Sosyal Bilimlerde Araştirma Yöntem Ve Teknikleri: Doç. Dr. Şeref ULUOCAK

SOSYAL
BİLİMLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEM ve
TEKNİKLERİ
Doç. Dr. Şeref ULUOCAK
Bilim ve Araştırma
Toplumsal Araştırma Nedir?

Basitçe ifade edecek olursak araştırma;
sorulara yanıt bulmaya giden bir yoldur
(Neuman 2012a:2)
Sosyologlar, sosyal bilimciler ve diğerleri

toplumsal dünya hakkındaki sorulara yanıt
bulmak için toplumsal araştırma yapar.
Bilimsel Araştırma Süreci
Sorunu Tanımlamak
(Giddens 2000:572) (Araştırma için bir konu seçmek)
Literatürü Gözden Geçirmek
(Konuyla ilgili varolan araştırmalarla
tanışmak)
Varsayımı Dile Getirmek
(Neyi sınamaya yöneleceğiz?
Değişkenler arası bağıntı nedir?)
Bir Araştırma Tasarısı Seçmek
(Deney, derleme‐survey, gözlem, elde
mevcut veriler)
Araştırmayı Yürütmek
(Veriyi toplama, bilgiyi kaydetme)
Sonuçları Yorumlama
Araştırma Bulgularının Sunulması
(Anlamı ne? Daha önceki bulgularla
bağlantısı ne?)
Akademik Onay
Başka çalışmalar için teşvik edici
model oluşturma
Toplumsal Araştırma
• Toplumsal araştırma;
– İnsanların bilgi üretmek için sistematik olarak
kullandığı yöntemler topluluğudur.
– Araştırmacıların toplumsal dünya hakkında
bilimsel temelli bilgi üretmek için sistematik olarak
uyguladığı teknik ve yöntembilimlerin
(metodoloji) toplamıdır (Neuman 2012a:2)
Temel Kavramlar
Kavram:
Bir dizi gözlem, duygu ve düşünceyi özetleyen zihinsel bir imgedir.
• Kavram: «bir dizi gözlem, duygu ve düşünceyi
Sözlükte "imge" ne demek?
özetleyen bir zihinsel imgedir.
1. Zihinde tasarlanan ve gerçekleşmesi özlenen şey, düş, hayal, hülya; duyularla
alınan bir uyaran söz konusu olmaksızın bilinçte beliren nesne ve olaylar, hayal,
imaj.
2. Özellikle şiirde söylenmek isteneni benzerlik ve anıştırmayla çarpıcı anlat-ma,
imaj.
3. Duyu organlarının dıştan algıladığı bir nesnenin bilince yansıyan
benzeri, hayal, imaj
Kaynak: http://imge.nedir.com/#ixzz3DNXvcr1a
BİLİM, SOSYAL BİLİMLER ve
SOSYAL ARAŞTIRMA
• BİLİM NEDİR?
Bertrand Russell`a göre bilim;
• Gözlem ve deneye dayalı, akıl yürüte yoluyla
önce dünyaya ait olguları, sonra bu olguları
birbirine bağlayan kanunları (yasaları) bulma
çabasıdır.

GENEL ANLAMDA
BİLİM NEDİR?
• Bilim; olgulardan hareketle bu olgular hakkında
kavramlara, yasalara, hipotezlere, kuramlara ulaşmak
isteyen bir etkinlik olarak tanımlanabilir (Özlem
1996:52).

Bilimsel faaliyetin amacı:
• İncelenen konudaki
– olguları tanımlamak,
– olgular arasında nedensellik ilişkileri kurmak
– ve bunları genelleştirip,
– kuramlar içinde toplayarak kanunlara
ulaşmaktır. Kuram
İleri sürdüğü ilişkilerin
geçerliliği görgül veriler
üzerinden test edilen,
birbiri ile ilintilendirilmiş
değişkenlere dayalı bir
önermeler sistemidir
Bilimle ilgili bazı yaygın tanımlar,
bilimsel faaliyet ve araştırma süreci hakkında da
fikir vericidir:
1. Bilim olguları açıklamaya çalışan, bir

yanıyla
a. eylemsel (gözlem, deney, sayım,
ölçme vb.), öte yandan
b. zihinsel (kavram, hipotez,
tümevarımsal ve tümdengelimsel
çıkarım) bir etkinliktir.
2. Bilim, olgudan kurama gider
3. Bilim, olgular hakkında doğrulanabilir
kuramlar geliştirir (Özlem 2003:12)
DOĞA BİLİMSEL YÖNTEMİN
YAPISI

Bilimin genel olarak özellikleri
(Doğa Bilimleri)
a) Bilim olgusaldır, görgüldür; görgül olarak doğrulanabilir ifadeler

peşindedir.
b) Bilim mantıksaldır; bilimsel ifadeler mantıksal bakımdan çıkarım
kurallarına uygun, çelişkisiz ifadeler üzerine kuruludur. (tek
değerli, çok değerli hatta bulanık (fuzzy) mantığa da dayalı
olabilir.)
c) Bilim objektiftir, nesnel sonuçlara ulaşmak birincil önem taşır
d) Bilim eleştireldir, her bilimsel kuram yeni olgular karşısında
değiştirilebilir.
e) Bilim genelleyicidir; tek tek olguları (görgül verileri)
gözlemlemekle yetinmez, olgular arasında genel bazı ilişkiler
bulmaya çalışır.
f) Bilim seçicidir (Özlem 2003:12).
Gündelik Dil‐Bilim Dili
Kavram:
 Bir dizi gözlem, duygu ve düşünceyi özetleyen zihinsel bir imgedir. (Bir kişiye
• yardımsever diyebilmemiz için yardımsever kişinin özellikleri neler olmalı ?
Kavram: «bir dizi gözlem, duygu ve düşünceyi
Kişiden kişiye değişebilir mi?)
 Gündelik dilde kavramlar bilim diline göre oldukça gevşek kullanım biçimine
sahiptir. Bu anlamda gündelik dil ile bilim dili arasında bir farklılık olduğu
görülmektedir.
 Bilim dilinde «kavramlarla ile ne demek istendiğinin tam olarak açıklanması

gerekmektedir», bilim dilinde daha spesifik tanımlamalar gerekir. Tam olarak
«yardımsever» kişiden neyi kastettiğimizi belirtmemiz gerekir. Sosyo-ekonomik
statü nedir? Nasıl tanımlanabilir? Operasyonel tanımlarla destekleriz. Aylık
gelir, mesleki statü, sahip olduğu mülkiyet durumları vs.
 Bilim dilinde, kavramsallaştırmak, operasyonelleştirmek ya da ölçmek (nicel) ve

betimlemek-anlamak (nitel) araştırma tasarımları açısından önem taşımaktadır.
Kavramsallaştırma

• Bir terim kullanıldığında «ne demek istendiğinin»
tanımlanması süreci.
– Tümdengelimsel açıdan kavramsallaştırma; soyut bir
kuramın belirli parçalarının, belirli değişkenler aracılığı
ile sınanabilir hale getirilmesine yardımcı olur
– Tümevarımsal açıdan kavramsallaştırma; ilgili
gözlemlerden örüntülere uluşmak ve daha soyut
anlamlara ulaşmaya yardımcı olur.
Kavramlar ile Gerçeklik Arasındaki İlişki
• Kavramlar zihni görüntüler
• Birbirleriyle ilişkili gözlem ve deneyimleri özetliyor
• Gözlem ve deneyimler gerçek
• Kavramlar «gerçek» değil…
• «Önyargılı kişilere ilişkin deneyimlerimiz gerçek ancak
terim olarak «önyargı» gerçek değil, bir uzlaşma
biçimi olarak varlık kazanabilecek bir ifade…
Görüngülerden
Kavramlara ve Değişkenlere
En Soyut
Düzey
NİTEL NİCEL
İkinci Düzey
Kavram (Örüntü
Kodu)
Faktör
Birinci Düzey
Birinci Düzey
Kavram Değişken Değişken
Kavram
(Betimleyici Kod)
En somut‐
GÖRÜNGÜLER En Özgül ÖĞELER
(FENOMEN) Betimleyici SORU SETLERİ
Düzey
Kavramsallaştırma‐Operasyonelleştirme
• Kavramsallaştırma; araştırma yapacağımız kavramları
açık seçik ve net bir şekilde tanımlama
• Operasyonelleştirme; ölçülebilir doğada gösterilebilir
tanımlarını yapmak

