บทที่ 4

ผลการวิเคราะห์ข้อมูลและอภิปราย
การทำโครงงานเรื่อง การแสดงความคิดเห็นอย่างสร้างสรรค์
ของพลเมืองดิจิทัล มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาและส่งเสริมการ
แสดงความเห็นอย่างสร้างสรรค์ในโลกออนไลน์ และเสนอ
แนวทางการใช้เทคโนโลยีด้วยทักษะความฉลาดทางดิจิทัล และ
เพื่อศึกษาการแสดงความคิดเห็นที่ไม่สร้างสรรค์หรือเชิงลบนัน
้
เป็ นปั ญหาใหญ่ต่อสังคมและควร ได้รับการแก้ไขอย่างถูกต้องและ
รวดเร็ว โดยคณะผู้จัดทำได้ทำการสำรวจโดยการทำโปสเตอร์ มี
ผลการวิเคราะห์ข้อมูลและอภิปรายผลดังนี ้

4.1 การศึกษาและทักษะความเป็ นพลเมืองดิจิทัล

ทักษะความเป็ นพลเมืองดิจิทัลนัน้ มีความสาคัญต่อการดำรง
ื
ชีวิตของมนุษย์ในโลกปั จจุบัน เป็ นอย่างมากเน่องจากมนุ ษย์ใช้
ชีวิตประจาวันอยู่ในโลกจริงส่วนหนึง่ และใช้ชีวิตอยูใ่ นโลก
ออนไลน์อีกส่วนหนึง่ ดังนัน
้ ทักษะการใช้ชีวิตในสังคมโลกจริงและ
สังคมโลกออนไลน์ล้วนมีความสำคัญ เช่นเดียวกันซึง่ นักวิชาการ
และองค์กรต่างๆ ได้ให้ทรรศนะเก่ียวกับความสาคัญของความ
เป็ นพลเมืองดิจิทัลไว้ ดังนี ้
องค์กรชัน
้ นาเพื่อการพัฒนาสื่อและความบันเทิงของชีวิตเด็ก
และครอบครัว (Common Sense Media, 2009) กล่าวว่า เด็ก
และวัยรุ่นในปั จจุบันกาลังใช้พลังอันยิง่ ใหญ่ของสื่อดิจิทัลในการ
สำรวจเชื่อมต่อ สร้างและเรียนรู้ในแบบใหม่ดว้ ยเหตุนจ
ี ้ ึงอาจทา
ให้เกิดข้อผิดพลาดขึน
้ ในขณะเดียวกันโรงเรียนต่าง ๆ กาลังเผชิญ
กับปั ญหาที่เกี่ยวข้องกับประเด็นดังกล่าว เช่นการกลั่นแกล้งทาง
อินเทอร์เน็ตการโกงแบบดิจิทัล และเรื่องความปลอดภัยทาง
้ ใี ้ ห้เห็นถึงความจาเป็ นท่ีนักเรียนจะได้เรียน
ดิจิทัลประเด็นเหล่านีช
รู้ทักษะ การรู้หนังสือดิจิทัล และทักษะการเป็ นพลเมืองดิจิทัล
Rabble (2011) กล่าวว่า แนวคิดความเป็ นพลเมืองดิจิทัล
เป็ นแนวคิดที่จะช่วยให้ครู และผู้นำเทคโนโลยีเข้าใจในสิ่งที่
นักเรียนควรรู้ในการใช้เทคโนโลยีที่เหมาะสมพลเมืองดิจิทัลเป็ น
มากกว่าเครื่องมือการสอน กล่าวคือเป็ นวิธีการเตรียมความพร้อม
นักเรียนในการใช้เทคโนโลยีอย่างเหมาะสมในสังคม ที่เต็มไปด้วย
เทคโนโลยี
กรมการศึกษาและชุมชนนิวเซาท์เวลส์ (NSW Department
of Education and Communities, 2011) ได้ให้ทรรศนะว่า
ความเป็ นพลเมืองดิจิทัลไม่ได้เป็ นเพียงแค่การตระหนัก และ
จัดการกับอันตราย ออนไลน์เท่านัน
้ แต่ยังเกี่ยวกับการสร้างชุมชน
