, Akâid Esasları, Temizlik Usulleri, Namazın Sırları, Zekatın
Sırları, Orucun Sırları, Haccın Sırları, Kur’an Okuma Edepleri, Kurtuluş Vesilesi,
Günlük Vazifeler, Evliliğin Hükmü ve Hikmetleri.

3. Prof. Dr. Hülya KÜÇÜK

1961 yılında Erzurum’da dünyaya geldi. 1983 yılında Atatürk Üniversitesi İlahiyat
Fakültesi’nden (Erzurum) mezun oldu. 1994’te Leiden Üniversitesi İslamoloji Bölümünden
M.A. (Yüksek Lisans) diploması aldı. 1995 yılında yine Leiden Üniversitesi, Türkoloji
Bölümünde (Hollanda) başladığı The Roles of the Bektāshīs in Turkey’s National Struggle,
(Kurtuluş Savaşında Bektaşiler) isimli tezi ile doktorasını 2001’de tamamladı. O tarihten
bugüne değin Necmeddin Erbakan Üniversitesi (eski adııyla Selçuk Üniversitesi) ilahiyat
Fakültesi’nde Tasavvuf kürsüsünde görev yapmaktadır. Alanda yayınlanmış birçok eser ve
makaleye sahip olan hocamızın dünya çapında bir üne sahip olan Leiden Üniversitesi’nde
yaptığı doktora çalışması önem arz etmektedir. Hocamızın yayınlanmış 10 adet eseri
bulunmaktadır.

1. The Role of the Bektāshīs in Turkey’s National Struggle, Leiden, 2002: Brill
(Doktora Tezi).
 2. Kurtuluş Savaşında Bektaşiler, İstanbul, 2003: Kitap Yayınevi (Doktora tezi,
gözden geçirilmiş tercümesi).
3. Sultân Veled ve Maârif’i. Kitâbu’l-Hikemiyye Adlı Maârif Tercüme ve Şerhi
(İnceleme-Metin), Konya Büyük Şehir Belediyesi, Konya, 2005.
4. Ana hatlarıyla Tasavvuf Tarihine Giriş, Konya,2004, Nükte.
5.  Küpten Sızan Sırlar. İntihâ-nâme-i Sultan Veled, İstanbul, 2010: Ataç
6. Tasavvufa Giriş, İstanbul, 2011: Ensar; 2. Baskı İstanbul: Ensar 2015.
7. Arapça ve Tıp İlmindeki Tasavvuf, Konya: Aybil, 2012.
8. Uzatılmış Yol. Hz. Şems’ten Hz. Mevlânâ’ya. Hz. İbnü’l-Arabi’den Kadın
Velilere, İstanbul: Nefes, 2016.
9. Tasavvuf ve Tıp. Selim Kalbin Fizyolojisi (Z.A. Yegin’le birlikte), İstanbul: Ensar,
2016.
10. Muhasibi, er-Riaye (Ş. Filiz’le birlikte), İstanbul: İnsan 1998 ve 2004.
(Tercüme)

4. Prof. Dr. Süleyman DERİN

1968 yılında Kütahya’nın Tavşanlı ilçesinde doğdu. 1991 yılında M. Ü. İlahiyat

Fakültesi’nden mezun oldu. Aynı fakültede 1993 yılında “Abdurrahman Sami’nin Hayatı
eserleri ve Fatiha Suresi Tefsiri” başlıklı yüksek lisans tezini hazırladı. 1995 yılında
doktorasını yapmak üzere, İngiltere Leeds Üniversitesi, Arap ve Ortadoğu Araştırmaları
Bölümü’nde görevlendirildi. 1999’da “Towards Some Paradigms of the Sufi Conception of
Love: From Râbia to Ibn al-Fârid” adlı doktora tezi ile Doktor unvanını aldı. 2003 yılında
Yrd. Doçent kadrosuna atanan hocamız, 2007 yılında Doçent oldu. 2014 yılından bugüne
Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde Tasavvuf anabilim dalında Profesör öğretim
üyesi olarak görev yapmaktadır. Aynı zamanda doktora tez konusu olan Tasavvufta aşk
kavramı üzerine yazıları ile ön plana çıkan hocamızın İngilizce ’ye olan hakimiyetinin bir
neticesi olan makale ve kitapları da göze çarpmaktadır. Süleyman Derin’in yayınlanmış 7
eseri bulunmaktadır.

1. Mânevî Yolculuk, Erkam, 2016.

2. The Role of Tasavvuf in the Muslim s Test with His Own Self, Erkam, 2016.
3. The Golden Chain of Transmission Masters of the Naqshibandi Way. Erkam,
2016.
4. Mektûbât-ı Rabbânî’de Şeriat ve Tasavvuf, Erkam, 2014.
 5. Kuran-ı Kerim’de seyr u süluk, Erkam, İstanbul, 2013.
6. Love in Sufism, İnsan yayınları, 2008.
7. İngiliz Oryantalizmi ve Tasavvuf, Küre, 2017.