Görüngülerden
Kavramlardan Değişkenlere
Operasyonelleştirme
Kavramsal Tanımlar Yapılması Operasyonel Tanımlar Yapılması
özetleyen bir zihinsel imgedir. DEĞİŞKENLER DEĞİŞKENLER
Kavramsallaştırma Kavramsallaştırma OPERASYONELLEŞTİRME
OLUŞTURMA OLUŞTURMA
soyut ve teorik bir
kavramın ölçülebilir,
somut ve gözlenebilir
GÖRÜNGÜLER (FENOMEN) bir hale getirilmesidir.
Araştırma Kuram İlişkisi
Araştırma ve Kuram
Arasındaki İlişki
Kuram ‐Teori Genelden özele
Tümevarım Tümdengelim
Araştırma
 Niceliksel
 Nİteliksel
Özelden genel
Veri
Araştırma Kuram İlişkisi
N Sayıda
Tekrar
Veri Veri Veri Veri
Toplama Çözümleme Toplama Çözümleme Kuramsal
1 1 2 2 Olgunluk
Bir Kuram İnşa Etme Süreci
Olarak Bilim
• Bu genel özellikler çerçevesinde bilim, temelinde verileri açıklayan, anlamlandırmayı
sağlayan «kuramlar inşa etme süreci»ne karşılık gelmektedir ki söz konusu bilimsel araştırma
süreci de en genel anlamda;
– a. Gözleme dayanarak konusunu oluşturan olay ve nesneleri (olguları) kavramak,
tanımlamak ve sınıflandırmak üzere çözümleyerek betimlemeyi,
– b. Olgular arasında nedensellik ilişkileri kurmak ve bu ilişkileri gözlem yoluyla sınayıp
gerçekleyerek açıklamayı,
– c. Çeşitli düzeylerde gerçeklenmiş ilişkileri genellikler, yasalar, kuramlar biçiminde dile
getirip,
– d. Bunlardan hareketle olguların gidişi ve gelecekte alacağı biçimlere ilişkin öndeyide
bulunmayı (geleceğe ilişkin kestirimde), içermektedir.
• Öndeyi, kestirme (prediction), henüz gerçekleşmemiş bir olay ya da olguyu bilimsel kuramlar
ışığında önceden tahmin etmek, kestirmektir. Açıklamada önde gelen amaç anlamak,
öndeyide ise olan biteni denetim altına almaktır (Çelebi 1996:101).
Gözlem‐Betimleme‐Örüntü
‐Hipotez‐Kuram‐Kestirim
KURAM
TEORİ
ÖNERMELER‐
HİPOTEZLER‐
GÖZLEM AÇIKLAMA
BETİMLEME DENENCELER
KURMAK
Çeşitli
olay ve nesneleri (olguları) düzeylerde
• kavramak, kavramsallaştırmak ÖRÜNTÜ Olgular arasında
gerçeklenmiş
• tanımlamak ve sınıflandırmak üzere nedensellik ilişkileri
çözümleyerek betimleme aşaması kurmak ve bu ilişkileri ilişkileri
gözlem yoluyla sınayıp genellikler,
gerçekleyerek yasalar,
açıklamayı, kuramlar
biçiminde dile
getirmek
Fenomen Fenomen
Görüngü Görüngü
GELECEĞE İLİŞKİN ÖNDEYİDE
KESTİRİMDE BULUNMAK
Bilimsel araştırma süreci:
• 1.Gözleme dayanarak konusunu oluşturan olay ve
nesneleri (olguları) kavramak, tanımlamak ve
sınıflandırmak üzere çözümleyerek betimlemeyi,
• 2.Olgular arasında nedensellik ilişkileri kurmak ve bu
ilişkileri gözlem yoluyla sınayıp gerçekleyerek açıklamak
• 3.Çeşitli düzeylerde gerçeklenmiş ilişkileri genellikler,
yasalar, kuramlar biçiminde dile getirip, bunlardan
hareketle olguların gidişi ve gelecekte alacağı biçimlere
ilişkin öndeyide bulunmayı,
….. içermektedir.

Bilimsel Faaliyetin
İki Temel Unsuru
• Bilimsel faaliyet görüşlerin,
görgül veriler karşısında
sınandığı bir faaliyettir.

BİLİMSEL ARAŞTIRMANIN İKİ TEMEL YÖNÜ
AÇIKLAYICI KURAM
GÖRGÜL VERİ
(Hem nitel hem nicel olabilir)
Bilimsel Faaliyetin İki Temel Unsuru
• İlk yön, gerçek dünyaya ilişkin
verilerin yaşamsal rolüyle
ilgilidir.
• Bilim görgül verilerin otoritesini
tanır ve görüşler verilere karşı
sınanır (Punch 2005:10).

Bilimsel Faaliyetin İki Temel Unsuru
• ‐İkinci yön, kuramın özellikle de açıklayıcı kuramın rölüyle ilgilidir.
• Amaç verileri açıklamaktır, sadece verileri toplamak şeyleri tanımlamak
için kullanmak değil.
• Dünyaya ilişkin verileri toplamak, bunları açıklamak için kuramlar
oluşturmak ve ardından da bu kuramları daha sonra veriler ışığında
sınamak bilimseldir(Punch 2005:10)..
• Açıklayıcı kuramın bilimde merkezi rolü vardır ve bu nedenle bilimin iki
yönünü, veriler ve kuram oluşturur (Punch 2005:10).

Bilimsel Metod, Veri, Teori, Açıklama ve Betimleme

• Bilimsel metot, veriler ve teori olmak iki temel bölümden
oluşmaktadır ve bilimsel araştırmanın amacı veriler
üzerinde “açıklayıcı” teoriler inşa edilmesine
dayanmaktadır.
• Bu anlamda amaç verilerin açıklanmasıdır (Punch
1998;15).
Açıklama ve betimleme anlamanın iki
farklı düzeyini oluşturmaktadırlar.
• Betimleme, karmaşık şeylerin anlaşılabilir
hale getirilmesi ile ilgilidir. Betimleme “ne
olduğunun”, “sürecin nasıl olduğunun”,
durum, kişi ya da olayların “ne” olduklarının
bir resminin çizilmesini içerir.
• Açıklama ise, “ne olduğunun”, “sürecin nasıl
olduğunun”, durum, kişi ya da olayların “ne”
olduklarının “nedenlerinin” ortaya
konulmasıdır.

Açıklama ve betimleme
• Bu anlamda açıklama ve betimlemenin her ikisi de
karmaşık şeylerin anlaşılabilir hale getirilmesi ile
ilgilidirler ancak farklı düzeylerdeki anlaşılabilir kılma
faaliyetlerine karşılık gelmektedirler.

Açıklama ve betimleme
• Açıklamadan betimleyebilir ancak betimlemeden
açıklayamayız.
• Bu nedenle açıklama, betimlemeden daha da ileriye
gitmektedir.
• Bu iki kavramın aralarındaki farklılığın gösterilmesindeki iyi bir
yol, betimlemenin “NE” ve “NASIL” olduğu, buna karşın
açıklamanın “NEDEN” “olduğu üzerine, anlaşılabilir kılma
faaliyetleri oldukları şeklinde ifade edilebilir (Punch 1998).
Bilim ve betimleme
• Bilimin bu çerçevede ilk basamağını
betimleme; yani nesne ve olguların
saptanması, kaydedilmesi etkinliğidir.
Betimleme süreci; gözlem, deney,
sayma, ölçme, analiz, sınıflandırma
gibi bir dizi işlemin gerçekleştirildiği
bir basamaktır.
Bilim ve Açıklama
• Bilimsel yöntem veriler ve kuram olmak üzere iki ana
unsurdan oluşmaktadır. Bilimsel araştırmanın amacı
ise verilere dayanarak “açıklayıcı bir kuram”
oluşturmaktır. Bu görüşe göre amaç verileri
“açıklamaktır”, sadece “betimleme” için kullanmak
değil.
• Betimleme ve açıklama arasındaki bu ayrım,
araştırmanın amaçları açısından kullanılışlıdır (Punch
2005:16).
Araştırmanın Amacı Açısından
Betimleme ve Açıklama
Sosyal Araştırma
Sosyal araştırma, araştırmacıların toplumsal dünya

hakkında bilimsel bilgi üretmek için sistematik olarak
uyguladıkları teknik (metot) ve referansta
bulundukları
metodolojilerin bir toplamıdır.
Bu yönüyle sosyal araştırmalar, toplumsal dünya ile

ilgili sorular hakkında düşünmek ve bilime dayalı
yeni bilgi üretmek için bir dizi süreci takip etmeyi
içermektedir (Neuman 2012a:10).
ÖRÜNTÜ’nün AÇIKLAMASI PROBLEMATİĞİ
Wildelband, yasalar arayan, bilimler için nomotetik nitelemesini kullanırken,
tekilliğin betimsel çalışılmasına yönelen bilimleri idiografik olarak nitelemektedir
(Uluocak 2012:91).
Olay – Olgu İlişkisi Açısından İdiografik -
Nomotetik Sosyal Bilim Anlayışları
Yukarıdaki tablodan da anlaşılabileceği gibi, Windelband, konusu doğa

veya tarih ya da toplum olsun, tüm bilimleri yöntemsel bakımdan iki ayrı
kategoriye ayırmıştır:
 Nomotetik bilimler; konusunu yasalara göre ele alıp açıklamak
peşindeki bilimler
 İdiografik bilimler; konularını bir defalık, tekil, bir daha tekrar
etmeyecek bir olaylar kümesi olarak ele alan, yasalarla çalışmayan
bilimlerdir.
Çelebi (1996:89)’a göre “olgu” gözlem ve deneyden doğan, düşünme ve

araştırmaya dayanak olan, süreklilik ve kararlılık gösteren olaylar
dizisi ve süreçler olarak tanımlanmaktadır ki bu tanım olgu kavramının
bir olaylar örüntüsü, kalıbı olduğu anlamına gelmektedir. Olgulara yönelik
çalışmalar bu kapsamda tipik olarak nomotetik ve nicel çalışmaların
ayrıntılı bir biçimde ele aldıkları veri tipine karşılık düşmektedir.
Olgulara kaynaklık eden “olay” kavramsallaştırması ise bu çerçeve içinde,

görülen, duyulan, algılanan her şey ya da alışılmışa uymayan, dikkati çeken
biricik veya tekil olan şeylere karşılık gelmektedir ki, kuram inşasına yönelik
olan ya da tipik olarak idiografik, nitel çalışmaların ayrıntılı biçimde ele aldıkları
veri biçimine kaynaklık etmektedir.
METOD ‐ METODOLOJİ AYRIMI
• Metodoloji: Metodoloji, araştırma sürecinin eylemsel boyutunu da
kuşatan zihinsel boyutu ile ilgilidir. Metodolojik ilkeler, bilim
insanlarının “bilim anlayışları” ile ilgili olan paradigmalarla ve
araştırma alanına ilişkin “ontolojik” ve “epistemolojik” sayıltılarla
yakından ilgilidir.
• Metodoloji; tasarım, veri toplama ve veri çözümlemesini içeren
genel bir terimdir. Hem ontolojik hem de epistemolojik
sayıltıların bütününü içerir. Hem bilişsel hem de davranışsal
boyutları ile bütün bir araştırma tasarımına karşılık düşer.
• Metod: Bilimsel bilgi üretim sürecinde araştırmacının olgu ile
doğrudan karşı karşıya geldiği eylemsel safhada gerekli olan veri
toplama, analiz ve değerlendirme süreçlerinin nasıl
işletileceğinin, nasıl bir yol izleneceğinin ifadesidir ve bilim
insanları için bir değil birden fazla yol vardır.

