‫بررسی مونتاژ چرخدنده و گیربکس‬

‫های صنعتی‬
 ‫چرا کنترل تماس دندانه‬
‫• دندانه های چرخ دنده می بایستی در سرتاسر پهنای سطح دندانه بار یکنواخت و همواری داشته باشند‬
‫تا میزان تنش وارده بر دندانه ها به حداقل ممکن برسد‬

‫• هم محوری دندانه ها توسط دقت گردش چرخدنده و پینیون ‪ ،‬هوزینگ و مونتاژ بیرینگ ها کنترل می‬
‫شود‬

‫• تاب دار بودن هوزینگ بخاطر حمل و نقل و یا به دلیل ضعف شرایط اولیه ‪ ،‬نصب نادرست اجزا دوار‬
‫(پینیون‪-‬چرخدنده) یا بیرینگ ها و یا دقت ساخت کم قطعات با عث ایجاد کنترل تماس ضعیف می‬
‫گردد‬
 ‫چه زمانی تماس بین دندانه ها کنترل می گردد‬
‫در تمامی تعمیرات بعد از نصب هوزینگ جدید‪،‬بیرینگ و چرخدنده جدید‬ ‫•‬
‫در تمامی دمونتاژهای چرخدنده از روی شافت و مونتاژ مجدد‬ ‫•‬
‫هر زمانی که مشکوک به مشکلی مربوط به هم محوری باشیم‬ ‫•‬
‫برنامه نگهداری و تعمیرات سالیانه‬ ‫•‬
 ‫کنترل تماس دندانه‬

‫• بلو چک نرم‬
‫استفاده از ماده نرم مخصوص کنترل الگوی تماسی به رنگ آبی و یا رنگ های دیگربر روی دندانه‬
‫های چرخدنده وانتقال رنگ با دست از طریق درگیری با جفتش‬
‫انتقال رنگ از یک دنده به دنده دیگر بعنوان تماس دو دندانه با هم تلقی میشود‬

‫• بلو چک سخت‬
‫مشاهده الگوی تمای دو چرخدنده رنگ شده از طریق استارت‬
Contact Patterns for Spur and Helical Gears
‫الگوهای تماسی برای چرخدنده های ساده و مارپیچ‬
‫• در مورد چرخ دنده ها ساده و مارپیچ چک کردن تماس معموال فقط برای تأیید صحت نصب انجام می شود زیرا‬
‫معموال فرصت کمی برای تغییر فراهم می باشد‬

‫• با فرض اینکه قطعات به درستی ساخته شده باشد‪ ،‬اصالح های جزئی را می توان از طریق شیم گذاری‬
‫چرخدنده ها انجام داد‬
‫‪.‬‬
‫• اصوال در اکثر گیربکس ها چرخدندها توسط یاتاقانها در ابتدا و انتها فیکس شد و به راحتی میتوانند چرخش‬
‫محوری داشته باشند‬

‫• اطالعات که در ادامه ذکر میشود فقط برای راهنمایی در تصمیم گیری اینکه آیا تماس دندان مناسب است بیان‬
‫می گردد‬

‫• این که دقیقا چه تماسی باید قابل قبول باشد باید بر اساس توصیه های سازنده و تجربه مشخص شود‬