5. Doç. Dr. Necdet YILMAZ

1965 yılında Ankara’da doğdu. ODTÜ’de bir yıl Matematik bölümünde öğrenim
gördü ve daha sonra bölüm değiştirerek Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi
Arap Dili ve Edebiyatı Bölümü'nde 1988 yılında lisans eğitimini tamamladı. Osmanlı
Arşivinde bir müddet çalıştı. Buradan ayrılarak vakıf hizmetleri ve yayıncılık faaliyetlerinde
bulundu. 1993 yılında Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Felsefesi
bölümünde “Abdülehad Nûrî-i Sivâsî ve Mir'âtü'l-vücûd ve mirkâtü'ş-şühûd Adlı Eseri” isimli
tezi ile yüksek lisansını, 2000 yılında da aynı Enstitünün Tasavvuf Bölümü'nde “XVIII.
Asır’da Anadolu'da Tasavvuf” adlı teziyle de doktora çalışmasını tamamladı. 2014 yılında
kurulan Mahmud Es’ad Coşan Eğitim ve Araştırma Merkezi’nin müdürlüğü görevini üstlenen
hocamız bu görevi sırasında Ahmed Ziyaüddin Gümüşhanevî’den Prof. Dr. M. Esad Coşan’a
kadar devam eden Ziyaiyye Ekolüne ait birçok belge ve yazıyı yayın hayatına kazandırdı.
Tekkeye ait belge ve kitapların günümüz ilim dünyasına kazandırılması faaliyetleri hocamızın
öne çıkan çalışmaları arasındadır. Makale ve sempozyum tebliğleri olarak alanda çok sayıda
çalışması bulunan hocamızın yayınlanmış 19 eseri bulunmaktadır

1. Câmiü't-turuk Bir Şahsiyet Ahmed Ziyâeddîn-i Gümüşhânevî Hayatı, Dergâhı,

Halifeleri, Eserleri ve Tasavvufî Yolu (Ziyâiyye),İlâhiyât, Ankara, 2020.
2. Kıbrıs'ta Hala Sultan Tekkesi ve Son Şeyhi Musa Kâzım Efendi,Tarihte Kıbrıs 1,
2, Osman Köse, Editör, İmak Ofset, İstanbul, 2017.
3. Samsun'un Son Devir Dinamiklerinden Ömer Şevki Efendi Nâm-ı Diğer Açıkbaş
Ömer Efendi, Geçmişten Günümüze Samsun/Canik ve Değerleri II, Osman Köse,
Editör, Canik Belediyesi Kültür Yayınları, Samsun, 2015.
4. Son Dönem İslâm Alimlerinden Ali Yakup Cenkçiler -Hatıra Kitabı-Bilge,
İstanbul, 2013.
5. Hacı Bektâş-ı Velî'nin Makâlât'ının Sadeleştirilmesi, Server İletişim, İstanbul,
2013.
6. Evliyâ Çelebi ve Tasavvuf Evliya Çelebi Atlası, Medam, İstanbul, 2012.
7. Osmanlı Arşivlerinde Kur'an ve Tefsir Konulu Belgeler, İlim Yayma Vakfı,
İstanbul, 2011.
 8. İbrahim-i Müteferrika'nın Risâle-i İslâmiyye'sinin Sadeleştirmesi, Server İletişim,
İstanbul, 2010.
9. Mehmed Şakir Efendi Divanı'nda Tasavvuf, Anekdot, İstanbul, 2010.
10. Osmanlılarda Sağlık Health in the Ottoman, Biofarma, İstanbul, 2006.
11. Evliya Çelebi'nin Seyahatnâmesi'ne Göre Osmanlılarda Sağlık Hayatı, Biofarma,
İstanbul, 2006.
12. Osmanlı Hastane Yönetmelikleri: Vakfiyelerde Osmanlı Dârüşşifâları, Biofarma,
İstanbul, 2006.
13. İstanbullu Sahabeler, Bilge Yayınları, İstanbul, 2003.
14. Hadisler Işığında Yönetim İlkeleri Yönetici Nitelikleri, Darulhadis Yayınevi,
İstanbul, 2003.
15. Değeri ve Tesiri Açısından Fetih Hadîsi (Feth-i Kostantîniyye), Darulhadis
Yayınevi, İstanbul, 2002.
16. Osmanlı Toplumunda Tasavvuf (XVII. Yüzyıl), Osav, İstanbul, 2001.
17. Ahmed-i Yesevî, Hayatı-Eserleri-Tesirleri, Seha Nesriyat, İstanbul, 1996.
18. Muhammed Zâhid el-Kevserî, Hayatı-Eserleri-Tesirleri, Seha Neşr., İstanbul,
1996.
19. Ahmed Ziyâüddîn Gümüşhânevî Sempozyum Bildirileri, Seha Nesriyat, İstanbul,
1992.

SONUÇ

Tasavvuf yaşanılan sorunlara bir çıkış yolu olarak görüldüğü günümüzde geçmişten
gelen bir disiplin olma özelliği ile araştırılmaya layık bir alan olarak her daim var olmuştur.
Sufî anlayışı üzerine yapılan çalışmaların yanı sıra bu alanın sistemleşmesi üzerine de yapılan
bir çok çalışma göze çarpmaktadır. Bu bağlamda günümüz akademisyenlerinin
araştırmalarına örneklik teşkil etmesi açısından alanda çalışmaları olan beş akademisyen
üzerinden bir örnekleme yapmaya çalıştık.

Görüldüğü üzere alanda çalışmalar yapan hocalarımız ortaya koydukları eserler ile
ilim dünyasına ışık tutmaktalar. Yapılan bu yayın faaliyetlerinde özellikle hocaların doktora
çalışmaları ön plana çıkmaktadır. Sahip oldukları yabancı dil bilgilerini de yayın
faaliyetlerinde bir etken olduğu göze çarpmaktadır. Netice olarak Tasavvuf alanında çalışma
yapan akademisyenlerin belli konularda uzmanlaştığı ve bu konular ile ilgili müracaat edilen
kişiler olduğu görülmekte ve yabancı dil bilgisinin uluslararası yayın faaliyetlerinde ciddi bir
önemi olduğu hissedilmektedir.

Osman Gördebil
08.06.2021