ที่ปลอดภัยในการทาความเข้าใจเกี่ยวกับการจัดการข้อมูลส่วน
บุคคลและความเข้าใจเกี่ยวกับอินเทอร์เน็ตโดยใช้การนำเสนอ
แบบออนไลน์ของคุณเพื่อสร้างและปรับเปลีย
่ น โลกของคุณอย่าง
ปลอดภัยสร้างสรรค์และสร้างแรงบันดาลใจให้คนอื่นมาด้วยเช่น
เดียวกัน
 ดังนัน
้ พลเมืองดิจิทัล คือ พลเมืองทุกคนที่อยู่ในสังคม
ออนไลน์หรือที่เรียกว่าโลกออนไลน์ มีการปฏิสัมพันธ์ กันผ่านสื่อ
ดิจิทัลในรูปแบบต่าง ๆ อาทิ ข้อความ ภาพนิง่ เสียง และวีดีโอ
เพื่อส่งต่อข้อมูลข่าวสารต่าง ๆ สู่สังคม โลกออนไลน์อย่างเหมาะ
สม รวมทัง้ มีทักษะในการรับมือกับผลกระทบทัง้ ด้านบวกและ
ด้านลบจากโลกออนไลน์
พลเมืองดิจิทัล (Digital Citizenship) คือ แนวคิดแนว
ปฏิบัติทใี่ ห้พลเมืองได้เรียนรู้และมีความสามารถใน การใช้
ประโยชน์จากเทคโนโลยีดิจิทัลอย่างชาญฉลาด มีการบริหาร
จัดการ กํากับตนเองได้ รวมถึงรู้เท่าทันและ สามารถปกป้ อง
ตนเองจากความเสีย
่ งต่าง ๆ ที่อาจเกิดขึน
้ จากการใช้เทคโนโลยี
ดิจิทัล รวมทัง้ เคารพสิทธิตนเองและ ผู้อ่ น
ื มีความรับผิดชอบต่อ
สังคม
ทักษะสําคัญของความเป็ นพลเมืองดิจิทัล ซึ่งจะทําให้อยูใ่ น
สังคมได้อย่างเข้าใจและปลอดภัยประกอบด้วย 8 ทักษะสําคัญ
ได้แก่
1.ทักษะในการรักษาอัตลักษณ์ที่ดีของตนเอง (Digital Citizen
Identity) ความสามารถในการสร้างและบริหารจัดการอัตลักษณ์
ที่ดีของตนเองไว้ได้อย่างดีทงั ้ ในโลกออนไลน์และโลกความจริง
2.ทักษะในการรักษาข้อมูลส่วนตัว (Privacy Management) มี
ดุลพินิจในการบริหารจัดการข้อมูลส่วนตัว โดยเฉพาะการแชร์
ข้อมูลออนไลน์เพื่อป้ องกันความเป็ นส่วนตัวทัง้ ของตนเองและผู้
อื่น
3.ทักษะในการคิดวิเคราะห์มีวิจารณญาณที่
ดี(CriticalThinking)ความสามารถในการ วิเคราะห์แยกแยะระ
หวา่งข้อมูลที่ถูกต้องและข้อมูลท่ีผิด ข้อมูลที่มีเนื้อหาดีและข้อมูล
ที่เข้าข่าย อันตราย ข้อมูลติดต่อทางออนไลน์ที่น่าตัง้ ข้อสงสัยและ
น่าเชื่อถือได้
4.ทักษะในการจัดสรรเวลาหน้าจอ (Screen Time
Management) ความสามารถในการบริหารเวลาในการใช้
อุปกรณ์ยุคดิจิทัล รวมไปถึงการควบคุมเพื่อให้เกิดสมดุลระหว่าง
โลก ออนไลน์ และโลกภายนอก
5.ทักษะในการรับมือกับการคุกคามทางโลกออนไลน์
(Cyberbullying Management) ความสามารถในการรับรู้ และ
รับมือการคุกคามข่มขู่บนโลกออนไลน์ได้อย่างชาญฉลาด
6.ทักษะในการบริหารจัดการข้อมูล ที่ผู้ใช้งานมีการทิง้ ไว้บนโลก
ออนไลน์ (Digital Footprints) ความสามารถในการเข้าใจ