‫• معموال تماس به صورت کامل نباید تا نوک دندان گسترش یابد‪.‬‬

‫حالت استاندارد تماس طبق استاندارد ‪ISO TR 10064-4‬‬
‫با چرخدنده مستر‬
‫حالت استاندارد تماس طبق استاندارد ‪ISO TR 10064-4‬‬
‫باچرخدنده مستر ادامه‬
‫شماتیک الگوی تماسی در مونتاژ چرخدنده های ساده و مارپیچ‬
‫استاندارد الگوی تماسی مونتاژ چرخدنده های ساده در حالت‬
‫بدون بار‬
‫استاندارد الگوی تماسی مونتاژ چرخدنده های مارپیچ در‬
‫حالت بدون بار‬
‫الگوهای تماس معمولی برای چرخ دنده ها ساده و مارپیچ با‬
‫خطای عدم هم محوری‬
‫الگوهای تماس معمولی برای چرخ دنده ها ساده و مارپیچ با‬
‫خطای عدم هم صفحه بودن‬
‫الگوهای تماسی‬
‫برای چرخدنده‬
‫های جناغی‬
 ‫الگوی تماسی چرخدنده های جناغی‬
‫• تماس کامل ‪ -‬نیازبه اصالح ندارد‬
‫• تماس قابل قبول ‪ -‬دنده با اصالح سبک ‪crowning‬‬
‫• تماس قابل قبول ‪ -‬دنده با اصالح ‪crowning‬‬
‫• تماس قابل قبول – شافت ها ی چرخدنده کمی ناموازی‬
‫• تماس غیر قابل قبول –شافت های دنده ناموازی‬
‫• تماس غیر قابل قبول –شافت های دنده ناموازی‬
‫• تماس غیر قابل قبول‬
 ‫‪Contact Patterns for Bevel Gears‬‬
‫الگوی تماسی برای چرخدنده های مخروطی‬
‫کیفیت عملکرد یک مجموعه ای از چرخ دنده‬
‫های مخروطی طراحی شده و ساخته شده تنها‬
‫با نصب صحیح آن در طول مونتاژ می تواند‬
‫حاصل شود‪.‬‬
• Tooth Contact Pattern
is the area of a tooth surface that contacts the corresponding tooth surface of a
mating gear.

• Heel refers to the outer end of the tooth.

• Toe refers to the inner end of the tooth.

• Top of the Tooth is the upper portion of the tooth surface.

• Flank of the Tooth is the lower portion of the tooth surface

• Top Land of the Tooth is the surface of the top of the tooth between the sides.
‫پروسه چک نمودن الگوی تماسی در چرخدندهای مخروطی شبیه چرخدنده های ساده و هلیکال‬
‫می باشد با این تفاوت که حالت الگوی تماس متفاوت است و شکلی بیضوی دارد مانند شکل زیر‬
 ‫در حالت کلی تماس مطلوب و ایده آل نزدیک ‪ Toe‬در حالت بدون بار و یا تحت بار سبک به وجود می آید‬
‫بسته به میزان بار اعمال شده به چرخ دنده ها‪ ،‬تغییر فرم رخ می دهد‪ ،‬همزمان با تبدیل بار به بار کامل تماس‬
‫نیز به سمت بخش مرکزی دندانه منتقل میشود‬
‫زمانی که یک چرخ دنده ایده آل تولید می شود‪ ،‬ممکن است الگوی تماسی ضعیف را‬
‫به علت عدم دقت درساخت هوزینگ یا موقعیت نصب نامناسب یا هر دو نشان‬
‫دهد‪ .‬خطا های اصلی معموال عبارتند از‬

‫‪ .1‬شفت ها نسبت به یکدیگر متقاطع نیستند‪ ،‬و انحراف دارند (‪.)offse error‬‬
‫‪ .2‬خطا در زاویه مخروط شافت ها‬
‫‪ .3‬خطای فاصله مونتاژ‬
‫شفت ها نسبت به یکدیگر متقاطع نیستند‪ ،‬و انحراف دارند (‪.)offse error‬‬
‫‪Offset Error of Shafts‬‬

‫همانطور که در شکل نشان داده شده است‬

‫اگر چرخ دنده دارای خطای ‪ Offset‬باشد‪،‬‬
‫الگوی تماس متقابل را تولید می کند‪ .‬در یک‬
‫الگوی تماس متقابل‪ ،‬الگوی تماس در ‪Toe‬‬
‫در یک طرف دندانه و‪ Hell‬در طرف دیگر‬
‫ظاهر می شود‬
‫‪Shaft Angle Error‬‬ ‫خطا در زاویه مخروط شافت ها‬