METOD ‐ METODOLOJİ AYRIMI
 Metodoloji, kullanılan teknikler anlamında

metotlardan daha geniş bir alana karşılık gelmekte ve
söz konusu teknikleri de kapsamaktadır.
 Metodoloji, teknikleri kullanan toplumsal
araştırmacılar grubunun, toplumsal-örgütsel
bağlamını, felsefi varsayımlarını, etik ilkelerini ve
politik meselelerini ifade eden, daha geniş bir
kavramsallaştırmadır.
 Teknikler (metotlar) ise vakaları seçmek, toplumsal
yaşamın çeşitli yönlerini ölçmek ve gözlemlemek, veri
toplamak ve elemek, verileri incelemek ve sonuçları
rapor etmek için kullanılan belirli teknik kümeleridir
(Neuman 2012a:3).
SOSYAL BİLİMDE PARADİGMALAR
• PARADİGMA: Belirli bir bilim çevresine, model sağlayan; örnek soru ve
çözümler üreten kavramsal çerçeveler, görüş ve düşünceler sistemidir.
• Paradigma, sosyal bilimlerde kullanıldığı biçimiyle, sosyal dünya ve
araştırmalarda kullanılan özel teknik ve temaların nelerden oluştuğu
konusundaki varsayımlar bütünü anlamına gelir.
• Kısacası, bilimsel faaliyetin nasıl yapılması gerektiğine ilişkin bakış açıları
demektir.
• Yöntemlerle birlikte, epistemolojiyi, kuramı ve felsefeyi de içine alan
kapsayıcı bir terimdir (Punch 2005:28).

Ontolojik Sayıltılar: Objektif ve “gerçek” bir dünyanın varoluşu ile ilintili sayıltılardır.
Epistemoloik Sayıltılar:
Ontolojik sayıltılara bağlı olarak tanımlanan dünyanın
“bilgisinin olanakları” ve bu “bilginin olası formları”na ilişkin sayıltılardır (Porta
and Keating 2008: 21)
Metodolojik Sayıltılar:
Ontolojik ve epistemolojik sayıltıları da kapsayacak bir
biçimde, araştırmanın nasıl ilerlemesi gerektiğine ilişkin sayıltılardır (Blaikie
1993:7).
Etik Sayıltılar:
Sosyal bilimcinin sahip olduğu “etik değerlendirme ölçütleri”ne
ilişkin sayıltılardır.
Postpozitivist‐Yorumsamacı‐
Paradigmalar Pozitivist Sosyal Bilim Anlayışı Hermeneutik Sosyal Bilim
Anlayışı
Doğal Nesnel Bir Gerçeklik
Toplumsal Gerçekliğin Sembolik Sosyal Bir İnşa Olarak
Olarak Toplum
Temel Yapısı Toplum Kavramsallaştırması
Kavramsallaştırması
Olgusallık; değerlerden
İnsani ilgi çıkar ve değerlerin
Olgu‐Değer İlişkisi arınmışlık
önemi
(Olgu‐Değer Ayrımı)
Araştırmacının
Dışarıdan Nesnel Bakış İçeriden Anlayıcı Bakış
Konumu
Nesnel Kesin Bilgiye Dayalı Bakış açısına göre Değişen Bilgiye
İncelemenin Önceliği Dayalı
Açıklamak
Anlamak ve Yorumlamak
Postpozitivist /İdiografik
Pozitivist Nomotetik/Akılcı Paradigma
/Yorumsamacı/Hermeneutik Paradigma
*Mekanik dünya görüşü *Holografik dünya görüşü
*Önceden kestirelebilirlik *Önceden kestirelemezlik
*Genellenebilirlik *Genellenemezlik
*Evrensellik *Özne merkezli
*Nesnel gerçeklik *Öznel gerçeklik
*Büyük söylemler, büyük kuramlar, tek
*Çoklu gerçeklik
doğru
*Mükemmel bilgi *Eksik (parçasal) bilgi
*Nesnelleştirme *Görüş açısı (perspektif)
*İndirgeme *Bütünsellik (holistic)
*Ölçme *Katılım (yorulama)
*Nicelleştirme *Nitelleştirme
*Evrensel yasalar *Duruma özgü bulgular
*Değer‐katıksız (value free) sonuçlar *Değer katıklı (value laden) sonuçlar
*Deneysel süreçler *Katılım temelli süreçler
*Bilgi keşfedilir, ortaya çıkarılır *Bilgi yorumlanır ve oluşturulur
(Yıldırım ve Şimşek 2000: 12)
POZİTİVİST /AKILCI PARADİGMA POZİTİVİZM ÖTESİ/YORUMLAMACI PARADİGMA
(Pozitivist, akılcı, modern, görgül, yapısalcı, (Pozitivizm ötesi, post yapısalcı, post modernist, post
Newtoncu) ampirik, post işlevselci, yorumlamacı)
1. Gerçeklik basittir: Evren etkileşimsiz, kendi içinde
1. Gerçeklik karmaşıktır. Değişkenlik, çeşitlilik ve karşılıklı
tek düze, farklı ve kendine özgü sistemlerin bir
etkileşim bütün sistem ve olguların doğal özelliğidir.
toplamıdır.
2. Hiyerarşi düzenin ilkesidir: Sistemler en basitten 2.Heterarşi düzendir. Sistemler, hiyerarşik ve piramitsel
en karmaşığa kadar hiyerarşik bir sırada değil, aksine önceden kestirilemez karşılıklı sınırlılık,
sınıflandırılabilir etkileşim ve hareketlerle belirlenen hetararşik düzelerdir.
3. Evren mekaniktir: Evren saat gibi çalışan mekanik 3. Evren holografiktir: “Her şey” birbirini ile ilintilidir, her
bir obje ya da bir makine gibi düşünülür. parça bütünün bilgisini taşır.
4. Gelecek ve yön belirlidir: Gerekli matematiksel
4. Gelecek ve yön belirsizdir. Olasılıklar bilinebilir, ancak
modellerin oluşturulması ve yeterli hesaplama gücü
kesin sonuçlar kestirilemez. Geleceğin belirsizliği doğanın
ile herhangi bir sistemin davranışı kesinlikle önceden
koşuludur.
kestirilebilir.
5.Nedensellik ilişkisi: Newtoncu evrende parçalar 5.İlişkiler doğrusal değildir ve karşılıklı nedensellik vardır.
arasında nedensellik ilişkisini biliyorsak bu ilişkinin A, B`ye neden olmak yerine A ve B karşılıklı olarak
sonuçlarını da açıklamak mümkündür. etkileşerek birlikte evrimleşir ve değişir.
6. Değişim niceliksel ve birikim şeklindedir: Sistemler 6.Değişim morfogenetiktir: Düzen düzensizlikten doğabilir,
birikim yoluyla gelişirler, yani değişim siteme yeni bir sistemler nicel değişimlerden çok nitel değişimi yansıtacak
parça ya da boyut ekler. Niteliksel veya sıçramalı şekilde çeşitlilik, açıklık, karmaşıklık, karşılıklı nedensellik
değişim çok seyrektir. ve bilirsizlik gösterebilirler.
7. Nesnellik zorunluluktur: bilme akıl yoluyla anlama 7. Gözlemci belirli bir perspektife sahip gözlemcidir.
ile olasıdır, ve bu süreçte, gözlemci ve gözlenen kesin Gözlemci, gözlemlenenden soyutlanmış ve uzak değildir.
sınırlarla birbirlerinden ayrılmışlardır Nesnellik diye bir şey yoktur, fakat perspektif vardır.
(Yıldırım ve Şimşek 1999:11).
KURAM ÖNCE GELİR (THEORY FIRST)
–KURAM SONRA GELİR (THEORY AFTER)
• Kuram önce gelir yaklaşımı bir kuramla başlar, bu
kuramdan hipotezler çıkarsanır ve bu hipotezlerin
sınanması için bir araştırma tasarımı oluşturulur. Bu
kuramın doğrulanmasına yönelik nicel bir stratejidir.
• Kuram sonra gelir yaklaşımında ise bir kuram ile
başlamayız, Bunun yerine amaç, toplamış olduğumuz
verilerden sistemli bir biçimde bir kurama ulaşmaktır.
Bu kuram oluşturulmasına yönelik nitel bir stratejidir
(Punch 2005:17).

