HAYAAN

Cadad tijaabo ah May: 2015

Solar Impulse II: Diyaarad Bilaa

Shidaal dhulka ku Wareegaysa

Shaqo Laa’aanta Dalka: Shanta Maalmood ee

Sababaha & sidii looga Somaliland Samaysay
bixi lahaa
 so caqabadahaas si qoto dheer iyo tuul aragtiyaha la
isku waydaarsado.
Hayaan waxa kale oo ay rabtaa in ay muujiso dhinac
aan in badan loo fiirsan marka dhalinyarta dalka laga
hadlaayo; Farshaxannimada iyo wax qabadkooda
iyo hibooyinkooda. Waxaan rabnaa in aan iftiiminno
wajigaas qurxuda badan ee dhalinyarta dalkeenna,
annaga oo fursad u siinayna inay hibooyinkooda,si-
da qoraalka iyo sawirka, la wadaagaan akhristayaas-
ha. Sheekada gaaban, gabayga, qoraallada noocya-
dooda kala duwan, ayaan tirsiyada jariidadda kusoo
daabici doono, haddii rabbi yidhaado.

Waayo Online?
Daabacaadda internet ka ayaa xawaare aan caadi
ahayn ku horumaraysa. Waxa ay suurtogelinaysa
hawl fudadyn badan, faafid degdeg ah oo ballaad-
han, isku dhafidda noocyo badan oo wada xidhiidh
ah, sida tabintii, sawirkii iyo weedhii qornayd.
Waa teknoolojiyad cusub oo maalin kasta sii horu-
maraysa in lala jaan qaadaana muhiim tahay, aadna
u xiiso badan tay. Website kaliyaata maaha!

In dhammaan waxa aan soo dhaweynta ku sheegay

aad ka weydid tirsigan kama dhigna in aanan ka
shaqaynayn sidii aan uga dhabayn lahayn higsigaas.
Waa cadadkii Kowaad uun, Xusuusnaw FADLAN!
Farriinta Tifatiraha:
Ugu danbayn, akhriste waxaad noqon kartaa qoraa-
ga Hayaan. Haddii aad xiisaysid Teknoolojiyadda,
Akhristaha Qaaliga ah: Horumarka, amaba arrimaha bulshada, amaba
haddii aad qortid qormooyinka farshaxannimo, aad
Waxaan kuu soo gudbinayaa tirsigan tijaabadda ah xiisanaysid qoraaladaada kusoo baxaan Hayaan,
ee jariidadda Hayaan. markaste meel ayaan ku haynaa.
HAYAAN waa jariidadda koowad ee AF-Soomaali ah
ee online lagu daabaco.
HAYAAN sida magaceedu sheegayo waa sahan, waa Mahadsanid:
horfule, kuu keenaya teknolojiyada iyo cilmiga
waxa ku cusb, wacyi galin iyo indha furidna ay u Cabdillaahi Xasan Jaamac
jeedadiisu tahay.
Horumarka ka socda dalka ayaa marar badan lnd-
huhu qabanwayan, HAYAAN waa hididiilo nooleeye
; Horumarka la gaadhi karo in aan laga quusan, ka
yaalana in aan la arki waayin.
Umad kasta oo maraysa marxaladda ayn marayno oo
kale; bilawga waddada horumarka, waxa la soo gud-
boonaata caqabado iyo mashaakil aan la dareemin
marka umaddu aanya dhaq-dhaqaaq hormur ku jirin.
Hayaan waxa ay rabta inay noqoto meel lagu odoro-
Ka akhri Cadadka:

2. Farriinta Tifatiraha
HAYAAN waa jariirada koowad ee AF-Soomaali ah ee 11. Periscrope& Meer-
online lagu daabaco.
HAYAAN sida magaceedu sheegayo waa sahan, waa kat
horfule, kuu keenaya teknolojiyada iyo cilmiga
waxa ku cusb, wacyi galin iyo indha furidna ay u
jeedadiisu tahay. 12. Shanta Cisho ee So-
maliland Samaysay:
Reer Somaliland maalintaas fadxul makka waxa uga
dhignayd Jimcihii 27-may-1988 kii. Iyagoo iyaguna
4. Is beddelada Suc- maalintaas lahaa “xaqii baa yimid baadil kiina wuu
suulay maanta”
uudiga: Shucuubta
Carabta maxaa kala 16. Shaqo la’aanta Dal-
gudboon? ka: Sababaha & sidii
kacddon wadayaashu waa in ay ka digtoonaadaan looga bixi lahaa:
in sucuudigu u rogo halgankooda dagaal Sunni iyo
Shiico u dhaxeeya”
“Ictiraaf la’aanta lama odhan karo saamayn ayay ku
leeday shaqo la’aanta dalka ka jirta”
8. Diyaarad Bilaa Shi-
idal Dhulka ku Waree-
gaysa:
18. Sheeko faneed: Ma
Inkasta oo ay fogtay in dhawaan ayn aragno diyaara- Tahriibay?
do rakaab oo ku shaqaynaya tamarta cadceedda,
haddana socdaalka diyaaraddan ayaa soo bandhiga-
ya awoodda iyo sida weyn ee looga faa’idaysan karo Waa fiid aad mooddo gawaadhidii magaalada in
tamarta nadiifta ah; Haddii diyaarad 5 maalmood ooda laga qaaday, hadba guuxa, qiiqa iyo boodhka
oo xidhiid ah ku duuli karto gaadhina waa lagu wadi ay ki ciniyaan waxa jeeniga ku qaadayaa dadka intii
karaa, gurina waa ku shaqayn karaa, warshadna waa lugta maalaysa ee socodka miciinsanaya.
lagu kicin karaa.
Is-beddelada Sucuudiga: shucuubta
Carabta Maxa kala gudboon?
Salmaan Bin Cabdilcasiis AlSacuud,79, Boqorka Sucuudiga
Aroornimadi 29 april ayaa shacabka Sucuudigu
ku waaberiisteen decreetooyin boqortooyo uu
boqorku ku baddalay safkii dhaxaltooyada ee
boqortooyada, iyo wasaarado kale oo muhiim
ah. Boqorka aya u dallacsiiyay Maxamed Bin
Naa’if, sugaha labaad ee kursiga suge koobaad,
inankiisa Amiir Maxamed Bin Salmaan ka
dhigay sugaha labaad ee kursiga boqortooyada.
Isbedalka wasaaradahana waxaa ugu muhiim-
san xil wareejinta Sacuud ALfaysal, oo booska
wasaaradda arrimaha dibbada hayay 39 sano.
Go’aanadan aya la isku raacsanyahay in ay
wax badan ka badalayaan siyaasadda sucuudi-
Cabdillaahi Xasan Jaamac
ga iyo dabeecada boqortooyada lafteerkada.
Siyaasadda arrimaha dibadda ayaa la saadali-
nayaa inay noqon doonto mid ka dhiirran sidii
hore, kuna astaansan firfircooni iyo falgalinta
awooddeeda gobaleed. Ilaalinta awoodda ay
gobolka ku dhex leedahay iyo is-hortaagga Iran
iyo hankeeda ayaa udub dhaxaad u ahaanaya
siyaasadda dibadda. Hawl galka Sucuudigu
March ka bilaabay Yemen oo ay hormuud ka
yihiin labada amiir ee hadda safka dhaxal-
tooyada isaga dambeeya, ayaa marxalladan
cusub lagu daah furay.

Maxamed Bin Naa’if, Dhaxal sugaha 1aad
Maxamed Bin Salmaan, dhaxal sugaha 2aad
Isbeddelka ku imanaya hoggaanka dalka isna wuxu
ka cadyay in markii koowad, 62 sano kadib dhi-
mashadii aasaasihi dawlada sucuudiga 1953, in ay
suurto gal tahay innamadiisii cid aan ahayn xukunka
qabato. Boqor salmaan ayaa sidaas ku noqonaya bo-
qorka ugu danbeeya ee ina Cabdicasiis ah oo dalka
ka taliya, isago soo afjaraya lix nin oo walaalo ah oo
dalka taladiisa u kala danbeeyay.
Tallaabadan ayaa xal u noqonaysa mushkilada
boqoradda gaboobayay ee xaaladdooda caafimaad
liidato. Laba dhaxaltooyo suge ayaa dhintay intaanu
Salmaan bin Cabdicasiis xukunka dhaxllin. Boqorku
isagu waa 79 jir iminka, warar badan ayaa sheegaya
in uu ALZEHEIMER qabo. Shantii boqor ee kadan-
beeyay aasaasaha aya celcelis ahaan mid kastaa
wuxuu talinaayay 12.5 sano. Marka la eego yaraanta
da’da labada amiir (celcelis 45) ayaa tobanaanka
sano ee soo socda dalka hoggankiisa in ay hay-
nayaan loo badaniyaa.
Tallaabadan ayaa ilaa xad ay suurto galisay –gaar
ahaan magacaabida inanka boqorka- taageerada uu
boqorku ka helay hawl galka Yemen uu ka bilaabay.
Taageeradan ayaa wax ka tilmaami karaysa diyar
garawga carabtu u hayaan soo dhaweeyaan maamu-
lada kaligood taliska intay danaha dalka inta ugu yar
,sida ka difaacidda cadawga dibadda, ay u heellan
yihiin.
Haddaba inta aynaan u xamaasadoon isbeddelada
uu boqorku sameeyay waxa mudan in la darso waxa
ay u sidaan marka hore shacabka Sucuudiga, kadib-
na shucuubta Carabta ee kacdoonka ku jirta.
Is- beddellada iyo Shacabka Sucuudiga:
Dhanka shacabka sucuudiga haddayn eegno,
nasiib darro go’aannadan saamaynaya noloshooda
tobanaanka sanee soo socda waxa la go’aamiyay
iyada oon qof kaliyaata lagala tashan 28 milyan
ee shacabka dalkaas. Inta qasri ballaadhan ay ku
shireen dhawr nin ayaa loo go’aamiyay cidda hadda
u talinaysa iyo cidda marku dhinto ka danbaynaysa
iyo kaa cidda kasii danbayn doonta! 97 maalmood
gudahood ayaa laga codsaday shacabka Sucuudiga
in ay la baayactamaan raga dhaxlaaya taladooda sida
hantida lookala dhaxlo.
Daahfurnaan la’aanta ayaa sii fool xumaynasa arrinta
dhaxaltooyada; Maxamed bin Salmaan da’diisa xataa
warbaahintu ma garanayso. In uu soddomeeyada ku
jiro ayuun baa laga war hayaa. Waa intay soomaalidu
Axmed cabdi godane, hogaamiyihii hore Al-Shabb,
ka taqaanay oo lagu daray sawirradiisa oo dhawrkii
bilood ee u danbeeyay aad loo arkaayay!
 maqan sida ku habboon ku doontan. Daahfurnaan
(transparency) siyaasadeed iyo dhaqaale, ka qayb-
qaadasho buuxda maamulka dalka, iyo caddaalad

