ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ & ΤΟΥ ΤΟΠΙΟΥ ΣΑΠΟΥΝΑΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ
& ΤΟΥ ΤΟΠΙΟΥ
ΣΑΠΟΥΝΑΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Διαχείριση φυσικής πολιτιστικής κληρονομιάς και τοπίου

Στόχοι
1. η κατανόηση της έννοιας της πολιτιστικής κληρονομιάς,
είτε αυτή αναφέρεται στο ανθρωπογενές περιβάλλον
είτε στο φυσικό περιβάλλον και το τοπίο
2. η απόκτηση αναλυτικής και συνθετικής σκέψης, μέσα από
την αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδομένων & πληροφοριών
Αντικείμενο
Η προστασία, διαχείριση και ανάδειξη της φυσικής και πολιτιστικής
κληρονομιάς που αφορούν τις προστατευόμενες περιοχές όλων των
κατηγοριών, τους αρχαιολογικούς χώρους, τους παραδοσιακούς
οικισμούς, τα ιστορικά κέντρα πόλεων, τα πολιτιστικά τοπία, τα τοπία
ιδιαίτερου φυσικού κάλλους αλλά και κάθε είδους τοπίου ειδικού
ενδιαφέροντος
Διαχείριση φυσικής πολιτιστικής κληρονομιάς και τοπίου
Διάγραμμα μαθημάτων
1. Εισαγωγή στις θεματικές ενότητες του μαθήματος
2. Η αντιληπτική εικόνα του περιβάλλοντος
3. Διερευνώντας το ρόλο του πολιτισμού
4. Επίσκεψη σε παραδοσιακό οικισμό (Πινακάτες)
5. Ταυτότητα των πόλεων και πολιτιστική ανάπτυξη
6. Αρχαιολογικός πλούτος και δυνατότητες αξιοποίησης του
7. Σχέδιο διαχείρισης πολιτιστικής κληρονομιάς
8. Το δομημένο περιβάλλον και ο παράγων χρόνος
9. Ισορροπώντας μεταξύ προστασίας και ανάπτυξης
10. Ιστορικά κέντρα πόλεων και παραδοσιακοί οικισμοί
11. Περιαστικό τοπίο & απειλές
12. Προστατευόμενες περιοχές στην Ελλάδα
13. Παρουσιάσεις εργασιών, συζήτηση
Ανάγνωση του δομημένου περιβάλλοντος

Τι πληροφορίες κρύβει το περιβάλλον γύρω μας?
Έχει σημασία το νοηματικό περιεχόμενο αυτό?
Προστασία πολιτιστικής κληρονομιάς & τοπίου
Μήπως η προστασία αποτελεί θεωρητικό λάθος αφού αντίκειται
στην φυσιολογική εξέλιξη? Πώς συμβιβάζονται αυτές οι έννοιες?

Από πού προκύπτει η ανάγκη για προστασία και ανάδειξη?
Ποιους ενδιαφέρει και ποιοι είναι οι πραγματικοί τελικοί ωφελούμενοι?
Τί θα προστατεύαμε στα Εξάρχεια?

Τα γραφίτι ή τον παραδοσιακό νεοκλασικό χαρακτήρα της περιοχής?

Υπάρχουν μορφολογικοί κανόνες ή πρότυπα για τις κατασκευές
στους παραδοσιακούς οικισμούς?
Πρέπει να ελέγχεται και να αξιολογείται το τι κατασκευάζεται σε
περιοχές με ειδικό χαρακτήρα και πως θα πρέπει να προσεγγίζονται
τα κριτήρια για την αξιολόγηση?
Αντίκειται η Casa Malaparte στο τοπίο του Κάπρι?

Πόσο σημαντική είναι η άυλη πολιτιστική κληρονομιά?
Τι σχέση έχει με την υλική? Χρειάζεται ειδική προστασία και γιατί?
Σεβασμός πολιτιστικής κληρονομιάς & τοπίου
1204: Enrico Dandolo, Χριστιανός, 97

1453: Μωάμεθ ΙΙ, Οθωμανός, 22
Ποιος σεβάστηκε την Κωνσταντινούπολη περισσότερο?

Η προστασία περιλαμβάνει μόνο αντικείμενα ή και βαθύτερες αξίες?
Που σταματάει το ζήτημα του σεβασμού στο νόημα του πολιτισμού?
Τι ακριβώς σημαίνει σεβασμός στο νόημα του πολιτισμού?
Αρκούν οι απαγορεύσεις και τα κιγκλιδώματα?
Διαχείριση πολιτιστικής κληρονομιάς & τοπίου

Αρκετοί αρχαιολογικοί χώροι στην Ελλάδα είναι κλειστοί. Άλλοι εντελώς
ανοικτοί. Τι χαρακτήρα θα είχε ένα ικανοποιητικό σχέδιο διαχείρισης?
Οι παραδοσιακοί οικισμοί μετατρέπονται σε τουριστικά αξιοθέατα.
Μπορεί αυτό να γίνει χωρίς ειδικό σχέδιο διαχείρισης?

Ποιοι εμπλέκονται στην διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς?
Πως μπορεί να συμμετάσχει ουσιαστικά η τοπική κοινωνία?
Με ποια κριτήρια αξιολογείται η άποψη της τοπικής κοινωνίας
αναφορικά με την πολιτιστική κληρονομιά ενός τόπου?
Τί ακριβώς αποκόμισαν
από το μάθημα
αυτοί οι απόφοιτοί μας?
ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΔΟΜΗΜΕΝΟΥ
ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Τι πληροφορίες κρύβει το περιβάλλον γύρω μας?
Έχει σημασία το νοηματικό περιεχόμενο αυτό?
Ας διερευνήσουμε τι είδους πληροφορία

είναι ενσωματωμένη στο δομημένο περιβάλλον
Ό,τι (σχεδόν ό,τι) υπεισέρχεται στη διαδικασία παραγωγής

του δομημένου περιβάλλοντος
είναι δυνατόν να ενσωματωθεί στην τελική μορφή
ως εν δυνάμει πληροφορία
που μπορεί να διαβαστεί, ή να αποκρυπτογραφηθεί
Η αντιληπτική εμπειρία
Η ανθρώπινη αντιληπτική εμπειρία δημιουργείται μέσα από όλες
τις αισθήσεις και αντιστοιχίζεται με νοητικά σχήματα (schemata)
στον εγκέφαλο
Πιο σημαντική αίσθηση είναι η όραση που έχει την δυνατότητα να

αντιστοιχίσει τα εξωτερικά αντικείμενα με πολύ μεγαλύτερη
ποικιλία νοητικών σχημάτων από ότι οι άλλες αισθήσεις
Η ανθρώπινη αντιληπτική εμπειρία δεν σταματάει στα χρώματα και

σχήματα αλλά κατευθύνεται κυρίως στις έννοιες
Ταξινόμηση της πληροφορίας
1. Αναγνώριση του αντικειμένου/μορφής, η πιο προφανής

πληροφορία και η πρώτη που γίνεται αντιληπτή
2. Αναγνώριση της κύριας χρήσης, δηλαδή της βασικής ανάγκης που
οδήγησε στην δημιουργία της συγκεκριμένης μορφής
(1 & 2: denoted meaning, απάντηση στις ερωτήσεις: ΤΙ είναι + ΤΙ κάνει;)
3. Αναγνώριση στοιχείων του τρόπου που διεξάγεται η
συγκεκριμένη κύρια χρήση, πληροφορία για:
την ίδια την κύρια χρήση (μέγεθος, έμφαση, χαρακτήρας)
χρήστη (ταυτότητα, χαρακτηριστικά, κατασκευαστές)
ιστορικό & τεχνικό περιβάλλον (υλικά, know how, εποχή)
οικονομικό, κοινωνικό & πολιτιστικό περιβάλλον
(νομοθεσία, κόστος, επιρροές)
χρονική συγκυρία
(3: connoted meaning, απάντηση στην ερώτηση: ΠΩΣ το κάνει;)
Κύρια χρήση: κατοικία
Τι είναι και γιατί είναι διαμορφωμένο

με αυτόν τον συγκεκριμένο τρόπο
αυτό που βλέπουμε?
Η σημασία της αντιληπτικής εμπειρίας
Πόσο όμως σημαντική είναι για τον άνθρωπο η λειτουργία της
ανάγνωσης του δομημένου περιβάλλοντος?
Μήπως είναι μία τυχαία λειτουργία με εντελώς δευτερεύουσα

σημασία?
Έχει αποδειχθεί ότι η ανάγνωση του δομημένου περιβάλλοντος

έχει ξεχωριστή σημασία για τον άνθρωπο,
Απλά αυτή η σημασία δεν γίνεται άμεσα αντιληπτή κυρίως επειδή
μεγάλο μέρος της γίνεται υποσυνείδητα
Ακόμα όμως και αυτή η λανθάνουσα αντιληπτική εμπειρία του

δομημένου περιβάλλοντος, συνεισφέρει εξ ίσου στην
διαμόρφωση της συνολικής ανθρώπινης εμπειρίας
Η σημασία της αντιληπτικής εμπειρίας
Σύμφωνα με την θεωρία για την ανάπτυξη του ανθρώπου:
Η αντιληπτική εμπειρία του περιβάλλοντος καταχωρείται στον

ανθρώπινο εγκέφαλο μέσα από μια διπλής υπόστασης διαδικασία
που περιλαμβάνει 2 λειτουργίες:
την αναγνώριση (assimilation) και
την ταξινόμηση (accommodation) αυτού που γίνεται αντιληπτό
(Jean Piaget, 1969&1971)
Υποκειμενικότητα της αντιληπτικής εμπειρίας

Οι διαφορές στην αντιληπτική εμπειρία (cognition)
μεταξύ των ανθρώπων οφείλονται σε:
• ηλικία
• φύλο
• κοινωνική ένταξη
• προσλαμβάνουσες παραστάσεις
• άποψη για την ζωή
• επάγγελμα, σχέση με τον χώρο
• περίοδο διαβίωσης
στο συγκεκριμένο τόπο
Υποκειμενικότητα της αντιληπτικής εμπειρίας
Το περιεχόμενο της αντιληπτικής εμπειρίας
διαφέρει από κοινωνία σε κοινωνία, από άνθρωπο
σε άνθρωπο, ακόμα και για τον ίδιο άνθρωπο για
διαφορετική στιγμή στο χρόνο.
Πολύ συχνά όμως,

ένα μεγάλο μέρος
του συνολικού
νοηματικού
περιεχομένου είναι
κοινό για τους
περισσότερους
παρατηρητές
Μηνύματα διφορούμενα
Wrigley building,
Πανεπιστήμιο,
Σικάγο 1920
υπουργείο
ξενοδοχείο,
ή απλά κτήριο γραφείων;
Οι ‘7 αδελφές’ της Σταλινικής περιόδου, Μόσχα 1947-56
Ιδιότητες της αντιληπτικής εμπειρίας
• Η εστίαση
Μπαίνοντας στο σπίτι μας, ψάχνουμε την κλειδαρότρυπα ενώ
τα υπόλοιπα στοιχεία της πόρτας καταχωρούνται και αυτά
υποσυνείδητα στον εγκέφαλο με τον κατάλληλο τρόπο χωρίς
να μας κάνουν εντύπωση
• Το απρόσμενο τραβάει την προσοχή του ανθρώπου και

περιέχει πληροφορία
• Ο πλούτος της πληροφορίας που είναι ενσωματωμένος στο

δομημένο περιβάλλον δεν μπορεί να καταγραφεί πλήρως
• Η αντιληπτική εμπειρία δεν εξαντλείται στην απλή ανάγνωση

αλλά περιλαμβάνει διάθεση και άποψη
Λανθάνουσα αναγνώριση του νοηματικού περιεχομένου

Λανθάνουσα αναγνώριση
Παρθενώνας, Αθήνα και
Πάνθεον, Ρώμη
Αρχαία Ελλάδα
Ακράγας, Σικελία
Segesta, Σικελία
Σύρος και Ερμούπολη
Δύο πάρκα στο San Francisco
Yerba Buena park People’s park

Απαιτήσεις από την αντιληπτική εμπειρία
Αρχικά:
Η πιο βασική ανάγκη που πρέπει να καλύπτεται είναι η ανάγκη

για ασφάλεια που στην καθημερινή κίνηση στο αστικό
περιβάλλον εμπεριέχει και την ανάγκη για προσανατολισμό
Σε ένα διαφορετικό επίπεδο:
Το δομημένο περιβάλλον είναι ένα ατελείωτο κείμενο και όσοι

ασχολούνται με το σχεδιασμό, είναι αρχισυντάκτες του
Οι σχεδιαστές του χώρου λοιπόν πρέπει να αφήνουν να βγαίνει το
κοινωνικό γίγνεσθαι στην επιφάνεια και να μην πνίγεται
Το 1960 ο Kevin Lynch στο βιβλίο του The Image

of the City υπογράμμισε τη σημασία της
καθαρότητας της αντιληπτικής εμπειρίας του
δομημένου περιβάλλοντος
Ο άνθρωπος καλείται να συνθέσει τα μηνύματα

που συνεχώς λαμβάνει αφού πρώτα τα τσεκάρει
και τα διασταυρώσει
Η αντιληπτική εμπειρία είναι αποτέλεσμα της

αμφίδρομης διαδικασίας που εισήγαγε ο Piaget
όπου το περιβάλλον προτείνει και ο παρατηρητής
επιλέγει και οργανώνει
Αν και η αντιληπτική εμπειρία του δομημένου περιβάλλοντος
είναι τελικά απόλυτα προσωπική, υπάρχει μια πλατφόρμα η οποία
είναι κοινή για αρκετά ευρείες ομάδες ανθρώπων
Αυτήν την εικόνα ο Kevin Lynch την ονόμασε δημόσια εικόνα (public
image) και την διερεύνησε με βάση τους νοητικούς χάρτες (mental
maps) που φτιάχνει ο άνθρωπος ασυναίσθητα διαβάζοντας το
δομημένο περιβάλλον

Κατά τον Lynch, τα στοιχεία του περιβάλλοντος που έχουν ισχυρή
αναγνωσιμότητα ομαδοποιούνται σε 5 κατηγορίες:
Τις διαδρομές, τις άκρες (ή όρια), τις ενότητες, τους κόμβους και τα
τοπόσημα
Η καθαρότητα της αντιληπτικής εμπειρίας εξαρτάται από την

αναγνωσιμότητα αυτών των πέντε στοιχείων
Η εικόνα του αστικού περιβάλλοντος
Εδιμβούργο
Η εικόνα του αστικού περιβάλλοντος
Ο Norberg-Schulz ονόμασε την πλούσια
αντιληπτική εμπειρία ενός τόπου, πνεύμα
του τόπου (genius loci)
Και θεώρησε ότι η αίσθηση του τόπου

δίνεται από
1. Τα γεωμετρικά του χαρακτηριστικά
2. Τις δραστηριότητες που φιλοξενεί, και
3. Την κοινωνική του φόρτιση
Με την έννοια αυτή θεώρησε ότι το

ζητούμενο πνεύμα του τόπου δεν αποτελεί
μονοσήμαντη συνέχεια του φυσικού και
μόνο σχεδιασμού
Παρίσι,
παρεμβάσεις Βαρώνου Haussmann,
1850-70
Παρίσι,
παρεμβάσεις Βαρώνου Haussmann,
1850-70
Λισαβώνα,
παρεμβάσεις Μαρκησίου de Pompal,
1756-77
Capri, Ιταλία, Casa Malaparte, 1937
by Adalberto Libera
Capri, Ιταλία, Casa Malaparte
le Mepris,
by Jean Luc Godard 1963
Lake Iseo, Ιταλία,
the Floating Piers by Christo
2014
Lake Iseo, Ιταλία,

the Floating Piers
2014
We’ve gotta get out of this place
https://www.youtube.com/watch
?v=LUpBSvN1a50
2 1
Byker,
Newcastle
upon Tyne, UK
BYKER
Byker wall, Newcastle, UK
by Ralph Erskine, 1970-82
Byker wall, Newcastle, UK

by Ralph Erskine, 1970-82
Tirana, Αλβανία
Οι παρεμβάσεις του Έντυ Ράμα
Οι παρεβάσεις του Έντυ Ράμα
Οι παρεβάσεις του Έντυ Ράμα
οι παρεμβάσεις
του Έντυ Ράμα
Cultural development in the Mediterranean basin
as perceived by the shaping of built form
Cultural development in the Mediterranean basin as perceived by the Shaping of Built Form
Aris Sapounakis, University of Thessaly, Greece
The sea! Land’s end! Is it really an end?

In the history of mankind, it has often been the beginning..
In the Mediterranean, places were,

and sometimes still are better accessible by boat
In ancient times: it would have been a trade ship or a warship

A trireme (from Latin triremis, literally "three-oarer")
was a type of galley, a Hellenistic-era warship
that was used by the ancient maritime civilizations
of the Mediterranean, especially the Phoenicians,
ancient Greeks and Romans. The trireme derives its name
from its three rows of oars on each side,
manned with one man per oar (wikipedia)
12th century BC (mythological):

Ancient Greek myths, such as
Odyssey and Jason and the Golden Fleece,
are characteristically based on navigation
through a network of very different places
by12th century BC:

Phoenician and Greek trade routes cover the entire Mediterranean
by 800 BC: a network of primarily Greek colonies has developed

either peacefully or by force, as f.i. in the case of Troy
Phoenicians: mostly interested in trade

Carthage, their main colony, had in turn colonized SW Mediterranean basin
Greek city-states
had their own colonies
and never had an empire
This is reflected
on the type and form
of archaeological remnants
Colonization, trade and influence in general, allow formal-informal networks to develop
Mother city civilization is reflected in artifacts, buildings and culture,

as in the case of the 5th century BC Athenian amphora
found in a roman villa in Silves, southern Portugal,
or the Doric temple in Segesta,
a non Greek speaking Elimian city in Sicily,
built in Greek style (never completed)
In Greek colonies, networking remained

a dynamic situation, as cities were either cooperating
or in war, as f.i. Athens attacking
and being defeated by Syracuse, 414 BC
Architecture in Akragas,
once the most prosperous Greek colony in Sicily,
has been noted for its extravagance
Valle dei templi: a valley (in fact, a ridge) of 7 monumental

5th century BC Doric temples that dominate the scenery
The poor quality of the

local stone could not
support the tremendous
height of most temples
which now lay in ruins ,
manifesting the city’s
intention to compete
with its motherland
320 BC:
Alexander of Macedonia conquers

the Eastern part of the basin
and the entire Persia
New networks are established

as for example in Egypt where the heirs
of the Pharaohs were replaced by that of
Ptolemy, Alexander’s general,
great grandfather of Cleopatra
The famous Library of Alexandria

is established during Ptolemy’s reign
by 100 BC: the Roman empire extends to cover the entire Mediterranean basin
it is enforced
on a variety of civilizations
imposing conditions of peace,
Pax Romana
Temple of Vaal, Palmyra,

32 AD
Notable differences between Greek and Roman architecture (Parthenon vs. Pantheon)
The articulate classic forms of Greek monuments,

that related only to the local city-state community,
were succeeded by
pompous declamatory symbols
typically aiming to impress and be decoded by
the much wider populace of the Roman empire
Ancient Greek theaters,

like the ones in Epidavros, Ephesos and Syracuse,
blend well with their environment taking advantage of
the hillsides and the evening coastal breeze
Roman theaters,
like the theater of Marcellus in Rome,
are constructed as buildings, in contrast to their context
1st millennium AD:

The East Roman empire, Byzantium,
influences the Mediterranean basin for more than 1000 years (330 – 1453 AD)
7th-12th century:
The Arab world expands to cover
the southern part of the basin
The Arabian influence and the crusades
the name of Zitouni, now Lamia,

in central Greece, and ‘aceituna’
Middle Ages: Spain reconquista
Ferdinand and Isabella

1492AD:
The Jewish community of Spain is expelled
Sefardite Jews spread across the Mediterranean
Late Middle Ages:

The commercial dispute between Venice and Genoa
Venetian carnival masks elucidate the close relation to Carthage (first two masks left )
The Ottoman empire in command of the Eastern part of the basin

A new perspective for Mediterranean Islam
Small scale networks that are apparent in heritage

Balkan architecture:
Albanian builders have built Gjirokaster and have influenced
the imagery of many villages in mainland Greece, like
Makrinitsa in Mount Pelion lower right, following the
principles of Balkan architecture evident even in the old Greek
house in Safranbolu, Turkey, below
17th-18th century:
Pirates in the Mediterranean
Anavatos, Hios island, not seen from the sea
Mediterranean networks during the 19th and 20th centuries: domination of the British
‘the sun never sets in the British empire’
an image of
contemporary Malta
bridge in Kythira, Greece,

built during the British
19th century empires worldwide (English version)
occupation of the island, 1826
the Mediterranean today:

This paper has not been concerned with the situation in contemporary Mediterranean
Already established networks

are threatened by political
turmoil in areas like the
Middle East, earlier in Cyprus
and Serbia and more recently
in Libya, Egypt and Syria.
With migration at its peak, it
is expected that the
Mediterranean basin is not
unlikely to experience
dramatic changes in the
manner in which its people
view and shape their
immediate milieu
Conclusions:
(a) The movement of people and goods & the exchange of knowledge and attitudes
sustain the development of formal and informal networks
that tend to be reflected and become concretized in built form.
These forms embody the potential to operate as strong heritage signifiers
and mediate the ideology behind them
(b) The shaping of built form is not only a matter of one specific actor
but also involves a much wider signification of past and present layers of meaning
that are seldom overtly expressed and decoded.
It is important for designers and researchers to attain a better understanding
of the broader social environment as well as what is finally invested in built form
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ
ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
1 Ταυτότητα των πόλεων
Η ταυτότητα ενός τόπου συγκροτείται από το σύνολο των

ενεργητικών (θετικών και αρνητικών) ατομικών ή συλλογικών
εντυπώσεων, απόψεων και συναισθημάτων για τον τόπο αυτό
Το περιεχόμενο της ταυτότητας

μπορεί να θεωρηθεί ότι αποτελεί την απάντηση στην ερώτηση
ποιός ακριβώς είναι αυτός ο τόπος?
δηλαδή: ποιός είναι ο χαρακτήρας του,

ποιές κοινωνίες επέδρασαν πάνω του και σε ποιόν βαθμό,
έτσι ώστε να δομηθει η μοναδικότητά του
και, τέλος,
για ποιόν λόγο ξεχωρίζει από παραδείγματα άλλων
αντίστοιχων τόπων
Πότε ένας τόπος έχει ξεχωριστή ταυτότητα;

ή σε τι συνίσταται η μοναδικότητά του;
Η ταυτότητα ενός τόπου περιλαμβάνει

ένα εκτεταμένο σύνολο χαρακτηριστικών
που σχετίζονται με:
 τα αβιοτικά χαρακτηριστικά της περιοχής

(γεωμορφολογία, κλίμα κλπ)
 την κατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος
 την ένταση και τον χαρακτήρα της
ανθρώπινης παρέμβασης στην διάρκεια του
χρόνου
 την δυναμική του σημερινού κοινωνικό
γίγνεσθαι
Το στοιχείο ‘πολιτισμός’ εισάγεται στην ταυτότητα του τόπου από τη

σημερινή αλλά και τις παλαιότερες ανθρώπινες κοινωνίες που έδρασαν
εκεί, οι οποίες εκφράστηκαν μέσα από το δομημένο περιβάλλον και
γενικότερα τις μορφές που δημιούργησαν
Σημείωση: Η υλική διάσταση της ταυτότητας ενός τόπου συντίθεται

από το συνολικό ανθρωπογενές δομημένο περιβάλλον
και όχι μόνο από τα εμβληματικά κτίσματά του
1 Ταυτότητα των πόλεων και αντιληπτική εμπειρία του περιβάλλοντος
Η έννοια της ‘πολιτιστικής ταυτότητας’ ενός τόπου στηρίζεται στο σύνολο

των μορφών που δημιούργησαν και δημιουργούν, οργανωμένα ή άτυπα,
τόσο η σημερινή και οι παλαιότερες ανθρώπινες κοινωνίες, όπως αυτό
γίνεται αντιληπτό από τους κατοίκους και επισκέπτες
Η πολιτιστική ταυτότητα ενός τόπου μπορεί να έχει χαρακτήρα

(α) υλικό, κτίσματα, αντικείμενα, ακόμη και πολιτιστικό τοπίο, ή
(β) άυλο, όπως για παράδειγμα ήθη και έθιμα, παραδόσεις κλπ
Στοιχεία που λειτουργούν όχι μόνο ως τοπόσημα αλλά ως trade marks
2 Ταυτότητα των πόλεων και πολιτιστική ανάπτυξη
Συνιστώσες της ανάπτυξης
οικονομική κοινωνική πολιτική
Σύμφωνα με τον κλασικό ορισμό, αειφόρος ανάπτυξη είναι η

«ανάπτυξη που καλύπτει τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να θέτει
σε κίνδυνο τη δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις
δικές τους ανάγκες»
 έμφαση στις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας,

ανάπτυξη από ποιους + για ποιους?
 κίνδυνοι μονομερούς ανάπτυξης + εξάρτησης από τουρισμό
Η πολιτιστική ανάπτυξη εντάσσεται κατά κύριο λόγο

στην κοινωνική συνιστώσα της ανάπτυξης και αφορά:
 την εξέλιξη του τομέα της ιδεολογίας με άμεση αναφορά στην

διανόηση, την λογοτεχνία, τις τέχνες και τον πολιτισμό γενικότερα
 ό,τι θεωρείται πολιτιστική κληρονομιά, είτε υλική είτε άυλη
Επειδή η ταυτότητα μίας πόλης είναι άμεσα δεμένη

με την ιστορική της φυσιογνωμία και την πολιτιστική της κληρονομιά,
η πολιτιστική της ανάπτυξη προϋποθέτει:
 την οργάνωση και αναβάθμιση της εικόνας της με στόχο την

βιώσιμη ανάπτυξη της, και
 την προστασία, ανάδειξη και διαχείριση της πολιτιστικής
κληρονομιάς
Καθώς η κοινωνία εξελίσσεται, δημιουργείται συχνά η ανάγκη για

επαναπροσδιορισμό του χαρακτήρα ορισμένων περιοχών, είτε
πρόκειται για ολόκληρες πόλεις είτε για συγκεκριμένα τμήματά τους
Στην μεταβιομηχανική πόλη:

