Eindverslag Meesterproef Definitief 1

St.
Michaël College
Eindverslag
Het spiraaltje
Isabel Huismans, Fay Paarlberg, Nienke Schuttevaêr en Olivier Woudt

V6O&O
31 maart 2023
St. Michaël College
Beroep
Gynaecoloog
Opleiding
Geneeskunde, 6-jarige opleiding, dan specialisatie tot gynaecoloog, weer een 6-jarige opleiding
Bètawereld
Mens & Medisch
Opdrachtgever
Jos Blakenburg
Werkend bij Huisartsenpraktijk Assendelft
j.blakenburg@gmail.com
Expert
Prof. dr. Bas Veersema
Medisch wetenschappelijk manager
Werkend in het Utrecht Medisch centrum
S.Veersema@umcutrecht.nl
Eindproduct
Adviesrapport met oplossingen/ideeën
Eventueel uitgewerkte ideeën
Eindverslag
Isabel Huismans, Fay Paarlberg, Nienke Schuttevaêr, Olivier Woudt
2
Inleiding
Sinds de jaren twintig is het een belangrijk anticonceptiemiddel voor vrouwen, het spiraaltje. Het
spiraaltje is een goedkope en snelle manier van langdurige anticonceptie (Spiraal (anticonceptie),
n.d) met als grootste nadeel de pijnlijke inbreng. Veel vrouwen worden afgeschrokken door deze pijn
en kiezen daarom voor andere manieren van anticonceptie. Dit is een probleem, omdat veel
vrouwen in eerste instantie geen (langdurige) anticonceptie met hormonen willen, zoals bijvoorbeeld
de anticonceptiepil, waarvoor de koperspiraal de perfecte oplossing is.
De hoofdvraag van het onderzoek is; ‘’Hoe kan het inbrengen van de spiraal minder pijnlijk gemaakt
worden? ’Tijdens dit project zal er gekeken worden naar een oplossing voor de pijnlijke inbreng van
het spiraaltje. Hiervoor zal er als eerste onderzoek gedaan moeten worden naar de werking en
inbreng van het spiraaltje. Hierbij wordt er om advies gevraagd bij experts en goed overlegd met de
opdrachtgever. Er wordt in dit project geen rekening gehouden met een bepaald budget, maar wel
met de tijdsboog die er is in de zorg.
Dit project zal uitgevoerd worden in samenwerking met huisartsenpraktijk Assendelft. Dit is de
werkplaats van de opdrachtgever, Jos Blakenburg. Dr. Blakenburg is momenteel werkzaam als
huisarts in samenwerking met een vrouwelijke huisarts. Zij ondersteunen het project, waarbij
uiteindelijk een idee/oplossing moet komen voor hoe het inbrengen van het spiraaltje minder pijnlijk
gemaakt kan worden.
De groep voor deze opdracht bestaat uit Isabel Huismans, Nienke Schuttevaêr, Fay Paarlberg en
Olivier Woudt. Het groepje bestaat uit leerlingen in VWO6 van het St. Michael college, Zaandam.
Centrale beroep
Tijdens dit project neemt de groep verschillende rollen aan. Het eerste beroep is een gynaecoloog.
Hierbij wordt er onderzoek gedaan naar de medische kant van dit project. Er wordt gekeken naar de
werking van het spiraaltje, de plaatsing van het spiraaltje en hoe dit minder pijnlijk gemaakt kan
worden. Ook wordt er gekeken naar de algemene werking van de baarmoeder en de relatie met het
spiraaltje. Dit is de belangrijkste rol van het project. Verder neemt de groep de rol aan van adviseurs.
Er wordt een adviesrapport geschreven waarin de gevonden resultaten verwerkt en uitgelegd
worden.
Opleiding
Voor het beroep gynaecoloog is de opleiding geneeskunde nodig, deze duurt ongeveer zes jaar. Voor
de studie geneeskunde is een VWO diploma nodig met wiskunde B, biologie, scheikunde en
natuurkunde. De studie geneeskunde is opgedeeld in twee delen, de eerste drie studiejaren bestaan
uit de bachelor. Tijdens de tweede drie studiejaren wordt de master behaald, na het behalen van de
master is een student officieel arts (Bachelor Geneeskunde, n.d). Na de basisstudie geneeskunde
moet er nog verder gestudeerd worden om te specialiseren in gynaecologie, dit duur nogmaals zes
jaar. Hierbij zijn de eerste twee jaar algemeen, de volgende twee jaar iets meer gespecialiseerd en de
laatste twee jaar zijn differentiërend (Gynaecologie en obstetrie - Opleiding tot gynaecoloog, n.d)
(Scholing Opleiding tot gynaecoloog, n.d). Voor de rol van adviseur is geen specifieke opleiding nodig.
Bètawereld
De bètawereld die het best bij dit project past is Mens&Medisch. Deze bètawereld draait vooral om
het menselijk lichaam en de gezondheid. Diagnoses stellen en de wetenschap zijn ook belangrijke
aspecten. Binnen de meesterproef over het spiraaltje wordt er gekeken naar het menselijk lichaam
Eindverslag
3
en dan specifiek het vrouwenlichaam. Hierbij is het belangrijk welke effecten pijnstilling/verdoving
heeft op verschillende delen van het vrouwenlichaam en wat voor bijwerkingen het kan hebben.
Daarnaast hoe andere oplossingen een effect kunnen hebben op de vagina/vulva. Al deze factoren
passen binnen die bètawereld.
Opdrachtgever + contactgegevens
De gevonden opdrachtgever is Jos Blakenburg. Jos Blakenburg heeft een huisartsenpraktijk genaamd
Huisartsenpraktijk Assendelft. De huisartsenpraktijk van Jos is gevestigd in Assendelft. Hij werkt
samen met Mw. E.M. van Nieuwkoop-van Lambalgen. Om huisarts te worden heeft Jos geneeskunde
gestudeerd en zich daarna gespecialiseerd tot huisarts. Jos vertelde ontzettend enthousiast over zijn
werk. Daarnaast is hij zeer geïnteresseerd in de vrouwengeneeskunde.
E-mail Jos Blakenburg: j.blakenburg@gmail.com
Expert
De gevonden expert voor deze opdracht is Prof. dr. Bas Veersema. Hij werkt als medisch
wetenschappelijk manager, in de divisie van vrouw en baby, in het Utrecht medisch centrum. Dr.
Veersema heeft gestudeerd aan de Vrije universiteit in Amsterdam en heeft daar ook zijn
promotieonderzoek over Hysteroscopic Sterilization uitgevoerd. Prof. dr. Veersema werkt op dit
moment in het Utrecht medisch centrum en is hoogleraar benigne gynaecologie. Deze expert is
geschikt voor dit project omdat dr. Veersema gynaecologie heeft gestudeerd en dus veel ervaring
met het spiraaltje heeft. Het deze ervaring kan hij advies geven over eventuele oplossingen voor het
probleem (Prof. dr. Bas Veersema, n.d).
Eindproduct/opdracht
Het project moet uiteindelijk een oplossing brengen voor de pijnlijke procedure van het inzetten van
de spiraal. Deze oplossing wordt waarschijnlijk gepresenteerd in de vorm van een adviesrapport en
eventuele uitgewerkte ideeën. Hiervoor is het belangrijk dat er veel onderzoek gedaan wordt met
behulp van experts, de opdrachtgever en het internet. Na dit onderzoek zal er gekeken worden naar
de beste oplossingen en hiervan wordt eventueel een ontwerp gemaakt.
Opzet onderzoeksverslag
In dit onderzoeksverslag wordt informatie verzameld over het spiraaltje en de inbreng daarvan om zo
tot een goed eindresultaat te komen. Als eerst wordt de verlegenheidssituatie uitgediept om zo een
goed beeld te geven van het probleem en de opdracht. Vervolgens wordt er georiënteerd in de
huidige situatie om op een rijtje te hebben welke (achtergrond)informatie al bekend is. Hierbij zijn
voor onderzoeksvragen opgesteld. Daarna zijn de onderzoeksvragen te lezen die bestaan uit hoofd-
en deelvragen en wordt er verteld hoe deze tot stand zijn gekomen. In het volgende hoofdstuk wordt
dan uitgelegd welke methode is gebruikt om antwoord te geven op de onderzoeksvragen, zoals
bijvoorbeeld enquêtes en literatuuronderzoek. Ook worden hier de data kenmerken benoemd.
Daarna worden de resultaten van de onderzoeksvragen en eventuele andere analyses, zoals
enquêtes uitgebreid beschreven. Als gevolg hiervan wordt een concreet programma van eisen
opgesteld die gebaseerd zijn op de eisen en wensen van de opdrachtgever. Daarna zal
brainstormfase uitgelegd worden, met daarbij de initiële ideeën en oplossingen. Hier worden ook de
voordelen en nadelen bij genoteerd. Verder wordt het voorlopig ontwerp besproken. Hierbij worden
de laatste ideeën weergegeven met een beredenering voor de gemaakte keuzes. Vervolgens worden
de voorlopige ideeën getest in de testfase. In dit hoofdstuk wordt de feedback van zowel de
opdrachtgever als de expert in acht genomen, waardoor de definitieve oplossingen tot stand zijn
gekomen. Hier worden ook de nodige materialen bij vermeld. Als laatst zijn de bronvermelding en
eventuele bijlagen te vinden.
Eindverslag
4
Inhoudsopgave
1.1. Bredere context ............................................................................................................................ 7
1.2. Praktijkrelevantie ......................................................................................................................... 7
1.3. Definitieve opdracht ..................................................................................................................... 8
Hoofdstuk 2 Oriëntatie huidige situatie en inventarisatie ...................................................................... 9
2.1. Vooronderzoeksvraag 1................................................................................................................ 9
2.2. Vooronderzoeksvraag 2.............................................................................................................. 10
Hormoonspiraal ............................................................................................................................. 11
Koperspiraal................................................................................................................................... 12
Hoofdstuk 3 Onderzoeksvragen ............................................................................................................ 14
3.1. Hoofdvraag ................................................................................................................................. 14
3.2. Onderzoeksvraag 1 ..................................................................................................................... 14
Hoofdstuk 4 Methodologie ................................................................................................................... 15
Interviewvragen deel 1 .................................................................................................................. 16
Interviewvragen deel 2 .................................................................................................................. 16
Hoofdstuk 5 Resultaten ......................................................................................................................... 18
Conclusie ....................................................................................................................................... 23
Techniek ........................................................................................................................................ 24
Eendenbek ..................................................................................................................................... 24
Joderen en desinfecteren .............................................................................................................. 25
Rechttrekken baarmoeder ............................................................................................................ 25
Meten en inbreng .......................................................................................................................... 25
Cross Glide ..................................................................................................................................... 25
Hoofdstuk 6 Programma van Eisen ....................................................................................................... 27
Eisen .................................................................................................................................................. 27
Wensen.............................................................................................................................................. 27
Eindverslag
5
Brainstormfase ...................................................................................................................................... 28
Doctor is the drug .............................................................................................................................. 28
Chip-on-tip (videoscoop voor ligging en meting) .............................................................................. 29
Echo (ligging en meting) .................................................................................................................... 30
CrossGlide .......................................................................................................................................... 30
Matje als eendenbek ......................................................................................................................... 31
Pijnstilling .......................................................................................................................................... 32
Lichte pijnstilling ............................................................................................................................ 32
Sterke pijnstilling ........................................................................................................................... 32
Kalmeringsmiddel .......................................................................................................................... 32
Apparatuur huisarts verbeteren........................................................................................................ 33
Opleiding huisarts.............................................................................................................................. 34
Voorlopig ontwerp ................................................................................................................................ 35
Doctor is the drug .............................................................................................................................. 35
Chip-on-tip (videoscoop voor ligging en meting) .............................................................................. 35
Pijnstilling .......................................................................................................................................... 35
Apparatuur huisarts verbeteren........................................................................................................ 36
Opleiding huisarts.............................................................................................................................. 36
Testfase ................................................................................................................................................. 37
Definitieve oplossing ............................................................................................................................. 38
Voldoening aan het Programma van Eisen ....................................................................................... 38
Afronding ............................................................................................................................................... 40
Beantwoording hoofd- en onderzoeksvragen................................................................................... 40
Discussie en kwaliteit onderzoek ...................................................................................................... 41
Aanbeveling ....................................................................................................................................... 41
Bibliografie ............................................................................................................................................ 42
Bijlagen .................................................................................................................................................. 44
Bijlage 1. Interview met de expert .................................................................................................... 44
Bijlage 2. Interview met de expert .................................................................................................... 47
Bijlage 3. Meeloopdag huisartsenpraktijk Assendelft, 23 en 24 november 2022............................. 49
Eindverslag
6
Hoofdstuk 1 Verlegenheidssituatie
Het zetten van een spiraaltje kan vrij pijnlijk zijn voor sommige patiënten, vooral wanneer er bij jonge
patiënten, die nog geen kind hebben gehad, een spiraal ingebracht moeten worden. De baarmoeder
ligt namelijk in een soort kromming, maar om de spiraal te plaatsen moet dit juist recht zijn (het
verschilt wel per vrouw hoe dit van nature ligt). Door middel van een tang wordt de baarmoeder naar
achteren getrokken om eerst te kijken hoe lang de baarmoeder is. Daarna zal de spiraal in de
baarmoeder worden geplaatst. Het meten van de lengte en het plaatsen van de spiraal zijn beide
pijnlijke processen, waarbij de pijn zelfs dagen daarna kan aanhouden (Blakenburg, 2022).
De pijn die ontstaat vanwege het opmeten van de baarmoeder en het inbrengen van de spiraal is
vooral voor de patiënt erg vervelend en kan zelf leiden tot het besluit om geen spiraal te nemen
vanwege de pijn. Vooral vrouwen die nog geen kinderen hebben gebaard hebben veel last van de
plaatsing, omdat bij deze doelgroep het gebied bij de baarmoeder en vulva nog niet opgerekt is. Door
de hevige pijn is de patiënt dus geneigd om voor een andere vorm van anticonceptie te kiezen of de
anticonceptie achterwege te laten en hierdoor ongewild zwanger te worden. Maar ook voor de arts
die de spiraal inbrengt is het niet fijn werken als de patiënt pijn heeft en tegenstribbelend. Hierdoor
zullen de spieren in dat gebied gespannen zijn en is het alleen maar moeilijker voor de arts om het in
te brengen en op te meten (Blakenburg, 2022). Hoeveel patiënten precies last hebben van de pijn is
onduidelijk, maar Jos vertelde dat vrijwel geen een patiënt het proces als prettig ervaart.
1.1. Bredere context

