Download as pdf
Download as pdf
You are on page 1of 7
. CACH MANG PHAP 1789 TINH CHAT —Y NGHIA— Ac BIEM N& nay, nhan dan Phip va cA nhan loai tién bO ky niém ln, thir 200 Dai cach mang Phap. Trong lich str nhin logi, tay cde cude cich mang tur sin di nd ras6m hon hu. Ha Lan, Anh, Mj v.v... nhung dat dén dinh cao cia thang Igi va c6) thé durge coi 1a ditn hinh thi phai k8 dén Cach mang Phap 1789. Dé la mot eude cach mang tr sin trigt 48 nhat, dem lai Anh hurdng to lon va lau dai nhat trong lich sit nbn loai so véi cac cuge atch mang lr sin khac, k8 c& cde cude cich mang tir sin sau nd. Tinh chat vi dai cia nd dai duge bidu hién ngay trong ménh danh ma nhan logi di dit cho né 1A: Cude edch mang vt dat. V.l. Lénin da ling néi: «Khong phai,khong e6 ly do ma.cuge cach mang dé da duge goi 1 cuge cach mang vi dai. Déi voi giai cip ma cuge e4ch mang d6 4 phy vu, lire giai cip tu sin, thi cuge eich mang dé da phue vy duge nhiéu, khién cho ci thé ky 19, mét thé ky d& dem lai van minh va van héa cho loan thé loai ngudi, da trdi qua duGi dau higu eda euge cach mang Phap. Thé hy d6 cht 1am c6 mot vige khip, moi noi trén thé giéi 1a thi hanh, thye hign ting phan, hoin thanh nhang digu ma eac nha céch mang vi dgi eva giai ciip tu sin Phay di sing (go ra...» (1). Sy chun bj vé m&t tr tudng, ly luan cho cude each mang nay thue té da dién ra lr rat som, Ngay Ur thé ky 17, sy phé phan ché dQ chuyén ché phong kién da tré thanh cq sé tu tuéng cia nén van VAN TAO hoc thdi ky Louis XIV. NO duge bidu hién rd nét trong cdc tac phim cia ba nha dai vin hao Phap—nhitng bac thay cia n8n‘kjch cd dign Phap 14 ‘Cornille * (1606 +1682), Racine (1639 - 1699) va Mo- ligre (1622— 1673). Toi thé kf thir 18, thé ky Anh sang. thi cae nha tu tudng tr sn din chit di xudt hign va phat huy tae dung mOt cach rye ro ma tiéu bidu 1A Rousseau, Voltaire, Montesquieu, Di- derol.va cdc nha Bach khoa toan thu khée. Lite nay, khi.ma mau thudn tw san~ phong kién di t6i 49 chin qudi, thi tr twéng tr sin dan chi di nhuthat xtc tac manh mé (go nén sy bing nd c&ch mang. Dai cach mang Phap 1789 da nd rahe vay vi tinh tri@t dé c6 mot khong hai cha nd, Tinh trig d2 cia céch mang Phdp bidu hign trurée hél 6 chd nd thi tidu ldn gée ché d6 phong kién. Ve thugng fing kién tric, nd dinh dd ngai ving phong kién, dua vua Louis XVA va hoang hu Marie Antoinette lén doan dau dai, thay thé n8n quan chi chuyén ché bing nén egng hoa dan ‘chi, tude bé quyén toi thugng ca nha vua, thay yao dé la quyén toi thugng cia dai ching nhan-dan. Con & ha ving co sé, n6 thi liga tan gée die quyén chiém hitu rung dat cila quy lc, tang lit va dia chii phong kién, dua. rugng dat v8 lay néng dan. Thing lgi cao nh&t cia (1) Lenin Toda tap, Tap 38 ban tiéng Vi¢t, nha xuat bin'Tién bd Malscova—1977 trang 440, 20 . cude dau tranh nay 14 vao thei ky chuyén chinh Jacobin. Chi trong mét nim 1793, ¢ Hoi ddng Dan adc da ra ba