η αποβιομηχάνιση ολόκληρων περιοχών οδηγεί στην επανάχρηση
των παλαιών κτιριακών κελυφών με την ένταξη χρήσεων πολιτισμού &
αναψυχής ενισχύοντας θετικά την απειλούμενη ταυτότητα των πόλεων
(πχ Πλάκα και ιδίως Ψυρρή + Γκάζι, Λαδάδικα, Παλιά Βόλου κλπ)
3 Στοιχεία της πόλης που ενισχύουν την ταυτότητά της
Ο κατάλληλος φυσικός σχεδιασμός

μπορεί να συμβάλει
στην δραστική αλλαγή της αντιληπτικής εικόνας μιας περιοχής και,
μέσα από αυτήν,
στον επαναπροσδιορισμό της ταυτότητας του τόπου
και της ενίσχυσης της ελκυστικότητάς του
Για να επιτευχθεί αυτό απαιτείται συστηματική διερεύνηση

των στοιχείων που χαρακτηρίζουν την συγκεκριμένη περιοχή
τόσο σε σχέση με τους κατοίκους όσο και σε σχέση με τους
μελλοντικούς επισκέπτες ή/και επενδυτές
Ο σχεδιασμός θα στηριχθεί στην παραπάνω διερεύνηση των

χαρακτηριστικών και ανάλογα θα υπογραμμίσει τα στοιχεία του
χώρου που κρίνεται σκόπιμο ή/και θα εντάξει νέα ισχυρά στοιχεία
ΤΟΠΟΣΗΜΑ
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ
ΕΝΟΤΗΤΕΣ
ΕΝΟΤΗΤΕΣ (συνέχεια)
ΟΡΙΑ ή ΦΡΑΓΜΑΤΑ
ΚΟΜΒΟΙ
άλλα στοιχεία που προσφέρουν χαρακτήρα σε έναν τόπο:

vista stoppers, γραμμική και σειριακή θεα, περίκλειστοι χώροι κλπ
4 Επαναπροσδιορισμός της ταυτότητας μίας πόλης
Το σήμα κατατεθέν ενός τόπου,

όσο και να τονισθεί, να υπογραμμισθεί ή και να εμπορευματοποιηθεί,
δεν εξασφαλίζει επισκέπτες και επενδύσεις σε σταθερή βάση
Για να ενισχυθεί η ελκυστικότητα του τόπου απαιτείται να αναβαθμισθεί

η πολιτιστική του ταυτότητα μετά από διερεύνηση των συγκριτικών της
πλεονεκτημάτων με βάση τον υπάρχοντα ανταγωνισμό
`
Η ενίσχυση της ελκυστικότητας όμως προϋποθέτει και:
1. ενίσχυση, ακόμη και επαναπροσδιορισμό της υφιστάμενης εικόνας

2. οργάνωση σχεδίου προστασίας, ανάδειξης και διαχείρισης του
τουριστικού πόρου με την αναβάθμιση των απαραίτητων
τουριστικών υποδομών
Η περίπτωση του Belfast, UK
Το πρόβλημα:
Μηδενική ελκυστικότητα της πόλης σε επισκέπτες και επενδυτές
λόγω των πολύχρονων συγκρούσεων καθολικών και προτεσταντών
Belfast, UK
Belfast, UK
Στόχος:
Εκτίναξη της ελκυστικότητάς του τόπου μέσα από τον πλήρη
επαναπροσδιορισμό της ταυτότητάς του με δραστικές παρεμβάσεις
στην εικόνα της πόλης
Εργαλείο:
Δραστικές παρεμβάσεις στην εικόνα της πόλης με την
ανακατασκευή και προβολή των παλιών ναυπηγείων του Τιτανικού
(Titanic Quarter)
Belfast, UK
Belfast, UK
Αυτές τις μέρες

συζητείται να
κατεδαφιστεί το
Παλάτι της
Κουλτούρας και
των Τεχνών
στη Βαρσοβία,
κατασκευής
1952-55,
δώρο του
Στάλιν
Το κτήριο έχει ύψος 777 πόδια και κυριαρχεί στην εικόνα της πόλης
Σημειώνεται ότι
οι νεότεροι σε ηλικία κάτοικοι
της πόλης τάσσονται υπέρ της
διατήρησής του
ενώ οι μεγαλύτεροι προτιμούν
να μετατραπεί η περιοχή σε
πάρκο
5 Ανάδειξη ολοκληρωμένου δικτύου πολιτιστικού ενδιαφέροντος
Η περίπτωση του Bariloche, Argentina
Nahuel Huapi λίμνη και Εθνικό Πάρκο

Bariloche, Argentina
Μεγαλύτερη πόλη
στην Παταγονία
115000 κάτοικοι (2011)

> 1000000 επισκέπτες
Έως τα τέλη του 19ου αιώνα:

τόπος αναφοράς εξερευνητών, κτηνοτρόφων και αποστολών
1895: πρώτοι μόνιμοι οικιστές, κυρίως γερμανόφωνοι

1902: επίσημη ίδρυση του οικισμού
1930-40: λειτουργία των πρώτων ξενοδοχείων
σχεδιασμός του κέντρου της πόλης με αλπικό χαρακτήρα
1934: Nahuel Huapi National Park, πρώτο στην Αργεντινή
Εκτός από ορειβατικές & αλπικές δραστηριότητες

το πάρκο προσφέρει και την αναζήτηση του Nahuelito
Η περίπτωση του Kobarid, Slovenia

Kobarid, Slovenia (ιταλιστί: Καπορέτο)
Kobarid, Slovenia
6 Εν κατακλείδι
Η βαθύτερη ψυχολογική ικανοποίηση που αφήνει στον κάτοικο και τον

επισκέπτη ένας συγκεκριμένος τόπος είναι δυνατόν να σχετίζεται με:
1. την ικανοποίηση των βασικών αναγκών του ανθρώπου όπως

ασφάλεια, προσβασιμότητα κλπ
2. την καθαρότητα προσανατολισμού και αναγνωρισιμότητα των

στοιχείων της αντιληπτικής εικόνας του περιβάλλοντος
3. την μοναδικότητα της συγκεκριμένης περιοχής (το πνεύμα του τόπου)
4. την ικανότητα του τόπου να προκαλέσει ταύτιση στους χρήστες του
 Τα 3 τελευταία στοιχεία είναι άρρηκτα δεμένα

με την ταυτότητα του τόπου
Πάνω απ’ όλα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι όλοι όσοι ζούμε και
εργαζόμαστε σε ένα τόπο συμμετέχουμε στον σχεδιασμό και στην
δημιουργία της ταυτότητας του
Πρώτα απ’ όλα κτίζοντας και μετά χρησιμοποιώντας τον χώρο
Για κάθε ιδιωτικό κτίσμα:
Παρότι οι στεγασμένοι χώροι σε ένα οικόπεδο είναι πλήρως ιδιωτικοί,

οι όψεις, και ιδίως η πρόσοψη, αν και αυτοί τυπικά ιδιωτικοί, εν τούτοις
συμμετέχουν στην διαμόρφωση της εικόνας και της ταυτότητας της
πόλης
Το ίδιο συμβαίνει και με το χώρο του ιδιωτικού οικοπέδου που είναι

ορατός από τον δημόσιο χώρο και λειτουργεί σαν εικόνα για όλη την
ανθρώπινη κοινότητα
Για να προσεγγισθούν κατάλληλα οι ανάγκες των χρηστών του χώρου,

αλλά και για να λειτουργήσει θετικά η πόλη στα πλαίσια του οξυμένου
ανταγωνισμού, απαιτείται επίγνωση της λειτουργίας της αντιληπτικής
εμπειρίας και η κατάλληλη ευαισθησία για τον σχεδιασμό
Για να συμβάλει στην ενίσχυση της ταυτότητας ενός τόπου,

ο σχεδιασμός πρέπει να λαμβάνει υπόψη:
 τα κοινωνικά και οικονομικά δεδομένα των χρηστών του χώρου αλλά

και των προβλεπόμενων επισκεπτών η/και επενδυτών σ’ αυτόν
 τις πραγματικές λειτουργικές και άλλες ανάγκες
 τις πιθανές αναγνώσεις του λεξιλογίου του δομημένου περιβάλλοντος
Επειδή η εικόνα που δίνει την ταυτότητα ενός τόπου περιλαμβάνει κάθε
είδους χρήση του χώρου, είναι απαραίτητη η πλατύτερη
ευαισθητοποίηση του κοινού
Ταυτότητα και αναγνωρισιμότητα

Aιγαιοπελαγίτικων οικισμών
Το Λακκί της Λέρου ως ειδική περίπτωση

Η ανώνυμη αρχιτεκτονική των Αιγαιοπελαγίτικων οικισμών
Ο άνθρωπος φτιάχνει τον χώρο του για να καλύψει τις ανάγκες του
Tο δομημένο περιβάλλον περιέχει στοιχεία του οικονομικού και

κοινωνικού γίγνεσθαι
και μπορεί να θεωρηθεί ως αντανάκλασή του
Στο Αιγαίο:
Μεγάλη δυσκολία για επιβίωση

στα μικρότερα νησιά
• Άνυδρο περιβάλλον
• Ελάχιστη εύφορη γη για Σέριφος 1950

καλλιέργεια
• Περιορισμένη δυνατότητα για

άλλες δραστηριότητες
Αποτέλεσμα: γενικευμένη ένδεια
Πεζούλες στην Ίο
Συνεχής συνεργασία &
συντροφικότητα
μεταξύ των κατοίκων
λόγω δυσκολιών που
οφείλονται είτε σε φυσικά
φαινόμενα είτε σε
ανθρωπογενείς αιτίες Αίγινα 1950
όπως
• Κακή σοδειά λόγω καιρικών

συνθηκών κλπ
• Πειρατεία παλιότερα
• Σοβαρά οικογενειακά
προβλήματα
Ομοιομορφία
Δεν ξεχωρίζει καμία κατοικία, ούτε λόγω μεγέθους, ούτε μορφής, ούτε θέσης
Μόνο συγκεκριμένες εκκλησίες, ανεμόμυλοι + το σχολείο
Ύδρα
Φηρά
Στο δομημένο περιβάλλον:
Αναπτυγμένη ζώνη ημι-δημόσιου χώρου
Αμοργός 1913 Ανάφη Φολέγανδρος
Χώρα Νάξου
Χώρα Νάξου
Μύκονος 1930s
(CIAM Αθηνών 1933)
Ποικιλία:
Η ενότητα στην πολλαπλότητα
Σύμη
Ευρηματικότητα στη διαμόρφωση

του δομημένου περιβάλλοντος
Κάστρο Σίφνου
Η ταυτότητα των Αιγαιοπελαγίτικων οικισμών
Γιατί ταυτότητα?
Γιατί μοναδικότητα?
Ποια στοιχεία συνιστούν την ταυτότητα και ποια την μοναδικότητα

στις παρακάτω όψεις 3 οικισμών?
Χώρα Σερίφου Χώρα Ίου Χώρα Αστυπάλαιας
Η ταυτότητα των Αιγαιοπελαγίτικων οικισμών
Πόσο αναγνωρίσιμη είναι?

Είναι τελικά εξαγώγιμο προϊόν?
Έχει ανθρώπινη κλίμακα, ενότητα, ισότητα, ακόμα και σεμνότητα
Μύκονος,
το μέτωπο στην
Αλευκάντρα
(μικρή Βενετία)
Moshe Safdie,
Habitat 67
όψη από το λιμάνι
του Μοντρεάλ
(κατασκευή 1970)
Αφίσες ΕΟΤ Branding των οικισμών του Αιγαίου 1940-1995
Η ειδική περίπτωση του Λακκίου στη Λέρο
Λέρος:
Νησί των Δωδεκανήσων, 9ο σε επιφάνεια, 4ο σε πληθυσμό (8000 κάτοικοι)

Μεγαλύτερο μήκος 15 χλμ., μικρότερο πλάτος 1,2 χλμ.
Λέρος
Ιστορικά στοιχεία:
 Αρχαιότητα: αποικία της Μιλήτου
 4ος αι. π.Χ.: γίνεται τμήμα της
Βυζαντίου
 1309: κατακτάται από τους Ιππότες
του Αγίου Ιωάννη της Ρόδου
 1523: κατακτάται από τους
Οθωμανούς
 1821: παίρνει μέρος στην
Επανάσταση των Ελλήνων εναντίον
της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
 1912: ο Ιταλικός στρατός διώχνει το
Τουρκικό ναυτικό από τα
Δωδεκάνησα
 1923: προσαρτάται στην Ιταλία
(συνθήκη της Λωζάνης)
ο Ιταλικός σχεδιασμός για τα Δωδεκάνησα
 1922: το Φασιστικό Κόμμα αναλαμβάνει την

εξουσία στην Ιταλία με μεγαλεπήβολες ιδέες
για την Μεσόγειο (Mare Nostrum)
 οι Ιταλοί αποφασίζουν να κατασκευάσουν
στη Λέρο τον Ναύσταθμο για τις πολεμικές
επιχειρήσεις τους στην Μεσόγειο
 H περιοχή είναι βαλτώδης και αποφασίζεται
να αποξηρανθεί με υλικά από την Ιταλία
 Οι Ιταλοί είχαν σχεδιάσει και κατασκευάσει
μερικές ακόμα πόλεις από την αρχή όπως
τις Sabbaudia, Littoria και Aprilia στην
Ιταλία. Κυρίαρχος αρχιτεκτονικός ρυθμός το
razionalismo
 Η νέα πόλη-λιμάνι στη Λέρο ονομάζεται
Porto Lago (λιμάνι - λίμνη)
η νέα πόλη Porto Lago
 Το Porto Lago προορίζεται για 15.000 κατοίκους, κυρίως στρατιωτικό και
πολιτικό Ιταλικό προσωπικό καθώς και Έλληνες κατοίκους
 1934: εγκρίνεται το πολεοδομικό σχέδιο (αρχιτέκτονας R. Petracco)
 Γραμμικό θαλάσσιο μέτωπο με δημόσια κτίρια αφιερωμένο στον Μουσολίνι
 Δημιουργία πλατείας (Piazza Littoria) με το κτίριο του φασισμού/Δημαρχείο
για τις τελετουργικές παρελάσεις του καθεστώτος
 Μία κάθετη λεωφόρος, Viale Del Re, οδηγεί σε μια εσωτερική πλατεία, Piazza
Roma, και ένα λόφο με ένα μνημείο σύμβολο της φασιστικής κυριαρχίας
η νέα πόλη Porto Lago κατασκευάζεται το 1935, λίγο μετά το CIAM Αθηνών (1933)
1947: Τα Δωδεκάνησα
ενώνονται με την
Ελλάδα
Porto Lago > Λακκί
Η Ιταλική κληρονομιά:
• παραμένει σε αρκετά καλή
κατάσταση
• χρησιμοποιείται
ικανοποιητικά
• είναι εντελώς άγνωστη
Σήμερα
η Ευρωπαϊκή μοναδικότητα του οικισμού όχι μόνο δεν προβάλλεται
αλλά ίσως ακόμα και να αποσιωπείται (‘διπλή λήθη’ κατά Giglio)
Εν τούτοις
αν και σαφώς διαφορετική από την ανώνυμη αρχιτεκτονική των
υπολοίπων Αιγαιοπελαγίτικων οικισμών, η αρχιτεκτονική μορφολογία
των κτιρίων στο Λακκί παραμένει κοντά στην ανθρώπινη κλίμακα του
οικισμού και λιγότερο στους μεγαλεπήβολους σχεδιασμούς του
καθεστώτος που την δημιούργησε
Μένει να ερευνηθεί
η εικόνα που έχουν για τον οικισμό τους οι ίδιοι οι κάτοικοί του και
φυσικά η διάθεση τους να προβάλουν την απρόσμενη μοναδικότητά
του σχεδιασμένου οικισμού σε μικρό Αιγαιοπελαγίτικο νησί
αντιμετωπίζοντας 2 βασικές δυσκολίες:
1. το αρνητικό κλίμα των τελευταίων 50 ετών για την Λέρο και
2. την ισχυρή ταυτότητα των οικισμών των γειτονικών νησιών
ΤΟ ΔΟΜΗΜΕΝΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
ΚΑΙ Ο ΠΑΡΑΓΩΝ ‘ΧΡΟΝΟΣ’
Ο παράγων ‘χρόνος’
Η αντιληπτική εικόνα του τόπου

μεταβάλλεται
κατά την διάρκεια της ημέρας, των
εποχών, κατά μικρές ή μεγάλες
περιόδους κλπ
• Υπάρχει η αντιληπτική εμπειρία

της πρώτης φοράς
• Υπάρχουν όμως και

χαρακτηριστικές εικόνες από
διαφορετικές φάσεις στην
ιστορία ενός δομημένου
συνόλου
Πλατεία Preseren, Ljubljana
Μεταβολή της αντιληπτικής

εικόνας ενός τόπου σε σχετικά
σύντομα χρονικά διαστήματα
Μοναστηράκι, Αθήνα
Αντιληπτική εμπειρία ενός τόπου

για διαφορετικές ηλικιακές ομάδες
Πολλαπλές ιστορικότητες διαδέχονται η μία την άλλη
Οι κοινωνίες των ανθρώπων

επενεργούν ατομικά η/και
συλλογικά στο χώρο τους και
προσαρμόζουν το δομημένο
περιβάλλον με τρόπο που να
ικανοποιεί τις νέες τους ανάγκες
Με τον τρόπο αυτό συχνά

προκύπτουν ενότητες με κοινά
στοιχεία ανάλογα με την εποχή
που δομήθηκαν αλλά και τα
κοινωνικοοικονομικά
χαρακτηριστικά της κοινωνίας
που τα έκτισε καθώς και αυτών
που τα χρησιμοποίησε
Πολλαπλές ιστορικότητες διαδέχονται η μία την άλλη
Dancing House, Prague

Vlado Milunic + Frank Gehry, 1992
1945 - 2010
Πολλαπλές ιστορικότητες στην πόλη
Μέσα στην περίοδο που

δημιουργούνται και κατοικούνται
οι πόλεις, η επενέργεια της κάθε
κοινωνίας στο δομημένο
περιβάλλον αφήνει να
δημιουργούνται διαφορετικές
στρώσεις ιστορικότητας, που θα
μπορούσαν να ονομαστούν layers,
δηλαδή αλλεπάλληλα επίπεδα
ιστορικά διαφοροποιημένου
νοηματικού περιεχομένου
Αυτά αντιμετωπίζονται με
διαφορετικό τρόπο από την
εκάστοτε κοινωνία αλλά και από
διαφορετικές ομάδες ανθρώπων
μέσα σ’ αυτές
Κωνσταντινούπολη, η πόλη των layers

Αποδοχή και σεβασμός
συγκεκριμένων αξιών στη διάρκεια
του χρόνου
Το δομημένο περιβάλλον και ο χρόνος
Αμέσως μετά την

ολοκλήρωση της
κατασκευής,
κάθε κτίσμα αρχίζει να
παλιώνει
Αν όμως παλιώσει
υπερβολικά κινδυνεύει να
κατεδαφιστεί κυρίως λόγω:
• φυσικής ή δομικής ή
λειτουργικής αδυναμίας
• νομικής αδυναμίας
• αδυναμίας λειτουργικότητας
θέσης
• αδυναμίας προσαρμογής σε
νέες απαιτήσεις
Το δομημένο περιβάλλον και ο χρόνος
Η γενική αρχή είναι:

ό,τι κατασκευάζεται, πρέπει να αντέχει στον χρόνο
και να μπορεί να προσαρμόζεται σε νέες συνθήκες που
προβάλλουν νέες απαιτήσεις
Κατά συνέπεια,
Το δομημένο περιβάλλον αναγκάζεται να μετασχηματίζεται
τακτικά ώστε να μπορεί να προσαρμόζεται στις νέες
λειτουργικές και άλλες ανάγκες των χρηστών του
Μήπως όμως έχει άλλη αξία ως παλαιό?
Η σημασία του παρελθόντος
David Lowenthal, 1985

The Past is a Foreign Country
Τρία μέρη:
• Wanting the Past
(τα οφέλη και τα βάρη του
παρελθόντος)
• Knowing the Past
(η γνώση του παρελθόντος)
• Changing the Past
(ο τρόπος που το παρελθόν
διατηρείται, προστατεύεται ή
μετασχηματίζεται)
Η ανάγκη για προστασία
Γιατί προστασία?
• Ταυτότητα (εθνική, τοπική,

οικογενειακή, προσωπική)
• Φιλοσοφική διάσταση, αξίες
του παρελθόντος + σχέση με
τις σημερινές
• Σεβασμός σε προηγούμενες
κοινωνίες και ανθρώπους
• Σημερινή αδυναμία
ανάλογης κατασκευής
Γιατί προστασία?
H πολιτιστική κληρονομιά περιέχει τις συνθήκες, τα θετικά στοιχεία
και τις αξίες που μεταφέρουν οι ανθρώπινες κοινότητες από το
παρελθόν στο παρόν και στο μέλλον (Howard, 2003)
Δεν είναι το αποτέλεσμα μιας άναρχης και τυχαίας επιβίωσης αλλά

η εξέλιξη της ατομικής και συλλογικής συνείδησης σε σχέση με ένα
συγκεκριμένο τόπο (Ashworth and Phelps, 2002)
Η πολιτιστική κληρονομιά έχει διαφορετική σημασία σε

διαφορετικούς ανθρώπους (Tunbridge and Ashworth 1996,
Ashworth and Phelps, 2002)
Η UNESCO (1990) ορίζει την πολιτιστική κληρονομιά ως:
«το σύνολο των υλικών στοιχείων, είτε καλλιτεχνικών είτε συμβολικών, που
παραδίδονται από το παρελθόν σε κάθε πολιτισμό και ως εκ τούτου σε
ολόκληρη την ανθρωπότητα. Ως συστατικό μέρος της επιβεβαίωσης και
εμπλουτισμού των πολιτιστικών ταυτοτήτων, ως κληρονομιάς που ανήκει σε
όλη την ανθρωπότητα, η πολιτιστική κληρονομιά δίνει σε κάθε συγκεκριμένο
τόπο τα αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά της και αποτελεί την ουσία της
ανθρώπινης εμπειρίας».
Σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία (Ν.3028/2002, άρθρο 1):
«Η πολιτιστική κληρονομιά της Χώρας αποτελείται από τα πολιτιστικά

αγαθά που βρίσκονται εντός των ορίων της ελληνικής επικράτειας,
συμπεριλαμβανομένων των χωρικών υδάτων, καθώς και εντός άλλων
θαλάσσιων ζωνών στις οποίες η Ελλάδα ασκεί σχετική δικαιοδοσία σύμφωνα
με το διεθνές δίκαιο. Η πολιτιστική κληρονομιά περιλαμβάνει και τα άυλα
πολιτιστικά αγαθά».
Κηρυγμένα Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς UNESCO

Προστασία και ανάδειξη παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς
Η UNESCO (United Nations

Educational, Scientific and
Cultural Organization)
δημιουργήθηκε το 1946 με
στόχο την συμβολή στην
προώθηση της ειρήνης και της
ασφάλειας μεταξύ των λαών
μέσα από την εκπαιδευτική,
επιστημονική και πολιτιστική Bolgar complex, Ρωσία
συνεργασία
Η προστασία και ανάδειξη της

φυσικής και πολιτιστικής
κληρονομιάς είναι μια
σημαντική συνεισφορά στην
βιώσιμη ανάπτυξη (UNESCO,
2005)
Bursa & Cumalikizik, Τουρκία
Εκτός από τα Μνημεία

Παγκόσμιας Πολιτιστικής
Κληρονομιάς, η UNESCO
διατηρεί κατάλογο 46 τόπων
ιδιαίτερου πολιτιστικού
ενδιαφέροντος που
θεωρούνται απειλούμενοι
Μεσαιωνικά μνημεία στο Κόσοβο
Αρχαιολογικός χώρος Τσαν Τσαν, Περού Παλιά πόλη και τείχη της Ιερουσαλήμ
Προστασία και ανάδειξη πολιτιστικής κληρονομιάς
Στην Ελλάδα κηρύσσονται

διατηρητέα μεμονωμένα
κτίσματα ή/και σύνολα με
διατάγματα που συνήθως
προδιαγράφουν τις
απαραίτητες συνθήκες
προστασίας τους
Χάρτης με τους οικισμούς που

έχουν κηρυχθεί παραδοσιακοί
στην Ελλάδα σήμερα
(Καταπίδη, 2009)
Δεκ 2018: η UNESCO αναγνωρίζει τη

ξερολιθιά ως στοιχείο
παγκόσμιας άυλης κληρονομιάς
Η άυλη πολιτιστική κληρονομιά εκδηλώνεται ειδικότερα

(α) Στις προφορικές παραδόσεις και εκφράσεις,
συμπεριλαμβανομένης της γλώσσας ως φορέα
της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς
(β) Στις τέχνες του θεάματος
(γ) Στις κοινωνικές πρακτικές, στις τελετουργίες και στις εορταστικές
εκδηλώσεις
(δ) Στις γνώσεις και πρακτικές που αφορούν τη φύση και το σύμπαν
(ε) Στην τεχνογνωσία που συνδέεται με την παραδοσιακή χειροτεχνία
Από το άρθρο 2 του Ν. 3521/2006 που επικύρωσε την Παγκόσμια

Σύμβαση για την προστασία της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς
Οργανισμοί & φορείς προστασίας της Πολιτιστικής Κληρονομιάς