Hadalka oo kooban, ay raadiyaan.

Isbeddeladan wax weyn Is-bedellada iyo Kacdoon wadayaasha carab-

ta:
oo ay ka beddalayaan Maaha shacabka sucuudiga oo kaliyata cidda muu-
xaaladda muwaadiniita jisay soo dhaweyn iyo hididiilo in is beddeladan wax
sidaan. Kacdoon wadayaasha carabta oo si xun ay
dalkaas ma jirto u saamaysay mawqifka boqorki hore ee sucuudigu
ayaa hididiilo wayn ka muujiyay in Salmaan iyo ko-
oxdiisa ay u dhaami doonaan. Hawlgalka Yemen uu
kabilaabayna cirka ayuu kusii shareeray rajadaas.

Inta aanan jibbada kacdoon wadayaasha aanan

Xaaladda xuquuqul aadamaha ayaan wax badan
yaraysan aan horta ku waafaqo : kow: in is beddel
iyana iska beddali donin. Maxamed bin Naa’if oo
jiro aan La dafiri karin; laba: In aanu ahayn kii loo
intaanu 2012 wasiirka arrimaha gudaha noqon
baahnaa aanay ka dhignayn in faraha laga laabto oo
aabihi 13 kii sano ee ka horeeyay kala shaqaynayay
dadbanan lagu qaabilo. Taas hadday sax tahay iyana
isla wasaaradaas, ayaa sumcaddiisu aad u liidataa.
waxaan ka dhicin in aanay habboonayn in la qurxiyo
30 kun oo maxbuus siyaasi ayaa ku xidhan jeelasha
wajiga nidaamka cabudhiska ee Sucuudiga in uu
wasaaraddiisu ay maamusho. Ololaha cabudhinta
Iran hor istaagay maalin kaliyaata awgeed.
islaamiyinta ee 11 September kadib ayaa amiirku
uu hormuud ka ahaa. Waa sida uu ku muutaystay in
Shucuubta carabta ayaa la yidhaahda waxay leey-
Tiifiiga MSNBC ee Maraykanku ay ku magacawdo
ihiin xasuusta kalluunka dahabiga ( dhawrkii
“Generalka la dagaalanka argagixisada”.
il-bidhiqsiba is-masaxdaa xassuustiisu) ee ha isku
daydo hadday xasuusan kari waydo inay dib u aqri-
Marka laga yimaado shakhsiyadda masuuliyiinta,
do taariikhda shantii sanee lasoo dhaafay. Sucuudi-
siyaasadda boqortoyada ee xuquuqul aadamaha
ga isagaa qaabilay Bin Cali markii uu Tunis kasoo
ayan wax iska beddelin ilaa hadda. Xorriyat qawlka
baxsaday, Cali Saalax isagaa suurtogaliyay in aan cid
ayaa qaamuuska boqortooyada ku jirin. Furashada
la xisaabtamin, kacdoonka Yemen na afuubay oo
Axsaabta siyaasiga ayaa ah danbi jeel lagu muutay-
u badalay ismarin waa siyaasadeed oo u dhaxeeya
sto . Ilaa haddana waxaa xidhan dhalin yar sanadkii
madaxweyanaha iyo axsaabta mucaaridka, mee-
hore dhammadkiisi youtube ka soo galiyay fiidy-
shan kasaaray dhalinyartii kacdoonka. C.fataax Siisi
awyo ay kaga cabanayaan xaaladda maciishadeed
iyo jeneraalada Masar bilyaniska cidda ku caawisaa
ee dalka. Waxaa isna kamid ah kumaaanka boojane
waa boqortooyada.
damiir ee jeelasha boqortooyada ku xidhan C.Casiis
AL-Wahiiibi, aasaasaha xisbiga umadda ee islaamiga
(Xisb AL-ummah al-islaami).
Hadalkoo kooban, is beddeladan wax weyn ay ka “kacddon wadayaashu waa
badalaan xaaaladda muwaadiniinta dalkaas ma jirto.
Xataa ma ballan qaadayaan is-beddelka ay u baaha- in ay ka digtoonaadaan in
nyiin shacabku.
sucuudigu u rogo halgan-
Shacabka sucuudiga, si kastaba ha ahaatee, waxa la
gudnoon inay soo dhaweeyaan inta wanaagga ah kooda dagaal Sunni iyo
ee uu sido is beddelkan: ilaalinta danaha qaranka ee
gobolka. Waxa kale la gudboon in ay xuquuqdooda Shiico u dhaxeeya"
 Diyaarad kamid ah Ciidanka Cirka ee Sacuudiga ee Yemen duqaynaya
Laakiin is beddel ayaa ku yimi hoggaanka dalka
intaanad odhan, in aad maskaxda ku hayso cidda
aad la tacaamulaysaa ku dhibi mayso marnaba.
Sucuudigu waa nidaam talo maroorsi, cabudhis, iyo
musuq maasuq ku dhisan, joogitaankiisa u arka in
uu ku xidhanyay Maraykan, sidaas ayuu weligii ahaa,
ahaanayaana haddan dadkiisu bedellin.
Iyada oo ay dhab tahay inta aynu soo sheegnayba,
haddana halgamayaasha xorriyadda ee carabtu
waxaa la gudboon in ay ka faa’idaystaan awoodda
siyaasadeed iyo milatari iyo dhaqaale ee uu keeni
karo garab istaaga dawlad awood goboleed ah sida
Sucuudiga. Waa inay ugu awoodaystaan Iran iyo
xulafadeeda kasoo horjeeda kacdoonka gobannimo
doonka guga Carbeed.
Taas ayaan sinaba uga dhignayn in kacdoon
wadayaashu ka tanaasulaan mawqifkooda iyo
xukunkooda akhlaaqiga ah : in sucuudigu yahay
nidaam talo-maroorsi ah oo ku dhisan ku tuma-
shada xuquuqul insaanka, lamid ahna kaligood
taliyaasha ay iyagu kasoo horjeedan. Waa in ay ka
digtoonaadan in sucuudigu u isticmaalo taageerada
uu siinayo in uu ku dajiyo dadkiisa isaga ku kacsan,
isagoo iska dhigaya taageeraha xorriyada, iyo ilaa-
liyaha maslaxadda muslimka Sunniga ah. Hadduu
yahay sidaas nidaamka Sucuudigu shacabkiisa ayuu
siin lahaa xuquuqdooda.
Ta ugu muhiimsan waa in ay ka digtoonaadan in
halgankooda uu Sucuudigu lacagtiisa iyo fatwadi-
isa diiniga ah ugu badalo dagaal sunni iyo shiico u
dhaxeeya. Shiicada iyo Iran dhanka kasoo horjeeda
kacdoonga guga Carabta ayay maanta taaganyihin,
laakin iska caabintoodu kama dhigna in shiico ahaan
loola dagaalamayo. Waayo, dagaalada madaahibta
dhiig iyo nacayb iyo xasuuqyo mooye, guulo siyaasa-
deed lagama gaadho waligeed. Sucuudiga dan ayaa
ugu jirta in dagaalku iska badalo dagaal dulman-
ayaal iyo daalimiin. Fursaddas waa in aan la siin.
Diyaarad Bilaa Shiidaal Dhulka
ku Wareegaysa

Andre Borshberg iyo Bertrand Piccard waa laba-

da duuliye ree aba inay suurto galiyaan safarkii
koowaad ee diyaarad ku shaqaynasa tamarta cad-
ceeda adduunyada kusoo wareegto.
Solar impulse waa diyaaradddooda gabi ahaanba
ku shaqaynasa tamarta cadceedda. Diyaaradda
ayaa baalasheeda dhererkoodu yahay 72 meter,
halka miisaankeedu mid gaadhi qoys leegyahay.
Baalasha diyaaradda ayaa waxa ku rakibany solar
cells, unugyo cadceed oo tamarta cadceedda u
beddelaya koronto. Maalintii inta cadceeddu joog-
to ayay dabaysmayaan baytariyada diyaaradda.
Beytaryada ayaa keydin kara dab ku filan in di-
yaaraddu habeenkii oo dhan socoto. Andre Borshverg (bidix) & Bertrand Piccard

