Przeczytaj uważnie tekst, a następnie wykonaj zamieszczone pod nim zadania.

Odpowiadaj jedynie na
podstawie tekstu i własnymi słowami - chyba że w zadaniu polecono inaczej. Udzielaj tylu odpowiedzi,
o ile jesteś proszony. W zadaniach zamkniętych wybierz tylko jedną z zaproponowanych odpowiedzi.

Nadmiar bólu
1. Różewicz żywi przeświadczenie, że sztuka musi uwierać, nie może uspokajać, mówi o tym, co
nierozwiązywalne. [...] Niepokój to tytuł tomu Różewicza z roku 1947, jego debiutu, którego znamienną
cząstkę cytuje w zawsze fragment. Niepokój traktuje jak ból, który chroni życie, jest koniecznym jego
warunkiem, bez niego nie wiedzielibyśmy, że żyjemy, ale też nie moglibyśmy zachować życia, nie
wiedząc, co nas boli i w którym miejscu nas uwiera. Różewicz pojawia się przy nas jako tragiczny
strażnik epoki. Opowiedzenie się poety po stronie światopoglądu tragicznego tworzy postawę „bez
złudzeń”, która ma istotne konsekwencje dla tego stylu, dla tego sposobu myślenia poetyckiego,
wnikającego w najgłębsze pokłady języka decydującego o charakterze jego sztuki.
2. Różewicz wyznacza niesłychanie ważny moment w dziejach poezji polskiej: oto poeta, który jest
asymboliczny, czy nawet antysymboliczny. Gdy zastanawiamy się nad bardzo szczególnym charakterem
poezji Różewicza, musimy przypomnieć sobie to, co powiedział o nim Miłosz w 75. rocznicę urodzin
poety: „Każdy, kto mówi o nim, boryka się też ze sobą i właśnie ta cecha jego poetyckiego dzieła, że
umie ono przekazywać ważną treść skuteczniej, niż zrobiłby to dyskurs, przesądza o miejscu tego poety
w polskiej literaturze”. [...]
3. A przecież niektórzy uważają, że to, co robi Różewicz, nie jest poezją, że to publicystyka rozpisana na
pseudowiersze. I tu musi pojawić się pytanie o charakter jego mowy poetyckiej. Ważne może być
przypomnienie tego, co sam Różewicz napisał w Sezonie poetyckim - jesień 1966: „Nie mam już
koncepcji. Oczywiście w ciągu dwudziestu pięciu lat posiadałem różne koncepcje, definiowałem i
określałem w utworach poetyckich i rozważaniach teoretycznych moją poetykę, moją »poezję« i
»antypoezję«. A teraz: Może być rym, może nie być rymu, może być metafora, może nie być metafory,
może być obraz, może nie być obrazu, może być pomysł, może nie być pomysłu... jednego pilnuję: Słowa
[...] Nie przez jąkanie, rozbijanie, torturowanie słów, sylab, dźwięków... ale przez słowa i przez zdanie
»zupełnie normalne« można zawiadomić zainteresowanych o zgonie tak zwanej Poezji”
4. On pisze bez przerwy o śmierci poezji, co jest odpowiednikiem tego, że pisze bez przerwy o śmierci
Boga; istnieje dla niego jakaś odpowiedniość między poezją i Bogiem. [...]
5. Różewicz zatem pilnuje słowa, gwałtownie zwracając się jednak przeciw „naszym słowotwórcom/
słowolejom słowiarzom” (to też przeciw Białoszewskiemu). Pisze tylko słowa i zdania „zupełnie
normalne”. [...]
6. Poeta niechętnie ustosunkowuje się do malowniczości awangardowych metafor. To kuszenie
wyobraźni, które jest tak nęcące dla awangardy, „odbiera słowom ich ciężar, zaczynają migotać, mienić
się skojarzeniami i - również z tego powodu – ulatywać”. A przecież nie mają ulatywać, mają być
zatrzymane. Porębski tłumaczy proceder zatrzymywania słów przez Różewicza: „Zatrzymać” to znaczy
w jego rozumieniu „kłaść na papier, jedno po drugim, jak malarz kładzie na płótno (bo od niego też
można się czegoś nauczyć) plamę koło plamy, plamę do plamy”. [...]
7. Poezja Różewicza odżegnuje się od „magiczno-czarodziejskich obrzędów”, od objawień wyobraźni, od
obrazu jako elementu dekoracyjnego. „Pozornie wygląda to tak, że poezja zwróciła się przeciwko sobie
samej”. Ale tak nie jest, gdyż właśnie zbyt rozbudowany obraz poetycki według Różewicza niszczy to, co
w wierszu lirycznym najważniejsze: właściwe, ukryte zdarzenie liryczne, będące zawiązkiem, ziarnem
wiersza, który ma być „nagi”. [...]
8. Połączenie słów i zdań dokonuje się w pisaniu fragmentarycznym, które jest ściśle powiązane ze