 Ευρωπαϊκή Ένωση: Σύμφωνα με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ (1992), η ΕΕ,
οφείλει να συμβάλλει στην ανάπτυξη του πολιτισμού κάθε κράτους - μέλους
με σεβασμό στις πολιτιστικές πολυμορφίες σε εθνικό και περιφερειακό
επίπεδο και προβάλλει την πολιτιστική κληρονομιά.
 Συμβούλιο της Ευρώπης: Λειτουργεί σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση
για τον Πολιτισμό (νομικό πλαίσιο για τη δράση του Συμβουλίου σε θέματα
όπως η εκπαίδευση, ο πολιτισμός και η πολιτιστική κληρονομιά).
 UNESCO: Οργανισμός με έδρα το Παρίσι, ο οποίος προωθεί τη συνεργασία
των 195 μελών της σε θέματα εκπαιδευτικά, επιστημονικά και πολιτιστικά.
 IUCN (Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης): Παρέχει υποστήριξη σε
θέματα αειφόρου ανάπτυξης και κλιματικής αλλαγής συντάσσοντας
αξιολογήσεις τεχνικού περιεχομένου για τα φυσικά τοπία, που έχουν
συμπεριληφθεί στον Κατάλογο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς προς
την Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς.
 ICCROM (Διεθνές Κέντρο για τη Μελέτη της Συντήρησης και της
Αποκατάστασης των Πολιτιστικών Αγαθών): διακυβερνητικό όργανο με
στόχο τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, παρέχοντας γνώσεις και
εργαλεία σε πολιτιστικά θέματα σε διεθνές και κυβερνητικό επίπεδο.
Οργανισμοί & φορείς προστασίας της Πολιτιστικής Κληρονομιάς
 ICOMOS (Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Τοπίων): Mη κυβερνητικός
φορέας, με έδρα το Παρίσι, που αποτελείται από διεπιστημονικό δίκτυο
εμπειρογνωμόνων. Έχει ως αποστολή να συνεισφέρει στη διατήρηση, την
προστασία, τη χρήση και την ενίσχυση μνημείων, οικοδομικών
συγκροτημάτων και χώρων: κτήρια, ιστορικές πόλεις, πολιτιστικά τοπία και
αρχαιολογικοί χώροι.
 ICOM (Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων): Στο καταστατικό του προβλέπονται
δράσεις για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, την καταπολέμηση
της παράνομης διακίνησης πολιτιστικών αγαθών καθώς και την ανάπτυξη και
διαχείριση των μουσείων.
 OWHC (Οργανισμός Πόλεων Παγκόσμιας Κληρονομιάς): Έχει ως στόχο την
ενίσχυση της εφαρμογής της Σύμβασης για την Παγκόσμια Κληρονομιά, την
ενθάρρυνση της συνεργασίας με πλήθος φορέων και την ανταλλαγή
πληροφόρησης σε θέματα διαχείρισης σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο.
 WMF (World Monuments Fund, Παγκόσμιο Ταμείο για τα Μνημεία): Μη
κερδοσκοπικός οργανισμός που, έχει ως σκοπό την προστασία της
πολιτιστικής κληρονομιάς και την δημοσιοποίηση καταλόγου με τα
απειλούμενα μνημεία.
Γιατί όχι προστασία?
Το όραμα των φουτουριστών των αρχών του

20ού αιώνα:
 Μια εντελώς νέα βιομηχανική πόλη με

εκμετάλλευση όλων των τεχνολογικών
επιτευγμάτων της εποχής Antonio Sant’ Elia
(γ: Como, 1888, θ: Gorizia, 1916)

• Dietrich von Choltitz, ο
Γερμανός στρατηγός που
αψήφησε τον Hitler και
έσωσε το Παρίσι τον
Αύγουστο 1944
• Sippenhaft (ή Sippenhaftung)
Henry Kissinger 1974:

The Greek people are anarchic and
difficult to tame. For this reason we
must strike deep into their cultural
roots: Perhaps then we can force
them to conform. I mean, of course,
to strike at their language, their R. Nixon & H. Kissinger on Vietnam, 1972
religion, their cultural and historical
reserves, so that we can neutralize
their ability to develop, to
distinguish themselves, or to
prevail; thereby removing them as
an obstacle to our strategically vital
plans in the Balkans, the
Mediterranean, and the Middle
East. (Οικ. Ταχυδρόμος, Απρ 1997)
Archbishop Makarios & H. Kissinger, 1973
1204: Enrico Dandolo, Χριστιανός, 97 1453: Μωάμεθ ΙΙ, Οθωμανός, 22

Πόσο αυτονόητη είναι η ανάγκη για προστασία
‘…επί 30 μέρες και πλέον 30, 40 και 60 εργάτες εκθεμελιώνουν, καταστρέφουν,
εξαφανίζουν την πόλη της Σπάρτης. Μου υπολείπονται 4 μόνο πύργοι να
καταστρέψω... Προς το παρόν ασχολούμαι με την καταστροφή των τελευταίων
αρχαιοτήτων της Σπάρτης. Καταλαβαίνετε τι χαρά δοκιμάζω...’
Επιστολή του απεσταλμένου Αββά Michel Fourmont από την Πελοπόννησο
στον Κόμη Maurepas Γραμματέα του Λουδοβίκου XV 1728
Ο Παρθενώνας μεταφέρεται στη Δύση,

Morosini 1687 + Elgin 1803
Αγία Δύναμη, κάτω από το πρώην

Υπουργείο Παιδείας στο Σύνταγμα
Μικρό κτίσμα ‘βγαίνει’ στο

δρόμο στο Εδιμβούργο
Φανατικοί Τζιχαντιστές
καταστρέφουν αντικείμενα
ιστορικής αξίας στην
Νινευή και το Μουσείο της
Μοσούλης στο Ιράκ
(Φεβ 2015)
Ο ISIS καταστρέφει
τον ναό του Διός
στην Παλμύρα της
Συρίας
(Αυγ 2015)
Η παλιά γέφυρα του Μόσταρ

1567 κτίστηκε
1993 καταστράφηκε
2004 αποκαταστάθηκε
Βουδαπέστη: Οι περιορισμοί στη δόμηση επιτρέπουν στα μνημεία να φανούν

Το ρωμαϊκό θέατρο στο Δυρράχιο
20000 θέσεις, 2ος αιώνας π.Χ.
Το ελληνο-ρωμαϊκό θέατρο στην Ταορμίνα
2ο σε μέγεθος μετά το θέατρο των Συρακουσών,
2ος αιώνας π.Χ.
Το αρχαίο θέατρο της Λάρισας

Το αρχαίο θέατρο της Λάρισας
καλυπτόταν από πολυκατοικίες που 1992
απαλλοτριώθηκαν και κατεδαφίστηκαν
1985 2002
Το αρχαίο θέατρο της Λάρισας το 1985
2004
Το αρχαίο θέατρο της Λάρισας σήμερα
αποτελεί σημαντικό ορόσημο της ζώνης
αναψυχής και πολιτισμού της πόλης
Graffiti
vs
παραδοσιακός χαρακτήρας
των Εξαρχείων
Graffiti
vs
ΕΜΠ
Τέχνη επίσημη και ανεπίσημη
Banksy art
Banksy art
Η σημερινή άποψη του οίκου Gucci

για την τέχνη
προβάλλεται πάνω στην τέχνη
της κλασικής Αθήνας,
Δεκ 2015
Διατήρηση ή Προστασία (preservation vs conservation)
Για το ιστορικής σημασίας δομημένο περιβάλλον

υπάρχουν δύο ενδεχόμενα:
 Να διατηρηθεί με ευλάβεια ή
 Να προσαρμοσθεί στις σημερινές ανάγκες

Στην περίπτωση της διατήρησης (preservation):
Η προσέγγιση ακολουθήθηκε διεθνώς μέχρι τη δεκαετία 1970 και

πρόκειται για στείρα προστασία με χαρακτήρα άμυνας σε σχέση με τις
νέες πολεοδομικές και κοινωνικές συνθήκες
Τείνει να αφορά αυτοτελή κτίσματα ή χώρους ιστορικού ενδιαφέροντος
Στην περίπτωση της διατήρησης (preservation):
Ν. 3028/2002
Προστασία και ανάδειξη

Aa-kerk,
Groningen, Ολλανδία
Στην περίπτωση της προστασίας
(conservation):
Αναγνωρίζεται η σύγχρονη κοινωνική

πραγματικότητα, οι ανάγκες και η δυναμική
τους, οπότε η πολιτιστική κληρονομιά
προσαρμόζεται στο σύγχρονο περιβάλλον
χωρίς να χάσει την ακεραιότητά της
Υπογραμμίζεται η σημασία του σύγχρονου

κοινωνικο-οικονομικού περιβάλλοντος και της
τοπικής κοινότητας (Ashworth, 1993)
Συχνά αφορά κτιριακά συγκροτήματα και

σύνολο μορφών Gregory Ashworth
Προστασία και ανάδειξη
Εθνική Τράπεζα
της Ελλάδος +
Αχαρνική οδός,
Πλατείας Κοτζιά,
Αθήνα
Προστασία ή ανάπτυξη?
Σημαντικές 1880
κατεδαφίσεις 1 1956
στο κέντρο της
Αθήνας
1888
2 1940
2 4
1 3
1900
3 (1970)
1 Μέγαρο Νεγρεπόντη
2 Δημοτικό Θέατρο
3 Μέγαρο Πεσμαζόγλου
4 Βίλλα Μαργαρίτα 1900
4 1970
Αλλαγή χρήσης βιομηχανικών

και άλλων κελυφών
Dixon’s pencil factory, NJ

Προσαρμογή σε νέα δεδομένα & ανάγκες
Αθήνα, η μετατροπή της Σχολής Ευελπίδων (1897)
σε Δικαστήρια 90 χρόνια μετά (1985)
Προσαρμογή στα νέα δεδομένα
Τα bunkers των αλβανικών συνόρων

Συμπερασματικά
Ο παράγων χρόνος αποτελεί Επιτρέπει να αναδεικνύεται η

ιδιαίτερα σημαντική παράμετρο δυναμική που είχαν και έχουν οι
στην αναγνώριση και εκτίμηση της κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες
πολιτιστικής κληρονομιάς που αποτυπώνονται στο δομημένο
περιβάλλον
ΤΟ ΔΟΜΗΜΕΝΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
ΤΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΤΟΥ ΠΗΛΙΟΥ
ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΤΟΥ 21ου ΑΙΩΝΑ

Ξεκινώντας από ένα απλό σπίτι μέχρι ένα ολόκληρο χωριό,
το δομημένο περιβάλλον δημιουργείται σταδιακά για να
εξυπηρετήσει τις ανάγκες μίας ανθρώπινης κοινότητας
Οι οικισμοί του Πηλίου

 προέκυψαν από τις κοινότητες που τους δημιούργησαν
 για πολλά χρόνια λειτουργούσαν κανονικά
Η δυνατότητά τους όμως για προσαρμογή στις σύγχρονες

τεχνολογικές εξελίξεις και κοινωνικο-οικονομικές απαιτήσεις
φαίνεται ότι έχει αρχίσει να δοκιμάζεται
Η μοναδικότητα της φυσιογνωμίας του Πηλίου απειλείται
Τί φταίει και πώς σώζεται, αν σώζεται;
Το νομοθετικό πλαίσιο ισχύει σχεδόν 40 χρόνια
Παρά τις ατέλειές του, κρίνεται ως ένα καλά επεξεργασμένο

εργαλείο με θετική συμβολή στην ανάπτυξη της περιοχής
Σε ποιες κατευθύνσεις πρέπει να κινηθεί η τροποποίησή του;

Τί έχει συμβεί στο διάστημα της ισχύος του;
Ο παραδοσιακός χαρακτήρας της αρχιτεκτονικής του Πηλίου και
των οικισμών του έχει αναλυθεί αρκετά διεξοδικά:
Εκτός από το φυσικό περιβάλλον και το χαρακτηριστικό ανάγλυφο,
αφορά την λογική και τον χαρακτήρα των κατασκευών, την
πυκνότητα της δόμησης, τα χρησιμοποιούμενα υλικά, τις
αποστάσεις μεταξύ των κτισμάτων και τον τρόπο δόμησης στους
ιδιωτικούς και κυρίως τους δημόσιους χώρους
Τί συνιστά όμως απόκλιση από αυτόν τον χαρακτήρα;

Τί είναι ‘αποδεκτή απόκλιση’ και τί ‘επικίνδυνη αλλοίωση’;
Το σχολείο του Ρήγα και η οικία Κωνσταντινίδη στη Ζαγορά αποδίδουν

ικανοποιητικά τον χαρακτήρα του κτηριακού αποθέματος του Πηλίου
Το αρχοντικό Βογιώτα στη Μακρινίτσα,
το σχολείο και το αρχοντικό Βογιατζόπουλου στον
Άγιο Γεώργιο Νηλείας,
αλλά και το κτηριακό απόθεμα των παρυφών των
οικισμών
είναι σαφώς αποκλίνοντα από τα πρότυπα
πηλιορείτικης αρχιτεκτονικής
αλλά θεωρούνται αποδεκτά
Από ποιους όμως και για ποιους ακριβώς?

Τί πιστεύει η τοπική κοινωνία και τί οι ‘ειδικοί’?
Αντίστοιχα αποδεκτά φαίνεται

ότι θεωρούνται
ακόμα και νεότερα κτήρια
παρότι δεν ακολουθούν τους
βασικούς κανόνες της
αρχιτεκτονικής τυπολογίας της
περιοχής
Αντίθετα
και παρά τον ισχύοντα νόμο
νέες κατασκευές προκαλούν έντονες αλλοιώσεις
στον παραδοσιακό χαρακτήρα
σε θέματα όπως
 η επανάληψη & τυποποίηση των μονάδων,
 η πυκνότητα της δόμησης,
 οι κατασκευές στον περιβάλλοντα χώρο,
 τα χρώματα των όψεων
Συχνά η διαφημιζόμενη δόμηση φαίνεται

αραιότερη από αυτήν που τελικά υλοποιείται
ενώ τελικά τα κτηριακά περιγράμματα και οι
διαμορφώσεις των ελεύθερων χώρων
αποκλίνουν επικίνδυνα από τα αποδεκτά
Οι κατασκευές όμως δεν γίνονται πλέον για να

χρησιμοποιούνται από τους κατοίκους όπως
παλιότερα, αλλά για επισκέπτες που σπάνια
μένουν στην περιοχή 12 μήνες το χρόνο
Σοβαρότατες αλλοιώσεις
παρατηρούνται επίσης:
στις δαπεδοστρώσεις των
παραδοσιακών καλντεριμιών,
αλλά και στη χάραξη νέων δρόμων
ακόμα και διασχίζοντας ρέματα μέσα
στους οικισμούς και εμποδίζοντας την
ελεύθερη απορροή των ομβρίων
Σημαντικές επιπτώσεις στην εικόνα των

οικισμών έχει ακόμη
 η κίνηση και ιδίως η στάθμευση των
τροχοφόρων μέσα στους οικισμούς λόγω
ανεπάρκειας διατιθέμενων χώρων αλλά και
 η άσκηση παραγωγικών δραστηριοτήτων,
που δεν καλύπτεται επαρκώς από την
ισχύουσα νομοθεσία που θα έπρεπε να
προβλέπει τουλάχιστον την στέγασή τους
Παράλληλα ο χαρακτήρας του
εξωαστικού τοπίου του Πηλίου
διασπάται κυρίως από:
• ‘τυχαία’ κτίσματα που συχνά
μάλιστα κατασκευάζονται
στην κορυφογραμμή,
• ανεξέλεγκτη διάνοιξη
αγροτικών δρόμων
• αλόγιστη τοποθέτηση
διαφημιστικών πινακίδων
Συμπερασματικά, ο παραδοσιακός χαρακτήρας του Πηλίου απειλείται

από τις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας και της ανάπτυξης
Στη βάση των πιέσεων στο δομημένο αλλά και φυσικό περιβάλλον
βρίσκεται η αλλαγή του παραδοσιακού τρόπου παραγωγής που ώθησε
την τοπική κοινωνία στις υπηρεσίες με βασικό άξονα τον τουρισμό
χωρίς όμως να εγκαταλείψει την αγροτική παραγωγή
Πήλιο: το παρελθόν και το παρόν

Καθώς ακόμα και η σύνθεση του πληθυσμού μεταβάλλεται, το δομημένο
περιβάλλον καλείται να διατηρήσει τον παραδοσιακό χαρακτήρα
αφομοιώνοντας νέα δεδομένα όπως:
1. την κατοικία ως ‘εμπόρευμα’ και όχι ως ‘αξία χρήσης’
2. τις πιέσεις για ανάπτυξη που ανεβάζουν τις αξίες γης
3. τον παραγκωνισμό της γεωργίας σε όφελος της οικοδομής
4. τις νέες χρήσεις, όπως ξενώνες, που δημιουργούν ιδιαίτερες πιέσεις,
όπως μεταφορικούς φόρτους και στάθμευση
αλλά και αλλαγές κοινωνικού χαρακτήρα όπως:

5. τους κατοίκους ως ‘εποχιακούς επισκέπτες’ και όχι ‘χωριανούς’ με
ανάλογη ευαισθησία για τον τόπο
6. τον σύγχρονο τρόπο ζωής με επιπτώσεις στο κέλυφος των κτιρίων
αλλά και του οικισμού συνολικά
και αλλαγές στις υποδομές λόγω:
7. των συνεχών τεχνολογικών εξελίξεων αλλά και
8. των απαιτήσεων των σύγχρονων παραγωγικών δραστηριοτήτων
Η απλή τροποποίηση του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου και μάλιστα με

διατάξεις κανονιστικού χαρακτήρα δεν είναι αρκετή
Απαιτείται συνολική προσέγγιση της φυσιογνωμίας του Πηλίου με την

λογική της βιώσιμης ανάπτυξης και
 με εκκίνηση από τα νέα κοινωνικά και οικονομικά δεδομένα της
περιοχής
 με εκτίμηση των σύγχρονου μοντέλου επισκεψιμότητας και τελικά
οικονομικής ανάπτυξης της περιοχής
Φακίστρα, καλντερίμι δίπλα στη θάλασσα Ξενοδοχείο στο Καλαμάκι

Στα πλαίσια αυτά είναι φανερό ότι ένα νέο πλαίσιο προστασίας του φυσικού
και δομημένου περιβάλλοντος της περιοχής θα πρέπει να έχει σαφή αναφορά:
• στην οργάνωση της τουριστικής ανάπτυξης μέσα & έξω από τους οικισμούς
• στην εκτός σχεδίου δόμηση και τους κανόνες δόμησης μέσα στον αστικό ιστό
• στην οργάνωση των παραγωγικών δραστηριοτήτων του πρωτογενούς τομέα,
• στις υποδομές, τις νέες τεχνολογίες και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
Για να επιτευχθεί αυτό είναι απαραίτητη η ευρύτερη ευαισθητοποίηση και

ουσιαστική συμμετοχή στη συζήτηση όχι μόνο των κατοίκων αλλά και των
μόνιμων επισκεπτών της περιοχής
ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ
ΠΕ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ & ΝΗΣΩΝ
Αντικείμενο Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής
Νόμος 4495/2017 - Συμβούλια Αρχιτεκτονικής (Σ.Α.)
α) Για κάθε οικοδομική εργασία (ανέγερση, επισκευή, προσθήκη, κατεδάφιση) σε κτίρια ή γήπεδα,
που βρίσκονται σε παραδοσιακά τμήματα πόλεων, σε παραδοσιακούς οικισμούς, σε ιστορικούς
τόπους, αρχαιολογικούς χώρους, σε περιοχές ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους, σε απόσταση μικρότερη
των εκατό (100) μέτρων από τη γραμμή παραλίας με πρόσωπο σε βασικούς κυκλοφοριακούς
άξονες (Βασικό – Δευτερεύον – Τριτεύον Εθνικό Οδικό Δίκτυο και Πρωτεύον Επαρχιακό Οδικό
Δίκτυο) και κτίρια για τα οποία απαιτείται η έγκριση Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων
(ΜΠΕ).
β) Για κάθε οικοδομική εργασία σε κτίρια ή χώρους των οποίων έχει ήδη κινηθεί ή ολοκληρωθεί η
διαδικασία κήρυξής τους ως διατηρητέων με απόφαση του κατά περίπτωση αρμόδιου Υπουργού,
καθώς και σε όμορα με αυτά ή έναντι αυτών κτίρια ή γήπεδα.
γ) Για κάθε άλλη εργασία εφόσον η υπόθεση παραπεμφθεί σε αυτά από τις υπηρεσίες της
Αποκεντρωμένης Διοίκησης.
δ) Για κάθε μελέτη διαμόρφωσης κοινόχρηστων ή αδόμητων χώρων, εκτός από τις περιπτώσεις για
τις οποίες διενεργήθηκε πανελλήνιος ή διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός.
ε) Για αρχιτεκτονικές μελέτες που διαφοροποιούνται από τα μορφολογικά στοιχεία και την
τυπολογία που επιβάλλεται με ειδικές διατάξεις που έχουν θεσπιστεί ανά περιοχή,
προστατευόμενη ή μη.
στ) Για τις άδειες κατεδάφισης κτιρίων που ανεγέρθηκαν πριν το έτος 1955.
ζ) Για την έγκριση της διάσπασης του ενιαίου κτι ρίου της περίπτωσης α΄ της παρ. 1 του άρθρου 6
του π.δ. 24/ 31.5.1985 (Δ΄ 270), καθώς και αν επιβάλλεται από τις κείμενες διατάξεις η διάσπαση
του όγκου του κτιρίου.
η) Για την έγκριση της οικοδόμησης σε μη άρτια οικόπεδα του άρθρου 25 του ν. 1337/1983 (Α΄ 33).

Εικόνα της πόλης, προστασία πολιτιστικής κληρονομιάς + τοπίου
Εικόνα της πόλης, προστασία πολιτιστικής κληρονομιάς + τοπίου
Πρόσφατα θέματα Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής

1. Ανακαίνιση καταστήματος οδού Ιωλκού
2. Κτήρια ιδιοκτησίας Νοσοκομείου για παρέμβαση UrbanAct
2. Κτήρια ιδιοκτησίας Νοσοκομείου για παρέμβαση UrbanAct

2. Άλλες παρεμβάσεις UrbanAct στην πόλη

3. Χριστουγεννιάτικη διακόσμηση
4. Αίτηση της ΑΓΕΤ για κατεδάφιση κτισμάτων

5. Πήλιο
5. Πήλιο

5. Πήλιο
5. Πήλιο
Πρόσφατα θέματα
5. Πήλιο
6. Σκιάθος

6. Σκιάθος
ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΔΟΜΗΜΕΝΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
ΚΑΙ ΤΟΥ ΤΟΠΙΟΥ ΣΤΑ ΖΑΓΟΡΟΧΩΡΙΑ
Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΒΙΤΣΑΣ

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΒΙΤΣΑΣ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
1 Ο χαρακτήρας του οικισμού

Γεωγραφικό και ιστορικό περιβάλλον
Χαρακτήρας και δομή του οικισμού
2 Αξιολόγηση του δομημένου περιβάλλοντος και του τοπίου

Συνολική εικόνα
Κοινόχρηστοι χώροι
Κτιριακό απόθεμα
3 Πρόταση για παρεμβάσεις

Γενικοί στόχοι του σχεδιασμού
Παρέμβαση στην κεντρική ζώνη
Παρεμβάσεις στο κτιριακό απόθεμα
Ανάπτυξη συγκεκριμένων σημειακών χρήσεων + υποδομών
Παρέμβαση στα δίκτυα κυκλοφοριακών και τεχνικών υποδομών
Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΒΙΤΣΑΣ
Γεωγραφικό και ιστορικό περιβάλλον

Ζαγόρι (΄πίσω από το βουνό’): πρώτη αναφορά τον 14ο
αιώνα
Βίτσα (αρχικά ‘Βεζίτσα’):
• ένας από τους μεγαλύτερους οικισμούς του Ζαγορίου
• αναφέρεται ήδη το 1361
• διακρίνεται σε τρία τμήματα ή μαχαλάδες, τον Άνω
Μαχαλά, (αργότερα Μονοδένδρι), τον Μέσιο και τον Κάτω
Μαχαλά.
• σημαντική ώθηση στην ανάπτυξη του χωριού έδωσε η
μετεγκατάσταση αρχόντων από διπλανά χωριά που
καταστράφηκαν τον 16ο αιώνα. Ανέγερση σημαντικών
μνημείων, όπως εκκλησίες και μοναστήρια.
Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΒΙΤΣΑΣ
Χαρακτήρας και δομή του οικισμού

Αρχιτεκτονικά γνωρίσματα:
• πέτρα και ξύλο,
• απλές κατόψεις με εκμετάλλευση κλίσεων
Χρήσεις:
• κυρίως κατοικίες,
• επίσης: εκκλησίες, σχολείο, διοίκηση,
• πρόσφατα: ξενώνες, αναψυχή
Δύο ενότητες: Άνω και Κάτω Βίτσα
Κεντρική ζώνη:
• δασώδης λόφος,
• σημαντικά τοπόσημα
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΔΟΜΗΜΕΝΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ

ΤΟΥ ΤΟΠΙΟΥ ΤΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΒΙΤΣΑΣ
Συνολική εικόνα του οικισμού

Συνολική εντύπωση θετική
Φυσικό περιβάλλον:
• ιδιαίτερα θετική εικόνα ορεινών όγκων,
• το φυσικό περιβάλλον της γύρω περιοχής
διαχέεται ικανοποιητικά μέσα στον οικισμό
Αστικό τοπίο:
• εντυπωσιακή εικόνα των δύο ενοτήτων
• σημαντική η συνεισφορά του κεντρικού
λόφου που λειτουργεί ως κεντρικό
τοπόσημο
• διάκριση σε μικρότερες ενότητες
• αρκετά σημειακά τοπόσημα

Συνολική εικόνα του οικισμού


Οι κοινόχρηστοι χώροι του οικισμού

• καλή οργάνωση και ιδιαίτερα πλούσια αντιληπτική
εικόνα λόγω θέας αλλά και των
διαμορφώσεων των εισόδων στις ιδιοκτησίες
• αρκετά όμως προβλήματα, όπως κακή οργάνωση
του χώρου της κεντρικής ζώνης, ελλείψεις
στην οργάνωση της κίνησης των οχημάτων,
κατάσταση καλντεριμιών κλπ


Συνολικό δίκτυο κοινοχρήστων χώρων:
Ανάγκη για:
• περισσότερες οργανωμένες θέσεις θέας,
ιδίως στην Άνω Βίτσα
• οργανωμένους χώρους στάθμευσης
• οδική προσπελασιμότητα της Άνω
Βίτσας



Κεντρική ζώνη:
θετική συνολική εικόνα,
• εν τούτοις: χαλαρότητα στην οργάνωση του
χώρου αλλά και στην ανάπτυξη των
νέων χρήσεων
• ιδιαίτερα αρνητική η εικόνα της εισόδου
στην Κάτω Βίτσα

Πλατεία:
• καλή θέση και οργάνωση του χώρου
• καλή εκμετάλλευση θέας
• ισχυρό τοπόσημο το κεντρικό πλατάνι
• εξυπηρετεί μόνο την Κάτω Βίτσα



Καλντερίμια: γενικά καλή κατάσταση
• ανάγκη για συντήρηση και εξυγίανση

• απαιτείται υπογειοποίηση δικτύων κοινής ωφελείας
• προσοχή στον τρόπο κατασκευής νέων καλντεριμιών