site 1énh vé vin d8 rugng dat: — Sée Iénh ngay 3 thang 6 quyét djnh chfa va bin tai sin ctla bon liu vong, - Sic Iénh ngay 10 thang 6 quyét dinh chia vinh vién dat céngcho ndng dan varquy djnhchia nhitng dat dy thanh nbitng phin déu nhau theo nhan khau. — Sée lénh ngay 17 thing 7 tuyén bé xa bé hoantoan va vinh vién moi die quyén phong kién: moi 16 dich eta chia dat déu bi xda bé hoan toan va khong phi bdi thong. Cac vy’ kién tung c6 lign quan dén nhitng quyén Igi phong kién déu bj hiy bd. Cac chirng thu vé tude ham phong kién va cdc van kién khac déu bj thiéu hily va vige gitt nhitng giily tv dy coi nhu mét {Oi binh sir, co thé bj khd sai, Sy xéa bé tan géc ché 46 phong kién di mé réng duéng cho chi nghia tr ban phat trién. V.I. Lénin da danh gia cao sy kién nay. Nguoi vidi: « Qud Lidl, vige dp dung phuwong pidp céch mang dé xa bé ché dé phong kién Ii théi, vide chuy®n lodn quéc vdi 6c dé nhanh chéng, vdi long kién quyét, vdi nghj luc, vdi long trung thdnh thye sw céch mang va dan chi sang m@l hinh Uhite sin xuat cao hon, sung quyén sé hitu rugng dat ie do ctia néng dan, dé Ia nhitng dieu kign v@t chal, kinh té, da ctu nude Phap voi ml toc dg nhanh « ky digu», cdi-lgo va ddi mdi co sé kinh lé cia nd» ("). Tinh tri¢t d2 cia Cdch mang Phdp con Uh? hién. & thdi dé déi vdi gido hgi. N@n quan ehi chuyén ché Phap dya vao hai dng cap cao nhit 1a ting li va quy tdc, Khong thé thé tigu duge quyén chiém hitu rugng dat va boc lot ndng dan cia ching néu khong thit tigu moi dé quyén va uy thé cita ching. Vi vay, tir rt s6m, ngay 2 thang 11 nim 1 Quée hdi lip hién da ra sic Ignh dat moi tai san cla (ng lit dwdi, quyén str dung cia quéc gia, Thang 11 nai 1790, ’ Nghien citu lieth si sd 2~1989 Quée hoi lap hién thye hién vite cdi cach giao hoi, Mot sé chire quyén (nhu viée git sd hO tich) ir du do ting lit dim ohiém, nay dirge chuyén sang nh’ nuée phy trich, Tach gido hdi ra khdi Anh hudng eiia Gido hoang La ma va dit giao hoi 16 thude vao chinh phi, Cac giim myc va cha xt do hoi nghj tuyén cit. quan (d6i voi gidm myc) va 6 gido khu (d6i v6i cha xtr) bau ra. Nhitng giao si chuyén lam [8 s& duge chinh phi tra luong va tit ca déu phai tuyén thé trung thanh v6i hign, php... Nhw vay céch mang di tuwéc bd cd. quyén Igi kinh 1é va chinh tri ciia Wing lit, ttre dap tan mot trong nhieng thanh tri kién ¢6 cia chi nghia phong kién (mic du sau nay mot 86 quyén Igi ciia gido hoi va lng lit Igi duge giai cip dai tu sin i chép chinh khdi phue), — Trigt 48 thi tiéu d%c quyén phong kién va gito hi, cach mang cing kién quyét thye hign cic quy8n ty do. din chi cha cong dan. Tuyén ngén nhén quyen va dan quyén ndi ting ra'ddi ngay 26-8-1789 da duge dua vao dau bin Hign phap 1791, v6i'17 digu khoan khang djnb ede quyén wo ban cia con nguéi nh quyén ty do, binh dang, sé hitu va quyén chéng igi dp bite. Quyén sé hitu duge eoi Ja « thiéng liéng va bat khi xam pham ». Tuyén