‫مستخرج از پایان نامه‬

‫علوم و تکنولوژی محيط زيست‪ ،‬دوره بيست و چهارم‪ ،‬شماره دو‪ ،‬ارديبهشت ماه ‪)241-256(1401‬‬

‫شناسايی و طبقه بندی پسماندهای ويژه واحد الفين مجتمع پتروشيمی مارون‬
‫براساس کنوانسيون بازل‬

‫معاوی‪1‬‬ ‫زهرا‬
‫‪*2‬‬ ‫فروزان فرخيان‬
‫‪foroz.farrokhian@gmail.com‬‬
‫تاریخ پذیرش‪95/7/7 :‬‬ ‫تاریخ دریافت‪95/3/29 :‬‬

‫چكيده‬
‫زمينه و هدف ‪ :‬رشد سریع فناوري‪ ،‬دستیابی به فرایندهاي جدید تولید‪ ،‬جایگزینی مواد مصنوعی به جاي الیاف طبیعی و سنتز هزاران نوع‬
‫مواد و ترکیبات ش یمیایی‪ ،‬باعث افزایش حجم زیادي از پس ماندهاي ص نعتی و در بعض ی موارد‪ ،‬باعث تولید پس ماندهاي جامد و مایع‬
‫خطرناك گردیده است‪ .‬بر این اساس هدف از این پژوهش‪ ،‬شناسایی و طبقه بندي پسماندها و مواد شیمیایی مصرفی در واحد الفین شرکت‬
‫پتروشیمی مارون بوده است‪.‬‬
‫روش برر سی‪ :‬در این پژوهش پس مطالعات کتابخانه اي و بازدیدهاي میدانی از واحد الفین‪ ،‬فرایند تولید‪ ،‬نقاط تولید پ سماند‪ ،‬نوع و حجم‬
‫پسماند تولیدي شناسایی شد و طبقهبندي پسماندها براساس روش کنوانسیون بازل انجام گردید‪.‬‬
‫یافته ها‪ :‬بررسیها حاکی از آن بود که براساس طبقهبندي بازل در واحد الفین ‪ 18‬پسماند غیرخطرناك و ‪ 9‬پسماند خطرناك که همگی در‬
‫فاز جامد‪ ،‬مایع و نیمه جامد بوده اند‪ ،‬ش ناس ایی گردیدند‪ .‬بیشترین پس ماند غیر خطرناك متعلق به کک ض ایعاتی با ‪ 60‬تن و کمترین آن‬
‫المنت هاي پارچه اي با ‪ 0/144‬تن در سال‪ ،‬همچنین بی شترین پ سماند خطرناك متعلق به روغن سنگین با ‪ 144‬تن و کمترین آن بنزین با‬
‫‪ 1‬تن در سال بوده است‪.‬‬
‫بحث و نتيجه گيری‪ :‬از ‪ 1/900/000‬تن در سال مواد خام م صرفی جهت تولید مح صول در واحد الفین ‪ 323/9‬تن پ سماند خطرناك تولید‬
‫گردیده ا ست‪ .‬جهت ساماندهی و ضعیت تولید پ سماندهاي خطرناك و غیرخطرناك صنعتی و به منظور د ستیابی به شرایط بهینه پی شنهاد‬
‫میگردد که عملکرد واحد الفین طبق شرایط طراحی شده کنترل گردد و جایگزینی کاتالی ستها و جاذبها در واحد با انواع مرغوبتر با طول‬
‫عمر مفید طوالنیتر جهت کاهش تولید پسماندهاي خطرناك صورت گیرد‪.‬‬

‫واژههای کليدی‪ :‬پسماند خطرناك‪ ،‬روش ‪ ،Basel‬واحد الفین ‪ ،‬پتروشیمی مارون‪.‬‬

‫‪ -1‬دانش آموخته کارشناسی ارشد مدیریت محیط زیست‪ ،‬پردیس علوم تحقیقات خوزستان ‪ ،‬دانشگاه آزاد اسالمی‪ ،‬اهواز‪ ،‬ایران‬
‫‪ -2‬استادیار گروه محیط زیست‪ ،‬واحد اهواز ‪ ،‬دانشگاه آزاد اسالمی‪ ،‬اهواز‪ ،‬ایران‪(* .‬مسوول مکاتبات)‬
 J. Env. Sci. Tech., Vol 24, No. 2, May, 2022

Identification and classification of Maroon Petrochemical

Company Olefin Unit special residues based on BAZEL
Convention Method

Zahra Moavi1
Forouzan Farrokhian 2*
foroz.farrokhian@gmail.com

Admission Date:September 28, 2016 Date Received: June 18, 2016

Abstract
Background and Objective: Technology fast growth, attaining to production new processes,
replacement artificial materials with natural fiber and thousands synthesis of materials kind and
chemical compounds, lead to increasing much amount of industrial wastes and in some cases it has
leaded to producing dangerous solid and liquid residue. Accordingly, the aim of this research is
identification and classification of residues and consumer chemical identification and classification of
residues and consumer chemical materials in Maroon Petrochemical Company Olefin Unit.
Material and Methodology: Method in this research includes library studies and field observations
from Olefin Unit and finally residues classification was based on Basel Convention.
Findings: Studies showed that unit has 18 non-dangerous and 9 dangerous residues all those have
identified on solid, semi solid, and liquid phase. The most non- dangerous residue belongs to wastage
flea with 60 tons and the least was cloth element with 0.144 in year. Also, the most dangerous residue
belongs to heavy oil with 144 tons and the least was petroleum with 1 ton in year.
Discussion and Conclusion: Therefore, by 1.900.000 tons in year of consumer raw materials for
producing of product in Olefin Unit, there was 323.9 tons of dangerous residue production in year. It is
suggested that the performance of the olefin unit should be controlled according to the designed
conditions and the catalysts and absorbents in the unit should be replaced with better types with a longer
useful life.

Key words: Dangerous wastage materials, Basel Method, Olefin Unit, Maroon Petrochemical.

