Emanuel Rostworowski

Historia Powszechna
wiek XVIII
Wojna o sukcesję hiszpańską 1702-1714
Mocarstwa po pokoju w Rijswijk

1688-97 wojna o sukcesję angielską. 1697 uznanie Wilhelma III Orańskiego królem Anglii. Jakub II już
nie może być popierany, pokój w Rijswijk. Solidaryzm protestantów vs Francja. Holendrzy mają
garnizony w Belgijskich twierdzach. Austria Leopolda I samotna, też pokój z Francją. Konflikt
handlowy o pośrednictwo handlu kolonialnego Hiszpanii.

Testament Karola II 1700

Karol II upośledzony i bez dzieci. Hiszpania bez armii i floty praktycznie.

Wnuki Flipa III:

Ludwik XIV (chce syna), Leopold I (chce wnuka), syn elektora bawarskiego Józef Ferdynand

Inni pretendenci:

ks sabaudzki Wiktor Amadeusz II i król Portugalii Piotr II,

Projekt podziału schedy, Wilhelm Orański mediator. 1698 traktat w Hadze, Józef Ferdynand
dziedzicem Hiszpanii. Ludwik XIV zgadza się na zasadzie rozbioru. Włoskie posiadłości na Francję i
Austrię. Oburzenie Hiszpanów, Karol II dał w testamencie wszystko Józefowi bawarskiemu, 1699 ten
umiera na ospę. 1700 2 traktat, (arcyks Karol Hiszpania, Belgia, kolonie, Włochy Francja Lombardia za
Lotaryngię). Rada hiszpańska chce wszystko dać Francji ks Filipowi, nie można łączyć koron.
Testament na Filipa i śmierć Karola II.Filip V (syn Ludwika XIV) do Madrytu.„Pireneje przestały istnieć”

Koalicja przeciw Francji układ sił 1701-1702

1701 Francuskie garnizony w Mediolanie. Usunięcie Holendrów z Belgii. Prawo dziedziczenia Francji
Filipowi V. Francja z monopolem handlu murzynami. 1701 przymierze w Hadze państw morskich.
1701 ogłoszenie Jakuba III królem Anglii. Akt of Settlement, dziedzictwo hanowerczyków w Anglii.
1702 Wilhelm III Orański spadł z konia i umarł, Anna dalej rządzi. W Holandii Antonie Heinsius. Anglia,
Holandia, HRE Prusy, Austria, Hanover vs Francja, Hiszpania. 1706 Leopold I umiera Józef I ces.
Wódz Eugeniusz Sabaudzki, John Churchill, Heinsius triumwirat koalicji. Przewaga koalicji. Bawaria I
Kolonia po stronie Francji, Sabaudia, Portugalia.

PIERWSZE LATA WOJNY

Sojusznicy Francji wykruszyli się. 200k armii do 400k. Brak współpracowników. Wiele miernot.

Sukcesy wojenne koalicji 1702-1709

1702-1703 wielkie ofensywy Francji, operacje Węgrów i Bawarczyków. Bitwa pod Hochstadt,
mordercza bitwa, 1704, Bawaria okupowana przez Austrię. Powstanie Rakoczego trwa. 1703
Sabaudia, Portugalia przymierza z wrogiem. Portugalia traktat handlowy z Anglią.

1704 proklamacja ks Karola królem Hiszpanii. (Don Carlos) Z Lizbony na Madryt. Odparty przez
Berwicka. Uznanie Katalonii i osiadł w Barcelonie. 1704 Anglicy w Giblartarze. Wojna Domowa w
Hiszpanii, 1702 powstanie hugenockich chłopów w Francji, 1704 silne. 704-1705 Francuzi zajęli
Sabaudię i Piemont. Klęska pod Ramillies 1706 Ramillies zajmuje Belgię. Klęska pod Turynem ks
Eugeniusza. Austriacy marsz z Mediolanu do Neapolu, upokorzenie Klemensa XI. 1707 ewakuacja
Włoch. 1706 Don Carlos w Madrycie, wyparty przez ludność. Berwick wyrzuca ich z Walencji i
Aragonii. Tylko Barcelona w rękach koalicji. 1710 Carlos w Madrycie, znów lud go wyrzuca. 1708
nieudany desant w Szkocji. Ludwik XIV chce pokoju. 1708 sukcesy aliantów w Flandrii, Morze Minorka
i Sardynia. 1708-9 ciężka zima kryzys Francji. Bitwa pod Malplaquet 1709 ks Eugeniusz Sabaudzki i
Marlborough Churchill pokonuje Villarsa i Boufflersa. Pyrrusowe zwycięstwo aliantów. 1710 sukcesy
Francji w Hiszpanii.

Rozkład koalicji 1710-1712

Spory o to kto co zachowuje dla siebie w Koalicji. Królowa Anna powołuje rząd torysów, 1710
rozwiązuje parlament, rząd nowy chce pokoju. Marlborough Churchill skazany, ataki na wigów. 1711
śmierć cesarza Józefa I, don Carlos jedyny spadkobierca, Karol VI. Do 1725 wojna Austria Hiszpania.

Pokój w Utechcie 1713 (koalicja) , 1714 Rostatt (Austria)

Filip V Hiszpania z Koloniami. Belgia, Neapol, Mantua, Toskania, Sardynia Mediolan dla Austrii, Wiktor
Amadeusz Sabaudzki Sycylia, fragmenty Lombardii, jest królem. Holandia twierdze Belgijskie. Anglia
Gibraltar i Majorka. 30 lat monopolu na handlem murzynami dla Anglii. Portugalia korzyści w
Ameryce. Zatoka Hudsona, Nowa Fundlandia i Akadie traci Francja. (wrota Kanady). Anglia wyspa
cukrowa Saint Christopher. Zburzenie portu w Dunkierce. Austria oddaje tereny i prawa Bawarii i
Kolonii.

Gwarancja sukcesji hanowerskiej Angii. Najbardziej kupiecka z wojen.

Nowy układ stosunków w Europie

Zachodniej
Zmiany rządów w Anglii i Francji 1715 sojusz Brytyjsko Francuski 1716. 1714 UK Jerzy I, rozbicie
Torysów. Klęska Jakobitów i Jakuba III Stuarta 1715 Ludwik XIV nie żyje, mały Ludwik XV, regencja
Filipa Orleańskiego, Ludwik XIV w testamencie Orleańczyków osłabił, chcą tronu. Tajne rokowania
regenta sojusz 1716, 1717 Holandia.

System angielsko francuski i zmienne przymierz 1716-1731

1718 czwór przymierze Francja, Anglia, Holandia, Austria. 1725 traktat wiedeński, koniec wojny.
Austria, Hiszpania Rosja. 1726 liga hanowerska, Francja, Anglia, Holandia, Prusy. 1729 traktat w
Sewilli, Francja-Hiszpania. Traktat wiedeński Anglia-Austria 1731.

1717-31 sojusz państw morskich, Francja, Anglia Holandia. Trwa wojna handlowa. Francusko-
angielski arbitraż. Od 1713 sprawa sukcesji Karola VI.

Sprawy włoskie 1717-31

Filip V x Elżbieta Farnesem wsparcie kardynała Julio Alberoniego. Wysiłki Hiszpanii ku Italii. 2 synów.

Rody Farnese Parma i Piacenza i Medici Toskania wygasają. Rozczenia Elżbiety Farnas. Zajęcie
Sardynii, 1718 Sycylia, wielka armada. Koalicja przeciw Hiszpanii. Klęska floty pod Passer 1718. 1719
francuzi w Hiszpanii. 1720 Filip V poddaje się, akces do przymierza. Sardynia dla Sawoya, Sycylia dla
Karola VI. 1727 oblężenie Gibraltaru przez Hiszpanów. 1731 zajęcie {Parmy przez Austrię.

Wielkie kryzysy finansowe 1719-20

Rywalizacje handlowe sprawa kampanii ostendzkiej 1722-1731

1715 konkurencja handlowa Belgów z mocarstwami. Protesty Anglii, Holandii. 1722 Austria robi
Kompanię Indyjską w Ostendzie.

Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii

4 marca 1707 unia realna UK. Koniec parlamentu i rządu Szkocji. Szkoci równi Anglikom. Reżim
kolonialny w Irlandii, parlament dla anglikan Irlandzkich. Lord namiestnik rządzi.

Parlamentarno-gabinetowe rządy wigów w Anglii Rober Walpole 1721-1742

Oligarcha wigów od 1714. Jerzy I 1714-27, Jerzy II 1727-1760. Królowie figuranci. Rządy
pralamentarno gabinetowe. Posiedzenia gabinetu rządzą. Pierwszy minister-premier. Ministrami są ci
co mają większość. 1716 kadencja w izbie gmin do 7 lat z 3. Dominacja właścicieli ziemskich w
wyborach. Korupcja. 1721-42 łączenie prerogatyw korony z wpływami i środkami oligarchów wigów.

Po 1714 kierują krajem Townshend i Walpole. 1717 Stanhope i Sunderland. „kryzys bublowy
kompromitacja wigów. Powrót Roberta Walpolea , premier do 1742. Uzdrowił finanse, wzmocnił
handel, popierał przemysł, strażnik praw własności. Obrona interesów genry. Osiągnięcia rolnictwa.

Holandia bez Standhoudera 1702-1747

1702 Jan Wilhelm Friso Fryzja stadhauderem, ułomny Wilhelm IV Orański. „prawdziwa wolność” bez
Stathaudera po 1711. Osłabienie handlu na rzecz rolnictwa. Zastój gospodarczy,

Ostatnie lata Ludwika XIV

Od 1711 prześladowania hugenotów. Ataki na sekte junsenitów. 1705-10 opozycja ks Ludwika

Burgundii, palny manganckiej reakcji. Przewrót arystokracji po śmierci Ludwika XIV 1726.

Regencja 1715-23 i rządy we Francji kardynała Fleury 1726-43

Filip Orleański regent, przy pomocy parlamentu paryża kasuje testament Ludwika XIV. Zniesienie
sekretariatów stanu, po epizodzie rad wracają. Premier Dubois. 1717 ukrucenie jansenistów i
gallikanów i cofnął uprawnienia parlamentów.
Następny regent Ludwik Henryk Burbon. 1723. 1724 giełda paryska, Ludwik XV x Maria Leszczyńska
1725. Tzw. Sekret króla, plany polityki polskiej. 1726 rządy osobiste Ludwika XV po niełasce
regentów. Kardynał Fleury, zaufania króla, ponad premier. 1726-43 rządy kardynała Fleury, wraca do
Ludwika XIV, pomyślność gospodarcza. Dobrobyt od 1730. Oszczędność wydatków, nadwyżka.
Rozwój floty i dyplomacji.

Hiszpania pod panowaniem Burbonów Filip V 1700-1746

Filip V „Dobry Hiszpan”, dewot. Reorganizacja rządu przez Orrego. Naśladowanie Ludwika XIV, Filip V
hipochondria, chory chwila abdykacji. Rządzi Elżbieta Farnese i ministrowie. Reformy Alberoniego
1714-19, odbudowa floty i cła wewnętrzne znikają. Ripperda 1725-1726 i inni

Przewaga Austrii we Włoszech. Królewstwo Sardynii

Karol VI silny w Italii Mediolan, Neapol, Sycylia. Wiele reform administracyjnych i gospodarczych w
Italii. Pocz XVIII wzrost Piemontu i Sabaudii Wiktora Amadeusza II. Dyscyplina uprzywilejowanych,
król Sardynii. 1730 Abudakcja Wiktora Amadeusza II, Karol Emanuel, 1732 umiera. Zwrot ku
Burbonom.

Wojna północna i wojny tureckie 1700-

1721
Początki panowania Piotra I 1689-1700

Handel z portu w Archangielsku. Rozrost organów władzy prikazów. XVIIw pułki cudzozimskie
niemiecka słoboda-dzielnica. Fiodor III 1676-1682 moda na polszczyznę. Umarł bezpotomnie.

Rządy Piotr I i Ivan V. Regentka Zofia i faworyt Wasilij Golicyn. Nauka u Zotowa. Nauka od
obcokrajowców, zabawa w wojsko. (familie Naryszników i Miłosławskich)

Zamach stanu Naryszników na Zofię knującą, Piotr I carem w pełni. Piotr fan zachodu, otacza się
obcokrajowcami. Od 1676 wojna o Azow z Turcją. Upadek Zofii przez klęski Glicyna. 1695-96 pierwsza
flota, 1696 zdobyty Azow. Lefort admirałem. 1697 podróż Piotra na zachód. Uczy się armat z Prus,
statków z Anglii i Holandii. 1698 wraca by zdławić bunt strzelców. Rzeź strzelców, 1699 bojarzy mają
się ubierać zachodnio, zgolić brody i palić. Kobiety mają prowadzić życie towarzyskie. Nowy rok od
narodzin Jezusa. Zniósł strzelców, Potiesze pułki korpusy kadetów, potem pułki liniowe. 1699 pobór
do pułków liniowych. 17000 40k regularnego wojska. W Rawie Ruskiej August II pomysł ataku na
Szwedów.