‫همانطور که در شکل نشان داده شده‬

‫است‪ ،‬الگوی تماس به سمت انتهای‬
‫‪( Toe‬به سمت انتهای ‪ Toe‬بر روی هر‬
‫دو طرف دندانه برای هر دو چرخدنده )‬
‫اگر خط زاویه شفت مثبت باشد (زاویه‬
‫شفت خیلی بزرگ است) و الگوی تماس‬
‫به سمت انتهای ‪(Heel‬به سمت انتهای‬
‫‪ Heel‬در هر دو طرف دندانه برای هر دو‬
‫چرخدنده) اگر خط زاویه شفت منفی‬
‫باشد (زاویه شفت خیلی کوچک است)‪.‬‬
‫‪Mounting Distance Error‬‬ ‫خطای فاصله مونتاژ‬

‫• خطای فاصله نصب در بین‬

‫بعضی از تولید کنندگان به‬
‫‪ profile error‬نیز معروف‬
‫می باشد‬
‫‪Mounting Distance Error‬‬ ‫خطای فاصله مونتاژ‬
‫• همانطور که در شکل باال نشان داده شده است زمانی که فاصله نصب پینون یک خطای مثبت است‪،‬‬
‫الگوی تماس پینیون به طرف ریشه دندانه می باشد (در هر دو طرف دندانه)‪ ،‬در حالی که الگوی تماس‬
‫دنده درگیر با آن به سمت باالی دندانه است (در هر دو طرف دندانه)‪.‬‬

‫• از سوی دیگر‪ ،‬اگر فاصله نصب پینیون یک خطای منفی باشد‪ ،‬الگوی تماس پینیون به سمت باال دندانه‬
‫(در هر دو طرف دندانه) و دنده در گیر با آن به سمت ریشه (در هر دو طرف از دندانه) می باشد‪ .‬این‬
‫خطاها ممکن است با تنظیم محوری با روش شیم گذاری کاهش یابد‪.‬‬

‫• خطای فاصله مونتاژ منجر به تغییر در ‪ backlash‬خواهد شد‪ .‬خطای مثبت ‪ backlash ،‬را افزایش‬
‫می دهد در حالی که در خطای منفی ‪، backlash‬کاهش می یابد‪ .‬از آنجا که خطای نصب و راه‬
‫اندازی چرخ دنده به طور چشمگیری بر روی سطح تماس تاثیر می گذارد‪ ،‬معموال چرخ دنده را به‬
‫جای پینیون در جهت محوری خود تنظیم می کند تا ‪ backlash‬مطلوب را بدست آورد‪.‬‬
‫‪Contact Runout‬‬
‫• همانطور که در شکل نشان داده شده‪،‬‬
‫یک چرخدنده لنگ توسط الگوی تماس‬
‫دندانه مشخص شده که به تدریج دور‬
‫تادورچرخ دنده از ‪ Heel‬تا ‪ Toe‬و بر‬
‫عکس تغییر می کند‬
Contact Patterns for Worm and Worm Gear
 ‫شکل باال الگوی تماسی اولیه بدون بار برای یک چرخ حلزون با تماس ‪ Leaving Side‬رانشان‬
‫می دهد‪ .‬الگوی تماسی قابل قبول یک شکاف ورودی را در جایی که حلزون وارد دندانه چرخ‬
‫حلزون می شود ترک میکند‬

‫شکاف ورودی برای ورود آسان روان کننده در هنگام راه اندازی اولیه مجموعه چرخدنده را فراهم‬
‫می کند ‪،‬هنگامی که چرخ حلزون تغییر فرم محوری میدهد و حلزون تحت بار‪ ،‬خمش پیدا می‬
‫کند تماس تمایل دارد به سمت مرکز میل کند هنگامی که هنوز یک گپ ورودی برای روانکاری‬
‫وجود دارد‬
‫• هنگامی که چرخ حلزون بار را در هر‬
‫دو جهت چرخش انتقال می دهد‬
‫طرف دیگر محرک باید یک تماس‬
‫‪ Leaving side‬مورب مخالف داشته‬
‫باشد‪ ،‬همانطور که در شکل نشان داده‬
‫شده است‬
‫الگوهای تماس بدون بار اولیه قابل قبول‬
‫و غیر قابل قبول برای نسبت های مختلف‬
‫گیربکس های حلزونی‬
‫• در مورد الگوهای تماس اولیه بدون بار غیر قابل قبول‪ ،‬شکاف ورودی برای روانکاری وجود ندارد‬
‫و تغییرفرم ممکن است شرایط را بدتر کند‪ .‬بدین ترتیب چرخ حلزون که به این صورت نصب‬
‫شده است ممکن است باعث افزایش دمای روغن گیربکس های حلزونی تا حد ‪ ٪20‬باالتر‬
‫نسبت به چرخ حلزونی که به درستی ماشینکاری و نصب شده منجر شود‬