Het spiraaltje is een klein ankertje dat ingebracht wordt bij patiënten in de baarmoederholte om een
zwangerschap te voorkomen (een anticonceptiemiddel). Het spiraaltje kan ingebracht worden door
onder andere een huisarts of gynaecoloog. Er zijn twee soorten spiraaltjes; het hormoonspiraaltje en
het koperspiraaltje. De hormoonspiraal werkt 5 tot 6 jaar en bevat progestageen. Door dit hormoon
wordt het slijm van je baarmoedermond dikker, waardoor je niet zwanger kan worden en het kan
ervoor zorgen dat je minder bloed of helemaal geen bloed meer verliest. Het koperspiraaltje werkt 5
tot 10 jaar, hier zitten geen hormonen in. Wel geeft het steeds een klein beetje koper af dat er ook
voor zorgt dat de vrouw niet zwanger kan worden (Spiraal (anticonceptie), n.d). De vergoeding van
het spiraal zetten hangt af van wie het spiraaltje plaatst of verwijdert, hoe oud de patiënt is en welke
verzekering de patiënt heeft. (https://www.zorgwijzer.nl/vergoeding/anticonceptie). Bij een
basisverzekering wordt het vergoed onder de 21 jaar, maar vanaf 21 jaar dient de patiënt het
spiraaltje zelf te betalen. Bij een aanvullende verzekering wordt het zowel onder de 21 jaar als boven
de 21 jaar vergoed.
1.2. Praktijkrelevantie
Als er uit dit project een goede oplossing komt waarbij de pijn wordt verminderd, dan zou het zetten
van een spiraaltje zowel voor de patiënt als voor de arts, de users, een stuk prettiger worden.
Voor de patiënt in het algemeen zou de drempel tot het zetten van een spiraaltje een stuk lager
worden en dus zijn patiënten vrijer in het kiezen wat het beste past bij hun eigen lichaam en wensen.
Ook de eventuele partner van de patiënt die het spiraaltje laat zetten is een stakeholder van dit
project. Zij hoeven namelijk niet zelf anticonceptie, zoals sterilisatie, te overwegen vanwege het
ingebrachte spiraaltje en worden zo niet ongewild vader.
Eindverslag
7
Voor de arts kan de werkzaamheid beter en sneller verricht worden. Hierdoor kan de arts meer
patiënten op een dag helpen en is de kans op een goed aflopende behandeling groter. De arts kan
namelijk veel preciezer en rustiger de metingen doen. Ook is het voor de arts altijd fijner om
eventuele plannen voor bijvoorbeeld anticonceptie te bespreken met de patiënt op een
geruststellende manier, zonder de patiënt bang te maken voor een pijnlijke ervaring. De arts wil
immers het beste voor de patiënt.
Ook hebben in de praktijk de producenten, de stakeholders, profijt van dit project. Door het
uitvoeren van dit project waarbij er een oplossing komt tegen het pijnlijke proces, komt het spiraaltje
in een positiever daglicht te staan. Hierdoor wordt de vraag naar spiraaltje groter en kunnen de
producenten er meer in produceren.
Tussen deze stakeholders en users zijn geen botsende belangen, omdat het vinden van een oplossing
voor de pijnlijke inbreng van het spiraaltje voor zowel de patiënt, de eventuele partner van de
patiënt, de arts en de producenten een voordeel is.
1.3. Definitieve opdracht

De definitieve opdracht is een oplossing vinden om het plaatsen van het spiraaltje minder pijnlijk te
maken. Als eindproduct wordt er een adviesrapport geleverd aan de opdrachtgever met eventuele
uitgewerkte ideeën.
Eindverslag
8
Hoofdstuk 2 Oriëntatie huidige situatie en inventarisatie

In dit deel van het onderzoeksverslag wordt er verteld over het vooronderzoek die is gehouden. Er
zijn aan het begin van dit project vragen opgesteld die door middel van literatuuronderzoek en een
interview met expert, beantwoord konden worden. De vooronderzoekvragen die zijn beantwoord
zijn:
1. Hoe wordt het spiraaltje ingebracht?

2. Zijn er al oplossingen tegen de pijn die wordt veroorzaakt bij het inbrengen van het
spiraaltje?
3. Wat is de werking van het spiraaltje?
4. Wat ervaren de patiënten die een spiraaltje nemen?
5. Wat zijn de effecten van de huidige soorten pijnstilling/verdoving?
2.1. Vooronderzoeksvraag 1
Hoe wordt het spiraaltje ingebracht?
Het spiraaltje wordt meestal vlak na de menstruatie ingebracht. De arts zal de procedure uitleggen
en de eventuele vragen van de
patiënt beantwoorden, ook
worden de materialen klaargezet,
plastic handschoenen, een
speculum, een klemtang, een
kogeltang, een schaar en een
uterussonde (zie Figuur 1). Na de
uitleg wordt er meestal een
zwangerschapstest uitgevoerd om
eventuele zwangerschap uit te
sluiten. Hierna zal de arts een
handmatig examen uitvoeren om Figuur 1. Materialen voor tijdens het plaatsen van een spiraaltje
de positie van de baarmoeder en
nodige grootte van het speculum te bepalen. Er wordt dan een speculum (eendenbek) gepakt van de
correcte grootte en deze wordt ingebracht bij de patiënt en opengedraaid. Hierdoor heeft de arts
een beter zicht op de baarmoedermond. Hierna wordt de baarmoederhals gedesinfecteerd. Als de
baarmoeder niet in de juiste (rechte) positie ligt zal deze rechtgetrokken worden door middel van
een kogeltang. Dit rechttrekken kan voor ongemak zorgen. De lengte van de baarmoeder wordt
gemeten door middel van een dun stokje (uterussonde), hierbij wordt er gekeken naar het vocht op
dit stokje. Ook het meten van de baarmoeder kan pijn doen. Deze pijn lijkt op de pijn die een patiënt
ervaart bij de menstruatie. De spiraal wordt afgesteld op de juiste diepte door een schuifje op de
inbrengbuis van de spiraal te verschuiven naar de lengte die
afgemeten is met het dunne stokje (uterussonde) (zie Figuur 2).
Nadat alle voorbereidende stappen zijn uitgevoerd wordt de
inbrengbuis met de spiraal ingebracht in de baarmoeder en
voorzichtig ingedrukt tot er een voelbare weerstand is. Hierna
wordt de inbrengbuis teruggetrokken en wordt het touwtje
doorgeknipt. De huisarts zal hierna de eendenbek verwijderen. Als
de patiënt zich goed voelt mag deze meteen naar huis, bij
duizeligheid of buikpijn zal de patiënt vaak nog moeten blijven tot
deze symptomen geminderd zijn. Na 6 weken wordt er een Figuur 2. Afstellen van de spiraal naar de goede
lengte
controle uitgevoerd om te kijken of de spiraal zich op de juiste
plaats bevindt (Ik kies voor een hormoonspiraaltje, sd) (Stacey, sd)
(Whats an iud insertion like?, sd) (Inserting the IUD, sd).
Eindverslag
9
Zijn er al oplossingen tegen de pijn die wordt veroorzaakt bij het inbrengen van het spiraaltje?
Momenteel zijn er oplossingen die de pijn wellicht verminderen maar niet geheel weghalen. De
oplossingen die er op dit moment zijn onder te verdelen in 2 categorieën (zie Bijlage 1):
1. Bepaalde gynaecologen gebruiken de methode ‘’the doctor is the drug’’. In dit geval is dus
vooral de dokter het ‘’verdovende’’ middel. Dit kunnen ze doen door het blijven praten en
het geruststellen van de patiënt. Naast het praten kunnen ze dit doen door middel van
filmpjes af te laten spelen. Ook kan dit nog met een vr-bril. Dit zorgt ervoor dat de patiënt
ervaart dat zij in een andere wereld is en zo minder de pijn voelt.
2. In de 2e categorie worden de oplossingen meer gezocht bij de inbreng instrumenten. Deze
ideeën zijn integendeel tot ‘’the doctor is the drug’’ een heel stuk duurder. De eerste
oplossing is de ‘’chip on tip’’ videoscoop. Deze videoscoop wordt ingebracht in de
baarmoeder, waardoor huisartsen of gynaecologen een beter inzicht hebben over hoe de
baarmoeder er van binnen uitziet. Dit verhelpt meteen de pijnlijke stap met de eendenbek.
Hiernaast is er ook nog een andere wat duurdere oplossing. Namelijk kleine rupsbandjes
plaatsen op de buitenkant van het instrument waarmee de spiraal wordt ingebracht. Dit
verzacht de pijn tijdens het inbrengen van de spiraal in de baarmoeder. Daarnaast is het
instrument waarmee de spiraal wordt ingebracht vaak nog erg stug en dik. Dit zou veel
dunner en flexibeler gemaakt kunnen worden zodat de vrouw minder pijn ervaart.
Er zijn bij deze vraag geen wetenschappelijke onderzoeken gevonden, na een grote speurtocht op
het internet en specifiek op Google Scholar. Blijkbaar is er naar dit onderwerp weinig onderzoek
gedaan, met onbekende redenen. Ook had de expert hier geen uitgebreide bronnen over en waren
het vooral ideeën die hij een keer heeft gehoord of langs heeft zien komen op bepaalde meetings.
Wat is de werking van het spiraaltje?
Er zijn twee verschillende spiraaltjes, de koper- en hormoonspiraal (IUD) (zie Figuur 3). Het verschil
tussen deze spiraaltjes is dat de één koper afgeeft en de ander hormonen.
Het koperspiraaltje geeft koper af waardoor het baarmoederslijmvlies verandert en de kans kleiner
wordt dat een bevruchte cel zich kan innestelen. Daarnaast worden de zaadcellen onvruchtbaar
gemaakt die de baarmoeder binnenkomen. Van de 1000 vrouwen die een koperspiraal nemen,
worden er ongeveer maar per jaar 5 zwanger. Daarnaast kan het spiraaltje 5 tot 10 jaar blijven zitten.
De ongesteldheid blijft in principe hetzelfde als de patiënt normaal had, maar het kan ook zijn dat het
erger wordt. Denk daarbij aan hevige pijnen en meer bloedverlies (Ik kies voor een koperspiraaltje,
sd).
Het hormoonspiraaltje geeft het hormoon progestageen af. Dit hormoon zorgt ervoor dat het
baarmoederslijmvlies (endometrium) aan het begin van de baarmoedermond dikker wordt, hierdoor
kunnen de zaadcellen minder goed naar binnenkomen. Daarnaast kan een bevrucht eitje zich minder
snel innestelen. De kans dat iemand zwanger wordt is hetzelfde als bij de koperspiraal, alleen kan 5 à
6 jaar blijven zitten. Het voordeel aan het hormoonspiraaltje is dat de hormonen die vrijkomen bijna
niet in het bloed komen en dat er minder bloed verliest of geen bloed meer verliest bij de
ongesteldheid. (Ik kies voor een hormoonspiraaltje, sd) (Erasmus MC Onderwijs, 2020)
Eindverslag
10
Er wordt bij het hormoonspiraaltje onderscheid gemaakt tussen de Kyleena en de Mirena.

De Kyleena bevat 19500 microgram levonorgestrel, per 24 uur komt er 9 microgram vrij (Kyleena
Spiraal, sd). De Mirena bevat 52000 microgram levonorgestrel, per 24 uur komt er 15 microgram vrij
(Mirena Spiraal, sd). Levonorgestrel behoort tot de progestageenhormonen. Veelvoorkomende
bijwerkingen van deze hormonen zijn (Middelburg, sd);
• Duizeligheid en hoofdpijn
• Misselijkheid
• Buikpijn (van de baarmoeder)
• Gevoelige borsten
• Uitstel van menstruatie, pijn bij menstruatie, hevige menstruatie
• Spotting en onregelmatig bloedverlies
• Vermoeidheid
Figuur 3. Hormoonspiraaltjes en Koperspiraaltje
Wat ervaren de patiënten die een spiraaltje nemen?
Om erachter te komen wat de ervaringen van de patiënten die een spiraaltje nemen zijn wordt er
gekeken naar deze bron (Plaatsen Spiraal, sd). Op deze website delen verschillende patiënten hun
ervaring van het plaatsen van ofwel het hormoonspiraaltje ofwel het koperspiraaltje. Hier wordt om
deze vraag te beantwoorden onderscheid in gemaakt, omdat het zou kunnen zijn dat hier verschil in
zit qua pijn bij het plaatsen van de spiraaltjes.
Hormoonspiraal
Ten eerste wordt er gekeken naar de ervaringen van de hormoonspiraal, waarvan twee soorten zijn
in deze bron. Omdat het verschil in deze spiraaltjes zit in het hormoongehalte wordt geen
onderscheid gemaakt tussen de twee verschillende soorten. Dit heeft namelijk geen invloed op de
ervaring van het plaatsen. Wat vooral opvalt bij de reacties is dat ze erg van elkaar verschillen omdat
ieder lichaam anders gebouwd is. De ene persoon zegt dat het geen pretje is, maar het feit dat je
veilig seks kan hebben of het niet meer ongesteld worden is het helemaal waard. Anderen zeggen
juist dat het plaatsen verschrikkelijk pijnlijk is en dat ze hem vervolgens zelfs verwijderd hebben
vanwege de pijn. Sommige hebben zelfs een trauma aan de plaatsing overgehouden. Ook blijkt uit de
reacties dat meerdere patiënten behoefte hebben aan (meer) pijnstillers of medicatie, omdat dat
Eindverslag
11
vaak niet genoeg wordt toegediend. Ook zegt iemand dat vooral het inbrengen van de eendenbek
pijnlijk is en dat het daarna allemaal nog mee viel. Daarbij wordt er gezegd door iemand dat het
helemaal geen pijn deed, maar ze heeft al wel een zoontje. Hieronder staan wat opvallende reacties;
• ‘’Het plaatsen van de Mirena (inmiddels de 3e) is met een pijnstiller een fluitje van een cent
gebeurd bij de huisarts.’’
• ‘’Het zetten zelf was echt naar. Ik had meer medicatie gewild voor de eerste 12 uur.’’
• ‘’Verschrikkelijke ervaring bij het plaatsen. Flauwgevallen en vervolgens een uur ofzo in het
ziekenhuis gelegen omdat ik niet meer op mijn benen kon staan. Zweten, misselijk en enorm
veel krampen.’’
• ‘’Het plaatsen was erg pijnlijk bij mij... ook omdat ik geen pijnstiller heb genomen daarvoor’’
• ‘’Als eerste het vervelende van een spiraal... is het laten plaatsen!! Mijn lieve God zeg. Maar
een vriendin van mij heeft er ook 1 laten plaatsen en die voelde alleen een klein prikje.’’
• ‘’Het inbrengen was niet heel prettig, deed best wel pijn, had ik al toen hij die eendenbek
erin deed, dus ik had daar nog de meeste last van, alles daarna maakte me niet veel meer
uit.’’
• ‘’Het plaatsen deed ongelooflijk veel pijn!’’
• ‘’Mijn 3e spiraal Mirena heb ik in het ziekenhuis laten plaatsen. Dat deed echt zeer, ik was
daarna ook flauw gevallen. Het schijnt dat de dokter te wild was met het plaatsen. Ik heb nu
echt een trauma aan overgehouden.. ik wilde eigenlijk meteen al er uit laten halen.’’
• ‘’De plaatsing van de spiraal ging gepaard met een onaangenaam gevoel en kan vergeleken
worden met de allereerste wee die je voelt als je moet gaan bevallen.’’
• ‘’Het zetten is geen pretje maar daarna nooit meer ongesteld geweest.’’
• ‘’Inbrengen deed geen pijn, maar heb al een zoontje.’’
• ‘’Van tevoren 2 ibuprofen genomen wat dus totaal niks heeft geholpen. Ik heb het
uitgeschreeuwd van de pijn en het was echt verschrikkelijk!’’
Koperspiraal
Ten tweede wordt er gekeken naar de reacties op de plaatsing van de koperspiraal. Hiervan zijn
echter wat minder reacties dus hier kan minder goed een betrouwbare conclusie uit getrokken
worden. Ook is het hierdoor lastig om een verschil tussen de hormoonspiraal en de koperspiraal te
vinden qua pijn. Ook van de koperspiraal zijn verschillende soorten, die voor deze vraag niet
onderscheiden worden. Ook bij de koperspiraal wordt het plaatsen niet als prettig gezien en in
sommige gevallen zelfs als ontzettend pijnlijk. Ook wordt er gezegd dat het voorbereiden van de
plaatsing (opmeten baarmoeder, oprekken baarmoeder, etc.) een stuk pijnlijker was dan de plaatsing
zelf. Ook van de plaatsing van de koperspiraal staan hieronder een aantal reacties;
• ‘’Het plaatsen was zeker niet prettig maar na een paar keer flink puffen was het ook weg.’’
• ‘’Het plaatsen zelf deed ontzettend veel pijn, op gegeven moment schreeuwde ik van de
pijn.’’
• ‘’Het inbrengen vond plaats na het verwijderen van mijn vorige spiraal. Het verwijderen deed
veel pijn, waardoor ik bijna de nieuwe niet durfde te laten plaatsen. Dat viel echter reuze
mee. Het voorbereiden van de plaatsing voelde wel vervelend maar niet pijnlijk.’’
Om de reacties van beide spiraaltjes samen te vatten valt het op dat de meeste patiënten het zetten
van het spiraaltje, ongeacht welke, een pijnlijke ervaring vonden, de ene meer dan de ander. Ook is
er meer behoefte aan pijnstilling. Er is uit deze reacties geen onderscheid te maken tussen de twee
soorten spiraaltjes.
Eindverslag
12
Wat zijn de effecten van de huidige soorten pijnstilling/verdoving?
Er bestaan tegenwoordig middelen die de baarmoedermond kunnen verdoven door middel van een
dun naaldje. Deze verdoving zal echter weinig invloed hebben op de pijn tijdens het rechttrekken van
de baarmoeder omdat het hele orgaan oprekt tijdens het rechttrekken. Wel zal deze verdoving de
inbreng van het spiraal en het opmeten van de baarmoeder minder pijnlijk maken. Om ervoor te
zorgen dat de hele baarmoeder verdoofd wordt kunnen de zenuwen in het ruggenmerg (waar de
puntjes van de zenuwen de baarmoeder raken) verdoofd worden. Dit kost echter veel geld en is niet
toegankelijk voor iedereen.
Zowel huisartsen als gynaecologen raden hun patiënten aan om voorafgaand aan de procedure
Paracetamol, Naproxen of Ibuprofen te slikken. Deze algemene pijnstillers zorgen voor een
verdovend effect, hoewel dit niet officieel is bewezen in onderzoeken. Alleen is vaak de gedachte dat
er wat gedaan kan worden tegen de pijn voor de vrouw al heel prettig. Dit effect is echter niet
plaatselijk en is dus minder effectief. Ondanks de pijnstillers voelen vrouwen zich vaak nog misselijk
of licht in het hoofd na het plaatsen van een spiraal, wat natuurlijk volkomen normaal is na zo’n
ingreep. Meestal nemen vrouwen daarom achteraf nog paracetamol of ibuprofen. Naast alle
verdovende middelen is er ook nog het eerder besproken concept ‘’ the doctor is the drug’’ dit heeft
natuurlijk een ander effect op de vrouw dan bijvoorbeeld ibuprofen of het verdoven van de
baarmoedermond. Toch kan dit een hele effectieve methode zijn (zie Bijlage 1).
Verder is er geen andere pijnstilling gevonden, er is namelijk weinig onderzoek gedaan naar dit
onderwerp en verdere wetenschappelijke artikelen zijn niet gevonden.
Eindverslag
13
Hoofdstuk 3 Onderzoeksvragen
3.1. Hoofdvraag
De hoofdvraag is ‘’Hoe kan het inbrengen van de spiraal minder pijnlijk gemaakt worden’?’. Om
antwoord te geven op deze hoofdvraag zijn er drie deelvragen opgesteld. De hoofdvraag is tot stand
gekomen omdat Dr. Blakenburg aangaf dat de pijnlijke inbreng van de spiraal een relevant probleem
in zijn huisartsenpraktijk is. Het groepje herkende dit probleem door de verhalen van vrienden,
familie en kennissen. De deelvragen zijn in overleg met de opdrachtgever opgesteld.
3.2. Onderzoeksvraag 1
Wat ervaren de patiënten die een spiraaltje nemen bij de huisarts?
De eerste deelvraag is tot stand gekomen omdat het de onderzoekers belangrijk leek om te
onderzoeken wat patiënten ervaren. Dit is belangrijk omdat veel bronnen aangeven dat de inbreng
van de spiraal bij veel vrouwen pijn doet, het doel van deze deelvraag is onderzoeken of dit
daadwerkelijk het geval is. Hierdoor krijgt het groepje een beter idee over het belang van dit
onderzoek en zal het advies daardoor meer aansluiten op de problematiek.
Wat zorgt ervoor dat het proces als pijnlijk ervaren wordt?
Deze deelvraag bestaat uit twee delen. Ten eerste wordt onderzocht welke delen van de procedure
pijnlijk zijn. Dit deel is tot stand gekomen omdat het belangrijk is om te weten welke delen van de
procedure pijnlijk zijn zodat er voor deze specifieke delen oplossingen gevonden kunnen worden.
Ten tweede is het belangrijk om te weten waarom deze delen van het proces pijn doen. Door hier
onderzoek naar te doen kunnen er gerichte oplossingen bedacht worden die het probleem bij de
oorzaak aanpakken.
Op welke wijze wordt het werk van de arts belemmerd als gevolg van de pijn die de patiënt ervaart
tijdens het inbrengen van het spiraaltje?
De derde deelvraag is tot stand gekomen omdat de arts zelf een belangrijke rol speelt bij het
inbrengen van de spiraal. Hierdoor is het belangrijk om te weten of de arts zelf last heeft van de pijn
van de patiënt, en daardoor diens proces verstoord wordt.
Eindverslag
14
Hoofdstuk 4 Methodologie
In dit hoofdstuk wordt uitgelegd hoe de antwoorden op de onderzoeksvragen zijn verkregen. De
antwoorden op de onderzoeksvragen helpen om uiteindelijk antwoord te geven op de hoofdvraag:
Hoe kan het spiraaltje minder pijnlijk ingebracht worden? Hieronder wordt per onderzoeksvraag
uitgelegd hoe het onderzoek wordt gehouden. De vragen zijn opgedeeld in: Onderzoeksvraag 1,…
enzovoort. In hoofdstuk 3 Onderzoeksvragen staan de vragen uitgelegd. Let op! Er zijn nog geen
resultaten verkregen uit de onderzoeksvragen.
Het antwoord op de eerste onderzoeksvraag wordt verkregen door enquêtes af te nemen bij
patiënten die een spiraaltje hebben laten plaatsen bij huisartsenpraktijk Assendelft en buitenstaande
praktijken (bestaande uit huisartsenpraktijken en gynaecoloogpraktijken).
De eerste groep, patiënten van huisartsenpraktijk Assendelft, krijgen door middel van huisarts Jos
Blakenburg (de opdrachtgever) een mail of ze mee willen doen aan een enquête over het spiraaltje.
Deze patiënten hebben in het verleden een spiraaltje bij die praktijk gezet. De tweede groep, de
buitenstaande praktijken, zijn vooral kennissen die door middel van een berichtje de enquête
toegestuurd krijgen als zij een akkoord geven om mee te doen aan het onderzoek.
Er is gekozen om een enquête af te nemen bij de patiënten, omdat zij de users van het spiraaltje zijn
en het is belangrijk om het belang van het probleem in te zien. De doelgroep waaraan de enquête
wordt afgenomen zijn vrouwelijke patiënten vanaf 16 jaar en er wordt gestreefd naar 20
geïnterviewde patiënten. Onderstaande vragen worden aan deze patiënten gesteld en de resultaten
worden verwerkt in grafieken. Deze grafieken helpen bij het maken van een advies.
Vraag 1: Hoe oud bent u?

Vraag 2: Hoe oud was u toen u een spiraal liet zetten en had u toen al kinderen?
Vraag 3: Welk type spiraal heeft u gekozen en waarom?
Vraag 4: Was u voorafgaand aan de procedure huiverig voor eventuele pijn?
• Zo ja: waarom dacht u dat de procedure pijn zou doen?
Vraag 5: Had u pijnstillers genomen voorafgaand aan de afspraak? Zo ja, welke?
Vraag 6: Ervaarde u pijn tijdens de procedure?
• Zo ja, tijdens welke stappen van het proces ervaarde u deze pijn, en hoeveel pijn was dit per
stap?
Vraag 7: Heeft u zelf ideeën over hoe de procedure minder pijnlijk of zelfs pijnloos gemaakt kan
worden?
Vraag 8: Heeft de arts u voorafgaand aan de inbreng goed genoeg geïnformeerd over de procedure?
Vraag 9: Hoe vond u de ervaring in het algemeen?
Vraag 10: Zou u het spiraal aanraden aan anderen?
Vraag 11: Heeft u verder opmerkingen of aanvullingen?
Eindverslag
15
Om antwoord te geven op de tweede onderzoeksvraag worden er interviews gehouden met zowel

de expert als de opdrachtgever (de huisarts). Daarnaast komen er antwoorden uit de interviews met
de patiënten die ook invloed hebben op het antwoord van deze onderzoeksvraag.
De expert en de huisarts weten inhoudelijk veel over de inbreng van het spiraaltje en kunnen
duidelijk vertellen wat vooral pijn doet, de patiënten halen het uit ervaringen.
Het interview met Jos Blakenburg gaat via de telefoon of per mail. Het interview met de expert wordt
opgedeeld in twee delen, het eerste deel gaat over welke processen van het inbrengen van het
spiraal pijnlijk zijn, en het tweede deel gaat over hoe deze pijn tot stand komt. Het eerste deel is al
uitgevoerd en onderstaande vragen zijn aan de expert gesteld. Deze vragen worden ook aan de
opdrachtgever gesteld in een aankomende afspraak. Het tweede deel van het interview is nog niet
gehouden, de vragen voor dit interview staan onder interviewvragen deel 1 beschreven.
Uit deze vragen worden conclusies getrokken die een antwoord kunnen geven op de hoofdvraag.
Interviewvragen deel 1
1. Heeft u al ideeën over hoe het inbrengen van de spiraal minder pijnlijk ervaren kan worden
door patiënten?
2. Hoe kan het dat het inbrengen van een spiraal soms bij de gynaecoloog minder pijnlijk is dan
bij de huisarts?
a. Zijn er verschillen tussen de inbreng van een koperspiraal en hormoonspiraal?
3. Heeft de houding van de patiënt invloed op de ligging van de baarmoeder? -> zorgen
bepaalde houdingen ervoor dat de baarmoeder recht ligt?
4. Zijn er bepaalde materialen die ervoor zorgen dat het inbrengen van een spiraal minder
pijnlijk gemaakt kan worden?
a. Is het meten van de baarmoeder echt nodig?
5. Is het mogelijk om de pijnstilling te gebruiken die bij katheters bij mannen gebruikt worden te
gebruiken bij de baarmoedermond? Om het rechttrekken van de baarmoeder minder pijnlijk
te maken.
6. Waarom zetten huisartsen spiraaltjes als gynaecologen het eigenlijk veel beter kunnen?
7. bestaan er cursussen voor huisartsen om het zetten van een spiraaltje soepeler te laten gaan.
8. Wat is het pijnlijkste onderdeel van de inbreng van de spiraal?
9. Heeft u nog overige opmerkingen om rekening mee te houden?
Interviewvragen deel 2
1. Wat doet pijn tijdens het gebruiken en inbrengen van het speculum bij de patiënt?
2. Hoe wordt de pijn tijdens het gebruiken en inbrengen van het speculum veroorzaakt?
(zenuwen die geraakt worden, etc.)
3. Doet het desinfecteren van de baarmoederhals pijn?
4. Zo ja, hoe wordt deze pijn veroorzaakt?
5. Wat doet pijn tijdens het eventueel rechttrekken van de baarmoeder met behulp van de
tang?
6. Hoe wordt de pijn tijdens het eventueel rechttrekken van de baarmoeder met behulp van de
tang veroorzaakt? (zenuwen die geraakt worden, etc.)
7. Wat doet pijn tijdens het opmeten van de baarmoeder met een dun stokje?
8. Hoe wordt de pijn tijdens het opmeten van de baarmoeder met een dun stokje veroorzaakt?
9. Wat doet pijn tijdens het inbrengen van het spiraaltje?
Eindverslag
16
10. Hoe wordt de pijn tijdens het inbrengen van het spiraaltje veroorzaakt? (zenuwen die geraakt
worden, etc.)
Op de derde onderzoeksvraag wordt een antwoord verkregen door mee te kijken bij het plaatsen van
een spiraaltje tijdens de spiraal-meeloopdag . Deze afspraak gaat plaatsvinden op 16 december 2022
in huisartsenpraktijk Assendelft en er wordt meegekeken bij het zetten en controleren van een
spiraaltje door Isabel, Nienke en Fay. Door mee te kijken bij deze processen is goed te zien hoe het er
daadwerkelijk aan toe gaat en zo kan een concreet antwoord worden gegeven op deze
onderzoeksvraag en uiteindelijk op de hoofdvraag die in de praktijk ook echt van pas komt. Tijdens
deze afspraak worden er ook vragen gesteld aan de doktersassistente die samen met het zien in een
praktijk duidelijk kunnen maken wat het werk belemmert.
Eindverslag
17
Hoofdstuk 5 Resultaten
Door middel van een enquête is deze onderzoeksvraag voor een groot deel beantwoord. De vragen
die zijn gesteld staan beschreven in ‘Hoofdstuk 4 Methodologie, 4.1. Onderzoeksvraag 1’. De
enquête is voor een groot deel ingevuld door vrouwen tussen de 30 en 50 jaar. Zij hebben hun spiraal
vooral onder de leeftijd van 40 jaar gezet. Er wordt nog gezocht naar patiënten die jonger zijn die
deze enquête willen invullen. Daarnaast heeft een deel van de vrouwen de spiraal laten zetten bij de
gynaecoloog, dit heeft niet een grote invloed op de onderzoeksvraag. Hieronder worden de
resultaten beschreven door middel van grafieken, tabellen en citaten.
Eindverslag
18
Welk type spiraal heeft u gekozen en waarom? (Mirena, koper, etc.)

- Mirena als eerst deze was standaard , koper om m’n hormoonhuishouden te stabiliseren
- Mirena, dat was toen een van de beste opties met de hoogste effectiviteit
- Mirena spiraal. Ik had geen keuze uit hormoonspiralen, de huisarts besloot welke het werd
- Mirena (ik wilde zo min mogelijk een menstruatie of klachten hiervan ervaren, vandaar met
hormonen)
- Kyleena, want minste hormonen en kleinste (van de hormoonspiralen die er zijn). Bij koper
was ik bang dat ik nog érger ongesteld zou worden dan ik al ben. Geen fan van hormonen,
want ik ga daar niet zo lekker op, maar dit was de minst slechte optie als het ware.
- Eerst koper maar door heftig bloedverlies overgestapt op Mirena
- koper zodat ik wel mijn cyclus kon blijven volgen + zo min mogelijk hormonen
- Mirena, op advies huisarts
- Mirena i.v.m. goede ervaringen van anderen
- Mirena op aanraden van gynaecoloog.
- Mirena omdat koper ouderwets is en het misschien niet goed is voor je en al eerder Mirena
gehad
- Mirena, koperspiraal gaf veel bijwerkingen.
- Mirena, werd me aangeraden vanwege de extra bescherming vanwege de hormoonafgifte
- Mirena, ik hoopte daarmee geen maandelijkse bloedingen meer te hebben en hij was in
theoretische zin betrouwbaarder dan een koperspiraal.
- Mirena - volgens huisarts paste deze het beste bij mij. De lichtere versie vd mirena sprak mij
niet aan en ik was bang depressief te worden van de koperspiraal/ik zag op tegen de
bijwerkingen vd koperspiraal
- Koper wilde liever geen hormonen
Eindverslag
19
Zo ja: waarom dacht u dat de procedure pijn zou doen?

- Ik hoorde dat het verschilde per persoon, dus er was kans dat ik veel pijn zou hebben.
- Omdat je allerlei verhalen hoort
- Door ‘enge’ verhalen van vriendinnen met vervelende ervaringen
- Omdat ik bij eerdere baarmoederonderzoeken (oa uitstrijkjes) pijn had ervaren en de
baarmoeder naar achter gekanteld is. Bij mij was dit altijd al een lastig uit te voeren
onderzoek
- Veel verhalen over gehoord/gelezen/gezien in mijn research naar welke spiraal ik wilde.
- Ervaring van anderen
- Verhalen van anderen.
- Uit verhalen en het feit dat de huisarts hem niet in durfde doen vanwege gedraaide
baarmoeder
- Had ik gelezen
- Ik dacht van niet want eerste keer ging ook pijnloos. Misvatting..!
- Van horen zeggen
- Dat was eerder ook zo bij de koperspiraal en de pijn van de bevalling stond me nog bij
- Dat had ik online gelezen en van bekenden gehoord.
- Verhalen online, ervaringen van bekenden.
Eindverslag
20
Zo ja: wat had u genomen? (Paracetamol, ibuprofen, etc.)

- Paracetamol
- Paracetamol
- 2 paracetamol
- Naproxen
- Eerste 2 keer niet , laatste keer wel pcm
- 2 paracetamol van 500 mg
- paracetamol
- Ibuprofen
- Paracetamol 1000mg
- 2 paracetamol
- Ibuprofen
Eindverslag
21
Hoe vond u de ervaring in het algemeen?

- Het is niet prettig maar heel kortdurend en daardoor goed te doen.
- Een goede ervaring want ik heb mezelf veel banger gemaakt waardoor het dus wel mee viel
en het is een pijn die je nog nooit hebt gevoeld dus je kunt je er geen voorstelling van maken
- Vond beide prima , maar het doet gewoon echt pijn
- Ik vond het erg fijn dat ik het spiraaltje kon laten plaatsen door mijn huisarts. Het helpt om
dit bij een bekend en vertrouwd persoon te doen. Daarnaast mocht een familielid aanwezig
zijn bij het plaatsen, dat maakte het ook een stuk dragelijker.
- Vervelend maar noodzakelijk
- Ik ging op de fiets heen, ik dacht ik ben wel wat gewend, het zal wel goed komen, maar jeetje
wat heb ik me hierin vergist, het was echt pijnlijk, gelukkig na een paar dagen was de pijn
helemaal weg. Ik zie er nu wel tegen op om hem te moeten verwisselen. Gelukkig hoeft dit
om de 5 jaar en niet elke maand, anders had ik het nooit meer gedaan.
- Verders geen andere klachten ervaren.
- De arts deed het op een prettige wijze en vertelde steeds wat er komen ging. Alleen het
moment met die tang en opmeten en plaatsen, dan voel je zo’n nare pijn dat je echt
draaierig wordt en je niet weet waar je het zoeken moet. Dan moet je goed blijven ademen
om erbij te blijven. Daarna ook echt nog wel veel krampen gehad de dagen/weken erna en
nog veel nabloeding.
- Rechttrekken met tang is pijnlijk maar duurt niet lang, dus even goed zuchten dan is het zo
gebeurt. Daarna nog een dag of 2 een 'wee of beurs' gevoel in de onderbuik. Al met al even
een lastige procedure, maar door de huisarts vakkundig en zo pijnloos mogelijk uitgevoerd.
- Mij heeft het inbrengen veel pijn gedaan. Daarentegen is het fijn daarna zoveel minder last
van de menstruatie te hebben
- Goed te doen en ben erg blij met het gebruik.
- Ongemakkelijk maar prima
- Redelijk. Gênant dat wel, maar beste keuze in anticonceptie
- Bij de huisarts slecht ze moeten wel kijken hoe de baarmoeder ligt. Bij ziekenhuis door
gynaecoloog veel beter omdat ze dan echo apparatuur hebben.
- Vrouwonvriendelijk
- Onverwachts pijnloos
- Negatief, veel pijn, spiraal te diep gezet, 2 jaar lang met pijn gelopen
- Veel buikkrampen na het zetten.
- Bij het inbrengen door de huisarts, was de ervaring veel pijnlijker dan in het ziekenhuis bij de
gynaecoloog
- Positief
- Ongemakkelijk maar verder goed te doen
Eindverslag
22
Conclusie
De patiënten die de enquête hebben ingevuld hebben een heel divers scala aan ervaringen. Het
grootste deel heeft bij het zetten van een spiraal gekozen voor de Mirena, omdat ze minder
menstruatieklachten wilden of het werd aangeraden door de arts.
Voorafgaand was 50% een beetje bang voor eventuele pijn, 30% was niet bang en 20% was wel bang.
De angst kwam vooral door verhalen van kennissen of verhalen op het internet.
De één vindt het uiteindelijk een heel pijnlijk proces en de ander vindt het best wel meevallen.
Daarbij is de eendenbek volgens een groot deel van de vrouwen het minst pijnlijk van het hele
proces, 28 vrouwen van de 39 vrouwen. De inbreng van de spiraal is het pijnlijkst volgens veel
vrouwen, 15 vrouwen vonden het tussen geen pijn en extreme pijn, 4 vrouwen vonden het zeer
pijnlijk en 6 vrouwen vonden het extreem pijnlijk. Voor verminderen van de eventuele pijnen bij het
zetten van de spiraal neemt de helft van de vrouwen pijnstilling in, dit is vooral de paracetamol.
Eindverslag
23
Onderstaande resultaten komen uit het eerste en tweede interview met de expert, Bas Veersema
(zie bijlage 1 en 2).
Techniek
De expert, gynaecoloog Bas Veersema, geeft aan dat vooral de techniek van de huisartsen een
oorzaak van pijn is. Zo zorgt de manier van het opmeten van de baarmoeder voor een onprettig
gevoel. Dit wordt bij de gynaecoloog vermeden door een echo te maken of de spiraal in te brengen
op gevoel. Dit kan bij een huisarts niet door het gebrek aan ervaring. Daarnaast hebben huisartsen
minder ervaring met het inbrengen van spiraaltjes en verloopt de procedure vaak niet geheel soepel.
Dit komt doordat een huisarts niet veel spiraaltjes plaatst, soms 1 keer in 2 weken, 1 keer in de
maand of zelfs 1 keer in drie maanden. Daarentegen zet een gynaecoloog veel meer spiraaltjes,
omdat dit hun vaste werk is en zij integendeel tot de huisarts vooral gericht zijn op een lichaam met
een baarmoeder. De huisarts kan het daardoor ook op lange termijn een soort van verleren,
waardoor het elke keer met een patiënt weer even zoeken is naar de techniek voor het zetten van
een spiraal. Daarnaast kan de positie van de vrouw ook invloed hebben op de hoeveelheid pijn. Bij
een gynaecoloog ligt de patiënt in een gynaecologische stoel waarbij de benen omhooggehouden
worden door beensteunen, deze houding (steensnedehouding) is comfortabeler dan de houding die
een patiënt aanneemt op onderzoekstafel bij de huisarts.
Eendenbek
De inbreng van de eendenbek zorgt meteen al voor een onaangenaam gevoel. Dit komt doordat de
bekkenbodem uit spieren bestaat, als de schedespieren aan het begin van de vagina samentrekken
en je probeert deze op te trekken door middel van een speculum doet dit pijn. Meestal is de patiënt
gespannen of bang waardoor haar spieren samentrekken, dit maakt de inbreng van de eendenbek
nog pijnlijker. Verder drukt het speculum op de plasbuis, deze is gevoelig en dit veroorzaakt veelal
een onaangenaam gevoel. Volgens de expert is dit lastig te vermijden, wel kan er gekozen worden
voor een kleiner speculum. Ook helpt het om de patiënt te laten persen, dit ontspant de kringspieren
en bekkenbodemspieren. Het is echter belangrijk om te onderzoeken of een kleiner speculum
daadwerkelijk voor minder pijn zorgt omdat de druk die de vagina veroorzaakt over een kleiner
oppervlakte verdeeld wordt. Ook zorgt een dunner speculum ervoor dat deze sneller gaat draaien. In
Amerika is er nu een nieuw soort speculum, dit is een plastic matje dat opgerold kan worden tot een
dun worstje, als deze in de vagina wordt ingebracht rolt hij zich uit en krijgt de arts een duidelijk zicht
op de baarmoederhals. De expert geeft aan dat dit een goed alternatief kan zijn voor de eendenbek.
Het opvallende is echter dat de ervaring vanuit de gynaecoloog en vanuit de mensen die de enquête
hebben ingevuld heel anders is. De mensen die de enquête hebben ingevuld vinden de eendenbek
vrijwel pijnloos. De gynaecoloog zegt dat dit juist voor een onaangenaam gevoel kan zorgen, dit komt
doordat het de schedespieren aan het begin van de vagina oprekt en daarnaast drukt het vaak op de
plasbuis wat voor datzelfde onaangename gevoel zorgt.
Deze twee verschillende antwoorden komen waarschijnlijk doordat de mensen die de enquête
hebben ingevuld maar een selectie zijn van het aantal mensen dat een spiraal hebben laten plaatsen
over de jaren heen. Misschien heeft de gynaecoloog dan juist vaker patiënten die het een
onaangename ervaring vinden. Er is daardoor moeilijk te concluderen of het een pijnlijke stap is
binnen het zetten van een spiraal. Echter wordt er wel uitgegaan dat het zetten van de eendenbek
pijnlijk is, omdat de gynaecoloog meer patiënten heeft gehad dan de enquête heeft aangetoond.
Eindverslag
24
Joderen en desinfecteren
Veel huisartsen joderen de baarmoederhals, volgens meneer Veersema is dit vrijwel nutteloos. Hij
zegt dat de bacteriën blijven. Huisartsen joderen voor twee redenen, desinfectie en het meten van
de baarmoeder door middel van vocht. Het joderen is niet nodig voor het meten van de baarmoeder,
in plaats van kijken waar het vocht op het stokje eindigt zou er gekeken kunnen worden naar waar
het stokje eindigt in de baarmoederhals. Door het joderen over te slaan wordt het proces korter en
dus aangenamer.
Rechttrekken baarmoeder
Daarnaast wordt het rechttrekken van de baarmoeder veelal als erg pijnlijk ervaren. Dit komt deels
door de kogeltang die gebruikt wordt bij het rechttrekken, ook doet het rechttrekken zelf pijn door
de vele zenuwen die naar de baarmoeder leiden en het buikvlies om de baarmoeder heen zorgt voor
extra gevoeligheid. Door middel van een injectie zou er verdoving toegepast kunnen worden maar dit
voelt een patiënt ook, deze injectie zou ook weinig effect hebben op de pijn tijdens het rechttrekken
van de baarmoeder. De gynaecoloog laat de patiënten hoesten, zo raak je afgeleid en merk je minder
van de kogeltang. Ook zorgt het hoesten ervoor dat de baarmoeder iets naar beneden komt en
strekt. Bas Veersema stelt ook voor om te onderzoeken of de baarmoeder circulair gevangen kan
worden waardoor de prik van de kogeltang geëlimineerd wordt.
Meten en inbreng
Het meten en inbrengen van de spiraal wordt door veel patiënten ook als pijnlijk ervaren. Het meten
kan vooral pijnlijk zijn als de route van het staafje niet correct is en in de wanden van de baarmoeder
prikt. Verder doet het pijn wanneer de inbrenghuls en het meetstaafje de baarmoederhals passeren
omdat deze dan opgerekt moet worden. Wanneer de inbrenghuls tegen de achterkant van de
baarmoeder komt kan dit ook pijnlijk zijn.
Huisartsen leren laat in hun opleiding om een spiraaltje te zetten. Door dit eerder in hun opleiding al
te oefenen kan de techniek van de huisarts verbeterd worden en zo de pijn verminderd worden.
Cross Glide
Verder heeft de gynaecoloog aangegeven dat er een apparaat is dat een buis van de opening van de
vagina naar de baarmoeder legt. Dit heet Cross Glide, dit is een soort rupsband of een dubbele
ballon. Deze stuurt zichzelf en loopt zacht langs de wanden van de baarmoeder om de opening van
de baarmoeder te vinden. Dit apparaat legt een verband van buiten de baarmoedermond tot binnen.
Dit werkt doordat de binnenste band de buitenste band wordt. De Cross Glide gaat automatisch naar
binnen door druk door de arts. Zo hoeft de baarmoeder eigenlijk niet rechtgetrokken te worden. Het
nadeel van dit apparaat is de prijs. Het is daarnaast nog een vrij nieuw ontwerp waar nog niet veel
mensen gebruik van maken. Hieronder een afbeelding van deze Crossglide.
Figuur 1. Filmpje van de Crossglide (Vidyarthi, Piush, sd)
Eindverslag
25
Om deze onderzoeksvraag te beantwoorden heeft er een meeloopdag plaatsgevonden op de

huisartsenpraktijk van de opdrachtgever, Jos Blakenburg. Op deze meeloopdag is er meegelopen met
de praktijkassistente, Jet Klaassen, die twee afspraken had staan met betrekking tot het spiraaltje. De
onderzoekers mochten, met toestemming van de patiënten, meekijken met de afspraken.
De eerste patiënt was een mevrouw die voor het eerst, zonder eerdere zwangerschap, een spiraaltje
ging laten zetten. Er was al gauw te merken dat ze erg gespannen was voor de inbreng van het
spiraal. Ze vertelde dat dat met name kwam door de ‘’horrorverhalen’’ die ze had gehoord van
mensen om haar heen. Voordat Jet het spiraaltje ging inbrengen legde ze eerst stap voor stap uit wat
er ging gebeuren en welke attributen ze zou gaan gebruiken. Dit deed ze, vertelde ze, om zo een
beetje de spanning weg te nemen bij de patiënt. De mevrouw deed het heel goed en ze heeft
daarom ook het werk van de arts, Jet, vrij weinig belemmerd. Wel zag je aan haar dat ze zich erg
groot hield, terwijl ze wel pijn ervaarde. Vooral het plaatsen van de eendenbek vond ze niet prettig.
Jet probeerde haar wel gerust te stellen door te vragen of het goed ging en dat ze op elk moment
nog kan stoppen met de procedure. Het is namelijk belangrijk om als arts contact met de patiënt te
behouden tijdens de inbreng om de patiënt te peilen.
De tweede patiënt wilde, ook zonder eerdere zwangerschappen, haar huidige spiraal laten
verwijderen en een nieuwe laten inbrengen tijdens de afspraak. Deze mevrouw was ook erg
gespannen vanwege eerdere ervaringen met spiraaltjes inbrengen die ze niet als prettig heeft
ervaren. Jet vertelde ook dat deze mevrouw, net als duizenden andere vrouwen, wat kleinzerig is en
dat kan de procedure beïnvloeden en het werk van de arts belemmeren. Ook nu legde Jet rustig van
tevoren uit wat ze ging doen. Er was wel een duidelijk verschil tussen de vorige patiënt en deze
patiënt als er wordt gekeken naar hoe ze met de pijn omgingen. In tegenstelling tot de eerste patiënt
die zich heel groot hield ondanks de pijn, kon deze patiënt inderdaad moeilijk met de pijn omgaan en
had ze ook pijn op momenten dat jet bijvoorbeeld alleen langs de baarmoederhals ging met jodium
op een doekje. Er waren ook momenten dat de patiënt zei dat Jet moest stoppen met wat ze deed,
omdat het te pijnlijk was. Dit belemmert het werk van de arts natuurlijk wel degelijk, omdat de arts
elke keer afgeleid wordt van de procedure. Ook spande de patiënt haar benen bijvoorbeeld aan
vanwege de pijn, waardoor het voor Jet moeilijk was om bij de baarmoeder te komen. Uiteindelijk is
het verwijderen van haar vorige spiraal goed gegaan, maar de inbreng van het nieuwe spiraaltje is
niet gelukt, omdat het spiraal niet goed aan de baarmoederwand bleef hangen. Jet heeft deze
patiënt daarom doorgestuurd naar een gynaecoloog.
Het werk van de arts kan dus inderdaad belemmerd worden als gevolg van de pijn die de patiënt
ervaart tijdens het inbrengen van het spiraaltje. Dit kan op verschillende wijzen gebeuren, namelijk
doordat de arts de procedure elke keer moet stilleggen vanwege de pijn die de patiënt ervaart, maar
ook doordat de patiënt vanwege de pijn bepaalde spieren aanspant waardoor de arts niet goed bij de
baarmoeder kan komen. Hierdoor kan de arts uiteindelijk diens werk niet goed doen.
Eindverslag
26
Hoofdstuk 6 Programma van Eisen

Eisen
• Het advies over de spiraal moet vooral gericht zijn naar de huisarts.
• Het advies voor de huisarts moet ervoor zorgen dat de huisarts beter wordt in het zetten van
spiraaltjes.
• Het advies over de spiraal moet veilig zijn voor de vagina, vulva, (en het hele lichaam).
• Het advies over de spiraal moet de werking van het spiraaltje niet verminderen.
• Het advies over de spiraal moet ervoor zorgen dat het opmeten van de baarmoeder en het
inbrengen van het spiraaltje minder pijnlijk is/geen pijn meer oplevert.
• Het advies over de spiraal moet adviezen bevatten die de patiënt geruststellen, zowel fysiek
als mentaal.
• Het advies over spiraal moet financieel gezien voor iedereen beschikbaar zijn.
• Het advies over de spiraal moet voor de arts makkelijk in gebruik zijn en de procedure niet
veel langer maken.
Wensen
• Het project is geslaagd als het advies over de spiraal gebruikt kan worden in de praktijk.
• het project is geslaagd als de huisarts zich gaat verbeteren in het zetten van de spiraal
• Het project is geslaagd als het advies over de spiraal minder/geen pijn oplevert voor de
patiënten.
• Het project is geslaagd als de drempel voor patiënten lager is om een spiraaltje in te laten
brengen.
Eindverslag
27
Brainstormfase
Doctor is the drug
Ten eerste kan ‘’doctor’’ als ‘’drug’’ gebruikt worden. Dit houdt in dat de (huis)arts de patiënt afleidt,
waardoor de aandacht van de patiënt minder gefocust is op de pijn die ontstaat bij het inbrengen van
het spiraaltje. Hiervoor kan de (huis)arts verschillende middelen gebruiken, zoals bijvoorbeeld een
filmpje of een VR-bril. Voor het afspelen van een filmpje moet er een tv aangeschaft worden die dan
bijvoorbeeld wordt bevestigd op het plafond. Op deze manier kan de patiënt, vanwege de liggende
houding, zonder moeite en zonder het lichaam aan te spannen het filmpje bekijken. Om de patiënt af
te leiden met een VR-bril moet er op de praktijk een VR-bril aanwezig zijn met een telefoon waarop
een VR-bril-app staat. Hierbij is het belangrijk dat er keuze is tussen verschillende VR-filmpjes,
waardoor de patiënt zelf kan kiezen waar ze zich fijn bij voelt.
Ook kan de (huis)arts verschillende trucjes toepassen om de pijn tijdens het inbrengen van het
spiraaltje te verminderen. Hierbij wordt gebruikt gemaakt van het aan- en ontspannen van
verschillende spieren. Als de patiënt bijvoorbeeld tijdens het inbrengen van het spiraaltje gaat
hoesten, dan spannen de buikspieren zich aan, maar de spieren bij de baarmoedermond ontspannen
zich juist. Hierdoor is er meer ruimte om de spiraal in te brengen en daardoor kan de pijn ook
worden verminderd.
De voordelen van deze oplossingen zijn dat zowel de tv als de VR-bril en de telefoon maar één keer
aangeschaft hoeven worden per praktijk. Deze items kunnen daarbij ook lang worden gebruikt en
daarom is dit een goede eenmalige investering. De trucjes die invloed hebben op het aan- en
ontspannen van verschillende spieren zijn zelfs helemaal kosteloos. Ook heeft deze oplossing geen
lichamelijk bijwerkingen na afloop van het inbrengen van de spiraal.
Het nadeel is dat de pijn bij het gebruik van een filmpje of een VR-bril niet ‘’echt’’ verdwijnt.
Sommige mensen zullen bijvoorbeeld niet afgeleid worden door de middelen die de dokter inzet en
daarom zullen zij nog steeds dezelfde pijn ervaren.
Eindverslag
28
Chip-on-tip (videoscoop voor ligging en meting)

De Chip-on-tip-technologie is een (nieuwe) technologie die de medische zorg op het gebied van
beeldvorming drastisch verbetert. De chip-on-tip is eigenlijk de plaatsing van een kleine camera op
de punt van een apparaat zoals een endoscoop, of in ons geval een spiraaltje. Dit geeft huisartsen en
doctoren een beter beeld van inwendige organen. Door verschillende verbeteringen op het gebied
van de sensor, LED, lensvorm en datatransmissie, en voornamelijk de grootte en de kosten kunnen
chip-on-tip technologieën worden uitgebreid. De (nieuwe) Chip-on-tip technologie valt dus eigenlijk
onder de endoscopie. Het enige verschil is dat onze technologie de afgelopen jaren zo verbeterd is
dat dit soort technologie ook beschikbaar wordt voor bijvoorbeeld spiraaltjes. Per jaar worden er al
ongeveer 15.000 endoscopieën gedaan, alleen bij organen zoals de slokdarm maag of de dikke darm.
Eén van de grote mogelijkheden voor de vooruitgang van de chip-on-tip technologie zijn light
Emitting Diodes (LED’s). In de loop der jaren zijn LED’s verbeterd om helderwit licht af te geven.
Hierdoor kunnen LED’s op endoscoop tips geplaatst worden, zie afbeelding 1.
Een ander belangrijk aspect van het ontwerp van de Chip-on-tip technologie zijn Lenzen. Het
lenssysteem vereist een heel precies ontwerp om aan bepaalde eigenschappen te voldoen. Denk
hierbij aan eigenschappen zoals de kijkhoek, of de brandpuntsafstand.
Kortom, is er veel precisie nodig voor het ontwerpen van de chip-on-tip technologie. En dan loop je
eigenlijk al op één van de nadelen van de chip-on-tip technologie. Het is namelijk de kunst om het zo
klein mogelijk te maken, maar dat het wel nog te gebruiken valt. Er kan namelijk nog het één en het
ander fout gaan bij het produceren bij deze microtechnologie. Daarnaast is de onderlinge verbinding
een erg belangrijk aspect. Het moet namelijk goed afgedicht zijn voor de omgeving om kortsluiting en
andere invloeden van blootstelling aan vloeistoffen te voorkomen. In de medische toepassingen is dit
in de meeste gevallen een zoutoplossing, lichaamsvloeistoffen en overige substanties.
Het is echter zo dat naast de nadelen die het wellicht meebrengt zijn de voordelen natuurlijk veel
belangrijker. Door namelijk de Chip-on-tip technologie toe te voegen op een spiraal geeft dit je een
heleboel informatie. Door de Chip-on-tip kan je namelijk meteen meten hoe diep de baarmoeder is
maar ook wat de ligging van de baarmoeder is. Dit zorgt ervoor dat je wellicht het stapje van de
baarmoeder vastpakken met een kogeltang over kan (Anderson, 2019).
Afbeelding 1. De LED op endoscoop tips (Anderson, 2019)
Eindverslag
29
Echo
Het opmeten van de baarmoeder veroorzaakt bij veel patiënten een oncomfortabel gevoel. Dit wordt
bij de gynaecoloog vermeden door een echo te maken of de spiraal in te brengen op gevoel. Doordat
huisartsen minder spiraaltjes inbrengen is het niet verantwoord om elke huisarts het advies te geven
deze procedure op gevoel te doen. Een echo zou een reëlere optie zijn om de hoeveelheid pijnlijke
stappen tijdens de procedure te verminderen, de echo zou de afmetingen en ligging van de
baarmoeder weergeven waardoor de stap van het opmeten overgeslagen kan worden. In principe
zorgt dit dus voor een minder pijnlijke ervaring, maar het brengt daarentegen wel risico met zich
mee.
Als de echo niet goed afgelezen wordt door de huisarts kan de huisarts de spiraal te ver, of niet ver
genoeg inbrengen. Dit kan voor pijn zorgen of kan ervoor zorgen dat de spiraal niet goed
functioneert. Een ander nadeel van de echo is de prijs. De prijs van een goed instapmodel ligt rond
de €9.000. Wanneer de desbetreffende huisartsenpraktijk niet over een echoapparaat beschikt is dit
geen financieel reële optie. Wanneer een huisarts wel al een echoapparaat heeft zou de huisarts hier
gebruik van kunnen maken. Om ervoor te zorgen dat de huisarts hier goed gebruik van kan maken
tijdens de procedure van het inbrengen van de spiraal zou de huisarts een cursus kunnen volgen.
CrossGlide
Wanneer de spiraal wordt geplaatst moet het een lange procedure doorlopen. Hierbij worden er
verschillende materialen gebruikt die ervoor zorgen dat de baarmoeder bereikbaar is. Echter zijn
deze materialen vrij pijnlijk en kan de patiënt enorme krampen ervaren. Daarom is de Crossglide een
goede oplossing om pijnloos de baarmoederhals en baarmoederholte te doorlopen. De Crossglide is
een soort slangetje dat zichzelf, doormiddel van de druk die de arts uitoefent op de Crossglide, door
de baarmoeder leidt en het vervangt hierdoor de stappen van het rechttrekken van de baarmoeder
met de kogeltang en het meten van de baarmoeder. Het is dus een techniek die pijnloos is en zo
makkelijk de spiraal naar binnen kan brengen. Daarnaast verkleint het de kans van perforatie, het
maken van een gaatje in de baarmoeder door een verkeerde beweging met bijvoorbeeld het
meetstokje. Het nadeel is echter dat het nog een vrij nieuwe ontdekking is en eigenlijk nog nergens
wordt gebruikt. Daardoor is het nog niet te gebruiken in Nederland en maakt het ook een dure
investering (Vidyarthi, Piush, sd).
Afbeelding 2. De inbreng van de Crossglide (Vidyarthi, Piush, sd)
Eindverslag
30
Afbeelding 3. De werking van de Crossglide (Vidyarthi, Piush, sd)
Matje als eendenbek

De eendenbek kan ook van model en materiaal veranderd worden. Hierbij moet de functie wel
behouden worden, namelijk het openhouden van de vagina waardoor de baarmoederhals zichtbaar
wordt. Nu is de eendenbek vaak gemaakt van ijzer, maar ook bestaan er eendenbekken gemaakt van
plastic. Dit voelt beide erg hard aan en vooral het openen van de eendenbek wordt vaak niet als
prettig ervaren, zoals eerder in dit onderzoek aangetoond. In plaats van deze harde materialen kan
ook gebruikt worden gemaakt van een opgerold matje (Tung, 2021). Wanneer dit matje in de vagina
ingebracht wordt dan rolt het uit naar de vorm van de vagina. Zie hiervoor afbeelding 2. Dit matje zal
zich dus goed aanpassen aan de vagina van de vrouw, waardoor er niet onnodige weerstand op de
vagina komt te staan en de pijn dus geminimaliseerd wordt.
In dit filmpje wordt het matje in de praktijk uitgebeeld;
https://www.youtube.com/watch?v=bMgyX7ZR32k.
Het voordeel van de oplossing is dat dit matje de pijn bij de bron aanpakt. Hiermee wordt bedoeld
dat er geen pijnstilling of dergelijke hoeft worden toegepast om de pijn die er eigenlijk wel is te
onderdrukken. Een bijkomend voordeel hiervan is deze oplossing bij iedere patiënt de pijn ook
daadwerkelijk verminderd.
Het nadeel van deze oplossing is dat het matje als eendenbek nog niet voldoende ontwikkeld is. Er
zijn nog veel onzekerheden over de werking van het matje en er moet dus nog veel onderzocht
worden voordat kan worden geconcludeerd dat het matje daadwerkelijk werkt. Er moet bijvoorbeeld
onderzocht worden of wel het matje voldoende kracht uitoefent op de vagina zodat er wel naar
binnen gekeken kan worden door de arts. Zo’n praktisch onderzoek op een patiënt is voor dit project
niet haalbaar.
Afbeelding 4. Het matje uitgerold en opgerold (Tung, 2021)
Eindverslag
31
Pijnstilling
Lichte pijnstilling
Om de pijn te verminderen zou er gebruik gemaakt kunnen worden van lichte vormen van
pijnstilling. Hierbij zijn er twee makkelijke mogelijkheden. Ten eerste kunnen algemene pijnstillers
zoals paracetamol, ibuprofen of aspirine de pijn tijdens de hele procedure verminderen. Deze vorm
van pijnstilling is makkelijk toe te dienen en hoeft niet via de huisarts gekocht of voorgeschreven te
worden (Wat is anesthesie?, sd). Een nadeel van deze vorm van pijnstilling is dat deze pijnstilling niet
voor iedereen goed werkt, en niet plaatselijk is. Verder blijft deze vorm van niet lang werkzaam. Ook
kan er gebruik gemaakt worden van een Lidocaïne spray, injectie of gel. Dit is een pijnstilling die
veelal gebruikt wordt bij het inbrengen van katheters bij man of vrouw (Dingemans, 2022). Lidocaïne
verdoofd de slijmvliezen en huid plaatselijk, dit verlicht de pijn. Het nadeel hiervan is dat deze vorm
van pijnstilling zeer plaatselijk is, hierdoor zorgt Lidocaïne niet volledig voor een pijnloze procedure
(Erkelens, 2018). Zo zal de pijn tijdens het rechttrekken van de baarmoeder niet erg verminderd
worden (Soumillion & van der Wouden, 2015).
Sterke pijnstilling
Om de pijn tijdens de gehele procedure te verminderen zou er gebruik gemaakt kunnen worden van
anesthesie. Hier bestaan verschillende vormen van. Ten eerste is algehele anesthesie een
mogelijkheid. Hierbij wordt het hele lichaam verdoofd, dit wordt narcose genoemd. Het voordeel van
deze vorm van anesthesie is dat de hele procedure verdoofd verloopt waardoor er niks van de pijn
gevoeld wordt. Een nadeel hiervan is dat deze vorm van verdoving duur en tijdrovend is, ook moet er
een ruimte zijn om wakker te worden en bij te komen. Ten tweede zou er gebruik van regionale
anesthesie gemaakt kunnen worden. Bij regionale anesthesie worden de zenuwen in een deel van
het lichaam verdoofd, een voorbeeld hiervan is de ruggenprik. Een nadeel van regionale anesthesie is
dat de patiënt nog steeds voelt dat zij wordt aangeraakt, dit kan onaangenaam zijn. Ook is dit net
zoals algehele anesthesie tijdrovend en duur. Verder is sedatie (een roesje) een mogelijkheid, hierbij
krijgt de patiënt een combinatie van een pijnstilling en slaapmiddel toegediend. Deze vorm van
pijnvermindering is erg veilig en zorgt voor weinig complicaties. Ook is de patiënt niet onder algehele
narcose waardoor de patiënt meestal eerder naar huis mag. Wel moet de patiënt goed wakker zijn
voordat zij naar huis mag (Wat is anesthesie?, sd).
Kalmeringsmiddel
Uit het vooronderzoek is gebleken dat veel patiënten onrustig zijn voorafgaand aan de procedure van
het inbrengen van de spiraal. Gynaecoloog Bas Veersema gaf aan dat een kalmeringsmiddel zoals
Valium deze onrust kan verminderen. Valium, met de werkzame stof diazepam maakt de patiënt
rustiger, minder angstig, ontspant de spieren en vermindert eventuele ontwenningsverschijnselen
(Valium, sd). Doordat de spieren ontspannen zou de pijn bij het inbrengen van het spiraal verminderd
kunnen worden. Ook zorgt het kalmeringsmiddel ervoor dat de patiënt minder beweegt tijdens de
procedure waardoor het inbrengen van het spiraal soepeler verloopt.
Eindverslag
32
Apparatuur huisarts verbeteren

Wanneer de patiënt een spiraal laat zetten is de ligging van essentieel belang. Bij de huisarts is hier
vaak geen oplossing voor en ligt de patiënt op een normale huisartsen tafel. Hierdoor kan de huisarts
er niet goed bij en moet de patiënt op een bepaalde manier gaan liggen om het goed zichtbaar te
maken voor de huisarts. Bij de meeloop dag was dit ook het geval en moest de patiënt constant diens
vuisten onder diens billen leggen om zo de bekken te kantelen. Dit kan als zeer onhandig en
vervelend ervaren worden. Daarom is een gynaecologische tafel handig om aan te schaffen. Dit is
een tafel met beenhouders die ervoor zorgt dat de patiënt in de goede houding ligt en de huisarts
dus goed zicht heeft op de vagina en de baarmoeder. De beenhouders kunnen er ook afgehaald
worden en zo weer als normale huisartsen tafel gebruikt worden. Het is daarnaast dus een handige
investering die ook vrij makkelijk te gebruiken is voor eventueel andere behandelingen. Er zijn bij de
gynaecologische tafel eigenlijk geen nadelen, alleen dat het misschien een dure investering is.
Afbeelding 5. De gynaecologische stoel/tafel (Gynaecologische tafel, sd)
Naast een andere patiënten tafel, zou er ook gekeken moeten worden naar het materiaal dat de
huisarts gebruikt om de spiraal te plaatsen. Het meest pijnlijke deel van het plaatsen van een spiraal
is het naar achteren trekken van de baarmoeder door middel van een kogeltang. Dit is een tang met
twee sterke punten die zich dan vastklemmen in de baarmoedermond waardoor de baarmoeder
naar achteren wordt getrokken. Dit is zeer pijnlijk en voelt als een soort heftige steek in de buik. Door
deze pijn te verlichten zou een andere kogeltang misschien een oplossing zijn. Deze zou ten eerste bij
de twee grijppunten een groter oppervlakte moeten hebben, zodat de pijn verdeeld wordt over een
groter oppervlak. Daarnaast zou deze tang de baarmoeder op een andere plek moeten pakken,
namelijk verder weg op de baarmoeder. Hierdoor verdeel je dus de pijn over een groter oppervlak en
kan de baarmoeder alsnog naar achteren worden getrokken. Echter het nadeel van zo’n tang is dat
het waarschijnlijk niet werkt op alle baarmoeders, omdat elke baarmoeder anders ligt en een andere
vorm heeft.
Eindverslag
33
Opleiding huisarts
De opleiding van huisartsen is een hele brede oplossing. Het voordeel hiervan is dat er eigenlijk veel
problemen bij de bron worden aangepakt. Daarnaast is het een hele eenvoudige oplossing en is het
makkelijk om toe te passen. Het effect van deze opleiding is dat huisartsen ten eerste zelfverzekerder
in de schoenen staan. Ten tweede kunnen huisartsen beter met de apparatuur omgaan omdat ze
simpelweg meer ervaren zijn. Je neemt dus geen stap weg in het proces van een spiraal zetten, maar
je vermindert de pijn niveaus van sommige stappen. Naast de ervarenheid van huisartsen pak je
eigenlijk meteen het deel: Doctor is the drug’’ aan. Dit kan je namelijk meteen bij de (extra)opleiding
van de huisartsen doen. Hierbij leer je de huisartsen simpelweg de patiënt afleiden tijdens de
handelingen van het zetten van een spiraal.
Kortom, huisartsen zijn meer ervaren in het zetten van spiraaltjes, dus kan dit minder snel fout gaan.
Ze zijn beter bekend met eventuele (nieuwe) technieken en weten ze beter hoe ze mensen op hun
gemak kunnen stellen tijdens het zetten van een spiraal.
Enige nadeel is dat de opleiding tijd kost, alleen tegenwoordig zit de zorgsector redelijk vol dus kan
dit soms nog lastig zijn. Echter als je ze voor- en nadelen naast elkaar legt een hele goede oplossing.
Eindverslag
34
Voorlopig ontwerp
Als voorlopig ontwerp is gekozen voor het samenvoegen van vijf van de bovenstaande oplossingen,
omdat de pijn die ontstaat bij het inbrengen van de spiraal op deze manier het meest verminderd
wordt. Hieronder wordt uitgelegd welke oplossingen gekozen zijn en waarom juist deze oplossingen
gekozen zijn.
Doctor is the drug

Een gedeelte van het voorlopig ontwerp zal bestaan uit de VR-bril en de arts die als ‘’drug’’ gebruikt
worden. Bij de eenmalige aanschaf van de VR-bril zal ook slechts eenmalig een telefoon aangeschaft
moeten worden waarop dan filmpjes afgespeeld gaan worden. Voor de trucjes die de dokter kan
gebruiken om de inbreng makkelijker en minder pijnlijk te maken hoeft helemaal niks aangeschaft te
worden. Deze minimale aanschaffingen zijn grote voordelen aan deze oplossing. Ook het gebrek aan
lichamelijke bijwerkingen na afloop van het toepassen van deze oplossing is een groot voordeel. Het
eerder genoemde nadeel over dat een aantal mensen misschien niet voldoende afgeleid worden
door deze oplossing zal waarschijnlijk een kleine groep patiënten betekenen dat het niet af te wegen
is aan de eerder genoemde voordelen.
Chip-on-tip (videoscoop voor ligging en meting)

Daarnaast is er gekozen voor de oplossing Chip-on-tip. Deze oplossing is dus een soort verbetering op
de bestaande endoscopie. Normaal worden endoscopieën gebruikt bij grotere organen alleen door
een verbetering van micro-technologieën kan dit toegepast worden bij het zetten van een spiraal.
Het voordeel hiervan is dat er een goed beeld wordt verkregen bij hoe de baarmoeder ligt. Wat zelfs
mogelijk zou zijn is de ‘’chip-on-tip’’ al op de spiraal zetten zodat meteen het spiraaltje erin gezet kan
worden. Alleen moet het dan mogelijk zijn om het materiaal van het spiraaltje zo te maken dat het
eventuele bochten kan maken en dus flexibel genoeg is. Je vermijdt hier dus de (volgens de meeste
mensen) de pijnlijkste stap, namelijk het rechttrekken van de baarmoeder. Een eventueel nadeel is
dat dit soort technologie best geavanceerd is, en misschien niet voor elke huisarts mogelijk is
aangezien het best dure en geavanceerde technologie is. Dit zou betekenen dat deze oplossing
vooral gunstig is, voor vooral gynaecologen. Dit moet verder geen probleem zijn voor de oplossing.
Pijnstilling
Verder is er gekozen voor een verbetering van de pijnstilling die gebruikt wordt bij het inbrengen van
de spiraal. Ten eerste kan er gebruik gemaakt worden van lidocaïne. Het voornaamste voordeel van
lidocaïne is dat er geen uitslaapkamer nodig is voor de patiënt, dit komt doordat het een zeer
plaatselijke verdoving is. Het is echter niet zeker hoe erg deze vorm van pijnstilling de pijn tijdens de
procedure verminderd. Daarnaast is er gekozen voor een kalmeringsmiddel zoals valium omdat dit
ervoor zorgt dat de patiënt rustiger de procedure in gaat en dus haar spieren minder aanspant
waardoor de procedure minder pijnlijk wordt. Een nadeel hiervan is dat de patiënt na de toediening
van valium niet mag autorijden en mogelijk versuft is. Er is alsnog gekozen voor deze oplossing
omdat kalmeringsmiddelen ervoor zorgen dat de arts beter zijn werk kan doen en de patiënt
daardoor meer ontspannen is.
Eindverslag
35
Apparatuur huisarts verbeteren

Uiteindelijk is gekozen voor het aanschaffen van een gynaecologische tafel bij de huisarts. Het
voordeel aan zo’n tafel is dat het een investering is die ook gebruikt kan worden voor andere
behandelingen. De beenhouders kunnen er namelijk ook afgehaald worden en zo dus als normale
huisartsen tafel gebruikt worden. Daarnaast zullen er zo geen moeilijkheden meer zijn met de ligging
tijdens het plaatsen van de spiraal. Meer gemak voor de patiënt en het is handiger voor degene die
het spiraal zet. Er is bij deze oplossing dan ook geen nadeel te noemen, alleen dat het misschien duur
is om zo’n tafel aan te schaffen. Echter wordt er niet specifiek gekeken naar de kosten, omdat alle
oplossingen geld kosten.
Opleiding huisarts
De opleiding van huisartsen is eigenlijk een hele brede oplossing. Deze oplossing zorgt ervoor dat het
probleem bij de bron wordt aangepakt. Daarnaast is het een simpele oplossing. De opleiding van
huisartsen zorgt ervoor dat huisartsen meer ervaren worden met het zetten van spiraaltjes maar ook
beter bekend worden met eventuele nieuwe technieken en/of gereedschap. Dit kan een heleboel
schelen aangezien het vaak gebeurd dat huisartsen onnodig pijn veroorzaken tijdens het zetten van
een spiraal. Daarnaast kan er met dit idee meteen "the doctor is the drug’’ worden meengenomen.
Dit kan namelijk tijdens de opleiding gemakkelijk worden toegepast, denk daarbij aan de
verschillende trucjes zoals hoesten. Dit zorgt ervoor dat een huisarts patiënten makkelijk gerust kan
stellen om zo min mogelijk pijn te ervaren tijdens het zetten van een spiraal. Het is dus een heel
brede oplossing maar pakt wel veel problemen tegelijk aan.
Eindverslag
36
Testfase
Voor dit project was er geen mogelijkheid om de voorlopige ideeën te testen op patiënten, omdat dit
onderzoek daarvoor te kleinschalig is. Daarom heeft de testfase plaatsgevonden in de vorm van
feedback vragen van de opdrachtgever over de voorlopige ideeën. Blakenburg was al erg onder de
indruk van de voorlopige ideeën en daarom zal het definitieve ontwerp niet veel verschillen van de
hierboven genoemde ideeën. Wel had Blakenburg nog een toevoeging aan de pijnstilling. De stevige
pijnstilling, zoals het roesje, wordt in principe alleen in het ziekenhuis toegepast en is daarom voor
een huisartsenpraktijk een te heftige ingreep. Daarbij is het niet heel realistisch omdat er geen
uitslaapkamer aanwezig is op de huisartsenpraktijk. De stevige pijnstilling kan vanwege deze
feedback weggestreept worden.
Eindverslag
37
Definitieve oplossing
Na de brainstormfase, het kiezen van voorlopige ideeën en ten slotte de testfase, is een definitieve
oplossing gekozen. Voor de definitieve oplossing zijn vijf ideeën samengevoegd, namelijk ‘’doctor is
the drug’’ (met VR-bril en trucjes van de arts) toepassen, de chip-on-tip gebruiken, lichte pijnstilling
toedienen, het verbeteren van de apparatuur van de huisarts en opleiding van de huisarts
verbeteren. Tijdens het inbrengen van het spiraaltje kunnen al deze ideeën tegelijk toegepast
worden zonder dat ze elkaar in de weg zitten.
De materialen die nodig zijn voor de definitieve oplossing zijn een VR-bril met een telefoon; lidocaïne
gel, zalf of spray; de chip-on-tip technologie; een kalmeringsmiddel zoals Valium en een
gynaecologische tafel.
Voldoening aan het Programma van Eisen

Doctor is the drug voldoet aan het programma van eisen, omdat deze oplossing zowel fysiek als
mentaal de patiënt geruststelt. Hierbij wordt het werk van de arts niet belemmerd en ook de werking
van het spiraaltje wordt niet verminderd. Daarbij is de VR-bril veilig in gebruik en zal dit geen
lichamelijke klachten veroorzaken bij de patiënt. Ook zou deze oplossing goed in de praktijk gebracht
kunnen worden, omdat het erg realistisch is.
Ook voldoet doctor is the drug aan de wensen, omdat deze oplossing goed in de praktijk gebracht
zou kunnen worden, omdat het erg realistisch is.
De chip-on-tip oplossing voldoet aan verschillende eisen van het programma van eisen. Het is
bijvoorbeeld veilig voor de vagina, vulva en het hele lichaam. Het idee is volledig gericht naar de
huisarts, en hierdoor kan de huisarts beter zijn werk uitvoeren en wordt het dus minder pijnlijk.
Daarnaast zorgt het niet voor extra bezigheden en ben je dus ook niet langer bezig dan normaal.
Als laatste voldoet het aan de wensen, het kan namelijk in de praktijk gebruikt worden. Het levert
veel minder pijn op, omdat bepaalde pijnlijke stappen worden overgeslagen (rechttrekken met
kogeltang). Daarentegen zou het er dan indirect voor moeten zorgen dat patiënten sneller een
spiraal nemen.
Het toedienen van pijnstilling voldoet aan het programma van eisen omdat lidocaïne en valium niet
schadelijk zijn voor de vagina en vulva. Ook verminderen deze middelen de werking van de spiraal
niet. Verder zorgt lidocaïne ervoor dat het opmeten van de baarmoeder en het inbrengen van de
spiraal minder pijnlijk zullen zijn. Valium heeft hetzelfde effect doordat de patiënt meer ontspannen
en gerustgesteld is, dit zorgt ervoor dat het werk van de huisarts makkelijker wordt. Beide vormen
van pijnstilling zijn redelijk betaalbaar en financieel voor iedereen beschikbaar, ook zijn ze geschikt
voor huisartsen om te gebruiken. Als laatste zijn beide middelen makkelijk in gebruik voor zowel de
arts als de patiënt.
Verder voldoet deze oplossing aan de vooraf opgestelde wensen omdat beide middelen gebruikt
kunnen worden in de praktijk en volgens het uitgevoerde onderzoek minder pijn opleveren voor de
patiënten. Ook kan de vermindering in pijn de drempel om een spiraaltje te nemen verlagen. Deze
oplossing zorgt er niet voor dat de huisarts beter wordt in het zetten van de spiraal.
Eindverslag
38
De apparatuur van de huisarts verbeteren voldoet aan het programma van eisen, omdat deze
oplossing ten eerste vooral gericht is naar de huisarts. De huisarts heeft namelijk niet altijd een
handige tafel om spiraaltjes te laten zetten en door een gynaecologische tafel aan te schaffen wordt
de situatie beter. Dit slaat dan ook op de eis dat het voor de arts makkelijk in gebruik is en dat het de
procedure niet langer maakt. De tafel is daarnaast ook voor de patiënt een geruststelling, want het
ligt veel fijner dan een normale huisartsen tafel. Als laatste zou het ervoor kunnen zorgen dat het
inbrengen van het spiraaltje minder pijnlijk is, omdat de patiënt door deze tafel veel relaxter ligt en
daardoor bepaalde spieren kan gaan ontspannen.
Het verbeteren van de apparatuur voldoet ook aan de wensen. Het kan namelijk makkelijk in de
praktijk gebruikt worden en daarnaast kan het ervoor zorgen dat de patiënt minder pijn heeft.
De opleiding van de huisarts verbeteren is een oplossing die naast bovenstaande oplossingen voldoet
aan het programma van eisen. Deze oplossing is namelijk helemaal gericht op de huisarts, want het
gaat over een verbetering in de opleiding van de huisarts. Daarnaast worden huisartsen als het goed
is beter in hun werk en kunnen ze dus minder pijnlijke spiraaltjes zetten. Het heeft verder geen
invloed op de procedure en kan geen gevaar vormen voor de vrouw. Dus al met al voldoet deze
oplossing aan het programma van eisen.
Ten slotte voldoet het ook aan de wensen, want het moet ervoor zorgen dat de huisarts zich gaat
verbeteren in diens vak. Wat ervoor zorgt dat de huisarts minder pijnlijke spiraaltjes in gaat brengen.
Eindverslag
39
Afronding
Beantwoording hoofd- en onderzoeksvragen
Na afloop van dit onderzoek kan antwoord gegeven worden op de hoofd- en onderzoeksvragen. Het
antwoord op de hoofdvraag ‘’hoe kan de inbreng van de spiraal minder pijnlijk gemaakt worden?’’ is
gegeven in het hoofdstuk hierboven. Om de inbreng van het spiraal minder pijnlijk te maken zijn
namelijk vijf ideeën samengevoegd, namelijk ‘’doctor is the drug’’ (met VR-bril en trucjes van de arts)
toepassen, de chip-on-tip gebruiken, lichte pijnstilling toedienen, het verbeteren van de apparatuur
van de huisarts en opleiding van de huisarts verbeteren. De antwoorden op de onderzoeksvragen
worden hieronder kort gegeven. De uitgebreide antwoorden inclusief toelichtende figuren zijn in het
hoofdstuk ‘’resultaten’’ uitgelegd.
De één vindt het inbrengen van de spiraal uiteindelijk een heel pijnlijk proces en de ander vindt het
best wel meevallen. Daarbij is de eendenbek volgens een groot deel van de vrouwen het minst
pijnlijk van het hele proces. De inbreng van de spiraal is het pijnlijkst volgens vele vrouwen. Voor
verminderen van de eventuele pijnen bij het zetten van de spiraal neemt de helft van de vrouwen
pijnstilling in, dit is vooral de paracetamol.
De techniek van de huisartsen is een van de oorzaken van pijn. Daarnaast hebben huisartsen weinig
ervaring met het inbrengen van spiraaltjes en verloopt de procedure vaak niet geheel soepel. Ook
kan de positie van de vrouw invloed hebben op de hoeveelheid pijn. Ook is de eendenbek een
oorzaak van de pijn. De inbreng van de eendenbek zorgt namelijk meteen al voor een onaangenaam
gevoel en ook het openmaken van de eendenbek is niet prettig. Het joderen en desinfecteren zorgt
in principe niet voor pijn, maar wel is het zo dat dit het proces langer laat duren en dat is zowel voor
de patiënt als voor de arts onprettig. Ook wordt het rechttrekken van de baarmoeder, het meten van
de baarmoeder en het inbrengen van de spiraal als pijnlijk ervaren.
Het werk van de arts kan dus inderdaad belemmerd worden als gevolg van de pijn die de patiënt
ervaart tijdens het inbrengen van het spiraaltje. Dit kan op verschillende wijzen gebeuren, namelijk
doordat de arts de procedure elke keer moet stilleggen vanwege de pijn die de patiënt ervaart, maar
ook doordat de patiënt vanwege de pijn bepaalde spieren aanspant waardoor de arts niet goed bij de
baarmoeder kan komen.
Eindverslag
40
Discussie en kwaliteit onderzoek

Als er kritisch gekeken wordt naar dit onderzoek dan spelen een aantal onzekerheden een rol. Ten
eerste was er vanwege de kleinschaligheid geen mogelijkheid om de oplossingen te testen op
patiënten. Er is zo goed mogelijk probeert om de oplossingen aan te passen op gebruik in de praktijk,
maar het is onzeker of de oplossingen echt zullen werken. Ten tweede hebben 40 proefpersonen de
enquête ingevuld en het zou kunnen dat deze groep niet goed de samenleving representeert.
Hierdoor zou er een verkeerd beeld gekregen kunnen zijn van de samenleving en kunnen er
verkeerde conclusies getrokken zijn. Hetzelfde geldt voor de meeloopdag waarbij meegekeken is bij
het zetten van slechts twee spiraaltjes. Het kan zijn dat de ervaringen van deze twee patiënten niet
goed overeenkomen met het merendeel van de patiënten.
Aanbeveling
De aanbevelingen staan in het adviesrapport beschreven. Deze is in bijlage 4 te vinden als een apart
document.
Eindverslag
41
Bibliografie
Anderson, M. (2019, Oktober 1). Chip-on-tip technology enables minimally invasive medical devices.
Opgehaald van ConnectorSupplier: https://connectorsupplier.com/chip-on-tip-technology-
enables-minimally-invasive-medical-devices/
Blakenburg, J. (2022). Eerste ontmoeting opdrachtgever. (I. Huismans, & F. Paarlberg, Interviewers)
Dingemans, J. (2022, Januari 4). Het gebruik van lidocaïne-gel bij blaaskatheterisatie. Opgehaald van
CATdatabank.nl: https://catdatabank.nl/catitem/het-gebruik-van-lidocaine-gel-bij-
blaaskatheterisatie
Erasmus MC Onderwijs. (2020, mei 20). Geneesmiddel van de week - Levonorgestrel (2020).
Erkelens, L. (2018, Mei 9). Lidocaïne. Opgehaald van ziekenhuis.nl:

https://www.ziekenhuis.nl/medicijnen/l/lidocaine/item29303
Gynaecologische tafel. (sd). Opgehaald van massagetafel.com:

https://massagetafel.com/product/gynaecologische-tafel/
Ik kies voor een hormoonspiraaltje. (sd). Opgehaald van thuisarts.nl:

https://www.thuisarts.nl/spiraaltje/ik-kies-voor-hormoonspiraaltje)
Ik kies voor een koperspiraaltje. (sd). Opgehaald van thuisarts.nl:

https://www.thuisarts.nl/spiraaltje/ik-kies-voor-koperspiraaltje
Inserting the IUD. (sd). Opgehaald van Hesperian:

https://en.hesperian.org/hhg/A_Book_for_Midwives:Inserting_the_IUD
Kyleena Spiraal. (sd). Opgehaald van anticonceptie.nl:

https://www.anticonceptie.nl/product/spiraaltje/kyleena/
Middelburg, J. (sd). Bijwerkingen Levenorgestrel. Opgehaald van ziekenhuis.nl:

https://www.ziekenhuis.nl/medicijnen/l/levonorgestrel/bijwerkingen/item29409
Mirena Spiraal. (sd). Opgehaald van anticonceptie.nl:

https://www.anticonceptie.nl/product/spiraaltje/mirena/
Plaatsen Spiraal. (sd). Opgehaald van mijnmedicijn.nl: https://www.mijnmedicijn.nl/ziekte/plaatsen-

spiraal
Soumillion, A., & van der Wouden, H. (2015, November 3). Lidocaïnegel als pijnstilling bij inbrengen
IUD. Opgehaald van Huisarts&Wetenschap: https://www.henw.org/artikelen/lidocainegel-
als-pijnstilling-bij-inbrengen-iud
Stacey, D. (sd). what-to-expect-during-an-iud-insertion. Opgehaald van verywellhealth:

https://www.verywellhealth.com/what-to-expect-during-an-iud-insertion-906772
Tung, M. (2021, Juli 1). Halo Speculum, Invented by a female for the female. Opgehaald van Create
the future: https://contest.techbriefs.com/2021/entries/medical/11324
Valium. (sd). Opgehaald van apotheek.nl:

https://www.apotheek.nl/medicijnen/diazepam?product=valium
Vidyarthi, Piush. (sd). Crossglide technology. Opgehaald van Crossbay medicalinic:

https://crossbaymedicalinc.com/crossglide-technology/
Eindverslag
42
Wat is anesthesie? (sd). Opgehaald van Diakonessenhuis:

https://www.diakonessenhuis.nl/anesthesiologie/wat-is-anesthesie
Whats an iud insertion like? (sd). Opgehaald van Planned parenthood:

https://www.plannedparenthood.org/learn/birth-control/iud/whats-an-iud-insertion-like
Eindverslag
43
Bijlagen
Bijlage 1. Interview met de expert
1. Heeft u al ideeën over hoe het inbrengen van de spiraal minder pijnlijk ervaren kan worden
door patiënten?
‘’Ten eerste zou er iets aan de techniek van het inbrengen door de arts gedaan kunnen
worden, zoals bijvoorbeeld een andere manier van het opmeten van de baarmoeder.
Daarnaast zou pijnstilling kunnen werken als verdovend middel, zoals een aspirineachtige
stof. Dit zou niet alle pijn wegnemen maar voor een gedeelte zou het wel helpen. Verdoving
als narcose of een ruggenprik zijn te zware middelen dus dat is voor dit proces geen optie.
Daarnaast kunnen er technieken gebruikt worden waarbij de patiënt afgeleid wordt
tijdens het proces van het inbrengen van het spiraaltje, dat wordt ‘’docter is the drug’’
genoemd. Hierbij is de dokter het medicijn, of terwijl de verdoving. Er kan gebruik worden
gemaakt van een VR-bril waarbij het voor de patiënt lijkt alsof het zich in een andere wereld
bevindt. Ook zou er een filmpje afgespeeld kunnen worden wat zorgt voor afleiding.
Een andere, maar dure oplossing om het bekijken van de baarmoeder minder pijnlijk
te maken is de chip-on-tip videoscoop. Deze videoscoop wordt dan ingebracht in de
baarmoeder om via een video de baarmoeder te bekijken in plaats van de arts met
bijvoorbeeld een eendenbek de baarmoeder moet opentrekken om erin te kijken.
Ook zouden jullie kunnen kijken naar het plaatsen van rupsbandjes op de buitenkant
van het instrument waarmee de spiraal ingebracht wordt. Hierdoor beweegt het instrument
namelijk soepel richting de baarmoeder wat de pijn verzacht. Ook dit is een duurdere
oplossing.
Als laatst kan er een innovatie gedaan worden aan het instrument waarmee de
spiraal ingebracht wordt. Nu zit het spiraaltje in een stug en dik hoesje en deze zou dunner
en buigzamer gemaakt kunnen worden.’’
2. Hoe kan het dat het inbrengen van een spiraal soms bij de gynaecoloog minder pijnlijk is
dan bij de huisarts?
‘’Dit komt voornamelijk omdat het spiraaltje bij de gynaecoloog ingebracht wordt bij
patiënten die in een gynaecologische stoel zitten. Deze stoel heeft beensteunen waardoor de
patiënt in een comfortabele houding zit voor het proces. Ook kan deze stoel precies
aangepast worden op de houding die de patiënt nodig heeft om verschillende processen uit
te laten voeren. Bij de huisarts daarentegen wordt het spiraaltje ingebracht terwijl de patiënt
op de onderzoekstafel ligt. Dit is zowel voor de patiënt als voor de arts oncomfortabel.
Naast het verschil in apparatuur heeft een gynaecoloog veel meer ervaring met het plaatsen
van spiraaltjes dan de huisarts heeft. Gynaecologen werken immers altijd bij de
geslachtsorganen en voor huisartsen is dit alleen maar een deelonderwerp van waar ze op
een dag mee bezig zijn.’’
Zijn er verschillen tussen de inbreng van een koperspiraal en hormoonspiraal?

‘’Dit is nog niet goed onderzocht, maar als jullie hier een antwoord op willen vinden zouden
jullie moeten kijken naar de verschillen in de diameter van de inbrenghuls van beiden
spiraaltjes. Zelf denk ik dat het inbrenghuls van de hormoonspiraal (mirena spiraal) dikker is,
waardoor dat voor patiënten als pijnlijker ervaren kan worden.’’
Eindverslag
44
3. Heeft de houding van de patiënt invloed op de ligging van de baarmoeder? -> zorgen
bepaalde houdingen ervoor dat de baarmoeder recht ligt?
‘’In principe ligt de baarmoeder in elke houding in ongeveer dezelfde positie. De inbreng van
de spiraal kan wel makkelijker gemaakt worden als er gebruik wordt gemaakt van
beenhouders.’’
4. Zijn er bepaalde materialen die ervoor zorgen dat het inbrengen van een spiraal minder
pijnlijk gemaakt kan worden?
‘’Het materiaal moet stug maar buigzaam materiaal zijn, zodat je het makkelijk kunt sturen in
de weg naar de baarmoeder. Hiervoor zou bijvoorbeeld licht buigzaam plastic een goede
optie zijn.’’
Is het meten van de baarmoeder echt nodig?

‘’In eerste instantie hoort het opmeten van de baarmoeder bij het proces van het inbrengen
van de spiraal en is dit ook het idee van de producent. Sommige artsen brengen de spiraal in
op gevoel en dus zonder voorafgaande meting of echo. In principe zorgt dit dus voor een
minder pijnlijke ervaring, maar het brengt daarentegen wel veel risico met zich mee. De
vraag is dus of dat misschien zwaarder weegt dan de voordelen van het niet opmeten van de
baarmoeder.’’
5. Is het mogelijk om de pijnstilling te gebruiken die bij katheters bij mannen gebruikt worden
te gebruiken bij de baarmoedermond? Om het rechttrekken van de baarmoeder minder pijnlijk te
maken.
‘’De baarmoedermond kan verdoofd worden, hier is onderzoek naar gedaan, maar het hele
orgaan rekt op waardoor er beter verdoofd moet worden zodat het hele orgaan voorzien is
van verdoving. Het strekken van de baarmoeder bevindt zich bijvoorbeeld een stuk hoger,
waardoor dat niet bereikt wordt met lokale verdoving van de baarmoedermond. Als je toch
de baarmoedermond zou willen verdoven dan zou je bijvoorbeeld de zenuwen in het
ruggenmerg kunnen verdoven waar de puntjes van de zenuwen de baarmoedermond raken.
Zenuwen verdoven kost echter wel veel geld.’’
6. Waarom zetten huisartsen spiraaltjes als gynaecologen het eigenlijk veel beter kunnen?
‘’Bij de huisarts hoort het zetten van het spiraaltje bij verzekerde zorg en bij de gynaecoloog
of ziekenhuis gaat het af van je eigen risico. Hierdoor kiezen veel patiënten vanwege het
verschil in kosten voor de huisarts. De verzekeringspolis duwt patiënten eigenlijk naar de
huisarts.’’
7. bestaan er cursussen voor huisartsen om het zetten van een spiraaltje soepeler te laten
gaan.
‘’Ja, deze cursussen bestaan.’’
→Voorbeeld: https://pluspunt.mediqmedeco.nl/behandeling-iud-scholing
Eindverslag
45
8. Wat is het pijnlijkste onderdeel van de inbreng van de spiraal?

‘’Het gehele proces is voor de patiënt niet aangenaam. Als eerst wordt er een eendenbek
ingebracht om de vagina in te kijken en de baarmoeder te bekijken. Daarna wordt de
baarmoeder met behulp van een kogeltang geklemd, getrokken en opgerekt wat ook een
pijnlijk proces is. Hierdoor kan de meting plaatsvinden. Als laatst wordt het spiraaltje
ingebracht met een hulsje en dit wordt ook door veel patiënten als pijnlijk ervaren.’’
9. Heeft u nog overige opmerkingen om rekening mee te houden?

‘’Naast huisartsen en gynaecologen plaatsen verloskundige ook spiraaltjes, dus misschien is
het handig om ook naar de verschillen tussen bijvoorbeeld de verloskundige en de huisarts te
kijken.
Ook is het interessant om te kijken waar de pijn uit ontstaat door bijvoorbeeld
pijnprikkels van de genitalia van de vrouw te onderzoeken.
Voor het onderzoeksverslag is het belangrijk om de stappen van het inbrengen van
het spiraal goed te formuleren en de pijnprikkels per stap duidelijk te maken. Vervolgens kan
gekeken worden hoe de pijn per stap verminderd kan worden
Daarnaast is het voor het onderzoek het meest relevant om te kijken naar jonge
patiënten zonder kinderen. Na de geboorte van een kind is de baarmoeder namelijk opgerekt
waardoor het voor vrouwen met een kind vaak minder pijnlijk is dan vrouwen die nog geen
bevalling hebben ervaren. Daarbij groeit de baarmoeder tot 16 jaar dus onder die leeftijd is
jullie onderzoek nog niet relevant.
Een idee om nog even naar de te kijken is de ‘’CrossGlide Technology’’. Dit is een
dure, maar duurzame technologie. Het linkje voor de website:
https://crossbaymedicalinc.com/crossglide-technology/. ‘’
Eindverslag
46
Bijlage 2. Interview met de expert

De onderstaande foto’s zijn zenuwen die worden geraakt tijdens het inbrengen van de spiraal, echter
worden deze foto’s pas expliciet uitgelegd in het eindverslag
1. Wat doet pijn tijdens het gebruiken en inbrengen van het speculum bij de patiënt?
Bekkenbodem bestaat uit spieren, als deze samentrekken en je probeert dat op te trekken
dan doet dat pijn. Als een vrouw bang is en gespannen is dan doet dat erg veel pijn. Bij
spanning trekken de spieren samen. De schedespieren aan het begin van vagina en de
maagdenvlies gaan pijn doen. Daarnaast duwt het speculum op de plasbuis dit maakt
gevoelig. Techniek van inbrengen verschilt qua pijn. Oplossing is patiënt laten persen,
kringspieren en bekkenbodemspieren ontspannen dus doet minder pijn.
2. Hoe wordt de pijn tijdens het gebruiken en inbrengen van het speculum veroorzaakt? (zenuwen die
geraakt worden, etc.)
baarmoeder en baarmoedermond en bekkenbodem verschillende zenuwen. Is op te zoeken.
3. Doet het desinfecteren van de baarmoederhals pijn? deze hoeft niet
Dit hangt er vanaf, alcohol brandt maar Betadine niet. Joderen door middel van Betadine blijkt echter
niet erg zinvol, de bacteriën blijven. Verder wordt het joderen gebruikt om aan te tonen hoe diep de
baarmoeder is, vocht niet beste manier om dit te doen want dit is niet altijd zichtbaar, je kan beter
kijken waar het stokje uitkomt bij de baarmoederhals.
4. Zo ja, hoe wordt deze pijn veroorzaakt?
5. Wat doet pijn tijdens het eventueel rechttrekken van de baarmoeder met behulp van de tang?
Eerst wordt er een kogeltang op de baarmoedermond gezet, dit is al een gemene prik. Plaatselijke
verdoving doet echter ook pijn, dit zou worden toegepast door middel van een injectie die dus ook
een prik geeft. Gynaecologen laten hun patiënten vaak hoesten tijdens het inzetten van de
kogeltang. Bij de beweging van het hoesten raak je afgeleid dus heb je de pijn vaak niet in de gaten.
Hoesten zet ook druk op baarmoeder waardoor hij iets naar beneden komt en zich een beetje strekt.
6. Hoe wordt de pijn tijdens het eventueel rechttrekken van de baarmoeder met behulp van de tang
veroorzaakt? (zenuwen die geraakt worden, etc.)
7. Wat doet pijn tijdens het opmeten van de baarmoeder met een dun stokje?
In eerste instantie moet je de baarmoeder in trek-stand brengen, door de kogeltang op de

baarmoedermond te zetten en recht te trekken. Dit veroorzaakt onder andere pijn door het buikvlies
om baarmoeder heen. Ook zorgt het de meetsonde voor druk tegen de baarmoeder waardoor de
baarmoederspier verkrampt. Aanraking is ook gevoelig. Gynaecologen doen het meten volgens
standaard instructie maar sommige ‘voelen het wel’ en brengen het spiraal in zonder te meten.
8. Hoe wordt de pijn tijdens het opmeten van de baarmoeder met een dun stokje veroorzaakt?
9. Wat doet pijn tijdens het inbrengen van het spiraaltje?
Het rechttrekken van de baarmoeder, dan het passeren van spiraal door baarmoederhals. De druk
met het spiraal tegen het diepste punt van de baarmoeder kan ook gevoelig zijn wanneer de
Eindverslag
47
inbrenghuls dieper wordt ingebracht dan de sonde. Als de route van het spiraal niet goed is kan de
sonde ook in de wanden prikken.
10. Hoe wordt de pijn tijdens het inbrengen van het spiraaltje veroorzaakt? (zenuwen die geraakt
worden, etc.)
11. Hoe leert een huisarts om het spiraal in te zetten?
De firma (Bayern) die het mirenaspiraal verkoopt heeft een soort van poppen waarop je kan oefenen.
Verder kan een huisarts cursussen volgen of meelopen met een gynaecoloog. Een huisarts krijgt er
minder mee te maken en pas later in de opleiding wordt het spiraal besproken. Het inbrengen van
een spiraal is geen standaard ingreep voor huisartsen. Verloskundigen kunnen ook getraind worden.
Je leert het meest van kijken bij een expert en het zelf doen met begeleiding. Het is belangrijk om
bewust te zijn dat moment dat je knipt niet meteen schaar terug brengen. Anders kan het spiraal
teruggetrokken worden. Hetzelfde geld voor de speculum.
12. Heeft u verder nog toevoegingen?
• De gynaecoloog maakt het inbrengen makkelijker door stoel met beensteunen. Deze steunen
zorgen voor de steensnedeligging, deze positie is officieel voor het opensnijden van het
perineum bij blaasstenen.
• Het spiraal kan mogelijk veel dunner en eventueel kunnen de armpjes op andere manier
ingebracht worden (opglazen/uitklappen). De T-vorm is opgeklapt best dik.
• Verder heeft de gynaecoloog aangegeven dat er een apparaat is dat een buis van de opening
van de vagina naar de baarmoeder legt. Dit heet Cross Glide, dit is een soort rupsband of een
dubbele ballon. Deze stuurt zichzelf en loopt zacht langs de wanden van de baarmoeder om
de opening van de baarmoeder te vinden. Dit apparaat legt een verband van buiten de
baarmoedermond tot binnen. Dit werkt doordat de binnenste band de buitenste band
wordt. De Cross Glide gaat automatisch naar binnen door druk door de arts. Zo hoeft de
baarmoeder eigenlijk niet rechtgetrokken te worden. Het nadeel van dit apparaat is de prijs.
• Bas Veersema stelt ook voor om te onderzoeken of de baarmoeder circulair gevangen kan
worden waardoor de prik van de kogeltang geëlimineerd wordt.
• Een dunner speculum kan ook effect hebben. Het is echter belangrijk om te onderzoeken of
een kleiner speculum daadwerkelijk voor minder pijn zorgt omdat de druk die de vagina
veroorzaakt over een kleiner oppervlakte verdeeld wordt. Ook zorgt een dunner speculum
ervoor dat deze sneller gaat draaien. In Amerika is er nu een nieuw soort speculum, dit is een
plastic matje dat opgerold kan worden tot een dun worstje, als deze in de vagina wordt
ingebracht rolt hij zich uit en krijgt de arts een duidelijk zicht op de baarmoederhals. De
expert geeft aan dat dit een goed alternatief kan zijn voor de eendenbek.
Eindverslag
48
Bijlage 3. Meeloopdag huisartsenpraktijk Assendelft, 23 en 24 november 2022

Meeloopdag huisarts Isabel en Fay
Op donderdag 23 oktober is er een meeloopdag geweest op de praktijk bij Jos Blakenburg, de
opdrachtgever. Van ‘s ochtends vroeg tot de voormiddag is er meegelopen met verschillende
spreekuren. Een spreekuur had een duur van een kwartier en had patiënten met uiteenlopende
klachten, zowel met ernstige klachten tot patiënten die na 5 minuten alweer weg waren. Zo was er
een mevrouw die voortekenen had van een hartinfarct en afgevoerd moest worden met de
ambulance (zonder zwaailichten), een meneer die zijn krammen eruit liet halen van de knie prothese
die hij laatst had gezet en een meisje die enorm veel last had van hoestklachten. Het leuke hieraan
was dan ook dat iedereen een andere klacht had. Naast de patiënten hebben we ook kunnen inzien
hoe het programma eruit ziet waar de artsen mee werken en hoe een verwijzingsbrief wordt
geschreven. Een heel interessante dag die zeker heeft geholpen met het uitwerken van onze
opdracht, want hoe gaat een dokter met diens patiënten om en welke beslissingen moet de arts
nemen bij verschillende klachten.
Meeloopdag huisarts Olivier en Nienke

Op donderdag 24 Oktober heeft er een meeloopdag plaatsgevonden bij de opdrachtgever (praktijk
Blakenburg en van nieuwkoop). Het doel van deze meeloopdag was het kijken hoe het gaat bij de
huisarts en waar een huisarts allemaal te mee te maken heeft, zodat dit verwerkt kan worden in het
uiteindelijke product. Tijdens de meeloopdag mochten we meekijken in de spreekkamer en ook
aanwezig zijn tijdens het spreekuur. Mits de patiënt akkoord ging. Tijdens het spreekuur hebben wij
zeer uiteenlopende patiënten gezien, zo was er een man met een snee in zijn hand waarbij
hechtingen gezet zijn. Ook was er een meisje met buikklachten en een meisje die een implanon
wilde. Bij het meisje met een implanon hebben we ook meteen gezien dat het niet altijd goed gaat.
De huisarts maakte een foutje bij het plaatsen van de implanon waardoor het later opnieuw moest.
Bij elke patiënt gaf de huisarts duidelijke uitleg waarom hij dingen vroeg en wat hij precies ging doen.
tussendoor hebben we nog een paar koffie pauzes gehad en hebben we wat gegeten en
kennisgemaakt met alle andere werknemers in de praktijk. Naast mensen in de praktijk hebben we
ook nog een huisbezoek gedaan bij een oudere mevrouw. Deze mevrouw had last van haar pols en
heeft de huisarts doorgestuurd om een röntgenfoto te maken. Na een ochtend en begin middag mee
te hebben gekeken gingen we weer naar huis. Beide vonden we het een geslaagde dag!
Eindverslag
49

Eindverslag Meesterproef Definitief 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Eindverslag Meesterproef Definitief 1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Eindverslag Meesterproef Definitief 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

St.

Isabel Huismans, Fay Paarlberg, Nienke Schuttevaêr en Olivier Woudt

1.1. Bredere context

1.3. Definitieve opdracht

Hoofdstuk 2 Oriëntatie huidige situatie en inventarisatie

1. Hoe wordt het spiraaltje ingebracht?

Er wordt bij het hormoonspiraaltje onderscheid gemaakt tussen de Kyleena en de Mirena.

Figuur 3. Hormoonspiraaltjes en Koperspiraaltje

Vraag 1: Hoe oud bent u?

Om antwoord te geven op de tweede onderzoeksvraag worden er interviews gehouden met zowel

Welk type spiraal heeft u gekozen en waarom? (Mirena, koper, etc.)

Zo ja: waarom dacht u dat de procedure pijn zou doen?

Zo ja: wat had u genomen? (Paracetamol, ibuprofen, etc.)

Hoe vond u de ervaring in het algemeen?

Figuur 1. Filmpje van de Crossglide (Vidyarthi, Piush, sd)

Om deze onderzoeksvraag te beantwoorden heeft er een meeloopdag plaatsgevonden op de

Hoofdstuk 6 Programma van Eisen

Chip-on-tip (videoscoop voor ligging en meting)

Afbeelding 1. De LED op endoscoop tips (Anderson, 2019)

Afbeelding 2. De inbreng van de Crossglide (Vidyarthi, Piush, sd)

Afbeelding 3. De werking van de Crossglide (Vidyarthi, Piush, sd)

Matje als eendenbek

Afbeelding 4. Het matje uitgerold en opgerold (Tung, 2021)

Apparatuur huisarts verbeteren

Afbeelding 5. De gynaecologische stoel/tafel (Gynaecologische tafel, sd)

Doctor is the drug

Chip-on-tip (videoscoop voor ligging en meting)

Apparatuur huisarts verbeteren

Voldoening aan het Programma van Eisen

Wat ervaren de patiënten die een spiraaltje nemen bij de huisarts?

Discussie en kwaliteit onderzoek

Erkelens, L. (2018, Mei 9). Lidocaïne. Opgehaald van ziekenhuis.nl:

Gynaecologische tafel. (sd). Opgehaald van massagetafel.com:

Ik kies voor een hormoonspiraaltje. (sd). Opgehaald van thuisarts.nl:

Ik kies voor een koperspiraaltje. (sd). Opgehaald van thuisarts.nl:

Inserting the IUD. (sd). Opgehaald van Hesperian:

Kyleena Spiraal. (sd). Opgehaald van anticonceptie.nl:

Middelburg, J. (sd). Bijwerkingen Levenorgestrel. Opgehaald van ziekenhuis.nl:

Mirena Spiraal. (sd). Opgehaald van anticonceptie.nl:

Plaatsen Spiraal. (sd). Opgehaald van mijnmedicijn.nl: https://www.mijnmedicijn.nl/ziekte/plaatsen-

Stacey, D. (sd). what-to-expect-during-an-iud-insertion. Opgehaald van verywellhealth:

Valium. (sd). Opgehaald van apotheek.nl:

Vidyarthi, Piush. (sd). Crossglide technology. Opgehaald van Crossbay medicalinic:

Wat is anesthesie? (sd). Opgehaald van Diakonessenhuis:

Whats an iud insertion like? (sd). Opgehaald van Planned parenthood:

Zijn er verschillen tussen de inbreng van een koperspiraal en hormoonspiraal?

Is het meten van de baarmoeder echt nodig?

8. Wat is het pijnlijkste onderdeel van de inbreng van de spiraal?

9. Heeft u nog overige opmerkingen om rekening mee te houden?

Bijlage 2. Interview met de expert

baarmoeder en baarmoedermond en bekkenbodem verschillende zenuwen. Is op te zoeken.

3. Doet het desinfecteren van de baarmoederhals pijn? deze hoeft niet

4. Zo ja, hoe wordt deze pijn veroorzaakt?

In eerste instantie moet je de baarmoeder in trek-stand brengen, door de kogeltang op de

9. Wat doet pijn tijdens het inbrengen van het spiraaltje?

11. Hoe leert een huisarts om het spiraal in te zetten?

12. Heeft u verder nog toevoegingen?

Bijlage 3. Meeloopdag huisartsenpraktijk Assendelft, 23 en 24 november 2022