Το κτιριακό απόθεμα του οικισμού

Συνολική εντύπωση: ιδιαίτερα θετική
Διατηρητέα κτίρια:
• σημαντικός πλούτος σε σημαντικά
δημόσια και ιδιωτικά κτίσματα
σε καλή κατάσταση
• επιβάλλεται περαιτέρω ανάδειξη



Το υπόλοιπο κτιριακό απόθεμα:
• βρίσκεται σε καλή κατάσταση και δεν

παρουσιάζει εικόνα εγκατάλειψης
• τηρεί τους άγραφους κανόνες για θέα
μέσω της εκμετάλλευσης των
κλίσεων
• ακολουθεί κατόψεις απλής διάταξης




Υπόλοιπο κτιριακό απόθεμα:
Εντοπίζεται σποραδικά η τάση για χρήση

υλικών που δεν συνάδουν με την
παραδοσιακή εικόνα του οικισμού, όπως
• μεταλλικά κουφώματα,
• στέγες από τσίγκο
• αδόκιμη χρήση υλικών και μορφών κλπ
Η συστηματική καταγραφή της κατάστασης

του κτιριακού αποθέματος έδειξε ότι:
44 από τα 152 κτίσματα εμφανίζουν

τουλάχιστον ενός είδους ασύμβατη χρήση
υλικών
ΠΡΟΤΑΣΗ
Γενικοί στόχοι του σχεδιασμού

Γενικά: Ανάγκη για περιορισμένης
κλίμακας παρέμβαση
Πιο συγκεκριμένα:
• ανάπτυξη της επισκεψιμότητας με
παράλληλη βελτίωση της
ποιότητας ζωής των κατοίκων,
• αναβάθμιση της εικόνας του
δομημένου περιβάλλοντος και
του τοπίου
• ένταξη των νέων χρήσεων στον
χαρακτήρα του οικισμού,
• εξασφάλιση των απαραίτητων
υποδομών
ΠΡΟΤΑΣΗ
Παρέμβαση στην κεντρική ζώνη του οικισμού
Η παρέμβαση περιλαμβάνει στοχεύει στην
οργάνωση του χώρου και την ανάδειξη της
κεντρικής ζώνης με έμφαση:
• στον ακριβή καθορισμό του χώρου κίνησης

και στάθμευσης των οχημάτων,
• στην δημιουργία ζώνης κίνησης πεζών και
υπαίθριου χώρου στάσης,
• στην συντήρηση και ανάδειξη του κεντρικού
λόφου,
• στην κατεδάφιση του κτίσματος 12 και
χωροθέτηση ενημερωτικού περιπτέρου
• στην εξυγίανση της εικόνας των χρήσεων
αναψυχής και ομογενοποίησή τους με
αυτήν των άλλων γειτονικών οικισμών
ΠΡΟΤΑΣΗ
Παρέμβαση στο κτιριακό απόθεμα
Η παρέμβαση περιλαμβάνει:
• την προστασία τεσσάρων ακόμα κτιρίων του οικισμού με την κήρυξή

τους ως διατηρητέα
• την αποκατάσταση των αλλοιώσεων του χαρακτήρα του οικισμού

ΠΡΟΤΑΣΗ
Ανάπτυξη συγκεκριμένων σημειακών χρήσεων και υποδομών
Η ανάγκη για τόνωση της εικόνας και σχετικής σημασίας της Άνω
Βίτσας οδηγεί στην πρόταση για μετατροπής του ιδιαίτερα
ενδιαφέροντος κτίσματος στην βορειοανατολική άκρη του οικισμού σε
Μουσείο.
ΠΡΟΤΑΣΗ
Παρέμβαση στα δίκτυα τεχνικών και κυκλοφοριακών υποδομών
Η παρέμβαση περιλαμβάνει:
• την δημιουργία οδικής πρόσβασης στην

Άνω Βίτσα μέσω νέας χάραξης
περιμετρικά του οικισμού,
• την συμπλήρωση του δικτύου των
καλντεριμιών με παράλληλη
κατά τόπους διευθέτηση της
κίνησης των οχημάτων σε
καλντερίμι,
• την εξυγίανση και μερική επισκευή των
υφιστάμενων καλντεριμιών
• την υπογειοποίηση των δικτύων κοινής
ωφελείας
Άρης Σαπουνάκης
Δρ Αρχιτέκτων – Πολεοδόμος,
Καθηγητής ΠΘ
ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΕΡΙΑΣΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
1. Εισαγωγή
2. Το τοπίο στην Ελλάδα
3. Η σχέση πόλης-υπαίθρου και οι πιέσεις στο περιαστικό τοπίο
4. Νέες πολιτικές για την προστασία και την διαχείριση του τοπίου
5. Συμπεράσματα – προτάσεις
1 Εισαγωγή
Η έννοια του τοπίου
• Στοιχεία του τοπίου
• Φυσικό ή ανθρωπογενές περιβάλλον

• Κλίμακα + γεωμετρικά χαρακτηριστικά
• Κάδρο + θέση παρατηρητή
• Υποκειμενικότητα (χώρος – τόπος)
• Συλλογική διάσταση (πολιτιστικό τοπίο)
 Εξάρτηση από την λειτουργία της όρασης
‘το τοπίο διαδραματίζει ένα σημαντικό ρόλο δημοσίου

συμφέροντος από οικολογική, πολιτισμική, περιβαλλοντική
και κοινωνική άποψη … συμβάλει στην διαμόρφωση της
τοπικής κουλτούρας και αποτελεί βασικό συστατικό στοιχείο
της Ευρωπαϊκής φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς,
συνεισφέροντας στην ανθρώπινη ευημερία και παγίωση της
Ευρωπαϊκής ταυτότητας’
(Ευρωπαϊκή Σύμβαση του τοπίου Ν. 3827/10)
1 Εισαγωγή
Ανάλυση του τοπίου
(PaysMedUrban, 2008)
2 Το τοπίο στην Ελλάδα
Ιστορική αναδρομή:
Αρχαία Ελλάδα
τοπίο Δελφών, Όλυμπος και δωδεκάθεο,
μύθος Ανδροκλή
Μέσοι χρόνοι
Ερωτόκριτος, Διγενής Ακρίτας
Νεότερη ιστορία
Τοπίο του Πηλίου και του Ζαγορίου,
τοπίο και οικισμοί των Κυκλάδων κ.ά.
Η έννοια του πολιτιστικού τοπίου
Τοπία μαχών
Μαραθώνας, Θερμοπύλες + Αλαμάνα
στενά Κρέσνας + Λαχανάς κ.ά.
Άλλα τοπία με συλλογική φόρτιση
Παραγωγικές δραστηριότητες
(ελαιώνες, αμπελώνες, μελίσσια κ.ά.)
Αναψυχή, τουρισμός
Χώροι πολιτιστικού ενδιαφέροντος

(παραδοσιακοί οικισμοί,
τόποι λατρείας κ.ά.)
Εκτεταμένη χρήση
από συγκεκριμένες ομάδες
(Μάνη, κένταυροι και Πήλιο κ.ά.)
Θετικά στοιχεία:
Ποικιλία
(γεωμορφολογία, οικοσυστήματα)
Εύκρατο κλίμα + φωτισμός
Πλούσια ιστορία + πολιτισμός
Αρνητικοί παράγοντες:
Η μειωμένη αίσθηση συνόλου
Ελλιπές ενδιαφέρον πολιτείας

3 Η σχέση πόλης - υπαίθρου και οι πιέσεις στο περιαστικό τοπίο
Πόλη - ύπαιθρος
Οι απειλές στο περιαστικό τοπίο

από την λειτουργία
και ανάπτυξη των πόλεων
Παλαιότερα:
βιομηχανία-βιοτεχνία,
κατοικία, εξόρυξη,
υποδομές
Σήμερα:
πρώτη και δεύτερη κατοικία,

εμπόριο, τουρισμός
Οι πιέσεις στον εξωαστικό χώρο

εμφανίζονται συχνά ως παρόδιες
χρήσεις και αφορούν εμπόριο,
τουρισμό ή αναψυχή,
ιδιαίτερα σε εισόδους οικισμών
Στους αγροτικούς οικισμούς
παρατηρείται ανάπτυξη
εμπορικών & μεταποιητικών
δραστηριοτήτων
Έλλειψη προγραμματισμού
για την ανάπτυξη περιοχών πρώτης και δεύτερης κατοικίας
ΧΡΗΣΗ 1950- 1980- 2005- Παρατηρήσεις

1980 2005 σήμερα
1 Κατοικία Πρώτη κατοικία
Δεύτερη κατοικία
Οργανωμένη δόμηση, ΟΕΚ

κλπ
Οικοδομικοί συνεταιρισμοί Συνήθως στον
εξωαστικό χώρο
2 Δραστηριότητες Σφαγεία, ορνιθοτροφεία Μαντριά, ελαιουργεία
πρωτογενούς τομέα κλπ σε μικρούς οικισμούς
3 Εξόρυξη Λατομεία αδρανών υλικών
4 Βιομηχανία- Εργαστήρια, συνεργεία

βιοτεχνία
Βυρσοδεψεία
Συγκεντρώσεις
παραγωγικών μονάδων
Μεγάλες μονάδες
5 Εμπόριο Μικρές μονάδες Μικροί οικισμοί
Μεγάλες μονάδες, εκθέσεις Παρόδια δόμηση στις

εισόδους των πόλεων
Μάντρες υλικών οικοδομής
Μονάδες Logistics
Διαφήμιση, billboards
6 Υγεία Άσυλα, ψυχιατρεία
7 Εκπαίδευση Μεγάλες μονάδες ειδικού

χαρακτήρα
8 Αναψυχή Αθλητικές εγκαταστάσεις
Οχλούσα διασκέδαση
Λούνα παρκ, καζίνο
9 Τουρισμός Μικρές μονάδες
Μεγάλες μονάδες
10 Υπηρεσίες Στρατόπεδα
δημοσίου
Φυλακές, αναμορφωτήρια
Νεκροταφεία
11 Θρησκεία Μοναστήρια Συνήθως στον

12 Υποδομές Λιμενικές και αερολιμενικές
εγκαταστάσεις
Οδικές και σιδηροδρομικές Επίσης: αγροτικοί
μεταφορές δρόμοι
Στάθμευση βαρέων Μικροί δυναμικοί
οχημάτων οικισμοί
Ενέργεια ΔΕΗ σε μικρούς
οικισμούς
ΑΠΕ, φωτοβολταϊκά Συνήθως στον
Σήμανση, ενημέρωση
13 άλλο Άτυπη εναπόθεση υλικών
4 Νέες πολιτικές για την προστασία και την διαχείριση του τοπίου
Παράλληλα με την κύρωση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης

για το τοπίο, η θετική διάθεση της κεντρικής διοίκησης
οδήγησε στην επεξεργασία ειδικών προδιαγραφών
για τον προγραμματισμό διαχείρισης του χώρου
σε δύο διαφορετικά επίπεδα σχεδιασμού:
 στα πλαίσια εκπόνησης των μελετών επικαιροποίησης

των περιφερειακών χωροταξικών πλαισίων, και
 στα πλαίσια των μελετών ‘μορφολογικών κανόνων
δόμησης και αρχιτεκτονικής στις εντός και εκτός
οικισμών περιοχές’
Στα περιφερειακά χωροταξικά,

τίθενται οι ορισμοί που
σχετίζονται με το τοπίο και
επιδιώκεται η αναγνώριση,
καταγραφή και τυπολόγηση
του τοπίου της κάθε
Περιφέρειας.
Στόχος:
η χάραξη των γενικών
πολιτικών και κατευθύνσεων
που είναι απαραίτητες για την
προώθηση συντονισμένων
δράσεων προστασίας και
αειφορικής διαχείρισης του
τοπίου.
Αντίστοιχα οι προδιαγραφές των μελετών

‘μορφολογικών κανόνων δόμησης και
αρχιτεκτονικής’, που προσεγγίζουν τον χώρο με
σαφώς μεγαλύτερη λεπτομέρεια, στοχεύουν στην
αναγνώριση και καταγραφή του τοπίου για κάθε
χωρική ενότητα.
Όπως και στην περίπτωση των χωροταξικών, το
τοπίο αναγνωρίζεται ότι αφορά χαρακτηριστικά
στοιχεία της πολιτιστικής κληρονομιάς, φυσικού
περιβάλλοντος κλπ.
Στις μελέτες αυτές, αποδίδεται ειδική βαρύτητα στην
διερεύνηση της αποτελεσματικότητας των
υφισταμένων κανονισμών και ρυθμίσεων σε σχέση
με την προστασία και ανάδειξη του τοπίου
5 Συμπεράσματα - προτάσεις
Παρά την αντίθετη παράδοση αλλά και την Ευρωπαϊκή προτροπή

το τοπίο δεν εκτιμάται ως πολιτισμικό αγαθό
το οποίο με τη σειρά του, επενεργεί θετικά στον άνθρωπο
Σε ατομικό επίπεδο:
Προχειρότητα στην οργάνωση των ιδιωτικών χώρων αλλά και
προβληματική συμπεριφορά σε σχέση με τον δημόσιο χώρο
Προβληματική σχέση ατόμου-συνόλου
Σε επίπεδο συνολικών πολιτικών:

 Αποσπασματικότητα στο δημόσιο χώρο
 (συχνά: πληθώρα επεμβάσεων χωρίς συνοχή)
 Θεσμικά κενά σε σχέση με την εκτός σχεδίου δόμηση
Μεγάλη καθυστέρηση στην υιοθέτηση των αρχών

της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για το Τοπίο
5 Συμπεράσματα - προτάσεις
Τι χρειάζεται να γίνει:
 βαθύτερη ευαισθητοποίηση αρμοδίων φορέων και κοινού

(ΥΠΕΚΑ, ΟΤΑ, ΜΜΕ, σχολεία)
 θέσπιση αρμοδιότητας σε οργανισμούς δημοσίου για το
τοπίο
 ενίσχυση της πρόσφατα εκδηλωθείσας ευαισθησίας
για το τοπίο σε επίπεδο προγραμματισμού
Για την συστηματική αντιμετώπιση του ζητήματος χρειάζεται:

 ανάλυση της σημερινής κατάστασης στην Ελλάδα
(καταγραφή και ταξινόμηση, εντοπισμός πιέσεων και
κινδύνων)
 επεξεργασία σχεδίου διαχείρισης του τοπίου
σε στρατηγικό και τομεακό επίπεδο
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΠΟΛΕΩΝ
ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
Ιστορικά κέντρα
Διακρίνονται:
1. Πόλεις στις οποίες ο ιστορικός χαρακτήρας διαχέεται σε

μεγάλη έκταση
2. Πόλεις με συγκεντρωμένο ιστορικό κέντρο
Από αυτές:
 άλλες διατηρούν τις βασικές σύγχρονες λειτουργίες
πολεοδομικού κέντρου μέσα στα ιστορικά κελύφη, ενώ
 σε άλλες το ιστορικό κέντρο αποτελεί ξεχωριστή ενότητα
χωρίς ιδιαίτερες λειτουργίες εκτός από τον τουρισμό, τον
πολιτισμό και την αναψυχή
Ιστορικά κέντρα
Στην παρούσα παρουσίαση θα προσεγγιστεί η σχέση των
ιστορικών κέντρων με τις απαιτήσεις της σύγχρονης πόλης
Σε γενικές γραμμές διακρίνονται δύο περιπτώσεις
 Οι πόλεις με ιστορικό κέντρο άρρηκτα δεμένο με την

σύγχρονη πραγματικότητα
 Οι πόλεις με απομονωμένο ιστορικό κέντρο
Παράλληλα θα αναλυθούν τα σημαντικά στοιχεία των ιστορικών

κέντρων όπως οι δρόμοι και οι πλατείες, και θα προσεγγιστούν
κρίσιμα ζητήματα λειτουργίας και διαχείρισης τους
Ρώμη
Ρώμη
Ρώμη
Παρίσι, ο περιφερειακός άξονας και τα τείχη της πόλης
Λούβρο, τα παλαιά τείχη της πόλης στο υπόγειο του κτιρίου
Αθήνα,
ενοποίηση αρχαιολογικών χώρων
Αθήνα, Πλάκα
Quito,
Ecuador
First
world
heritage
site by
UNESCO
1978
Quito, La Ronda
Salvador da Bahia,
πρωτεύουσα της Βραζιλίας
1549-1763
Pelourinho, το ιστορικό κέντρο του Salvador

Havana, Cuba: el Malecon
Havana, Cuba: ιστορικό κέντρο
Krakow, Πολωνία
Barcelona
York, Αγγλία
Guimaraes,
Πορτογαλία
Lucca, Τοσκάνη
Κέρκυρα
Ρόδος
Ρέθυμνο
Χανιά
Χανιά
Μύκονος
Αποτύπωση όψης οικοδομικού τετραγώνου στη Χώρα Μυκόνου
Όνειρο κάθε αρχιτέκτονα που ασχολείται με την πολιτιστική κληρονομιά
(από συλλογή Αρ. Ρωμανού)
Το όνειρο πολλών ιδιοκτητών ακινήτων στη Χώρα Μυκόνου

Με τέτοια ντόπια επιχειρηματική ευστροφία
κάθε ορθολογική απόπειρα διαχείρισης ματαιώνεται ή γελοιοποιείται
(από συλλογή Αρ. Ρωμανού)
Η επιρροή της εμπορευματοποίησης: ώρα 7.30 πμ
Η επιρροή της εμπορευματοποίησης: ώρα 9.30 πμ

Δρόμοι
Ο δρόμος αποτελεί
βασικό συστατικό στοιχείο
του παραδοσιακού οικισμού
Μπορεί να είναι φαρδύς ή

στενός, ευθύγραμμος ή
καμπύλος, δυναμικός ή
στατικός, δομημένος ή τυχαίος,
τυπικός ή παιχνιδιάρικος
Παραμένει όμως ο άξονας στον

οποίο κινούνται οι άνθρωποι
και κατά συνέπεια ο χώρος από
τον οποίο αποκτούν σημαντικό
ποσοστό της συνολικής
αντιληπτικής εμπειρίας του
τόπου που βρίσκονται
Δρόμοι
Είναι ο κοινόχρηστος χώρος
που συγχρόνως λειτουργεί
και σαν διαδρομή
και σαν τόπος
Ο παραδοσιακός χαρακτήρας
προστατεύεται όταν
περιορίζεται η χρήση του
ιδιωτικού αυτοκινήτου
Επισημαίνεται όμως και η

απειλή που μπορεί να
προκληθεί από χρήσεις όπως
το εμπόριο, η οχλούσα
αναψυχή κλπ
Δρόμοι με πλάτος
 Φαίνονται ολόκληρα τα κτίσματα και αναδεικνύεται καλύτερα ο

χαρακτήρας τους
 Κυριαρχεί ο ουρανός και το περίγραμμα των όψεων
 Οι άνθρωποι και οι λεπτομέρειες δεν αναγνωρίζονται εύκολα
Στενοί δρόμοι
 Μειώνεται πολύ ο ορίζοντας
 Γίνονται ορατά μόνο τμήματα των κτισμάτων
 Αναγνωρίζονται εύκολα οι άνθρωποι και δεν χωρούν τροχοφόρα
Ελικοειδείς δρόμοι
 Δεν φαίνεται η κατάληξη του δρόμου που συχνά είναι πεζόδρομος
 Υπάρχει διαρκώς ενδιαφέρον για τη συνέχεια
 Πολλά κτίσματα γίνονται αντιληπτά σαν εκπλήξεις
Σκάλες
Escadaria Selaron, Rio de Janeiro

Οι σκάλες Ποτέμκιν,
παλαιότερα Richelieu,
Οδησσός, Ουκρανία
‘Θωρηκτό Ποτέμκιν’
Sergey Eisenstein,
1925
Στοές
Πλατείες
 οι πλατείες αντιπροσωπεύουν
την ’καρδιά’ της πόλης και γι
αυτό έχουν συμβολικό
χαρακτήρα που ενισχύεται
περισσότερο από την τάση για
συνάθροιση κοινού
 οι πλατείες διαθέτουν τον
χώρο που χρειάζεται για να
προβληθούν τα κτίσματα που
τις περιβάλλουν
 όπως και στην περίπτωση των
δρόμων, ιδιαίτερη σημασία
έχουν οι χρήσεις γης και οι
δραστηριότητες που
αναπτύσσονται γύρω και
μέσα στην πλατεία
Plaza Mayor, Μαδρίτη

Κόκκινη πλατεία, Μόσχα
Grassmarket,
Εδιμβούργο
Πλατεία Wenceslas, Πράγα
Πλατεία Συντάγματος,
Αθήνα
Πλατεία Ομονοίας,
Αθήνα
Πλατεία Αριστοτέλους,
Θεσσαλονίκη
σχέδιο Hebrard 1918

ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
ΒΑΣΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ
ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗΣ
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ
ΚΑΙ ΤΟΠΙΟΥ
Κοινωνία & δομημένο περιβάλλον

Ποιος φτιάχνει ποιον?
Πόση & τι είδους σημασία του δίνει?
Έχει πάντα το περιβάλλον τη δική του ταυτότητα?
Πόση σημασία έχει αυτή η διαπίστωση για την τοπική κοινωνία?

Πότε & πώς παρουσιάζεται η ανάγκη για προστασία?
Είναι πιθανό να ξεπερνά την τοπική κοινωνία αυτή η επιλογή?
Ανάδειξη πολιτιστικής κληρονομιάς & τοπίου
Από πού προκύπτει η ανάγκη για προστασία και ανάδειξη?
Ποιους ενδιαφέρει και ποιοι είναι οι πραγματικοί τελικοί ωφελούμενοι?
Από πότε το δομημένο περιβάλλον λειτουργεί ως κληρονομιά?

Υπάρχουν μορφολογικοί κανόνες ή πρότυπα για τις κατασκευές
στους παραδοσιακούς οικισμούς?
Πρέπει να ελέγχεται και να αξιολογείται το τι κατασκευάζεται σε
περιοχές με ειδικό χαρακτήρα και πως θα πρέπει να προσεγγίζονται
τα κριτήρια για την αξιολόγηση?

Προβλήματα ερμηνείας των συμβόλων
Τί καταλαβαίνει ποιος?
Πως εννοεί η κοινωνία την πολιτιστική κληρονομιά?
Για ποιον? Υπάρχει πάντα συναντίληψη?

Ποιο τμήμα της κοινωνίας έφτιαξε αυτό που πρέπει να προστατευθεί?
Τι πιστεύει η υπόλοιπη κοινωνία ιδίως όταν είναι ακόμα στην περιοχή?

Πόσο σημαντική είναι η άυλη πολιτιστική κληρονομιά?
Τι σχέση έχει με την υλική? Χρειάζεται ειδική προστασία και γιατί?
Η προστασία περιλαμβάνει μόνο αντικείμενα ή και βαθύτερες αξίες?
Που σταματάει το ζήτημα του σεβασμού στο νόημα του πολιτισμού?

Τι ακριβώς σημαίνει σεβασμός στο νόημα του πολιτισμού?
Αρκούν οι απαγορεύσεις και τα κιγκλιδώματα?
Ειδικές περιπτώσεις διαφοράς απόψεων, όπως Παρίσι, Αύγουστος 1944
Πώς εξηγείται ο ρόλος των Dieter von Choltitz & Raoul Nordling?

1204: Enrico Dandolo, Χριστιανός, 97 1453: Μωάμεθ ΙΙ, Οθωμανός, 22
Οι παραδοσιακοί οικισμοί μετατρέπονται σε τουριστικά αξιοθέατα.
Μπορεί αυτό να γίνει χωρίς ειδικό σχέδιο διαχείρισης?

Αρκετοί αρχαιολογικοί χώροι στην Ελλάδα είναι κλειστοί. Άλλοι εντελώς
ανοικτοί. Τι χαρακτήρα θα είχε ένα ικανοποιητικό σχέδιο διαχείρισης?
Ποιοι εμπλέκονται στην διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς?
Πως μπορεί να συμμετάσχει ουσιαστικά η τοπική κοινωνία?