ngon cing néu ra nhitng nguyén tée co ban nhu nguyén tie vé cha quy8n quée gia ve 1p phap, tw phap va hinh phap. dé bito dim cho cic quyén | 43 d8 ra duge ton trong va thye hign, Ddng thdi* voi viée xéa bd cae dic y&n phong kién 1a vige edi (0 trigt d2 66 mdy hank chinh vd co cau t3 chite chink quyén, Mot mit la bai bd thanh phin quy tc thé tip va'moi tuéc vj gan lin voi né, cfm mang nhitng toe vi hoang than, cong tuéc, hau tuéc, ba tuée bai bé co cu (6 chire ci di phin chia nuéé Phap thanh tinh, khu tai chinh, (2) Lenin Todn tap, Tap 25, tiéag Nga, tes 935, Céch mang Phd ai khu tu phap..., xay dirng mét co ché hanh chinh méi, chia niréc Phap thanh 83 quan. dign lich gin bing nhau. Quan chia thank khu, t8ng, xi. TS chic hanh chinh nay thi figu moi sy phan cat phong kién cit , voi nhing tan tich cd- xua nhw thué quan ndi dja, t6a an 1anh chia, thué dia phuong v.v... bad dim sy théng nbat quéc gia va sy dng nhdt vé hanh chinh, tao digu kign thudn Igi cho sy phat trign thong nghiép. cho sy hink thanh thi truéng dan tgc tr ban chi nghia. Viée cdi cach nay dua 16i sy thanh lap 44,000 thi chinh méi véi che nha quan ly m6i do cach mang dao {a0, tao nén mot thi truéng hoc chinh tri cho céc fing lop cach mang trong nhan dan Php hoc cach quan ly nha nuéc. Thi tiéu dac quyén vA su chia c&t phong kién, Cach mang Phip khong nhitng md duéng cho cong thuoag nghigp ma cdn.mé duéng cho khoa hoc, * kg thudt phat trien. Khdi phi noi, v8 mat khoa hoc nhan van thi c&c nha khoa hoe ela thé ky Anh’ sing nhu Rousseau, Vollaire, Montes- quieu va c4e nha bién soun Bach khoa toan thu nhw Diderot. d’ Alembert va nhigu nha bac hge Idi lac khae, da gop phan to Ién vao viée thie diy xa hdi phat trign sang m6t giai doan méi. Con vé khoa hoe ty nhién thi cde nganh vat ly, toan hoc, héa hoc... déu phat trién ma tiéu bigu nhu Berthollet, Monge, Perrier, Lagrange, Guillon—Morvau... Dé nhanh .chéng tng dung khoa hoc va ky thuat vao sin xual, d&c biét la sin xudt quéc phong, mdt 1ép hgc c&ch mang véi 800 hoc vién, da s6 18 che phéo thi tr cdc tinh vé, di dugc trigu tap vao thang 2.1974 do cde nha bae hoc nhw Bertho- let, Monge, Perrier... ging day. Khoa hoc, ky thudt phat tri8n da day nhanh sin xudt xa hoi'ma triéc mit 1a nang cao chat lrgng vir khi, khi tai, dim bao cho quéc phong ‘thing loi. Sire manh cita Cach mang Phép va tinh triét d8 cla né da lam cho c& chau Au phong kién hoing sg Ching xim la- hong bép chét cach mang. Gi quan xung Kich efia ching 1a lién quin Ao ~ Phd gdm khofng 12 van ngudi da vurgt bién gidi yam nhap vao lanh thd Phap ngay 19-8-1792. Do sir phin bdi cia mot 56 twéng ' theo phai quan chi nén mot 86 noi khdng khang ew. Con dirdng tién t6i Paris di bd ngé ngiy 2-9+1792, khi Verdun bj that tha. Trong gid phut quyét djnh nay, céng xi cach mang da tro thanh linh hén cia dng cuge bao vé TS quéc. Toan thé nhAn dan Paris 44 dimg Tén ng&n quan