ธรรมชาติของการใช้ชีวิตในโลกดิจิทัลว่าจะหลงเหลือร่องรอย
ข้อมูลทิง้ ไว้เสมอ รวมไปถึงเข้าใจพลลัพธ์ที่อาจเกิดขึน
้ เพื่อการ
ดูแลสิ่งเหล่านีอ
้ ย่างมีความรับผิดชอบ
7.ทักษะในการรักษาความปลอดภัยของตนเองในโลกออนไลน์
(Cybersecurity Management) ความสามารถในการป้ องกัน
ข้อมูลด้วยการสร้างระบบความปลอดภัยที่เข้มแข็ง และป้ องกัน
การโจรกรรมข้อมูลหรือการโจมตีทางออนไลน์ได้
8.ทักษะในการใช้เทคโนโลยีอย่างมี
จริยธรรม(DigitalEmpathy)ความสามารถในการเห็นอกเห็นใจ
และสร้างความสัมพันธ์ที่ดีกับผู้อ่ น
ื บนโลกออนไลน์

4.2 การส่งเสริมการแสดงความคิดเห็นอย่างสร้างสรรค์ในโลก
ออนไลน์
สําหรับการส่งเสริมการแสดงความคิดเห็นอย่างสร้างสรรค์ใน
โลกออนไลน์พลเมืองดิจิทัลเทคโนโลยีได้เปิ ดพื้นที่สาธารณะให้
เข้ามีส่วนร่วม ออนไลน์ (Online civic participation) การแสดง
ความคิดเห็นสาธารณะออนไลน์ (Public opinion) การเป็ นพื้นที่
เคลื่อนไหวทางการเมืองออนไลน์ (Online political
movement) รวมทัง้ เป็ นพื้นที่ของการช่วงชิงอํานาจทางการ
เมืองในรูปแบบใหม่ ทําให้ความหมายของพลเมืองกําลัง
เปลี่ยนแปลงไปจากการแสดงออกทางกายภาพบนพื้นที่ (on
ground) สู่พลเมืองบนคลาวด์ (on cloud) ซึ่งหมายถึงทุกพื้นที่
ในโลกออนไลน์สามารถแสดงออกซึ่งความเป็ นพลเมืองตลอด
เวลา ทุก รูปแบบ ทุกประเด็น ปราศจากขอบเขตและไร้ข้อจํากัด
และการแสดงความคิดเห็นในโลกออนไลน์สามารถสร้างผลกระ
ทบทัง้ ทางบวกและ ทางลบเป็ นวงกว้างถึงระดับต่อสังคม และ
เปลี่ยนความเป็ นพลเมืองดิจิทัล กลายเป็ นพลเมืองโลก (global
citizen) พลเมืองในระบอบประชาธิปไตยทีย
่ ิ่งจําเป็ นต้องมีความ
ระมัดระวังและมีความรู้ดิจิทัล
เมื่อการรู้ดิจิทัลมีความสําคัญและจําเป็ นต่อพลเมืองงานด้าน
การส่งเสริมความเป็ นพลเมืองในโลกดิจิทัลจึงมีความสําคัญขึน
้ ใน
ต่างประเทศมีการศึกษาวิจัยการรู้ดิจิทัลของพลเมืองเพื่อนําผล
การศึกษาไปใช้พัฒนาและส่งเสริมพลเมืองจําแนกได้ 4 กลุ่ม
ได้แก่ กลุ่มที่เน้นความสําคัญของ จริยธรรม กลุ่มการรู้เท่าทันสื่อ
และข้อมูล, กลุ่มการมีส่วนร่วมในดิจิทัล และ กลุ่มวิพากษ์ ซึ่งจะ
เห็นได้วา่ ความเป็ นพลเมืองในโลกดิจิทัลสามารถทําความเข้าใจได้
หลายมุมมองและมีมิติ และ ความสัมพันธ์ ที่แตกต่างจากชีวิต
พลเมืองแบบออฟไลน์ สําหรับในประเทศไทยมีงานที่เกี่ยวกับการ
รู้ดิจิทัล ซึ่งพบว่ามีการใช้ความหมายของ Digital literacy ไปใน