Diyaaradda ayaa safarkeedan ay adduunka ku wareegayso ka bilaabaysa kuna dhamaynasaa Abu-dhabi,

Imaaratka Carabta. Intaanay kusoo laaban Abu-dhabi ayaa ay11 magaalo oo kale soo maraysa, iyadoo ka
gudbaysa labada badweyne ee Baasifigga iyo Atlantic ga. Safarka ayaa ka koobnaanaya 12 duulimaad oo
kala duwan, 500 saacadood oo duulimaad ah, oo u dhiganta 21 maalmood oo dhamaystiran. Duuliyaasha
ayaa raba in ay safarkoodan ugu ololeeyaan tamarta nadiifta ah; Tamarta la cusboonaysiin karo.
. 14 saacadood, kan wuxu qaadanaya 120 saacadood
Safarka ayaa duuliyaashu ka bilaabeen 9 ii march
Abu-dhabi dalka Imaratka Carabta, 13 saacadoo-
dk ka bacdi gaadhen Musqat ,Cuman. Maalinti ku
xigtay ayaa Cumaan ay kasii ambabaxeen iyagoo
15 saacadood ka bacdi Axmedabad , India gaad-
hay. 8 maalmood kadib markay India diyaaraddu
timi ayaa 18 March ay u ambabaxday Faranasi, isla
dalkaas ah, oo ay ku gaadhay 13 saacadood guda-
hood. 19 march ayay u kicitantay xaggas iyo Miyan-
mar oo ay ku tagtay 13 saacadood. 20 saacadood
iyo badh duulimaad socday kabacdi iyo dib udhigis
cago dhigasho oo ay diyaaraddu circa heehaabay-
say ayaa 29 march diyaaraddu ka dagtay Chongq-
ing dalka china. 20ki april ayay dib u bilawday soc-
daalka iyadoo u jeesatay xaggaas iyo Nanjing isla
China ku taal oo ay ku tagtay muddo 17 saacadood.
Duulimaadka toddobaad, weli wakhti loo xad-
didin, ayaa noqonaya ka ugu dheer, ugu daalka
iyo mashaqadda badan. Dhanka kale marka laga
eegana waa duulimaadka helay soo jiidashada
warbaahinta inta ugu badan, taariikhdana galinaya
rikoodh cusub oo duulinaadka tamarta cadceedda
ku shaqaynaya. Shan cisho oo isku xiga duulimaad
ah ayay diyaaradu kaga gudbaysaa badweynta
Baasifig ga, iyadoo ku socota Hawai, Maraykanka.
Halka lixidii duulimaad ee hore ay qaateen celcelis
oo xidhiidh ah.
Duuliye Andre Borshberg ayaa culayska hawshu
ku dhacaysaa. Diyaaradda oo hal kursi leh ayaa ku
qasbaysa duuliyaha in uu saacado dhaadheer ku
jiro qoobada yare ee duullinta kaligii, iyadoo dh-
aq-dhaqaaqiisuna xaddidan yahay. Dhaq-dhaqaaq
xaddidan, kali ahaansho maalmo dhan, iyo hurdo
gaaban, waa arrimaha ku ciyaari kara nafsiyadda
duuliyaha.
Waxaasoo dhan inkastoo duulimaadyadii
lixda ah ee hore lawadaagan , haddana kan wuxuu
dheeryay badnida muddada safarka. Shan maal-
mood iyo habeenadoodi ayuu Borchberg uu biyaha
madaw ee badweynta dulmarayaa. Side ayuu ugu
talo galay in uu socdaalkan kaga baxo?
Laylisyada Yogada, dhiiri galinta saxibadiisa dhulka
jooga, iyo hurdo aan 20 daqiqio markii ka badnayn
ayaa duuliyuhu ku xisaabtamaya in mooraalka iyo
awoodiisa uu ku ilaashado. Saaxiibkiisa ay mashruu-
ca wada wadaan, duuliye BERTRAND PICCARD iyo
dhammaan kooxda mashruuyahaca ayaa kula xidhi-
idhaya duuliyaha taleefan satellite ka kula xidhan si
ay caajiska uga dilaan marba. Layliyada Yoga ayuu
samaynayaa si uga baddalo dhaq-dhaqaaq la’aanta.
Shakhsiyaadka duuliyaasha ay carbisay shaqooyin ka
adag iyo qoob nololeedkoodu ayaa ka qayb qaadan-
asa najixidda isku daygooda. Duuliyayaal khibrad leh,
ku dhaama ka gudubka caqabaad adag iyo taxaddi-
yada iyo ka dhabaynta riyooyinkooda dadku u arkaan
waxaan suurto galayn weeyaan labada nin ba.
Andre Borshberg ayaa ah duuliye diyaaradaha
dagaalka iyo helicopter ka, wuxuu shaqaynayay
ciidanka cirka ee Swiisarland. Wuxuu 2010 afar iyo
labaatan saacadood oo xidhiidh ah duuliyay diyaarad
iyana ku shaqaynasa tamarta cadceedda.
Bertrand Piccard, saaxiibkiisa mashruuca, ayaa ah sa-
hamiye kadhashay qoys sahamiyaal ah. Wuxuu hore
adduunyada ugu wareegay baalluun.
Hawai marka ay gaadho diyaaraddu safarkeedi waxa
qabsoomay kala badh in ka badan. Waxa u dhinnaan-
aysa in ay Maraykanka isaga gooshto, ka talawdo
badweynta Atlantic ga, koonfurta Yurub cago dhiga-
to, uga sii tallawdo Waqooyiga Afrika. Intaa waxa ugu
xiga in ay Abu-dhabi dib ugu laabato.
Inkasta oo ay fogtay in dhawaan aynu aragno di-
yaarado rakaab oo ku shaqaynaya tamarta cadceed-
da, haddana socdaalka diyaaraddan ayaa soo band-
higaya awoodda iyo sida weyn ee looga faa’idaysan
karo tamarta nadiifta ah; Haddii diyaarad 5 maal-
mood oo xidhiid ah ku duuli karto gaadhina waa lagu
wadi karaa, gurina waa ku shaqayn karaa, warshadna
waa lagu kicin karaa.
Periscrope & Meerkat: Fiidyaw toos uga Tabi
Mobilkaaga
Meerkat iyo Periscrope
ayaa ah labada app ee ugu
cusub shabakada bulshada (
social network).
labadan application ayaa
suurtogalinaya in fiidyaw
qofku toos uga tabiyo mo-
bilkiisa.
Labada application ayaa
ku xidhan twitter (meerkat
facebook u wareegtay qayb
ahaan), marka qofku bilaabo
tabinta fiidyawga ogeysiis u
dirayaa asxaabtiisa Twitter ka
ama facebook ga. Inta xiisay-
nasa ayaa markaas daawan-
aysa . Daawadayaasha ayaa
usii tabin kara asxaabtooda
fiidyawga isla markaas, taas
Meerkat ayaa iminka suuqa Android ka soo
gashay, halka Peri scrope ay sheegtay in ay
wali ka shaqaynaso siday usoo gali lahayd.
Periscrope iyo meerkat ayaa noqonaya
TV ku jira gacanta qof kasta oo internet u
xidhiidhsanyahay, gaadhi karana inta qofku
isagu uu gaadhsiiyo, Iyo inta ay leegyihiin
saaxiibadiisa shabakada bulshada , sida
Facebook iyo Twitter.
Twitter oo iyadu iibsatay Periscrope ayaa
aaminsan in applicationku noqon doono
qayb muhiima sida ay u gudato hawsheeda
“ inay u ay awood usiiso qof kasta in uu
sameeyo aragtiyaha, dadkana lawadaago
isla-markaas, iyada oo aanay jirin wax caqa-
bado ah. Halka Twitter uu qofka weydiiyo
in uu sifeeyo “waxa dhacaya”, Periscrope
wuxuu kuu saamaxayaa in aad tustid dadka
waxa dhacaya iminka.
oo sii badinaysa cidda laso-
conaysa tabinta. Daawa-
dayaasha ayaa inta tabintu
socoto kala qayb qaadanaya
tabiyaha, iyagoo kumuu-
jinaya sida ay uga heleen”
LIKe” .
waxa kale uu saamaxayaan
labada application ba faallo
in laga bixiyo tabinta iyadoo
socota wali. Xidhiidh laba
dhinac kasocda ayaa tabintii
noqonaysaa.
Labada app ayaa ugu hor-
reyn laga helayay dukaanka
application nada ee IOS oo
kaliya .
 Dib u jalleecid Shanta maalmoo ee
Shanta Cisho qadiyadda Somaliland ka badbaadi-
ee Somaliland say in xaal laba diktaytar isu siiyaan.

Sameesay
Nagiib Cabdi Raabi

May waa bil milgo iyo sharaf maamuus iyo meeqaam ku leh bul-
shada jamhuuriyadda Somaliland. Waa bil ay dib u hantiyeen guushii
balaadhnayd ee kaga luntay aragtiyihii khaldanaa ee 1960kii. Waa bil
ay dhamaanba guulo kasoo hooyeen cadawgii uu hor kacayay kaligi
taliyihii Siyad Barre.