thi. Nhitng doan quan tinh nguyén hda minh véi quin adi chinh quy cing chin dong quan Phd. Cudi cing, ngay 20-9 & Valmy, nwée Phap each mang di chién thang lién minh phAn cach mang chau Au. Sau chién thang Valmy thang 9-1792 nue Phap cach mang lai phai dirong dau voi cd thi trong, gific ngoai. Bén trong, thing 3y1793, bao dong phan cach mang nd ra & Vendée lan ra ch ving Tay Bic, Béi ngoai cic nuée Anh, Phd, Ba Lan, Tay Ban Nha, Naple, Ardenne, toan bd dé quéc La ma thin thanh va ca mot 16 nuée ohd, eting lién hop lai voi ngau d@ chéng pha nuée Phap cach mang. Sau lung ho lac nude Nga chuyén ché eiing d& tir lau cAl dirt quan h¢ voi nuée Phap. Mila xuan n&m 1793 nuge Phap catch mang 8 thé phdi mot minh ch6ng lai tat cA chau Au phan dong. Neay 23-8-1793, SAc lenh tng dong vin duge ban hanh. Dot Tong dong vien dau tién di cung ep cho nude Cong*hoa mot doi quan. gdm 42 van ngudi. Didi silinh dao cfia nén chuyén chinb Jaco- bia, quan ddi cach mang nhanh chong thu duge thang Igi. Ddi ndi, da dap tat duge c&c eude bao ddng phin cach mang. Déi ngogi da chién thing cdc lye lugng xam ling. Lién quan Ao — Phd phai rat lui ra khdi bién gidi, Lanh thd Phap aa sgch bong quan thi. * Thing. lgi quan st k8 trén bidu 19 ro sire manh cia mot lye lugng xi hoi dang 22 Ién, mot. sire manh cia thoi dai, Né khong chi quyél dink van ménh cia mot dan [6c ma con quyét dink au huwéng phdl rien cia cd rhan logi Wen 66 nh Robespierre 44 néi: «Neu tye do 6 Phap bj tha tidu Lhilodn b6 thién nhlén sé bj che ldp trong ttm man tang téc vd ly tri cia con ngwat sé Idi su vdg tan vue thdm ciia ddl nél va dé mun... Ché do chuyén ehé nh moi bibn den khong bé bén sé nydp tran lan trén mat dia ciu.,. Ching ta chién dau... cho nhitng ngwdi dang sing ngdy hém nay... cho tét gd nhitng ngwol sé sng...» (8). Chinh vi vay ma dah huéng cia Dat cdich mang Phip dd nhanh chéng laniéa ra khdp thé gidt. C&ch mang Phap da lam rung chuy8n toan bo hé théng phong kién gia cdi chau Au, dng thai cd vii, thie diy cite trao luu tu sin dan chi da my mam trong cdc x4 hOi phong kién nhanh cliéng phit tritn, O nhitng noi mA chd nghia tr ban da cé nhitng budc phat trién tién bd thue sy trong ldng xi hOi phong kign thi Anh huéng d6 sé manh hon, nh & cac nuée Tay va Trung Au, (Bi, Dire, Y, Ao; Hung...): O noi nao ma lye wgng tu san chua dat t6i It dd ché dé phong kién_ bang cach mang thi each mang Phap dua dén sy kich thich cAn thiét lam cho nhitng lye Luong tién bd chéng phong ki€n thite tinh va giée ngd them. D6 1d trdng hgp nhitng nuée ving Ban-cing dang con dui 4ch thong tri eta Thd Nhi Ky, traéng hgp nuGe Nga ma cho dén mai nim 1905 con phai thye hign cach mang tr sin dan chil, hoie &, cae nurée Vién Dong nhu Nhat Bin, Trung Quéc, An D6, Vit Nam.!. O nhitng nude da bj cha ngbia dé quée théng trj nh Nam ching han. thi cach mang tw sin dan chi di phai long vao lam mét voi cach mang gidi phéng dan