1- Department of Environmental Management, Khouzestan Science and Research Branch, Islamic Azad
University, Ahvaz, Iran
2- Assistant Professor, Department of Environmental Management, Ahvaz Branch, Islamic Azad University,
Ahvaz, Iran. *(Corresponding author)
 ‫‪243‬‬ ‫شناسایی و طبقه بندی پسماندهای ویژه واحد الفين مجتمع پتروشيمی مارون ‪....‬‬
‫توسعه و فناوري بوده و امري ناگزیر است‪ .‬با اجراي برنامه هاي‬
‫کاهش از مبدا پسماند‪ ،‬میتوان از سمیت و کیفیت پسماندهاي‬
‫تولیدي کاس ت‪ ،‬ولی نمیتوان کامال آن ها را حذف کرد‪ .‬از‬
‫طرفی جابهجایی و استفاده نامناسب از پسماندهاي صنعتی که‬
‫اغلب حاوي مواد خطرناك هس تند‪ ،‬مش کالت زیادي را براي‬
‫انسان ومحیط زیست او ایجاد میکنند(‪ .)4‬کنترل موثر و اعمال‬
‫یک مدیریت صحیح مواد زاید صنعتی‪ ،‬براي بهدا شت‪ ،‬حفظ‬
‫محیط زیس ت و مدیریت منابع طبیعی‪ ،‬از اهمیت خاص ی‬
‫برخوردار ا ست (‪ .)5‬پسماندهاي صنعتی به صورت جامد‪ ،‬نیمه‬
‫جامد و مایع بوده و از تنوع بس یار زیادي برخوردار هس تند‪.‬‬
‫رش د س ریع فناوري‪ ،‬دس تیابی به فرایندهاي جدید تولید‪،‬‬
‫جایگزینی مواد م صنوعی به جاي الیاف طبیعی و سنتز هزاران‬
‫نوع مواد و ترکیبات ش یمیایی‪ ،‬باعث افزایش حجم زیادي از‬
‫زبالههاي صنعتی و در بع ضی موارد‪ ،‬باعث تولید پ سماندهاي‬
‫جامد و مایع خطرناك گردیده ا ست (‪ .)6‬هر سی ستم مدیریت‬
‫کنترل پسماندهاي شیمیایی‪ ،‬براي دستیابی به موفقیت نیازمند‬
‫وانین و آیین نامهها‪ ،‬ابزار و تس هیالت مناس ب براي بازیافت‪،‬‬
‫ت صفیه و دفع منا سب پ سماندهاي خطرناك و تدوین برنامههاي‬
‫آموزشی براي مدیران دولتی و خصوصی‪ ،‬بهره برداران و کارگران‬
‫است(‪.)7‬‬
‫جلیلی اض یزاده و هم کاران در س ال ‪ ،2020‬مدیر یت‬
‫پس ماندهاي ص نعتی تولید ش ده توس ط مجتمعهاي مختلف‬
‫پتروشیمی در منطقه ویژه ا تصادي انرژي پارس وا ع در جنوب‬
‫ایران را مورد بررس ی رار دادند‪ .‬واحدهاي پتروش یمی از نظر‬
‫خوراك‪ ،‬فرآیند و محص والت طبقهبندي ش دند و پس ماندهاي‬
‫تولید شده بر اساس فهرست طبقه بندي پسماندهاي کنوانسیون‬
‫بازل و آژانس حفاظت محیط زی ست امریکا به عنوان خطرناك و‬
‫غیرخطرناك طبقه بندي ش دند‪ .‬در نهایت رویکردهاي مدیریتی‬
‫ش امل بازیافت مواد‪ ،‬بازیافت انرژي (از طریق س وزاندن) و دفن‬
‫پیش نهاد ش د و یک مدل مفهومی به منظور نش ان دادن‬
‫مس یرهاي مختلف و مقص د نهایی براي هر نوع پس ماند تولید‬
‫شده در تمامی مجتمعهاي پتروشیمی مشابه پیشنهاد شد (‪.)8‬‬
‫مقدمه‬
‫تو سعه صنایع و ر شد سریع جمعیت با توجه به افزایش مواد‬
‫مصرفی و در نتیجه ازدیاد مواد زاید جامد از موضوعهایی است‬
‫که اخیرا بحران عظیمی در جوامع بشري به وجود آورده است‪،‬‬
‫مخ صو صا این که جمع آوري و دفع این گونه مواد در بی شتر‬
‫کش ورهاي جهان به ویژه در کش ورهاي در حال توس عه از‬
‫تکنولوژي پی شرفته اي برخوردار نی ست‪ .‬شدت آلودگیهاي وارد‬
‫شده بر محیط حا صل از مواد زاید در مراکز تجمع صنایع به‬
‫گونهاي است که توجه منابع علمی و اجرایی جهان را نسبت به‬
‫دفع صحیح یا بازیافت ا صولی این مواد جلب کرده ا ست(‪ .)1‬در‬
‫ایران به علت وجود منابع غنی نفت و گاز بخش عمده ص نایع را‬
‫صنایع وابسته به نفت و گاز تشکیل میدهد‪ .‬در راستاي سیاست‬
‫توس عه پایدار‪ ،‬زمانی میتوان ص نایع ش یمیایی پایدار را در‬
‫مجموعه صنایع موجود‪ ،‬در تو سعه پایدار صنعتی ک شور دخیل‬
‫دانس ت که کارکرد این ص نایع‪ ،‬مش کالت غیر ابل جبرانی بر‬
‫پیکره محیطزیس ت وارد نکند‪ .‬از طرفی در طی س اخت و تهیه‬
‫محص والت ص نعتی‪ ،‬پس ماندهایی به حالتهاي مختلف اعم از‬
‫گاز‪ ،‬مایع و جامد بهوجود میآید پسماندهاي خطرناك مواد زاید‬
‫جامد یا مایعی هس تند که به علت کمیت‪ ،‬غلظت و یا کیفیت‬
‫فیزیکی ش یمیایی و یا بیولوژیکی میتوانند باعث افزایش میزان‬
‫مرگ و میر و یا بیماريهاي بس یار جدي ش وند و این مواد از‬
‫تنوع بس یار زیادي برخوردار هس تند‪ .‬رش د س ریع تکنولوژي‬
‫دستیابی به پروسههاي جدید تولید‪ ،‬جایگزینی مواد مصنوعی به‬
‫جاي الیاف طبیعی و سنتز هزاران نوع مواد و ترکیبات شیمیایی‬
‫باعث افزایش حجم پس ماندهاي ص نعتی و دربرخی موارد باعث‬
‫تولید پسماندهاي خطرناك گردیده است‪ .‬لذا کاهش این مواد در‬
‫فرایند تولید از راهبردهاي اس اس ی در حل مش کل مربوط به‬
‫پ سماندها ا ست (‪ .)2‬جمع آوري و دفع پ سماندهاي صنعتی‬
‫چنان تفاوتی با سی ستم جمع آوري و دفع پ سماندهاي خانگی‬
‫دارد که بحث جداگانه اي را با توجهی خاص ایجاب میکند‪.‬‬
‫ترکیبات مشخصه این مواد با توجه به خطرات حاصله از آنها در‬
‫محیط م شکالتی را به وجود آورده ا ست که مقابله با آنها به‬
‫سادگی امکان پذیر نی ست (‪ .)3‬تولید پ سماند‪ ،‬نتیجه طبیعی‬
 ‫معاوی و همكار‬ ‫علوم و تكنولوژی محيط زیست‪ ،‬شماره ‪ ،117‬اردیبهشت ماه ‪1401‬‬
‫تشکیل میدهند‪ .‬بر ا ساس کنوانسیون بازل ‪ %66‬از پسماندهاي‬
‫تولیدي در پاالیش گاه جزو پس ماندهاي خطرناك محس وب‬
‫می شوند (‪ .)12‬گریبکوا و مل شینا در سال ‪ 2021‬بیان کردند که‬
‫در رو سیه‪ ،‬حوزه مدیریت پ سماندهاي خطرناك در حال تو سعه‬
‫اس ت و اگر چه چارچوب انونی تنظیم ش ده اس ت‪ ،‬اما‬
‫زیرس اختهاي دفع پس ماندهاي خطرناك نیاز به بهبود ابل‬
‫توجهی دارد (‪ .)13‬در ماه مارس ‪ ، 1989‬در ش هر بازل‬
‫سوئیس‪ ،‬کنفرانس مهمی برگزار شد که نتیجه آن سند مهمی‬
‫تحت عنوان کنوانس یون بازل براي کنترل‪ ،‬حمل و نقل مواد‬
‫زائد و دفن آنها توس ط برنامه محیط زیس ت س ازمان ملّل به‬
‫چاپ رس ید‪ .‬این س ند از س ال ‪ 1992‬مورد توجه جدي رار‬
‫گرفت و از سال ‪ 1998‬لی ست مواد زاید خطرناك تحت عنوان‬
‫لیستهاي ‪ A‬و ‪ B‬تهیه گردیده است‪ .‬سرپرستی برنامه محیط‬
‫زیس تی س ازمان ملّل متحد‪ ،‬تحت عنوان کنوانس یون بازل به‬
‫منظور کنترل و انونمند کردن انتقال برون مرزي مواد زاید‬
‫خطرناك و دفع آنها ت شکیل شد‪ .‬ک شور ایران نیز بر ا ساس‬
‫م صوبه مورخ ‪ 1371/6/31‬مجلس شوراي ا سالمی‪ ،‬به ع ضویت‬
‫این کنوانس یون درآ مد‪ .‬ه مانطور که گف ته ش د یکی از‬
‫طبقهبندي هاي معروف درخص وص پس ماندهاي خطرناك‪،‬‬
‫طبقه بندي طبق مقررات کنوانسیون بازل ا ست که مورد تأیید‬
‫‪RCRA‬می با شد‪ .‬این کنوان سیون م شتمل بر ‪ 29‬ماده و‪11‬‬
‫ضمیمه می با شد(‪ .)14‬لذا با توجه به فعالیتهاي صورت گرفته‬
‫در واحد الفین شرکت پتروشیمی مارون و تولید محصوالت پترو‬
‫ش یمیایی متنوع و پایه در این واحد‪ ،‬این امر منجر به تولید‬
‫پس ماندهاي مختلف و ابل توجهی از بیل کک‪ ،‬کاتالیس ت‬
‫مس تع مل‪ ،‬مولکول ارس یو ( جاذب)‪( Heavy oil ،‬روغن‬
‫سنگین)‪ ،‬فیلترکوال سر‪ ،‬چوب‪ ،‬ب شکه فلزي و پال ستیکی و غیره‬
‫در واحد گردیده‪ ،‬با توجه به اهمیت مدیریت پس ماند همچنین‬
‫پی شگیري از آلودگیهاي محیطزی ستی نا شی از عدم مدیریت‬
‫صحیح پ سماندها با توجه به حجم باالي تولید و اهمیت تعیین‬
‫تکلیف پ سماندهاي نامبرده‪ ،‬نیاز به شنا سایی و طبقه بندي این‬
‫مواد بعنوان اولین مرحله در سی ستم مدیریت پ سماند میبا شد‪،‬‬
‫تا بتوان گام هاي موثر در اجراي س یس تم هاي نوین مدیریت‬
‫پس ماند مدنظر رار داده و تص میمهاي ص حیح و کالن در این‬
‫‪244‬‬
‫عباس ی و کماالن در س ال ‪ 2018‬پژوهش ی در زمینه مدیریت‬
‫پس ماند در مجتمع پتروش یمی امیرکبیر در جنوب ایران انجام‬
‫دادند‪ .‬این مجتمع داراي پنج واحد مختلف است که پسماندهاي‬
‫مختلفی در حدود ‪ 3115/98‬تن در س ال تولید میکند‪ .‬انواع‬
‫اصلی پسماندها شامل ‪ 9/58‬درصد کاتالیزور‪ 7/62 ،‬درصد مواد‬
‫فلزي‪ 35/77 ،‬درصد بشکه پالستیک‪ 12/66 ،‬درصد کک‪4/47 ،‬‬
‫در صد چوب‪ 4/15 ،‬در صد روغن‪ 0/028 ،‬در صد شی شه‪6/7 ،‬‬
‫در صد ب سته بندي برج خنک کننده و ‪ 18/83‬در صد مواد دیگر‬
‫بوده ا ست‪ .‬تجزیه و تحلیل خواص فیزیکی پ سماندها ن شان داد‬
‫که ‪ 11/81‬در صد از این پ سماندها مایع و ‪ 88/19‬در صد جامد‬
‫بودند و مدیریت فعلی این پس ماندها با مش کالت جدي مواجه‬
‫اس ت (‪ .)9‬حیدري و همکاران در س ال ‪ 2018‬در پژوهش ی به‬
‫ش ناس ایی پس ماندهاي ص نعتی در فرآیند تولید آروماتیک در‬
‫ص نایع پتروش یمی و تعیین بهترین جایگزین ممکن براي دفع‬
‫پ سماند در مجتمع پترو شیمی نوري وا ع در ع سلویه پرداختند‪.‬‬
‫طب قه ب ندي و کد گذاري پس ما ند هاي ص نعتی بر اس اس‬
‫دستورالعمل هاي مختلف انجام شد و جایگزینهاي ممکن مانند‬
‫بازیافت مواد‪ ،‬دفن بهدا شتی و سوزاندن بر ا ساس شاخصهاي‬
‫معمول ا تص ادي‪ ،‬فنی و محیطزیس تی مقایس ه گردید(‪.)10‬‬
‫عباس ی و کماالن در س ال ‪ 2018‬در مطالعهاي در مجتمع‬
‫پتروش یمی مارون در منطقه ویژه ا تص ادي در خط س احلی‬
‫ش مالی خلیج فارس‪ ،‬انواع مختلف پس ماند از جمله ض ایعات‬
‫فرآوري و غیرفرآوري را مورد برر سی رار دادند‪ .‬نتایج ن شان داد‬
‫که بخش عمده پس ماند به ترتیب کاتالیزور‪ ،‬مواد فلزي‪ ،‬بش که‬
‫پالس تیک‪ ،‬کاغذ‪ ،‬چوب‪ ،‬روغن و ش یش ه بوده اس ت‪ .‬از نظر‬
‫خ صو صیات فیزیکی‪ 80/1 ،‬در صد ضایعات جامد و با یمانده به‬
‫ص ورت مایع بودهاند(‪ .)11‬عباسنیا و همکاران در س ال ‪1399‬‬
‫در مطالعه اي در پاالیش گاه ش یراز‪ ،‬فرایند تولید و منابع تولید‬
‫پسماند‪ ،‬نوع و تناژ پسماندهاي تولیدي را شناسایی و اندازهگیري‬
‫نمودند‪ .‬س س طبقه بندي پس ماندها طبق کنوانس یون بازل‬
‫انجام ش د و به هر یک از پس ماندها کدهاي ویژهاي اختص اص‬
‫داده ش د‪ .‬نتایج مطالعه نش ان داد که بیش ترین مقدار پس ماند‬
‫تولیدي در پاالی شگاه شیراز‪ ،‬مایعات نفتی و ورق فلزي ا ست و‬
‫نیز پس ماندهاي فرایندي ‪ %77‬از کل پس ماندهاي تولیدي را‬
 ‫‪245‬‬ ‫شناسایی و طبقه بندی پسماندهای ویژه واحد الفين مجتمع پتروشيمی مارون ‪....‬‬

‫س ري جداول که معرف دادههایی چون تنوع پس ماندهاي‬
‫تولیدي‪ ،‬چ شمههاي تولید آنها ‪ ،‬نحوه مدیریت فعلی آن واحد‬
‫میباشد‪ ،‬د سته بندي گردید‪ .‬س س به منظور تجزیه و تحلیل‬
‫اطالعات‪ ،‬داده هاي مذکور با جداول ‪ A‬و ‪ B‬ارائه ش ده در‬
‫برنامه کنوان سیون بازل تطبیق گردید‪ .‬به این ترتیب مواد زائد‬
‫شناسایی شده واحد الفین طبقهبندي و پسماندهاي خطرناك بر‬
‫اس اس م تد بازل کد گذاري گرد ید‪ ،‬در ن ها یت داده هاي‬
‫گردآوري شده در الب نمودارهاي دایرهاي و ستونی با استفاده‬
‫از نرم افزار ‪ Excel‬ارائه شده است‪.‬‬
‫اطالعات حا صل از آن مورد برر سی رار گرفته و در الب یک‬
‫زمینه اخذ گردد‪ .‬بنابراین در این پژوهش هدف ش ناس ایی و‬
‫طبقه بندي پ سماندها و مواد شیمیایی م صرفی برا ساس روش‬
‫بازل می باشد‪.‬‬
‫روش بررسی‬
‫روش اعمال شده شامل جمع آوري جدیدترین آمار و اطالعات‬
‫پیش زمینهاي با استفاده از منابع موجود در کتابخانهها و مراکز‬
‫علمی و پژوهشی‪ ،‬مراکز تحقیقاتی‪ ،‬مجتمع پتروشیمی مارون و‬
‫کاوشهاي اینترنتی در زمینه صنعت و محیط زی ست موجود در‬
‫منطقه و مدیریت مواد زائد میبا شد‪ .‬پس ازبرر سی واحد الفین‬

‫شكل‪ -1‬فلوچارت فرآیند اجرای پژوهش‬

‫‪Figure1. Research Process Flowchart‬‬
‫مواد پلیمري و پتروش یمیایی نقش اس اس ی دارد‪ .‬محص والت‬ ‫معرفی واحد الفين شرکت پتروشيمی مارون‬
‫ارزش من د دیگري نظیر بنزین پیرولیز ‪Heavy C+ 3‬‬ ‫واحد الفین شرکت پترو شیمی مارون با ظرفیت تولید سالیانه‬
‫(ه یدروکربن هاي س نگین)‪ ،‬م تان و ه یدروژن نیز به عنوان‬ ‫یک میلیون و یکص د هزار تن اتیلن یکی از م عدود م گا‬
‫محصوالت جانبی در واحد الفین تولید میشود‪.‬‬ ‫الفینهاي به بهره برداري رس یده جهان میباش د‪ .‬این واحد‬
‫عظیم با تولید س الیانه ‪ 1100000‬تن اتیلن و‪ 200000‬تن‬
‫پروپیلن به عنوان محصوالت اصلی در تبدیل هیدروکربن ها به‬
 ‫معاوی و همكار‬ ‫علوم و تكنولوژی محيط زیست‪ ،‬شماره ‪ ،117‬اردیبهشت ماه ‪1401‬‬ ‫‪246‬‬

‫جدول ‪-1‬مواد اوليه مصرفی و توليدات واحد الفين پتروشيمی مارون‬

‫‪Table1. Consuming of Raw Materials and Production Maroon Petroleum Olefin Unit‬‬
‫واحد‬ ‫ميزان توليد(تن در سال)‬ ‫نام محصول‬ ‫نام ماده اوليه‬ ‫ردیف‬
‫الفین‬ ‫‪1/100/000‬‬ ‫اتیلن‬ ‫اتان‬ ‫‪1‬‬
‫الفین‬ ‫‪200/000‬‬ ‫پروپیلن‬ ‫اتان‬ ‫‪2‬‬
‫الفین‬ ‫‪83/000‬‬ ‫بنزین پیرولیز‬ ‫اتان‬ ‫‪3‬‬
‫الفین‬ ‫‪1/200‬‬ ‫هیدروزن‬ ‫اتان‬ ‫‪4‬‬

‫جدول ‪ -2‬نوع مواد اوليه و ميزان مصرف آن‬

‫‪Table 2. Type of Row Materials and Their Consuming Rates‬‬
‫توضيحات‬ ‫واحد‬ ‫ميزان مصرف (تن در سال)‬ ‫نام ماده اوليه‬ ‫ردیف‬
‫صادره ازسایت اهواز‬ ‫الفین‬ ‫‪1/900/000‬‬ ‫اتان‬ ‫‪1‬‬

‫جدول‪ -3‬نوع محصوالت و ميزان آن‬

‫‪Table 3. Type and Rate of Products‬‬
‫توضيحات‬ ‫واحد‬ ‫ميزان توليد(تن در سال)‬ ‫نام محصول‬ ‫ردیف‬
‫خوراك واحدهاي پایین دستی‬ ‫الفین‬ ‫‪1/100/000‬‬ ‫اتیلن‬ ‫‪1‬‬
‫خوراك واحد پلی پروپیلن‬ ‫الفین‬ ‫‪200/000‬‬ ‫پروپیلن‬ ‫‪2‬‬
‫فروش‬ ‫الفین‬ ‫‪83/000‬‬ ‫بنزین پیرولیز‬ ‫‪3‬‬
‫خوراك واحد پلی اتیلن سنگین‬ ‫الفین‬ ‫‪1/200‬‬ ‫هیدروژن‬ ‫‪4‬‬

‫در برر سی فرایند تولید الفین‪ ،‬کلیه مواد زائد صنعتی به همراه‬ ‫یافتهها‬
‫چشمه تولید آنها شناسایی گردیده و در جدول (‪ )4‬نشان داده‬ ‫شناسایی منابع توليد پسماند صنعتی در واحد الفين‬
‫شده است ‪.‬‬

‫جدول ‪ -4‬شناسایی منابع توليد پسماندهای واحد الفين‬

‫‪Table 4. Identifying of Residual Generated Resources of Olefin Unit‬‬
‫توليد ساليانه‬
‫منبع توليد‬ ‫نام مواد زائد صنعتی‬ ‫ردیف‬
‫(تن‪/‬سال)‬
‫‪0/144‬‬ ‫‪FT-2052‬‬ ‫المنتهاي پارچه اي‬ ‫‪1‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪FT-2041‬‬ ‫‪Spent adsorbent of MEA wash unit filter‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪E-2013‬‬ ‫‪Residue from reclaimer of MEA wash unit‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪34‬‬ ‫‪AD-1970A/B/C‬‬ ‫کا تالیست جاذب آرسنیک‬ ‫‪4‬‬
‫‪60‬‬ ‫‪H-1101-1801‬‬ ‫کک‬ ‫‪5‬‬
‫‪247‬‬ ‫شناسایی و طبقه بندی پسماندهای ویژه واحد الفين مجتمع پتروشيمی مارون ‪....‬‬

‫‪144‬‬ ‫‪D-2334‬‬ ‫‪Heavy oil‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪1/7‬‬ ‫‪FT-2351A/B‬‬ ‫المنتهاي فیلترهاي محافظ‬ ‫‪7‬‬
‫‪3/7‬‬ ‫‪D-2332A/B‬‬ ‫فیلترهاي کوالسر‬ ‫‪8‬‬
‫‪9/6‬‬ ‫‪T-2401‬‬ ‫ضایعات کک و تار جامد‬ ‫‪9‬‬
‫‪41‬‬ ‫‪DR-3041A/B‬‬ ‫مولکوالرسیو (جذب کننده هاي درایر)‬ ‫‪10‬‬
‫‪6/9‬‬ ‫‪DR-3241‬‬ ‫مولکوالرسیو (جذب کننده هاي درایر)‬ ‫‪11‬‬
‫‪12/6‬‬ ‫‪R-3201-3‬‬ ‫کاتالیست راکتور هیدروژناسیون اتیلن‬ ‫‪12‬‬
‫‪13‬‬ ‫‪R-3602‬‬ ‫کاتالیست راکتور هیدروژناسیون استیلن‬ ‫‪13‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪X-5501‬‬ ‫‪Spent adsorbent‬‬ ‫‪14‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪X-5501‬‬ ‫رزینهاي آنیونی و کاتیونی‬ ‫‪15‬‬
‫‪4/3‬‬ ‫‪X-3802‬‬ ‫‪Spent adsorbent of PSA unit‬‬ ‫‪16‬‬
‫‪0/7‬‬ ‫‪T-3102‬‬ ‫بشکه فلزي ‪200‬لیتري آنتی پلیمر ‪) petro ( 3617‬‬ ‫‪17‬‬
‫‪0/3‬‬ ‫‪T - 4001‬‬ ‫بشکه فلزي ‪200‬لیتري آنتی پلیمر ‪) petro ( 3617‬‬ ‫‪18‬‬
‫‪0/144‬‬ ‫‪T - 4401‬‬ ‫بشکه فلزي ‪200‬لیتري آنتی پلیمر ‪) petro ( 3617‬‬ ‫‪19‬‬
‫‪0/57‬‬ ‫‪T-2601‬‬ ‫بشکه پالستیکی ‪ 200‬لیتري آنتی پلیمر ‪) chimac( 5336‬‬ ‫‪20‬‬
‫‪0/57‬‬ ‫‪T-4501‬‬ ‫بشکه فلزي ‪ (Lit Inhibitor 20y603200‬آنتی پلیمر)‬ ‫‪21‬‬
‫‪0/57‬‬ ‫‪DE-5431‬‬ ‫بشکه پالستیکی ‪ 200‬لیتري ‪Oxygen scavenger‬‬ ‫‪22‬‬
‫‪5/7‬‬ ‫‪H-1101-1801‬‬ ‫بشکه فلزي ‪ 200‬لیتري ‪DMDS‬‬ ‫‪23‬‬
‫‪0/77‬‬ ‫‪DE-5431‬‬ ‫بشکه پالستیکی ‪ 200‬لیتري آمین‬ ‫‪24‬‬
‫‪2/9‬‬ ‫‪T-2301, T-2401‬‬ ‫بشکه پالستیکی ‪ 1000‬لیتري آمین‬ ‫‪25‬‬
‫‪6‬‬ ‫ورود مواد شیمیایی به واحد‬ ‫پالت چوبی‬ ‫‪26‬‬
‫‪100‬‬ ‫کم رسورها‬ ‫روغن کم رسور‬ ‫‪27‬‬
‫‪1‬‬ ‫مخازن‬ ‫بنزین‬ ‫‪28‬‬

‫شناسایی خصوصيات پسماند صنعتی غيرخطرناك‬

‫در جدول (‪ )5‬خص وص یات کلی مواد زائد غیرخطرناك اعم از‬
‫نام‪ ،‬خصوصیت شیمیایی‪ ،‬تناوب تولید و وضعیت فعلی نگهداري‬
‫پسماندهاي تولیدي نشان داده شده است‪.‬‬
‫معاوی و همكار‬ ‫علوم و تكنولوژی محيط زیست‪ ،‬شماره ‪ ،117‬اردیبهشت ماه ‪1401‬‬ ‫‪248‬‬

‫جدول ‪ -5‬شناسایی خصوصيات پسماندهای غيرخطرناك واحد الفين‬

‫‪Table 5. Characteristics Identification of Olefin Units Non Hazardous Residuals‬‬
‫تناوب‬ ‫و ضعيت نگهداری‬ ‫ماهيت‬
‫طریقه دفع در سطح سایت‬ ‫نام مواد زائد صنعتی‬

‫ردیف‬
‫توليد‬ ‫مواد زائد توليدی‬ ‫مواد‬
‫جمع آوري‪ ،‬دپو و نگ هداري در‬
‫مو ت‬ ‫جامبو یا ‪Big bag‬‬ ‫جامد‬ ‫المنتهاي پارچهاي‬ ‫‪1‬‬
‫سلویج‬
‫جمع آوري‪ ،‬دپو و نگ هداري در‬ ‫بشکه فلزي یا بشکه‬
‫دائم‬ ‫جامد‬ ‫کک‬ ‫‪2‬‬
‫سلویج‬ ‫پالستیکی‬
‫جمع آوري‪ ،‬دپو و نگ هداري در‬
‫دائم‬ ‫جامبو یا ‪Big bag‬‬ ‫جامد‬ ‫المنتهاي فیلترهاي محافظ‬ ‫‪3‬‬
‫سلویج‬
‫جمع آوري‪ ،‬دپو و نگ هداري در‬
‫دائم‬ ‫جامبو یا ‪Big bag‬‬ ‫جامد‬ ‫فیلترهاي کوالسر‬ ‫‪4‬‬
‫سلویج‬
‫جمع آوري‪ ،‬دپو و نگ هداري در‬
‫دائم‬ ‫بشکه فلزي‬ ‫جامد‬ ‫ضایعات کک و تار جامد‬ ‫‪5‬‬
‫سلویج‬
‫جمع آوري‪ ،‬دپو و نگ هداري در‬ ‫بشکه فلزي یا بشکه‬
‫مو ت‬ ‫جامد‬ ‫مولکوالرسیو (جذب کننده هاي درایر)‬ ‫‪6‬‬
‫سلویج‬ ‫پالستیکی‬
‫جمع آوري‪ ،‬دپو و نگ هداري در‬ ‫بشکه فلزي یا بشکه‬
‫مو ت‬ ‫جامد‬ ‫رزینهاي آنیونی و کاتیونی‬ ‫‪7‬‬
‫سلویج‬ ‫پالستیکی‬
‫جمع آوري‪ ،‬دپو و نگ هداري در‬ ‫بش ک ه فلزي ‪200‬لیتري آنتی پلیمر‬
‫دائم‬ ‫فله‬ ‫جامد‬ ‫‪8‬‬
‫سلویج‬ ‫‪petro( 3617‬‬
‫جمع آوري‪ ،‬دپو و نگ هداري در‬ ‫بشکه پالستیکی ‪ 200‬لیتري آنتی پلیمر‬
‫دائم‬ ‫فله‬ ‫جامد‬ ‫‪9‬‬
‫سلویج‬ ‫‪(chimac( 5336‬‬
‫جمع آوري‪ ،‬دپو و نگ هداري در‬ ‫بش ک ه ف لزي ‪Lit Inhibitor 200‬‬
‫دائم‬ ‫فله‬ ‫جامد‬ ‫‪10‬‬
‫سلویج‬ ‫‪( 20y603‬آنتی پلیمر)‬
‫جمع آوري‪ ،‬دپو و نگ هداري در‬ ‫ت ی کی ‪ 200‬ل ی تري‬ ‫بش ک ه پالس‬
‫دائم‬ ‫فله‬ ‫جامد‬ ‫‪11‬‬
‫سلویج‬ ‫‪Oxygen scavenger‬‬
‫جمع آوري‪ ،‬دپو و نگ هداري در‬
‫دائم‬ ‫فله‬ ‫جامد‬ ‫بشکه فلزي ‪ 200‬لیتري ‪DMDS‬‬ ‫‪12‬‬
‫سلویج‬
‫جمع آوري‪ ،‬دپو و نگ هداري در‬
‫دائم‬ ‫فله‬ ‫جامد‬ ‫بشکه پالستیکی ‪ 200‬لیتري آمین‬ ‫‪13‬‬
‫سلویج‬
‫جمع آوري‪ ،‬دپو و نگ هداري در‬
‫دائم‬ ‫فله‬ ‫جامد‬ ‫بشکه پالستیکی ‪ 1000‬لیتري آمین‬ ‫‪14‬‬
‫سلویج‬
 ‫‪249‬‬ ‫شناسایی و طبقه بندی پسماندهای ویژه واحد الفين مجتمع پتروشيمی مارون ‪....‬‬

‫جمع آوري‪ ،‬دپو و نگ هداري در‬

‫دائم‬ ‫فله‬ ‫جامد‬ ‫پالت چوبی‬ ‫‪15‬‬
‫سلویج‬

‫*الزم به ذکر است در مراحل شناسایی پسماندهاي واحد الفین مولکوالرسیو و بشکه فلزي ‪200‬لیتري آنتی پلیمر ‪ 3617‬این واحد داراي چند چشمه‬
‫تولید بوده که در جدول فوق ذکر شده است‪.‬‬

‫‪60‬‬
‫‪60‬‬

‫‪50‬‬
‫‪41‬‬
‫‪40‬‬

‫‪30‬‬

‫‪20‬‬
‫‪9.6‬‬ ‫‪6.9‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪5.7‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪0.144‬‬ ‫‪3.7‬‬ ‫‪2.9‬‬
‫‪1.7‬‬ ‫‪0.7 0.3 0.144 0.57 0.57 0.57‬‬ ‫‪0.77‬‬
‫‪0‬‬ ‫بشکه پالستيکی ‪ 200‬ليتري آنتی پليمر ‪…5336‬‬
‫المنتهاي فيلترهاي محافظ‬

‫بشکه فلزي ‪200‬ليتري آنتی پليمر ‪…( 3617‬‬

‫بشکه فلزي ‪200‬ليتري آنتی پليمر ‪…( 3617‬‬

‫بشکه پالستيکی ‪ 200‬ليتري ‪…Oxygen‬‬

‫بشکه فلزي ‪ 200‬ليتري ‪DMDS‬‬

‫پالت چوبی‬
‫مولکوالرسيو (جذب کننده هاي دراير)‬

‫مولکوالرسيو (جذب کننده هاي دراير)‬

‫بشکه فلزي ‪Lit Inhibitor 20y603( 200‬آنتی…‬

‫بشکه پالستيکی ‪ 1000‬ليتري آمين‬

‫المنتهاي پارچه اي‬

‫بشکه فلزي ‪200‬ليتري آنتی پليمر ‪…( 3617‬‬

‫بشکه پالستيکی ‪ 200‬ليتري آمين‬

‫کک‬

‫رزينهاي آنيونی و کاتيونی‬

‫فيلترهاي کوالسر‬

‫ضايعات کک و تار جامد‬

‫نمودار‪ -1‬ميزان توليدمواد زائد غيرخطرناك واحد الفين بر اساس تن در سال‬

‫‪Diagram 1. Production Rate of Non Hazardous Residuals Olefin Units Based on Tons Per Year‬‬

‫شنا سایی خ صو صيات پ سماندهای صنعتی خطرناك در‬ ‫همان طور که برر سیها ن شان داد در واحد الفین ‪ 18‬پ سماند‬

‫واحد الفين‬ ‫غیرخطرناك وجود دارد که همگی در فاز جامد میباش ند در‬

‫در جدول(‪ ،)6‬خ صو صیات کلی مواد زائد خطرناك اعم از نام‪،‬‬ ‫بین پسماندهاي غیرخطرناك شناسایی شده‪ ،‬بیشترین پسماند‬

‫خص وص یت ش یمیایی‪ ،‬تناوب تولید و وض عیت نگهداري‬ ‫متعلق به کک ض ایعاتی با‪ 60‬تن درس ال و کمترین پس ماند‬

‫پسماندهاي تولیدي نشان داده شده است‬ ‫غیرخطرناك وا حد الفین الم نت هاي پارچه اي م عادل ‪0 /144‬‬
‫تن در سال میباشد‪ .‬همه این پسماندها پس از تولید تا خروج از‬
‫مجتمع درسلویج نگهداري میشوند‪.‬‬
‫معاوی و همكار‬ ‫علوم و تكنولوژی محيط زیست‪ ،‬شماره ‪ ،117‬اردیبهشت ماه ‪1401‬‬ ‫‪250‬‬

‫جدول‪ -6‬شناسایی خصوصيات پسماندهای خطرناك واحد الفين‬

‫‪Table 6. Characteristics Identification of Olefin Units Hazardous Residuals‬‬
‫وضعيت‬
‫تناوب‬ ‫ماهيت‬

‫ردیف‬
‫طریقه دفع در سطح سایت‬ ‫نگهداری مواد‬ ‫نام مواد زائد صنعتی‬
‫توليد‬ ‫زوائد‬
‫زائد توليدی‬
‫جمع آوري‪ ،‬دپو و نگه داري در‬ ‫‪Spent adsorbent of MEA‬‬
‫مو ت‬ ‫بشکه فلزي‬ ‫جامد‬ ‫‪1‬‬
‫سلویج‬ ‫‪wash unit filter‬‬
‫جمع آوري‪ ،‬دپو و نگه داري در‬
‫مو ت‬ ‫بشکه فلزي‬ ‫جامد‬ ‫کا تالیست جاذب آرسنیک‬ ‫‪2‬‬
‫سلویج‬
‫جمع آوري‪ ،‬دپو و نگه داري در‬
‫دائم‬ ‫بشکه فلزي‬ ‫نیمه جامد‬ ‫‪Heavy oil‬‬ ‫‪3‬‬
‫سلویج‬
‫جمع آوري‪ ،‬دپو و نگه داري در‬ ‫کاتالیس ت راکتور هیدروژناس یون‬
‫مو ت‬ ‫بشکه فلزي‬ ‫جامد‬ ‫‪4‬‬
‫سلویج‬ ‫اتیلن‬
‫جمع آوري‪ ،‬دپو و نگه داري در‬ ‫کاتالیس ت راکتور هیدروژناس یون‬
‫مو ت‬ ‫بشکه فلزي‬ ‫جامد‬ ‫‪5‬‬
‫سلویج‬ ‫استیلن‬
‫جمع آوري‪ ،‬دپو و نگه داري در‬
‫مو ت‬ ‫بشکه فلزي‬ ‫جامد‬ ‫‪Spent adsorbent‬‬ ‫‪6‬‬
‫سلویج‬
‫جمع آوري‪ ،‬دپو و نگه داري در‬ ‫‪Spent adsorbent of PSA‬‬
‫مو ت‬ ‫بشکه فلزي‬ ‫جامد‬ ‫‪7‬‬
‫سلویج‬ ‫‪unit‬‬
‫جمع آوري‪ ،‬دپو و نگه داري در‬
‫دائم‬ ‫بشکه فلزي‬ ‫مایع‬ ‫روغن کم رسور‬ ‫‪8‬‬
‫سلویج‬
‫جمع آوري‪ ،‬دپو و نگه داري در‬
‫مو ت‬ ‫بشکه فلزي‬ ‫مایع‬ ‫بنزین‬ ‫‪9‬‬
‫سلویج‬
 ‫‪251‬‬ ‫شناسایی و طبقه بندی پسماندهای ویژه واحد الفين مجتمع پتروشيمی مارون ‪....‬‬

‫‪160‬‬
‫‪144‬‬
‫‪140‬‬

‫‪120‬‬
‫‪100‬‬
‫‪100‬‬

‫‪80‬‬

‫‪60‬‬
‫‪34‬‬
‫‪40‬‬
‫‪4.3‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪12.6‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪20‬‬

‫‪0‬‬

‫‪Heavy oil‬‬
‫بنزين‬

‫کاتاليست راکتور هيدروژناسيون اتيلن‬

‫‪Spent adsorbent‬‬

‫‪Spent adsorbent of MEA wash unit filter‬‬

‫روغن کمپرسور‬

‫‪Spent adsorbent of PSA unit‬‬

‫کا تاليست جاذب آرسنيک‬

‫کاتاليست راکتور هيدروژناسيون استيلن‬

‫نمودار‪ -2‬ميزان توليد مواد زائد خطرناك واحد الفين بر اساس تن در سال‬
‫‪Diagram 2. Production Rate of Hazardous Residuals Olefin Units Based on Tons Per Year‬‬

‫در نمودار (‪ )3‬درص د تولید پس ماند خطرناك براس اس دوره‬ ‫همانگونه که در نمودار (‪ )2‬نیز م شخص ا ست‪ ،‬نتایج ن شان‬
‫تناوب ن شان داده شده ا ست‪ .‬همانگونه که م شاهده می شود‬ ‫میدهد که این واحد داراي ‪ 9‬پ سماند خطرناك ا ست که در فاز‬
‫فقط ‪ 22٪‬از کل پ سماند خطرناك ب صورت دائم و ‪ ٪ 78‬دیگر‬ ‫مایع و نیمه جامد میبا شند‪ .‬بیشترین پ سماند خطرناك متعلق‬
‫بصورت مو ت و دورههاي نامشخص تولید می شود‪ .‬این مسئله‬ ‫به ‪( Heavy oil‬روغن س نگین) با تولید ‪ 144‬تن در س ال و‬
‫نش ان میدهد که مدیر یت واحد‪ ،‬با ید برنامهریزي د یق و‬ ‫کمترین پ سماند خطرناك آن بنزین با ‪ 1‬تن در سال میبا شد‪.‬‬
‫جامعی جهت کنترل اینگونه مواد اجرا نماید‪.‬‬ ‫بطور کلی وا حد الفین در طی یک س ال م عادل ‪ 323/9‬تن‪،‬‬
‫پسماند خطرناك تولید مینماید‪.‬‬
 ‫معاوی و همكار‬ ‫علوم و تكنولوژی محيط زیست‪ ،‬شماره ‪ ،117‬اردیبهشت ماه ‪1401‬‬ ‫‪252‬‬

‫دائم‬
‫‪%22‬‬

‫موقت‬
‫‪%78‬‬

‫نمودار‪ -3‬درصد توليد مواد زائد خطرناك براساس دوره تناوب توليد‬
‫‪Diagram 4. The Percentage of Hazardous Residuals Production of Olefin Units Based on the Productions Period‬‬

‫طبقه بندی پسممماند خطرناك صممنعتی براسمماس روش‬

‫کنوانسيون بازل‬
‫جدول‪ -7‬طبقه بندی مواد زائد خطرناك صنعتی واحد الفين براساس روش کنوانسيون بازل‬
‫‪Table 7. Classification of Hazardous Industrial Residual of Olefin Units Based on the Basel Convention‬‬
‫‪ Basel‬کد پسماند‬ ‫نام مواد زائد خطرناك‬

‫‪A4160‬‬ ‫‪Spent adsorbent of MEA wash unit filter‬‬

‫‪A1030‬‬ ‫کاتالیست جاذب آرسنیک‬
‫‪Y9/A4060‬‬ ‫‪Heavy oil‬‬
‫‪A2030‬‬ ‫کاتالیست راکتور هیدروژناسیون اتیلن‬

‫‪A2030‬‬ ‫کاتالیست راکتور هیدروژناسیون استیلن‬

‫‪A4160‬‬ ‫‪Spent adsorbent‬‬
‫‪A4160‬‬ ‫‪Spent adsorbent of PSA unit‬‬
‫‪Y9/A4060‬‬ ‫روغن کم رسور‬

‫‪Y15/A4080‬‬ ‫بنزین‬

‫در جدول (‪ ،)7‬مواد اشاره شده با معیارها و مواد مندرج در متد‬

‫بازل مطابقت داده شده اند‪.‬‬
 ‫‪253‬‬ ‫شناسایی و طبقه بندی پسماندهای ویژه واحد الفين مجتمع پتروشيمی مارون ‪....‬‬

‫نحوه مدیریت پسماند صنعتی خطرناك در واحد الفين‬

‫جدول‪ -8‬نحوه مدیریت پسماند صنعتی خطرناك در واحد الفين‬

‫‪Table 8. The Way of Management of Hazardous Industrial Residual in Olefin Unit‬‬
‫وضعيت نگهداری‬ ‫ماهيت‬
‫طریقه دفع نهایی‬ ‫نام پسماند صنعتی‬ ‫ردیف‬
‫پسماند توليدی‬ ‫زوائد‬
‫‪Spent adsorbent of MEA wash‬‬
‫فروش‪ ،‬بازیافت‪ ،‬سوزاندن‬ ‫بشکه فلزي‬ ‫جامد‬ ‫‪1‬‬
‫‪unit filter‬‬
‫فروش‪ ،‬بازیافت‪ ،‬دفن‬ ‫بشکه فلزي‬ ‫جامد‬ ‫کا تالیست جاذب آرسنیک‬ ‫‪2‬‬
‫فروش‪ ،‬بازیافت‪ ،‬سوزاندن‬ ‫بشکه فلزي‬ ‫نیمه جامد‬ ‫‪Heavy oil‬‬ ‫‪3‬‬
‫فروش‪ ،‬بازیافت‪ ،‬دفن‬ ‫بشکه فلزي‬ ‫جامد‬ ‫کاتالیست راکتور هیدروژناسیون اتیلن‬ ‫‪4‬‬
‫فروش‪ ،‬بازیافت‪ ،‬دفن‬ ‫بشکه فلزي‬ ‫جامد‬ ‫کاتالیست راکتور هیدروژناسیون استیلن‬ ‫‪5‬‬
‫فروش‪ ،‬بازیافت‪ ،‬سوزاندن‬ ‫بشکه فلزي‬ ‫جامد‬ ‫‪Spent adsorbent‬‬ ‫‪6‬‬
‫فروش‪ ،‬بازیافت‪ ،‬دفن‬ ‫بشکه فلزي‬ ‫جامد‬ ‫‪Spent adsorbent of PSA unit‬‬ ‫‪7‬‬
‫فروش‪ ،‬سوزاندن‬ ‫بشکه فلزي‬ ‫مایع‬ ‫روغن کم رسور‬ ‫‪8‬‬
‫فروش‪ ،‬بازیافت‬ ‫بشکه فلزي‬ ‫مایع‬ ‫بنزین‬ ‫‪9‬‬

‫خطرناك متعلق به ‪( Heavy oil‬روغن سنگین) با ‪ 144‬تن در‬
‫س ال و کمترین پس ماند خطرناك مربوط به بنزین با ‪ 1‬تن در‬
‫سال می با شد‪ .‬هر ‪ 9‬پ سماند تولیدي در ب شکه هاي فلزي و در‬
‫سلویج نگهداري می شوند‪ .‬واحد الفین در طول یک سال معادل‬
‫‪ 1/900/000‬تن مواد خام براي تولید محص ول در واحد الفین‬
‫مص رف می ش ود طی یک س ال معادل ‪ 323/9‬تن‪) 68%/74( ،‬‬
‫پس م ان د خطرن اك و ‪ 147/268‬تن (‪ ) 31%/25‬مواد زا ئد‬
‫غیرخطرناك تول ید می نما ید‪ .‬از علل تولید پس ماند در واحد‬
‫الفین میتوان به گس تردگی و پیگیدگی واحد همگنین تنوع‬
‫فرایندهاي شیمیایی واحد الفین که به عنوان واحد مادر شناخته‬
‫می شود ا شاره کرد که این امر منجر به ا ستفاده از مواد مختلف‬
‫از بیل جاذبها و کاتالیس تهاي متنوع (که جزء پس ماندهاي‬
‫خطرناك می باش ند) میش ود‪ .‬همچنین عملکرد نامناس ب‬
‫تجهیزات و افزایش عملکرد واحد بیش از میزان طراحی منجر به‬
‫تولید پسماند میگردد‪ .‬هر ‪ 9‬پسماند خطرناك در متد ‪، Basel‬‬
‫داراي کد میباشند‪.‬‬
‫می ش وند‪ .‬همچنین نتایج نش ان داد که بیش ترین پس ماند‬
‫با توجه به یافته هاي جدول (‪ )8‬یافتههاي حاص ل از این‬
‫پژوهش ن شان داد که در حال حا ضر پ سماندهاي خطرناك فاز‬
‫مایع و جامد این واحد در بش که هاي فلزي ذخیرهس ازي و‬
‫جمعآوري و س س در س لویج نگهداري و به فروش میرس ند‪.‬‬
‫الزم بذکر اس ت که طریقه دفع ص حیح این پس ماندها در فاز‬
‫جامد و مایع و نیمه جامد بص ورت فروش‪ ،‬بازیافت‪ ،‬س وزاندن و‬
‫دفن میباشد‪.‬‬
‫بحث و نتيجه گيری‬
‫همانطور که یافتهها نش ان داد‪ ،‬واحد الفین داراي ‪ 9‬پس ماند‬
‫خطرناك اس ت که همگی در فازجامد‪ ،‬نیمه جامد و مایع رار‬
‫دارند و داراي ‪ 18‬پسماند غیرخطرناك میباشد که همگی در فاز‬
‫جامد میباشند‪ .‬در بین پسماندهاي غیرخطرناك شناسایی شده‬
‫در واحد الفین بیشترین پسماند متعلق به کک با ‪ 60‬تن در سال‬
‫و کمترین پس ماند غیرخطرناك این واحد المنت هاي پارچه اي‬
‫با ‪ 0/144‬تن در سال میباشد‪ .‬این پسماندها در سلویج نگهداري‬
 ‫معاوی و همكار‬ ‫علوم و تكنولوژی محيط زیست‪ ،‬شماره ‪ ،117‬اردیبهشت ماه ‪1401‬‬ ‫‪254‬‬

‫نتایج نش ان داد که واحد الفین بندر امام با ‪ %98/67‬بیشترین‬ ‫تولید پ سماند در صنعت تابعی از عوامل گوناگون میبا شد و‬
‫پسماند خطرناك را در مقایسه با پتروشیمی مارون دارد‪.‬‬ ‫امکان مقایس هي نتایج حاص ل از تولید پس ماند در ص نایع‬
‫با توجه به بررس ی ص ورت گرفته‪ ،‬جهت س اماندهی وض عیت‬ ‫مختلف وجود ندارد‪ ،‬لذا هیچ الگوي خا صی براي تولید پ سماند‬
‫تولید پ سماندهاي خطرناك و غیرخطرناك صنعتی واحد الفین‬ ‫در صنایع‪ ،‬چه از لحاظ کمیت و چه از لحاظ نوع پسماند وجود‬
‫مجتمع پتروش یمی مارون‪ ،‬به منظور دس تیابی به ش رایط‬ ‫ندارد‪ .‬حتی در یک ص نعت خاص نیز‪ ،‬با توجه به ش رایط‬
‫مطلوب و بهینه توص یه میگردد که عملکرد واحد الفین طبق‬ ‫محیطی‪ ،‬تکنولوژیکی‪ ،‬نیروي ان سانی و ا ت صادي‪ ،‬مقدار و نوع‬
‫شرایط طراحی شده کنترل گردد تا تولید پ سماندهایی از بیل‬ ‫پسماندها متفاوت است‪ .‬تنها بخشی از پسماندهاي صنعتی که‬
‫کک در اثر افزایش خوراك یا ظرف یت وا حد افزایش ن یا بد‪ .‬از‬ ‫م شابه پ سماندهاي شهري میبا شد و از واحد ستادي نا شی‬
‫س وي دیگر جایگزینی کاتالیس ت ها و جاذب ها در واحد با‬ ‫میش ود‪ ،‬در ص نایع مش ابهت دارند‪ .‬احمدي و همکاران در‬
‫کاتالیس تها و جاذب هاي مرغوبتر با طول عمر مفید طوالنیتر‬ ‫مطالعه اي مبنی بر شناسایی و مقایسه پسماندهاي ویژه صنعتی‬
‫جهت کاهش تولید پس ماندهاي خطرناك ص ورت گیرد و به‬ ‫در یک مجتمع پتروش یمی در غرب ایران دریافتند که س االنه‬
‫صورت دورهاي تجهیزات چک گردند و تعمیر و تعویض به مو ع‬ ‫‪ 353‬تن پسماند تولید می شود و ‪ % 65/6‬پسماندها به طور دایم‬
‫آنها و استفاده از تجهیزات با کارایی مناسب انجام گیرد تا تولید‬ ‫و ‪ % 34/3‬به طور مو ت تولید می شود و مهمترین پسماند تولید‬
‫پسماندهایی از بیل روغن در واحد الفین کاهش یابد‪.‬‬ ‫ش ده روغنهاي ص نعتی و زاید می باش د (‪ .)15‬نواتی اص ل و‬
‫همکاران در برر سی مدیریت پ سماندهاي فرایندي در واحدهاي‬
‫تشكر و قدردانی‬ ‫الفین‪ 14 ،‬نوع پس ماند فرایندي در واحد الفین با س وخت گاز‬
‫بدین وس یله از کلیه مدیران و کارش ناس ان واحد ص نعتی‬ ‫اتان ش ناس ایی ش د که ‪ 10‬مورد ‪ % 42/71‬خطرناك بودند و از‬
‫پتروشیمی مارون کمال تشکر و دردانی به عمل میآید‪.‬‬ ‫‪ 10‬گروه پس ماند خطرناك ‪ 8‬گروه در طبقه بندي کنوانس یون‬
‫بازل جاي گرفتند (‪ .)16‬ابراهیمی یگانه و همکاران در شناسایی‬
‫‪References‬‬ ‫و طبقه بندي پس ماندهاي ویژه واحد الفین پتروش یمی جم‪،‬‬
‫‪1. Mokhtarani, N., Alavi Moghadam, M.,‬‬
‫دریافتند که ‪ 2‬نمونه پ سماند خطرناك تولید میگردد که هر دو‬
‫‪Mokhtarani, B., Rezaei, R., Naserian,‬‬
‫‪S. Industrial solid waste management in‬‬ ‫در فاز جامد بوده و داراي خاص یت س میت میباش ند‪ .‬هر دو‬
‫‪Bandar Imam Petrochemical Complex.‬‬ ‫پ سماند خطرناك در متد ‪ UNEP‬تعریف ت شده اند در حالیکه‬
‫‪Journal of Environmental Science and‬‬ ‫در متد ‪ RCRA‬هر دو پسماند داراي کد (‪ T‬سمیت) میباشند‬
‫‪Technology, 2008; 9(1): 47-54. (In‬‬
‫و تقریبا در طی یک سال واحد الفین ‪ 33333‬کیلوگرم پسماند‬
‫)‪Persian‬‬
‫‪2. Zakaria, A. A., Ahmadi, S.H., Amini,‬‬ ‫خطرناك تولید می کند (‪ .)17‬برر سی سبزعلی ور و همکاران در‬

‫‪M. H. Investigating the environmental‬‬ ‫زمینه شناسایی پسماندهاي واحدهاي الفین مجتمع پتروشیمی‬
‫‪challenges of petrochemical industries.‬‬ ‫بندر امام نشان داد که در واحد الفین ‪ 10‬مورد ماده زائد صنعتی‬
‫‪Green chemistry and sustainable‬‬
‫تولید که ‪ 7‬مورد آنها خطرناك ت شخیص داده شده که ‪%98/67‬‬
‫‪technologies, 2020; 2(2): 1-19 (In‬‬
‫)‪Persian‬‬ ‫از کل پس ماندها را به خود اختص اص داده اس ت‪ .‬مواد زائد‬
‫‪3. Nassehinia H, Gholamy M, Godarzy‬‬ ‫خطرناك در این واحد ش امل انواع کاتالیس تها‪ ،‬کک‪ ،‬آزبس ت‪،‬‬
‫‪M, Ataiy Nazari A. Survey of quantity‬‬ ‫بشکههاي مستعمل روغن و مواد شیمیایی‪ ،‬لجن پلیمري‪ ،‬لجن‬
‫‪and quality content of hazardous wastes‬‬
‫‪CPI‬و انواع روغن هاي مازاد و سوخته بوده است (‪ .)18‬مقایسه‬
‫‪and its management in Damghan‬‬
‫‪industries in 1389. Iran Occupational‬‬
255 .... ‫شناسایی و طبقه بندی پسماندهای ویژه واحد الفين مجتمع پتروشيمی مارون‬
Environmental Energy and Economic
Research, 2018; 2(1): 63-74.
10. Heidari, L., Jalili Ghazizade, M.,
Salemi, A. Industrial waste disposal
alternatives in the process of aromatic
compounds in petrochemical industry
(case study: Nouri petrochemical
complex, Asaluyeh, Iran. Pollution,
2018; 4(4): 663-673.
11. Abbasi, M., Kamalan, H. Quality and
Quantity of Wastes Generated in
Maroon Petrochemical Complex and
Evacuating Recovery Potential.
Journal of Hydrosciences and
Environment, 2018; 2(3): 1-8.
12. Abbasnia, M., Zahirian, A., Zare, M.,
Shaban, M. Management and
Classifying Wastes in Shiraz Oil
Refinery Based on Basel Convention.
Environment and Development, 2021;
11(22): 31-39. (In Persian)
13. Gribkova, D., Milshina, Y. Waste
Management Policies and Practices in
BRICS Nations, CRC Press, 1st
Edition, 2021; 22
14. Basel Convention, Revised draft
factsheets on specific waste streams.
2017.
15. Ahmadi, P., Jafarzade Haghighifard,
N., Taghavi, L., Ahmadi Moghadam,
M. Identification and comparative
study of especial industrial wastes
using UNEP method, RCRA method,
and Iran’s written list: (A
petrochemical complex in the western
of Iran A case study). Human &
Environment, 2014; 12(3): 45-57. (In
Persian)
16. Qanawati Asl, A. Fakheri Raouf, F.
Momeni, S. Management of process
wastes in olefin Gas Cracker units, 8th
National Conference and Specialized
Exhibition of Environmental
Health, 2013; 10 (5):63-70. (In Persian)
4. Barsalou, O., Hennessy Picard, M.
International Environmental Law in an
Era of Globalized Waste, Chinese
Journal of International Law, Volume
17, Issue 3, September 2018, Pages
887–906.
5. Amirian, P., Talebbeydokhty, N.,
Jafarzadeh, N., Nabizadeh, R.
Feasibility of minimization of
industrial waste in Bandar Imam
Petrochemical Complex, Journal of
Environmental Science and
Technology, 2008; 9(2): 55-64. (In
Persian)
6. Jami, O., Darbaneastane, A., Rezvani,
M. Feasibility study on the
Establishment of Waste Recycling
Center in the Industrial Town (Case
Study: Nasir Abad). Quarterly Journals
of Urban and Regional Development
Planning, 2017; 2(3): 167-203. (In
Persian)
7. Jafarigol, F., Karbasi, A., Nasiri, P.
Quantitative & Qualitative Study of
Chemical Hazardous Waste in Refinery
of Tehran with the Propose of
Mitigation. Journal of Environmental
Science and Technology, 2014; 15(2):
55-77. (In Persian)
8. Jalili Ghazizade, M., Koulivand, H.,
Heidari, L. Petrochemical waste
characterization and management at
Pars Special Economic Energy Zone
in the south of Iran, Waste
Management & Research: The
Journal for a Sustainable Circular
Economy (WM&R), 2020; 39(2): 23-
38
9. Abbasi, M., Kamalan, H. R. Waste
Management Planning in Amirkabir
Petrochemical Complex.
‫معاوی و همكار‬ 1401 ‫ اردیبهشت ماه‬،117 ‫ شماره‬،‫علوم و تكنولوژی محيط زیست‬ 256

2012, Hamadan, Iran (In Persian) Engineering, 2016, Tehran. Iran (In
18. SabzAlipour, S. Jafarzadeh, N. Persian)
Monavari, M. Investigation of 17. Ebrahimi Yeganeh, H. Fakheri Raouf,
industrial waste management case F. Monavari, S. M. Identification and
study: Olefin units and gas liquid classification of special wastes of olefin
separation of Bandar Imam unit of Jam Petrochemical Complex
Petrochemical Complex, 5th National based on RCRA and UNEP method, the
Waste Management Conference, 2010, first national conference on
Mashhad, Iran (In Persian) environmental protection and planning,