Shanta Maalmood ee 27 May ilaa 31 ayaa la odhan karaa Somaliland

ayey sameeyen. Halgankii iyo dagaalkii ilaa 1980 SNM iyo dhammaan
shacabka reer Somaliland ku jireen ayaa hal bacaad lagu lisay noqon
lahaa haddan shantaas maalmood guulihii lasoo hooyay dhici lahayn.

Bishii April 1988, waxa heshiis wada galay labadii nin ee madaxda ka
ahaa talisyadii Soomaaliya iyo Itoobiya, Siyaad Barre iyo Mengiste, kaasi
oo tumaati ku noqday geeddi socodkii halgankii dagaal ee Ururkii SNM.
kadib markii hoggaamiyayaashii SNM lagu wargaliyay mid ka mid ah
qodobadii ay ku heshiiyeen labada talis, kaas oo dhigayey in fadhiisi-
madii ciidan ee SNM loo raro gudaha dambe ee dalka Itoobiya, lagana
fogeeyo goobaha u dhow ciidammadii Siyaad Barre.

Dabcan taliska SNM waxay u arkeen heshiiska in uu horudhac u yahay

hub ka dhigis, iyo laga yaaboba dhiibis dhammaystiran.

“Sababta deg dega ah ee kalliftay in la soo qaado dagaal gudaha ah

waxay ahayd mid siyaasi ah oo ka dhalatay heshiiskii dhexmaray
Soomaaliya iyo Itoobiya hogaamiyayaashoodii, kaas oo dhigayey in
Ciidamada SNM dib looga qaado xuduudaha agtooda, maadama laba-
da dal nabad wada gaadheen, ka dibna waxa go’aan lagu gaadhay in
gudaha la soo galo, oo laga samaysto saldhigyo.” Ayuu mujaahid Muuse
biixi yidhi, isagoo waayihi May ee 1988 ee SNM ka warramaya.
 Muj. Axmed Mirre oo hogaaminayay faracii SNM ee
Waayo aragnimadii ay ka heleen dagaalladii buuraha Burco galay, ayaa ka waramay Taariikhda ay Maa-
1984 ayaa kaliftay in magaalooyinka waaweyn toos lintaasi leedahay iyo qaabkii ay ugu suurto gashay
loo soo abbaaro ayuu ku daray mujaahid Muuse Biixi. qabsashada magaalada muhiimka ah, waxaanu
Shanta cisho ee SNM dalka kusoo gashay ayaa kala tilmaamay inay dharaartaasi muddo yar uun ka dam-
ah tarriikh ahaan. 27-may-1988 (jimce), lanna xor- beysay markii laga bedelay taliskii guud ee ciidankii
reeyay magalada (Burco), 28-may-1988 (sabti) lanna SNM, ka dibna laga dhigay taliyaha qeybta Madiina
xorreeyay magalada (ceel geddis), 29-may-1988 oo deegaamaada Bariga ka soo gashay wadanka.
(axad) lanna xorreeyay magalada (caddaadley), 30-
may-1988 (isnin) lanna xorreeyay magalada (mand- “1986-kii ilaa 1988-kii ayaan ahaa taliyaha ciidanka
heera), iyo malintii u danbaysay oo ah 31-may-1988 SNM, dabadeed waa layga Bedelay, waxaana lay
(salasa) lanna xorreeyay magalo maddaxda jam- dhiibay Guutadii Madina ee Bariga, halka Muj Ibraa-
huuriyada Somaliland (Hargaysa) him Dhego-wayne laga dhigay Taliyihii faraca Maka
. ee Galbeedka, waxaanay ahayd xiligaasi wakhtigii
Bilawgii Gobanimada: noogu qorsheyaasha badnaa oo annagoo joogna
Meel xuduudka ah ayay Labadii dawladood ee
27 May ayaa Mujaahidiintii SNM heleen guushii ugu Somaliya iyo Itoobiya noo Heshiiyeen, dabadeed
horreysay ee dib u xoraynta waddanka, ka dib markii waxaanu samaysanay toban qorshe oo midba mid
Xoogagii ururku 27 bishan May ee sanadkii 1988 ka duwanyahay oo aanu isnidhi hadii midi idinka
weerar naf hurid ah oo ay ka soo qaadeen meesha kadibo kanbaa idin anfacaya” ayuu yidhi oo ka had-
la yidhaahdo Balli Samatar Axmed ku soo galeen layay xaflad jaaliyadda Somaliland ee dalka Ingiriisku
magaalada Burco ee xarunta Gobolka Togdheer. ku abteen magaaladda London.

Mujaahidiinta magaalada furatay oo isugu jiray Muj. Mire ayaa intaasi ka dib gudo galay, sidii ay ku
rag iyo dumarba waxaa hoggaaminayay Mujaahid suurto gashay qabsashadii Magaalada Burco waxaa-
Axmed Mire Maxamed. nu yidhi “26 May, Lixdii Maqribnimo ayaa ciidankii
SNM ee soo galay Magaalada Burco aan ku tujiyay
 Bidx ka bilaw: Muj Ibraahim Dhagaweyne, Muj Axmed Mire, iyo Muj Muuse Biixi
Samatar Axmed, Ciidankaa waxa ku jiray Kooxo
Dumar oo halganka ka qayb-qaatay, kuwaasoo
intaan ku idhi Meeshaa ragga tegayaa maaha rag
soo noqonayee iska jooga, igu qanciyay inaanay ka
hadhayn Ciidanka. Markii aanu halkaa Salaadii ma-
qrib ku tukunnay ciidanka waxaan ku idh:i Shidaalka
aynu haysanaa Burco wuu ina Gaadhsiinayaa, laaki-
inse Inaga soo celin maayo, Hubka aynu haysanaa
raaca hore hadaynu kula dagaalano raaca dambe
innaga difaaci maayo, Shidaal, hub iyo Gobannimo-
ba waxay yaalaan wadankeenni!,” ayuu sheegay.
Isagoo ka sii waramaya taariikhdaas wuxuu yidhi
“dabadeed sidii
baanu ku soo dhaqaaqnay, giddi habeenkii waanu
soo soconay, salaadii hore ayaanu Koonfur ka soo
galnay magaalada Burco, waxaanan ku soo hagaag-
nay oo aanu soo galnay meeshii taliska Milaterigu
ku faani jiray ee Barta, dabadeed ciidamadiisii ayaa
arkay dadkan iska soconaya ee aan joogsanayn,
dabadeed way yaabeen oo waxay moodeen in laga
dambeeyo oo magaaladiiba laga qabsaday, waxay
nagu soo rideen Baasuukayaal , anna waxaan ku idhi
ha u Jawaabine ee iska daaya oo socda. Markaanu
ka joogsan waynay ayay dabadeed dib u yaaceen oo
Magaaladii soo galeen, halkaasaa markaanu soo gal-
nay magaalada dagaalku ka bilaamay, ilaa galabtii
baanu socday.”
“Dagaalkaa runtii Mujaahidiin badanbaa ku dhintay,
Haweenkii nala socday maalintaa badankoodu way
ka badbaadeen oo way noolyihiin.”
Dagaalka oo qadhaadhaa maalintaas ayaa waxa mu-
jaahidiinti ku dhaawacmay ka mid ahaa hoggaami-
yahoodi Axmed Mire, oo galabkii marka guushii
caddaatay magaalada ka baxay.
Axmed Mirre isagoo hadalkiisa sii wata waxa uu
sheegay “Adigu dagaalkii maalintii markaanu galnay
gudaha magaalada taliskii ka bilaabay Maxkamado,
oo saraakiil badan la xidh-xidhay ee ay maxkamado
galeen, waxaanu go’aansanay in aanaan Magaalada
ka bixin inta cadceedu soo jeeddo, dabadeed
markii ay cadceeddii dhacday ayaan ka baxay guda-
ha magaalada, anigoo dhaawac ah ayaa dabadeed
ciidankii aan ka soo tegay intaan saraakiishii oo
dhan la sii dar-daarmay, waana lay soo qaaday ani-
ga.”
“Runtii Ciidankii aan watay ee Madiina way tasha-
deen talis cusub ayay samaysteen oo ay ka dhigteen
ninkii ugu da’da weynaa, ugu waayo aragsanaa,
kaasoo ahaa Mujaahid xandulle.”
Guushaas lama filaan ka ah kadib, SNM ma siin
cadawga wakhti uu dib isugu habeeyo, 28 May
ayaa ciidan uu hor kacayo Mujaahid Maxamed Cali
galay Ceel-Geddis. Markii ciidankii Cadaadley de-
ganaa Maxamed Cali , soo weerarayna waxa daba
maray Mujaahid Xussen Dheere oo 29 May furtay
Cadaadley. 30 kii May na Maxmed Cali oo furashadii
Cadaadley cadaadiskii ka qaaday ayaa Madheera
galay!
Hargeys: Dagaalkii Dagaalada:
Afar cisho oo guulo deg deg ah ay soo hooyeen mu-
jaahidiinta SNM oo cadawga ka fajicisay kadib ayaa
31 May ay dhacday malxamaddii dagaalkii magaalo
madaxda Hargeysa.

"Wuxuu shantan Cisho Ilaahay

yaad”
ay isu siiyaan Mingiste iyo Si-

kaga badbaadiyey masiirka

Ciidanka SNM faraca Makka ee hoggaaminayay

qaddiyadda Somaliland XAAL

Mujaahid Ibraahin Xuseen Dhagaweyne oo tiradii-
su dhammeyd 1400 ayaan sinnaba ugu dhigmayn
ciidankii Faqashta ee magaalada haysatay. Waxa sii
adkeeyay hawlgalkooa furashada Hargeysa in afar
cisho dagaallo dalka oo dhan kasocdeen kadib uu
cadawga weerarka SNM sii filanayay. Inkasta oo ay
waayeen faa’idadii kadinta ( surprise element) hadd-
ana waxa ay ka heleen hawlgalladii maalmihii hore
mooraal sare, halka ay cadawga ku ahayd niyad jab.

Mujaahid Muuse Biixi Cabdi oo ka mid ahaa taliyaas-

hii ciidankii Hargeysa maalintaas soo galay oo ka
sheekayna dagaalkaas wuxuu yidhi: ‘31kii May, waxa
Hargaysa soo galay, Guutooyinka kala ah: Sancaani,
Sayid Cali iyo Sayid Cumar. Sidoo kale guutada 5aad
waxay ku aadanayd aagga Gabilay. Ciidanku wuxuu
ka soo dhaqaaqay Balli-Samatar kawdii maalinnimo,
waxaanu soo maray wado aad u dhib badan oo la
yidhaahdo Daba-taxan, intii aanu soo soconay waxa
la nagu soo riday Madaafiic, waxaana la noo galay
jid-gooyo taag-daran, hase yeeshee umaanu joog-
san marnba. Masalaha markii aanu maraynay ayaanu
ciidankii u horreeyay ee cadowga is qabsanay, kaas
oo ahaa ciidan xoojin ah oo ka yimid dhinaca Boora-
ma, gabbalka ayaana isugu kaaya dhacay.”

Mujaahidka oo hadalka sii wata wuxuu yidhi:” Ha-
beenimadii waxay noqotay in Ciidanku lug ku soo
dhaqaaqo, gaadiidkuna soo maro Waddo-Geel,
Xagal u dhow. Markii aanu isa soo taagnay buurta
yar ee u dhow Qaybta, waxa xabbadii u horeysay ku
riday Taliska Qaybta gaadhi uu saarnaa Qori” Grand
B” ah, oo uu waday nin la odhan jiray Caqaar, ka
dibna weerarkii ayaa ballaadhay. Runtii habeenkaa
ciidammadii Siyaad Barre waa laga qabsaday meeli-
hii muhiimka ahaa ilaa Bir-jeex, laakiin mushkiladda
ugu weyn ee nagu dhacday waxay ahayd annagu
maanu haysan is-gaadhsiin, taasina waxay keentay
in aanu kala lunno.”
ka horyaalley, shan maalmood oo malxamad ahna
waxay ku sugeen in masiirka halgankoodu uu iyaga
oo kaliya gacantooda ku jiro; xataa ha noqoto daw-
ladda ay martida u ahaayeene cid kale aanay xaddi-
dayn sida uu ku dhammaanayo halgankoodu. Waxa
shantaas dhararoorood ilaahay kaga badbaadiyay in
qadiyadda Somaliland xaal isu siiyaan laba diktaytar;
waa Mingiste iyo Siyaade.

Dhammaadkii May 1988 SNM waxa horyaalley

imtixaankii ugu weynaa intii halgankoodu socday.
Waxa ay ahayd in caddeeyaan in ay muuteysteen
in ay dalkooda xoreeyaan iyo in kale. Go’aan qaa-
dasho deg-deg ahna u khasab bay ku ahayd. Nasiib
wanaag, go’aankoodu wuxuu u dhigmay imtixaan-
Shaqo la’aanta Somaliland :
Sababaha & Sidee lagu dhimi lahaa
S ida dadka ka faalooda iyo dhaqaaluhu ay shee-
gaan shaqo la’aan waxa y jirta marka qof shaqayn
kara isla markaana doonaya in uu shaqeeyo aanu
heli karin shaqo. In ta badan waxa bilaa camal loo
tixgeliyaa qofka shaqo raadis ku jiray ilaa 4 toddo-
baad. Shaqo la’aantu waxa ay kamid tahay xanuuna-
da dhaqaalaha ku dhaca kuwa ugu waaweyn.
Shaqo la’aanta ka jirta Somaliland ayaa lagu qi-
yaasaa 78% (World Bank 2012) oo ah heer aad u
sarreeya ama aan macquul ahayn in caalamka lagu
arko.
Shaqo la’aanta ayaa Somaliland ku keentay dhibaa-
tooyin dhaqaale iyo bulshoba, sida tahriibka iyo
sinnaan la’aan xagga dhaqaalaha ah.
Sababaha Keenay:
Somaliland waxaa ka maqan maalgelin (invest-
ment), haddii ay tahay mid ka timaadda gudaha iyo
dibada. Maalgelinta waxa ugu muhiimsan uguna
saamayn badan ta gudaha.
Dhaqaalaha marka laga hadlayo, ummad inta ay
wax kaydiso (savings) ayuumbay maalgelisaa. Kay-
dinta oo maalgelin dhasha waxa fududeeya waaxda
maaliyada (financial sector) ee dalka. Waaxdan waxa
ugu muhiimsan bangiyada oo ah kuwa u dhexeeya
dadka wax kaydsanaya iyo dadka wax deynsanaya
si ay maalgelin u sameeyan.
Haddaba Somaliland waaxdan gebi ahaanteed
way ka maqantahay, sidaa awgeed waxa guryaha
iyo meherada iska taalla oo buuxda lacag badan oo
Muxumed Maxamed Muxumed Baadil ( khadar) &
C/wahaab Cali Garaad
maalgelin lagu samayn lahaa, shaqooyin baddanna
lagu abuuri lahaa.
Sabab kale oo xussid mudan waxa ay tahay in
ganacsatada dalku ay dhammaan ka sheqeeyaan
soo dejin oo aanay isku deyin in ay wixii macquul
ah dalka gudihiisa ku soo saaraan halka ay ka soo
dejinayaan (import substitution).
Wax soosaarka dalka gudihiisu wuxuu muhiim
u yahay dhaqaalaha iyo dakhliga soo gala dalka.
Waxaad mooddaa in dalka gudihiisa aan wax badan
laga soo saarin marka laga reebo xoolo dhaqasha-
da. Xoolaha laftooda ma jirto cid maalgelin badan
gelisay oo si xirfadaysan uga shaqaysatay, taas oo
shaqaale abuur noqon lahayd.
Dhulka Somaliland waxaa la beeri karaa 10% hase
ahaatee waxa hadda la beeraa 3% keli ah. Waxaa
muuqata in aanu jirin isku day xataa in lala soo boxo
waxa la cunayo taas oo shaqo badan laga heli lahaa
haddii dhulka la wada beeri lahaa.
"Qaadku wuxuu aad
ula dagaalamaa
wakhtiga, dedaalka
iyo awoodda wax
soo saar ee dalka'
Xeebta Somaliland dhererkeeda waxa lagu qiyaasaa
850 KM taas oo ay ku jiraan khayraad kala duwan.
Inkasta oo ay dadku mooganyihiin khayraadkan
haddana haddii la maalgashado waxa laga heli lahaa
shaqo badan.
Lacagta dalka dibediisa laga soo diro ee ay qurba-
joogu usoo diraan eheladooda waa muhiim wax-
aana ku tiirsan dad badan. Hase ahaatee waxa ay si
dadban u saamayn kartaa kartida iyo wax soo saarka
dadka. Haddii ay dadku helayaan quutal daruuriga
oo eheladoodu u soo diran waxa meesha ka bixi kara
isku daygoodi ahaa in ay shaqo tagaan, xirfad barta-
an ama wax soo saaraan.
Qaadka oo dhaqaalaha Somaliland saamayn tgan
iyo mid taban ba ku leh waxa uu ka mid yahay
waxyaabaha ha aragtidayda shaqo la’anta abuuray.
Inkasta oo qaadka laftiisu uu shaqo abuur sameeyay
dad badanna ay ku tiirsanyihiin, haddana wuxu aad
ula dagaalama wakhtiga, dedaalka iyo awoodda
wax soo saar ee dadka. Sidaa awgeed qaadka waxa
lagu dari karaa waxyaabaha sababay shaqo la’aanta
baahsan ee dalka ka jirta.
Ictiraafku lama odhan karo saamayn balaadhan ayuu
ku leeyahay shaqo la’aanta ka jirta dalka, marka laga
reebo in uu caqabad ku noqon karo maalgelinta
shisheeye.
Sidee lagu dhimi karaa?
Si arrintan looga baxo waxa la qaadi karaa tallaaboo-
yin badan, hase ahaatee aan carrabaabo kuwa ugu
muhiimsan ee aan isleyahay shaqo la’anta waa lagu
yarayn karaa.
Ugu horrayn si maalgalin loo sameeyo waa in dad-
ka loo fududeeyaa in ay lacag kaydin karaan. Taas
waxaan uga jeedaa in la furo bangiyo (commercial
banks) dhaqaajiya oo ka shaqaysiiya hantida badan
ee dalka taalla ee aan laga faaiidaysan. Waa in shar-
ciyadii bangiyada la ansixiyaa oo la dardar geliyaa.
Sidoo kale bangiyadu waxay u bahanyihin in la helo
bangi dhexe (central bank) si fiican u sheqeeya oo
maamuli kara siyaasadda lacagta ee dalka (monetary
policy) iyo guud ahaan bangiyada la furayo.
Sidoo kale waxa shaqo la’aanta lagu yarayn karaa in
wax soo saarka dalka gudihiisa kor loo qaado. Gaar
ahaan ganacsatada dalka dibedda wax uga keenta
waxa laga rabaa in ay gudaha ka soo saran wixii
macquul ah.
“Ictiraaf la’aanta lama
odhan karo saa-
mayn ayay ku leeday
shaqo la’aanta dalka
ka jirta"
Lacagta xawilaadda (remittance) ee dalka soo ga-
sha oo aan dhaafsiisnayn quutal daruuri waxa loo
baahan yahay in qayb ka mid ah laga dhigo maal
gelin. Haddii ay qurbajoogu isku tagaan oo hanti
isku geeyaan waxay samayn karaan malgashi balad-
han sida warshado, shirkado waaweyn, iyo beeraha,
xoolaha iyo kalluunka oo ay maalgashadaan.
Maalgashiga shisheeye waa muhiim mararka qaar-
koodna ictiraafku maaha shardi muhiim ah. Waxay-
nu u baahanahay in aynu maalgelino khayraadka
dabiiciga ah ee dalka sida shidaalka iyo macdanaha
kala duwan ee dalka ku jira. Iyada oo arrintani shaqo
la’aanta wax badan ka tari karto, haddana anigu
waxa aan aaminsanahay in aan lajoogin wakhtigii la
soo saari lahaa shidaal oo dhibta innaga soo gaad-
haysaa ay ka badan doonto dheeftiisa.
Tayaynta iyo kor u qaadidda tayada wax barasho ee
dalku waxay wax ka tari kartaa shaqo la’aanta baah-
san ee jirta. Tusaale ahaan da’ yarta wax baranaysaa
waxay noqon karaan kuwo fikiraya oo fikrado wax ku
ool ah la yimaada dalkana dhibtan ka saara.
Si looga baxo dhibaatooyinka dhaqaale ee dalka ka
jira oo ay ugu ugu horreyso shaqo la’aantu waa in la
helaa dawlad iyo haggaan wanaagsan, iyo nidaam
dawladeed oo heer sarreeya; musuq-maasuq yar, isla
xisaabtan iyo daacadnimo.
Tallaabada ugu muhiimsan uguna qiimaha badan
isla markaana macquul ah wakhti xaadirkan ayaa
waxa ay tahay in la sameeyo shaqo abuur iyadoo
dadka la siinayo dayn xaddi yar oo kooban (micro-
credit). Arrintan oo ka jirta waddamada soo koraya
kuwo ka mid ah waxa tusaale fiican caalamka u ah
Bangladesh oo malaayiin dad ah sidan shaqo ugu
abuurtay faqrigana ka saartay.
 Ma Tahriibay: Sheeko
Gaaban
Sakariye C.Xakiin Maxamed (Miido)

Waa fiid aad mooddo gawaadhidii magaalada in ayay talo ku caddahay. Waxa uu ahaa dhalinta aadka
ooda laga qaaday, hadba guuxa, qiiqa iyo boodhka u neceb tahriibta had iyo jeerna isku daya in uu ku
ay ki ciniyaan waxa jeeniga ku qaadayaa dadka intii qanciyo dhalinta inay dalkooda aaminaan oo aanay
lugta maalaysa ee socodka miciinsanaya. ka tagin. Maanta waxaad mooddaa in ay Farxaan
Dadku kala waayo duwane fiidkani waa fiid baas oo taabatay waayo ka qarsoonaa oo ay dhalinta kale is
u soo galay Farxaan. Wajiga ayuu dadbayaa, waxa waajihi jireen.
u hoosta ka caayayaa gawaadhida sida xawliga ah Waa fiid aad ugu xun noloshiisa ismana laha fiid
ku dhaafaysa ee siigada iyo boodhka indhaha kaga lamid ah ayaa ku soo maray, kuna soo mari doona,
saydhaya, oo isaga la ah in ay kaligii ogaan ugu kici- walaw ay noloshu waayo badantahay oo ay sida
nayaan habaaska. ay jeceshay iyadu yeesho. Waxa aad moodaaa nin
Waxa niyaddiisa ka guuxaya fikrado badan oo uu shoog haysto, kama baydhayo ciddii ka hortimaada
hadba dartood labaxayo oo uu kuna dheeraanayo oo ma oga mana arko, se wuu indha qabaa, ma ma-
qlayo se dhagihiisu way shaqaynayaan, ma garanayo
ka fekerkooda. Waxa ay naftiisu is waydiinaysaa meel uu u socdo,halka uu ka socdo, jiho uu ka socdo
iyo ta uu socdo midna, se hadana wuu jeclaysanayaa
su’aalo badan oo ay ka mid yihiin ”talaw maxaa inuu socdo sidii nin meel ku dagdagaya oo gabbal
halkan ku dhigay? Oo maxaaa ku dhigi waayay? ka dhacayo.
Niyaw ma bilaa nasiib baad tahay? Oo horta yaa Intaa uu soconyao waxa hadba uu galayaa maw-
nasiib leh?........??iyo qaar kale oo badan. Waxa uu ka jad ka mida ku wa caawa dhaqaajiyay maskaxdiisa.
qoomamaynayaa waxa xiligan kusoo reebay halkan, Hadda aad ayuu u baxsanyahay oo waxa maskaxdi-
oo isaga la’ah meel laga haajiray oo aanay cidi joogin, isa toosa usoo celisay hadalladii isaga iyo Asli dhex
waxaanay isaga ugu muuqataa saxaare lama dagaan maray.
ah oo uu kaligii joogo . Hadba waxa hor imanaya Asli waa gabadh ay wada sheekaysanayeen mudo
ninkii ina Suudi iyo kii ay saaxiibada ahaayeen oo 3 sanadood ah, oo ay kawada baxeen dugsiga sare.
meel baraf ah taagnaa goor uu shabakadda face- Waa gabadh iyana kaabtay masxkaxdiisa kana qayb
buuugga isticmaalayay, waxa kale oo hadba dhaga- qaadatay ka badbaadinta aafada tahriibta ee bulsha-
hiisa kusoo dhacaya hadaladii uu saaxiibkii Rooble da uu ku sugnaa sumaysay, taas oo wakhti kasta kula
ku lahaa goor aan saa usii fogayn oo uu kula had- talin jirtay in uu dalkiisa wax kasta ku noqon karo,
layay aalada warka tabisa uguna waramayay inuu uuna aamino noloshiisa waxii alle u qorayna anay
raaxo ku jiro kuna suganyahay dalaka Austria. dhaafayn.
Waxaaba waxa kagaa darnaa Asli oo lasoo hadashay Waxa ay ku jiraan axdi, waxa ay iskula ballameen in
goor dhawayd una sheegtay war uu aad isula bada- ay nolosha isla wadaagi doonaan inta uga dhiman
lay kana dhigay maqane jooga. hadii alle u idmo.
Waxa uu aad uga fekerayaa wixii dhexmaray isaga Waxa hada maskaxdiisu la yaabantahay maanta
iyo Asli oo aad usaameeyay maskaxdiisa, waxa uu is hadalada ay ku wada hadleen iyo sida ay u qadhaad-
waydiinayaa waxa ay sidani u dhacayso.? haayeen. Waxa uu naftiisa ku leeyay : war ileen hadal
Farxaan waa wiil aad u da yar waa 23 jir hadda dha- baa qadhaadh ayuun baan maqli jiray’e wallee dhad-
meeyay dugsiga sar. Waxa uu hada ku talo jiray in han ka qadhaadhi ma jiro qadhaadka hadalka iyo
uu dalka jaamacad ka galo shaqo yarna meelaha ka ereyada aanad maqli karin!’’ Waa yaab talaw hadalku-
raadsado. na madhadhama? Waa laga yaabaa ,se talaw siduu
Waa wiil garaad badan oo had iyo jeer dhalinta dhadhamaa? Waa su’aal hadii caawa la waydiiyo uu
da’diisaa ahi talo ka soo raadsadaan, se manta isaga ka jawaabayo layaabna aan ku noqonayn.
Waxa ay maskaxdiisu si toosa ugu soo celisay hada-
ladii ay iswaydaarsadeen isaga iyo Asli, waxaana si
wayn u maqan maskaxdiisa oo toos ula socota wakh-
ti tagay saacado ka hor.
Waxa ay ku bilaabantay sheekadu
Asli:halo
Farxaan:haa wlo macaan saw iima wacnid?
Asli:walaalo wan wacanahay.
Farxaan:manshala walaalo ee xaalka haye maxaa
cusub?
Asli:walaalo arrin wayn, waana waxa aan kuuba soo
garaacay xiligan walaalo, ee walaalo waxaan kaa
rabaa in aad is adkayso!
Farxaan:yaah! Walaalo maxaa dhacay?
Asli:walaalo walle xalay waxay ii ahayd habeenkii ad-
uunka iigu xumayd markii aan maqalay warkaan kuu
sido sidii aan u miyir belay walaalo hadan kaso baxay.
Aad ayuu hada u werwerayaa, waxa maskaxdii-
su soo diraysaa jawaabo aad u fara badan kalana
duwan. Talaw ma geeribaa dhacday? May, may oo
waad maqli lahayde..! Alla oo malaa maad ogayne
way dhacday? May may oo soodigii gurigooda soo
hormaray?! War malaa waa qof ayaa xanuustay. Alla
waa tii ayaydeed xanuusanaysee malaa waa iyadii?
Iyo qaar kaloo badan, se jawaab saxa ma ay siin.
Asli:walaalo horta waa inaad is adkaysaa
Farxaan: is adkay’aa!!!
Asli:haa walaalo waa arin aad iyo aad uga xumaan
doonto, se aan waxba laga qaban Karin.
Hada aad ayuu u werwerayaa maskaxdii way joo-
jisay jawaabihii kasoo baxayay, waxayna ka qayb
noqotay sugayaasha hadalka Asli iyo naxsanaanta
dhamaan xubnaha jidha Farxaan.
Farxaan:en een iisheeg walaalo
Asli:walaalo horta calafku waa wax an cidi ogayn,
oo ka mid ah wax yaabaha aadamaha ka qarsoon’e
aanu awoodin inuu ogaado. Walaalo dadku waxbay
qorshaystaan, se hadana tii Alle ayaa meel taalla!
Farxaan: waa sax walalo, waa sidaa aad sheegtay.
Asli:walaalo waxa xalay la ii sheegay in isla barri
la i bixinayo arintaana aabahay ayaa gooyay in la
i siinayo wiil uu dhalay nin ay saaxiibo yihiin. Farx-
aan:yaaaaaaaaaaah!!!!! Walalo maxaad leedahay??
Asli:walaalo fadlan is adkee waan ogahay in ay aad
u adag yihiin ereyada aan ku leeyahay, se hadana
runtu walalo waa lama huraan!
Farxaan:inagada kaftanka walaalo ma aha wax lagu
kaftamo arintaniye. Asli:walallo manigaa kugula
kaftami lahaa sidan?
Farxaan:oo imika waa dhab?