téc. ~ Dai cach mang Phap whu vay 4a la cot mé6c d4nh ddu sy chuy@n bién ctia lich Nghtén ctu teh sit 36 2-71989 sit nhan loai, tt phong kién sangtw sin chuy?n mau thudn co ban ciia thoi dat JA méu thudn gitta nong nd voi chia phong kién sang mau thuiin gita v6 sin vi tu ban. Mau thuiin git vO san voi tw bind’ xudt hién ti khi giai c&p tr sin batdaiu hinh thanh trong ldng xi hOi phong kién, nhung con chwa gay git, Nhitng ngwoi vo sin con di theo tu sin d8 chéng lai ké tha cha ké tha cia minh. Trong Dai cich mang Phap, v6 san cing tu sin du nam trong ding e&p thir ba. Hg di -bit tay nhau cing ching phong kién va chong ngoai xim. Tuy vay mau thudn giai cap cling 4a boc 19, Cy thé, ngay trong théi ky truéc va trong cach mang Phap, cong & phai lan viée cue nhoe va bj tur ban bée l6t tan té. Ngay lam viée kéo dai téi 13-14 gid. Dai s6ng thi v6 cing exe khd. Tt mia xuaa 1790, cd«g nhan nhigu nganh di bai cong doi gidm gid lam va (ng long. Maa xudn nam 1791, Hi Ai hitus da dwgc thanh lp, lap hop duge khoing mt nghii thg mc. Thg in cing di lap M6: x ngh8 nghigp cia minh, Phong trio nay 44 lam giai cfp tu sin lo sg. Ngay 14-6-1791, nghj si Le Chapelier daduara dy An Sic ludt chOng cdngnhan, duge Quéc héi lap higa nhét tri thong qua. Luat nay ra doi a8 bho vé quyén Igi ciia Ur sin trong thoi ky céch mang tu sin cho nén né {dn tai lau dai 16170 nam ma khong hé bj stra d3i. Didu d6 ndi 1én r6 tinh giai cip cia cach mang Phap. Nhin chnng Iai. Dai cach mang Phap a c6 nhitng dac diem ndi bat: Trude hét, 46 18 mot di’n hinh cao dep vé thing lgi cia tu tréng cach mang, cla ly Luan cach mang. Nhu nhirng nha kinh dign cia chi nghia Mée 3 néi: Khong cé ly luan eich mang thi khong eo , (3) Robesplerre — Tat liga chon loc — Tap Wt Paris 1958 Ir, 76-77 (Dién vin doc ngay 18-11-1793), trich lai & « Dat cdch mang Phap~ 1749 » cha A, Munfret Nxb KH, Ha Ni, tr. 279. Céch mang Phép... phong trao céch mang. Thing Igi cia Dai Céch mang Php la thang lgi cia tur tuéng cach mang di duc cac nha te trong cita thé ky anh sang nhu Rousseau, Voltaire. Montesquieu, Diderot viv... 42 xuéng. Cae nha khoa hge dé khong nhing da d@ laicho loi ngudi nhitng tu tuédng, nhitng triét ly, nhitng co ché phap luat, nhéng phwong huéng kinh té nham x4y dng cuge sdng méi tt dep hon, ma con dua Iai’ nhitng ang tho via kiét xuft, mang tinh nhan dao sau-sfc. T hit hai, Dai cach mang Phap véi tinh lich cure, chit dong vé cing lén lao cia quan ching, cia ding cdip thir ba (Itic dé chiém ti 99% dan sd) di-cé nhitng sang tao vi dsi, khong chi sang tao'ra nhitng hinh thire dau tranh méi, ma cén la s4ng tao ra nhitng t8 chire cach mang méi vo cing phong phi, Va cao nhat la da cho ra dei bin Tuyén ngon nhan quyén va dan quyén ndi tiéng... CO thé ndi, tuy da 1a cich mang thi lic ndo cing di doi voi sng go, nhung sang tao trong cach mang Phap, nhé cé tinh quan ching rng rai nén rit phong pha va mau