Με ποια κριτήρια αξιολογείται η άποψη της τοπικής κοινωνίας
αναφορικά με την πολιτιστική κληρονομιά ενός τόπου?
Τί ακριβώς αποκόμισαν
από το μάθημα
αυτοί οι απόφοιτοί μας?
Η πολιτιστική κληρονομιά ως κοινωνικό κατασκεύασμα και

ο ρόλος της τοπικής κοινωνίας
Ιωάννα Καταπίδη, PhD, MSc

Ironbridge International
Institute for Cultural
Heritage, University of
Birmingham, UK
Περιεχόμενο διάλεξης
§ Πολιτιστική κληρονομιά: Εννοιολογική προσέγγιση

§ Περιεχόμενο
§ Ιστορική εξέλιξη της έννοιας, του περιεχομένου και της
προστασίας
§ Προσεγγίσεις προστασίας-διαχείρισης
§ Τοπική κοινωνία
§ Τοπική κοινωνία και διαχείριση της πολιτιστικής
κληρονομιάς
Πολιτιστική Κληρονομιά
§ Το κληροδότημα από τις παλαιότερες γενιές που

διατηρείται στο παρόν ενώ παράλληλα παραχωρείται
στο μέλλον για να επωφεληθούν οι επόμενες γενιές
(UNESCO)
§ Η κληρονομιά σαν μια ‘πράξη’ κατανόησης και

εκμάθησης του παρελθόντος, χρησιμοποιώντας τις
‘γλώσσες’ του παρόντος για τον σχεδιασμός ενός
καλύτερου βιώσιμου μέλλοντος
Κληρονομιά
§ Η (πολιτιστική και φυσική) κληρονομιά είναι μια

διαδικασία κοινωνική η οποία περιλαμβάνει:
-Επιλογή
-Ερμηνεία και
-Σχετικές αλλαγές/μετασχηματισμούς
από τη σύγχρονη κοινωνία (Smith, 2006; Paillard,2012;

Ashworth, 1994) .
§ Τα υλικά αντικείμενα, όπως τα κτίρια ή δομημένα στοιχεία

γενικότερα, αποτελούν ‘πόρους-αντικείμενα’ κληρονομιάς
και όχι κληρονομιά. Αντιθέτως η αναγνώριση, επιλογή και
χαρακτηρισμός τους είναι οι διαδικασίες που τα
μετατρέπουν σε κληρονομιά.
§ ‘Η πολιτιστική κληρονομιά είναι κοινωνικό

κατασκεύασμα. Οι πέτρες και οι τοίχοι δεν είναι τίποτα
μέχρι να αναγνωριστούν και να χαρακτηριστούν ως
κληρονομιά’ (Ashworth 2012).
§ Έτσι το ‘παρελθόν’ είναι σαν να ξαναγράφεται διαρκώς,

ένα προϊόν και αντανάκλαση της σύγχρονης κοινωνίας
(Lynch, 1972).
§ Ένα αντικείμενο, σύνολο ή φαινόμενο δεν

χαρακτηρίζεται ως κληρονομιά (φυσική ή/και
πολιτιστική) λόγω κάποιας εσωτερικής του ιδιότητας.
Αντίθετα, η κληρονομιά είναι αποτέλεσμα κοινωνικών
και ατομικών απόψεων και αντιλήψεων.
§ Οι απόψεις και οι αντιλήψεις αυτές σχετίζονται με τις

αξίες και τις ερμηνείες που το άτομο ή το σύνολο
προσδίδει στο ‘αντικείμενο’ που χαρακτηρίζεται ως
κληρονομιά
§ Επομένως το ‘αντικείμενο’ της κληρονομιάς σχετίζεται

άμεσα με άυλα χαρακτηριστικά
H σημασία της κατανόησης των αξιών

§ Οι αξίες της κληρονομιάς αποτελούν το βασικό λόγο
προστασίας της
§ Η μελέτη των αξιών της κληρονομιάς είναι ένας χρήσιμος
τρόπος να καταλάβουμε το περιεχόμενο και τις κοινωνικο-
πολιτιστικές πτυχές της κληρονομιάς
§ Η κατανόηση του ‘αν’, ‘γιατί’ και ‘πώς’ αποδίδουμε αξίες στην
κληρονομιά μας βοηθά να κατανοήσουμε το τι είναι
§ Το κλειδί είναι να εντοπίσουμε τις διαφορετικές αξίες και τον
τρόπο με τον οποίο δύνανται να παροτρύνουν συλλογικές
δράσεις, παρά να επιβάλουμε την ιστορική σημασία ή/και
σημαντικότητα ως αντικειμενικό παράγοντα καθορισμού
του χαρακτήρα και της ταυτότητας ενός τόπου με
Αξίες της κληρονομιάς
§ Οι αξίες που αποδίδονται στο ‘αντικείμενο’ της

κληρονομιάς μπορεί να είναι πολυάριθμες και πολύ-
επίπεδες
§ Αυτό σημαίνει πως ένα πλήθος αξιών μπορούν να
χαρακτηρίζουν ταυτόχρονα το ίδιο ’αντικείμενο’:
Πλουραλισμός
§ Π.χ Μια παλιά εκκλησία
Υποκειμενικότητα και Αντικειμενικότητα
§ Οι αξίες της κληρονομιάς είναι ως επί το πλείστο

υποκειμενικές, παρότι συχνά παρουσιάζονται με έναν
‘αντικειμενικό’ χαρακτήρα
§ Οι αξίες δεν ’εμπεριέχονται’ στο αντικείμενο αλλά
αποδίδονται από το άτομο ή το σύνολο
§ Οι αξίες δεν είναι σταθερές και αμετάβλητες
§ Οι αξίες διαμορφώνονται κυρίως μέσω της
αλληλεπίδρασης του ατόμου ή του συνόλου με το
αντικείμενο της κληρονομιάς και του σχετικού
κοινωνικού συνόλου
Από τι εξαρτάται?
Οι αξίες, ερμηνείες και τα συμβολικά νοήματα που
ορίζουν το αντικείμενο της κληρονομιάς εξαρτώνται από
ένα πλήθος παραγόντων όπως:
§ Κοινωνικο-οικονομικοί παράγοντες, πχ. Ηλικία, φύλο,

εθνικότητα, επίπεδο μόρφωσης
§ Εμπειρίες και προσωπική σχέση με το αντικείμενο
§ Μνήμες
§ Πολιτικές προστασίας
Επομένως πολύ συχνά η κληρονομιά σημαίνει

διαφορετικά πράγματα για διαφορετικούς ανθρώπους
(Tunbridge and Ashworth 1996, Ashworth and Phelps,
2002)
Κληρονομιά: Τι περιλαμβάνει?
Δομημένο Περιβάλλον
Φυσικό Περιβάλλον
Υλική και άυλη

Δομημένο περιβάλλον: Αστικά κέντρα
Δομημένο Περιβάλλον: Αστικά κέντρα

Δομημένο Περιβάλλον: Παγκόσμια Μνημεία
Δομημένο Περιβάλλον: Οικισμοί

Φυσικό Περιβάλλον
Πολιτιστικά τοπία
Άυλα στοιχεία
Άυλα στοιχεία
Συνολικά
§ Σήμερα η κληρονομιά περιλαμβάνει ένα πλήθος υλικών

και άυλων στοιχείων, μεμονωμένων ή συνολικών,
διαφορετικής φύσης και κλίμακας, αποκτώντας όλο
και περισσότερο ανθρωπολογικό περιεχόμενο
Ιστορική αναδρομή
§ Η έννοια της ΄κληρονομιάς’ ιδιαίτερα ως αντικείμενο

προστασίας είναι ένα πρόσφατο φαινόμενο
§ Ακόμη πιο πρόσφατο φαινόμενο είναι το περιεχόμενο
της κληρονομιάς
§ Ως το 1960 περίπου ως πολιτιστική κληρονομιά
νοούταν ως επί το πλείστο υλικά στοιχεία και στοιχεία
του αστικού και οικιστικού ιστού
§ Η έννοια περιλάμβανε κυρίως μεμονωμένα στοιχεία
§ Από το 1960 και έπειτα υπάρχει μια έκρηξη ιδεών και
πολιτικών προστασίας υπέρ της διεύρυνσης του
περιεχομένου της κληρονομιάς
Ιστορική αναδρομή
§ Αντίδραση ως προς την αποστειρωμένη ‘προστασία’

υποστήριξη της ‘ζωντανής προστασίας’ (Rodwell, 2007:
33).
§ Αναποτελεσματικότητα των πολιτικών προστασίας
(διατήρησης) να ανταποκριθούν στις ανάγκες
ολόκληρων περιοχών
§ Οι πόλεις ως πλαίσια κοινωνικής δράσης και
αλληλεπίδρασης με συνεχόμενες αλλαγές, εξελίξεις,
διαφορετικές ανάγκες και όχι ανοικτά μουσεία
§ Η κοινωνική παράμετρος στο επίκεντρο της προστασίας
§ H συνειδητοποίηση των άυλων πτυχών
Από Προστασία (Διατήρηση) σε Προστασία (Διαχείριση)
ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ
•Αντίσταση στις αλλαγές, •Αναγνώριση των κοινωνικών αναγκών,

προστασία μορφών, συνεχής αλλαγών και προσαρμογής της κληρονομιάς
επιβίωση των αντικειμένων ως χωρίς την αλλοίωση της ακεραιότητας της
έχουν (Burke, 1976; Ruskin) (Pendlebury, 2009:33, Ashworth, 1993:33;
Carlile, 2009).
•Δυναμική και ολοκληρωμένη προσέγγιση

(Zhu and Goethert 2010; Ashworth, 1993:33;
•Αμυντική Προσέγγιση Carlile, 2009)
•Μεμονωμένα Αντικείμενα •Η κληρονομιά ως σύνολο

Προστασία-Διαχείριση
§ Προστασία της πολιτιστικής σημασίας και των αξιών

που αποδίδονται στην κληρονομιά και προσαρμογή στις
νέες ανάγκες και συνθήκες (Alonso et al, 2012: 4-5,
Avrami, 2000).
Προστασία-Διαχείριση: Στόχοι
§ Αμοιβαία σχέση μεταξύ της προστασίας του δομημένου
και φυσικού περιβάλλοντος και της ικανοποίησης των
σύγχρονων αναγκών
§ Προσαρμογή του ‘αντικειμένου’ της κληρονομιάς στις
παρούσες ανάγκες με στόχο την προσαρμογή και εξέλιξη
του κοινωνικού συνόλου στις νέες συνθήκες πχ.
Οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές (Young, 1977: 68
Larkham, 1996: 12-13)
§ Δημιουργία χώρων-τόπων και κοινωνικών συνδέσμων
και όχι φετιχισμός των αντικειμένων (Bluestone, 2000:
66).
§ Ζωντανοί τόποι όπου η παρουσία των ανθρώπων είναι
απαραίτητη για την επιβίωση τους-
§ Συνέχεια της κοινωνικοοικονομικής και
περιβαλλοντικής λειτουργικότητας
Γιατί είναι σημαντική η εμπλοκή της
τοπικής κοινωνίας?
“It is now widely accepted that the success of any conservation

policy requires the support of the public who are directly
affected. Without such support, it would not be possible to
preserve the historic environment. The greater the public support
is the more likely it is that policies for the area will be
implemented voluntarily and without the need of additional
statutory controls” (Larkham, 2000:74)
Γιατί είναι σημαντική η εμπλοκή της

τοπικής κοινωνίας?
• Οι τόποι/περιοχές με πολιτιστική κληρονομιά είναι πρωτίστως
τόποι κατοικίας μιας συγκεκριμένης κοινωνίας/κοινότητας
• Ο τοπικός πληθυσμός έχει δικαιώματα και ουσιαστική πρακτική
επιρροή στην κληρονομιά της περιοχής
• Ο ρόλος της τοπικής γνώσης
• H συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας συμβάλλει στη
δημοκρατικοποίηση και ολοκλήρωση της διαδικασίας
διαχείρισης (Hubbard, 1993: 369, Stripe, 1987: 274).
• Καλύτερη κατανόηση του αντικειμένου: τι είναι σημαντικό, για
ποιον και γιατί
• Οι σχετικές πολιτικές μπορούν να ανταποκριθούν καλύτερα στις
τοπικές ανάγκες
• Αποκάλυψη άγνωστων πτυχών της κληρονομιάς
• Αναγνώριση και αξιοποίηση της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς
Προστασία κληρονομιάς και κοινωνία
Η κατανόηση της αλληλεπίδρασης μεταξύ της τοπικής

κοινωνίας και της ανάγκης για προστασία της
κληρονομιάς είναι ιδιαίτερα ωφέλιμη γιατί:
§ Η τοπική κοινωνία μπορεί να υποστηρίξει την

προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και να
συμβάλει ουσιαστικά στη διαχείριση της
§ Το αντικείμενο υπό προστασία μπορεί να είναι
κοινωνικά και οικονομικά ωφέλιμο για την τοπική
κοινωνία
Η τοπική κοινωνία στο πλαίσιο της

Ουνέσκο…
1972 Σύμβαση Παγκόσμιας Πολιτιστικής και
Φυσικής Κληρονομιάς, άρθρο 5:
”κάθε κράτος μέλος οφείλει να προσπαθήσει

στο σημείο που είναι δυνατόν να υιοθετήσει
μια γενική πολιτική με στόχο την αξιοποίηση της
κληρονομιάς προς όφελος της κοινωνίας’
Βασικές διεθνείς συμβάσεις/συνθήκες για τη
σχέση της πολιτιστικής κληρονομιάς και της
τοπικής κοινωνίας
• Burra Charter (1979, 1999)
• Local Agenda 21
• ICOMOS Stockholm Declaration (1998)
• Council of Europe Framework Convention on the Value of Heritage for
society , Faro (2005)
• UNESCO Convention on the Protection and Promotion of Diversity of
Cultural Expressions (2005)
The Burra Charter (ICOMOS Australia 1999), Article 12:

“Participation: Conservation, interpretation and management of a place
should provide for the participation of people for whom the place has special
associations and meanings, or who have social, spiritual or other cultural
responsibilities for the place.”
http://www.marquis-kyle.com.au/burra99.htm
Παγκόσμια Πολιτιστική και Φυσική

Κληρονομιά– the 5th C
2005 The Budapest Declaration - developed four Strategic Objectives (WHC,
2005a, p. 6)
• Strengthen the Credibility of the World Heritage List.

• Ensure the effective Conservation of World Heritage Properties.
• Promote the development of effective Capacity building in States Parties.
• Increase public awareness, involvement and support for World Heritage
through Communication.
31st session of the World Heritage Committee (New Zealand, 2007)
• The inclusion of Communities as one of the five Strategic Objectives in the

World Heritage Convention (2007)
Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά–
the 5th C
• 5th C
-Ενίσχυση του ρόλου της τοπικής κοινωνίας στην υλοποίηση
της σύμβασης της Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής
Κληρονομιάς
-Εξασφάλιση της συμμετοχής της τοπικής κοινωνίας κατά την

διαδικασία χαρακτηρισμού
-Ελαχιστοποίηση των πιθανών διαφορών και αντιδράσεων

των επί μέρους εμπλεκόμενων παραγόντων και υποστήριξη
της ‘ανάπτυξης’ της τοπικής κοινωνίας (Albert et al., 2012).
Ποιος είναι η κοινωνία?

Βασικά ερωτήματα
• Πώς οριοθετείται η έννοια της ‘κοινωνίας’
κοινότητας?
• Πού και πότε η κοινωνία/κοινότητα
συμπεριλαμβάνεται στη διαδικασία ‘παραγωγής’
της πολιτιστικής κληρονομιάς?
• Ποιο είναι το σχετικό θεσμικό πλαίσιο σε
τοπικό/περιφερειακό/εθνικό επίπεδο?
• Πώς η κοινωνία/κοινότητα ανταποκρίνεται στην
ή αλληλοεπιδρά με την πολιτιστική κληρονομιά?
Χωρική υπόσταση της

κοινωνίας/κοινότητας
• Ο όρος Παγκόσμια Κοινότητα
• Ο όρος τοπική κοινωνία
Οι αυτοπροσδιοριζόμενες κοινωνίες/κοινότητες
βασισμένες σε ένα κοινό σκοπό και εξυπηρέτηση κοινών
στόχων
Η κοινωνία/κοινότητα μπορεί να είναι χωρικά

προσδιοριζόμενη ή να βασίζεται σε κάποιο κοινό
ενδιαφέρον/ σκοπό χωρίς απαραίτητα να έχει κοινή
χωρική βάση
Σημαντικές πτυχές σχετικά με τον
προσδιορισμό της κοινωνίας/κοινότητας
• Φορείς – σχετικοί με της πολιτιστική
κληρονομιά?
• Τόπος/περιοχή?
• Γηγενής πληθυσμός? Πληθυσμός
διαφορετικής καταγωγής?
• Ομογενής-Ετερογενής?
See also Pretty’s (1995) and Butler’s (1999) Typology of Participation

Αρνητικές συνέπειες του αποκλεισμού η της έλλειψης
συμμετοχής της τοπικής κοινωνίας?
• Παράβλεψη των σημαντικών πτυχών παραμέτρων για

την τοπική κοινωνία
• Παράβλεψη στοιχείων της πολιτιστικής κληρονομιάς
• Επιβολή πλαισίων και κανόνων που αγνοούν τις ανάγκες
και τον τρόπο ζωής της τοπικής κοινωνίας
• Προώθηση πλαισίων που ευνοούν άλλες πληθυσμιακές
έναντι της τοπικής κοινωνίας (πχ τουρίστες)
• Τριβές με τις αρχές
• Τριβές μεταξύ διαφορετικών πληθυσμιακών ομάδων
• Δυσμενείς επιπτώσεις για την Πολιτιστική Κληρονομιά
Εμπόδια ως προς τις συμμετοχικές διαδικασίες –

από τις διαχειριστικές αρχές
• Έλλειψη εμπειρίας και συνεργασίας με την τοπική κοινωνία
• Έλλειψη κατάλληλου προσωπικού ή/και αρμοδιοτήτων
• Γραφειοκρατικές διαδικασίες
• Ασαφείς ή και αντικρουόμενοι στόχοι
• Έλλειψη πόρων
• Πολιτιστικοί/ περιορισμοί-στερεότυπα πχ. Αντίληψη ότι οι
τοπικές κοινωνίες δεν ενδιαφέρονται ή δεν έχουν την
ικανότητα να συμβάλλουν ουσιαστικά
• Ο μεταβαλλόμενος ρόλος του ειδικού: από τεχνική γνώση σε
παράγοντα διευκόλυνσης των απαιτούμενων κοινωνικών
σχέσεων
Εμπόδια ως προς τις συμμετοχικές
διαδικασίες – από την πλευρά της τοπικής
κοινωνίας
• Έλλειψη εμπειρίας σε συμβουλευτικές/συμμετοχικές
διαδικασίες
• Δυσκολία κατανόησης των επίσημων διαδικασιών, τεχνικών
γνώσεων και προ - απαιτούμενων
• Δυσπιστία ως προς τους θεσμούς και τις αρχές λόγω της
περιορισμένης δυνατότητας επιρροής των σχετικών
πολιτικών και μέτρων
• Έλλειψη οργανωμένων δομών/θεσμών αντιπροσώπευσης
• Αντικρουόμενες απόψεις/συμφέροντα
• Πολιτιστικοί/προσωπικοί περιορισμοί πχ. Επιφύλαξη
αποκάλυψης συγκεκριμένων αξιών, παραδόσεων και
πεποιθήσεων
Συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας-

πώς?
• Σαφής και στοχοθετημένη στρατηγική: Γιατί και πώς να
συμμετέχει η τοπική κοινωνία?
• Αποτελεσματική επικοινωνία: Όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς
πρέπει να κατανοούν τις έννοιες το περιεχόμενο και τις
πολυεπίπεδες αξίες της πολιτιστικής κληρονομιάς
• Διαφορετικές βαθμίδες συμμετοχικού σχεδιασμού: Από απλή
πληροφόρηση σε λήψη κοινών αποφάσεων
• Ενίσχυση, αξιοποίηση και προώθηση της τοπικής γνώσης και
των ικανοτήτων
• Αξιοποίηση εύρους επιλογών συμμετοχικών διαδικασιών και
επιλογή των καταλληλότερων ανάλογα με την περίσταση: E.g.
public meetings, workshops, individual interviews with
stakeholders, focus group interviews, surveys
See Hall & McArthur 1998 for practical advice

Ανάδειξη πολιτιστικής κληρονομιάς
μέσα από διαδρομές και μονοπάτια
Μελέτη περίπτωσης Μακρινίτσα
Πηλίου
ΜΠΑΡΔΑΣ Α. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
Οικονομολόγος
MSc Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Τουρισμού και
Πολιτισμού
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
• ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ
• ΦΥΣΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ
• ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ
• ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
• ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΚΑΙ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ
• ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ
• ΜΑΚΡΙΝΙΤΣΑ ΠΗΛΙΟΥ
ΕΝΝΟΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ
• Ιστορικά γεγονότα που έχουν κληροδοτηθεί από παλιότερες γενιές

• Ιστορική μνήμη ενός λαού ή μιας κοινωνίας
• Η αναγνωρισιμότητα και η διαφύλαξή τους είναι κοινή ευθύνη για τις
μελλοντικές γενιές
ΕΝΝΟΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ

• Η σύνδεση του πολιτισμού με το φυσικό περιβάλλον και
οι παραδοσιακές δραστηριότητες των ανθρώπων γύρω
από τα αντικείμενα της κληρονομιάς στην πάροδο των
χρόνων, είναι η απόδειξη της συνέχισης αυτής,
παραδίδοντας τη σκυτάλη στις επόμενες γενιές για την
προστασία και την διατήρησή της.
ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ
Υπεύθυνος οργανισμός σε διεθνές επίπεδο για την προστασία της κληρονομιάς
Εκπαιδευτικός, Επιστημονικός και Πολιτιστικός Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών
UNESCO
Σε παγκόσμια κλίμακα, τα αντικείμενα και οι περιοχές πολιτιστικής κληρονομιάς αντιμετωπίζουν

πληθώρα απειλών λόγω ηλικίας και φυσικής αλλοίωσης, κλοπής και λεηλασίας, συγκρούσεων
πολέμου, τουρισμού, επιθετικής αστικοποίησης, κερδοσκοπικής ανάπτυξης, φυσικών καταστροφών και
περιβαλλοντικών δυνάμεων
ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ
Η προστασία της κληρονομιάς σε όλες τις μορφές της, η οποία αναδημιουργείται συνεχώς και
μεταδίδεται από γενιά σε γενιά, είναι καθοριστική για την βιώσιμη ανάπτυξη των κοινωνιών,
διατηρώντας παράλληλα ζωντανή την ιστορία και τις παραδόσεις της.
ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΟΠΙΟ
Πινακάτες Matera
• Οι άνθρωποι γενικά επέλεγαν
τις κατάλληλες περιβαλλοντικές
συνθήκες προκειμένου να
επιβιώσουν.
• Ένα κτήριο (ή μία ομάδα
κτηρίων) πληροί ένα ή
περισσότερα κριτήρια
αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος
και αξιολογείται με βάση την
ιστορικότητα, συνήθως λαμβάνει
ιδιότητα ως κτήριο κληρονομιάς
ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΟΠΙΟ
Fujian Tulou Alquezar

• Οι άνθρωποι γενικά επέλεγαν
τις κατάλληλες περιβαλλοντικές
συνθήκες προκειμένου να
επιβιώσουν.
• Ένα κτήριο (ή μία ομάδα
κτηρίων) πληροί ένα ή
περισσότερα κριτήρια
αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος
και αξιολογείται με βάση την
ιστορικότητα, συνήθως λαμβάνει
ιδιότητα ως κτήριο κληρονομιάς
ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
Η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς Ο ρόλος της βιώσιμης ανάπτυξης, ο οποίος θα μπορούσε
να εισαχθεί ως διαδικασία ή ως εξέλιξη.
Η βιώσιμη ανάπτυξη δίνει έμφαση στην Είναι υπεύθυνη για την εικόνα της οικονομικής της
εξέλιξη της ανθρώπινης κοινωνίας κατάστασης.
Η ανάπτυξη της πολιτιστικής κληρονομιάς Στρατηγικό σχεδιασμό από τους τοπικούς φορείς, για να
και το ενδιαφέρον στο κοινό διαχειρίζονται και να προβάλλουν όλα τα στοιχεία
κληρονομιάς που συμβάλλουν θετικά στην οικονομική
ανάπτυξη της περιοχής.
ΜΑΖΙΚΟΣ ΚΑΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
• Ο μαζικός τουρισμός σημαίνει την υπερβολική συγκέντρωση

τουριστών σε έναν τόπο με αποτέλεσμα, το κοινωνικό και το
φυσικό του περιβάλλον να μειώνεται ή να καταστρέφεται.
• Ο εναλλακτικός τουρισμός είναι η συνέπεια εκείνων των

ανθρώπων που είναι δυσαρεστημένοι με τη κατάσταση του
μαζικού τουρισμού, με εκείνους που αναζητούν μία ποικιλία
από οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές μορφές
τουρισμού.
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
Πολιτισμός
Τουρισμός
Πόρους προς όφελος της κοινωνικοοικονομικής
ανάπτυξης σε περιφερειακές κοινότητες.
Η πολιτιστική ανάπτυξη της υπαίθρου, μπορεί να προβάλει και να χρησιμοποιήσει τους

φυσικούς και ανθρώπινους πόρους μιας περιοχής, τις σχέσεις κοινότητας και οικογένειας,
την κληρονομιά και τον τρόπο ζωής τους, για να κινήσει το τουριστικό ενδιαφέρον
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ
ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
Διασχίζοντας την πορεία που έχει επιλέξει ο κάθε περιπατητής μπορεί

να ανακαλύψει :
• την ιστορία
• το περιβάλλον
• το τοπίο
• τη φύση
• τον πολιτισμό και την τοπική παράδοση της περιοχής
• να αποκτήσει συνείδηση ευθύνης για την προστασία του τοπικού
οικοσυστήματος και των ιστορικών μνημείων του τόπου
ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ
Ο στενός μη αμαξιτός δρόμος ο οποίος προορίζεται για τη

διέλευση πεζών και ζώων, χωρίς περιορισμό στο ελάχιστο
πλάτος του και με σημαντικές αυξομειώσεις στην κλίση του,
περιλαμβάνοντας και σκαλοπάτια
• Ενθαρρύνουν την αίσθηση του ανθρώπου για αφοσίωση στο τοπίο

• Ανθρώπινη ανάπτυξη αντιληπτικών και προσωπικών εμπειριών
μέσα από διαδρομές
• Διεθνώς αναγνωρισμένα και υπάρχουν διαδρομές που διασχίζουν
ολόκληρες χώρες.
• Χρήση τους προορίζεται για δραστηριότητες όπως η πεζοπορία, η
ορειβασία, η πρόσβαση περιπατητών σε φυσικά περιβάλλοντα ή
αξιοθέατα και γενικότερα για τη γνωριμία και επαφή του
ανθρώπου με τη φύση.
ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
• Τοπικούς φορείς
• Υποστήριξη προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
• Προβολή μέσα από κοινωνικά δίκτυα
• Δημιουργία ομάδων ή συλλόγων δράσεων καταγραφής και ανάδειξης διαδρομών.
Περιέχει 113 βουνά και Αποτελείται από μία ομάδα, Στόχος το περπάτημα και η Εφαρμογή που περιλαμβάνει
έχει καταγράψει 562 που αναλαμβάνει όλη την περιπλάνηση, στο βουνό, αναλυτικούς χάρτες,
διαδρομές με περίπου 5,6 διαδικασία που απαιτείται στα ποτάμια, στα νησιά, περιγραφές και φωτογραφίες
εκατομμύρια μέτρα για να αναδειχθεί μια στις πόλεις και στις περιοχών προσφέροντας
καταγεγραμμένων περιοχή ως πεζοπορικός άγνωστες αρχαιότητες της ξενάγηση στους περιηγητές
μονοπατιών. προορισμός Ελλάδας του με βάση ειδικά
συγκροτημένες διαδρομές.
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΣΤΗ ΣΚΩΤΙΑ – WEST HIGHLAND WAY
• Υπάρχουν πάνω από 2.100 περιπατητικές διαδρομές

• Η πρώτη και η πιο δημοφιλής διαδρομή West Highland Way
• Ξεκινάει από το Milngavie που βρίσκεται στα βόρεια προάστια της
Γλασκώβης και καταλήγει στο Fort William που βρίσκεται στους πρόποδες
του Ben Nevis του υψηλότερου βουνού της Μεγάλης Βρετανίας
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΣΤΗ ΣΚΩΤΙΑ – WEST HIGHLAND WAY
• 151 χιλιόμετρα περπάτημα, ενώ η