stosunkiem Różewicza do całości. Dlatego jego ostatnie tomy nazywają się zawsze fragment i zawsze
fragment, recycling. [...] Już w wierszu Moja poezja z 1956 roku, Różewicz mówił, że jego twórczość
„niczego nie tłumaczy [...] nie ogarnia sobą całości”. Janusz Drzewucki podkreśla, że poeta „nie wierzy
utworom skończonym, idealnym”. [...]
9. Stawiano tomowi zawsze fragment zarzut powtórzeń, a również powtarzania wierszy z innych tomów.
Różewicz po swojemu polemizuje z tymi zastrzeżeniami. Do tomu zawsze fragment, recycling
wprowadził czternaście nowych utworów, ale cały cykl zatytułował recykling, podając słownikową
definicję określenia - że jest to „powtórne zastosowanie raz lub wielekroć użytych surowców w celu
uzyskania nowych produktów”. Może się to odnosić również do jego twórczości, choć nie tylko. [...]
10. Z powtórzenia, przeróbki odpadków Różewicz zrobił zasadę poetycką, powtórzenia także swoich
dwóch tematów: poezji i poety oraz śmierci i niemożności zmartwychwstania. Wprowadza stare wiersze i
stare tematy do nowego tomu nie po to, by ujawniać swoją bezradność, starczość i niemoc, ale by
spojrzeć na swój poprzedni fragment, co podkreślali krytycy, z innego miejsca swojej twórczości - o tyle
fragmentarycznej, że jest wypowiadana jako „część niewypowiedzianej nigdy całości”, jak pisał
Drzewucki. [...]
11. Różewicz ostro przeciwstawia romantyczną wizję poety: wyniesionego, wyróżnionego,
wyposażonego w prorocze widzenie świata, w odrębne możliwości poznawcze - poecie winnemu,
wykluczonemu, fatalistycznie naznaczonemu, skazanemu na to, by mówić o tym, o czym nikt nie chce
słuchać - o śmierci. Poecie rozdartemu między mówieniem a milczeniem, poecie, który właściwie dąży
do milczenia [...].
12. Pora zastanowić się nad szczególnymi wyznaniami, jakie Różewicz tak często składa. Dają się one
sprowadzić do stwierdzeń: nie wierzę, nie zmartwychwstanę. [...] Różewicz bywa traktowany jak
fenomenolog wiary: ze stanowiska niewiary mówi takie rzeczy o wierze, oświetla takie jej zakamarki,
które pewnie inaczej nie byłyby znane. Jest to rodzaj głębokiego wnikania w wiarę z pozycji niewiary,
niewiary bardzo podobnej do wiary: równie irracjonalnej, równie żarliwej, równie bezinteresownej. To
nie są deklaracje ateisty, Różewicz nie jest ateistą, który wszędzie głosiłby z wielką pychą swoją
niewiarę, jak chcą go niektórzy postrzegać. [...]
13. Podstawą tej nie-wiary jest nie-wiara w zmartwychwstanie. Znajdziemy wiele fragmentów, które o
tym mówią: „szukam cmentarza, gdzie nie powstanę z martwych”, „umarli umrą i nie
zmartwychwstaną”. Przekonanie takie łączy się często z zamordowanymi w drugiej wojnie światowej: to
wtedy masowa, anonimowa śmierć została odarta z sakralności. Pojawia się obraz mięsa jako synonim
ostatecznej śmierci: „furgony porąbanych ludzi, którzy nie zostaną zbawieni”. [...]
14. Jest jeszcze jeden ważny dla Różewicza ślad odchodzącego Boga. To poezja naznaczona nie tyle
może nietzscheańskim „Bóg umarł”, ile zwrotem Leona Bloya: Dieu se retire – „Bóg się oddala”.
Odchodzenie też ma swoisty charakter. [...] Pojawia się więc motyw oskarżenia Boga za to, że odszedł,
że „mnie opuścił”, który ambiwalentnie przekształca się w „czemuś mnie opuścił, czemu ja opuściłem
ciebie”. [...]
15. Recykling kończy się wierszem Unde malum? Na to pytanie Różewicz odpowiada jednoznacznie: z
człowieka i ze słowa, którym posługuje się człowiek jako narzędziem zbrodni:
„słowem które kłamie
kaleczy zaraza”
- słowem, za pomocą którego można zupełnie poprawnie powiedzieć, że nie było Holocaustu. Powraca
widoczna przecież od początku twórczości Różewicza nienawiść do splugawionego, zbrodniczego słowa.
[...]
Maria Janion, Żyjąc tracimy życie. Niepokojące tematy egzystencji,
Warszawa 2001 (fragm.)
ZADAN1E 1. (1 pkt)
Na podstawie akapitów 1. i 2. podaj trzy cechy poezji Różewicza.
………………………………………………………………………………………………..………………………..

………………………………………………………………………………………………..………………………..

………………………………………………………………………………………………..………………………..

ZADANIE 2. (1 pkt)
W akapicie 2. autorka określa charakter poezji Różewicza jako „asymboliczny, czy nawet antysymboliczny”.
Wyjaśnij, jaka jest różnica między tymi określeniami.
………………………………………………………………………………………………..………………………..

………………………………………………………………………………………………..………………………..

………………………………………………………………………………………………..………………………..

ZADANIE 3. (1 pkt)
W akapicie 2. użyto wyrazu „dyskurs”. Podaj wyraz bliskoznaczny.
………………………………………………………………………………………………..………………………..
ZADANIE 4. (1 pkt)
Na podstawie akapitów 3. i 5. odpowiedz, jaki jest stosunek Różewicza do języka poetyckiego.
………………………………………………………………………………………………..………………………..

………………………………………………………………………………………………..………………………..

………………………………………………………………………………………………..………………………..

………………………………………………………………………………………………..………………………..

ZADANIE 5. (3 pkt)
Wyjaśnij znaczenie użytych w akapicie 5. wyrazów: „słowotwórcza”, „słowowej”, „słowiarz”. Określ, jaką mają
one wymowę w kontekście akapitów 3. i 5., a jaką poza tym kontekstem.
Wyraz Znaczenie Wymowa Wymowa poza
w kontekście akapitu kontekstem
a) słowotwórca

b) słowolej

c) słowiarz

ZADANIE 6. (2 pkt)
Jak Różewicz odnosi się do metafor i obrazów poetyckich? Jak uzasadnia swoje stanowisko? Odpowiedz na
podstawie akapitów 6. i 7.
………………………………………………………………………………………………..………………………..

………………………………………………………………………………………………..………………………..

………………………………………………………………………………………………..………………………..
ZADANIE 7. (1 pkt)
Na podstawie akapitu 6. wyjaśnij metodę twórczą Różewicza, o której mówi Porębski.
………………………………………………………………………………………………..………………………..

………………………………………………………………………………………………..………………………..

………………………………………………………………………………………………..………………………..

………………………………………………………………………………………………..………………………..

ZADANIE 8. (1 pkt)
Jaką cechę poezji Różewicza podkreśla tytuł tomu zawsze fragment. Odpowiedz na podstawie akapitu 8.
………………………………………………………………………………………………..………………………..

………………………………………………………………………………………………..………………………..

………………………………………………………………………………………………..………………………..

ZADANIE 9. (2 pkt)
Co Różewicz uczynił swoją zasadą poetycką? W jaki sposób realizował ją w ostatnich tomach (akapity 9.-10.)?
………………………………………………………………………………………………..………………………..

………………………………………………………………………………………………..………………………..

………………………………………………………………………………………………..………………………..

ZADANIE 10. (2pk)

Jakie są dwa główne tematy poezji Różewicza (akapit 10)? w którym akapicie jest jeszcze o tym mowa?
………………………………………………………………………………………………..………………………..

………………………………………………………………………………………………..………………………..

ZADANIE 11. (1p

Jaki jest stosunek akapitów 11 – 12 do akapitu 10.?
A. Każdy z akapitów wyraża inną myśl
B. Akapity11- 12 precyzują myśli zawarte w akapicie 10.
C. Akapit 11 jest dygresją, akapit 12 kontynuuje rozważania z akapitu 10.
D. Akapity 11 – 12 zawierają kontrargumenty
ZADANIE 12. (1pkt)
Jaką koncepcję poety przedstawia Różewicz (akapit 11.)?
………………………………………………………………………………………………..………………………..

………………………………………………………………………………………………..………………………..

………………………………………………………………………………………………..………………………..

ZADANIE 13. (1pkt)

Na podstawie akapitów 12. – 14. podaj trzy cechy charakteryzujące stosunek Różewicza do wiary i Boga.
………………………………………………………………………………………………..………………………..

………………………………………………………………………………………………..………………………..

………………………………………………………………………………………………..………………………..
ZADANlE 14. (2pkt)
Jaki jest stosunek akapitu 15. do do wcześniejszych akapitów, w których jest mowa o języku i stylu poezji
Różewicza?
A. Akapit 15. jest podsumowaniem rozważań, które autorka przedstawiła w akapitach 11. – 12
B. Akapit 15. potwierdza i uzasadnia tezę przedstawioną we wcześniejszych akapitach dotyczących wagi słowa
C. Akapit 15 zaprzecza refleksjom przedstawionym we wcześniejszych akapitach
D. Akapit 15. przedstawia odrębną interpretację autorki
Uzasadnij odpowiedź.
………………………………………………………………………………………………..………………………..

………………………………………………………………………………………………..………………………..

………………………………………………………………………………………………..………………………..

………………………………………………………………………………………………..………………………..