nhiém. Thit ba 1a Dai Cach mang Phap mang tinh nhan vin sau she, dic biét la ay chit trong dén quyén con ngudi. CO thé ndi bit etr cudc chch mang nio, d& la céch mang thi cling la do con nguét va vi con “nguéi, nhung 6 Dai Cach mang Phap; cai ddc dao la né ra adi vao thé ky Anh sing, nd xoay quanh va xody manh vao van dé quy8n con ngwroi. Chi nghia nhan vin, biéu hign rd rét nbat trong Bin Tuyén ngon vé nhan quyén va dan quyén, da thm vao cudgc s6ngcon ngwoi dé tr thanh mot dong lire cach mang manh mé di strc JAt nhao moi thé ché, tap tue cd hi, lac hawt ngan xa,” Thi ir 1a, trong quan hé quée té, Dai Cach mang Phap da tao dung nén mot nén ngogi yiao hou binh mang cd linh eich mang (én tinh nhan dqo sdu sdc. Khiu «Chién tranh véi cdc lau dai, Hoa binh véi cdc lu tranhy ma quan doi each mang Phap néu ra khi chién thing 23 lién quan Ao-Phd trén dat Bi, 48 duge nhan dan cac nuéc ving song Rhin tiép dn ndng nhiét. NO ciing thé hign rd tinh nhan vin cao ca... Boi vi trong digu kién bay gid, khi ma cugc ddutranh gia lye hrong cach mang tu sin méi 16n Ién voi thé lye phong kign phan dong gia cdi, bao tha cfia chau Au thi chi cé motnén héa binh nbu thé méi la dang dan chir khéng th 1A hda binh bang b&t ctr gid nao. Cé nhu vay méi bio dim duge quy&n song cia con ngirgi va quyén duge huéng ty do, hynh phic cia dai ching. Tuy vay, bat ct mot cuge céch mang nao, dau la vi dai dén dau cing khong vugt ra khdi nhitng han ché giai cap va han ché théi daicita né. Dai Cach mang Php cing 1a nhu vay. Trirde hét, d& 1a cach mang x4 hoi tht di 46i v6i cich mang quan hé sin xudt phi dong thoi. quan tamaay manh phat trign Iyc lugng sin xudt. Nhung Dai Cach mang Phap, truée nhitng yéu cau cp Pach ea quan ching dang huéng manh vao vin dé phan phéi sin phim xi hoi, nén cde nha cach mang d& quan tam ohiéu dén van dé cich mang quan hé sin xudt. Ciing c6 thé vi mét nguyén nhan khac nita la, & Phap lic d6, sire sin xudt ter ban chi nghia da phat trign ma cai kim him triée mt lai 1a quan’hé sin xudt, trong dé co ban 1A van dé Iu thong, phan phéi sin phdm xa hdi nén da quan tam nhigu dén viée gidi quyét quan hé sin xudt. . . Thi hai la d6i vGi giai cp cong nhan thi Dai Cach mang Phip 44 coi nhe quyén Igi cia thy thuyén. Didu dé cing khong l4y gi lam la, vi trong sy thita nhan quyén tu hitu 1a bat kha x4m pham va thita nhan sy bat binh ding vd thi sin, cd vit cho sur lam gitu cha giai cp tr sin thi, Kkhong'th® lai ddng thoi bio vé quyén Igi cia cong nhan duge. Mau thudn vo sin—tu sin da nay sinh nhu trén da néi va ngay cang phat trign da din t6i cao trao cach mang méi & Phap vao nhing nim 1830, 1848 va 1871. v.v,.. . : ‘ 24 Thit ba li A6i Voi Gido hoi thién chia, cach mang cé thai 46 triét a8 chua ting c6, Nhung cing nhur bin than cugecéch mang, lic dau thi toan b6 ding ep thir cba cling ddng tam higp lye danh dd ké tha chung. Nhung rdi trong tién trinh phat trign, dai