ความหมายของการรู้เท่าทันตาม กระแสของงานศึกษาการรู้เท่า
ทันสื่อ (Media literacy) เช่น พีระ จิรโสภณ และ คณะ (2559)
พี
ณัฏฐกาญจน์ ศุกลรัตนเมธี และ นุชประภา โมกข์ศาสตร์
(2562)อย่างไรก็ตามยังไม่มีงานที่สํารวจว่าพลเมืองไทยมีการรู้
ดิจิทัลอย่างไร ซึ่งจะเป็ นข้อมูลพื้นฐานต่องานด้านส่งเสริมการรู้
ดิจิทัลและการพัฒนาพลเมืองตามแนวทางการพัฒนาพลเมือง
แห่งศตวรรษต่อไปได้
นอกจากความสําคัญของการเป็ นพลเมืองที่ต้องรู้ดิจิทัลเพื่อ
ตอบสนองต่อการพัฒนาทัง้ ทาง สังคม เศรษฐกิจและการเมือง
และการเป็ นพลเมืองแห่งศตวรรษแล้ว ความสําคัญของการ
พัฒนา และส่งเสริมความเป็ นพลเมืองในระบอบประชาธิปไตย ยัง
ต้องการพลเมืองที่ต้องรู้ เข้าใจ และใช้ ทักษะอย่างถูกต้องด้วย
เพื่อเป็ นรากฐานของการพัฒนาการเมือง โดยเฉพาะภาวะการ
เคลื่อนไหว ทางการเมืองที่เกิดขึน
้ ในปี พ.ศ. 2563 ที่ส่ อ
ื ดิจิทัลมี
บทบาททางการเมืองในการมีสว่ นร่วมทางการเมืองรูปแบบต่าง ๆ
ทัง้ การเคลื่อนไหวทางการเมือง การรวบรวมรายชื่อเพื่อเข้าชื่อ
เสนอกฎหมาย การรณรงค์เรื่องสิทธิพลเมืองและสิทธิมนุษยชน
การตรวจสอบทุจริต และ อื่น ๆ รวมทัง้ มีการใช้ส่ อ
ื ดิจิทัลใน
ลักษณะที่ไม่มีความถูกต้องทางการเมือง (Political
correctness) เช่น การโจมดีบุคคลอื่น การสร้างข่าวปลอม การ
ปลุกกระแสทางการเมือง การแสดงความคิดเห็นทางลบบนโลก
ออนไลน์ การที่ส่ อ
ื ดิจิทัลมีบทบาทอย่างมากในทางออนไลน์ ดัง
กล่าว งานส่งเสริมและพัฒนาพลเมืองในระบอบประชาธิปไตยจึง
ต้องให้ความสําคัญกับ การรู้ดิจิทัล เพื่อพลเมืองในระบอบ
ประชาธิปไตยของไทยจะได้ใช้อย่างรู้ เข้าใจ และมีทักษะ อันจะ
นําไปสู่สังคมการเมืองที่ดีต่อไป

4.3 แนวทางการใช้เทคโนโลยีด้วยทักษะความฉลาดทางดิจิทัล
พูดถึงประเด็นต่าง ๆ บนโลกออนไลน์มักจะมีการแสดง
ความคิดเห็นที่ตรงข้ามกันอยู่เสมอในหลายเรื่องก็เป็ นประเด็นที่
เปราะบางที่นำมาสู่ความขัดแย้งได้เช่นกันมาดูวธิ ีการรับมือภัย
ทางโลกออนไลน์ที่ช่วยให้ทุกคนฝึ กทักษะ และสร้างตนเอง โดย
เฉพาะวัยรุ่นให้เท่าทันอารมณ์ สามารถแสดงความคิดเห็นได้อย่าง
ปลอดภัย และช่วยรักษาสภาพจิตใจไม่ให้คิดมากกับความคิดเห็น
เชิงลบ 
          ประการแรก คือ รับฟั งในความคิดเห็นที่แตกต่างจาก
ตน จับประเด็นในสิง่ ที่ตอบกลับมาว่า สาเหตุนน
ั ้ มาจากเรื่องใด
หรือข้อผิดพลาดประการใดที่ทำให้เกิดข้อขัดแย้งขึน
้ พยายามใช้