KURAM ÖNCE GELİR (THEORY FIRST)
–KURAM SONRA GELİR (THEORY AFTER)
• KURAM ÖNCE GELİR YAKLAŞIMI, teorilerin
doğrulanmasına yöneliktir. Kuramdan hareketle,
hipotezlere, değişkenlere (kodlanmış veri) ve nihayet
verilere doğrudur.
• KURAM SONRA GELİR YAKLAŞIMI, teori oluşturma
inşa etmeye yöneliktir. Verilerden‐kavramsal
göstergelere (kodlanmamış‐değişken haline
araştırmanın başında getirilmemiş türünden) ve
kuramlara doğrudur.
Veri Çözümlemesinde
Soyutlama Düzeyleri
Bu şema nitel ve nicel araştırma tasarımındaki soyutluk derecelerini ve ikisi arasındaki

benzerlikleri göstermektedir. En düşük soyutluk dolayısıyla da en yüksek somutluk, en özgül
veya betimleyici düzeyde, elimizde görüngüler (nitel) ve soru setleri (nicel) bulunmaktadır.
Bir sonraki, ilk soyutluk düzeyinde, elimizde birinci düzey kavramlar (nitel) ve değişkenler
(nicel) vardır.
BASİTLEŞTİRİLMİŞ BİR ARAŞTIRMA
MODELİNİN AŞAMALARI

MODELİ
o Araştırmanın araştırma sorularına dayanarak
çerçevelendirilmesini ,
o Söz konusu soruların yanıtlanması için hangi
türden, verilerin gerekli olduğunun belirlenmesini,
o Araştırmanın bu verileri toplamak ve çözümlemek için
tasarımlanmasını,
oVe soruların yanıtlanması için verilerin kullanılmasını
içerir.
BASİTLEŞTİRİLMİŞ BİR ARAŞTIRMA MODELİNİN Bu araştırma modeli,
AŞAMALARI bir araştırmanın

planlanması,
yürütülmesi ve yazıya
dökülmesi
Şekil 11.2.2.1.2. Hipotezli – Tipik Olarak Nicel Bir Araştırma Sürecinin Aşamaları aşamalarında
yardımcıdır.
BİLİMSEL ARAŞTIRMA SÜRECİ: HİPOTEZLİ
NİCEL BİR ARAŞTIRMA TASARIMI
MODELİNİN AŞAMALARI:
ARAŞTIRMA SORULARINDAN VERİLERE
NE ?
Araştırmanın Yanıtlamaya Çalıştığı Sorular
Nelerdir? Araştırma Neyi Bulmaya Çalışıyor?
NASIL?
Araştırma bu soruları nasıl yanıtlayacak?
NİÇİN?
Bu soruların yanıtlanması “niçin” önemlidir?

Soruların Verilerle
Bağlantılandırılması
Veriler, araştırma sorularına ya da

hipotezlere “görgül ölçütler” sağlar
Görgül Ölçüt:
NİCEL HİPOTEZLİ SIKICA YAPILANDIRILMIŞ BİR ARAŞTIRMADA,

Bu ölçüte göre, iyi ifade edilmiş bir araştırma sorusu, bu soruyu
yanıtlamak için hangi verilerin gerekli olduğunu gösterir. Verileri
yönlendirecek “sorular” başlangıçta oluşturulmuştur.
Sorulardan verilere gidilir.
NİTEL, HİPOTEZSİZ, ÖNCEDEN HİÇ BİR SORUNUN

YAPILANDIRILMADIĞI GEVŞEKÇE YAPILANDIRILMIŞ
ARAŞTIRMALARDA,
Bu ölçüte göre, elimizde “SORULARI yönlendirecek VERİLER
olacaktır. Çünkü veriler başlangıç noktamızdır.
Araştırma Sorularının, Tasarımının ve
Verilerinin Yapısı
Araştırma sorularının, tasarımının ve verilerin ne oranda planlanabileceği ve ne oranda araştırma ilerledikçe
ortaya çıkması gerektiği konusu bizi, “sıkıca yapılanmış” ve “gevşekçe yapılanmış” araştırma tasarımları arasındaki
ayrıma götürür. Söz konusu farklılaşmada temel ayrım, araştırmanın “görgül öncesi” aşaması ile bir konudur ve
doğrudan araştırmanın amacı ve problem tanımı ile ilgili olarak şekillenmektedir.
NİTEL ARAŞTIRMA NİCEL ARAŞTIRMA
ARAŞTIRMA SORULARI
Araştırma soruları önceden ne kadar kesin bir biçimde belirlenip geliştirilirse
kavramsal çerçeve de o ölçüde geliştirilmiş olacaktır
‐Yol gösterici genel sorular ‐Önceden belirlenen araştırma
soruları
TASARIM
‐Gevşek yapılandırılmış tasarım ‐Sıkıca yapılandırılmış tasarım
VERİ
İster sayı ister diğer kategoriler kullanılsın, can alıcı nokta bu kategorileri
önceden kurmak ya da kurmamaktır
‐Önceden yapılandırılmamış veri ‐Yapılandırılmış veriler (Kodlanımış
(kavramsal göstergelere ulaşma) A veri=değişken) A PRİORİ
POSTERİORİ
KAVRAMLARLA VERİLERİ
BAĞLANTILANDIRMAK
Kuramsal Tanım
Kavramsal Tanım
Operasyonel Tanım
BASİTLEŞTİRİLMİŞ BİR ARAŞTIRMA MODELİNİN AŞAMALARI:

KAVRAMLARLA VERİLERİ BAĞLANTILANDIRMAK
Kuramsal Önerme Kuramsal Tanım1 Kuramsal Tanım2 ……

Toplumsal cinsiyet rolleri ve
biyolojik cinsiyet
A (……)’ya göre, … B (……)’ye göre, …
farklılaşması kültürel
pratiklerle ilişkilidir
Kavramsal Hipotez Kavramsal Tanım 1 Kavramsal Tanım 2 ……
Toplumsal cinsiyet rolleri
Toplumsal Cinsiyet
biyolojik cinsiyete bağlı Biyolojik Cinsiyet (Sex)
Rolleri(Gender)
değildir
İşlemsel (Operasyonel)
Değişken1 Değişken2
hipotez
Operasyonel Tanım1 Operasyonel Tanım2 ……
Ütü yapmak cinsiyete göre Evde iş bölümü: Ütüyü kim
Cinsiyet
farklılık göstermez yapar?
1. Kadın 2. Erkek 1. Kadın 2.Erkek

Kuramsal, Kavramsal, Operasyonel (İşlemsel)

tanımlamaların yapılıp yapılamayacağı konusu yapılan
araştırmanın, sorduğu sorulara verilebilecek yanıtların niteliği
konusundaki “literatür” ve “saha” bilgisi ile ilgili bir konu
olarak karşımıza çıkmaktadır.
Nitel bir araştırma tasarımı olarak Temellendirilmiş Kuram

(Grounded Theory) çalışması, mülakatlar, odak grup
görüşmeleri ve saha araştırması gibi teknikler vasıtasıyla alana
ilişkin veriler toplar ve bu verilerin gösterge bilimsel olarak en
somut ampirik düzeyden, soyut düzeye doğru “kavramsal”
tanımlarına ve kuramsal modellerine doğru ilerleyen bir süreçte,
veriden kurama (theory after) bir yol izler.
Alana ilişkin kavramsal ve operasyonel tanımların yapılabildiği

durumlarda ancak “değişken”ler uygun biçimde tanımlanabilir.
Bu değişkenler aracılığı ile araştırma soruları oluşturularak,
soyuttan somuta/veriye gidilebilir.

NİCEL ÇALIŞMALARDA KAVRAM-VERİ BAĞLANTISI
KAVRAM ÖNCE GELİR (KURAM ÖNCE GELİR)
o Önceden tümüyle biçimlendirilmiş nicel çalışmalarda,
kavramların verilerle bağlantılandırılması , verilerin
toplanması ve çözümlenmesinden önce (GÖRGÜL
ÖNCESİ AŞAMADA) yapılır.
o Bağlantı kavramlardan veriye doğrudur.
o Nicel araştırma dilinde, değişkenler işlemsel olarak
tanımlanır.
NİTEL ÇALIŞMALARDA KAVRAM-VERİ BAĞLANTISI

KAVRAM SONRA GELİR (KURAM SONRA GELİR)
o Daha açık uçlu bir nitel çalışmada (örn. Temellendirilmiş
kuram çalışmasında), kavramlarla veriler arasındaki bağlantı
Görgül Aşamada kurulur.
o Gerçekte bu türden çalışmanın amacı, verilerle
bağlantılandırılmış veya verilerle temellendirilmiş
KAVRAMLAR geliştirmektir.
o Bağlantı veriden kavramlara doğrudur.


Kavram-veri bağlantısı, araştırma sorununa bağlı olarak, nicel ve nitel stratejiler

açısından, kavramdan-veriye ve veriden kavrama doğru ilerleyen bir araştırma
tasarımına karşılık gelmektedir.
Görgül bir araştırmada verilerin kavramlarla bağlantılandırılması, bir kavramın kendi
görgül göstergeleriyle ilişkilendirilmesini gerekli kılmaktadır. Nicel araştırmalarda bu
durum operasyonelleştirme-işlemselleştirme olarak tanımlanır. Değişkenlerin soyut
kavramlarla tanımlandıklarında “kavramsal tanım”ları, görgül işlemlerin veri
göstergeleriyle ilişkilendirildiklerinde “operasyonel-işlemsel tanım”ları olmaktadır
(Punch 2005:46).
Nitel araştırmalarda bu süreç, verilerden hareketle verilerin çözümlenmesi yoluyla
kavramlara ve kavramsal modellere ulaşılması biçiminde gerçekleşmektedir
KURAMSAL AÇIKLAMA TÜRLERİ

Bununla birlikte kuramsal açıklamanın toplumsal araştırmacılar tarafından

kullanılan başlıca üç biçiminden bahsetmek mümkün görünmektedir; nedensel,
yapısal ve yorumlayıcı.
 Nedensel açıklama, olayların niçin gerçekleştiği ve işlerin nasıl yürüdüğü
hakkında nedenler ve sonuçlar şeklinde ya da belirli sonuçlar üreten bir etken
olarak ifade edilen bir tür kuramsal açıklamadır (Neuman 2012a:97).
 Yapısal açıklama, nedensel açıklama bir veya daha fazla etkenin etkisi
üzerinden geliştirilen bir açıklama biçimi iken, yapısal açıklamanın mantığı,
toplumsal bir sürecin, olayın ya da etkenin daha geniş bir yapı içerisine
yerleştirilmesi suretiyle yapılan açıklama türüdür. Yapısal bir açıklama, ardışık,
ağ ya da işlevsel özellikler içerecek modellerde gerçekleştirilebilir (Neuman
2012a106).
 Yorumlayıcı açıklama, olayların niçin gerçekleştiği ve işlerin nasıl yürüdüğü ile
ilgili toplumsal olarak oluşturulmuş anlamlar ve öznel dünya görüşleri ile ifade
edilen bir kuramsal açıklama türüdür (Neuman 2012a:110).
BASİTLEŞTİRİLMİŞ BİR ARAŞTIRMA MODELİNİN
AŞAMALARI: İYİ ve KÖTÜ ARAŞTIRMA SORULARI
İyi Araştırma Soruları Nasıl Olmalıdır?