Elektor saski królem polski 1697, koniec wojny tureckiej 1700

1696 zwycięstwo Rosji pod Azowem, 1697 zwycięstwo pod Zentą Eugeniusza Sabaudzkiego

1698 interwencja na Mołdawię Augusta II nieudana. 1699 pokój w Karłowicach zwrot zabranych
ziem. Austria Węgry z Siedmiogrodem, Wenecja wschodnia Dalmacja i Peloponez, Turcja-Rosja
rozejm. 1700 zrzeka się Azowa.

Szwecja i Dania początek panowania Karola XII. 1697-1700

Traktat w Lundzie 1679, 20 lat pokoju na Bałtyku. Szwecja straciła Pomorze, zabiera Skanię. Szwecja
Karol XI, Dania Chrystian V. Dania handel, kolonie, ryboustwo. Szwecja wojsko i przemysł
metalurgiczny. Karol XI wielki ekonom. Obala rządy oligarchii, REDUKCJA odzyskuje 36 pro domeny,
31 wolnych chłopów. Uposażenie kawalerii z domen. Żołnierze razem żyją. Ugruntowanie
absolutyzmu. Szwecja popiera Holsztyn na Danię.

1697 Karol XII. Odnowa traktatów, gotowa mobilizacja. 1699 interwencja w Holsztynie.

Liga północna przeciw Szwecji 1698-1700

Johann Reinhold Patkul banita inflncki u Augusta II. 1698 sasko-duński sojusz defensywny, potem
zaczepno obronne. Plany w Rawie Ruskiej z Piotrem I. 1699 traktat preobrażeński, sojusz Dania-Rosja,
Saksonia. 1700 tajny układ z Brandenburgią. Cel rozbiór Szwecji.

Zwycięstwo Karola XII, podbój przez Szwecję Polski i Saksonii 1700-1706

1700 atak Sasów w Inflantach. Oblężenie Rygi. Dania atakuje Holsztyn. Rosja koncentruje wojska na
granicy. 1700 Karol XII ląduje pod Kopenhagą przy pomocy flot UK i Holandii. Pokój w Travendal
Dania odpada, holsztyn odzyskuje ziemie. Rosja oblega Narwę. Szwedzi płyną do Estonii. Karol XII i
gen Rehnskold odsiecz Narwi. 30 listopada 1700 bitwa pod Narwią. 10k pokonuje 40k. August II
odparty od Rygi. 1701 Sasi pokonani nad Dźwiną. Wojna domowa na Litwie, Sapiehowie pokonani,
idą do Szwedów, przeciwnicy do Rosjan. 1701 ultimatum do RON, 1702 zajął Warszawę, wygrał pod
Kliszowem i zajął Kraków. Konfederacje Środa 1703, Warszawa 1704. S. Leszczyński królem. Sojusz
Polska-Szwecja. 1702 konfederacje pro August II i sandomierska, 1704 sojusz z Rosją w Narwie. 1706
Sasi pobici pod Wschową, wkracza do Saksonii, pokój w Lipsku. Patkul stracony, August II bez korony i
sojuszu. Pobyt Karola XII w Saksonii, uzupełnił armię i rusza na Rosję.

Decydująca rozprawa Szwecja Rosja, bitwa pod Połtawą 1709 i jej następstwa.

Odbudowa armii do ponad 100k, przemysł zbrojeniowy itp. 1702 działania zaczepne, opanowanie
ujścia Newy, 1703 twierdza Pietropawłowska i Kronsztad, początki floty bałtyckiej. 1704 zdobycie
Dorpatu i Nerwy. Zdobycie większości Kurlandii, ataki na Litwę. Ugoda z kozakami Mazepy. Ofensywa
Szwedów 1708 bitwa Hołowczyn. Zwrot na Ukrainę. Armia szwedzka Lowenhaupta z Inflant rozbita
pod Leśną 1708. Kozacy Mazepy pokonani i tylko 4k. Zima 1708-1709. Bitwa pod Połtawą 1709, 42k
vs 22k, dowodzą Rehnskold i Lowenhaupt król ranny, klęska przez artylerią Rosjan. 1709 pod
Perwołoczną kapitulacja Lowenhaupta, armii Karola XII nie ma. Wraca liga północna.

Dania wypowiada wojnę Szwecji 1709. August II wraca do Polski. 1710 Walna Rada restaruracja
Augusta II, Rosjanie odbijają Inflanty. 1710 Duńczycy pobici w Skanii przez Magnusa Stenbocka.

Wojny tureckie i sprawy bałkańskie 1709-1718

1703-1730 Ahmed III. Kontakty Piotra I z hospodarami. 1709 Filip Orlik po Mazepie protektorat od
Tatarów. 1710 Osmanowie ultimatum do Rosji i wojna. Flota na Azow, ofensywa na Ukrainę. 1711
hospodar Mołdawii Kantemir protektorat Rosji. Piotr I w Mołdawii, Jassy, osaczeni nad Prutem przez
turków, przekupienie wezyra Mehmeda Baltaci i rozejm 1711.-traktat prucki. Ewakuacja Mołdawii,
oddanie Azowa, zburzenie twierdz kilku i oddanie Zaporoża turkom. 1711-1712 2 razy wojna, ale nie
walczyli. Ostateczny pokój Rosja Turcja 1713, Edirne. Plnowali zabrać Polsce Ukrainę, ale nie wyszło,
1714 potwierdzenie Karłowickiego. Powstania na Bałkanach, Czarnogórcy zbiedzy u Wenecjan. 1714
wojna, 1715 zajęcie Peloponezu. 1716 Austria Karola VI dołącza, sukcesy Eugeniusza Sabaudzkiego w
Serbii, powstanie Serbów i Rumunów, Austriacy w Mołdawii. 1718 pokój Austria z pół Serbią
(Belgrad, Banat, Mała Wołoszczyzna) Wenecja Dalmacja za Peloponez. Wenecja utraciła znaczenie.

Dalsze zmagania nad Bałtykiem i koniec wojny północnej

Pobyt Karola XII w Benderach. Rosjanie opanowali Finlandię. 1714 pierwsze sukcesy rosyjskiej floty.
1713 kapitulacja Stenbocka, w tweirdzy Tonningen. Hanower i Prusy atakują 1715. 1714 Karol XII z
Benderów (Mołdawia) do Stralsundu(pół Niemcy). 1715 kapitulacja Stralsundu. Karol XII do Skanii.
Stłumił opozycję i wprowadził reżim. Premier Gortz zajmuje się odbudową armii. Deputacja Zakupów
załatwia podatki. Rosjanie zabrali Polsce Kurlandię, 1716 w Meklenburgii. Mariażami zdobywa.

Antyrosyjski zwrot uk-hanover. Gortz gra dyplomatycznie. 1715 soj Szwecja-Francja. Rokowania
pokojowe z Rosją od 1718, Karol XII próbuje podbić Norwegię. Ginie pod Fredikshald 1718, mord.
Walka o władzę Fryderyk heski vs Karol Fryderyk holsztyński. Gortz ścięty. Wielka koalicja przeciw
Rosji 1719: Austria Karola VI, Jerzy I Anglia-Hanover, RON August II. Rosjanie wycofują się z Europy.
TRAKTATY POKOJOWE Z SZWECJĄ: Hanower 1719 Brema i Verden. Prusy Pomroze z Szczeciem 1720,
Dania wolna ręka w holsztynie. RON nic xd. Operacje morskie Angli przeciw Rosji. 1721 pokój w
Nystad Rosja Szwecja. Rosja ma Inflanty, Estonię, Ingrię i część Karelii. I wyspy. Oddaje Finlandię i
płaci, nie popiera holsztyńskiej linii. WIELKI SUKCES ROSJI

Układ stosunków w Europie Wschodniej

Rosja Piotra I wielkiego:

Tytuł Imperatora Wszechrosji, Carstwo Rosyjskie 1721. 1669 Kancelaria Bliska-krok ku likwidacji
Dumy. Kreuje ministrów. Budowa wojennego przemysłu i reforma armii. Pobór chłopów do armii.
Reforma pieniądza, mniej srebra w monetach. Nowe podatki. Senat Rządzący 1711. 1712 Petersburg
nową stolicą. Budowa stolicy od owa, marmurowe budynki, wielkie gmachy. Reforma kościoła,
zniesienie patriarchy Moskwy, car głową cerkwi. Podział Rosji na 8 guberni, 19, 50 prowincji z
wojewodami. Zniesienie hetmanów kozackich po powstaniu Mazepy, stałe pensje dla urzędników.
Rozbudowa administracji prowincjonalnej. Zniesienie powszechnej powinności wojskowej szlachty.
Wszystkie dobra ziemskie wotczynami, koniec podziału, jest jednolita szlachta. Cała szlachta służy w
armii/flocie/służbie cywilnej. Nowa elita władzy. Katarzyna (litewska chłopka) carycą i żoną cara
1724. Rozbudowa szkolnictwa. Szkoły: Nawigacji, Artylerii, Inżynierii, Medyczna. Budowa kanałów,
rozwój hutnitwa i stoczni. Najsilniejsza flota na Bałtyku, 200k wojska. Wojna z Persją 1722-23. Podbój
Morza Kaspijskiego południowego, pokój 1723 w Petersburgu. Wpływy polityczne w krajach
ościennych. Sprawna dyplomacja. Carewicz Aleksy 1715 w klasztorze, 1718 stracony po spisku. Piotr
carewicz 1719. 1722 monarcha decyduje o sukcesji. 1725 umiera Piotr I bez testamentu.

Zachwianie i przywrócenie samodzierżawia w Rosji 1725-1730

, wdowa po Piotrze I Katarzyna I (1725-1727) carycą I dzięki Mienszykowowi nowemu dyktatorowi.

Piotr II Aleksjejowicz wnuk Piotra I sukcesorem, lub jego ciotki Elżbieta i Anna. Ślub Piotr x Maria
Mienszykowa. Najwyższa Tajna Rada (3 wyższe kolegia podlegają, Wojsko, Admiralicja, Sprawy
Zagraniczne). Katarzyna I. 1727 śmierć Katarzyny I. Piotr II carem 1727-30, regencja Tajnej Rady.
Zamach stanu, Mienszykow na Sybir. Zaręczyny Piotr II, Katarzyna córka Aleksieja Dołgorukiego.
Stolica do Moskwy wraca, zwycięstwo bojarskiej Rosji. Piotr II zmarł na ospę przed ślubem. Miała
Katarzyna po nim rządzić, jednak bratanica Piotra I ks kurlandzka Anna Iwanowna. Restauracja reżimu
Piotra I, bez administracji prowincjonalnej. Faworyt Anny Ernst Biron niemiec, brutalny despota.
Panoszą się Niemcy. Triumwirat Biron, Ostermann, Munnich. Likwidacja spisku Wołyszyńskiego. 1740
Anna Iwanowna umiera. Ivan Iv 1740-41 bobo, regencja Anny Leopoldówny jego matki. 1741 córka
Piotra I Elżbieta. Sojusz z Austrią 1726.

Opanowanie całych Węgier przez Habsburgów 1699-1718

1687 arcyks Józef królem Węgier, akceptacja sejmu Węgier. 1690 ces Leopold ks Siedmiogrodu.
Pogranicze Wojskowe na granicy z Turcją, osiedlani Serbowie pogranicznicy. Centralizm i
kontrreformacja doprowadza do buntów. 1701-03 chłopi. 1703 Franciszek II Rakoczy powstanie, ks
Siedmiogrodu i Węgier 1704-5, 1707 detronizacja Habsburgów, traktat z Rosją. Klęska pod
Trenczynem 1708. 1711 poddają się Rakoczy umiera na emigracji w Turcji. Na Węgrzech namiestnik,
Siedmiogród gubernator. Wsparcie magnatów.

Monarchia Karola VI 1711-40

Austria ma Belgię i większość Italii. Wiedeń centrum kultur. Merkantylizm, bank, manufaktury. 1713
Karol VI bez potomka męskiego, sankcja pragmatyczna, niepodzielność jego krajów, najstarsza córka
ma dziedziczyć. Forsuje to na dworach Europejskich, 1722-3. Wielki wódz Eugeniusz Sabaudzki 1663-
1736. Nie zrobił reform armii. Z 170 do 80k. Tajna Konferencja 6 ministrów, najwyższy organ władzy.

Królestwo pruskie, militaryzm Fryderyka Wilhelma I 1713-40

Ogromna domena. Fryderyk Wilhelm Wielki elektor. Biurokratyczno-militarne rządy, słaba szlachta.

Fryderyk II 1688-1713, fan Ludwika XIV. 1701 tytuł królewski, król Fryderyk I, za wparcie Austrii w
wojnie o Sukcesję hiszpańską. Fryderyk Wilhelm I 1713-1740 król-sierżant. Lubi jaranie fajek i wielkich
gwardzistów. 1714 zdobywa Szczecin na Szwedach, 1720 pokój, całe pom Zach. Zorganizowanie
armii. Fryderyk I chciał chłopskich milicji, Fryderyk Wilhelm wojsko niewolniczo traktowane z poboru.
Urlopowanie na szeroką skalę, 1721 obowiązkowa służba chłopów, rezerwy na listach dal
regimentów. Wszyscy oprócz szlachty i robotników manufakturowych, właściciele domów. Służba
rekrucka 1-2 lata kantonistów i stała gotowość i ćwiczenia. Miasta garnizonowe. Synowi szlachty jako
chorążowie. Super sprawna biurokracja. Samowystarczalność kraju.

Upadek absolutyzmu Szwecji 1719-1723, rządy Arvida Horna.

Siostra Karola XII Ulryka Eleonora, siostrzeniec Karol Fryderyk. Poparcie Rady Państwa dla Ulryki.
1719 królową, 1720 mąż królem Fryderyk I. Ustrój niemal republikański, oligarchia. Rosja formalny
opiekun wolności, 1722. Arvin Horn kierownik rządu, pokojowy i merkantylistyczny. 1731 Kompania
Wschodnioindyjska.

Imperium Osmańskie za panowania Ahmeda III 1703-1730 i wojnie z Persją 1730-1731

Rozluźnienie Turcji z krajami arabskimi imperium. Poł XVII w koniec poboru chrześcijan. Janczarzy z
własnymi rodzinami i biznesami. Deficyt skarbu. Mustafa II 1695-1703 Karłowice. Detronizacja przez
lud i Ahmed III. Greccy hospodarowie po buntach. Pokojowa polityka po wojnie z Austrią i Wenecją.
Fanarioci-Grecy zdobywają ogromne wpływy. Pera dzielnica zagranicznych. 1723-27 zajęcie Gruzji,
Azerbejdżanu, Kurdystanu i Chuzestanu, niemal bez walk. 1727 Persja lennikiem Nader Szah. Rosja w
obronie Tehamaspa II, wódz Nader Szah. 1730 wojna, rewolta czerwonych turbanów w stolicy,
Mahmud I po abdukacji Ahmeda III. 1730-54. 1731 reorganizacja armii przez Bonnevalowi Paszy.
Wojna do 1732 z Rosją, 1746 definitywny pokój.

Sojusz dworów cesarskich 1726 i traktat czarnych orłów 1732

Sojusz Austria-Rosja na Osmanów. 1726 przymierze, trwałe. 1732 traktat 3 czarnych orłów. Wspólna
akcja by nie było Leszczyńskiego lub Sasa w RON i by Kurlandii nie odzyskali. Traktatem Lowenwolda
zwany.
Wojny kontynentalne 1733-1748
Antagonizm Francusko-Austriacki i rozpad „sytemu” angielsko-francuskiego

Maria Teresa x Stefan Lotaryński. 1732 dwa obozy:

Francja, Hiszpania, Sardynia, antypragmatyczna Rzesza, agentury francuskie

Austria, Rosja, UK,

Podwójna elekcja w Polsce.

, Fryderyk August Wettin zawarł porozumienia z Rosją i Austrią, zrzekając się w zamian praw do
tronu austriackiego i kurlandzkiego. Wettin na tronie był niezgodny z zamierzeniami polityki Prus,
które niebawem zerwały sojusz z Rosją i Austrią. 1733 roku Stanisław Leszczyński został wybrany
królem Polski Stronnicy Wettinów, pod wodzą Antoniego Ponińskiego i osłoną wojsk rosyjskich
zawiązali osobną elekcję, ofiarując tron Fryderykowi Augustowi jako Augustowi III Sasowi.

Wojna o sukcesję Polską 1733-1735

Wystąpienie Austrii przeciw Leszczyńskiemu, Francja w obronie 1733 wojna. Sardynia dołącza, odaje
część Alp za widmo Lombardii. Sojusz Francusko-Hiszpański, pakt familijny, Parma i Toskania ma być
hiszpańska oraz Neapol i Sycyclia. Francja działa w Niemczech. UK neutralne. 1733 Francuzi zajęli
Lotaryngię. Ofensywa wstrzymana nad Renem. Hiszpanie na Sycylii i Neapolu, Don Carlos ich królem.
1735 Lescy nad Renem. 1735 pokój Francja Austria, S. Leszczyński ma ks Lotaryngii. Austria z
Lombardią, ks Parmy, Piancenzy i Toskanię. Neapol i Sycylia don Carlosa. 1735 zawieszenie broni w
Italii, 1738 pokój Francja Austria, Sardynia, Hiszpania 1739. 1736 Leszczyński abdykował.

Wojna Rosji i Austrii z Turcją i pokój Belgradzki 1735-1739

1735 Rosja atakuje Turcję, Lascy Azow 1736, Munnich Krym, grabi Bakczysaraj. 1736 Turcja pokój z
Persją. Mediacja Austrii. Atakują na Turcję Austriacy 1737, klęski ich 1738 Munich odwrót. Austriacy
oblegani w Belgradzie 1739, Sukcesy Rosjan w Mołdawii. Pokój w Belgradzie. Turcja odzyskuje ziemie
od Austrii, Rosja ma Kozaczyznę zaporską i Azow.

Północna polityka Francji i wojna szwedzko-rosyjska 1741-1743

Francja chce obalić rosyjskich Niemców. Interwencja Szwedów, Elżbieta cesarzową inni aresztowani
(Ivan IV). Ofernsywa Rosjan na Szwedów 1742, zajęli Finlandię. Śmierć król Szwecji Ulryki Eleonory
1741, Adolf Fryderyk ks duński wsparty przez Rosjan. Pokój w Abo 1743 Rosja ma część Finaldii.

Początek panowania Fryderyka II i podbój Śląska przez Prusy

1740 Fryderyk II rozbójnik Europy i ks filozof. Tolerancja, akademii Nauk w Belrinie, znosi cenzurę.
1740 zajmuje Śląsk, 1741 bitwa pod Małujowicami.

Pierwsza wojna o sukcesję Austriacką wojna niemiecka 1741-1743

Karol Albert elektor bawarski/Karol VII. Uk, Holandia Hanower wspiera Austrię finansowo. 1741 Karol
VI zajmuje Czechy i Austrię, koronowany na cesarza. Maria Teresa oparcie na Węgrzech. 1742
ofensywa austriacko-węgierska, odzyskanie Austrii, zajęcie Bawarii. Fryderyk II w Czechach, bitwa
pod Chotsusicami 1742, traktat w Wrocławiu. Cały Śląsk dla Prus. 1743 Ausria odzyskuje Mroawy i
Czechy, koronacja Marii. Hiszpania 1741/2 w Italii, Sardynia blisko Austrii. Armia Pragmatyczna
Jerzego II 1743 zwycięśtwo pod Dettingen nad Francuzami.
Druga faza wojny o sukcesję austriacką 1744-48

1743 sojusz Francja Hiszpania. Nieudana inwazja na Anglię. Maurycy Saski sukcesy w Belgii. Grożą
Alzacji. 1744 Fryderyk II Unia z Bawarią, atak na Czechy, obronił Ślaśk 1745 bitwa pod Dobromierzem,
pokój w Dreźnie. Karol VII zmarł. Belgia pod okupacją Francji. Karol Edward Stuart w Szkocji zrobił
rebelię, rozbita 1746 pod Culleden, represje. Francja atakuje Holadnię 1747. Wilhelm IV Orański.
Wojna we Włoszech 1744, 1745 dołącza Genua, 1746 zajęta przez Austriaków, rewolucja ludowa.
Filip V umiera 1746 słabnie Hiszpania, Sukcesy Maurycego Saskiego w Niderlancach. 1748 pokój w
Akwizgranie.

Pokój w Akwizgranie 1748

Hiszpania Parma i Piacenza. Karol Emanuel skrawki Lombardii. Prusy z Śląskiem. Akceptacja
Franciszka I i Marii Teresy. 1748 UK i Francja pokój. 1748 granice Italii na 50 lat pokój.

Wojny Kolonialne i wojna siedmioletnia

1739-1763
Konflikty Amerykańskie 1739-1755

Rywalizacja handlowa kolonialna na Karaibach. Jeden okręt z UK do Puerto Bello łamane. Masowy
przemyt i kontrabanda. 1738 cpt. Jenkins traci ucho, sprawa ucha Jenkinsa. Starania o
odszkodowanie od Hiszpanii, odrzuca. 1739 wojna o ucho Jenkinsa. Anglicy zdobyli Puerto Bello.
Ataki na Santiago i Kubę, wybrzeży Kuby. Hiszpanie pustoszą Georgię. 1744 Francja dołącza do wojny.
Walki w Kanadzie. 1745 Anglicy zdobyli Louisbourg. 1748 Anglicy oddają Puerto Bello i Loisbourg.
Kraje budują forty np. UK Halifax 1749. 1754 wojna Wirginia-Kanada. 1755 klęska korpusu Braddocka.

Walki Francji i Wielkiej Brytanii w Indiach 1744-1754

UK: Surat, Madras, Bombaj, próby podbojów Kompanii.

Francja: Pondichera, Chendernagore, Mahe.

Rozpad Mogołów, Europejczycy rekrutują Hindusów sipajów.

Markis Dupleix o 1741 gubernator Pondichery. 1744 wojna UK Francja. Flota Francji zdobywa
Madras. Madras za Louisbourg. Francja prowincje Hajdarabad i Karnatak. Robert CLive 1751
Karnatak zajmuje, Dupleix odwołąny 1754.

Odwrócenie przymierzy i początek wojny siemdioletniej 1755-1757

1754 walki w Ohio. 1755 wojska regularne walczą. 1756 ultimatum Francji i wojna. Francja zdobywa
Minorkę. Prusy i Austria wzmocniona administracja i wojsko. Austria i Rosja planuje rozbiór Prus.
1756 1 traktat wersalski, Austria neutralna, sojusz obronny z Francją. Holandia neutralna 1756. 1756
Fryderyk II atakuje Saksonię, zajmuje i okupuje Drezno. Pod Lovosicami zatrzymuje odsiecz
Austriaków. Eksploatacja Saksonii. 1757 2 traktat wersalski, sojusz zaczepny z Francją.

Cud domu brandenburskiego 1757-1761

1757 ofensywa Fryderyka II na Czechy. Wygrywa z Karolem Lotaryńskim pod Pragą. Armia Dauna go
przegania do Saksonii. Apraksin (ROS) pokonuje Prusaków pod Welawą. Austriacy zajmują Śląsk, rajdy
pod Belin. Francuzi w Hanowerze. Fryderyk II chce się zabić, Francuzi idą na Skasonię. Pokonuje ich
pod ROssbach, na Śląsku pod Wrocławiem wygrywa pod Lutynią. Anglia wygrywa z Francuzami pod
Krefeldi wypiera ich za Ren. 1757/59 Rosjanie Fermora w Prusach Wschodnich. Oblegają Kostrzyn.
1758 bitwa pod Sarbinowem, Fermor wycofuje się do Wielkopolski. Prusacy pobicie przez Dauna
(AUS) pod Hochkich, pyrrusowe zwycięstwo nie idzie na Saksonię. Ofensywa Sałtykowa (ROS),
Austriacy w Saksonii. Prusacy rozbici pod Kay 1759. Klęska Fryderyka pod Kunowicami. Mimo to
sojusz nie atakuje dalej, Fryderyk odbija Saksonię. 1760 Austriacy atakują Śląsk. Fryderyk wygrywa
pod Torgau. 1761 bez większych bitew, Austria zdobywa Świdnicę, Rosjanie Kołobrzeg.

William Pit i zwycięstwa w Anglii na morzach kolonialnych 1757-621757-61 „ministerium” Pitta.

Rozbudowa potęgi morskiej UK. 1758 Francja, zamiast Bernisa ks Choiseul. Francja traci floty:
śródziemnomorską po Lagos 1759, antlantycką pod na poł od wyspy Belle-Isle. Wyspa zdobyta przez
UK/ 1778 ofensywa UK w Kanadze Louisbourg zdobyty. 1759 ofensywa nad rzeką św Wawrzyńca,
zwycięstwo pod Quebeckiem. 1760 kapituluje Montreal. UK rujnuje wyspy na Karaibach, zajmujabazy
w Afryce. UK podbija Bengal 1756, 1761 nie ma imperium kolonialnego Francji. Pitt chce dalej,
odrzuca mediację Hiszpanii. Ultimatum Karola III, 1760 Jerzy III w UK. Upadek Pitta 1761. 1762
Hiszpanai atakuje, nieudana ofensywa w Portugalii. UK na Kubie ląduje, Martynika 1762, Manili
Filipiny.

Przewroty Petersburskie i traktaty pokojowe 1762-1763

1762 caryca Elżbieta umiera, Piotr III. Rosja podpisuje pokój z prusami, Prusy pokój z Szwecją. Piotr III
wspiera Prusy przeciw Danii. Fryderyk pokonuje DAuna pod Burkatowen, zajął Świdnicę, sukcesy w
Saksonii. Brunszwik walczy z Francją w Hasji. 1762 sierpień obalenie Piotra III, caryca Katarzyna II
utrzymuje pokój. 1763 pokój w Hubertsburgu z Prusami i Saksonią, Austrią. Pokój Francja, Anglia ,
Hiszpania 1763. UK z Kanadę i Luizjaną oddaje wsypu cukrowe.

Monarchie starego ładu

Hiszpania Ferdynanda VI 1746-1759

Kierowany przez królową i ojca Ravago jezuitę. Działa Ensenda, zaciśnia związki gospodarcze z
koloniami. Karol III 1759-1788, wybitny organizator, unowocześnia administrację, odbudowuje
potęgę morską.

Portugalia za panowania Jana V 1706-1750 i na progu rządów Pombala

XVII w. kraj biedny i zacofany. Ogromna rola kleru, mają wielkie majątki. Jezuici kontrolują handel i
finanse. Potęga zakonów rycerskich. Król wielkim mistrzem. Władza absolutna. Osłabione kortezy.
Zastój i regres gospodarczo kulturowy. Arc wierny król, pałacowa kaplica w patriarchat, kardynała.
Józef I 1750-1777. Sekretarz stany Sebasiao Jose Carvalho e Mello. Markiz Pombal. Atakuje kler i
arystokrację, zmiana stosunków. Podporządkowanie inkwizycji 1751, 1755 trzęsienie ziemi w
Lizbonie, Odbudowa z środków magnatów i kościoła. Silna armia i flota.

Francja Ludwika XV i markizy de Pompadour 1743-64

Po kardynale Fleury, rządy Ludwika XV. Król nie ufa ministrom, sekretna polityka dynastyczna. Intrygi
dworskie. Chce utrzymać monarchię w stylu Ludwika XIV. Manewruje między dworksimi koteriami,
dewotów ( Maria Leszczyńska, Delfin) i filozofów (markiz de Pompadour). Liczne kochanki. Markiza de
Pompadour, 1745-1764 faworyta. Wpływy w radzie królewskiej, awans ks Choiseul. Mecenat kultury,
edukacji. 1764 umiera na gruźlicę. 1730-1775 lata dobrobytu za Ludwika XV. Rozwój roli, przemysłu,
handlu. Budowa infrastruktury. Wzrost cen i rent gruntowych. Arystokracja korzysta, liczne pensje i
beneficja. Bezczynność szlachty. Konflikt bogaty-biendy kler. Richeryzm- parlamentarna struktura
kościelna- większa władza proboszczów. Jensenizm- zepsucie natury ludzkiej, niezbędność i
wystarczający charakter łaski Bożej do przestrzegania przykazań. Sympatie od richerystów, poaprci
przez parlamenty. Król w obronie hierarchii kościoła. 1756 kompromis, kler dostał podatki, tylko
szlachta nie płaci. Akty króla dopiero po wpisaniu do akty 13 parlamentów od regencji, raczej
doradzają, nie mogą odmówić, chcą kontrolować bardziej decyzje. Bronią przywileje szlachty. 1762
likwidacja jezuitów w Francji, 1764 akceptuje król. 1749 dwudziestnica, stały podatek, Ognisko
oświecenia, nie wchodzi na reformy.

Monarchia habsburska Marii Teresy 1740-65

Mężowie stanu Haugwitz, Kaunitz. Pozyskanie Węgrów, akceptacja przywilejów, wysokie urzędy dla
nich, Banat i Serbia do Węgier. Wysokie cła za niskie podatki szlachty. Reformy centralistyczne w
innych krajach monarchii. Rozprawa z ciałami stanowymi Austrii. Nadworna Rada Wojenna,
Generalny komisariat Wojenny, nowe zasady poboru. Rozbudowa administracji terenowej.
Kodyfikacja prawa sądowniczego. Reforma i podporządkowanie uniwersytetów. Program
wiedeńskiego przez Swietena, 1752 Akademia Wojskowa. 1761 Kaunitz reorganizacja władz
państwowych, elastyczna struktura administracji. Rada Państwa, Kancelaria Nadowrna, Izba
Ksarbowa, Nadworna Izba Rachunkowa. Ustępstwa do administracji prowincjonalnej, sprawyn aarat
administracyjny, silna warstwa urzędnicza. Regalistyczna pol kościelnam katolickie oświecenia.

Prusy Fryderyka II 1740-1786

Generalne Dyrektoriaty Wonny, Finansów i Domen lekceważy, woli bezpośrednio nadzorować. Nowe
niezależne ministerstwa liczne. Samodzielne działy administracji. Osobiste rządy skrajnie. Reformy
sądownictwa, ministerstwo sprawiedliwości, komisja kodyfikacyjna, 1740 znosi tortury,
merkantylizm, rozbudowa wytwórczości, początek hodowli kartofli, gospodarka leśna, roboty
publiczne. Kolonizacja nieużytków, podwojenie dochodów, dba o chłopów, ogranicza poddaństwo w
domenach,

Rosja Elżbiety Piotrownej 1741-1762

Francuszczyzna w Petersburgu i Moskwie. Faworyci Aleksiej Razumowski, Iwan Szuwałow. Powrót do

instytucji za Piotra I. Umacnia się szlachta. Ogromne dobra dla stronników. 1746 monopol na ziemie.
Zwiększenie poddaństwa, można chłopa wysłać na Sybir. 1762 manifest wolności szlacheckiej.
Dobrowolna służba państwowa. Cerkwie korzysta, duchowieństwo stanem zamkniętym, rodziny
popów. Godności dla szlachty. Prześladowania innowierców. Wzrost handlu i przemysłu. Szlachecki
Bank Pożyczkowy, Bank Kupiecki. Akademia Sztuk Pięknych i Uniwersytet w Moskwie 1755. Wnuk
Piotra I, Karol Piotr III i Zofia Katarzyna II następcami.

Turcja w altach pokoju 1739-1768

Faktyczna władza Sułtana ogranicza się do Anatolii i Bałkanów. Modernizacja armii przez Francuzów,
Bonnevela i Totta, nietrwałe i pozorne. Ahmed III i Mahmud I próbują europeizować kraj. Osman III i
Mustafa III jeszcze mniej europeizacji. Bierna w polityce międzynarodowej. 1740 wieczysty układ
handlowy z Francją, silna rola Greków. Reżim pańszczyźniany w ks naddunajskich. Hellenizacja cerkwi
i szkolnictwa na Bałkanach. Odrodzenie i oświecenie greki.

Republiki starego ładu

Anglia pod rządami Palhamów 1744-1762

Opozycja wigów atakuje za korupcję, wpływy hanowerskie na politykę, chcą obniżenia podatków,
opanowują prasę. Zła goniunktura gospodarcza, zastój. 1742 upadek Walpola, 1744 Wikowie wracają
po „pijanym rządzie”. Henry i Thomas Pelhamowie. Henry 1743-54 szef gabinetu/premier. Walka z
jakobickim zagrożeniem, umocnienie oligarchii wigów, nie nadwyręża finansów, zatrzymał wzrost
długów. 1754 Thomas premierem. Działa jak Walpole, kompromisy. Rośnie William Pitt, 1756
współny gabinet Pitt Thomas Pelham. 1760 KJerzy III, 1761 dymisja Pitta za Bute’a, 1763 Thomas
Pelham do dymisji.

Bilans ery wigów, ustrój „starej Anglii” i ruch metodystów.

Wenecka oligarchia wigów. Mobilność społeczna do awansu a wysokie urzędy. Stabilizacja polityczna
i wykształtowanie się rządów parlamentarno-gabinetowych. 1768 posłowie anglii i Walii sład
zamknięty w Izbie Gmin. Hrabstwa dal właścicieli ziemskich, miasta wybierani reprezentanci.
Powszechne przekupstwo wyborcze. Izba lordów strażniczka praw i wolności przed monarchą.
Niezależność sądów. Niższy aparat urzędniczy słabo rozbudowany i marnie opłacany. Na wsi w rękach
właścicieli. Brak zawodowej biurokracji lokalnej. Gabinet Ministrów chaotyczny zakres kompetencji.
Dogodne warunki do „wolnego rządu”, góruje inicjatywa społeczna nad państwową. Wielki rozwój
gospodarki i kultury. Rozluźnienie obyczajów i w kontrze sekciarze jak metodyści.

Szwecja „kapeluszy” i „czapek” 1739-1771

Rządy Arvida Horna z silną opozycją kapeluszy, „era wolności”. Kapelusznicy-pro szlachta i patrycjat,
fani merkantylizmu i Francji, czapki pro rosyjcy. 1739-65 hegemonia kapeluszy, Gyllenborg, Tessin.
Walki partyjne, 1741 wojna z Rosją, 1743 powstanie rogalistów, kompromis stronnictw. Rosja
narzuciła na króla Adolfa Fryderyka 1743-47. 1756 Horn stracony. Poniżenia pary królewskiej,
podrabianie ich podpisu. Rządy czapek zależność od Rosji. Era Wolności- walkie partyjne, korupcja,
struktury działają sprawnie, rozwój gospodarki i oświecenia.

Południe wieku oświeconego i styl rokoko

Filozofia i filozofowie Wolter- francuski pisarz epoki oświecenia, filozof, historyk i publicysta. Tworzył
satyry, powieści, dramaty oraz „Listy”. patrona (np. ateiści, deiści, rewolucjoniści). Voltaire’owi w
rzeczywistości nie można przypisać w pełni żadnej ideologii. Był przede wszystkim zwolennikiem
liberalizmu, traktującym z rezerwą każdą religię i ideologię.

Kartezjusz- Jako matematyk zajmował się głównie geometrią i algebrą. Jako filozof zajmował się
głównie teorią poznania, filozofią umysłu i filozofią religii. Otworzył nowożytny przewrót ku
podmiotowi oraz poczet XVII-wiecznych racjonalistów – jego doktryna była punktem wyjścia dla
późniejszych systemów jak te Spinozy czy Leibniza. Jest uważany za jednego z ojców mechanicyzmu,
który był popularnym światopoglądem uczonych oświecenia.

Monteskiusz- poddał krytyce porządek panujący we Francji przed rewolucją, traktując ustrój
państwowy Wielkiej Brytanii jako wzorzec do naśladowania. Przy tworzeniu prawa należy brać pod
uwagę naturalne uwarunkowania, które kształtują ducha praw.

Nauki przyrodnicze Linneusz system klasyfikacji organizmów

i Buffon próbował szukać naturalnych, pozareligijnych wyjaśnień dla powstania Układu Słonecznego.
Według jego hipotezy Ziemia i inne planety powstały wskutek zderzenia Słońca z wielką kometą.
Buffon przeprowadził serię doświadczeń nad stygnięciem rozgrzanych kul z żelaza i innych substancji,
chcąc na tej podstawie obliczyć czas, jaki upłynął od powstania Ziemi do jej ostygnięcia do obecnej
temperatury. Według tych obliczeń. Zwrócił uwagę także na fakt, iż zmiany środowiskowe wpływają
na zmiany wyglądu organizmów.

Encyklopedia i encyklopedyści, Diderot, Wielka Encyklopedia Francuska (1751–1772)

Rokoko- nurt stylistyczny, obecny zwłaszcza w architekturze wnętrz, ornamentyce, rzemiośle

artystycznym i malarstwie, występujący w sztuce europejskiej w latach ok. 1720–1780. Nurt
rokokowy wyróżnia się także w dziejach literatury. Uważane czasem za końcową fazę baroku, w
rzeczywistości zajęło wobec niego pozycję przeciwstawną. Sprzeciwiło się pompatycznemu
ceremoniałowi, monumentalizmowi i oficjalnemu charakterowi stylu Ludwika XIV, skłaniając się ku
większej kameralności, zmysłowości, wyrafinowaniu i pewnej sentymentalności. Odznaczało się
lekkością i dekoracyjnością form, swobodną kompozycją, asymetrią i płynnością linii oraz motywami
egzotycznymi (np. chińskimi). Styl rokokowy najsilniej rozwinął się we Francji i związany był głównie z
życiem dworskim.

Muzyka i balet

Przypływ ekspansji rosyjskiej, sprawa

polska i kwestia wschodnia 1762-1793
Panowanie Piotra III i początek Katarzyny II 1762-1764

1754 syn Paweł. Katarzyna kaptuje stronników, przygotowuje się do przejęcie władzy jako regentka
Piotra IV. Elżbieta umiera w styczniu 1762. Piotr III faworyzuje Niemców, ustępstwa dla szlachty,
pijak, brutal, ukaz o sekularyzacji dóbr kleru, chce rozwiązać pułk gwardzistów pałacowych. Spisek
Katarzyny i zamach stanu 1762 czerwiec, abdykacja i morderstwo na Piotrze III, Ivan IV też. Katarzyna
cofa ukaz o sekularyzacji dóbr kościoła, kontynuuje politykę kurlandzką, zerwanie z Sasami polskimi.

Sytuacja po wojnie siedmioletniej i system północny

Zbliżenie Rosja-Prusy „system północny”. W wojnie 7 letniej nie ma zwycięzców ani zwyciężonych.
1762 rozpad systemu dworów cesarskich. Sojusz Austria-Francja trwa + Hiszpania, Turcja, chcą
neutralności RON. Fryderyk II dba o przymierze Prus z Rosją. Rosja chce utrzymać wpływy w Danii,
Szwecji i walki z Turcją. Rozwój Rolnictwa w Rosji, chcą handel czarnomorski. RON potrzebna jako
baza do wojny z Turcją. Prusy opiekun polskiej anarchii, Rosja chce silną marionetkę. 1753 Fryderyk II
w testamencie każe zjeść Prusy Królewskie. Elekcja S A Poniatowskiego 1764. Pierwszy rozbiór 1772.

Monarchiczny zamach stanu w Szwecji i koniec wojny rosyjsko-tureckiej 1772-1774

1721-43 Rosja gwarantem ustroju Szwecji, protektor czapek. 1771 Adolf Fryderyk zmarł, Rosja myśli o
Finlandzkich fortecach. Gustaw III z Francji, wsparty do zamachu stanu. 1772 zamach stanu z
oficerami. Monarchiczna konstytucja, czapki i kapelusze znikają. Reorganizacja kraju i armii.

Wojna rosyjsko-turecka 1768–1774

Bezpośrednim pretekstem do wypowiedzenia wojny przez Turcję, stało się naruszenie terytorium
tureckiego przez oddział Kozaków, ścigających konfederatów barskich i spalenie Bałty. Mustafa III
wypowiedział wojnę Rosji 1768. celem Turcji wsparcie konfederacji barskiej i wypędzenie wojsk
rosyjskich z Rzeczypospolitej. 16 grudnia 1768 pod gwarancją Francji konfederaci barscy zawarli
nieformalny traktat przymierza polsko-tatarsko-tureckiego, Turcję i Chanat Krymski do niezawierania
pokoju z Rosją aż do czasu przywrócenia poprzedniego systemu rządów w Rzeczypospolitej. Rosja
wspierana była nieformalnie przez Wielką Brytanię, która przysłała swoich wojskowych doradców dla
rosyjskiej floty wojennej. Turcja rozpoczęła działania wojenne, początkowo z powodzeniem, a jej
terytorium było bazą logistyczną dla konfederatów barskich, skąd przeprowadzali oni
niespodziewane ataki na wojska rosyjskie w RON. Jednak wkrótce wojska rosyjskie zajęły Azow i
Taganrog. Główne siły rosyjskie wkroczyły do Mołdawii. Potem Rosjanie opanowali Chocim i Jassy. W
1770 Rosjanie pobili Turków pod Largą i Kagułem, docierając do Dunaju. Rosjanie wywołali
antytureckie powstania Arabów w Syrii i Egipcie i szczególnie okrutnie stłumione powstanie w Grecji.
Dla poparcia tych dywersji na Morze Śródziemne wpłynęła rosyjska flota bałtycka pod wodzą
Aleksieja Grigorowicza Orłowa, pokonując flotę turecką w wielkiej bitwie pod Czesmą u wybrzeży Azji
Mniejszej. W 1771 Rosjanie zajęli Krym. 19 maja 1772 zawarto rozejm, jednak w kwietniu 1773 po
klęsce konfederacji barskiej wojna znów się zaczęła. Pogromca konfederatów generał Aleksandr
Suworow przeniósł działania wojenne do Turcji. W 1774 Rosjanie wkroczyli do Bułgarii. Aleksandr
Suworow 20 czerwca 1774 pobił Turków pod Kozłudżą. Pobita na lądzie i morzu Turcja zmuszona była
podpisać 21 lipca 1774 niekorzystny dla niej pokój w Küczük Kajnardży, mocą którego musiała
zagwarantować niepodległość Chanatu Krymskiego, oddając Rosji twierdze Azow, Kercz i Jenikale
wraz z ziemiami między Dnieprem a Bohem, i Kabardię na Kaukazie Północnym. Mołdawia i
Wołoszczyzna miały uzyskać autonomię pod protektoratem rosyjskim, a flota rosyjska miała prawo
przepływania przez cieśniny tureckie. Przyłączenie Chanatu do Rosji w roku 1783 wywołało w
przyszłości kolejną wojnę rosyjsko-turecką.

Polska protektoratem Rosji 1773-1788.

Rozpadnięcie się przymierza mocarstw rozbiorowych, wojna o sukcesję bawarską 1778-79, zbliżenie
Austria-Rosja 1780-81, Furstenbund 1785.

Józef II u Marii Teresy coraz silniejszy. Józef chce wzmocnienia Habsburgów w Niemczech.1777
Maksymilian Józef bawarski umiera bezpotomnie. Elektor palatyński Karol Teodor spadkobiercą.
Zrzeka się 1/3 Bawarii. 1778 wkraczają wojska Józefa II. Prusacy wkraczają do Czech. „wojna
kartoflana”. Manewry bez walk. 1779 w Cieszynie, skrawek Bawarii do Austrii. 1780 Maria Teresa
umiera. 1783-1784 Józef II starania o Belgię, chce ją wymienić za Bawarię. 1785 książęca liga-
Furstenbund, liczna koalicja min. hanover, saksonia przeciw ekspansji Austrii. 1786 Fryderyk II umarł.

Zajęcie Krymu przez Rosję 1783, czarnomorskie poczynania i plany Katarzyny II i Potomkina

Szahin Girej puppet Rosj od 1776. Wysiedlenie chrześcijan z Chanatu do Nowo Rosji. Powstanie
przeciw chanowi, 1779 interwencja Rosji. 1783 aneksja Krymu po kolejnej interwencji. Był to sukces
Potiomkina. Stopniowa likwidacji kozaczyzny i tatarszczyzny. 1764 likwidacja hetmanatu na Ukrainie
na rzecz Kolegium Małorosyjskiemu. 1785 rusyfikacja. Ukraina-Małorosja. Nowa Sicz nad Podpolną
rzeką, z czasem likwidacja i zsyłka na Kubań. Potiomkin wielkorządca kresów, gubernator, kolonizacja
kresów czarnomorskich. Plany odrodzenia Biznacjum z ks Konstantym, ks Dackie Potiomkina.
Potiomkin ma ziemię na kresach RON, plany korony, konfekcje z magnatami.

Wojna Wschodnia, Wojna szwedzko-rosyjska 1787-92

Abdulhamid I 1774-89 kopiuje koran. Próby modernizacji armii, szkoła ortyfikacji, eksperci z Europy.
Kuczuk-Kajnardż traktat, ograniczenie wpływów na Bałkanach. 1787 eksplozja fanatyzmu w stolicy.
Herakliusz II król Gruzji protektoratem Rosji. 1787 Osmanowie atakują Rosję. 1788 Austria dołącza.
Potiomkin zaskoczony. 1788 Gustaw III Szwecja działania morskie i lądowe w Finlandii, porażka i
postanie finów. Dania przeszkadza Szwecji. Wojna głównie na morzu. 1788 Potiomkin zdobył
Oczaków, 1789 Suworow, wygrywa pod Fokszanami i Rymnikiem. 1790 Izmaił nad Dunajem.
Zwycięstwa floty Czarnomorskiej. Porażki Austriaków w Bośni i Serbii, 1789 zdobywają Belgrad i część
Wołoszczyzny. Ofensywa Rosji zatrzymana. 1788 sojusz Anglia, Prusy, Holandia, „system feudalny”.
1790 Józef II umiera, Leopld II. Wycofuje się z wojny bez zdobyczy. Udany szantaż Prus. 1790 Szwecja
pokój z Rosją, już nie ma obrony ustroju. 1792 pokój Rosja-Turcja w Jassach, kawałek wybrzeża na
morzu Czarnym, Jedysan. 1791 Potiomkin umarł.

Drugi rozbiór polski 1793

Rozbiory polski przejawem kryzysu starego ładu.

Sukcesy i załamania oświeconego

absolutyzmu
Absolutyzm oświecony-legalny despotyzm. Monarcha absolutnie oświecony: umowa społecznam
wolność indywidualna, cywilna obywatela, prawo natury. Lud zrzeka się pierwotnej wolności i oddaje
się pod władzę monarchy. Ma wolność cywilną i osobistą, opinii dla wąskiego grona.

Fryderyk II prototypem filozofa na tronie

Powszechna edukacja w Prusach. Powstaje szkoła średnia. 1763 przymus szkolny. Niski poziom szkól
ludowych ale są. Nacisk na użyteczne w życiu gospodarczym sprawy. Niższe szkoły zawodowe do
wychowania robola w manufakturze. Berlin i Poczdam ognisko wolnomyślicielstwa mimo cenzury.
Prusy najbardziej wyedukowane społeczeństwo.

Zniesienie zakonu jezuitów 1758-1773 i ofensywa marchistycznych rządów przeciw papiestw

za Piusa VI.
Klemens XIII, potępia filozofów i Encyklopedię. Filozofowie walczą z jezuitami. Rozwijają się misje w
koloniach, rosła ich rola w handlu, ogormna siła generała, główna siła papieża. Zarzuty że sankcjonują
polityczne morderstwo.

Portugalia: dyktatura Pombala, 1754 przyjęli posiadłości w Paragwaju, zbrojny opór Indian. Bendeykt
XIV ustępuje, Pombal oskarża o zamach 1759, uwięził 2k, deportacja i więzienia.

Francja: Bankrutctwo ojca Lavalette, 1760, jezuici odrzucają komorników. Wielki proces w paryskim
parlamencie, statuty zakonu nie zgodne z prawami Francji. 1762 dekret o rozwiązaniu i konfiskacie,
mogą pełnić inną rolę duchownych.

Hiszpania: 1766 rozruchy ludowe winą jezuitów, 1767 1767 wielka operacja, wszyscy uwięzieni,
wywiezieni na statkach do Państwa Kościelnego Korsyce. Karol III kasuje zakon. Tak samo minister
Tanucci z Neapolu, kawalerowie maltańscy, ks Parmy i Piacenzy -interwencja Klemensa XIII. Atak
Francji i Neapolu, zjamują przygraniczne ziemie Awinion. Klemens XIII bez wyjścia, 1769 zmarł. Wybór
Klemensa XIV 1769, 1773 kasacyjne brewe Dominius ac Redemptor Noster. Mogą iść do innych
zakonów lub być księżmi. Generał Ricci zamknięty w zamku św Anioła. Francja i Neapol wycofuje się,
1774 Klemens XIV umiera. Fryderyk II i Katarzyna II nie pozwala na kasację. Pius VI wypuszcza
Ricciego i akceptuje nielegalnych jezuitów, zewnętrzna świetność.

Reformy pombala i arystokratyczna reakcja w Portugalii

Kasacja wielu zakonów i bractwa rycerskie. Reformy szkolne, program z praktycznymi
umiejętnościami, reforma uniwersytetu, Kolegium Szlacheckie, 1759 powszechne nauczanie, nowe
szkoły, reforma administracji 1761, uproszczenie sądów, opór jak obraza majestatu. Niszczy winnice
na pola, reorganizacja handlu z Brazylią, Kopalnie złota z Brazylii największa wydajność, manufaktury
odbudowa Lizbony, flota, armia, reforma administracji kolonialnej. Ogranicza inkwizycję, ks Maria
1777 po Józefie I skazała go potem uniewinnił, 1782 zmarł. Rehabilitacja i wypuszczanie z więzień.
1792 obłęd Marii.

Hiszpania Karola III 1759-1788

Karol III wybitny administrator, dobrzy ministrowie, dewot, rozwój gospodarki, wzrost zaludnienia,
rozwój umysłowy. 1761-76 duże napięcia i reformatorska gorączka 1777-88 reformatorski rozmach
załamuje się, rozwój administracji państwowej.

Współrządcy Marii Teresy i Józefa II w Monarchii Habsburskiej 1765-1780

Maria pod koniec kontrreformacja, Józef II tolerancja, Maria pokojowa, Józef wojenny. Uzdrowienie
skarbu i wzmocnienie armii po wojnie 7 letniej. 1767 ograniczenie pańszczyzny na Węgrzech, zakaz
rugów, regulacja obciążeń w kolejnych krajach. 1773 Fundusz Edukacyjny, Nadworna komisja
edukacyjna, nowe szkoły. 1776 koniec z torturami.

Rządy osobiste Józefa II 1780-1790

1780 Maria Teresa umiera. Reformy administracyjne, społeczne, skarbowe, gospodarcze,

sądownicze, szkolne, kościelne. Inspirowany Fryderykiem II, 6k dekretów. Podział na gubernie, okręgi
i powiaty olewając histeryczne podziały. Łączy urzędy i jest mniej urzędników. Rozbudowa
administracji prowincjonalnej. Ujednolicił urzędy w miastach, wsiach lokalne. Połączenie kancelarii
węgierskich. Nie zwołuje sejmów, niemiecki urzędowym. 1781 znosi poddaństwo chłopów, opieka
państwa nad prawami chłopów. Spisy ludności. Skrajny protekcjonizm, samowystarczalność. Kawa i
czekolada szkodliwe! Zakaz importu towarów luksusowych. Rozwój handlu bałkańskiego, 1781
zniesienie ograniczeń żydów, asymilacja, kolonizacja niemiecka, germanizacja, kodyfikacja prawa,
rozbudowa więzień, jednolita zhierarchizowana organizacja sądów. Sieć jednoklasowych szkół
elementarnych. Im większy ośrodek tym lepsza szkoła. 1781 edykt tolerancji, sekularyzacja
klasztorów, 1782 kasacja zakonów nie praktycznych. Gęsta sieć parafialna. Edukowanie księży w
dyscyplinie państwo-kościelnej. Rósł dochód i deficyt. 300k armii, pobór na pruską modłę, okręgi
zaciągowe. Dożywotnia służba wojskowa chłopów. Niezadowolenie chłopów w Siedmiogrodzie
stłumione. Powstanie w Belgii 1787, wyzwoliła się. 1790 Węgry zbuntowane odwołanie większości
dekretów i śmierć. Leopold II pokój z Turcją.

Dania chrystiana VII

Został królem 1766. poślubił Matyldę, siostrę Jerzego III, Chrystian VII przez większość życia był chory
psychicznie, przez większość panowania był królem jedynie formalnie, a rzeczywistą władzę
sprawowali regenci. W latach 1770–1771, Johann Friedrich Struensee, reform inspirowanych ideami
oświeceniowymi. 1772 roku minister został aresztowany, stracony. Król rozwiódł się z żoną.królowa-
matka i Ove Høegh-Guldberg, książę Fryderyk i hrabia Andreas Bernstorff,

Szwecja Gustawa III

1771-1792. krytyki parlamentaryzmu, zwracając uwagę na powszechną anarchię, korupcję,

ingerencję obcych mocarstw w życie polityczne kraju. 1772 roku zamach stanu, wymuszając na
sejmie przyjęcie ustawy wprowadzającej ustrój zbliżony do absolutyzmu. zlikwidował profrancuskie
stronnictwo kapeluszy i prorosyjskie stronnictwo czapek,

Polityka wewnętrzna

Gustaw III należał do zwolenników wolnego rynku opartego na produkcji rolniczej. Dążył do
zniesienia przywilejów i monopoli. Ustanowił wolny handel zbożem, reformę walutową, kodyfikację
prawa cywilnego, znosząc tortury, procesy o czary i sądy nadzwyczajne. Zniósł karę śmierci za
niektóre przestępstwa, poprawił sytuację prawną nieślubnych dzieci. W 1774 roku znowelizował
prawo o wolności druku, zawężając zakres swobód. 1779 roku deklarację o wolności religii
Rozbudował także flotę i armię.

Polityka zagraniczna

W 1788 roku wojnę przeciwko Rosji, Dania, w 1789 r. zawarła ze Szwecją pokój. 1790 r zwycięstwo
nad Rosjanami w bitwie morskiej pod Ruotsinsalmi , pokojowy w Värälä Katarzyna II wyrzekła się
ingerowania w wewnętrzne sprawy Szwecji oraz uznała szwedzką konstytucję z 1772 roku.

Katarzyna II ciąg dalszy

Katarzyna zwana „Semiramida Północy”. Ulubienica filozofów jak Wolter. Zaostrza mimo to
poddańczo pańszczyźniany reżim, represje policyjne, mistrzyni propagandy. Kult Katarzyny na
Zachodzie. Umacnia rządy osobiste i podporządkowuje władze centralne, rządzi przy pomocy
doradców i faworytów Potiomkin najlepszy z nich. Faworyci nagradzani szczodrze. Sekularyzacja dóbr
kościelnych, Upadek szkolnictwa cerkiewnego. Nacisk na unitów na Białorusi. Elitarne i
eksperymentalne szkolnictw od 4-5 roku życia. 1765-67 antychłopskie ukazy: pan może zesłać na
katorgę, skargi jako kłamliwe na katorgę. 1767-68 Komisja kodyfikacyjna prawo.

Konflikty społeczne i narodowościowe, religijne. Liczne bunty do tłumienia. Powstanie Pugoczowa

1773-4. Wojna chłopska 1774 Kozacy, Baszkirowie, Kazachowie, Tatarzy, robotnicy Uralscy. 50k
buntowników, zdobyli Kazań pod nim rozbici. Pugaczow podszedł pod Carycyn, rozbity Czarny Jar,
schwytany i wydany Suworowowi. 1775 stracony Suwarow w Moskwie. Reformy adm: z 20 do 50
gubernii. 5 naczelnych urzędów kolegialnych. Na czele powiatu sprawnik, kapitan. Reforma 1775
decentralizacja, przywilej 1785 spełnia postulaty szlachty co do wyborów, przywilej miast. Główni
podatnicy chłopi pańszczyźniani i szlachta, rekruci. Pobór 1-100. Trwałe reformy Katarzyny. 1767-75
znosi wiele monopoli przemysłowych, wolność handlu wewnętrznego. Rola masonerii w kulturze.

Wielka Brytania i powstanie Stanów

Zjednoczonych
Kryzys polityczny „starej Anglii” 1762-82

Rządy oligarchii wigów objawy zużycia, pojawiają się radykalne ruchy. Ożywiona opinia publiczna.
Parlament klub wielkich panów, odwołujących się w sporach do opinii pozaparlamentarnej.
Publicystyka polityczna nie bezpośrednio a aluzjami przekazuje sprawozdania z obrad. City
Radykalizm- Londyn aktywny, wiece religijne i polityczne. Konflikty społeczne bo początek rewolucji
przemysłowej. Jerzy III chce rządzić. Absolutystyczne ciągoty? Torysi jako ci bez politycznej giętkości,
konserwatywni, tradycjonaliści, Oksford. Uległość królów- stabilność rządów wigów. Jerzy III jest i
czuje się Anglikiem. Stare toryskie rody zaczynają go popierać, lubi go wiejska szlachta. Jerzy III chory
psychicznie trochę, nie jest reformatorem, chce rządzić przy pomocy „przyjaciół króla”, przekupstwo i
patronat. Bute pierwszy minister Szkot od 1762-63 rządy cnoty. Usuwa wigów z rządu, „rzeź
pelhamowskich niewiniątek”, demonstracje, tygodnik „North Briton” atakuje Bute’a i króla.
Deputowany Middleesex John Wilkes redaktor. Bute podał się do dymisji . George Grenville 1763-65.
Kuratela nad królem, po „rozprawka o kobiecie” aresztuje Wilkesa. Sąd go uniewinnił, uchwała
wyklucza go z grona deputowanych do Izby Gmin, 1764 ucieka do Francji. Premier lord Rockingham
1765-66 od wigów, nieudany kompromis, muszą ustąpić, wigowie do opozycji. William Pitt
premierem, 1766-1768, gabinet ludzi mieszanych, liczne spory, 1768 wybory do Izby Gmin, Wilkes
wraca do Anglii. Skazany i uwięziony, manifestacje w obronie, wojsko strzela, 3 razy wybierany i
wykluczany. 1770 ks Grafton po Pittcie ustępuje. Gabinet lorda Northa 1770-1782, umacnia wypływy
dworu. Lord North z trwałą większością w parlamencie. Wilkes wygrał procesy, wyszedł z więzienia,
dorobił się, został burmistrzem Londynu, 1774 w Izbie Gmni. 1771 prawo do ogłaszania w prasie
pełnych sprawozdań z obrad. Publicystyka opozycyjna z rozmachem. Lord Temple agituje w prasie.
Wigowie stają się opozycyjną partią liberalną, obrońcy praworządności i moralności. Program reform
polityków Londynu i klubów Wilkesa i Horne’a: krótsza kadencja parlamentu, walka z korupcją,
mniejszy cenzus, odebranie mandatów „zgniłym miastom”. Sprawa kolonii na 1szy plan, do 1778 nie
akcpetuje się idei niepodległości kolonii. Spór domowy, sukces w Ameryce- umocnienie Jerzego III.
Koloniści atakują kupców bojkotami. 1779-80 krawędź upadku UK. Opozycja bezsilna, chce odebrać
królowi „środki wpływu”- obcięcie listy cywilnej, zniesienie, urzędów i synekur, Ruch komitetów i
petycji Wyvilla : obcięcie funduszów, rozszerzenie Izby Gmin 1 rok kadencji parlamentu. Dołączają
parlamentarzyści opozycyjni. premier North przyjmuje petycje jak od osób prywatnych. 1780
uchwała wigów, władza króla ma być mniejsza ale gospodarczo, Wyvill dalej co do reofrm
parlamentu/ 1780 Gordon riots, pralament ustalił ustępstwa dla katolików w Irlandii. George Gordon
przedłużenie petycji przeciw katolikom, wtargnął do Sali obrad z tłumem. Eksplozja napięć
społecznych, zamieszki na ulicach, Wilkes ich nie popiera, wojsko tłumi. Brak politycznego
kierownictwa i programu ale skala duża. Działalność komitetów ustała, 1782 cały gabinet ustępuje.

Konflikt amerykańskich kolonii z koroną brytyjską 1763-1775

Rząd UK chce podporządkować ściśle kolonie. Ogromny dług Anglii. Brak konsekwentnej polityki w
wprawach fiskalnych i celnych. Podporządkowanie ich spraw parlamentowi i koronie. Ciężkie walki z
Kanadyjskimi Indianami. Quebec podporządkowana koronie. Dawne posiadłości dla Indian,
zatrzymanie ekspansji Amerykanów 1763. Quebec Act 1774 od Ohio do Missisipi do Quebecu. Zakaz
emisji banknotów w koloniach, walka z przemytem. 1- pułków w Kanadzie z opłat celnych
utrzymywane. 1764 opłaty stemplowe, na wielkie transakcje, akty prawne druki, dotyka wszystkich.
Spory kolonistów z metropolią na temat praw konstytucyjnych. Stemplowe jako opłata wewnętrzna
powinna być uchwalana przez lokalne zgromadzenia. Premier Grenville wprowadza stemplową.
Rozruchy w koloniach, napady na poborców podatkowych. 1765 zebranie kongresu 9 kolonii, no
taxation.- skoro nie ma przedstawicielstwa w parlamencie, nie można ich zmusić do płacenia. Bojkot
angielskich towarów, spadek handlu atlantyckiego dotyka UK. Rockingham znosi podatek 1766
stemplowy. Decloratory Act- opodatkowanie kolonii jest legalne jak i we wszystkich sprawach. 1767
cło na szkło, ołów, herbatę, papier, towary importowane do kolonii. 168 protest Massachussetts-
apel o wspólne działanie. Napady na celnikow 1770 masakra bostońska. Północ i Południe bojkotuje.
W Wirginii Jerzy Waszyngton. Komitety korespondencyjne- nowe zgromadzenia, pilnują bojkotu.
Dążenie do samowystarczalności gospodarczej. 1770 odwołanie ceł oprócz herbaty. Silni lojaliści w
Amerykach. Kampania Wschodnioindyjska 1773 ustawa o herbacie, mogą sprzedawać w koloniach po
zaniżonych cenach. Monopol źle przyjęty. 1773 bostońskie picie herbaty, 1774 uchwały represyjne:
zmkniecie portu w Bostonie, zawieszenie samorządów Massachussets, zaaresztowani do UK pod sąd,
obowiązek 10k w kolonii. 1774 Massachiussetrs wzywa do delegacji nam Kongres Kontynentalny,
wspólna delegacja, deklaracja wierności Koronie, ale wyłączne prawo kolonii do podatków i
powszechny bojkot. Norton szykuje propozycję ugody, ale nie dociera na czas.

Pierwsza faza wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych 1775-1778

1775 pierwsze strzały w Lexington. Gen Thomas Gage gubernatorem Massachissets, Anglicy wycofują
się pod Boston. Drugi Kongres Kontynentalny w Filadelfii, nie mysleli o niepodległości. 20k miicji
oblega Boston z gen Gage. Jerzy Waszyngton naczelnym wodzem. Bitwa pod Bunker Hill, regularne
oblężenie Bostonu, wkroczenie do Kanady. Od 1774 odmawiali współdziałania, Amerykanie zajęli
Montreal, odparci z pod Quebecu 1776. Anglicy ewakuują Boston. Jerzy III nie chce pertraktacji z
Kongresem. Thomas Paine hasło niepodległości USA w broszurze Common Sense. 1776 uchwały o
ogłoszeniu niepodległości przez kolejne stany. Projekt komitetu Thomasa Jeffersona, Deklaracja
Niepodległości 13 kolonii, 4 sierpnia 1776 podpisana przez 55 członków Kongresu. Podstawowe
zasady: ludzie są stworzeni równymi, mają pewne nienaruszalne prawa, żucie, wolność, swoboda u
walce o szczęście, zabezpieczają je rządy z sprawiedliwą władzą od ludu. Wypowiedzenie wojny o
charakterze międzynarodowym. 1szym projekcie Jeffersona potępienie niewolnictwa. W kongresie
głównie prawnicy, tarcie między stronnictwami. Wojna na kredyt, emisja papierowych pieniędzy,
rekwizycje i pożyczki. 1761 ministerstwo skarbu państwa. Dzika inflacja i chaos finansowy przez
drukowanie pieniędzy. Oparcie na milicjach armii zawiodło, mało przydatne są. 1776 88 regularnych
batalionów, wojsko kontynentalne. 30-40k w pół regularna armia. Braki nadrabia surowy eurpejski
dryl. Waszyngton z daleko idącymi uprawnieniami dowodzi. Ważne też biura gubernatorów
stanowych. 1776 desant Brytoli generła Howe. 1776 Pokonuje Waszyngtona pod Lond Island, ten
ucieka z Nowego York’u do Pensylwanii. Krytyczna sytuacja wojsk Waszyngtona, działania zaczepne.
Sukcesy pod Trenton i Princeton, wiosenna mobilizacja sił. Howe plany wygrania wojny, chciał 15k
wsparcia, nie dostał. Ofensywa na Filadelfię, zdobył ją, . Kandayjska armia Gatesa kapitulacja pod
Sartogą 1777.

Druga faza wojny o niepodległość USA wojna powszechna 1778-82

Sympatia liberałów do rewolucji. Przybysze z Europy: Kościuszko, Pułaski, baron von Steuben, baron
de Kalb i markiz La Fayette. 1776 Benjamin Franklin w Francji, traktat handlowy i sojuszniczy.
Hiszpania odrzuca. 1778 przymierze amerykańsko-francuskie. Walki flot. Hiszpania chce mediować,
1779 dołącza do wojny. 1780 UK atakuje Holandię. Liga Zbrojnej Neutralności potępia UK. Hiszpania i
Holandia nie uznaje niepodległości USA. 1778-79 inwazja na UK zaniechana. Giblartar i Minorka w
Europie terenem działań, zdobyto Minorkę, gen. Elliot obronił Giblartar. Główne zmagania w Indiach i
Karaibach. Hindusi poparci przez Francję walczą z UK. Sukcesy admirała Rodneya na Karibach.
Hiszpanie opanowali Florydę. Koło Dominiki Francuska flota rozbita 1782. Anglia nie może blokować
brzegów USA. 1778 ewakuacja z Filadelfii do Nowego Yorku. Eksadra admirała d’Estaing, powstaje
amerykańska flota kaperska. Działania w Ameryce głównie na południu, Georgia, Karolina
Południowa tracą stolice. Klęska USA pod Camden. UK armia w Karolinie Poł i Pół. Znaczna rola
partyzantki milicji, Cornwallis nie może ich spacyfikować, szybkie zaskakujące akcje. Armia
Nathanaela Greene’a i jego ruchliwa armia działa. 1781 UK chce podboju Wirginii. 1780 francuski
korpus gen Rochambea na północy. La Fayette walczy w Wirginii. Obóz Cornwallisa w Yourktown,
kapituluje Oblężenie Yorktown 1781. Anglicy pokonani. Bitwa przypieczętowała brytyjską przegraną
w wojnie. W wyniku kapitulacji Brytyjczycy stracili jedną czwartą swoich sił zaangażowanych w
działania. W Wielkiej Brytanii nie było woli politycznej, aby wysłać do Ameryki nowe posiłki, które
uzupełniłyby te straty. W parlamencie brytyjskim przewagę zdobyło ugrupowanie pokojowe. Armie
brytyjskie miały w swoich rękach jedynie porty Nowy Jork, Charleston i Savannah. Do końca wojny nie
podjęły poważniejszych prób wyjścia z tych umocnionych pozycji. Wielka Brytania skoncentrowała
swoje wysiłki na wojnie morskiej przeciwko Francji, która trwała do zawarcia pokoju w 1783.
Pokój Wersalski 1783

Pokój wersalski lub pokój paryski – traktat zawarty 3 września 1783 w Wersalu, kończący wojnę o
niepodległość Stanów Zjednoczonych oraz formalnie zrywający uzależnienie kolonii w Ameryce
Północnej od Królestwa Wielkiej Brytanii. Na mocy traktatu Brytyjczycy uznali niepodległość Stanów
Zjednoczonych. Ponadto w zawartych równocześnie układach z pozostałymi stronami wojny zrzekli
się na rzecz Hiszpanii Florydy i Minorki, a na rzecz Królestwa Francji kilku wysp antylskich (m.in. Saint
Lucia, Tobago), kilku miast w Indiach Wschodnich oraz Saint-Pierre i Miquelon, Senegalu i Gorée w
Afryce. W imieniu Republiki Zjednoczonych Prowincji pokój podpisał Mattheus Lestevenon. Kongres
Kontynentalny ratyfikował układ pokojowy 14 stycznia 1784.

Traktat handlowy angielsko francuski 1786

Sprawa Irlandii i Kampanii Wschodnioindyjskiej

Drastyczne ograniczenia handlu i przemysłu w Irlandii. 1778 pełne prawo dziedziczenia dla katolików,
ulgi dla handlu. 1779 organizacja obrony w razie desantu, 8 do 40 k milicji. Bojkot towarów UK, hasła
niepodległościowe, 1780 ustępstwa handlowe, Northa. Zyskiwali przywileje podczas wojny ale nie
niepodległość.

Kapania Zachodnioindyjska słabnie, Wschodnio włada w Indiach, zawiera sojusze, prowadzi wojny,
grabi Bengal, jest lennikiem Mogołów. Niezrównoważony handel, ucieczka kruszcu na Wschód, Indie
sprzedają, nie chcą kupować. Wielka grabież Bengalu. 1770-72 głód. Nababowie bogaci brytole w
Indiach, przedsiębiorcy, przekupni i oszukują. Działalność nababów szokuje. Krytyka hinduskich
krzywd. Sąd nad Robertem CLive’m, Salomonowy wyrok ale ten popełnia samobójstw. Rząd ratuje
przed bankructwem Kompanię Wschodnioindyjską. Ustawa Norta, 1773 Regualtion Act, nadzór nad
administracją, rządowy gubernator.

Konsolidacja rządów parlamentarno- gabinetowych za Pitta Młodszego

Wybory 1784, Pitt Młodszy premierem. Uzyskanie stabilnej większości. W 1784 r. uchwalono India
Act, którzy zreorganizował zarząd wschodnimi koloniami Wielkiej Brytanii. Ustawa utworzyła Radę
Kontroli, która miała kontrolować politykę Kompanii Wschodnioindyjskiej, centralizacja zarządu nad
Indiami. Ograniczono kompetencje lokalnych gubernatorów w Bombaju i Madrasie na rzecz
gubernatora generalnego. W 1785 r. zgłosił projekt ustawy znoszącej 36 „zgniłych okręgów” i
rozszerzającej prawa wyborcze. Ustawa upadła jednak już w Izbie Gmin. Od tamtej pory Pitt nie
podejmował już prób zreformowania parlamentu. Walka z długiem, wprowadzenie nowych
podatków. Doprowadził również do uchwalenia przepisów uderzających w nielegalny handel i
defraudację. W 1786 r. premier powołał „sinking fund” w celu zmniejszenia długu narodowego.
Każdego roku milion funtów miano przekazywać funduszowi. Pieniądze te miały być później
przeznaczone na spłatę długu. 1788 r. do podpisania przymierza między Wielką Brytanią, Prusami, a
Republiką Zjednoczonych Prowincji.

W 1788 r. Jerzy III doznał pierwszego ataku porfirii., debatowaniu nad kwestią regencji, która jednak
okazała się bezprzedmiotowa, gdyż w lutym 1789 r. Jerzy III powrócił do zdrowia.

Wybory powszechne 1790 r. ponownie przyniosły zwycięstwo rządowi. W 1791 r. Constitutional Act,
który reorganizował zarząd nad Brytyjską Ameryką Północną. Quebec podzielono na dwie części –
Dolną Kanadę i Górną Kanadę.

Początek rewolucji przemysłowej

Wiele wynalazków XVIII wieku, zapotrzebowanie na wyroby przemysłowe rośnie, strefa wolnego
handlu największa w Europie, ruchliwy rynek wewnętrzny, bogate społeczeństwo i siła nabywcza.
Potęga handlu zagranicznego. Przemysł tekstylny, kopalnie, drobni wytwórcy w manufakturach,
początki mechanizacji od XVII , pończosznictwa. Derby w 1716 pierwsza fabryka. Fabryki jedwabnicze
rosną. Przemysł wełniany potężny. W 1709 roku Abraham Darby jako pierwszy wytopił surówkę,
stosując koks, a pod koniec wieku XVIII Henry Cort opatentował nową metodę przerabiania surówki
na stal. Opracował i zastosował tzw. proces pudlingowania, czyli świeżenia surówki w piecu. Piec
posiadał mieszadła, które wytrącały zanieczyszczenia, przez co można było wykorzystywać węgiel
kamienny bezpośrednio do wytopu żelaza. W 1856 Henry Bessemer opatentował metodę produkcji
stali bezpośrednio z rozgrzanego żelaza, eliminując proces pudlarski poprzez przedmuchiwanie
surówki i zamienianie jej na stal bezpośrednio w konwertorze . Metoda Bessemera została
udoskonalona później przez francuskich metalurgów (ojca François Marie Emile Martin (1794-1871) i
syna Pierre-Èmilia Martin (1824-1915)) Martinów oraz braci Siemensów: Carla Wilhelma (1823-1883)
i Friedricha (1826-1904) (piec martenowski). Rozwój w przemyśle pociągnął za sobą rozwój
transportu i komunikacji. Szybki rozwój hutnictwa i górnictwa oraz znaczny wzrost produkcji wiązał
się z przewozem coraz większej ilości towarów. Dlatego budowano kanały, mosty, drogi. Konny
transport lądowy i żaglowy transport wodny nie zaspokajały znacznych potrzeb przewozu towarów,
dlatego myślano też o nowych środkach transportu. Starano się przystosować maszynę parową do
poruszania pojazdów: najpierw na drogach – Nicolas Cugnot w 1765 w Paryżu (ciągnik drogowy
Cugnota), a potem na szynach – lokomotywa Richarda Trevithicka w 1804 roku.

Skutki rewolucji przemysłowej

Społeczne:

urbanizacja związana z masową migracją ludności ze wsi do miast

postęp wiedzy medycznej i higieny

zmniejszenie zatrudnienia w rolnictwie – zwiększenie w przemyśle (później w usługach)

prawo pracy

powstanie związków zawodowych

narodziny ruchu robotniczego i ideologii socjalistycznej

wzrost liczby ludności, przede wszystkim w miastach (migracja; zwiększony przyrost naturalny)

zmiana struktury społeczeństwa z agrarnego, o przewadze ludności wiejskiej, na społeczeństwo

przemysłowe, w którym przeważa ludność mieszkająca w miastach

upadek znaczenia rzemieślników, chłopów oraz wielkich właścicieli ziemskich

wzrost znaczenia nowej klasy robotników (proletariatu) i burżuazji przemysłowej

demokratyzacja społeczeństwa

skoncentrowanie ludności w obrębie dużych miast

nowe ruchy społeczne, np. luddyści (tzw. burzyciele maszyn)

Gospodarcze:
zwiększenie zapotrzebowania i dążenie do pozyskania tanich surowców oraz opanowania rynków
zbytu

zwiększenie wydobycia węgla i rud żelaza oraz produkcja stali

zwiększenie uprawy bawełny, powstanie plantacji bawełny

powstanie i rozwój kolei

zastosowanie maszyn parowych w fabrykach, na statkach oraz na kolei

szybszy rozwój miast północnej i północno-wschodniej Anglii (Manchester, Liverpool, Birmingham,

Leeds, Sheffield, Bristol, Nottingham, Norwich, Hull, York, Exeter, Worcester)

rozwój komunikacji miejskiej (np. tramwaje parowe zastąpiły tramwaje konne)

rozwój transportu wodnego i żeglugi parowej

mechanizacja rolnictwa

powstanie okręgów przemysłowych (Black Country w Anglii, Zagłębie Ruhry w Niemczech,

Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego)

industrializacja, powstanie fabryk, kopalń, hut żelaza oraz zakładów metalowych i mechanicznych
(rozwój i modernizacja zakładów przemysłowych)

Konstytucja Stanów zjednoczonych 1787

Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki jest często uznawana za pierwszą post-oświeceniową

ustawę zasadniczą świata. Wcześniejsza jest jednak od niej Konstytucja Korsyki, która jest jednak
bardzo krótka i częściowa[1]. Konstytucja Stanów Zjednoczonych była wzorem dla wielu innych
konstytucji powstających na całym świecie. Jej siłą jest prostota i elastyczność. Obecnie, z 27
poprawkami, służy ponad 300 milionom Amerykanów w 50 stanach, które są w wielu kwestiach
różne. Konstytucja jest sztywna, choć wrażenie to może zachwiać fakt, iż należy do konstytucji
otwartych. Wskutek tego jest bardzo ogólnikowa (normuje tylko zasady ustroju państwa, konkretną
treść otrzymują one albo w drodze wykładni sądowej, albo w praktyce ich stosowania przez organy
państwowe), a prawa w niej zawarte można interpretować na wiele sposobów (interpretacji
dokonują władze federalne). Jej sztywność polega zaś na ogromnie trudnej procedurze jej zmienienia.
Odbyć się to bowiem może jedynie na wniosek 2/3 głosów obu izb Kongresu Stanów Zjednoczonych
lub specjalnej Konwencji dla zaproponowania poprawek (która to Konwencja zostaje zwołana przez
zobowiązany do tego Kongres w przypadku wniosku co najmniej 2/3 wszystkich stanów). Potem 3/4
stanów musi te zmiany zaakceptować (w jednakowo określony dla wszystkich stanów sposób:
poprzez stanowe ciała ustawodawcze lub specjalne stanowe konwencje ratyfikacyjne)[2]. Najczęściej
poprawka konstytucyjna musi być zatwierdzona w określonym czasie (i zazwyczaj są to dwa lata).

Prezydentura Washingtona 1789–1797

W wyborach prezydenckich w 1789 Kolegium Elektorskie jednogłośnie wybrało Zaprzysiężenie w

Nowym Jorku, Wice John Adams. do swojego rządu zaprosił i federalistów i antyfederalistów.
Sekretarzem stanu, Thomas Jefferson, a sekretarzem skarbu –Alexander Hamilton. Washington
skupiał się głównie na utrzymaniu jedności kraju, nie angażował się w sprawy ustawodawcze. Jako
zwolennik trójpodziału władzy korzystał z przysługujących mu prerogatyw. zła sytuacja finansowa,
której rozwiązanie prezydent powierzył Hamiltonowi. program reform, który uwzględniał między
innymi przejęcie długów stanowych przez rząd federalny, utworzenie banku centralnego i
wprowadzenie systemu dziesiętnego w obiegu monetarnym. Podczas wyborów w 1792 roku
Washington ponownie został jednogłośnie wybrany na prezydenta. Francja wypowiedziała wojnę
Anglii, neutralność Stanów Zjednoczonych. „Whiskey Rebellion”. 1794 roku producenci whisky z
zachodniej Pensylwanii protestowali przeciwko nałożeniu wysokich podatków przez Kongres. 13-
tysięczną armię milicji, mającą stłumić zamieszki, zakończyć protest bez oddawania strzałów. Konflikt
Biały Dom – dyplomacja francuska. wydalił posła Genêta. Amerykańskie okręty przechwytywała flota
brytyjska działań przeciwko Anglii., Johna Jaya, który miał wynegocjować traktat amerykańsko-
brytyjski.1794, traktatu, jego treść wyciekła do prasy i wywołała oburzenie w artykuł XII, mówiący o
zakazie eksportu produktów tropikalnych, produkowanych na południu USA., prezydent ratyfikował
traktat, 24 lutego 1796 ogłosił jego wejście w życie, a 1 marca przedłożył go Kongresowi. blokowali
układ, odmawiając przekazania środków, co powodowało większe napięcie opinii publicznej. środki
zostały ostatecznie przyznane, dzięki głosowi spikera Fredericka Muhlenberga. podpisanie traktatu
mocno osłabiło stosunki USA z Francją, która ostro atakowała gabinet Washingtona. 1796, że nie
będzie ubiegał się o trzecią kadencję.

Ku rewolucji na kontynencie europejskim

Jacques Rousseau (1712–1778), w swoich traktatach z 1762 roku zatytułowanych Umowa Społeczna
zarysował inną wersję teorii umowy społecznej opartej na koncepcji powszechnej suwerenności,
określonej jako niepodzielna i prawnie niezbywalna. Ta ostatnia cecha wyjaśnia awersje Rousseau do
demokracji pośredniej oraz jego poparcie dla demokracji bezpośredniej. Z jednej strony teoria
Rousseau przypomina indywidualistyczną, liberalną filozofię Locka, z drugiej różni się od niej kilkoma
istotnymi zagadnieniami. Na przykład jego teoria powszechnej suwerenności zawiera koncepcje „woli
ogółu”, będącej czymś więcej niż sumą woli poszczególnych jednostek, dlatego też bardziej pasuje do
niej określenie kolektywistyczna, bądź holistyczna niż indywidualistyczna. Rousseau przekonuje, że
podmiot jako odrębna jednostka może być egoistyczny i przekładać własne korzyści nad dobro ogółu.
Jednakże, jako członek tego ogółu, wyzbywa się on egoizmu, aby przyczynić się do utworzenia woli
ogółu, która sama w sobie jest powszechną suwerennością. Tak więc, cieszące się złą sławą
stwierdzenie Rousseau, że człowiek jest “zmuszony do wolności”, powinno być rozumiane w
następujący sposób: skoro odrębne podmioty rezygnują ze swojej wolnej woli (teoria Hobbesa), aby
stworzyć powszechną suwerenność, i skoro ta suwerenność jest niepodzielna, niezbywalna i decyduje
o tym, co jest dobrem dla ogółu to, jeśli jednostka ponownie powróci do swojego egoizmu wtedy jest
zmuszona do zaakceptowania tego, co zadecydowali inni, jako że jest członkiem zbiorowości.

Wersja umowy społecznej według Rousseau jest najczęściej kojarzona z terminem „umowy
społecznej” samej w sobie. Jego teorie miały wpływ zarówno na rewolucję francuską (1789), jak i na
powstanie ruchu socjalistycznego. Można powiedzieć, że tak jak w teoriach Locke’a i Hobbesa,
Rousseau zwrócił szczególną uwagę na subiektywne i indywidualne kwestie (na przykład w swojej
pracy zatytułowanej Wyznania).

Rewolucja holenderska 1786-87

Powstanie w Belgii i w Leodium 1787-91

Ostatnie lata Ludwika XV 1763-1774

10 lutego 1763 r. podpisano pokój w Paryżu między Wielką Brytanią, Francją i Hiszpanią. Francja
traciła wszystkie północnoamerykańskie kolonie. Na Karaibach zatrzymywała jedynie Martynikę,
Gwadelupę i Saint Lucię. Francuzi utracili również posiadłości w Indiach. Najbardziej ucierpiał jednak
prestiż Francji jako militarnej potęgi. Jedynym późniejszym nabytkiem terytorialnym Francji była
Korsyka, która została w 1768 r. sprzedana Francji przez Genuę. Aby uzyskać panowanie na wyspie
armia królewska musiała toczyć wielomiesięczne walki z korsykańskimi partyzantami i dopiero w
1769 r. mógł Wersal uznać wyspę za podporządkowaną Francji.

Po 1750 r., mimo wielu negatywnych zjawisk, w gospodarce francuskiej wystąpiło znaczne ożywienie
koniunktury. Decydujący w tym udział miał handel i powstający przemysł wielkofabryczny. Przede
wszystkim wzrastał szybko handel z krajami zamorskimi, zwłaszcza z własnymi koloniami, obejmując
takie ważne towary, jak cukier, kawa, herbata, tytoń, bawełna, perkale. W kraju stymulatorem
handlu była rozbudowa i ulepszenie nawierzchni sieci dróg kołowych, budowa międzyrzecznych
kanałów oraz organizacja targów i giełd towarowych w wielu większych miastach. Koncentracja
kapitałów i różne wynalazki techniczne sprawiły, że od lat 70. XVIII w. zaczęły we Francji powstawać
pierwsze duże manufaktury w oparciu o nowe para przemysłowe technologie, zastępując małe, śr
Fatalnie przedstawiała się natomiast sytuacja wewnętrzna Francji. Nie było wolności prasy i nie
istniała, przynajmniej oficjalnie, publicystyka polityczna. Narastała jednak krytyka rządu królewskiego
Rząd ze swej strony nie wdawał się w polemiki z parlamentami, ograniczając swoją działalność do
publikacji kolejnych edyktów.Tymczasem parlamenty rosły w siłę. Kasata zakonu jezuitów oddała pod
ich zarząd 83 na 113 pojezuickich kolegiów Parlamenty utworzyły biura administracyjne do
kierowania siecią szkół. Interesujące programy organizacji szkolnictwa napisali prezydent parlamentu
paryskiego Rolland d'Erceville i prokurator generalny parlamentu Bretanii La Chalotais. Projekty te
zostały wprowadzone tylko w niewielkim stopniu, głównie wskutek kolejnych konfliktów na linii
parlamenty-monarcha. W każdym razie zmieniono kadrę nauczycielską, która obecnie rekrutowała
się z kształconych na uniwersytetach księży świeckich. Wojna siedmioletnia oprócz upadku prestiżu
tak Francji, jak i samego króla, przyniosła państwu ruinę finansową. O podniesienie prestiżu Francji
zabiegał energicznie pierwszy minister Étienne-François de Choiseul. Prowadził on dynamiczną
politykę zagraniczną oraz odbudowywał siły morskie i lądowe. Na to potrzebne były jednak pieniądze,
ale tu na przeszkodzie stały parlamenty, wytrwale broniące immunitetów podatkowych.

W kwietniu 1763 r. Ludwik XV wydał edykty podatkowe, obciążające najbogatszych. Ich rejestracji
odmówiły parlamenty. Urzędnicy królewscy zaczęli jednak wcielać edykty w życie. Wówczas
parlamenty Tuluzy i Grenoble wydały nakaz aresztowania tamtejszych gubernatorów. W styczniu
1764 r. parlament paryski wydał kolejną remonstrację, w której określił granice suwerenności
monarchy. W sprawach polityki zagranicznej jego autorytet jest „bez granic”, ale w polityce
wewnętrznej rząd cywilny (tj. parlamenty) ma na celu zachowanie obywateli w ich prawach, a
„suweren (tj. król) podlega prawom”. W tej sytuacji Ludwik ugiął się i odwołał edykty oraz
zdymisjonował trzech szczególnie nielubianych przez parlamenty gubernatorów.

Wkrótce doszło do nowego spięcia o królewskie szarwarki (specjalny podatek na budowę dróg bitych)
w Bretanii. Kiedy w Bretanii narastał konflikt, inne francuskie parlamenty nawiązały ze sobą łączność i
ogłosiły się jednym ciałem (Union des classes). Parlament w Rennes zadeklarował: Ludwik stracił w
takiej sytuacji cierpliwość. 3 marca 1766 r. przybył z wojskiem do parlamentu paryskiego. Potępił
utworzone w królestwie stowarzyszenie, które chce wynaturzyć naturalne więzy powinności w
konfederację oporu. Król zdołał podporządkować sobie parlamenty, ale konflikty z nimi trwały jeszcze
przez kilka lat, wywołując niekiedy tumulty w prowincjach.

Do końca panowania Ludwika ekipę ministerialną tworzył tzw. triumwirat (sekretarz spraw
zagranicznych książę d’Aiguillon, kanclerz Maupeou i generalny kontroler finansów ksiądz Terray).
Maupeou przeprowadził jedyną poważniejszą reformę instytucjonalną za panowania Ludwika XV. W
1771 r. rozwiązał parlament paryski, jego członków skazał na wygnanie, oraz zreorganizował
parlamenty prowincjonalne, przekształcając je w ściśle podporządkowane Koronie ciała
biurokratyczne. Parlamenty przekształcono w ciała stricte sądowe, pozbawiając je wpływu na
ustawodawstwo. Otworzyło to drogę dla reform finansowych, które próbował zrealizować Terray.
Mimo upadku parlamentów napotkał na silny opór warstw uprzywilejowanych i musiał zrezygnować
z reform. Skarb łatano przy pomocy różnego rodzaju loterii czy też sprzedaży tytułów.

Te ograniczone reformy były jednak o wiele lat spóźnione. Dojście do władzy „dewotów” wywołało
nasilenie się antyklerykalizmu i propagandy „filozofów”. Szlachta i adwokaci wydali kanclerzowi i
generalnemu kontrolerowi finansów wojnę na pamflety. Francja została zalana opozycyjnymi
pismami. Propaganda królewska działała słabo i nie przemawiała do opinii publicznej. Rządy
triumwiratu i pani du Barry były przedmiotem zaciekłej krytyki. Terrayowi przypisywano
najciemniejsze malwersacje. Kiedy w 1773 r., w związku z nieurodzajem zabrakło zboża i wybuchły
zamieszki w Paryżu, rozeszła się fama, że rząd ukrył zboże, by wywołać głód. Wykorzystując nazwę
francusko-hiszpańskiego paktu familijnego (pacte de famille) mówiono powszechnie o pakcie
głodowym (pacte de famine).