अत ीं ििय शक ीचे श ास ीय ििश े षण

पाचायय (िि) अदयािंद गळतगे. पो. भोज. िज. बेळगाि. किाट

य क. ५९१२६३.
फोि ०८३३८-२९३३३९९

ऐित हाििक द षटय ा अत ींििय शकी हा ििषय भ ुताटकी , अं गात य ेण े ,

जाद ू टोणा , चेटूक इतयिद गोष ींशी िि गडीत अिलयाम ुळे या िि षय ाकड े
पाहणयाचा माणि ांचा दषीकोण कधी च ििषपक िक ंिा श ासी य राह ू श कले ला
िाही . िेहमी च तो भ ाििा तमक रा िहल ेला आह े . तयाम ुळे या ििषयाचय ा
बाबतीत ि ेह मीच दोि अगदी टोकाच े दषीकोण आढळ ूि येतात . एक
पुराव याचा िि चार ि करता िि य काही खर े मािणाऱ यां चा तर द ु िरा
पुराव याचा िि चार ि करता िि य काही खोट े अित े अि े म ािण ाऱया ंचा . या
ििषयी खर े -खोटे िििडणारा श ास ीय दषीकोण अ िू शक तो , हे क ळायला
मिुषय ाला ि ेहमीच ज ड ग ेल े आह े . इितहािािरि अि े िदि ूि य ेत े की
पुरषाचा सीकड े पाह णयाचा द षीकोण क धीच ििषपक िकंिा शासीय रािह लेला
िाही . िेहमी च तो भ ाििा तक रािह लेला आह े . पुरषा िे सीला एक तर द े िता
िकं िा (जगनमाता ) मािल ेली आह े िाहीतर चेटकीण िक ं िा (भो गदािी )
मािल ेली आह े . ितला बरोबरीचा माण ू ि महण ूि मािण े तयाला ि ेह मीच जड
गेल े आह े . िमाज शास ािे सीचा शासीय दषीकोणात ूि िि चारकर ि ित ला ज िे
पुरषाबरोबर ीचे ि माजात सथाि िदल े आह े . तिे परामा िि शास ािे अ तींिीय
ििषयाकड े शासी य दषीि े पाह ू ि तयाला ििजािात इ तर ि ैजाििक
ििषय ांबरोब रीच े मािाच े सथाि िद ले आह े . अत ींििय शकी या ििषयाच े
शासी य ििष लेषण करणा रा ल ेख .

एक िि लकण िाटय
१४ जूि १९५५ रोजी घडलेलया ही घटिा. अमेिरकेत बोसटि शहरातील एका िेलडींगचया
कारखानयात िवहटॅ कर ि तयाचा जोडीदार िेलडींगचे काम (झाळकाम) करीत होते. िहा िाजेपयत
य तरी
हातातील ते काम पूणय होणार िवहते. पण िाडे पाचलाच िवहटॅ करिे एकाएकी घरी जाणयाचा ििणय
य
घेतला. आपलया कामातील जोडीदाराला अिे एकटे िोडू ि यापूिी तो कधीच गेला िवहता आिण महणूि
िवहटॅ करचा हा ििणय
य थोडा ििलकणच होता. दि
ु री एक ििलकण गोष तयािे केली. तयािे िेहमीपमाणे
जिळचा िाहिांची गदी ििलेला १२८ कमांकाचा रसता ि धरता दरूचा, िाहिांची तुफाि गदी ....

1
िैिि क िियम महणज े च अती ं ििय शकी
जॅकोिलयो िािाचया पाँडेचेरीचया फेच चीफ जसटीि िमोर १८७० चया दशकात गोििंदसिामी
या तिमळ फिकरािे काशीत एक पयोग केलयाची िोद आहे . तयािे जॅकोिलयोला िमोरचया टे बलाजिळ
कागद ि पेि घेऊि बिायला िांिगतले. िोबत आणलेलया िपशिीतील िाळू जिमिीिर ओतूि तयािे
हातािे िारखी केली. िंतर जॅकोिलयोकडू ि तयािे टोकदार लाकडी तुकडा मागूि घेतला ि तो िाळू िर
अलगद ठेिला. तया िंतर तो महणाला, मी आता िपतद
ृ े ितांिा बोलािणार आहे . ती लाकडी िसतू खडी
होईल. ितचे फक टोक िाळू ला टे कलेले अिेल. तुमही तुमचया िमोरील कागदािर किलीही आकृ ती काढा.
तिलीच आकृ ती ती लाकडी पेिनिल िाळू िर काढील. िंतर गोििंदसिामीिे आपले दोि हात
आपलयािमांतर रपािे पिरले ि तो काही पुटपुटू लागला. थोडया िेळात तयािे महटलयापमाणे ती
लाकडी काठी िािकाश उठली ... पुढे जॅकोिलयो िलिहतो, ‘मी कागदािर काढत अिलेलया आकृ तीिारखी
आकृ ती तो लाकडी तुकडा काढू लागला! मला िंसकृ त येत होते ते मी िलहू लागलो. ते शोक ही िलहूि
येऊ लागले ! िंतर मी मिात आणलेले की तया िठकाणी उमटू लागले! ... अिे २० िेळा झालयािर या
चमतकाराची उपपती काय? अिे ििचारलयािर उतरादाखल गोििंद सिामीिे पुढील शोक महटला,
‘सि ाधयाय े िितयय ुक ः सय ात ्
अं बरात अित रती देि ः।
(अथय – सिाधयायात ितत मगि अिािे, महणजे आपोआप दे ि आकाशातूि उतरतो)
सिाधयाय महणजे ईिरभकी ितत केली तर दे ि (येथे िपतद
ृ े ि) अतींििय शकीचया रपािे
आकाशातूि उतरि कोणताही चमतकार कर शकतो अिा याचा अथय आहे .... गोििंदसिामीिे िांिगतलेलया
िरील िंसकृ त शोकातील सिाधयाय, आकाश आिण दे ि या तीि शबदात ििय चमतकारांची गुरिकलली
िामािलेली आहे . आिण उपििषदांिी िुदा याच तीि शबदातूि बमहििदेची गुर िकलली, िांिगतलेली
आहे . बहििदा ही ििय ििदांची ििदा अिूि ििय िैििक िियमांचे माहे रघर अिलेले बह हाच ितचा ििषय
आहे . याच िैििक िियमामुळे ििय िैििक घटिा ि तथाकिथत चमतकार ही घडतात. हे लकात ठेिले
पािहजे.
अिे हे ‘बह’ आतमयाचे ही ििदशक
य आहे . महणजे “आतमा’ ि ‘ बह’ हे एकच
आहेत .(‘अय मा तमा बह ’ अिे बह
ृ दारणय महणते. बृ . उप .४.४.५) अिा हा बहरपी ‘ आतमा’ आिण
गोििंदसिामीचया उपयुक
य शोकातील ‘आकाश’ यांचा काय िंबंध? तैतरीय उपििषद हा िंबंध िांगतेः
तस मा दा एत समा दा तमि आ काश ः िंभ ूतः ।। ( तै .उप. बह ि लल ी,२.१)
अथय – तयाच या (बहरपी) आतमयातूि आकाश पथम ििमाण
य झाले. ‘आकाश’ िष
ृ ी िििमत
य ीतील
पिहले ‘तति’ अिलयामुळे ििय चमतकारांचे माहे रघर अिलेलया ‘आतमया’ ला िा ‘बहा’ ला ते ििात
य
जिळचे आहे . महणूिच आकाश शर ीरं ब हः (आकाश हे बहाचे शरीर आहे .) अिे तेच उपििषद महणते.
(तै. उप. िशकािलली, १.६) महणजे आतमयाचया ि बहाचया िि य चमतकारांचे (िैििक) िियम तयाचया
आकाश रपी शरीरातच अिुसयूत आहे त. तयातूिच ते पकट होतात अिा याचा अथय आहे . महणूि
गोििंदसिामी आकाशातूि (कोणताही ‘चमतकार’ कर शकणारा) ‘दे ि’ उतरतो, अिे महणतो. हे ‘आकाश’
कुठे ि किे आहे ? छांदोखय उपििषद याचे उतर दे तेः
या िा निा अय मा काश सि ािि ेषो नत हय दय आ काश ः । यच चा सयेह ािसत यचच िा िसत
ििय तद िसम निमािहत िम ित।। (छां .उप. ८.१.३.)