tr san da din da chiém ly dic quy&n va dén.khi dai twsan chip chinh thi hg di ting bwéc nhugng bd va théa hiép véi Gido hoi. Thit tu. khinéi dén tinh nhan vineta Dai cach mangsPhap, ngudi ta thirang chi trich tinh thigu thay efung voi nhau giira cdc nha cach mang (didu nay cfch mang v6 sin rt it xdy ra), Trong qua trinh cach mang, khi cich mang Nghtén citu lich sit s6°2-1989 xm chiém thude dja. Ap bite béc Iét ning n& cd nhin din thuge dia Hin lao dong chinh quée. Ta dé, nhéng noi nhw 6 Phap, qué huong cia cach mang. cia sir ra-déi Toyén ngén nhan quyén va dan quyén, thi nay ehinh chit nghia dé quée Phap lai phan lai tir twéng. hoai bao vé nhan dao'va bio vé quyén con nguéi -cita nhiing nha cach mang Phip. tin 1én nhw vii bao thi giita nhitng « nba cach.mang thiéu sy nhan nhugng, thuongyéu, thong cim cho dgi in nhau. Ngwdi cp. tién ha s&t ngwoi cham tign hoke ngwdi e6 adi chit di trgch dwéng, khién cho bon dai tw s&n chip ehinh tranh thi thdj co ndm léy chinh quyén. Cuge chinh bién ngay 18 thang Suong mi di li két qua bi thim cia céch mang. Digu nay, Cie Mac cing da Adi 16: «Trong cuge cach mang Phap Jan thir phat, sau sir thong tri ctia ding Lap hién la sy théng trj cla ding Girondin, va sau sy théng tri cia ding Girondin la sir thong tricia ding Jacobin. Mdi dang trén du dua ‘vao ding tién bd hon. Mot khi mdi dang trong cdc dang d6:da diy cach mang di kha xa khién né khong thé theo kip cach mang nika—chit diing néi gi lanh dao cach mang—thi lin bj ban dong minhdiing cam hon di sau'né Jogi bd va dua lén may chém...o(‘) Néu lén mot vai han ché ké trén cia Dai cich mang Phap 48 di dén mo! han ché co ban, cé tinh chit chung cho céc cude cach mang tu sin land (at yéu din én mét hinh thire béc 16t mdi, thay thé cho béc lét néng né—phong kién, 18 bée lot cong nban: Trong digu kién dé, mot 86 nude 6 ditu kign phat trién manh da chuy8n sang hang ngii dé quéc di Trong thyelé, tién ho xi hdi da khach quan {go ra lye lugng cach mang indi va yéuc&n eda cach mang méi. Dé Ii giai” cdp vo sin ngay cing déng dio va cach mang xi hdi chit nghia ngay cag bite thigl. Dai céeh mang Nga 1a bitu hign ditn hinh vé thing Joi ctia xu thé sy. Néu Dai céch mang Phap 1m ABu cho kj nguyén Ur ban chit nghia trong lich i nhan loai, thi Cach mang Thing 10 Nga Ini mé din cho k¥ nguyén phat tritn méi, cag#hon, la ky nguyén x8 hoi chit nghta. Néu Dai Cach mang Phép méi dua Jodi ngwoi thay thé x4. hoi bée lot nay ‘bing xi hdi béc 1dt khae thi Dai Céch mang Thang 10 Nga nhim xéa bd oan toan moi Ap bite, bat cdng trong xa hOi. Tuy Cach mang Thang 10 Nga vé vi tri va tinh chit lich sit 66 cao’ hon, méi hon nhiéu so véi cach mang tw sin Phip nhw moi ngw6i da biét, nhung diéu ching ta edn nhin manh d day Ia, cling nhu cé vin minh Hy lap, La ma cd dgi thi méi co vin minh Tay Au va Bic MY can. hién, ai, c6 cude cach mang tu sin Php va cae eude cach mang tur sin khac