o Açık, kolay anlaşılır ve “anlamı” belirgin olmalıdır.
o Özel kavramların, veri göstergeleriyle
bağlantılandırılabilmesi için yeterince somutlaştırılabilir
olmalıdır
o Sorular yanıtlanabilir olmalıdır.
o Soruları yanıtlamak için hangi tür verilere gerek duyulduğu
ve verilerin nasıl elde edilebileceği kestirilebilir olmalıdır.
o Soruların birbirleriyle “anlamlı” bir biçimde ilişkilendirilmiş
olması gerekir.
o Özü itibari ile oluşturulan soruların, konu ile (sorun alanı ile)
doğrudan ilgisinin olması gerekir.
o Söz konusu çalışma yapılmaya değer olmalıdır.
SORU VERİ BAĞLANTISI

Araştırma Tasarımında Soru – Veri

Bağlantısı
AŞAMALARI: NEDENSELLİK
oNedensellik; Bilimsel araştırma geleneksel olarak etkilerin,
olayların ya da olguların nedenlerini bulmak için yapılmaktadır.
o Ancak “nedensellik” çetrefilli bir kavramdır.
NEDEN SONUÇ
Bağımsız Değişken Bağımlı Değişken
İşlem Değişkeni Sonuç Değişkeni
Önceden Kestirilen Değişken Ölçüt Değişken
Öncüller
Sonuçlar
Belirleyenler
AŞAMALARI: NEDENSELLİK
o ÇOKLU NEDENSELLİK
KAVRAMSAL ÇERÇEVE
o KAVRAMSAL ÇERÇEVE
o Bir kavramsal çerçeve, temel kavramların
veya değişkenlerin ve bunlar arasındaki
varsayılan ilişkilerin grafikler aracılığı ile veya
sözel olarak dile getirilmesidir.
o Araştırma sorularının geliştirilmesi,
genellikle kavramsal çerçeveyi açığa çıkarmaya
yardım eder.
o Düşünme biçimi, kavramsal çerçeveden
araştırma sorularına ya da araştırma
sorularından kavramsal çerçeveye doğru
oluşturulabilir.
KAVRAMSAL ÇERÇEVE
o KAVRAMSAL ÇERÇEVENİN ÖNCEDEN BELİRLENMESİ

o Kavramsal çerçevenin önceden belirlenmesinin
uygun olup olmadığı, araştırma konusunda ne
oranda önbilgi ve kuramlaştırma olduğuna
bağlıdır.
o Araştırma sorularının önceden belirlenmesinde
olduğu gibi, kavramsal çerçevenin
oluşturulmasında da konu ve alana ilişkin
önbilginin varlığı önem kazanmaktadır.
KAVRAMSAL ÇERÇEVE
ARAŞTIRMA SORULARININ GELİŞTİRİLMESİNDE

KAVRAMSAL ÇERÇEVENİN ÖNEMİ !
1. Araştırma sorularının daha net görülmesine ve

örgütlenmesine yardımcı olur, açıklık ve odaklanma sağlar
2. Alana ve konuya ilişkin halihazırda neler “bilindiğinin” ve
“düşünüldüğünün” açıkça görülmesine yardımcı olur.
3. Büyük oranda araştırmaya ilişkin düşüncelerin
aktarılmasında çok yardımcı olur.
4. Araştırma önerisinin hazırlanmasını kolaylaştırır, daha
inandırıcı hale getirir.
5. Planlamaya ve düşüncenin sınırlandırılmasına yardımcı
olur.
KAVRAMSAL ÇERÇEVE
NİCEL ve NİTEL ARAŞTIRMALARDA

KAVRAMSAL ÇERÇEVE
NİCEL ARAŞTIRMALARDA:
o Önceden bütünüyle geliştirilmiş “ARAŞTIRMA SORULARI”
kullanılan nicel araştırmalarda, kavramsal çerçeve önceden
oluşturulur ve genellikle şema biçiminde verilir.
o ŞEMALAR, karakteristik olarak, değişkenleri, değişkenlerin
birbirilerine göre kavramsal konumlarını ve hipotezlere
dönüştürülen değişkenler arası ilişkileri gösterirler.
NİTEL ARAŞTIRMALARDA:
o Kavramsal çerçeve daha az yaygınlıkla araştırmanın
başında geliştirilir.
Araştırma Soruları ve kavramsal çerçeveye ilişkin perspektifimiz belirlendikten

sonra; artık araştırmanın içeriği denetim altına alınmış demektir. Ne bulmaya
çalışıldığı artık biliniyor olduğuna göre, içerikten yönteme geçilebilir.
İÇERİK – YÖNTEM BAĞLANTISI: VERİLER YOLUYLA SAĞLANIR

 Hangi verilere gerek vardır?
 Bu veriler nasıl toplanıp çözümlenecektir?
VERİ NEDİR?
Veri: Bilgi ya da “görgül malzeme” ile eşanlamlıdır.
Veri: Her tür şeyi içerebilir.
Veri: Nitel ve Nicel olarak ayrıştırılabilir.
VERİ NEDİR?
NİCEL VERİLER
• Nicel verilerde, anahtar kavram niceliktir.
• Niceliği açıklamak için ise SAYILAR kullanılır.
• Nicel veriler sayısaldır; sayılarla açıklanan dünya bilgisini
ifade ederler.
• Verileri sayılara, araştırmacılar dönüştürürler.
• Verilere yapı kazandırırken, sayı sisteminin yapısı,
verilere dayatılır.
• Yapı insan yapımıdır.
• SORUN: Verilere bu yapıyı dayatmayı yararlı bulup
bulmadığımızdır.
VERİ NEDİR?
NİCEL VERİLER
ÖLÇÜM:
o Ölçüm verilerin sayılara dönüştürülmesi sürecidir.
o Ölçüm belirli kurallar çerçevesinde, sayılarla ifade etmeyi
içerir.
o Bu nedenle nicel verileri toplamak demek, ölçümleri
toplamak anlamına gelmektedir.
o Tanımı gereği, ölçüm araçlarıyla toplanan nicel verilerin
yapısı önceden yapılandırılmıştır. Sayısal yapı, ölçümlenme
biçimi, verilere araştırmaya başlamadan önce kazandırılır.
VERİ NEDİR?
NİCEL VERİLER
ÖLÇÜM:
o SAYILAR, iki işlem türü, SAYMA ve ÖLÇEKLEME ile üretilir.
o Sayma, dolaysızdır ve sorunsuzdur. Saydığımızda bir şeye göre
sayarız.
o Ölçekleme, belirli bir özellik ya da ayırt edici bir niteliğin büyükten
küçüğe doğru bir derecelendirmesini, ölçeklenmesini içerir.
o Ölçekleme fikri, sistemli düşünmemize ve nesneleri-olayları-insanları
standartlaştırılmış olarak karşılaştırmamıza yardımcı olduğu için
gündelik hayatta kullanışlıdır.
o ÖZETLE, nicel veri, hem sayım, hem ölçekleme ya da her ikisini de
bir arada içeren sayılar biçimindeki VERİ’dir.
o Ölçülen ŞEY; DEĞİŞKENLERdir.
o Değişken kavramı nicel araştırmanın merkezinde yer alır.
VERİ NEDİR?
NİTEL VERİLER
o Nitel veriler, sayılar biçiminde olmayan, “görgül dünya” bilgisi
olarak tanımlanabilir.
Mülakat tutanakları, kayıtları ve notları
Gözlem kayıtları ve notları
Maddi kültür ürünleri ve kayıtları
Görsel-işitsel malzeme
El-yapımı ürünler
Gazete
Günlükler, anı kitapları, anlatılar
VERİ NEDİR?
o Önce Kuram Gelir-Kuram Sonra Gelir
o Önce Kavramlar Gelir – Kavramlar Sonra Gelir
o Önce Araştırma Soruları Gelir – Araştırma Soruları Sonra Gelir
AYRIMLARI VERİLER AÇISINDAN
o Önceden Yapılanın Veri – Sonradan Yapılanan Veri
Ayrımına dönüşür…
VERİ NEDİR?
Önceden Yapılanın Veri – Sonradan Yapılanan Veri
o Önceden yapılanan “Veri”; araştırmacının kodları

ve/veya kategorileri ve/veya kavramları verilere dayattığı
anlamına gelir. Bunlar araştırmacının dayattığı
kavramlardır. Nicel araştırmada ölçüm, araştırmacının
verilere dayattığı kavramların ve yapıp açık bir örneğidir.
Önceden yapılanan verilerde, insanların kendi terimleri,
anlamları ve kavrayışlarını kullanarak bilgi sağlamalarına
imkan vermez.
o Sonradan yapılanan “Veri”; yanıt verenlere “kendi
terimleriyle” belirtme/ifade etme olanağı sağlar.
ARAŞTIRMA SORULARININ, TASARIMININ ve
VERİLERİN(Nicel‐Nitel) YAPISI
• Araştırma sorularının, tasarımının ve verilerin ne oranda
planlanabileceği ve ne oranda araştırma ilerledikçe ortaya
çıkması gerektiği konusu bizi, “sıkıca yapılanmış” ve “gevşekçe
yapılanmış” araştırma tasarımları arasındaki ayrıma götürür.
• Söz konusu farklılaşmada temel ayrım, araştırmanın “görgül
öncesi” aşaması ile bir konudur ve doğrudan araştırmanın amacı
ve problem tanımı ile ilgili olarak şekillenmektedir.
• Sosyal bilim terimi insan davranışlarının bilimsel olarak
incelenmesini ifade eder.
• “Sosyal” olan, insanlara, insanların davranışlarına ve bu
davranışların çoğunun sosyal bir çevrede olduğuna işaret eder.
• Bilimin amacı, kendi verileri konusunda açıklayıcı kuramlar
geliştirmekse, sosyal bilimin hedefi de insan ve insanın
davranışları konusunda açıklayıcı kuram geliştirmektir. İnsan
davranışları konusundaki bu kuram gerçek dünya verilerine
dayandırılır ve bu veriler karşısında sınanır (Punch 2005:11).