2
 अथय ः हे भौितक आकाश (महदाआकाशरपािे) जेिढे बाहे र आहे , तेिढे च (िचदाकाशरपािे) ते ििय
चराचर िसतूंचया हदयाचया ‘आत’ ही आहे . जे आहे (भूत ि ितम
य ाि) ि जे िाही (भििषय) अिे ििय काही
यात आहे . महणजे यात काही िाही अिे काही िाही.(महणजे हे ‘आकाश’ रपी तति कर शकणार िाही
अशी कोणतीही गोष िा ‘चमतकार’ या जगात िाही.)
आता ‘दे ि’ या शबदाबदल उपििषदे काय महणतात पहा. िेतािेतर उपििषद महणतेः
एको देिः िि य भूत ेष ू ग ू ढः िि य वय ापू ीी िि य भूतानतर ात मा ।। (िे . उप. ६.११ )
अथय ः एकच दे ि ििय पंचमहाभूतात ि पाणयात दडलेला आहे . तो ििवययापी आहे . ििय चराचर
भूतांचा तो अंतरातमा आहे .
अिा रीतीिे हा दे ि ििवययापी ि ििभ
य त
ू मातात आतमयाचया रपािे िाि करत अिलयामुळे तो
आकाशातूि खाली उतरतो हे गोििंदसिामींचे महणणे अलंकािरक अथाि
य ेच खरे आहे . तो ििभ
य ूतातमा
अिलयामुळे तयाचया (आतमयाचया आतूि ) पगटणयाला आकाशातूि खाली उतरणे अिे गोििंदसिामीिे
महटले आहे . तयाला बह िमजूि महदाकाश महटले की तयाचे खाली उतरणे होते, ि आतमा िमजूि
िचदाकाश महटले की तयाचे खाली उतरणे होते. कारण िर महटलयापमाणे आकाश (महदाकाशरपािे)
जेिढे बाहे र आहे तेिढे (िचदाकाशरपािे) ििय चराचर िसतूच
ं या आत ही आहे . हे उतरणे िा पगटणे अथात
य
सिाधयायामुळेच ( ईिरभकी मुळेच) शकय होते, हे लकात ठेिले पाहजे. महणूि उपििषदे िांगतातः
सिाधय ाया नम ा पमद ः ।। (तै . उप . १.११ ) (सिाधयाया पािूि कधीही ढळू िये.
तातपयय, ‘दे ि’ ििय वयापी ि ििभ
य त
ू ानतरातमा अिलयामुळे सिाधयायामुळे ( महणजे ईिराची
भकी िकंिा पेम ि अभयाि यामुळे) आकाशातूि (महदाकाशातूि) खाली उतरतो. महणजेच िचदाकाशातूि
– अंतरातमयातूि बाहे र पकटतो. या तयाचया बाहे र पकटणयाला (िकंिा खाली उतरणयाला) चमतकार
महणतात. (कारण िरील पयोगापमाणे तो पकटताच ििजीि लाकूड ‘िजिंत’ अिलयापमाणे ि ििय काही
तयाला ‘माहीत’ अिलयापमाणे िागतािा िदिते) पण तो ‘चमतकार’ िितो कारण तो दे ि ििय वयापी
अिलयामुळे तयाला माहीत िाही अिे या िििात काहीच िाही.
( भगित ् गीता महणतेः ि तद िसत ििि ा यतिात ् मया भूत ं चर ाच रम ् । (१०.३९) मतः
परतर ं िा नयत ् िकंिच दिसत धिंज यः। (७.७) महणजे मी (ईिर) जयात िाही अशी िसतू या िििात
िाही. जािेिर महणतातः महणोिि अजुि
य ा मी ििे अिा किणु ठाि अिे। (९.३३) अशा िरतीिे ििय
चराचरात ईिर अिलयामुळे तया भरलेलया तयाचया शकीमुळे जिे एखादे लाकूड कोणताही शोक िलहू
शकते तिे एखादे गाईचे िािर िंसकृ त शोक महणू शकते. मािहत अिणे-ििणे िकंिा िजीि-ििजीि
िकंिा मूक-बोलका हा भेद अजािी (मायोपािधत अडकलेलया) आपलयािारखयांचया दषीिे दे िाचया
(आकाश रपी िैििगक
य ततिाचया) दषीिे िाही. महणूि आपलया (अजानयांचया) दषीिे तो ‘चमतकार’
ठरतो. पण दे िाचया-तया शष
े अतींिियशकीचया- दषीिे ती एक िैििक िियमािुिार (Cosmic Law)
घडणारी िैििगक
य घटिा अिते. िा सतिि क या ‘िै ििक ििय मा ला च’ शे ष ‘अती ं िि य शकी ’ हे
द ुिरे िा ि आह े . (या आपोआप िलिहणयालाच पाशयातय अतींििय ििजािात psycho kinesis-
मिशलशकी- महणतात. पण या शकीमुळे तो तुकडा किा िलहू शकतो याची उपपती लागत िाही. ती
उपपती केिळ बहििजािच दे ऊ शकते.)
हे िियम माहीत करि घेणयाचया िशसतबद अभयािालाच ‘योगशास’ महणतात. हा शासाची ि
या िैििक िियमांची ओळख ििणारे अजािी लोक अशा घटिांिा ‘दै िी चमतकार’ महणतात, तर जासत
िशकलेले लोक तयांिा ‘थोतांड’ (fraud) महणतात. पण तया घटिा यापैकी काहीही िितात! जयांिा जािही
िाही अिे लोक ते ‘दै िी चमतकार’ ि जयांिा ईिरीय भकीही िाही अिे लोक अजािातूि या घटिांिा
‘थोतांड’ अिे िणि
य करतात!
सितः अतींििय शकी तटसथ अिूि तया शकीचा उपयोग जिा करािा तिा होतो. ितचया
चांगलया िापराला पांढरी जाद ू महणतात तर िाईट िापराला काळी जाद ू महणतात. ईिर भकी हा पांढरी

3
जाद ू आहे , तर करणी, भािामती, चेटूक ही काळी जाद ू आहे . (करणी िकंिा चेटूक ही दर
ु ि केलेलया अदषय
िंमोहिाचा पकार अिूि तो खरा अिलयाचे लंडिचया रॉयल िोिायटीचया िंशोधिाअंती आढळलयामुळे
१७३५ िाली चेटूक कायदा इगलंड पालम
य ेटिे पाि केला)
इष दे ितांचया मंिदरांिा भेटी, तयांची पूजा-अचि
य ा, जपिाधिा केलयािे, दीप लािलयािे आलेलया
काळाला िहमतीिे लढा दे णयाची, िंधीचे िोिे करणयाची, ििशय करणयाची, मिोधारणा करणे अपेिकत
आहे . भकांची मििसथती उचच ििचारांची, िंकलप, ििशय करणयाची होणयाला मंिदर पांगणातील
सथापतयाचा आसिाद घेणे, िचते मूती यातूि इितहािाची कलपिा करणे, दीप लािूि काळाचया अंधारात
दडलेला मागय शोधणे. पदिकणेचया फेऱया मारतािा मिात सतोते, कावय, जप-िाधिा करि आपली
मििसथती ििशयी करणयाि मदत होते. तयािेळी मंिदरातील िातािरणात ित ् पित
ृ ींचया लहरींिा,
अिुकंपिांिा, आकिषत
य करणयाचे िामथयय येते. अिे पतयेक भाििकाचया ितपित
ृ ींचे पकेपण परसपर
घडते. मंिदरातील धीरगंभीर शांतता आलहाददायक िाटते ती याच कारणािे. आिपािची असिचछता,
गोगाट, कोदटपणा आिद गोषी अशा िेळी गौण करि मिाची िकारातमक िसथती जो ठे ितो
िहािुभूितयुक सपंदिे, अिुकंपिे जो ििमाण
य करतो तयालाच दे ि पाितो.
गभय जिा मातेचया गभाश
य याशी िाळे िे जोडलेला अिलयािे तया गभाच
य ी ि धारण करणाऱया
पोषण करणाऱया मातेची इचछा एकच बिते (तयालाच डोहाळे महणतात) तयाच पमाणे मािि ईिररपी
मातेचया िििरप शरीराला शदे चया िाळे िे जोडला गेला तर तयाची इचछा ि ईिराची इचछा
िहािुभूतीयुक अिुकंपिाचया (Sympathetic Vibrations) िियमािुिार एकच बिते ि तो ईिर शदायुक
माििाची इचछा पूणय करतो. पाथि
य ेला फळ का येते, िििाला दे ि का पाितो, थोडकयात खऱया शदे िे,
भकीिे केलेली कोणतीही कृ ती फलिप
ू का होते याची शासीय उपपती कॅमरर, युंग, पॉप आिद पाशातय
शासजांिी शोधलेलया कमबदे तेचया (seriality) ि अथप
य ूणय घटिातमकतेचया (synchronicity) ईिर िििमत
य
िििाचया अंगभूत गुणधमाम
य ुळे िफल होते. हे आता ििजािािेही मानय केले आहे .