‫• یک چرخ حلزون در تماس با یک چرخ دنده که هوزینگ آن تغییر فرم داده است یا موقعیت‬
‫نصب نامناسب دارد‪ ،‬الگوی سطح تماس و عملکردش را کاهش می دهد‪.‬‬
 ‫سه عامل که ممکن است بر الگوی تماس تاثیر بگذارند عبارتند از‬

• 1. Shaft angle error.

• 2. Center distance error.
• 3. Mounting distance error of worm gear.
‫اگر هوزینگ دنده دارای خطای زاویه شفت باشد‪ ،‬تماس آن متقاطع میشود‪ .‬همچنین خطای‬
‫زاویه مارپیچ هم میتواند یک تماس متقاطع ایجاد نماید‪.‬‬
‫هوزینک دنده که دارای خطای فاصله مرکز است نیز تماس متقاطع ایجاد می کند‬

‫• چنین خطاهایی نه تنها سبب تماس نامناسب‬

‫می شوند‪ ،‬بلکه بر روی ‪ backlash‬نیز تاثیر‬
‫میگذارد‪ .‬خطای فاصله ازمرکز مثبت باعث‬
‫افزایش ‪ backlash‬می شود‪ .‬و خطای منفی‬
‫باعث می شود که ‪ backlash‬کاهش یابد و‬
‫ممکن است باعث درگیری سفت یا حتی‬
‫مونتاژ غیر ممکن آن شود‬
‫خطای فاصله نصب می تواند با تنظیم چرخ حلزون در جهت‬
‫محوری اصالح شود‪.‬‬
‫همانطور که در شکل زیر نشان داده شده‪ ،‬تنظیم محوری چرخ حلزون با استفاده از شیم کذاری‬
‫به یک طرف توسط یک مقدار کوچک می تواند منجر به یک الگوی ‪ Leaving side‬قابل قبول‬
‫شود‪ .‬این خطا بر روی ‪ backlash‬تاثیر گذار است که به عنوان افزایش خطا‪ ،‬کاهش می یابد‪.‬‬
 ‫• برای تغییر مکان الگوی تماس در چرخ حلزون مونتاژ شده (بین دو یاتاقان نصب شده)‪ ،‬تغییر‬
‫شیم بیرینگ های شافت چرخ حلزون از یک سر به سر دیگر جا به جا کنید (چرخ حلزون را به‬
‫سمت راست یا چپ حلزون حرکت دهید)‪ .‬شیم ها نباید پس ازپایان جابه جایی محوری ایجاد‬
‫شده اضافه یا حذف شود‬

‫اگر چرخ حلزون بر روی یک شفت با لنگی شعاعی یا در برابر فلنج شفت با لنگی محوری نصب‬
‫شده باشد‪ ،‬تماس اولیه چرخ حلزون در اطراف چرخ حلزون ممکن است متفاوت باشد‪ .‬برای پیدا‬
‫کردن این نوع مشکل نصب‪ ،‬تماس اولیه چرخ حلزون باید در سه مکان ‪ 120‬درجه اطراف چرخ‬
‫حلزون بررسی شود‪.‬‬
‫‪Worm Gear Contact under Load‬‬
‫در حالی که تماس چرخ حلزون درحالت بدون بار باید در‬
‫“‪ "leaving side‬باشد‪ ،‬زمانی که چرخ حلزون برای چند‬
‫روز تحت بار قرار می گیرد‪ ،‬تماس باید تقریبا تماس تمام‬
‫وجه باشدتا تنش تماسی را پایین نگه دارد‪.‬‬