διαδρομή σε όλο της το μήκος
χωρίζεται σε 8 στάδια με στάσεις
διάφορους οικισμούς
• Ολοκληρώθηκε το 1980 και
προσελκύει περίπου 15.000
πεζοπόρους κάθε χρόνο
https://www.youtube.com/watch?v=FlG6tbYaA88
ΤΟ ΜΟΝΟΠΑΤΙ ΤΩΝ ΙΝΚΑΣ – ΠΕΡΟΥ

• Το Μάτσου Πίτσου ανακαλύφτηκε το 1911 και
βρίσκεται στο Περού, Νότια του ισημερινού
στην ανατολική πλαγιά των Περουβιανών
Άνδεων σε υψόμετρο άνω των 2.400 μέτρων
• Οι Ίνκας έφτιαξαν ένα τεράστιο δίκτυο
μονοπατιών, περίπου 40.000 χιλιομέτρων για
να συνδέσουν την τεράστια αυτοκρατορία τους
• Inca Trail, ένα μονοπάτι περίπου 43
χιλιομέτρων που συνδέει τους σημαντικούς
αρχαιολογικούς χώρους των Ίνκας
• Η διαδρομή ολοκληρώνεται μέσα σε 4 ή 5
μέρες, με διανυκτερεύσεις σε ειδικούς χώρους
κατασκήνωσης
• Προτεραιότητα στην ασφάλεια των επισκεπτών
και στην προστασία του φυσικού
περιβάλλοντος
• Ονομαστική κράτηση που δεν μεταβιβάζεται
και επιτρέπονται μόνο 500 άτομα καθημερινώς
στο μονοπάτι εκ των οποίων μόνο 200 είναι
πεζοπόροι, ενώ οι υπόλοιποι είναι οδηγοί και
αχθοφόροι.
ΤΟ ΜΟΝΟΠΑΤΙ ΤΩΝ ΙΝΚΑΣ – ΠΕΡΟΥ
https://www.youtube.com/watch?time_continue=277&v=Zk9J5xnTVMA&feature=emb_logo
https://www.youtube.com/watch?v=95-t10I2SxQ
ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ – ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ

Rota Vicentina
• Ξεκινάει από έναν ιστορικό οικισμό το Santiago do Cacém και τελειώνει στο
νοτιοδυτικό άκρο της χώρας στον οικισμό Sagres
• 12 τμήματα με συνολική απόσταση περίπου 230 χιλιόμετρα
• 2016 πιστοποιήθηκε με την ευρωπαϊκή επιγραφή «Leading Quality Trails - Best
of Europe»
https://www.youtube.com/watch?v=378VE1BxOrs
ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ – ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ
Ιστορικά Χωριά της Πορτογαλίας Castelo Rodrigo Castelo Novo
• Χτισμένα από γρανίτη και σχιστόλιθο Piódão

• Κυκλική διαδρομή με απόσταση περίπου 565 χιλιόμετρα
• 12 στάδια αρχίζοντας και τελειώνοντας σε κάθε ένα από αυτά τα χωριά
• 7 ημέρες με ποδήλατο, 12 ημέρες με τρέξιμο και 30 ημέρες με τα πόδια
• Στο επίσημο άνοιγμα της διαδρομής (GR 22) συγκέντρωσε
περισσότερους από 1000 ανθρώπους
Monsanto Almeida
Η ΜΑΚΡΙΝΙΤΣΑ ΚΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ

Ο οικισμός της Μακρινίτσας αναπτύχθηκε στη Δυτική
πλαγιά του Πηλίου, σχεδόν κατακόρυφη με θέα το Βόλο και
το Παγασητικό κόλπο, είναι κλιμακωτή ανάμεσα στο Μέγα
Ρέμα και το γυμνό λόφο του Σαρακηνού
Τα πρώτα σπίτια βρίσκονται σε υψόμετρο 300 μέτρων πάνω
από την στάθμη της θάλασσας ξεκινώντας από την συνοικία
της Κουκουράβας και καταλήγουν σε υψόμετρο 900 μέτρων
πάνω από την στάθμη της θάλασσας
• Δομημένο περιβάλλον
• Αρχιτεκτονική
• Ιστορία
• Κληρονομιά
• Έχει χαρακτηριστεί ως διατηρητέος παραδοσιακός
οικισμός σύμφωνα με την νομοθεσία του 1980 (ΦΕΚ
Δ/384/1980) και την νομοθεσία του 1987 (ΦΕΚ
Δ/594/1987)
• Μακρινίτσα μαζί με την Βυζίτσα και τις Πινακάτες
είναι οι μοναδικοί παραδοσιακοί οικισμοί που έχουν
ενταχθεί στην πρώτη ομάδα απόλυτης προστασίας
και με χαρακτήρα ανέπαφο
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ
• Κωνσταντίνος Μαλιασσηνός, πλούσιος γαιοκτήμονας και
τοπάρχης. Έχτισε το Μοναστήρι της Παναγίας της
Μακρινιτίσσης ή αλλιώς της Θεοτόκου Οξείας Επισκέψεως την
περίοδο 1204 με 1215
• Ιερός Ναός της Παναγίας της Θεοτόκου που χτίστηκε το 1767
και βρίσκεται λίγα μόλις μέτρα δυτικά
• Ο οικισμός αναπτύχθηκε γύρω από την Μονή το 13ο αιώνα
• Έδρα πολλών μοναστηριών
• Πρωτεύουσα των βακουφιών και έδρα του Βοεβόδα τον 18ο και
αρχές του 19ου αιώνα
• Πρωτοστάτησε στους απελευθερωτικούς αγώνες κατά των
Τούρκων
ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑ
• 330 χλμ. από Αθήνα

• 218 χλμ. από Θεσσαλονίκη
• 10 χλμ. από Βόλο μέσω Κουκουράβας
• 15 χλμ. από Βόλο μέσω Πορταριάς.
• 45 χλμ. Κρατικός Αερολιμένας Νέας Αγχιάλου
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΜΑΚΡΙΝΙΤΣΑΣ
• Αρχοντικό Τοπάλη
• Αρχοντικό Βατσαρέα – Μαυράκη
• Αρχοντικό Μουσλή
• Αρχοντικό Ξηραδάκη
• Τοιχογραφία του Θεόφιλου Χατζημιχαήλ
• Πύργος Σκοτεινιώτη
ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ
• Στο σύνολο του χτιστού περιβάλλοντος, τα μορφολογικά,
πολεοδομικά, αρχιτεκτονικά και κατασκευαστικά
χαρακτηριστικά θα πρέπει να έχουν διατηρηθεί σε μεγάλο
βαθμό αναλλοίωτα.
• Η διατήρηση ενός παραδοσιακού οικισμού και η προστασία
των παλιών κτηρίων θα πρέπει να υποστηριχθούν από
σύγχρονες κατασκευαστικές μεθόδους χωρίς να αλλοιώνονται τα
στοιχεία της παράδοσης.
ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΟΙΚΙΣΜΟΥ
• Ιδιαίτερου χαρακτήρα, λόγω της χωροταξικής κατασκευής
του στην απότομη πλαγιά του Πηλίου
• Το φυσικό περιβάλλον καθόριζε τις πρωτογενείς και τις
παραγωγικές δραστηριότητες των κατοίκων της,
συμβάλλοντας θετικά στην ανάπτυξη του οικισμού
ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ
• Της Αγίας Μαγδαληνής στην συνοικία Κουκουράβας που χρονολογείτε από το 1737.
• Του Αγίου Γεωργίου που στο εσωτερικό του υπάρχει ένας ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής γυναικωνίτης.
• Του Αγίου Νικολάου που βρίσκεται κοντά στο βράχο του Σαρακηνού.
• Του Αγίου Αθανασίου που χτίστηκε το 16ο αιώνα και έχει κηρυχθεί διατηρητέο μνημείο από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, ενώ ανακαινίσθηκε πρόσφατα το 2003.
• Του Αγίου Αντωνίου, ένα μικρό εκκλησάκι χτισμένο στην πλαγιά του Σαρακηνού και καταγράφεται σαν παρεκκλήσι του Αγίου Αθανασίου.
• Της Αγίας Τριάδας, χτισμένο το 1627 που βρίσκεται δίπλα στο Δημοτικό Σχολείο Μακρινίτσας και διακοσμήθηκε το 1836 από το λαϊκό ζωγράφο Παγώνη.
• Του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, που βρίσκεται στην κεντρική πλατεία του χωριού. Επιπλέον, σύμφωνα με τον Δημήτριο Σισιλιάνο, αποτελεί ένα από τα πιο
σημαντικά εκκλησιαστικά μνημεία που έχουν χτιστεί στον Ελλαδικό χώρο τα τελευταία χρόνια, ενώ σώζονται μέχρι σήμερα πολλές εντοιχισμένες επιγραφές του
ναού, γραμμένες στην αρχαία ελληνική γλώσσα.
• Της Μεταμορφώσεως, η οποία είναι διώροφη και χτίστηκε το 1797.
• Του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, δίπλα στην πλατεία Κακονά.
• Της Ιεράς Μονής του Αγίου Γερασίμου του Νέου που βρίσκεται σε υψόμετρο 800 μέτρων χτισμένη το 1795.
• Της Αγίας Παρασκευής, που παλιότερα υπήρχε και Μονή την οποία ίδρυσε το 1793 ο Στέργιος Μπασδέκης, αρχηγός της γνωστής οικογενείας των αρματολών του
Πηλίου.
• Του Προφήτη Ηλία που βρίσκεται ψηλά προς τα κτήματα του χωριού.
• Το Μοναστήρι της Σουρβιάς με το παμπάλαιο καθολικό της Αγίας Τριάδας χτισμένο το 1627 που βρίσκεται στην Περιφέρεια της Μακρινίτσας στη θέση Λέστιανη.
ΚΑΛΝΤΕΡΙΜΙΑ, ΚΡΗΝΕΣ ΚΑΙ ΓΕΦΥΡΙΑ
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΚΑΙ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΚΑΙ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ
ΔΙΚΤΥΟ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΟΙΚΙΣΜΟΥΣ
• Μακρινίτσα – Βόλος
• Μακρινίτσα – Σταγιάτες
• Μακρινίτσα – Φυτόκο
• Μακρινίτσα – Βένετο
• Μακρινίτσα – Πουρί
• Μακρινίτσα – Μονή Σουρβιάς – Κάτω Κερασιά
• Μακρινίτσα – Πουριανός Σταυρός – Δυτικό καταφύγιο
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ
ΑΝΑΛΥΣΗ SWOT
ΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΑΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ
 Παραδοσιακός οικισμός που έχει ενταχθεί σε ειδική νομοθεσία απόλυτης προστασίας και με  Έλλειψη αξιοποίησης όλων των πολιτιστικών και φυσικών
χαρακτήρα ανέπαφο. πόρων.
 Ιδιαίτερη αρχιτεκτονική στα οικήματα.  Έλλειψη συντήρησης και προστασίας των πολιτιστικών
 Αξιόλογη πολιτιστική και φυσική κληρονομιά. στοιχείων και κτηρίων.
 Καλντερίμια και πλακόστρωτα δρομάκια σχεδόν σε ολόκληρο τον οικισμό.  Έλλειψη ενημέρωσης των επισκεπτών για εναλλακτικές
 Απαγόρευση και αδύνατη η χρήση μηχανοκίνητων οχημάτων εντός του οικισμού. διαδρομές εντός του οικισμού.
 Θρησκευτικά μνημεία, μοναστήρια και εκκλησίες.  Έλλειψη καθαρισμού μονοπατιών σε περιόδους που η
 55 κρήνες ορισμένες από τις οποίες έχουν χαρακτηριστεί ως διατηρητέα μνημεία από το βλάστηση είναι σε έξαρση με αποτέλεσμα να θάβονται τα
Υπουργείου Πολιτισμού. μονοπάτια.
 17 πετρόχτιστα γεφύρια στο σύνολο, τα περισσότερα σε καίρια σημεία στον οικισμό.  Έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού ανάδειξης του οικισμού
 Πανοραμική θέα σε πολλά σημεία κατά μήκος του οικισμού, λόγω της απότομης κλίσης του από τους τοπικούς φορείς.
βουνού και της υψομετρικής διαφοράς κατά μήκος της τοποθεσίας του οικισμού.
 Μικρή απόσταση από το Βόλο.
 Δημοφιλής προορισμός και τουριστική επισκεψιμότητα όλες τις εποχές του χρόνου.
 Μεγάλο δίκτυο διαδρομών μέσα από μονοπάτια εντός του οικισμού αλλά και στην ευρύτερη
περιοχή με την μορφή του περιπατητικού τουρισμού.
ΕΥΚΑΙΡΊΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ
 Συνεργασία του Δήμου και της Περιφέρειας για ανάδειξη πολιτιστικών και φυσικών  Καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος αν δεν υπάρχει
στοιχείων μέσα από διαδρομές και μονοπάτια και προβολής αυτών σε τουριστικές εκθέσεις. προστασία και ενημέρωση στο δίκτυο διαδρομών.
 Αξιοποίηση περιπατητικών διαδρομών εντός του οικισμού αλλά και στην ευρύτερη περιοχή.  Η έλλειψη προστασίας και φύλαξης αυτών των στοιχείων
 Έντονο το στοιχείο της φύσης στις διαδρομές εντός του οικισμού, με μεγαλύτερο προκαλεί σημάδια φθοράς και κλοπής πολιτιστικών
ενδιαφέρον εκτός αυτού. μνημείων.
 Ενδιαφέρον τουριστικός προορισμός για ειδικές μορφές τουρισμού.
 Ανάδειξη του περιπατητικού τουρισμού και από κατοίκους της περιοχής.
 Ανάδειξη πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς μέσα από αθλητικές διοργανώσεις.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
• Ο τουρισμός αποτελεί την κινητήριο δύναμη ανάδειξης πολιτισμών, περιοχών, τοπίων, υλικών και άλλων στοιχείων,
• Η εφαρμογή των ειδικών μορφών τουρισμού, συμβάλλει παράλληλα στην διατήρηση και στην προστασία τους.
• Ο περιπατητικός τουρισμός συμβάλλει στην βιώσιμη ανάπτυξη των κοινοτήτων και του περιβάλλοντος και παράλληλα συμβάλλει
στην ανάδειξη και την διατήρηση της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς των περιοχών.
• Η ανάπτυξή του από τις χώρες υποδοχής πρέπει να γίνεται με μελέτη και σεβασμό προς το περιβάλλον αποφεύγοντας πιθανές
ανεξέλεγκτες καταστροφές που δημιουργεί ο τουρισμός.
• Η χρησιμότητα του περιπάτου αποτελεί την βάση για την ανάδειξη των παραδοσιακών οικισμών, των πολιτιστικών μνημείων και των
φυσικών χαρακτηριστικών τους.
• Η χρησιμοποίηση μονοπατιών και η ανάδειξη διαδρομών στα καλντερίμια και τα πλακόστρωτα μονοπάτια της Μακρινίτσας σε
συνδυασμό με τον περιπατητικό τουρισμό, αποτελούν τους κύριους παράγοντες ανάπτυξης της συμβάλλοντας θετικά στην ανάδειξη
της κληρονομιάς της. Ο συσχετισμός αυτού του συνδυασμού, προκύπτει από την τοποθεσία και την μορφολογία του οικισμού που
βρίσκεται στην απότομη πλαγιά του Πηλίου.
• Οι δυνατότητες προώθησης εναλλακτικών διαδρομών μέσα στον οικισμό θα συμβάλλουν στην ανάδειξη του πολιτισμού της, στο
ενδιαφέρον από τοπικούς φορείς για συντήρηση και προστασία τους, αλλά και στην αντιμετώπιση τυχόν προβλημάτων στο πέρασμα
των μονοπατιών.
• Επέκταση της τουριστικής αγοράς και στα υπόλοιπα κεντρικά σημεία κατά μήκος του καλντεριμιού.
• Ενημέρωση και ανάδειξη εναλλακτικών περιπατητικών διαδρομών, με δυνατότητα αλλαγής στα πρότυπα εισχώρησης προς την
κεντρική πλατεία του χωριού.
• Ο σχεδιασμός πολιτιστικών διαδρομών μπορεί να επεκτείνει την δραστηριότητα στην περιοχή, να βελτιώσει την ποιότητα ζωής των
κατοίκων αλλά και του περιβάλλοντος.
ΕΡΕΥΝΑ
“Ο Προσκυνηματικός
τουρισμός ενώνει Χριστιανούς και
Μουσουλμάνους: Το Μοναστήρι του ΑηΓιώργη του Κουδουνά,
στην Πρίγκηπο”
Καλαβριώτη Αρετή: Υποψήφια Διδάκτωρ, ΤΜΧΠΠΑ,Π.Θ.
ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ-ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
●
Έγινε εκτεταμένη ανασκόπηση της ελληνικής και διεθνούς
βιβλιογραφίας, στο θεωρητικό υπόβαθρο του Θρησκευτικού
και Προσκυνηματικού τουρισμού
Έγινε βιβλιογραφική ανασκόπηση σχετικά με την εξέλιξη που
●
παρουσιάζει ο Προσκυνηματικός τουρισμός στην

Κωνσταντινούπολη και τα Πριγκηπόννησα, με έμφαση στην
Πρίγκηπο, που βρίσκεται το Μοναστήρι του ΑηΓιώργη του
Κουδουνά
●
Διεξήχθη πρωτογενής έρευνα, με τη χρήση συνεντεύξεων και
ερωτηματολογίων στα ελληνικά και στα τουρκικά
ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
Είναι η πρόσκαιρη μετακίνηση των ανθρώπων από τον τόπο
της μόνιμης διαμονής τους σε έναν τουριστικό προορισμό, με
σκοπό την αναψυχή, την ψυχαγωγία και την διασκέδαση
ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
(ALTERNATIVE TOURISM)
Εναλλακτικός τουρισμός είναι οποιαδήποτε μορφή τουρισμού,
η οποία δεν συμβαδίζει με τα στάνταρ του μαζικού τουρισμού
και έχει πιο έντονα τα χαρακτηριστικά:
Της επαφής με τη φύση
●
Το σεβασμό του τόπου

●
Την πίστη
●
Την άθληση
●
Τον πολιτισμό
●
Την αυθεντικότητα
●
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ( CULTURAL TOURISM)

Είναι η μορφή του τουρισμού, κατά την οποία το βασικό
κίνητρο του επισκέπτη είναι η επίσκεψη σε πολιτιστικά
αξιοθέατα, προκειμένου να γνωρίσει και να βιώσει την
πολιτιστική κληρονομιά του εκάστοτε τουριστικού
προορισμού.
ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Είναι ένα σύστημα συμβόλων

●
●
Είναι πεποιθήσεις και πρακτικές μιας ομάδας ανθρώπων, με
συγκεκριμένους όρους όπως: η προσευχή, η τελετουργία, ο
θρησκευτικός νόμος
Θρησκεία + Πίστη
●
●
Πίστη σε θεϊκή δύναμη, σε θεότητα ή όχι, σε όντα ή αντικείμενα,
τα οποία προκαλούν θαυμασμό και δέος
Στο Υπερφυσικό, στο Ιερό, στο Θείο
●
Είναι η σχέση:
●
Θείου και Ανθρώπινου
Υπερβατικού και Ενδοκοσμικού
Πνευματικού και Υλικού
Ψυχικού και Σωματικού
ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Περιγράφει φαινόμενα
● Θρησκευτική εμπειρία
●
Θρησκευτική τέχνη
●
Θρησκευτικές ιδέες
●
Θρησκευτικές τελετές
●
Θρησκευτικές
παραδόσεις
●
Πιστοί
ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΑ
● Κλάδος της Φιλοσοφίας

● Ερευνά τα φαινόμενα, μεσα
από την συνείδηση και την
εμπειρία
● Franz Brentano(1838-1917)
εμπειρικός επιστήμονας
διέκρινε τα φαινόμενα, σε:
- φυσικά
- πνευματικά
● Επηρέασε τον Edmund Husserl
(1859 - 1938)
Eκπρόσωποι της Φαινομενολογίας
Πατέρας της Φαινομενολογίας Martin Heidegger (1889 – 1976)

● Edmund Husserl ● Μαθητής του Husserl
Οι βάσεις της Φαινομενολογίας του ● Ανατρέπει την απλή περιγραφή
Husserl, βασίζονται στο των φαινομένων του δασκάλου του
περιεχόμενο της συνείδησης. και εισάγει τον όρο Dasein (Εδωνά
Είναι), για την κατανόηση της
Η συνείδηση αποδίδει το νόημά ύπαρξης και συνδέεται σε μια
της, στο περιεχόμενο της εμπειρίας κυκλική σχέση, με τον κόσμο
● η Φαινομενολογία περιγράφει το γύρω του (Hoy, 1993)
περιεχόμενο των εμπειριών και των ● Ασχολείται με την Υπερβατολογική
καταστάσεων, που προέρχονται Φαινομενολογία
από τα γεγονότα του εξωτερικού
κόσμου ● Υπερβατολογικό είναι ο λόγος της
συνείδησης
● Υπερβατικό είναι το μεταφυσικό
(Θεός)
● Martin Heidegger
ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ και ΧΡΟΝΟΣ
● Αναστοχασμός και Χρόνος, έννοιες

με καθοριστικό ρόλο στη
Φαινομενολογία
● Η Φαινομενολογία αναστοχάζεται
● Προϋπόθεση ο Χρόνος
● Το βλέμμα μας είναι στραμμένο στα
γεγονότα
● Να σκεφτούμε τα γεγονότα, όπως
τα αντιλαμβανόμαστε και να
κριτικάρουμε
● Ερμηνεύουμε τα γεγονότα, βάσει
των πληροφοριών που μας δίνουν
οι άλλοι
ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ
Η Φαινομενολογία της Ο Φαινομενολόγος της

Θρησκείας Θρησκείας
● Ασχολείται με τα θρησκευτικά ● Περιγράφει την επίδραση των
φαινόμενα (καθετί που εμπίπτει θρησκευτικών φαινομένων,
στη θρησκευτική μας συνείδηση, στον θρησκευόμενο άνθρωπο
κάθε γεγονός της σωματικής και
ψυχικής μας ζωής), που είναι τα ● Σημαντικότεροι εκπρόσωποι
εξής:
- Nathan Soderblom (1866-
- Θρησκευτική εμπειρία 1931)
- Πίστη - Garardus van der Leeuw
- Διδασκαλίες, Μύθοι, Δόγματα, (1890-1950)
Σύμβολα
- Rudolf Otto (1869-1937)
- Ιεροί Τόποι
- Ιερά Αντικείμενα
- Friedrich Heiler (1892-1967)
- Τελετουργίες - Mircea Eliade (1907-1986).

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
●
Αποσκοπεί στην ικανοποίηση των θρησκευτικών αναγκών
●
μέσω της επίσκεψης ενός ιερού χώρου, για:
●
προσκύνημα
●
συμμετοχή σε θρησκευτικές εορτές
●
εκπλήρωση τάματος
Προσκυνηματικός τουρισμός (ιερό στοιχείο)
Θρησκευτικός τουρισμός (αναζήτηση γνώσης)
Κλασικός τουρισμός (κοσμικό στοιχείο)
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

Προσκυνηματικός τουρισμός, όπου ο τουρίστας επισκέπτεται
έναν ιερό τόπο, αποκλειστικά και μόνο για προσκύνημα

Ειδικός προσκυνηματικός τουρισμός, που ο τουρίστας
επισκέπτεται έναν τουριστικό προορισμό για συμμετοχή ή
παρακολούθηση θρησκευτικών εκδηλώσεων, τελετών ή
πανηγύρεων

Θρησκευτικός τουρισμός πολιτιστικού ενδιαφέροντος, κατά
τον οποίο ο τουρίστας πραγματοποιεί πολιτιστική επίσκεψη, για να
δει τον χώρο ή την περιοχή ενός θρησκευτικού μνημείου
ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
●
Είναι ο τουρίστας, ο οποίος μετά την εκπλήρωση των
θρησκευτικών του αναγκών και καθηκόντων συμπεριφέρεται ως
τουρίστας, έχοντας ανάγκη για διαμονή, διατροφή, ψυχαγωγία
Βρίσκεται ανάμεσα στον τουρίστα και στον προσκυνητή
●
(είναι κατά το ήμισυ προσκυνητής και κατά το ήμισυ τουρίστας)

●
Τα κίνητρα των θρησκευτικών τουριστών είναι το θρησκευτικό, το

●
προσκυνηματικό και η ελκυστικότητα των θρησκευτικών μνημείων

●
Οι κατηγορίες των θρησκευτικών τουριστών, ανάλογα με τον
σκοπό είναι:α) οι πιστοί προσκυνητές-τουρίστες και β) οι τουρίστες
θρησκευτικής κληρονομιάς
ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
● Ο Προσκυνηματικός Τουρισμός αφορά την

επίσκεψη σε ιερό τόπο, στον οποίο ο
επισκέπτης πηγαίνει για να προσκυνήσει ή να
εκδηλώσει την πίστη του
● Ο Προσκυνητής έχει σκοπό πρωτίστως, να
ικανοποιήσει τις πνευματικές του ανάγκες και
μετά τις υλικές
● Τα χαρακτηριστικά των προσκυνηματικών
ταξιδιών είναι α) το Τάμα και β) τα
προσκυνηματικά ενθύμια/αναμνηστικά, με τα
οποία αναζητούν να παραταθεί επ΄αόριστον, η
θρησκευτική εμπειρία
ΑΙΤΙΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
●
Η θρησκευτική πίστη
Η θεώρηση των μεγάλων Χριστιανικών εορτών,
●
ως μέρες αργίας
●
Τα προσκυνηματικά κέντρα και τόποι, που είναι
εκτός της μόνιμης διαμονής των τουριστών
Ο ΑΜΙΓΩΣ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
Εκφράζεται με δυο μορφές και εξαρτάται από:

Τον σκοπό του ταξιδιού με κίνητρο την θρησκεία (προσκυνητές)
●
●
Τον τύπο του ταξιδιού, με κίνητρο τη γνώση (θρησκευτικοί
τουρίστες)
●
●
ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ (PILGRIMAGE)
Είναι ο βασικός τρόπος επικοινωνίας του ανθρώπου με τον