Asli:haa walalo ma beenbaad igu taqaanay?
Farxaan: may may walaalo, ee waa hadalkan ayaan
ka wareearay Asli:walaalo waa imtaxaan jacayl ee
haka yaabin, kaliya Samir iyo adkaysi ayaa inala gud-
boon.
Farxaan:walaalo se waayee imtixaanka jacaylku ma
mid aan la baasin baa?
Asli:walaalo anba waa sida aan umalaynayo, waana
su’aal jawaabteedu alle xagiisa ku maqantahay
Farxaan:walaalo se ma garbaa in sidani igu dhacda?
Asli:maaha gar se gartii jacaylka manta waa la aasee
ma waxbaynu u qaban karnaa hadii uu calaf uu ka
adeegay?
Farxaan:calafkaan hadda necbahay, haa isagaan
necbahay ax! Asli:walaalo waa wax aan kala jeclayn
in la jeclaado iyo in kale!
Farxaan:oh!oh! walaalo malaa ka dhab maaha?
Asli:walaalo miyaad ooyaysaa? ax wallao is adkee
hada waxa wacan in aan dhigo taleefanka.
Farxaan: maya maya, se manta maha malin an wax
kale awodo Asli:walaalo waan ka baxayaa khadka
waxan kaliya oon kugula dardaarmayaa inaad naf-
taada ii ilaaliso, Allena waxaan kaaga baryayaa in uu
ku siiyo mid iiga kaa wacan, kuma quudheen se waa
layga kaaa qaaday, walaalo nabad galyo.
Faxaan:walaalo maaha in aad sida I tidhaahdo
aniga niyaddaydu cid kale ma ogoshay horta ima
waydiinaysid miyaa walaalo? Anuu ma karo in aan
cidkale niyda u furo ama aan nafta ku aamino mar
danbe, haloo! Haloo! Asli walalo haloo!
Hada waxa uu dareemayo Farxaan waa wax aan
lamalayn Karin, jidhkiisa hadii badh la goosanayo
ma oga, waxa aad moodaa in dhulka dusha laga
saaray. War tebiyaha uu gacanta ku hayaa waxa uu
kaga culusyahay buur miisaankeed, se wuxuu isku
deyayaa in uu kor usoo qaado si uu ugu celiyo Asli
oo ku damisay taleefanka.
Indhiisu ma arkaan khadka war tabiyaha se wuxu
isku deyayaa in uu caadka fuushan ka awood bato.
Wax uu in xoogaaya la legdamo hawshaa waxa uu ku
celiyay lanbarkii Asli . In cabaara markii u dhacaayay
ayu ku war helay jawaabta ninka ka dhex hadlaya aa-
ladiisa. Talaw waa ayo? Waa cod caan ah oo lawada
yaqaan, se maanta isaga waa mid ku cusub kagana
daran raran uu cagaagani ku marayo. “lanbarka aad
lahashay lama qabanayo.”
U qaadan waa, waligii taleefanka Asli kama uu
maqal codkan manta uu aadka u dhibsaday. Wuu
ku celiyay, se waxba isma bedelin, se codkan danbe
ayaa ka keenay dhidid ah quus. Xaalada uu ku sugan
yahay waa mid hadii dibada loo soo saaro cid kastoo
qalib leh ay la ooyi lahayd iskuna dayi lahayd in ay
dawo u hesho wiilka, se waa wax aan dhacayn.
W,aa uu ooyay maasay hadana ku noqotay wuu
dhididay masuu hadana dhaxamooday. Gariika gac-
mihiisa waxaad moodaa in uu faalig hayo, oo waxa
dareemaya cidkasa oo u jirta in qof laga arko wajigii-
sa dhabta ah ee lagaga garto dadka kale.
Isagoo xaaladaa ku sugan oo aad moodo in uu hada
la hadlayay oo ay hada ahayd arrinti maskaxdiisu soo
ceshaynaysay waxay niyadiisii ka dhigtay mid aan
marayn halka uu hada marayo ee ay noqoto mid aan
kasoo noqon wixii dhacay saacado ka hor.
Farxaan waxa uu marayaa suuqa magaalada Hargay-
sa badhtankiisa, waxa uu ku war helay Farxaan qayla-
da dadka iyo sawaxanka kasoo baxaya iyo daymada
ay isaga soo wada eegayaan qaarkoodna xaga ka
danbaysa ay ku maqan yihiin. Waxa uu daymooday
xagii daymada dadka qaarkood ku maqnayd, waxaa-
ba uu arkay gaadhi xawli ku soconaya oo aad moodo
in uu xejiyihiisii goostay. Maba nixin, kamana qasna,
oo ma moodid nin khatari soo waajahdee, waxa
uu daymodisii ku sii watay afar ludooglaha ku soo
waajahan. Dhamaan dadki waxa ay gacmaha kula
degdegeen indhaha iyo dhegeha iyagoo kuna dha-
waaqaya ereyo kala duwan oo ay ku muu jinayaan ka
werwerka is haleelka wiilka iyo baabuurka. Dhimay…
alla waar ka leexo … waaka hoogay.. waar miyaad
ka cararti.. iyo qaar kale, se Farxaan ma maqlayo
haddana ku darsoo madhaga la’a. Wuu arkaa dad-
ka gacanta iyo indhaha isa saaray ,se wax dareena
kuma lahanaftiisa.
Wadihii baabuurku isna waxa uu aad uga werwer-
ayaa arintan soo waajahday oo waxa uu ka fekerayaa
sidi uu u maarayn lahaa. Waxa ay maskaxdiisu siinay-
saa jawaabo isdhaaf ah oo aad u degdeg badan oo
ay ka mid yihiin: xejiyaha qabo, may may oo billuu
qabsami waayaa? Oo soo digii ku ogaa? War mayee
leexi? Oo xagee u leeexi? Dee gidaarka ? Waar ka daa
? Mayee ku du’? war biluu gaadhigu burburaa? Waar
naftaa ka weyn?
Intaasoo dhami halmar ayay ku kulmeen maskax-
da wadaha baabuurka, se aakhirkii waxa uu adinka
bidix la helay xejiyaha baabuurka, waxa uuna ciddi
in leeg kaga joogay Farxaan.
Markii uu hubsaday in uu joojiyay baabuurka ayuu
isaga oon siigadii gaadhigu kiciyay wali kor u kicin
isna qabsan kasoo booday daaqadda, isagoo ku
qaylinaya hadalo ay ka mid yihiin:waar maad waa-
lantahay? Xagaad waddada u dhex istaagaysaa?
Waxaasaa magaalada lagu soo daynayaa! Talaw ma
feedha? Iyo ereyo kale, se Farxaan xaaladan oo dha-
mi kuma laha wax saamayn ah, kaliya waxa uu arkaa
ninka ay dibnihiisu aad ka u dhaqaaqayaan, afkiis-
una aadka u kala baxbaxayo, gacmihiisa uu aadka
u dhufdhufanayo iyo faraha indhaha laga gelinayo,
wax jawaaba ma uu bixin mana oga wax layidhi, se
wuu dareenasanyahay in isaga ay u ku socoto waxan
oo canaan,hamjabaad iyo aflagaadayn ahi.
Dadkii oo ay rajadoodu dhimatay ayaa ku war helay
siigada cirka ku shareerantay iyo qaylada wada-
ha oo goor uu degey mooyee hor alluuban fooda
hore ee Farxaan, waxayna ku tuurtuureen kalmado
iyaga oo qaarba dhan wax ka eegaya. Qaar waxay
dhaleecaynayaan Farxaan, qaar waxay tilmaamayaan
sadaqadda ku baxsatay, halka qaar kalana ay amaan-
ayan wadaha baabuurka.
Farxaan waxa haysta ayaa kala weyn arintan, waxna
uma arkayn haduu dhinto oo naftiisuba qiimo lama
lahayn, wuuna ka luuday isagood moodo sarkhaan
qaarka danbana aad mooddo in yaraantisii aanay
hooyadi ugu roonayn duugidda oo aanay xoogan-
ayn lugihiisu.
Markan farxaan waxa uu ka fekerayaa sidii uu uga
bixi lahaa arintan iyo sidii uu xal u arko, walaw uu da-
reenkiisu hawada marayo, go’aanka uu qaatana uu
yahay mid u badan in uu yahay mid degdeg keenay
oo aan faa’iido lahayn. Waxuu socdoba wax uu ku
war helay isaga oo magaaladi kasii baxaya. Waxa uu
daymooday hareerihiisa isaga oo dhawr xaafadood
iyo dhir jeeniga ka ugu dheeri joogo iyo doog yar oo
hada roobkii da’ay ee dhibcaha yaraa soo biqliyay,
waxana uu garawsaday in uu magaalada cidhifkeeda
joogo. Dib ayuu usoo noqday, waxaana uu soo raa-
cay qayla-badan oo dadku u yaqaanaan bajaaj ta oo
la ogyahay in ay xagaa itoobiya inagaga timi.
Waxay lasoo qararac laysaba waxa ay keentay aagiii
uu gali jiray, waxa uuna bixiyay kiradii, kadib wax uu
u soo luuday meel uu fadhiisan jiray.
Farxaan waxa aad ugu soo yaraatay dunidii meel
kastaana waxa ay la noqotay in ay dansantahay.
Waxa ay ula muuqataa magaaladu meel gabaahiira
oo laga tagay waa hore.
Waxa uu ka fekeray sidii uu u xallin lahaa arintan soo
waajahday noloshiisa. Farxaan waxa ku soo dhacay
fikrado aad u kala duwan: ma isdishaa? Oo aakhiro
xagaad qaban? Haddaa xagaad uga baxdaa mee-
shan? Oo xageed qaban se? Halkee dhaanta? Iyo
su’aalo kale oo badan, se markii danbe waxa kusoo
dhacday fikrad uu aad uga fekeray, oo xataa xasuusi-
say reerkooda oo reer guuraa ah.
Waxa uu ku fekeray in uu tahriibo, ku darsoo wa tuu
kala talin jiray dhalinyarada iyo cid kasta oo uu ka
maqlo arimaheeda in uu hadal hayo. Farxaan waa
wiil ka dhashay reer sabool ah, qoys kooduna waa
reer guuraa aan lagu ogayn xoolo badan oo lagu
majeerto. Waa ka u wayn qoyskooda oo waa curad-
kii hooyadii Kawsar iyo aabihii Xasan. waxa isaga
oo san jir ah soo Kaxaysatay habaryartii Kaltuun,
oo hooyadii ka weyn kuna dhaqan magaalada oo
ku haysata dukaan aan saa usii waynayn. Waa wiil
hadda ay sugayso xooggiisa oo iyo waxtarka naftiisa,
qoyskiisa iyo cida soo korisayba. Wuu ogsoonyahay
in uu indho u yahay habar yartii oo aan cid dhalin.
Wuu ogyahay in waxtarkiisa ay sugayaan laba waa-
lid oo soo gotay xadhigna ugu xidhanyahay bogga.
Wuu ka dharagsanyahay in maanta haduu tahriibo
uu beerka jarayo sadex waalid, dhib ka xanuuun
badan kii foosahana uu ku ridayo labadiisa hooyo.
Farxaan oohintu waxa ay qoysay laabtiisa,
dhabankiisana waxaad moodaa gacan biyo ka helay
roob mahiigaan ah oo ku wada beer anfac badan
laga sugayo, sida ay ilmadu uqul qulayso ee ay ugu
shubayaan laabta Farxaan.
Waa fiid ula mid ah in uu waayay wax kasa oo uu
dunida haystay. Waxa ku furan werwer intii ruux
ku furmi lahayd. Waxa uu ku dhici la’yahay in uu
go’aansado in uu tahariibo.
Hadba waxa ay ilmadu kusii badanaysaa marka uu
wada xasuusto sida waayuhu uga hiiliyay sidii ruux
aanay fursad danbaba u hadhin. Waxa uu ka cawday
wakhtiga oo ka hiiliyay, niyadana wuu ka calaaca-
lay, se waa cabasho aan cidi u ogayn ,garawshiyana
looga haynin.
Ugu danbaynti waxa go’aansaday tahriib aanu taag
iyo tamar toona u hayn; ma oga cid wax kasoo daba
diri doonta, mana rajaynayo, se isagu waa madax
qarsi go’aankiisu. Waxa uu jeebka ku hayaa dhawr
kun oo uga soo hadhay kiradii bajaajta, waxa wehe-
liya aaladiisa warka tabisa oo xoogaa qiimo wacan
leh. Meel kuma oga, kaydna ma leh aabo uu siro iyo
hooyo uu baadhaana majirto, se markiiba waxa uu
niyada ku qabtay sidii uu iibin lahaa taleefankiisa
gacanta .
Waxa uu u hinqaday sidagdaga isaga oo abbaaraya
meeshii uu ku ogaa mid kala iibiya aaladaha casriga
ah kana shaqaysta oo wax ka dhex faa’ida. Inta uu
dhexda kusii socdo waxa uu isku qancinayaa in uu
joogo, se niyadiisu waxay ku qasbaysaa inuu tahrii-
bo, iyadaana gacan sarraysa oo go’aankeedu xoog
badanyahay. Nasiib wanaag waxa uu helay ninkii
,waxana uu u dhiibay taleefankii isaga oo ku adkay-
naya in uu isla caawa u helo iib. In xoogaa ah kadib
iyagoo sidii u wada taagan ayuu helay cid iibsanaysa,
waxana uu kasiiyay 50$ iyo dhawr dollar oo dheer,
waxana uu Farxaan qaatay 50$ kii waxana uu usoo
kacay xaga guriga.
Intii uu soo socday ayuu ka fekeray in uu qarashkani
kaafiyaayo, se waxa uu ku qancay in aanu ku filnayn
ilaa uu ka gaadhayo magaala madaxda dalka Itoobi-
ya ee Adisababa ,se kama fekerin intaa waxii ka dan-
beeya ,Alle ayuu tala saartay oo isba wuu ogyahay.
Waxa uu ka fekeray halkii uu ka keeni lahaa se waxa
uu garanwaayey meel uu u dhaqaaqo oo uu wax
kasoo helayo. Waxa hortimi hal meel se niyadiisu
waxay siin wayday halka ay soo jedisay maskaxdiisu,
hadana waxa uu meel uu u dhaafo uu garan waayay
arintaa. Waxa uu ku dhici waayay in uu dukaanka
habaryartii ka xado lacag, se haddana ma garanayo
meel kale. Taasina waxa ay keentay in uu ku dhiirado.
waxana uu ugu yimi wiil hayay kuna qanciyay in uu
caawa haynayo dukaanka ee uu iskaga tago. Markii
uu kalibdhay muuqii wiilku ayuu degdeg u furay qa-
snadii kana soo saaray 300$, isaga oo aad u ooyaya,
kana xun waxa uu samaynayo, haddana isku qancin-
yaya in qayrkiiba sidaa yeelo.
Waxa u aad uga werwerayaa waxa u sameeyay,
habaryartiisi uu isugu daray lacag ka xadidda iyo ka
tahriibidda. Waxa kale oo aad uu uga ooyayaa sida
dhallaanka marka uu xasuusto waxa ku dhici doona
waalidkii marka ay maqlaan in uu tahriibay. Waxaa
uu isaga oo illinta iska tiraya naftiisa ku qanciyay in
uu khayr u danbayn doono hadii uu nolol Yurub ku
gaadhana uu waalidkii kaafiyi doono, noloshoodana
hagaajin doono, waxana uu ku booday gaadhi qaad
ku socda magaalada Jigjiga.
Dhawr maalmood kadib waxa la tabay Farxaan
oo aan looga baran dhixid iyo maqnaansho. Waxa
la maqlay in uu tahriibay, habaryartii Kaltuun oo
markii ay lacagta waydayba xaggaa uga werwer-
sanayd ayaa loo xaqiijiyay in uu ka baxay magaala-
da, waxayna ku suuxday halkii iyadoo u dhimatay
naxdinti ay la suuxday. Waxa uu warkii geeerida
iyo waxa sababay uu gaadhay waalidiintii Farxaan
halkaas oo ay hooyadiina laba caaano maal naf iyo
neefba laga waayay, waxa ay soo miirawday iyada
oo ku ducaysanaysa Allaw wiilkaygii isoo celi isaga
oo nabad qaba, markaas ayay dadkii iyo aabihii
Xasan oo ka agdhawaana halmar ku dhawaaqen
aaammmmiiiinnnn.
www.hayaanmagazine.com f hayaan magazine