ARAŞTIRMA SORULARININ, TASARIMININ ve
VERİLERİN(Nicel‐Nitel) YAPISI
NİTEL ARAŞTIRMA NİCEL ARAŞTIRMA
ARAŞTIRMA SORULARI
Araştırma soruları önceden ne kadar kesin bir biçimde belirlenip geliştirilirse
kavramsal çerçeve de o ölçüde geliştirilmiş olacaktır
‐Yol gösterici genel sorular ‐Önceden belirlenen araştırma
soruları
TASARIM
‐Gevşek yapılandırılmış tasarım ‐Sıkıca yapılandırılmış tasarım
VERİ
İster sayı ister diğer kategoriler kullanılsın, can alıcı nokta bu kategorileri
önceden kurmak ya da kurmamaktır
‐Önceden yapılandırılmamış veri ‐Yapılandırılmış veriler (Kodlanımış
(kavramsal göstergelere ulaşma) A veri=değişken) A PRİORİ
POSTERİORİ
Bilimsel Araştırmalarda Veri
• BİR ARAŞTIRMANIN NİCEL ya da
NİTEL OLMASI DEMEK
ARAŞTIRMADA KULLANILAN
VERİLERİN NİTELİĞİNE YÖNELİK BİR
SINIFLAMAYA DAYANMAKTADIR:
• Nitel araştırma, verilerin sayılar
biçiminde olmadığı görgül
araştırmadır.
• Nicel araştırma, verilerin sayılar
biçiminde olduğu görgül araştırmadır
(Punch2005:4)

• SOSYAL BİLİMSEL ARAŞTIRMALARDA
“GÖRGÜLLÜK”
– ARAŞTIRMA TASARIMININ AŞAMALARI KONUSUNDA
DÜŞÜNÜRKEN REFERANS ALINABİLECEK ÖNEMLİ BİR
MİHENK NOKTASI OLUŞTURMAKTADIR.

Araştırmanın aşamaları
Görgül Öncesi Görgül Sonrası
Görgül Aşama
Aşama Aşama
NİCEL ARAŞTIRMA NİTEL ARAŞTIRMA
SAYILTILAR
►Gerçeklik nesneldir ►Gerçeklik oluşturulur
►Asıl olan yöntemdir ►Asıl olan çalışılan durumdur
►Değişkenler kesin sınırlarıyla saptanabilir ►Değişkenler karmaşık ve iç içe geçmiştir
ve bu değişkenler arasındaki ilişkiler ve bunlar arasındaki ilişkileri ölçmek
ölçülebilir zordur
►araştırmacı olay ve olgulara dışarıdan ►Araştırmacı olay ve olguları yakından
bakar, nesnel bir tavır geliştirir izler, katılımcı bir tavır geliştirir

AMAÇ
►Genelleme ►Derinlemesine betimleme
►Tahmin ►Yorumlama
►Nedensellik ilişkisini açıklama ►Aktörlerin perspektiflerini anlama
YAKLAŞIM
►Kuram ve hipotez ile başlar ►Kuram ve denence ile son bulur
►Deney, manipülasyon ve kontrol ►Kendi bütünlüğü içinde ve doğal
►Standardize edilmiş veri toplama araçları ►Araştırmacının kendisinin veri toplama
kulamla aracı olması
►Parçaların analizi ►Örüntülerin (pattern) ortaya çıkarılması
►Uzlaşma ve norm arayışı ►Çokluluk ve farklılık arayışı
►Verinin sayısal göstergelere idirgenmesi ►Verinin bütün derinlik ve zenginliği
(nicelleştirme) içinde betimlenmesi
ARAŞTIRMACININ ROLÜ
►Olay ve olguların dışında, yansız ve ►Olay ve olgulara dahil, öznel perspektifi
nesnel olan ve empatik
(Yıldırım ve Şimşek 1999:30‐47).
NİCEL ARAŞTIRMA
Yöntemleri
Veri Toplama Tekniği Özellikler Avantajları

 Rasgele örneklemler  Temsili
 Sosyal sörvey
 Ölçülen değişkenler  Hipotezlerin test edilmesi
 Deneysel girdiler
 Deney  Girdiye maruz kalmayan  Belirgin, açık ölçüm
kontrol grupları
 Önceden toplanmış
 Resmi istatistik  Geniş çaplı veri dizileri
verilerin incelenmesi
 Önceden belirlenmiş,  Gözlemlerin güvenilir
 Yapılandırılmış gözlem
planlanmış gözlemler olması
 Kitle iletişim araçlarındaki
içeriğin sayılması için
 İçerik analizi  Ölçümlerin güvenilirliği
kullanılan önceden
belirlenmiş kategoriler
(Akt Silverman 2012:120)
NİTEL ARAŞTIRMA
Yöntemleri
Veri Toplama Tekniği Özellikler Avantajları

 Gözlem  Uzun ilişki süreleri  Alt kültürlerin anlaşılması
 Bu tür materyallarin
organizasyonuna ilgi
 Metinler ve belgeler  Kuramsal anlayış
gösterilmesi ve
kullanılması
 Nispeten
 Görüşmeler yapılandırılmamış ve açık  Deneyimlerin anlaşılması
uçlu sorular
 Doğal şekilde meydana
 Etkileşimin nasıl organize
 Ses ve video kaydı gelen etkileşimlere açık
edildiğinin anlaşılması
çeviri yazılar
NİCEL‐NİTEL ve KARMA (Mixed)
ARAŞTIRMALARDA VERİ TOPLAMA TEKNİKLERİ
NİCEL-NİTEL ve KARMA (Mixed) ARAŞTIRMALARDA VERİ TOPLAMA

TEKNİKLERİ
Sosyolojik araştırmalar, sosyal gerçekliğe ilişkin tasarımlarına bağlı olarak
üç temel düzeyde ayrımlaştırılabilirler.
1.Genelleştirici, nomotetik,açıklamaya dayanan, nicel eğilim (Pozitivizm)
2.Tekili ayrıntılarıyla anlamaya yönelen, idiografik, nitel eğilim
(Pozitivizm sonrası/Yorumlayıcı Yaklaşımlar)
3.Bütüncül Yaklaşımlar; sosyal gerçekliğin nicelleştirilebilir yanları olduğu
kadar, anlamaya, betimlemeye dayanan görünümleri olduğunu kabul eden
yaklaşımlar.
Sosyolojik araştırmalarda veriler; nicel ve nitel veri toplama teknikleri
aracılığıyla toplanır. Bu çerçeve içinde veri toplama teknikleri de toplanacak
verinin nitel ve nicel olması esasına bağlı olarak dört ana “tipsel” grupta
toplanabilirler:
Temel Veri Toplama Teknikleri
1. Deneyler
Doğa bilimleri geleneğini sosyal bilimlere taşıyan bu tekniğe özellikle nedensellik
ilişkisini içeren hipotezlerin test edilmesi için başvurulmaktadır.
2. Sörveyler (Surveyler)
►Nicel
Bir araştırmaya sörvey denilebilmesi iki temel şartın karşılanmış olması
gerekmektedir:
‐Evrenden seçilmiş temsili bir örneklem
‐Standart veri toplama aracı (soru kağıdı veya görüşme yönergesi)
3. Saha Araştırmaları
“Gözleme” dayalı bu teknikler; özellikle, tasvir, betimleme, keşfetme ve olayların
tabii akışları içinde anlaşılması gerektiğinde başvurulan tekniklerdir.Saha
tekniğinin kullanılmasının en önemli nedeni gerçeğin o şahıs tarafından nasıl
görüldüğünün öğrenilmek istenmesidir. Katılımlı gözlemde araştırıcı bilgileri bizzat
bir şahısla veya grupla yaşayarak elde eder.
►Nitel 4. Elde Mevcut Veriler
‐Resmi veriler
‐Özel şahıslar veya şirketlerce derlenmiş veriler
‐Medya kaynakları
‐Fiziksel, sözlü olmayan veriler
‐Sosyal bilim veri arşivleri
‐Mektuplar, günlükler, gazete ve dergiler, mezar taşları ve duvar yazıları
Dört Veri Toplama Tekniğinin Farklı Kullanımları
Bununla birlikte, nitel ve nicel araştırma desenine sahip araştırmaların benzer
teknikleri, görgül verinin nicel değişkenler ya da nitel kavramsal göstergeler
biçiminde kullanılması açısından farklı biçimlerde kullandıkları
gözlemlenmektedir.
Teknik Nicel Araştırmalar Nitel Araştırmalar

 İlk evrelerde, anket
 Bir diğer kültürün
 Gözlem sorularının oluşturulması
anlaşılmasında temel
aşamasında
 İçerik analizi, kategorilerin  Katılımcıların, verilerin
 Metin incelemesi
sayılması kategorilendirilmesinde
 Küçük çaplı örneklemlere
 Görüşmeler  Anket çalışması sorulan açık uçlu sorular
biçiminde
 Görüşme kayıtlarının  Katılımcıların konuşmalarını
 Transkriptler (kayıtların
yeterliliğini denetlemek nasıl organize ettiklerini
yazıya dökülmesi)
açısından nadiren anlamak için kullanılır
Nitel Verilerin Toplanmasına Yönelik Bazı Teknikler
İnsan davranışlarının anlaşılmasına yönelik olarak en yaygın olarak kullanılan
bilgi edinme yollarından biridir. Üç türü bulunmaktadır:
a. Yapılandırılmış görüşme
►Görüşme
b. Grup görüşmesi (odak grup)
c. Yapılandırılmamış görüşme (etnografik görüşme, yaratıcı görüşme, post‐
modern görüşme) (Özcan ve Özbay 2002:66).
Araştırmacı görüşmeye konu olan kişilere bazı konu başlıkları altında öğrenmek
istediği soruları sorar. Grup içinde ortaya çıkan doğal etkileşimi gözlemler ve
►Odak Grup
kaydeder. Odak grup görüşmesinde sorular önceden belirlenmiş olabileceği gibi,
görüşme esnasında da belirlenebilir(Özcan ve Özbay 2002:66).
Bu tür görüşmeler “keşifsel” bir özelliğe sahiptir. Önceden belirlenmiş sorulara
bu tür görüşmede yer verilmez Görüşmeci (ya da araştırmacı) görüşmede ortaya
►Etnografya çıkan, kendince “ilginç” bulduğu konular varsa bunlar üzerinde görüşmeyi
odaklaştırmaya çalışır. Ayrıca, görüşmede bazı hipotezler veya temalar bulup,
NİTEL ► Tarihsel
bunları yapacağı yeni görüşmelerde denemeye çalışabilir.
Niteliksel veya hümanistik araştırmalardır. Tarihsel Karşılaştırmalı araştırma
yoluyla veri toplanmasına yönelik klasik bir çalışmaya en iyi örneklerden biri Max
ARAŞTIRMA Araştırma Weber’in Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu başlıklı çalışmasıdır. (Özcan ve
Özbay 2002:67).
Örnek Olay çalışması; tek bir olgunun çok yönlü ve derinlemesine çalışıldığı
VERİ ►Örnek Olay
►Doküman
araştırma tekniğidir. (Özcan ve Özbay 2002:67).
Doküman incelemesi, araştırılması hedeflenen olgu veya olgular hakkında bilgi
TOPLAMA Analizi
►Söylem Analizi
içeren yazılı materyallerin analizini kapsar (Madge 1965:75 ).
Söylem analizi, doğal koşulları içindeki yazılı ve sözlü metinlerin analizi ile ilgilidir.
“Gerçek sosyal dünyanın verisi” olarak düzenlenmemiş, işlenmemiş verilerin
TEKNİKLERİ ►Yaratıcı
düzeyinden başlayan bir çalışma biçimidir (Barker ve Galasinski 2001:66).
Drama, gösteri ve video kayıtları imajinatif ve yazılı sözcüklere göre daha dikkat
çekici alternatifler oluşturmaktadır. Yaratıcı sanatlar, modelleme, yorumlama ve
Stratejiler
iletişimin değerlendirilmesinde kullanılabilmektedir.
Nitel araştırmalardaki rizom analizi ağaç köklerine benzer ancak onların aksine
pek çok noktayı, kategori ya da etkileşim biçimini birbirine bağlamaktadır ki bu
►Rizom Analiz
noktaların da aynı doğrultu üzerinde olması (Hiyerarşik ya da doğrusal)
gerekmemektedir (Turgut 2011:238).
NİCEL
ARAŞTIRMA VERİ TOPLAMA TEKNİKLERİ
Nicel Verilerin Toplanmasına Yönelik Bazı Teknikler
►Deney
►Survey
►Tepkisiz Araştırma ve İkincil

Analiz
NİCEL
Nicel Verilerin Toplanmasına Yönelik Bazı Teknikler
Doğa bilimleri geleneğini sosyal bilimlere taşıyan “deney” tekniğine özellikle

nedensellik ilişkisini içeren hipotezlerin test edilmesi için başvurulmaktadır.
Neden sonuç ilişkisi, araştırılmak istenen ilişkinin diğer faktörlerden soyutlanarak
incelenmesi bu tekniğin en önemli avantajıdır. Deney öncesi farklılıkların ortadan
kaldırılması veya eşitlenmesi kontrol ve deney gruplarının tamamen rastlantısal
olarak seçilmesine bağlıdır. Her iki grupta bağımsız değişken haricinde aynı
►Deney
etkileri yaşarlar. Ancak bu yolla sonucun sadece bağımsız değişken nedeniyle
ortaya çıktığından emin olabiliriz. Deneysel tekniklerin, neden-sonuç ilişkilerini
ortaya çıkarmaları, yönlerini göstermeleri ve dış etkileri kontrol etmeleri nedeniyle
iç geçerlilikleri yüksek, ancak elde edilen sonuçların genelleştirilebilmeleri (dış
geçerlilikleri) düşüktür (Özcan ve Özbay 2002:61).
En büyük dezavantajı, deney yapılan fertlerin deney şartları altında kendileri gibi
davranmayabilecek olmalarıdır.
NİCEL
Sörveyler, sosyal bilim araştırmalarında en fazla kullanılan bilgi toplama tekniğidir. Geniş insan
kümelerinin eğilimlerini, tavır/tutumlarını ve düşüncelerini ölçmede en iyi araçlardır.
Bir araştırmaya sörvey denilebilmesi iki temel şartın karşılanmış olması gerekmektedir(Özcan ve
Özbay 2002:62):
• Evrenden seçilmiş temsili bir örneklem
• Standart veri toplama aracı (soru kağıdı veya görüşme yönergesi)
Sörveyin en önemli şartı temsili örnekleme dayanıyor olmasıdır ve bu örneklemin en önemli
özelliği, olasılıklı olması yani; örneklemdeki her bir birimin (fert, hanehalkı, şirket veya ülke)
seçilme şansının bilinmesidir.
Sörveylerde standart bir veri toplama aracının kullanılması önemli bir ise de bazı istisnai
durumlarda, yarı-yapılandırılmış hatta yapılandırılmamış görüşmeler yoluyla da veri toplanması
►Survey mümkün olabilmektedir.
Sörveyler, Zaman boyutuna göre;
• Kesit Sörvey: Belili bir anın fotoğrafının çekilmesine yönelik olarak yapılanlar
• Zaman Serisi: Zaman içinde birkaç defa tekrar eden sörveylerdir.
Eğilim; hangi değişkenin zaman içinde değiştiğine yönelik olarak yapılırlar, farklı zamanlarda
yapılan her uygulamada “farklı” şahıslarla birden fazla görüşme yapılır.
Panel Tipi Sörvey: Yapılan her uygulamada “aynı” kişilerle sörvey yapılır ve Zaman içinde hangi
şahısların değiştiğini verir.
Sörveyler sosyal problemlerin hem betimlenmesi hem de açıklanması amacıyla
kullanılabilmektedirler. Bu özelliği ile yalnızca açıklayıcı hipotez test edilmesine yönelik olan
deneysel tekniklerden üstündürler. Ancak neden sonuç ilişkilerinin incelenmesi, sörvey
tekniğinde, deneysel tekniklere göre daha zordur (Özcan ve Özbay 2002:62).
NİCEL
Deneyler ve sörveyler (olasılıksal olmayan tarama araştırmaları da dahil

olmak üzere), tepkili, yani incelenen kişilerin incelendiklerinin farkında
oldukları araştırmalar iken tepkisiz araştırmalar, incelenen kişilerin bir
►Tepkisiz araştırma projesinin parçası olduklarını bilmedikleri veri toplama
Araştırma ve tekniklerine dayanan araştırmalardır.
İkincil Analiz Tepkisiz teknikler büyük ölçüde pozitivist, nicel veri toplama ilkelerine
dayanıyor olmakla birlikte aynı zamanda yorumlayıcı ve eleştirel
araştırmacılar tarafından da kullanılabilmektedirler (Neuman 2012b:462-
463).
Karma (Mixed) Veri Toplama Teknikleri
Açısından Veri Nirengileme (Data
Triangulation)
Karma yaklaşımlar, hem niteliksel hem de niceliksel
araştırma verilerini, tekniklerini ve metotlarını, tek bir araştırma
tasarımı altında bütünleştiren yaklaşımlardır.
Tablo. Karma yaklaşımların
kullanılmasının uygun olduğu bazı alanlar
► Araştırma‐ geliştirme, değerlendirmeye yönelik araştırmalar
Sonuç‐bulgu değerlendirmeye dönük araştırmalar, veri nirengileme‐üçgenleme
►
(data triangulation) ya da yakınmasa çalışmaları
► Nitel ve nicel araştırma sorularının tamamlayıcı bir çerçevesini oluşturmak
► Bütüncül bir araştırma metodolojisi oluşturmak
Yerbilimciler ve denizciler nesneler arasındaki uzaklıkları birden çok konumdan gözlem yaparak ölçerler. Bir
şeyi farklı açılardan veya bakış açılarından gözlemleyerek onun gerçek yerine karar verirler. Nirengi belirleme
denilen süreç, nicel ve nitel toplumsal araştırmacılar tarafından da kullanılır. Toplumsal araştırmaya
uygulandığında, bir şeye çeşitli açılardan bakmanın tek bir yönden bakmaktan daha iyi/tercih edilebilir olduğu
anlamına gelir (Neuman 2012a:222).
Triangulation)
Sosyal bilimlerde farklı nirengileme türlerinden
bahsetmek mümkündür.
Tablo. Sosyal Bilimlerde Nirengileme Türleri
► Ölçüm Nirengisi
► Gözlemci Nirengisi
► Kuram Nirengisi
► Yöntem Nirengisi
Birçok nirengi türünden bahsetmek mümkün olmakla birlikte en çok kullanılan nirengimle biçimi
ölçüm nirengisidir. Ölçüm nirengisinde araştırmacılar aynı fenomenin birden çok ölçümünü
yaparlar. Örneğin bir öğretmen öğrencilerinden, kompozisyon sorularına yanıtlar yazmalarını,
çoktan seçmeli soruları yanıtlamalarını, sözlü bir sunum yapmalarını ve bir dönem ödevi ya da
uygulamalı proje gerçekleştirmelerini isteyebilir. Böylelikle öğrencilerin hem bütüncül hem de
farklı alanlardaki başarı düzeylerinin bilgisine ulaşılabilmesi mümkün olabilecektir (Neuman
2012a:222).
Triangulation)

Şekil. Veri Nirengileme Örneği (Data Triangulation)
Triangulation)

Şekil. Veri Nirengileme Örneği (Data
Triangulation)
Gözlemci nirengisi, farklı bakış açılarına sahip birden

çok gözlemcinin alternatif perspektifler, artalanlar ve
toplumsal özellikleri gözlemlemesi sürecine dayalı
nirengileme biçimidir. Çeşitli kişilerden gelen gözlem
verilerinin birleştirilmesinin alana ilişkin bütünlüklü bir
tablo çizme olasılığının daha yüksek olabileceği
beklentisine dayanır.
Kuram nirengisi, bir araştırmacı araştırma
aşamalarının planlanmasında veya verileri yorumlarken
birden çok kuramsal perspektif kullandığında
gerçekleşir. (Neuman 2012a:222).
Yöntem nirengisi ise, nitel ve nicel araştırma ve veri
tarzlarını birlikte kullanmak anlamına gelir. Yöntemler
birkaç biçimde bir araya getirilebilir. Bunun bir yolu
yöntemleri art arda kullanmak iken diğer bir yol iki
yöntemi paralel veya eşzamanlı olarak
kullanmaktır(Neuman 2012a:223).
Okuma Listesi
• KAYNAKÇA
• Barker, Chris, Dariusz Galasinski, (2001), Cultural Studies and Discourse Analysis: A Dialogue on Language and Identity, Sage Publications, London.
•
• Bilton, Tony ve Diğerleri, (2008), Sosyoloji, (Çev. Editörü Kemal İnal), Siyasal Kitabevi, Ankara.
•
• Blaikie, Norman, (1993), Approaches to Social Enquiry, Polity Press, UK.
•
• Çelebi, Nilgün, (1996), Sosyal Bilimlerde Yöntem, Aba&Sebat, Konya.
•
• Fitzsimmons, S.J., Stuart, L.I., and P.C. Wolff (1977), Social assessment manual: A guide to the preparation of the social well‐being account for
planning water resource projects, Westview Press, Boulder, Colorado. [http://www.watershedplanning.illinois.edu/profile_steps/step3.cfm]
•
• Giddens, Anthony, (2000), Sosyoloji, (Türkçe Yayına Hazırlayanlar: Hüseyin Özel, Cemal Güzel), Ayraç Yayınları, Ankara.
•
• Hartmann, Nicolai, (1998), Ontolojinin Işığında Bilgi, (Çev. Harun Tepe) içinde, Türkiye Felsefe Kurumu Çeviri Dizisi: 6, Cem Web Ofset Ltd. Şti.,
Ankara.
•
• Jones, Sue Stedman, (2012), “Olgu‐Değer”, Sosyolojide Temel Dikotomiler, Ed. Chris Jenks, (Çev. M. Ali Kirman), Birleşik Yayınları, Ankara, s. 79‐96.
•
• Kuhn, Thomas S., (1991), Bilimsel Devrimlerin Yapısı, (Nilüfer Kayaş), Alan Yayıncılık, İstanbul.
•
• Kuş, Elif, (2006), Sosyal Bilimlerde Bilgisayar Destekli Nitel Veri Analizi, Anı Yayıncılık, Ankara.

Okuma Listesi
• Madge, J. Hylton, (1965), The Tools of Science An Analytical Description of Social Scince Techniques, Anchor Books Doubleday and Comp., New York.
•
• Neuman, W. Lawrence, (2012a), ,Toplumsal Araştırma Yöntemleri: Nitel ve Nicel Yaklaşımlar, (5. Baskı), (Çev. Sedef Özge), Cilt I, Yayın Odası, Ankara.
•
• Neuman, W. Lawrence, (2012b), ,Toplumsal Araştırma Yöntemleri: Nitel ve Nicel Yaklaşımlar, (5. Baskı), (Çev. Sedef Özge), Cilt I, Yayın Odası, Ankara.
•
• Newing, Helen, (2011), Conducting Research in Conservation: A Social Science Perspective, Routledge, USA ve Canada.
•
• Özcan, Yusuf Ziya, Özden ÖZBAY, (2002), “Sosyolojide Yöntem”, Ed. İhsan SEZAL, Sosyolojiye Giriş, Martı Kitap ve Yayınevi, Ankara, 57‐93.
•
• Özlem, Doğan, (1996), Felsefe ve Doğa Bilimleri, İnkılap Kitabevi, Ankara.
•
• Özlem, Doğan, (2003), Bilim Felsefesi: Ders Notları, Remzi Kitabevi, İstanbul.
•
• Porta, Donatella della, Michael Keating, (2008), Approaches and Methodologies in the Social Sciences: A Pluralist Perspective, Cambridge University
Press, NewYork.
•
• Punch, Keith F. , (2005), Sosyal Araştırmalara Giriş: Nicel ve Nitel Yaklaşımlar, (Çev. D. Bayrak, H. B. Aslan, Z. Akyüz), Siyasal Kitabevi, Ankara.
•
• Silverman, David, (2012), “Nitel/Nicel”, ed. Chris Jenks, Temel Sosyolojik Dikotomiler, (Çev. İhsan Çapcıoğlu ve Fatma Çapcıoğlu), Birleşik Yayınevi,
Ankara, s.116‐140.
•

Okuma Listesi
• Turgut, Yıldız, (2011), "Verilerin Kaydedilmesi, Analizi, Yorumlanması: Nicel ve Nitel", Bilimsel Araştırma Yöntemleri (içinde), Der. Abdurahman
Tanrıöğen, Anı Yayıncılık, Ankara: s.193‐250.
•
• Turner, H. Jonathan, (2003), The Structure of Sociological Theory, Thomson, USA.
•
• Yıldırım, Ali ve Hasan ŞİMŞEK,(1999), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayınları, Ankara.

Sosyal Bilimlerde Araştirma Yöntem Ve Teknikleri: Doç. Dr. Şeref ULUOCAK

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sosyal Bilimlerde Araştirma Yöntem Ve Teknikleri: Doç. Dr. Şeref ULUOCAK

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

SOSYAL

Toplumsal Araştırma Nedir?

Sosyologlar, sosyal bilimciler ve diğerleri

1. Bilim olguları açıklamaya çalışan, bir

a) Bilim olgusaldır, görgüldür; görgül olarak doğrulanabilir ifadeler

 Bilim dilinde «kavramlarla ile ne demek istendiğinin tam olarak açıklanması

 Bilim dilinde, kavramsallaştırmak, operasyonelleştirmek ya da ölçmek (nicel) ve

Sosyal araştırma, araştırmacıların toplumsal dünya

Bu yönüyle sosyal araştırmalar, toplumsal dünya ile

Yukarıdaki tablodan da anlaşılabileceği gibi, Windelband, konusu doğa

Çelebi (1996:89)’a göre “olgu” gözlem ve deneyden doğan, düşünme ve

Olgulara kaynaklık eden “olay” kavramsallaştırması ise bu çerçeve içinde,

 Metodoloji, kullanılan teknikler anlamında

Bu şema nitel ve nicel araştırma tasarımındaki soyutluk derecelerini ve ikisi arasındaki

BASİTLEŞTİRİLMİŞ BİR ARAŞTIRMA

AŞAMALARI bir araştırmanın

Bu soruların yanıtlanması “niçin” önemlidir?

Veriler, araştırma sorularına ya da

NİCEL HİPOTEZLİ SIKICA YAPILANDIRILMIŞ BİR ARAŞTIRMADA,

NİTEL, HİPOTEZSİZ, ÖNCEDEN HİÇ BİR SORUNUN

Kuramsal Önerme Kuramsal Tanım1 Kuramsal Tanım2 ……

Kavramsal Hipotez Kavramsal Tanım 1 Kavramsal Tanım 2 ……

Kuramsal, Kavramsal, Operasyonel (İşlemsel)

Nitel bir araştırma tasarımı olarak Temellendirilmiş Kuram

Alana ilişkin kavramsal ve operasyonel tanımların yapılabildiği

NİTEL ÇALIŞMALARDA KAVRAM-VERİ BAĞLANTISI

Kavram-veri bağlantısı, araştırma sorununa bağlı olarak, nicel ve nitel stratejiler

Bununla birlikte kuramsal açıklamanın toplumsal araştırmacılar tarafından

İyi Araştırma Soruları Nasıl Olmalıdır?

Araştırma Tasarımında Soru – Veri

o KAVRAMSAL ÇERÇEVENİN ÖNCEDEN BELİRLENMESİ

ARAŞTIRMA SORULARININ GELİŞTİRİLMESİNDE

1. Araştırma sorularının daha net görülmesine ve

NİCEL ve NİTEL ARAŞTIRMALARDA

Araştırma Soruları ve kavramsal çerçeveye ilişkin perspektifimiz belirlendikten

İÇERİK – YÖNTEM BAĞLANTISI: VERİLER YOLUYLA SAĞLANIR

o Önceden yapılanan “Veri”; araştırmacının kodları

Veri Toplama Tekniği Özellikler Avantajları

Veri Toplama Tekniği Özellikler Avantajları

NİCEL-NİTEL ve KARMA (Mixed) ARAŞTIRMALARDA VERİ TOPLAMA

Teknik Nicel Araştırmalar Nitel Araştırmalar

►Tepkisiz Araştırma ve İkincil

Doğa bilimleri geleneğini sosyal bilimlere taşıyan “deney” tekniğine özellikle

Deneyler ve sörveyler (olasılıksal olmayan tarama araştırmaları da dahil

Gözlemci nirengisi, farklı bakış açılarına sahip birden

You might also like