●
Θεό και η μετάβαση του πιστού σε ιερό χώρο

●
Ο προσκυνητής μέσα από την πίστη του, αναζητά το Θεό και
επιδιώκει τη σωτηρία της ψυχής του
●
Το προσκύνημα ήταν πάντα κίνητρο μετακίνησης των
ανθρώπων προς ένα ιερό μέρος, λόγω της ιδιαίτερης δράσης
του Θεού ή μιας θεότητας, στο εν λόγω μέρος (Jackowski and
Smith, 1992)
●
Το προσκύνημα ήταν πάντα κίνητρο μετακίνησης των
ανθρώπων, που επηρέαζε το τουριστικό ρεύμα και θεωρείται
ότι ο σύγχρονος τουρισμός του οφείλει πολλά
ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΗΣ (PILGRIM)
●
Pilgrim (Προσκυνητής): προέρχεται από τη λατ. λέξη peregrinus
(ξένος), που ζούσε και διέμενε έξω από τη Ρώμη και ταξίδευε γύρω
από την πόλη. Ο όρος έγινε αποδεκτός και από την Εκκλησία
●
Ο προσκυνητής επιδιώκει τη σωτηρία της ψυχής του, μέσα από
ένα “φυσικό ταξίδι”, σε ιερό χώρο σύμφωνα με την πίστη του
●
Όροι που χρησιμοποιούνται διεθνώς για το Pilgrimage
(Προσκύνημα), εκτός από τον Pilgrim, είναι:
Pilgrimage tours (προσκυνηματικά ταξίδια)
●
Faith tours (ταξίδια πίστης)

●
Biblical tours (Βιβλικά ταξίδια)

●
Religious tours (Θρησκευτικά ταξίδια)

●
ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΙΚΟ ΤΑΞΙΔΙ
●
Το Προσκυνηματικό ταξίδι είναι η παλιότερη μορφή μετακίνησης, στην
ιστορία της ανθρωπότητας
●
Το ταξίδι είχε θρησκευτικό σκοπό, το προσκύνημα γινόταν κατά την
επίσκεψη σε έναν ιερό τόπο
●
Στην αρχαία Ελλάδα, τα προσκυνηματικά ταξίδια γίνονταν στα Μαντεία
και σε αγώνες (Ίσθμια, Νέμεα, Παναθήναια)
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι επισκέπτονταν το ναό της Μέμφιδας
●
Προσκυνηματικά ταξίδια γίνονταν και προς την έρημο της Μέσης

●
Ανατολής, για τους Αναχωρητές Πατέρες και Ερημίτες (Άγιος Αντώνιος,

Άγιος Παχώμιος)
●
Από τον 11ο αι.μ.Χ., Χριστιανοί προσκυνούσαν στο ναό του Αγίου
Ιακώβου, στην Κομποστέλα Ισπανίας
Στο Grand Tour του 18ου και 19ου αι., στην Παναγία Λούρδη Γαλλίας
●
Προϊστορικά προσκυνήματα
(Μενίρ, Κρόμλεχ, Ντολμέν, Σπηλαιογραφίες)
ΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΟΝ
ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΙΚΟ ΤΟΥΡΙΣΜΟ
Ο υπερκαταναλωτισμός του δυτικού κόσμου
●
●
Ο ελεύθερος χρόνος, που είναι αρκετός των συνταξιούχων και
είναι επιρρεπείς στον Προσκυνηματικό τουρισμό
●
Τα πολλά και βραχυχρόνια προσκυνηματικά ταξίδια των
εργαζομένων, επειδή ο ελεύθερος χρόνος μειώνεται γι αυτούς,
λόγω των αναγκών της επαγγελματικής τους ζωής, με αποτέλεσμα
τα ταξίδια να είναι μικρής διάρκειας, οι διακοπές σύντομες και να
υπάρχουν αποδράσεις του Σαββατοκύριακου
●
Η τεχνολογική εξέλιξη στις Επικοινωνίες και στην Πληροφορική
είναι τάχιστη, βοηθά τον τουριστικό τομέα και κατ'επέκτασιν
επηρεάζει την ανάπτυξη του Προσκυνηματικού τουρισμού
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
●
Μοναστηριακός τουρισμός: Είναι η επίσκεψη προσκυνητών
σε ένα ή περισσότερα μοναστήρια. Τα κίνητρά τους είναι η
πίστη και η μελέτη των αριστουργημάτων της Βυζαντινής και
μεταβυζαντινής εποχής, οι εικόνες, οι εικονογραφίες, οι
τοιχογραφίες, τα ιερά, τα μωσαϊκά και η αγιότητα ενός
μοναχού. Ονομάζονται δε, μοναστηριακοί τουρίστες-
προσκυνητές
●
Εκκλησιαστικός τουρισμός: Είναι η επίσκεψη των
προσκυνητών σε μία ή περισσότερες εκκλησίες. Τα κίνητρά
τους είναι η πίστη, η γνωριμία των ναών, που είναι χώροι για
τη χριστιανική λατρεία και χαρακτηριστικό στοιχείο του
ελληνικού τοπίου και όχι μόνον. Ονομάζονται δε,
εκκλησιαστικοί τουρίστες-προσκυνητές
●
ΜΟΡΦΕΣ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
●
Βραχυπρόθεσμος Προσκυνηματικός τουρισμός:
Είναι ο Προσκυνηματικός τουρισμός που γίνεται
σε μικρό γεωγραφικό πλαίσιο, σε μια τοπική ή
περιφερειακή περιοχή για μια γιορτή σε ναό ή
μοναστήρι. Οι αποστάσεις είναι μικρές και στο
χώρο και στο χρόνο
●
Μακροπρόθεσμος Προσκυνηματικός τουρισμός
Είναι ο Προσκυνηματικός τουρισμός, ο οποίος
διαρκεί από μερικές μέρες έως εβδομάδες
ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ
Θρησκευτικώς ενεργά μνημεία

●
Θρησκευτικώς ανενεργά μνημεία

●
Θρησκευτικά μνημεία ως τμήματα του φυσικού τοπίου

●
Θρησκευτικοί χώροι που χρησιμοποιούνται για έρευνα

●
Θρησκευτικά Μουσεία
●
Εκθεσιακοί χώροι με θρησκευτικά αντικείμενα τέχνης

●
Θρησκευτικά σύμβολα
●
Φυσικοί θρησκευτικοί πόροι

●
Περιοχές που έδρασαν θρησκευτικά πρόσωπα

●
Θρησκευτικά πανηγύρια, φεστιβάλ, χοροί

●
Προσκυνηματικές Διαδρομές
●
Προσκυνηματικά Συνέδρια
●
ΙΕΡΟΦΑΝΕΙΑ - ΙΕΡΟ
Ιεροφάνεια είναι η φανέρωση του Ιερού

●
Ιερό είναι ο μεσολαβητής μεταξύ Θείου και ανθρώπινου

●
στοιχείου και ανυψώνει τη συνείδηση

●
Οι όψεις της Ιεροφάνειας είναι:
Θεοφάνεια
Σύμβολο
Μύθος
Τελετή
Μύηση
ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ
Ορθόδοξα Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς,
στην Ελλάδα
(Άγιο Όρος,1988 – Μετέωρα, 1988 – Μυστράς, 1989 –
- Μονή Δαφνίου, Μονή Οσίου Λουκά, Νέα Μονή Χίου,1990)
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ

ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
Είναι σημαντική γιατί:
●
Η οργάνωση των τουριστικών προσκυνηματικών πακέτων, αφορά πολλούς
επαγγελματίεςπου πρέπει να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των προσκυνητών
Οι ασφαλείς και εύκολες μετακινήσεις των προσκυνητών εξυπηρετούν τους
●
προσκυνηματικούς τόπους
Η ιδιαιτερότητα της διατροφής των προσκυνητών σχετικά με τη θρησκευτική
●
πίστη και τους κανόνες της, ανάλογα με το θρησκευτικό δόγμα και τη θρησκεία
πρέπει να είναι προσεκτική
Οι ξεναγήσεις και τα ενθύμια που αγοράζουν οι προσκυνητές στους
●
προσκυνηματικούς χώρους, αποφέρουν κέρδη στις τοπικές κοινωνίες

●
Η αξιοποίηση της προσκυνηματικής κίνησης είναι και οικονομική για τη χώρα
και τον τόπο υποδοχής και τα οφέλη είναι πολύ σημαντικά και
πολλαπλασιαστικά.
ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΑ, VIRTUAL
ΚΑΙ ΚΟΣΜΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ
●
Εναλλακτικά προσκυνήματα. Αναδείχτηκαν τον 20ό αι. με την ανάπτυξη
του New Age και της λατρείας της φύσης με οικολογικό χαρακτήρα
●
Virtual προσκυνήματα. Διεξάγονται μέσω Διαδικτύου και περιλαμβάνουν
παρουσίαση των προσκυνηματικών κέντρων με φωτογραφίες και εικονική
περιήγηση, καθώς και online συμμετοχή σε κύκλους Προσευχής, ομάδες
Διαλογισμού, chatrooms και καταγραφή των απόψεων των
“προσκυνητών” σε άρθρα και βιβλία επισκεπτών
●
Κοσμικού τύπου προσκυνήματα: Είναι επισκέψεις σε πεδία μαχών, σε
στρατόπεδα συγκέντρωσης, σε μέρη που επλήγησαν από φυσικές
καταστροφές ή τρομοκρατικές επιθέσεις, σε μέρη όπου γεννήθηκαν και
σταδιοδρόμησαν σημαντικά πρόσωπα ή αστέρες του θεάματος (music,
cinema). Μολονότι δεν έχουν θρησκευτικό περιεχόμενο, έχουν στοιχεία
ιερότητας για τους συμμετέχοντες και θεωρούνται ως ένα προσκύνημα,
με σκοπό την απότιση φόρου τιμής
ΕΝΑΛΛΑKTIKA ΠΡΟΣΚΥNHMATA
ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ
●
Η ανάπτυξη των Προσκυνηματικών Διαδρομών σε μια
περιοχή, συμβαδίζει με τις υποδομές και τις προσφερόμενες
υπηρεσίες που χρειάζονται για την εξυπηρέτηση των
τουριστών
●
Η παλιότερη Χριστιανική Προσκυνηματική Διαδρομή είναι “Ο
Δρόμος του Αγίου Ιακώβου, στην Κομποστέλα της Ισπανίας”
ή “El Camino de Santiago de Compostela”,η οποία
αναγνωρίστηκε το 1985, ως Μνημείο Παγκόσμιας
Πολιτιστικής Κληρονομιάς από την UNESCO, ενώ το 1987
ανακηρύχτηκε η πρώτη Ευρωπαϊκή Πολιτιστική Διαδρομή,
από το Συμβούλιο της Ευρώπης
EL CAMINO DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

ΤΟΥΡΚΙΑ
Η ΤΟΥΡΚΙΑ ΧΩΡΙΖΕΤΑΙ ΣΕ 7 ΜΕΓΑΛΕΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΕΣ

ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ
Θράκη και περιοχή του Μαρμαρά

●
Περιοχή του Αιγαίου

●
Περιοχή της Μεσογείου και του Ταύρου

●
Κεντρική Ανατολία (Μικρά Ασία)

●
Περιοχή ακτών του Εύξεινου Πόντου

●
Ανατολική Μικρασία (Ανατολία)

●
Νοτιοανατολική Μικρασία
●
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ
Είναι η μεγαλύτερη πόλη της Τουρκίας

●
●
Είναι το κύριο πολιτισμικό, οικονομικό και βιομηχανικό κέντρο της
Τουρκίας
Έχει 12.000.000 κατοίκους
●
●
Είναι κτισμένη στη θέση της αρχαίας ελληνικής πόλης Βυζάντιο
(από τον Βύζαντα Μεγάρων), που την ίδρυσε το 667 π.Χ.
●
Από το 330 μ.Χ. ονομάστηκε Κωνσταντινούπολη και τα επίσημα
εγκαίνια της νέας πόλης έγιναν στις 11 Μαϊου 330 μ.Χ.
●
Για τις διεθνείς αγορές, είναι ένας προορισμός με μεγάλη ιστορία,
ένα μωσαϊκό πολιτισμών, μια δημιουργική και πρωτοποριακή πόλη
και το πολυπολιτισμικό της στοιχείο προσελκύει εκατομμύρια
τουρίστες το χρόνο
ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ
ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ
●
Το Ορθόδοξο Οικουμενικό Πατριαρχείο ή απλά Οικουμενικό Πατριαρχείο
ή “ Αγία τουΧριστού και Μεγάλη Εκκλησία”, βρίσκεται στην
Κωνσταντινούπολη, στην περιοχή Φανάρι
●
Είναι το Κέντρο ενότητας όλων των κατά τόπους Αυτοκέφαλων και
Αυτόνομων Ορθόδοξων Εκκλησιών, στην ορθή πίστη και στην κανονική
τάξη
●
Ιδρυτής του είναι ο Απόστολος Ανδρέας (330) και η ιστορία του
Οικουμενικού Πατριαρχείου αρχίζει από το 325 μ.Χ., όταν έγιναν τα
επίσημα εγκαίνια της ίδρυσης της Κωνσταντινούπολης
●
Αποτελεί το πρώτο από τα 4 Πρεσβυγενή Πατριαρχεία της Ορθοδόξου
Εκκλησίας (Κωνσταντινουπόλεως, Αλεξανδρείας, Αντιοχείας και
Ιεροσολύμων)
●
Έχει αρχηγό τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο, που φέρει
και τον τίτλο του Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως και Νέας Ρώμης,
προσαγορεύεται “Παναγιότατος” και είναι ο Αρχηγός της Ορθοδοξίας σε
ΣΤΟ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΥΠΑΓΟΝΤΑΙ,
ΕΠΙΣΗΣ:
Οι Μητροπόλεις της Δωδεκανήσου

●
Η ημιαυτόνομη Εκκλησία της Κρήτης

●
Η Μοναστική Πολιτεία του Αγίου Όρους

●
●
Οι 24 Μητροπόλεις των “Νέων Χωρών”, των περιοχών της
Ελλάδας, που ενσωματώθηκαν στο Ελληνικό κράτος μετά την
απελευθέρωσή τους από τους Τούρκους, 1912-1922, αλλά τη
διοίκησή τους το Οικουμενικό Πατριαρχείο, παραχώρησε
επιτροπικώς το 1928 στην Εκκλησία της Ελλάδος, οι κυρίαρχοι
όμως Αρχιερείς μνημονεύουν τον Οικουμενικό Πατριάρχη,
σύμφωνα προς την Εκκλησιαστική τάξη και παράδοση
ΟΡΘΟΔΟΞΑ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΑ
Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, ιδρύθηκε το 330 μ.Χ.

●
από τον Απόστολο Ανδρέα

●
Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και Πάσης Αφρικής, ιδρύθηκε από
τον Ευαγγελιστή Μάρκο
Πατριαρχείο Αντιοχείας, ιδρύθηκε από τους Αποστόλους
●
Πέτρο και Παύλο

●
Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, που ανάγει την ύπαρξή του στην
αρχαιότερη Χριστιανική Εκκλησία Ιεροσολύμων, η οποία
ιδρύθηκε από τους Αποστόλους μετά τη Σταύρωση και
Ανάσταση του Χριστού, το 33 μ.Χ. και γι αυτό λέγεται “Μήτηρ
Πασών των Εκκλησιών”
ΑΥΤΟΚΕΦΑΛΕΣ ΟΡΘΟΔΟΞΕΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ
Η Εκκλησία της Ρωσίας, με έδρα τη Μόσχα

●
Η Εκκλησία της Σερβίας, με έδρα το Βελιγράδι

●
Η Εκκλησία της Ρουμανίας, με έδρα το Βουκουρέστι

●
Η Εκκλησία της Βουλγαρίας, με έδρα τη Σόφια

●
Η Εκκλησία της Γεωργίας, με έδρα την Τιφλίδα

●
Η Εκκλησία της Κύπρου, με έδρα τη Λευκωσία

●
Η Εκκλησία της Ελλάδος, με έδρα την Αθήνα

●
Η Εκκλησία της Πολωνίας, με έδρα τη Βαρσοβία

●
Η Εκκλησία της Αλβανίας, με έδρα τα Τίρανα

●
Η Αυτόνομη Εκκλησία της Τσεχίας και Σλοβακίας, με έδρα την Πράγα

●
Η Αυτόνομη Επισκοπή Φινλανδίας, με έδρα το Κουόπιο

●
ΠΡΙΓΚΗΠΟΝΝΗΣΑ
ΠΡΙΓΚΗΠΟΝΝΗΣΑ
●
Ή Πριγκηποννήσια ή Παπαδονήσια (από τα πολλά μοναστήρια).
Στα τούρκικα είναι Kizil Adalar (κόκκινα νησιά) από το χρώμα των
βράχων ή Prens Adalari (νησιά του Πρίγκηπα)
●
Είναι σύμπλεγμα εννέα νησιών (Πρώτη, Αντιγόνη, Χάλκη,
Πρίγκηπος, Αντιρόβυθος, Νέανδρος, Οξειά, Πίττα, Πλάτη), στη
θάλασσα του Μαρμαρά
●
Τα τέσσερα είναι τα πιο σημαντικά:η Πρίγκηπος (Buyukada),
Μεγάλο νησί, η Χάλκη (Heybeliada), η Αντιγόνη (Burgazada), νησί
του Πύργου και η Πρώτη (Kinaliada), Κόκκινο νησί
●
Αναφέρονται για πρώτη φορά, τον 4ο αι. π.Χ. από τον Αριστοτέλη,
με το όνομα “Χαλκηδόνιοι νήσοι” ή “Δημόνησοι”, από τον
Δημόνησο που κατεργάστηκε τον υποθαλάσσιο χαλκό
ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΠΡΙΓΚΗΠΟΝΝΗΣΩΝ
Τα Πριγκηπόνησσα υπάγονταν εκκλησιαστικά στον Πατριάρχη

●
Κωνσταντινουπόλεως και μετά στη Μητρόπολη Χαλκηδόνας, έως το 1924

●
Τον Ιανουάριο του 1924, με Πατριαρχικό και Συνοδικό Τόμο, τα Πριγκηπόννησα
αποσπάστηκαν απ' τη Μητρόπολη Χαλκηδόνας και έγιναν ξεχωριστή
Μητρόπολη (για να υπάρχουν πιο πολλές Μητροπόλεις με ποίμνιο, στην
Τουρκία)
●
Έδρα της Μητρόπολης Πριγκηποννήσων είναι η Πρίγκηπος, εκτός από το
1977-1979 επί Μητροπολίτου Αγαπίου, που έδρα της ήταν η Αντιγόνη και επί
Καλλινίκου 1979-1985, η Χάλκη
ΕΝΟΡΙΕΣ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗΣ
ΠΡΙΓΚΗΠΟΝΝΗΣΩΝ
Ιερός Μητροπολιτικός Ναός Αγίου Δημητρίου,

●
Πριγκήπου
Ιερός Ναός Κοίμησης της Θεοτόκου, Πριγκήπου
●
Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου, Χάλκης

●
Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννου Προδρόμου, Αντιγόνης

●
Ιερός Ναός Γενεσίου της Θεοτόκου, Πρώτης

●
ΝΗΣΟΣ ΠΡΙΓΚΗΠΟΣ
Είναι το μεγαλύτερο νησί από τα Πριγκηπόννησα και το πιο μακρινό από την
●
Κωνσταντινούπολη, απέχοντας 11 ν. μίλια

●
Οι Τούρκοι το λένε Buyukada (Μεγάλο νησί), έχει έκταση 5,5 τ.χλμ. και μήκος
5.200 μ., ενώ στο πιο φαρδύ του σημείο είναι 1900 μ. πλάτος
Έχει 12.000 κατοίκους, το ψηλότερο σημείο του νησιού είναι 202 μ. και εκεί
●
βρίσκεται το Μοναστήρι του ΑηΓιώργη του Κουδουνά

Οι Οθωμανοί αρχικά το νησί το έλεγαν Cezire-i Surh ή Kizil Ada, Ερυθρόνησο
●
από το κόκκινο σκούρο χρώμα των βράχων του

Το 1548 κατοικούσαν στο νησί 191 Ρωμιοί, ενώ τον 17ο αι. είχε 200 σπίτια
●
Το 1846 ξεκίνησαν τα τακτικά δρομολόγια των πλοίων προς την Πόλη και η
●
περιοχή εντάχθηκε στον αστικό ιστό

Τα σημαντικότερα μοναστήρια της Πριγκήπου είναι: του ΑηΓιώργη του
●
Κουδουνά, της Θείας Μεταμορφώσεως του Σωτήρος του Χριστού και του Αγίου
Νικολάου
ΝΗΣΟΣ ΠΡΙΓΚΗΠΟΣ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ
●
Ως μονοθεϊστική θρησκεία δέχεται έναν Θεό, που δημιούργησε τον
κόσμο “εκ του μη όντος”, δείχνοντας έτσι τη διαφορετική ουσία “του
όντος” και άκτιστου Θεού, από αυτήν του “μη όντος” και κτιστού κόσμου
Ο Τριαδικός Θεός είναι μονάδα, γιατί υπάρχει ένα αίτιο και μια ουσία
●
●
Είναι Τριαδικός κατά τις υποστάσεις, γιατί υπάρχει η ετερότητα των
υποστάσεων δλδ ο Πατέρας είναι αγέννητος, ο Υιός γεννητός ακτίστως
και το Άγιο Πνεύμα εκπορευτό
●
Αυτές οι ιδιότητες είναι μεταξύ τους ασυμβίβαστες και ακοινώνητες, δεν
τις έχει άλλο πρόσωπο, εκτός από την Αγία Τριάδα
Το κέντρο του Χριστιανισμού είναι η Ανάσταση του Χριστού
●
●
Οι βασικές Χριστιανικές Εκκλησίες, σύμφωνα με τα τρία δόγματα,
είναι:1)η Ορθόδοξη ή Ανατολική, 2)η Καθολική ή Δυτική και 3) η
Προτεσταντική
ΙΣΛΑΜ
●
Είναι αραβική λέξη, που σημαίνει υποταγή και για τους Μουσουλμάνους
υποταγή στο Θεό
●
Όσοι αποδέχονται το Ισλάμ, λέγονται Μουσουλμάνοι και οι οπαδοί του Μωάμεθ,
λέγονται Μωαμεθανοί
●
Τα βασικά χαρακτηριστικά της διδασκαλίας του Μωάμεθ είναι η τέλεια εξάρτηση
του ανθρώπου από τον Θεό και η τυφλή υπακοή στο θέλημά του
Υπάρχει μόνο ένας Θεός ο Αλλάχ, με απόστολο τον Μωάμεθ
●
●
Ο Μωϋσής και ο Ιησούς Χριστός αναγνωρίζονται ως Προφήτες, αλλά το Ισλάμ
θεωρεί ότι ο πιο μεγάλος είναι ο Μωάμεθ
●
Ο Μωάμεθ δήλωνε ότι η διδασκαλία του είναι μια γνήσια αποκατάσταση της
θρησκείας του Αβραάμ, που την είχαν διαφθείρει Χριστιανοί και Ιουδαίοι
Διακηρύττει ότι οι καλύτερες πράξεις είναι τρεις:1) η προσευχή που μας φέρνει
●
στα μισά του δρόμου για τον Αλλάχ, 2)η νηστεία που μας οδηγεί στην πόρτα του
σπιτιού του, 3) η ελεημοσύνη που μας βάζει μέσα σε αυτό
ΚΟΡΑΝΙΟ
Είναι το Ιερό βιβλίο του Ισλάμ
●
Έχει 114 κεφάλαια (σούρες)= αποκαλύψεις

●
Κάνει διάκριση μεταξύ ανδρών και γυναικών, εις βάρος των τελευταίων
●
Δίνει το δικαίωμα της πολυγαμίας στους άνδρες, ενώ στις γυναίκες

●
απαγορεύεται
Καταδικάζει τη μοιχεία των γυναικών
●
ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΙΣΛΑΜ
Προσευχή
●
Νηστεία
●
Αγαθοεργία-Ελεημοσύνη
●
Πίστη στους αγγέλους και στους δαίμονες

●
Ο Χριστός, η Παναγία και ο Ιωάννης ο Πρόδρομος, είναι Ιερά

●
Πρόσωπα
Ιερά Βιβλία, Ημέρες Προσευχής και Τόποι Λατρείας
●
Παράδεισος και Κόλαση

●
Μονοθεϊστικές θρησκείες
●
Μοναχισμός
●
●
ΑΛΕΒΙΤΕΣ Ή ΑΛΕΒΗΔΕΣ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ
Στην καταγωγή είναι Βάκτροι

●
●
Πίνουν κρασί, πιστεύουν στην Αγία Τριάδα και στο “Αγαπάτε αλλήλους”, μολονότι δεν
είναι Χριστιανοί
Πιστεύουν στον Αλλάχ , δεν ερμηνεύουν κατά γράμμα το Κοράνι
●
Η θρησκευτική τους λειτουργία εμπεριέχει τραγούδι, μουσική

●
Θρησκευτικώς είναι πιο κοντά στους Σιϊτες

●
Δεν πιστεύουν στο ουρί του Παραδείσου και στην Κόλαση

●
Η πίστη τους έχει σιϊτικά, τουρκικά και σαμανικά στοιχεία

●
Ο Αλεβιτισμός έχει έντονες επιρροές από τον Σουφισμό, τον Μυστικισμό και την
●
Ορθοδοξία
Είναι οπαδοί της μονογαμίας και δείχνουν ανεκτικότητα προς τις άλλες θρησκείες
●
Δεν προσκυνούν στη Μέκκα, δεν γιορτάζουν το Ραμαζάνι

●
Λατρεύουν τη δικιά τους Αγία Τριάδα: Αλλάχ-Μωάμεθ-Αλί

●
Δεν προσεύχονται στο τζαμί, αλλά στον Τεκέ

●
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ
●
ΣΙΪΤΕΣ: Υποστηρίζουν ότι ο 4ος Χαλίφης Αλί, ο οποίος είναι και
γαμπρός του Μωάμεθ, είναι ο τελευταίος Προφήτης του Θεού.
Επικράτησαν στο Ιράκ, Ιράν και Πακιστάν
●
ΣΟΥΝΙΤΕΣ: Εκφράζουν το ορθόδοξο Ισλάμ, πιστεύουν στη Σούνα
του Μωάμεθ, παραμένουν πιστοί στις αρχές του Κορανίου και
θεωρούν ότι οι χαλίφηδες δεν χρειάζεται να είναι απόγονοι του
Μωάμεθ. Επικράτησαν στην Τουρκία και στην Αραβία
●
ΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΠΟΥ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΟΥΝ ΤΟΥΣ ΑΛΕΒΙΤΕΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ
ΥΠΟΛΟΙΠΟΥΣ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΥΣ
●
Οι ναοί τους δεν είναι τα τζαμιά, αλλά τα Τζεμ, χώροι μυστικοί που
μοιάζουν με ορθόδοξους ναούς, χωρίς σταυρό και μέσα υπάρχουν
τάματα και εικόνες της Παναγίας και του Αγίου Γεωργίου
●
Η πίστη τους τείνει στη θεϊκότητα του Αλί και σε έναν Τριαδικό
Θεό, που αποτελείται από τον Αλλάχ-Θεό, τον προφήτη Μωάμεθ
και τον Αλί
Οι γυναίκες δε φοράνε φερετζέ και κινούνται ελεύθερα
●
Δέχονται ότι ο Αλί αναλήφθηκε, ενώ τιμούν τους 12 Ιμάμηδες