thi sau d6 méi c6 Dyi Cach mang Thang 10 Nga yA cic cudc ach mang xAhdi chit nghia tiép theo. Cach mang Taang 10 Nga cing nhurcae cude cach mang xa hoi cha nghia khac déu c6 ké thira thanh qua vi dai cla cach mang Phap, tire phi djnh cAi ligu eye, phal huy cai lich eye, da nhan logi tién 1én. () Mac—Angghen Tuyen top, Tap 11, Nxb ST —1088. trang 141. Cach mgng Phap... 25 Riéng Viét Nam, nhiém vy dan chit tr sin iia cach mang Viét Namdi khéng duge thire hign bing eich mang tw sin dui sir Hanh dao cia giai c&p bw san hay , tiduty sin ma chi 6 y thd dem lai thanh * cong duéi sir linh dao ciin giai ep vo sin. Tuy vay nhitng-kinh nghiém nhing bai hoc ctia Pai céch mang Phap vin-la hd ich ddi voi cach mang Viét Nam. Ching thé ma ngay ti nhitng nim 20 cha thé ky nay, Bae HO cla chting ta, khi viét cudn Durdng cdch mang A& coi trong cae kinh nghiém cha Dai céich mang Phap, trong dé ngudi rit ra 5 bai hoe bd ich, Ngwoi dat vind’: Cach mang Phéplam guong cho ching vé nhttng viée gi? Va ngwéi by tra loi; «C&ch mang Phip day cho ching ta: 1. Dan ching cOng nong [a gée céch mang, tu'sin 1 hoat dau, khi né khong Igi dung duge dan chang nita, thi nd phan cach mang. ‘ 2. Cach mang thi phi cd (3 chire rét vitng bén méi thanh cdng. - o 3, Dan ba, tré con cing gidp lam viée cAch mang duge nhiéu, 4. Dan khi manh thi quan linh nao, sling dng nao cling khong chdng|lai ndi. 5. Cach mang Phap hy sinh rt nhidu ngirdi ma khéng sg, fa mudn Jam cach smang thi ciing khdng nén so phai hy sinh (°). Nhitng bai hoe 46 da gitip ich cho cach mang Viét Nam trong hon nita thé ky qua, Nhitng thanh céng eti« c&ch’mang Vigt Nam, nhat lA trong viée hoan thanh che nhiém vu dintée dan chi dau cé phin eéng hién khéng nhd' ca kinh nghiém Dai cach mang Fhap. Nay nay lén chi nghia x8 hoi ching ta con dang trong buée di ban dau cia thoi ky qué 4, nhitng bai hoc kinh nghiém cia Dai Cach mang Phdp van cén tae dung, dic big nhat 1a vé nang cao tinh than dan chi, trong dé ndi bat nhat 1a quyén con ngudi va quyén cng dan. *Ngay 15 thang 3 nam 1989 (5) H8 Chi Minh Tuy@n (4p, Tap I, Nxb Sy that, 1980, trang 247, 7 MOT VAI VAN Dé... t (Tikp theo trong 18) (chim trén didi 88% dan 58) cang bi ganh nangbiy nhiéu. trong khi nan d6i de doa. Viée canh tie vin theo ché 46 huu canh, c& mot nam lam, mot nim nghi Hang namdat bé hoang chiém tréaduéi 5/6 tong dién ch dat dai canh tic: mién bf 1/3, mién nam 1,2... Ngoai ra phan bén khéng dit, cong cy canh tac cén thé so nh thoi (rung 6. Cong nhan thi that nghiép ngay cang nhigu. Tom Iai, tinh trang chink tri — kink i — wa hoi cia wwée Phép nhing nim cu6i thé ky XVII nhw vita so luge trink bay bén trén, di gay nén m6i bal inh sau slic va rong 1én trong (dt cd ba Dang chip “xi hi: fing lit lop dudi & ving néng thon; qu¥ toc [6p duéi cing nhu quy tc Iép trén von quen Idi sng hudng Igc, in.bam: va die bigt 1 ton bd. Ding cap thir ba,

You might also like