เหตุผลในการอ่านข้อคิดเห็นของผู้อ่ น
ื  อย่าโต้ตอบด้วยอารมณ์
หรือถ้อยคำที่หยาบคาย เมื่อเจอการแสดงความคิดเห็นที่ต่างจาก
ตน หากเป็ นความคิดเห็นที่ดีมีคุณประโยชน์ควรค่าแก่การอ่าน
และนำมาปรับปรุงก็ควรเรียนรู้และนำมาปรับใช้ หากเป็ นความ
คิดเห็นที่เน้นใช้ถ้อยคำที่หยาบคายและไม่สมเหตุสมผล เพื่อรักษา
สภาพจิตใจไม่ให้ตัวเรารู้สึกเป็ นลบก็ควรปล่อยความคิดเห็นนัน
้ ให้
ผ่านไปมองข้ามและเพิกเฉยต่อข้อคิดเห็นนัน
้  
          ประการที่สอง คือ ตรวจสอบข้อเท็จจริงก่อนแชร์หรือ
เล่า หากพบว่า การแสดงความคิดเห็นของเราพบว่า ยังขาด
ข้อมูลที่เป็ นข้อเท็จจริงที่ครบถ้วน สิ่งที่ควรทำคือ ก็คือ น้อมรับใน
สิ่งนัน
้ และขอโทษต่อการแสดงความคิดเห็นที่ส่งผลกระทบดัง
กล่าว ไม่ใช้ข้อแก้ตัวใด ๆ ที่จะทำให้สถานการณ์นน
ั ้ แย่ลงกว่าเดิม
เริ่มต้นด้วยการใช้คำขอโทษที่แสดงถึงความจริงใจและอธิบาย
เหตุผลของตนพร้อมขอบคุณสำหรับข้อคิดเห็นที่ทุกคนเสนอเข้า
มา 
          ประการที่สาม คือ ระมัดระวังในการสื่อสารที่สร้าง
ความเข้าใจผิด ข้อสังเกตที่ควรปรับปรุงเพื่อป้ องกันปั ญหานีค
้ ือ
ต้องคำนึงถึง ข่าวสารที่ได้รับมาว่าเป็ นข่าวจริงหรือไม่ หลายครัง้ ที่
เราแสดงความคิดเห็นจนเกิดความเข้าใจผิดต้นตอสาเหตุสำคัญ
นัน
้ มาจาก Fake news วิธีการสังเกตก่อนแชร์หรือแสดงความคิด
เห็นใด ๆ นัน
้ ให้เราย้อนกลับมาตรวจทานข้อมูลของสื่อที่ได้รับ
ก่อน 3 เรื่อง คือ 1) ข้อความที่พาดหัวข่าวต่าง ๆ นัน
้ มีความเป็ น
ไปได้มากน้อยแค่ไหน 2) แหล่งที่มามีความน่าเชื่อถือหรือไม่ 3)
หากไม่มีแหล่งที่มาที่ชัดเจนก็ไม่ควรไปแสดงความคิดเห็นหรือเผย
แพร่ไปใน Social Media ส่วนตัวของเรา
          การแสดงความคิดเห็นต่างๆ ช่วยในการพัฒนาและก่อให้
เกิดการขับเคลื่อนความคิดสิ่งต่างๆ ที่มีอยูน
่ น
ั ้ ให้ดีขน
ึ ้ ในโลก
ออนไลน์ยงิ่ เป็ นไปได้อย่างรวดเร็วอย่างไรก็ตามสิ่งที่สำคัญคือใน
การสื่อสารทุกครัง้ เราควรมีสติ ใคร่ครวญและไตร่ตรองให้ดีก่อน
เสมอ เพราะอย่าลืมว่าทุกข้อเขียนสะท้อนตัวเราเอง และหาก
สื่อสารไม่เหมาะสม ไม่มีข้อเท็จจริง อาจสร้างผลกระทบทางลบ
ต่อทัง้ ตนเองและสังคมได้อย่างมากมาย เช่นเดียวกับทักษะรับมือ
ต่อความคิดเห็นที่แตกต่าง และเชิงลบ ทักษะเหล่านีเ้ ป็ นเรื่องที่
ทุกคนต้องมี และช่วยฝึ กฝนให้มีทักษะดังกล่าว เท่าทันและ
สามารถอยู่ในโลกสังคมออนไลน์ได้อย่างมีความสุข และ
สร้างสรรค์