●
Οι ιερείς τους φοράνε άμφια, που μοιάζουν με ράσα

●
Ερμηνεύουν το Κοράνι αλληγορικά

●
●
Έχουν επιρροές από τον Χριστιανισμό (Ορθοδοξία), τον Σουφισμό
και τον Μυστικισμό
●
ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΡΟΣΜΕΙΞΗΣ ΑΛΕΒΙΤΩΝ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ
Εργασία και δημιουργικότητα

●
Ισότητα των δύο φύλων

●
Μονογαμία
●
Πιστεύουν στη δική τους Αγία Τριάδα

●
Έχουν 12 Ιμάμηδες
●
Επιτρέπεται ο χορός, η διασκέδαση

●
Είναι αυστηροί στη μοιχεία και στο διαζύγιο

●
●
Εκτός από τον Αλί και τη σύζυγό του Φατιμά, αποδέχονται ως Προφήτες,
τον Χριστό, τους Εβραίους Προφήτες, τον Άγιο Γεώργιο ( Hidirellez), τον
Άγιο Χαράλαμπο, τον Άγιο Μάμαντα και τον Προφήτη Ηλία, τον Άγιο
Βασίλειο στην Καππαδοκία
Χρησιμοποιούν αγίασμα και κεριά, όπως οι Χριστιανοί και βαπτίζονται
●
Δεν κάνουν περιτομή και δεν ακολουθούν το Ραμαζάνι

●
ΜΠΕΚΤΑΣΗΔΕΣ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ
●
Μπεκτασήδες σημαίνει φτωχοί δερβίσηδες
Ήταν οι Αλεβίτες επί Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή
●
●
Υπάρχουν ομοιότητες στα 7 Μυστήρια, όπως αυτά τελούνται στην Ορθόδοξη Εκκλησία
και στις τελετές των Μπεκτασήδων
●
Το Βάπτισμα των Χριστιανών μοιάζει με την τελετή αμπτέστ των Μπεκτασήδων και είναι
τελετουργικός καθαρμός
Το Χρίσμα παραλληλίζεται με την επάλειψη με το μύρο
●
Η Θεία Ευχαριστία μοιάζει με την τελετή aynicem, με άρτο και οίνο, προς τιμήν των
●
παθών του Χουσεϊν

●
Η Ιεροσύνη και η πνευματική εξάρτηση των Χριστιανών ιερέων και μοναχών στον
πνευματικό τους, μοιάζει με την εξάρτηση των άγαμων δερβίσηδων στον Μπαμπά, που
λειτουργεί ως Μουρσίτ (πνευματικός)
Η Εξομολόγηση μοιάζει με τη λειτουργία Μπας Οκουτμάκ (Bas Okytmak)
●
Ο Γάμος των Χριστιανών από τον ιερέα, μοιάζει με το γάμο των Μπεκτασήδων από τον
●
Μπαμπά
ΚΙΖΙΛΜΠΑΣΗΔΕΣ
Είναι νομαδική φυλή μογγολικού τύπου, φιλόξενοι και ζουν λιτά

●
Τρώνε χοιρινό κρέας, πίνουν κρασί και δεν κάνουν περιτομή

●
●
Δεν γιορτάζουν το Ραμαζάνι, αλλά τιμούν τον Άγιο Γεώργιο, την Παναγία και κάνουν
λιτανείες προς τιμήν τους
Τηρούν πολλές χριστιανικές γιορτές και ιδίως το Πάσχα, που το γιορτάζουν την ίδια
●
Κυριακή με τους Αρμένιους

Δεν έχουν τζαμί και εκκλησία και κάθε Παρασκευή προσεύχονται
●
Πιστεύουν ότι ο Θεός είναι ένας και παντοδύναμος, χωρίς υιό ή σύντροφο
●
Ο Αλή είναι Θεός ενανθρωπίσας και θα εμφανιστεί ξανά

●
Ο Αλή είναι η ταύτιση του Χριστού και το Πνεύμα Θεού

●
Η Αγία Τριάδα είναι ο Αλή, ο Ιησούς και ο Μωάμεθ

●
Οι 12 Ιμάμηδες είναι οι 12 Απόστολοι, ο Χασάν κι ο Χουσεϊν, ο Πέτρος κι ο Παύλος

●
Ο Ιησούς είναι ο μεγαλύτερος των Προφητών

●
Η Παναγία είναι η Μητέρα του Θεού και τη σέβονται

●
ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ή ΑΖΙΖ ΤΖΕΡΤΖΙΣ ΚΑΙ ΙΣΛΑΜ
Είναι ο μοναδικός Άγιος που τιμούν Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι

●
Τον λένε Αζίζ Τζερτζίς και έχουν βάλει τη γιορτή του στη γιορτή του
●
Χιντρελλέζ, το Μάϊο, καθώς του δείχνουν ιδιαίτερη ευλάβεια

Είναι ο Άγιος που κάνει πολλά θαύματα και βοηθά όλο τον κόσμο
●
Τα θαύματα είναι αυτά που τον κάνουν προσφιλή

●
●
Οι Χριστιανοί, οι Σιϊτες, οι Αλεβήδες, οι Μπεκτασήδες, οι Μεβλεβήδες και
οι Κιζιλμπάσηδες τον λατρεύουν σα λυτρωτή, στη Μικρά Ασία
Οι Μπεκτασήδες τον ταυτίζουν με τον άγιό τους Σαρί Σαλτίκ
●
●
Το μαζικότερο προσκύνημα της Τουρκίας είναι η γιορτή του ΑηΓιώργη
του Κουδουνά, στην Πρίγκηπο
Οι Αλεβήδες, οι Μπεκτασήδες και οι Κιζιλμπάσηδες, δίνουν τιμή στον
●
ΑηΓιώργη με τη μορφή λαϊκής λατρείας
ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ο πιο δημοφιλής νεαρός έφιππος Άγιος, που τον σέβονται Χριστιανοί και
●
Μουσουλμάνοι
●
Καταγόταν από αριστοκρατική και πλούσια οικογένεια της Καππαδοκίας και
ήταν αξιωματικός του Ρωμαϊκού στρατού, επί Διοκλητιανού, τον 3ο και 4ο μ.Χ.
αι.
Τον συνέλαβαν ειδωλολάτρες και διώκτες του Χριστιανισμού
●
●
Με διαταγή του Διοκλητιανού σύρεται δεμένος σε τροχό και αποκεφαλίζεται, το
303
Η μνήμη του τιμάται 2 φορές το χρόνο: 23 Απριλίου (αποκεφαλισμός) ή αν η
●
μέρα συμπέσει πριν από την Ανάσταση, μετατίθεται τη Δευτέρα της

Διακαινησίμου (Ιουλιανό ημερολόγιο), ενώ 6 Μαϊου (Γρηγοριανό) και στις 3
Νοεμβρίου (ανακομιδή των λειψάνων του)
Είναι προστάτης του Πεζικού και του Ελληνικού Στρατού Ξηράς, ο προστάτης
●
Άγιος της Αγγλίας, προστάτης των Σταυροφόρων, των προσκόπων, των

Χριστιανών της Παλαιστίνης, Βηρυτού και της Γεωργίας
ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ο ΤΡΟΠΑΙΟΦΟΡΟΣ
●
Λέγεται Τροπαιοφόρος, γιατί αν και έπαθε πολλά βασανιστήρια προτού
θανατωθεί, κανένα κακό δεν υπέστη, αφού κατανίκησε πόνους
Τα τρία στάδια που ακολούθησε στην προσωπική του πορεία, είναι:
●
●
Το 1ο στάδιο σχετίζεται με τη γη της καταγωγής του ως προστάτης των
γεωργών, στη συνείδηση των ανθρώπων της υπαίθρου, με το άνοιγμα
και το κλείσιμο των εργασιών τους στον ημερολογιακό κύκλο
Το 2ο στάδιο σχετίζεται με την ιδιότητα του Αγίου Γεωργίου ως
●
μεσάζοντα μεταξύ Θεού και ανθρώπων για τη σωτηρία τους

●
Το 3ο στάδιο σχετίζεται με την ιδιότητα του ΑηΓιώργη, ως πολεμιστή,
ήρωα ανίκητου και τροπαιοφόρου, εναντίον όσων επιβουλεύονται την
ειρήνη και την ευημερία των ανθρώπων που τους προστατεύει
ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΟΥ ΑΗΓΙΩΡΓΗ ΤΟΥ ΚΟΥΔΟΥΝΑ, ΣΤΗΝ

ΠΡΙΓΚΗΠΟ
●
Η εικόνα του ΑηΓιώργη του Κουδουνά, δόθηκε ως δώρο από τη γυναικεία μονή
της Ειρήνης της Αθηναίας
Το 1204 δέχθηκε επιδρομή από Σταυροφόρους, της Δ' Σταυροφ.
●
Ιδρύθηκε το 963, επί Νικηφόρου Β'Φωκά

●
Το 1302 καταστράφηκε από φωτιά και οι μοναχοί διέσωσαν την εικόνα του
●
ΑηΓιώργη και τα κειμήλια τα έκρυψαν σε δυσπρόσιτη περιοχή

●
Η εικόνα βρέθηκε από βοσκό που είδε τον ΑηΓιώργη όνειρο και του είπε ότι η
εικόνα είναι εκεί όπου θα ακούσει να χτυπούν κουδούνια και βρέθηκε η εικόνα με
κουδούνια, γι αυτό και ονομάστηκε Κουδουνάς
Επανιδρύθηκε η μονή προς τιμή του ΑηΓιώργη του Κουδουνά
●
Ο μοναχός Εφραίμ ο Ξενοφωντινός, που εγκαταστάθηκε πριν 20 χρόνια στην

Πρίγκηπο και διακονούσε με τη συνοδεία του στη Μονή του ΑηΓιώργη,
ανεπαύθη εν Κυρίω, το πρωϊ της 31ηςΑυγούστου 2017, ενώ το μοναστήρι
επισκέφτηκε τον Αύγουστο του 2009, ο νυν Πρόεδρος της Τουρκίας κ. Ερντογάν,
ως Πρωθυπουργός, τότε
ΑΗΓΙΩΡΓΗΣ Ο ΚΟΥΔΟΥΝΑΣ
Ο ΑΓΑΠΗΜΕΝΟΣ ΑΓΙΟΣ ΡΩΜΙΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΩΝ
Το μοναστήρι του βρίσκεται στο νότιο λόφο της Πριγκήπου

●
●
Κάθε χρόνο το επισκέπτονται 400.000 προσκυνητές, κυρίως
Τούρκοι Μουσουλμάνοι
●
Ανεβαίνουν προς το μοναστήρι κρατώντας στα χέρια τους
καρουλάκια, που τα ξετυλίγουν μέχρι να φτάσουν στην είσοδο
της εκκλησίας
●
Όσο ανεβαίνουν στο μοναστήρι δεν επιτρέπεται να μιλάνε
παρά μόνο στην επιστροφή, όταν θα έχουν αφήσει την ευχή
τους, στον Άγιο
Πολλοί Τούρκοι λένε “ο Άγιος Γεώργιος δεν ξεχωρίζει
●
Ρωμηούς από αλλόθρησκους και τους φροντίζει όλους”
Η ΓΙΟΡΤΗ ΤΟΥ ΑΗΓΙΩΡΓΗ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ΠΙΣΤΕΥΟΥΝ ΣΤΑ

ΘΑΥΜΑΤΑ ΤΟΥ, ΟΙ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ
Το μοναστήρι του ΑηΓιώργη γιορτάζει 23 Απριλίου και 24

●
Σεπτεμβρίου (Παναγίας Μυρτιδιώτισσας και Αγίας Θέκλας)

Οι Μουσουλμάνοι πιστεύουν ότι τα Ιερά Πρόσωπα του
●
Χριστιανισμού υπάρχουν και έχουν παρεμβατική δύναμη

●
Το Ισλάμ θεωρεί ότι “ο Θεός του είναι ο ίδιος Θεός με εκείνον της
ιουδαϊκής και χριστιανικής παράδοσης
●
Η Θεοτόκος και οι Άγιοι παίρνουν τη δύναμη από τον Χριστό, να
κάνουν θαύματα
●
Η δύναμή τους είναι η φανέρωση της Θεότητας του Χριστού και
κατ' επέκτασιν η φανέρωση της Αγίας Τριάδας
ΑΓΙΑ ΛΕΙΨΑΝΑ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΟΥ
ΑΗΓΙΩΡΓΗ ΤΟΥ ΚΟΥΔΟΥΝΑ, ΣΤΗΝ ΠΡΙΓΚΗΠΟ
Το χέρι του Αγίου Παντελεήμονα

●
Μέρος από το χέρι της οσίας Ευγενίας

●
Διάφορα μικρά τεμάχια των Αγίων:

●
Χαραλάμπους
●
Δαμιανού
●
Χριστοφόρου
●
Μερκουρίου
●
Παρασκευής
●
Τρύφωνος
●
Φιλαρέτου
●
Θεοδώρου του Τήρωνος

●
Στεφάνου και Βαρβάρας

●
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΓΙΑΣ ΛΑΥΡΑΣ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ
Στην Ιερά Μονή Αγίας Λαύρας Καλαβρύτων εξακολουθεί να είναι

●
προσαρτημένη ως μετόχι της, η Ιερά Μονή του ΑηΓιώργη του

Κουδουνά, από την Πατριαρχεία του Γρηγορίου Ε', το 1807
●
Ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε', τότε επικύρωσε τα Πατριαρχικά
σταυροπηγιακά δίκαια της Μονής του ΑηΓιώργη του Κουδουνά
●
Το μοναστήρι του ΑηΓιώργη του Κουδουνά εξακολουθεί να
διατηρεί συγχρόνως τη σταυροπηγιακή της αξία, μέχρι σήμερα
Διακυβερνάται από τον διοριζόμενο καθηγούμενο της Λαύρας
●
●
Μετά το 1821 υπήρξε μια μκρή εξαίρεση, οπότε δυο ηγούμενοι
διορίστηκαν από το Πατριαρχείο
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
●
Η Μεθοδολογία θεωρείται καθοριστικό κεφάλαιο για την έρευνα, όπου
αναλύεται η διαδικασία που ακολούθησεη ερευνήτρια για την περάτωσή
της. Στο πλαίσιο μελέτης του προσκυνήματος του ΑηΓιώργη του
Κουδουνά στην Πρίγκηπο, πραγματοποιήθηκε πρωτογενής και
δευτερογενής έρευνα
●
Η έρευνα για να είναι αποτελεσματική, συλλέγει ποσοτικά στοιχεία από
δείγματα του πληθυσμού-στόχου, μέσω του δομημένου ερωτηματολογίου
και στην παρούσα εργασία χρησιμοποιήθηκαν δυο ερωτηματολόγια, ένα
στα τουρκικά και ένα στα ελληνικά
●
Η παρούσα Διατριβή έχει στόχο να συμβάλλει στην ανάδειξη του
Προσκυνηματικού τουρισμού, στο μοναστήρι του ΑηΓιώργη του
Κουδουνά, ενώνοντας Χριστιανούς και Μουσουλμάνους. Για το λόγο αυτό
επιλέχτηκε να γίνει συλλογή δεδομένων, εκτός από τα προαναφερθέντα
ερωτηματολόγια και με συνεντεύξεις
ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΟΤΑΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ

ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ κ.κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ
●
“ Εκτός από τον χαιρετισμό και τις ευλογίες, σας εκφράζω τις
ευχαριστίες μου για την αγάπη που σας προκάλεσε την
πρόσκλησή σας αυτή. Αυτή η αγάπη σας είναι το
πολυτιμότερο δώρο που μας προσφέρετε. Γιατί πράγματι, για
κάθε άνθρωπο το ζητούμενο, είναι η αγάπη από τον άλλον.
Αυτό γνώριζ ο Απ. Παύλος, όταν έγραφε προς τους Ρωμαίους
“μηδενί μηδέν οφείλετε ειμή το αγαπάν αλλήλους” (Ρωμ. 13,
8)
●
“...Ο συνδυασμός μάλιστα, της επιστημονικής σας έρευνας,
με ένα άγιο θρησκευτικό προσκύνημα βεβαιώνει ότι είστε
άνθρωποι που έχετε “νουν Χριστού” και επομένως
δικαιούμαστε να στηρίζουμε πολλές χρηστές ελπίδες στα
αγαπητά σας πρόσωπα και στο επιστημονικό σας έργο”
ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ
ΜΕΣΩ ΦΟΡΜΩΝ GOOGLE, ΑΠΟ ΟΚΤΩΒΡΙΟ-ΝΟΕΜΒΡΙΟ 2017
●
ΓΥΝΑΙΚΕΣ:56,41%, ΑΝΔΡΕΣ: 43,58%
●
18-25 ΕΤΩΝ:15,38%, 25-40 : 37,17%, 40-60: 30,76%, 60+:16,66%
●
ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ: 69,23%, ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ: 23,07%, ΑΛΛΟ: 7,69%
ΚΩΝ/ΠΟΛΗ - ΠΡΙΓΚΗΠΟΣ:51,28%,ΕΛΛΑΔΑ:10,25%, IZMIR και CANAKKALE:7,69%
●
ANKARA- NEVSEHIR:6,41%,BANKESIR:3,84%, AMASYA:1,28%

●
1Η ΦΟΡΑ: 28,20%, 2-4 ΦΟΡΕΣ:44,87%, 5+ΦΟΡΕΣ: 26,92%
●
ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΗ: ΝΑΙ:50% ΟΧΙ:50%
●
ΚΙΝΗΤΡΑ: ΠΙΣΤΗ και ΤΑΜΑ:84,60% (42,30%), ΠΕΡΙΕΡΓΕΙΑ:11,53%, ΑΛΛΟ: 3,84%
●
ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΞΑΝΑ: ΝΑΙ:100%
●
ΗΜΕΡ/ΝΙΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΗΣ: 23/4: 53,84%, 24/9: 24,35%, ΑΛΛΗ ΗΜΕΡ/ΝΙΑ:2Ι,79%
●
Ο ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΒΟΗΘΑ:ΝΑΙ:96,15%, ΟΧΙ:3,84%
●
ΕΠΙΡΡΟΗ Π.Τ. ΣΕ ΗΛΙΚΙΕΣ: 18-25:1,28%, 25-40:17,94, 40-60:46,15%, 60+:34,61%
●
ΣΥΜΠΑΘΕΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ: ΝΑΙ:82,05%, ΟΧΙ: 17,94%
●
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Η γιορτή του ΑηΓιώργη του Κουδουνά της Πριγκήπου, είναι το πιο μαζικό προσκύνημα
●
στην Τουρκία, ενώ συμπίπτει και με την Ημέρα του Παιδιού

●
Οι προσκυνητές είναι κυρίως Μουσουλμάνοι, οι οποίοι δέχονται, λατρεύουν τον Άγιο
Γεώργιο και πιστεύουν στα θαύματά του
●
Ο ΑηΓιώργης ο Κουδουνάς, αναδεικνύει την ανάγκη του ανθρώπου να πιστέψει στα
θαύματα, ανεξάρτητα από τη θρησκεία την οποία ασπάζεται
Η πίστη είναι το κίνητρο του ανθρώπου, πως μπορεί να τα καταφέρει και είναι
●
απαραίτητη για να δεχτεί τη θεϊκή παρέμβαση και να γίνει ένα θαύμα

●
Βαθύτερος σκοπός κάθε θαύματος είναι η αιώνια σωτηρία του ανθρώπου, καθώς τα
θαύματα είναι η διαρκής πρόσκληση του Τριαδικού Θεού προς τα παιδιά Του, που δεν
Τον γνωρίζουν ακόμη
Η ανάπτυξη του Προσκυνηματικού τουρισμού στο μοναστήρι του αηΓιώργη του
●
Κουδουνά, στην Πρίγκηπο μπορεί να γίνει με την ανάδειξη του θρησκευτικού πλούτου της
περιοχής και με την καθιέρωση Προσκυνηματικής Διαδρομής “Άγιος Γεώργιος
Κουδουνάς”
Το μοναστήρι γίνεται πόλος έλξης και τόπος συνάντησης Χριστιανών και
●
Μουσουλμάνων, που κάτω από τον Προσκυνηματικό τουρισμό γίνονται ένα,τιμώντας τον
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Αγία Γραφή
●
Ανδριώτης Κ. (2005), “Τουριστική Ανάπτυξη και Σχεδιασμός”, Αθήνα, εκδόσεις Σταμούλης

●
Κοράνιο
●
●
Μοίρα Π.(2004), “Από τον Προσκυνητή στον Θρησκευτικό τουρίστα. Κοιν/γική προσέγγιση”, περ.
Τουριστική Επιστημονική Επιθεώρηση
●
Μοίρα Π. (2008), “Η αξιοποίηση των θρησκευτικών πόρων στην ανάπτυξη του πολιτιστικού
τουρισμού”, Τυπολογία τουρ. θεμ.τεύχος 5
Cheer N. (2000), “Pilgrimage:linear and circular. Sea and Faith, NZ Network

●
Coleman S. and Elsner J. (1995), “Pilgrimage: Past and Present in the World Religions”, Cambridge
●
MA, Harvard University Press
Duganddija N. (1986),” Religia I Nacija”, Zagreb: Stvarnost

●
●
Margry, Jan Peter (2008), “Shrines and Pilgrimage in the modern world:new itineraries into the
sacred”, Amsterdam University Press
Olsen D.H.”Tourism, Religion and Spiritual Journeys”, London and N.Y. Routledge
●
Robichaud P. (1999), “Tourist or Pilgrim?”Rescuing the Jubilee, America 181, No 20

●
Wiederkehr M. (2001), “Behold your life: a Pilgrimage through your Memories”, Paris: Ave Maria
●

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ &amp; ΤΟΥ ΤΟΠΙΟΥ ΣΑΠΟΥΝΑΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ &amp; ΤΟΥ ΤΟΠΙΟΥ ΣΑΠΟΥΝΑΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ

& ΤΟΥ ΤΟΠΙΟΥ

Διαχείριση φυσικής πολιτιστικής κληρονομιάς και τοπίου

Ανάγνωση του δομημένου περιβάλλοντος

Προστασία πολιτιστικής κληρονομιάς & τοπίου

Τί θα προστατεύαμε στα Εξάρχεια?

Προστασία πολιτιστικής κληρονομιάς & τοπίου

Προστασία πολιτιστικής κληρονομιάς & τοπίου

1204: Enrico Dandolo, Χριστιανός, 97

Ποιος σεβάστηκε την Κωνσταντινούπολη περισσότερο?

Σεβασμός πολιτιστικής κληρονομιάς & τοπίου

Διαχείριση πολιτιστικής κληρονομιάς & τοπίου

Διαχείριση πολιτιστικής κληρονομιάς & τοπίου

Διαχείριση πολιτιστικής κληρονομιάς & τοπίου

Ανάγνωση του δομημένου περιβάλλοντος

Ας διερευνήσουμε τι είδους πληροφορία

Ό,τι (σχεδόν ό,τι) υπεισέρχεται στη διαδικασία παραγωγής

είναι δυνατόν να ενσωματωθεί στην τελική μορφή

Πιο σημαντική αίσθηση είναι η όραση που έχει την δυνατότητα να

Η ανθρώπινη αντιληπτική εμπειρία δεν σταματάει στα χρώματα και

1. Αναγνώριση του αντικειμένου/μορφής, η πιο προφανής

Τι είναι και γιατί είναι διαμορφωμένο

Μήπως είναι μία τυχαία λειτουργία με εντελώς δευτερεύουσα

Έχει αποδειχθεί ότι η ανάγνωση του δομημένου περιβάλλοντος

Ακόμα όμως και αυτή η λανθάνουσα αντιληπτική εμπειρία του

Η αντιληπτική εμπειρία του περιβάλλοντος καταχωρείται στον

Υποκειμενικότητα της αντιληπτικής εμπειρίας

Πολύ συχνά όμως,

• Το απρόσμενο τραβάει την προσοχή του ανθρώπου και

• Ο πλούτος της πληροφορίας που είναι ενσωματωμένος στο

• Η αντιληπτική εμπειρία δεν εξαντλείται στην απλή ανάγνωση

Λανθάνουσα αναγνώριση του νοηματικού περιεχομένου

Δύο πάρκα στο San Francisco

Yerba Buena park People’s park

Η πιο βασική ανάγκη που πρέπει να καλύπτεται είναι η ανάγκη

Σε ένα διαφορετικό επίπεδο:

Το δομημένο περιβάλλον είναι ένα ατελείωτο κείμενο και όσοι

Απαιτήσεις από την αντιληπτική εμπειρία

Το 1960 ο Kevin Lynch στο βιβλίο του The Image

Ο άνθρωπος καλείται να συνθέσει τα μηνύματα

Η αντιληπτική εμπειρία είναι αποτέλεσμα της

Απαιτήσεις από την αντιληπτική εμπειρία

Η καθαρότητα της αντιληπτικής εμπειρίας εξαρτάται από την

Και θεώρησε ότι η αίσθηση του τόπου

Με την έννοια αυτή θεώρησε ότι το

Capri, Ιταλία, Casa Malaparte

Lake Iseo, Ιταλία,

Byker wall, Newcastle, UK

as perceived by the shaping of built form

The sea! Land’s end! Is it really an end?

In the Mediterranean, places were,

In ancient times: it would have been a trade ship or a warship

12th century BC (mythological):

by12th century BC:

by 800 BC: a network of primarily Greek colonies has developed

Phoenicians: mostly interested in trade

Colonization, trade and influence in general, allow formal-informal networks to develop

Mother city civilization is reflected in artifacts, buildings and culture,

In Greek colonies, networking remained

Valle dei templi: a valley (in fact, a ridge) of 7 monumental

The poor quality of the

Alexander of Macedonia conquers

New networks are established

The famous Library of Alexandria

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ & ΤΟΥ ΤΟΠΙΟΥ ΣΑΠΟΥΝΑΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ & ΤΟΥ ΤΟΠΙΟΥ ΣΑΠΟΥΝΑΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας