Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 17

3/18/2023

v08 – ª
Namaste to all ;+ljwfg, lzIff;DaGwL P]g tyf lgodx¿
% k|Zg -!) c+s_
!= g]kfnsf] ;+ljwfg -cfwf/e"t txsf] xsdf df}lns xs
kbd/fh cfrfo{ / /fHosf lgb]{zs l;4fGt, dfWolds txsf nflu
pk;lrj ;a}_
@= lzIff P]g, @)@*
#= lzIff lgodfjnL, @)%(
$= lzIfs ;]jf cfof]u lgodfjnL, @)%&
%= :yfgLo ;/sf/ ;~rfng P]g, @)&$ -lzIff;DaGwL_
3/18/2023 1 3/18/2023 2

lzIff P]g @)@*


!_ lzIff P]g @)@* slxn] hf/L eof] <
@_ lzIff P]g @)@* slxn]b]lv nfu" eof] <
#_ lzIff P]g, @)@* klxnf] jif{ lj=;+= @)@* df s'g s'g
lhNnfdf nfu" eof] <
$_ lzIff P]g @)@* sf] ;fFtf} ;+zf]wg slxn] eof] <
%_ lzIff P]g @)@* xfn;Dd slt k6s ;+zf]wg eof] <
^_ lzIff P]g @)@* sf] clGtd ;+zf]wg -gjf} ;+zf]wg_ slxn]
ePsf] xf] <
&_ lzIff P]g @)@* sf] s'g bkmfn] lbPsf clwsf/ k|of]u u/L
g]kfn ;/sf/n] lzIff lgodfjnL @)%( agfPsf] xf] <

3/18/2023 3 3/18/2023 4

1
3/18/2023

lzIff P]g @)@*


nfndf]x/ / k|sfzg ldlt
lzIff P]g @)@*
 ;+zf]wg ug]{ P]g @)@*÷%÷@$ lzIff P]g @)@* nfu' ePsf] ldlt / lhNnf M
!= lzIff -klxnf] ;+zf]wg_ P]g, @)## @)##÷&÷$
@= lzIff -bf]>f] ;+zf]wg_ P]g, @)#^ @)#^÷*÷% ldlt nfu' ePsf lhNnf
#= lzIff -t]>f] ;+zf]wg_ P]g, @)#& @)#&÷%÷@^ @)@*.&.!% lrtjg, sf:sL, -@ lhNnf_
$= s]xL g]kfn P]g ;+zf]wg P]g, @)$! @)$!÷&÷@&
%= Gofo k|zf;g ;'wf/ -rf}yf] ;+zf]wg_ P]g, @)$# @)$#÷&÷@$ @)@(.^.!% bfª, afFs], afUn'ª, ¿kGb]xL, wg'iff, sfe|], ;Kt/L, wgs'6f, df]/ª, emfkf,
^= lzIff -rf}yf] ;+zf]wg_ P]g, @)$% @)$%÷&÷!) h'Dnf, s}nfnL, s~rgk'/ -!# lhNnf_
&= lzIff -kfFrf}+ ;+zf]wg_ P]g, @)$( @)$(÷&÷!# @)#).&.! Onfd, kfFry/, tfKn]h'ª, t]x|y'd, ;+v'jf;ef, ;'g;/L, l;Gw'kfNrf]s,
*= lzIff -5}7f}+ ;+zf]wg_ P]g, @)%% @)%%÷!)÷! sf7df8f}+, eQmk'/, nlntk'/, uf]vf{, dgfª, ndh'ª, tgxF', :ofªhf, ;'v{]t -
(= lzIff -;ftf}+ ;+zf]wg_ P]g, @)%* @)%*÷!)÷@% !^ lhNnf_
!@=lzIff -cfF7f} ;+zf]wg_ P]g, @)&# @)&#÷#÷!% @)#!.^.@! ;f]n'v'Da', cf]vn9'+uf, vf]6fª, ef]hk'/, pbok'/, l;/fxf, bf]nvf, /fd]5fk,
!#= lzIff -gjf}+ ;+zf]wg_ P]g, @)&$ @)&$÷&÷^ l;Gw'nL, ;nf{xL, dxf]Q/L, g'jfsf]6, d':tfª, DofUbL, kj{t, u'NdL,
c3f{vf“rL, kfNkf, gjnk/f;L, slknj:t' -@) lhNnf_
@)#@.^.@) bfr{'nf, a}t8L, 88]nw'/f, aemfª, afh'/f, c5fd, af/f, k;f{, /f}tx6,
dsjfgk'/, /;'jf, wflbª, 8f]Nkf, Ko"7fg, ;Nofg, ¿s'd, /f]Nkf, ltla|sf]6,
3/18/2023 5 d'u', x'Dnf, alb{of, b}n]v, hfh/sf] 6, 8f]6L -@$ lhNnf_
3/18/2023 6

lzIff P]g @)@* lzIff P]g @)@*


5}7f}} ;+zf]wgsf d'Vo Joj:yfx? @)%%÷!)÷!
 k"j{ k|fylds ljBfno vf]Ng] cg'dlt jf :jLs[lt gu/kflnsf jf
uflj;n] lbg] Joj:yf
 /fli6«o lzIff k4ltsf] of]hgf cg'¿k ljBfnox¿df lbOg]  kfFr ;b:o ePsf] /fli6«o lzIfs ;]jf cfof]usf] k|fjwfg
lzIffsf] Joj:yf ug{ ag]sf] P]g
 xfn;Dd gf}k6s ;+zf]wg ul/Psf] k|Zg M /fli6«o lzIfs ;]jf cfof]usf] k|fjwfg lzIff P]g @)@* sf] s'g
;+zf]wgn] u/]sf] xf] <
 ;ftf} ;+zf]wg @)%*÷!)÷@%
s_ kfFrf} v_ 5}7f} u_ ;ftf} 3_ cfF7f}
 cfF7f} ;+zf]wg @)&#÷#÷!% k|Zg M lzIfs ;]jf cfof]usf] ?kdf gfds/0f ug]{ sfo{ lzIff P]g @)@*
 lzIff -gjf}+ ;+zf]wg_ P]g, @)&$÷&÷^ sf] s'g ;+zf]wgn] u/]sf] xf] <
 @! bkmf /x]sf s_ kfFrf} v_ 5}7f} u_ ;ftf} 3_ cfF7f}
3/18/2023 7 3/18/2023 8

2
3/18/2023

lzIff P]g @)@* lzIff P]g @)@*


;ftf} ;+zf]wgsf d'Vo Joj:yfx? -@)%*÷!)÷@%_ ;ftf} ;+zf]wgsf d'Vo Joj:yfx? -@)%*÷!)÷@%_
 ufpF lzIff ;ldlt Joj:yf
 ljBfnosf] k|sf/ M b'O{
 3'DtL ljBfno ;~rfng M ljs6 lxdfnL If]qdf g]kfn ;/sf/n]
 -s_ ;fd'bflos / v_ ;+:yfut
 cWofkg cg'dlt kq M cWofkg cg'dlt kq glnO{ lzIfs x'g
gkfpg] Joj:yf  ;+:yfut ljBfno klg b'O{ k|sf/sf
 u|fdL0f lzIff ljsf; sf]if  s_ sDkgL v_ u'7L
 ljBfno juL{s/0f M b'O{ k|sf/sf ljBfno M;fd'bflos /
 u'7L b'O{ k|sf/
;+:yfut M ;+:yfut klg b'O{ k|sf/sf sDkgL / u'7L M u'7L klg
b'O{ k|sf/sf ;fj{hlgs / lghL  s_ ;fj{hlgs z}lIfs u'7L v_lghL z}lIfs u'7L
 lzIfs o'lgog  ;fj{hlgs z}lIfs u'7Lsf] 6|:6L jf af]8{df sDtLdf % hgf ;b:o
 /fli6«o lzIfs ;]jf cfof]unfO{ lzIfs ;]jf cfof]usf] ?kdf
 lghL z}lIfs u'7Ldf sDtLdf # hgf ;b:o
gfds/0f
3/18/2023 9 3/18/2023 10

lzIff P]g @)@* lzIff P]g @)@*


cfF7f}+} ;+zf]wgsf d'Vo Joj:yfx? -@)&#÷#÷!%_ cfF7f}+} ;+zf]wgsf d'Vo Joj:yfx?
 ljBfno lzIffnfO{ cfwf/e"t / dfWolds u/L b'O{ txdf ljefhg  c:yfoL lzIfssf] Joj:yfkgsf nflu ljz]if Joj:yf .
 k|f/lDes afnlzIffnfO{ ljBfno lzIffsf] ;+/rgfdf klxnf]k6s  gu/ lzIff ;ldltsf] ;d]t Joj:yf .
;dfj]z  lzIfs sfplG;n M cWofkg cg'dlt kq;DaGwL ljifodf cfof]unfO{ ;'emfj
lbg] sfd .
 k|f/lDes afnlzIffb]lv sIff * ;Dd cfwf/e"t lzIff -( jif]{,
 lzIfs o'lgogsf] ;6\6f g]kfn lzIfs dxf;+3sf] Joj:yf
 sIff ( b]lv !@ ;Dd dfWolds lzIff -$ jif]{_ . -(±$_  lzIfs sd{rf/Ln] :yfoL cfjf;Lo cg'dlt lnPdf jf ;f]sf nflu cfj]bg
 dfWolds lzIffsf] k|sf/ # k|sf/sf M ;fwf/0f, ;+:s[t / k|fljlws lbPdf ;]jfaf6 x6fOg] Joj:yf yk .
tyf Jofj;flos dfWolds lzIff
 /fli6«o k/LIff af]8{sf] :yfkgf .

3/18/2023 11 3/18/2023 12

3
3/18/2023

lzIff P]g @)@* lzIff P]g @)@*


cfF7f}+} ;+zf]wgsf d'Vo Joj:yfx? æk|f/lDes afn lzIff ljBfnoÆ
 bkmf !( s yk u/L P]gsf] sfof{Gjogsf nflu lgb]{lzsf agfO{ nfu" ug{  rf/ jif{ pd]/ k"/f u/]sf afnaflnsfnfO{ Ps jif{sf] k|f/lDes
;Sg] Joj:yf . -dGqfnon]_ afn lzIff lbg] ljBfno
 pRr dfWolds txdf sfo{/t lzIfsnfO{ ^ dlxgfleq c:yfoL cWofkg
cg'dlt kq lbOg] . % jif{leq cfof]uaf6 :yfoL cWofkg cg'dlt kq k|Zg M rf/ jif{ pd]/ k"/f u/]sf afnaflnsfx?nfO{ lbOg] lzIff s'g
lng'kg]{ . xf] <
s_ k"j{ k|fylds lzIff
v_ lzz' ljsf; lzIff
u_ k|f/lDes afn lzIff
3_ k|f/lDes afnljsf; s]Gb|
3/18/2023 13 3/18/2023 15

lzIff P]g @)@* ljBfno vf]Ng cg'dlt lng'kg]{ M


æljz]if lzIffÆ s_ lzIff P]g @)@*
cg'dltsf nflu l;kmfl/; M
 ckfËtf ePsf afnaflnsfnfO{ 5'§} ;d"xdf /fvL] ljz]if k|sf/ /  cfwf/e"tsf nflu ufpF jf gu/ lzIff ;ldltn]
lglZrt dfWodaf6 lbOg] lzIff  dfWoldssf nflu lhNnf lzIff ;ldltn] ug]{
cg'dlt jf :jLs[lt lbg] sfd
æ;dfj]zL lzIffÆ  k|f/lDes afn ljBfno M ufpF jf gu/kflnsf
-!_ ckfËtf ePsf afnaflnsfnfO{ lgoldt z}lIfs k4ltsf]  cfwf/e't ljBfno M OsfO k|d'vn]
 dfWolds ljBfno M lgb]{zsn]
cwLgdf /xL lbOg] lzIff,
 ljb]zL lzIf0f ;+:yf;Fu ;DaGwg u/L ljBfno vf]Ng s'6g}lts lgof]uaf6 l;kmfl/z
-@_ ;fdflhs, cfly{s jf ef}uf]lns sf/0fn] k5fl8 kfl/Psf ePdf M lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfnon]
JolQmnfO{ lje]b/lxt jftfj/0fdf lbOg] lzIff . v_ :yfgLo ;/sf/ ;~rfng P]g @)&$ -jt{dfg Joj:yf_
 cfwf/e"t ljBfno vf]Ng l;kmfl/; ug]{ M j8f ;ldlt
 ljBfno gS;f+sg, cg'dlt, :jLs[lt, ;dfof]hgsf sfd M :yfgLo tx -ufpF jf
gu/kflnsfn] ug]{_
 ;fd'bflos, ;+:yfut, u'7L / ;xsf/L ljBfno :yfkgf, cg'dlt, ;~rfng, Joj:yfkg,/
3/18/2023 16 lgodg M :yfgLo tx -ufpF jf gu/kflnsfn] ug] {_
3/18/2023 18

4
3/18/2023

ljBfno vf]Ng cg'dlt lng'kg]{ M lzIff P]g @)@*


!_ cfwf/e"t ljBfno vf]Ng l;kmfl/; ug]{ sfd s;sf] xf] < ljBfno vf]Ng cg'dlt lng'kg]{ M
s_ ufpF jf gu/ lzIff ;ldlt  z}lIfs u'7Lsf] tTsfn sfod /x]sf u'7Lsf ;~rfns -6«i6L_ n]
v_ j8f lzIff ;ldlt cfkm\gf] hLjgsfnd} jf z]ifkl5 u'l7of/sf] ¿kdf sfd ug]{
u_ j8f ;ldlt cfkm\gf] pQ/flwsf/L tf]Sg ;Sg] .
3_ ufpF jf gu/kflnsf t/ ;fj{hlgs z}lIfs u'7Lsf] xsdf To:tf] pQ/flwsf/L tf]Sbf
lzIff dGqfnosf] :jLs[lt lng'kg]{5 .
@_ lzIff P]g @)@* cg';f/ cfwf/e"t ljBfno vf]Ng l;kmfl/; ug]{
sfd s;n] ub{5 <  z}lIfs u'7L ;~rfns af]8{ -6«i6L_ M
s_ ufpF jf gu/ lzIff ;ldlt -s_ ;fj{hlgs u'7L eP slDtdf kfFrhgf /
v_ j8f lzIff ;ldlt -v_ lghL u'7L eP slDtdf tLg hgf ;b:o .
u_ j8f ;ldlt
3_ ufpF jf gu/kflnsf
lz

3/18/2023 19 3/18/2023 20

æ$s= /fli6«o k/LIff af]8{sf] u7g M lgo'lQm l;kmfl/; ;ldlt


 dfWolds lzIff k/LIffsf] ;~rfng, ;dGjo / Joj:yfkg ug{
 /fli6«o k/LIff af]8{ !# ;b:oLo /xg] . dgf]lgt ;b:o % hgf . वििरण राष्ट्रिय परीक्षा बोर्डको शैक्षक्षक गुणस्तर शशक्षक सेिा
अध्यक्ष परीक्षण केन्द्रको आयोगका अध्यक्ष र
 cWoIf M g]kfn ;/sf/n] lgo'lQm ug]{ प्रमुख परीक्षक सदस्य
 cWoIfsf] of]Uotf M :gftsf]Q/, lzIff tyf k/LIff;DaGwL If]qdf सदस्य ३ ३ ३
(अध्यक्षसहित)
sDtLdf !@ jif{sf] cg'ej
अध्यक्ष लोक सेवा अध्यक्ष लोक सेवा अध्यक्ष लोक सेवा अध्यक्ष
 pkfWoIf M lzIff ;lrj सदस्य (२ जना) ख्याततप्राप्त शिक्षाववद् शिक्षा सचिव र शिक्षा सचिव र
 ;b:o ;lrj M g]kfn lzIff ;]jfsf] /fhkqf+lst k|yd >]0fLsf] २ जना (मन्त्रालयले राष्ट्रिय योजना त्ररभुवन
मनोतनत आयोगको सदस्य ववश्वववद्यालयको
clws[t jf af]8{sf] jl/i7 sd{rf/LdWo] dGqfnon] tf]s]sf] sd{rf/L शिक्षा हेर्ने उपकूलपतत
/xg] .
 af]8{sf cWoIf tyf dgf]gLt ;b:osf] kbfjlw rf/ jif{sf] x'g]5 . तनयुष्ट्तत नेपाल सरकारले

 af]8{ cljlR5Gg pQ/flwsf/jfnf Ps :jzfl;t / ;+ul7t ;+:yf


x'g]5 .
3/18/2023 24 3/18/2023 25

5
3/18/2023

प्रश्न
 af]8{sf] n]vfk/LIf0f dxfn]vfk/LIfs sfof{noaf6 x'g]5 .
 प्र

१) राष्ट्रिय परीक्षा बोर्डको अध्यक्षको तनयुष्ट्तत शसफाररस सशमततको


अध्यक्ष को िुन्त्छ ?
k/LIffsf] ;~rfng / Joj:Yffkg ;DaGwL Joj:Yff M
क) सचिव शिक्षा ववज्ञान तथा प्रववचि मन्त्रालय
ख) अध्यक्ष लोक सेवा आयोग -!_ dfWolds lzIffsf] sIff bz / dfWolds txsf] cGTodf
ग) महानर्नदे िक शिक्षा तथा मार्नव स्रोत ववकास केन्द्र
x'g] k/LIff af]8{af6 ;~rfng x'g]5
घ) उपकूलपनत निभ ुवर्न ववश्वववद्यालय
२) शिक्षक सेवा आयोगको सदस्यको तनयुष्ट्तत शसफाररस सशमततमा को af]8{n] g]kfn ;/sf/;Fu ;Dks{ /fVbf dGqfno dfkm{t /fVg'
रिदै न?
क) सचिव शिक्षा ववज्ञान तथा प्रववचि मन्त्रालय
kg]{5 .
ख) अध्यक्ष लोक सेवा आयोग
ग) महानर्नदे िक शिक्षा तथा मार्नव स्रोत ववकास केन्द्र
घ) उपकूलपनत निभ ुवर्न ववश्वववद्यालय

3/18/2023 27 3/18/2023 28

lzIff P]g @)@* lzIff P]g @)@*


^=dfWolds lzIffsf] k|sf/ M dfWolds lzIff b]xfPsf k|sf/sf x'g]5g\ M &=lzIffsf] dfWod M
-s_ ;fwf/0f dfWolds lzIff .
 ljBfnodf lzIffsf] dfWod g]kfnL efiff, c+u|]hL efiff jf b'j}
-v_ ;+:s[t dfWolds lzIff . efiff x'g]5 .
-u_ k|fljlws tyf Joj;flos dfWolds lzIff
 k|fylds lzIff dft[efiffdf lbg ;lsg]5 .

शशक्षा ऐर्न अर्नुसार माध्यनमक शिक्षाको प्रकारमा कुर्न


पदे र्न ?
-s_ ;fwf/0f dfWolds lzIff .
-v_ ;+:s[t dfWolds lzIff .
-u_ k|fljlws tyf Joj;flos dfWolds lzIff
(घ) व्यावसातयक माध्यशमक शिक्षा
3/18/2023 29 3/18/2023 30

6
3/18/2023

/fli6«o lzIff kl/ifb\ ;DaGwL Joj:yf M z}lIfs u'0f:t/ k/LIf0f s]Gb| M


 lzIff ;DaGwL gLlt lgwf{/0f ug]{ ;DaGwdf g]kfn ;/sf/nfO{ ;Nnfx tyf ;'emfj  ljBfno lzIffsf] u'0f:t/ k/LIf0f ug]{ sfd
lbg] sfd  s]Gb|sf] k|d'v M k|d'v lzIff k/LIfs -! hgf_
 lzIff dGqL jf /fHodGqL cWoIf  lgo'lQm M g]kfn ;/sf/n] .
 @# ;b:oLo  of]Uotf M lzIff ;]jfsf] sDtLdf /fhkqflÍt k|yd >]0fLsf] kbdf sfd u/]sf
 ;b:o ;lrj M dGqfnosf] of]hgf dxfzfvfsf] ;x;lrj . JolQm
प्रश्न  lgo'lQm l;kmfl/; ;ldlt -# ;b:oLo_M g]kfn ;/sf/ ;dIf l;kmfl/; ug{
lzIff ;DaGwL gLlt lgwf{/0f ug]{ ;DaGwdf g]kfn ;/sf/nfO{ ;Nnfx s_ nf]s ;]jf cfof]usf] cWoIf M cWoIf
tyf ;'emfj lbg] sfd कसले गदडछ ? v_ /fli6«o of]hgf cfof]usf lzIff x]g]{ ;b:o /
क) शिक्षक काउष्ट्न्त्सल u+ dGqfnosf] ;lrj
ख) राष्ट्रिय शिक्षा सशमतत
ग) राष्ट्रिय शिक्षा पररषद
घ) शिक्षक मिासंघ
3/18/2023 31 3/18/2023 32

lzIff P]g @)@* lzIff P]g @)@*


*= ljBfnosf] kf7\oqmd / kf7\ok':ts M !!= lhNnf lzIff ;ldltsf] u7g M
 lhNnfleqsf ljBfnosf] /]vb]v / Joj:yfkg ug{] d'Vo sfd
ljBfnon] g]kfn ;/sf/af6 :jLs[t kf7\oqmd /  ( ;b:oLo, kb]g $ / dgf]lgt % hgf
kf7\ok':ts nfu" ug'{k5{ . kb]g M $ hgf

प्रश्न
 cWoIf M lhNnf ;dGjo ;ldltsf] ;efklt
 ;b:o M k|d'v lhNnf clwsf/L
ववद्यालयमा लागू गररने पाठ्यक्रम तथा  ;b:o M g]kfn lzIfs dxf;+3sf] lhNnf cWoIf
पाठ्यपस् ु तकको स्वीकृतत कसले गदड छ ?  ;b:o ;lrj M OsfO{ k|d'v -;fljssf] lhNnf lzIff clwsf/L_

क) पाठ्यक्रम ववकास केन्त्र dgf]lgt % hgf -$ hgf lhNnf lzIff ;ldltn]±! hgf OsfO k|d'vn]_
 lhNnf lzIff ;ldltaf6 dgf]lgt $ hgf M ;fd'bflos ljJo; cWoIfdWo]af6 ! hgf,
ख) राष्ट्रिय पाठ्यक्रम ववकास तथा मू. पररषद tyf cleefjs jf lzIffljb\dWo]af6 sDtLdf Ps hgf blnt / Ps dlxnf ;lxt #
ग) शिक्षा ववज्ञान तथा प्रववचि मन्त्रालय hgf_ .
 OsfO k|d'vaf6 dgf]lgt x'g] ! hgf M ;+:yfut ljBfnosf cWoIfx?dWo]af6
घ) नेपाल सरकार  dgf]lgt ;b:osf] kbfjlw @ jif{

3/18/2023 33 3/18/2023 34

7
3/18/2023

lhNnf lzIff ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/


lzIff P]g @)@*  lzIff;DaGwL lhNnf:t/Lo of]hgf th'{df ug]{,
k|Zg
 ;fd'bflos ljBfnonfO{ cfly{s ;xof]u k'¥ofpg ufpFkflnsf tyf
!_ lhNnf lzIff ;ldltdf slt hgf ;b:o x'G5g\ < gu/kflnsfnfO{ clek|]l/t ug]{,
s_ & hgf v_ ( hgf
 ;fd'bflos ljBfnox¿sf] n]vf k/LIfssf] kfl/>lds lgwf{/0f ug]{,
u_ !! hgf 3_ !# hgf
@_ lhNnf lzIff ;ldltdf lhNnf lzIff ;ldltn] dgf]lgt ug]{ ;b:o sf] x'g\ <
 b/jGbL ljt/0f / ldnfg M -lhNnfleq_ cfwf/e"t ljBfnodf b'u{d
lhNnfx?sf] xsdf ef}uf]lns ljs6tfsf] cfwf/df / cGo lhNnfsf] xsdf
s_ ;+:yfut ljBfnosf cWoIf v_ ;fd'bflos ljBfnosf cWoIf ljBfyL{ ;+Vofsf] cfwf/df Go"gtd sIffut b/aGbL sfod ug]{
u_ k|wfgfWofks 3_ ckf+utf ePsf] JolQmdWo]af6
 cfwf/e"t ljBfnosf] sIff 5 b]lv cf7;Dd tyf dfWolds ljBfnonfO{
#_ lhNnf lzIff ;ldltdf lhNnf lzIff ;ldltn] slt hgf dgf]lgt ub{5 < ljifout cfwf/df g]kfn ;/sf/åf/f pknAw b/aGbL ljt/0f / ldnfg
s_ & hgf v_ % hgf ug]{,
u_ $ hgf 3_ # hgf  ljBfno aGb ug]{ ;DaGwdf cfjZos lg0f{o lnG5 .
$_ lhNnf lzIff ;ldltdf OsfO k|d'vn]] dgf]lgt ug]{ ;b:o sf] x'g\ <
s_ ;+:yfut ljBfnosf cWoIf v_ ;fd'bflos ljBfnosf cWoIf
u_ k|wfgfWofks 3_ ckf+utf ePsf] JolQmdWo]af6

3/18/2023 35 3/18/2023 36

lzIff P]g @)@* !!v=cfof]usf] u7gM lzIfs ;]jf cfof]u


!!s=lhNnf lzIff ;ldlt lj36g ug{ ;lsg]M
 ;fd'bflos ljBfnodf :jLs[t b/jGbLdf l/Qm lzIfs tyf
 s'g} lhNnfsf lhNnf lzIff ;ldltn] tf]lsP adf]lhdsf] lhDd]jf/L
sd{rf/L kbsf] :yfoL lgo'lQm / a9'jfsf] nflu l;kmfl/; ug]{
k"/f ug{ g;s]df g]kfn ;/sf/n] To:tf] lhNnf lzIff ;ldltnfO{ d'Vo sfd
lj36g ug{ ;Sg] / Ps c:yfoL ;ldlt u7g ug{ ;Sg]5 . k|Zg
lzIfs ;]jf cfof]usf] sfd s'g xf]Og <
s_ lzIfssf] :yfoL lgo'lStsf] l;kmfl/; ug]{
v_ lzIfssf] :yfoL lgo'lQmsf] k/LIffsf] kf7\oqmd lgwf{/0f ug]{
u_ lzIfssf] :yfoL lgo'lQm ug]{
3_ lzIfssf] ;]jf ;t{ / ;'ljwf;DaGwdf dGqfnonfO{ ;'emfj lbg]

3/18/2023 37 3/18/2023 38

8
3/18/2023

!!v=cfof]usf] u7gM lzIfs ;]jf cfof]u


lzIff P]g @)@*
!!u= ;b:osf] nflu rflxg] of]UotfM
 cfof]udf cWoIf / Pshgf dlxnf ;lxt cGo b'O{hgf ;b:ox¿ /xg]
cyf{t s"n # ;b:oLo cfof]u
-s_ g]kfnL gful/s,
 cfof]usf ;b:o lgo'lQm l;kmfl/; ;ldlt M # ;b:oLo
-v_ g]kfn ;/sf/af6 dfGotf k|fKt ljZjljBfnoaf6 :gftsf]Q/ pkfwL
cfof]usf ;b:o lgo'lQm l;kmfl/; ;ldlt g]kfn ;/sf/n] u7g ug]{ k|fKt u/]sf],
s_ cWoIf M nf]s ;]jf cfof]usf cWoIf -u_ lgo'lQm x'geGbf sDtLdf b'O{ jif{ cuf8Lb]lv s'g} /fhgLlts bnsf]
v_ ;b:o M lqe'jg ljZjljBfnosf] pks'nklt ;b:o g/x]sf],
u_ ;b:o M lzIff dGqfnosf] ;lrj -3_ rfnL; jif{ pd]/ k"/f ePsf],
;ldltn] l;kmfl/z u/]sf] JolQmnfO{ g]kfn ;/sf/n] ;b:odf lgo'lQm -ª_ cWoIfsf nflu g]kfn ;/sf/sf] ljlzi6 >]0fLsf] cg'ej k|fKt u/]sf] /
ug]{5 . ;b:osf] nflu sfg'g, lzIff jf k|zf;gsf] If]qdf slDtdf kGw« jif{
sfd u/]sf] .
 ;b:ox¿sf] kbfjlw kfFr jif{sf] x'g]5 / lghx¿ k'gM lgo'lQm x'g
;Sg]5g\ .
 cfof]usf] jl/i7 sd{rf/Ln] cfof]usf] ;lrj eO{ sfd ug]{5 .
3/18/2023 39 3/18/2023 40

lzIff P]g @)@* lzIff P]g @)@*


!!3= ;b:otf sfod g/xg]M ^% jif{ k"/f ePdf !!r= l;kmfl/; ubf{ ckgfpg'kg]{ k|s[of M
!!ª= ;lrjfno / sd{rf/L ;DaGwL Joj:yfM ;lrjfnosf] -!_:yfoL k"lt{ ug'{ kbf{ ljBfnosf] tx cg';f/ k"lt{ ul/g' kg]{ lzIfs tyf
sd{rf/Lsf] ;+Vofsf] ljj/0f lzIff tyf dfgj ;|f]t ljsf; s]Gb|af6 lng],
k|zf;sLo k|d'vsf] ¿kdf sfd ug{sf] nflu g]kfn ;/sf/n] -@_lhNnfsf ljBfnox?df kbk"lt{ ug{ v'Nnf k|ltof]lutfsf] nflu kb ;+Vof vf]nL
g]kfn ;/sf/sf] sDtLdf /fhkqf+lst k|yd >]0fLsf] clws[t lj1fkg k|sflzt ug]{ / kb cg';f/ tf]lsPsf] of]Uotf ePsf pDd]bjf/x?af6
b/vf:t lng],
sd{rf/LnfO{ tf]Sg]5 . b]xfosf] tl/sf ckgfO{ pko'Qm pDd]bjf/ 5gf}6 ug]{ M
-!_lnlvt k/LIff, -@_ cGt/jftf{, -#_ k|of]ufTds k/LIff .
t/ cfof]un] plrt / cfjZos 7x¥ofPsf] cj:yfdf dfq k|of]ufTds k/LIff
lnOg]5 .
l/Qm kbdf k|To]s jif{ lj1fkg ug]{ / lj1fkg ePsf] ^ dlxgf leq lgo'lQm jf
a9'jfsf] l;kmfl/; ug]{ .

3/18/2023 41 3/18/2023 42

9
3/18/2023

!!6= ufFp lzIff ;ldlt jf gu/ lzIff ;ldlt


lzIff P]g @)@*  ufpFkflnsf jf gu/kflnsf If]qleq ;~rfng x'g] ljBfnosf]
!!5= ;ldlt u7g ug{ ;Sg] M Joj:yfkg, /]vb]v / ;dGjo ug]{ sfd
 cfjZostfg';f/ s]Gb|Lo / If]qLo :t/df ;ldltx¿ u7g ug{
 hDdf !! hgf ;b:o ÖcWoIf ±;b:o ;lrj±$ hgf
;Sg]5 . kflnsfaf6 ±$ hgf lzIff ;ldltaf6 ± ! hgf lhNnf lzIff
 ;ldltsf ;b:ox¿ sDtLdf b'O{ jif{ cufl8b]lv s'g} klg /fhgLlts ;ldltaf6
bnsf] ;b:o g/x]sf lzIffljb\ tyf lzIff If]qdf lqmofzLn
 cWoIf M ufpFkflnsfsf] cWoIf jf gu/kflnsfsf] k|d'v
JolQmx¿dWo]af6 ul/g] .
 ;b:o ;lrj M ufpF lzIff ;ldltdf ;|f]tJolQm / gu/ lzIff
!!`= aflif{s k|ltj]bg k]z ug]{ M cfof]un] cfly{s jif{ ;dfKt ePsf]
tLg dlxgf leq aflif{s k|ltj]bg g]kfn ;/sf/ ;dIf k]z ug'{kg]{5 .
;ldltdf ljBfno lg/LIfs
 ufpF÷gu/kflnsfaf6 $ hgf -kflnsf ;b:o @ / k|wfgfWofks
@_
s_ ufpFkflnsf jf gu/kflnsfsf ;b:odWo] sDtLdf !
dlxnf;lxt @ hgf
3/18/2023 43
v_ k|=c=dWo] ! dlxnf;lxt dgf]lgt @ hgf
3/18/2023 44

!!6= ufFp lzIff ;ldlt jf gu/ lzIff ;ldlt !!6= ufFp lzIff ;ldlt jf gu/ lzIff ;ldlt
 ufpF jf gu/ lzIff ;ldltdf slt hgf ;b:o x'G5g\ <
 ufpF÷gu/ lzIff ;ldltaf6 dgf]lgt $ hgf -;dfh;]jL jf  ufpF jf gu/ lzIff ;ldltsf] cWoIf sf] x'G5 <
lzIffk|]dL # / ckf+utf !_  gu/ lzIff ;ldltsf] ;b:o ;lrj sf] x'G5 <
s_ ;dfh;]jL jf lzIffk|]dLdWo]af6 ! blnt, @ hgf  ufpF lzIff ;ldltsf] ;b:o ;lrj sf] x'G5 <
dlxnf;lxt # hgf  k|wfgfWofksdWo]af6 ufpF jf gu/ lzIff ;ldltdf s;n] dgf]lgt ub{5 <
v_ ckf+utf ePsf JolStdWo]af6 ;ldltåf/f dgf]lgt !  ufpF jf gu/ lzIff ;ldltdf lhNnf lzIff ;ldltn] s;nfO{ dgf]lgt ub{5 <
hgf /xg] .  ufpF lzIff ;ldltdf ufpF lzIff ;ldltn] dgf]lgt ug]{ ;b:o s'g xf] <
 ckf+utf ePsf JolQmdWo]af6 ufpF jf gu/ lzIff ;ldltdf s;n] dgf]lgt
 lhNnf lzIff ;ldltn] dgf]lgt ug]{ ! hgf M ljJo; ub{5 <
cWoIfdWo] !,  k|wfgfWofksnfO{ ufpF jf gu/ lzIff ;ldltdf s'g x}l;otdf cfdGq0f
 k|wfgfWofksx? / g]kfn lzIfs dxf;+3sf] k|ltlglwnfO{ ul/G5 <
;ldltsf] a}7sdf ko{j]Ifssf] ?kdf cfdGq0f ul/g] .  ufpF jf gu/ lzIff ;ldltsf] kbfjlw slt x'G5 <
 ;dfh;]jL jf lzIffk|]dLdWo]af6 ufpF jf gu/ lzIff ;ldltdf slt hgf
 dgf]gLt ;b:osf] kbfjlw b'O{ jif{sf] x'g]5 . dgf]lgt x'g] Joj:yf 5 <
3/18/2023 45 3/18/2023 46

10
3/18/2023

lzIff P]g @)@* lzIff P]g @)@*


!!7= 3'lDt ljBfno ;~rfng ug{ ;Sg]M !!y= ljBfnosf] Joj:yfkg lhDdf lbg ;lsg]M
-!_ g]kfn ;/sf/n] ljs6 lxdfnL If]qdf tf]lsPadf]lhdsf] 3'lDt ljBfno
 :yfgLo tx jf Joj:yfkg ;ldltnfO{ ljBfnosf] Joj:yfkg
;~rfng ug{ ;Sg]5 .
;fd'bflos l;sfO s]Gb| ;~rfng ug{ ;Sg] M g]kfn ;/sf/n] ;d'bfodf lhDdf lbg ;lsg]
;fIf/tf, ;Lk ljsf; / lg/Gt/ l;sfO ;d]tsf] sfd ug{ tf]lsP adf]lhd !!b= ;fem]bf/Ldf ljBfno ;~rfng ug{ ;Sg] M
;fd'bflos l;sfO s]Gb| ;~rfng ug{ ;Sg]5 .
 g]kfn ;/sf/n] ;fd'bflos ljBfno / ;fj{hlgs z}lIfs u'7L
!!8= cWofkg c'gdltkq lng'kg]{M
cGtu{t ;~rflnt ljBfno tyf PseGbf a9L ;fj{hlgs z}lIfs
cfof]uaf6 cWofkg cg'dltkq glnO{ s;}n] klg lzIfs kbsf] nflu
pDd]bjf/ x'g gkfpg] u'7L cGtu{t ;~rflnt ljBfnox? aLr ;fem]bf/Ldf ljBfno
cWofkg cg'dltkq ;DaGwL ljifodf cfof]unfO{ ;'emfj lbg] k|of]hgsf] ;~rfng u/fpg ;Sg]5 .
nflu g]kfn lzIfs dxf;+3af6 l;kmfl/; ePsf ljz]if1 ;d]t /xg] u/L
tf]lsP adf]lhdsf] Ps lzIfs sfplG;n /xg] .

3/18/2023 47 3/18/2023 48

!@ ljBfno Joj:yfkg ;ldlt M !@ ljBfno Joj:yfkg ;ldlt M ;fd'bflos ljBfno


;fd'bflos ljBfno Joj:yfkg ;ldlt Joj:yfkg ;ldlt
 ;fd'bflos ljBfnosf] ;~rfng, /]vb]v / Joj:yfkg ug{ –d'Vo
sfd  k|fljlws / Jofj;flos ljifo cWoog u/fpg] dfWolds ljBfnodf
 ( ;b:oLoÖ$ cleefjs ±@ dgf]lgt ljJo;±j8f±lzIfs±k|=c= yk @ hgf pBf]u tyf jfl0fHo dxf;+3sf k|ltlglw /xg]
 ljJo; af6 dgf]lgt M @ hgf ;+:yfks÷a'l4lhjL÷lzIffk|]dL÷bz  ;DalGwt ljBfno lg/LIfs / ;|f]tJolQmnfO{ a}7sdf ko{j]Ifssf]
nfv eGbf a9L ;xof]u ug]{dWo]af6 ljJo;af6 dgf]lgt Ps ¿kdf efu lng cfdGq0f
dlxnf;lxt @ hgf
 ljz]if lzIff ;~rfng ug]{ ljBfnosf] Joj:yfkg ;ldltdf sDtLdf
 cleefjsn] 5fgL k7fPsf] b'O{ hgf dlxnf;lxt $ hgf ;b:o,
 j8f cWoIf jf j8f ;ldltn] dgf]gog u/]sf] ;b:o / lzIfs
krf; k|ltzt ;b:ox? ckfËtf ePsf JolQmsf] cleefjs /
k|ltlglw ! ;dfj]zL lzIff jf ;|f]t sIff ;~rfng ug]{ ljBfnosf] Joj:yfkg
 ljJo;sf ;b:ox?n] cfkm"x?dWo]af6 5fg]sf] JolQm cWoIf x'g] . ;ldltdf sDtLdf Pshgf ckfËtf ePsf JolQm ;b:o /xg] .
 cWoIf 5gf}6 geP;Dd jf cWoIfsf] cg'kl:yltdf h]i7 ;b:on]  dgf]lgt ;b:ox?sf] kbfjlw # jif{sf] .
j}7ssf] cWoIftf ug]{ . 3/18/2023 49 3/18/2023 50

11
3/18/2023

lzIff P]g @)@* ;fd'bflos lj=Jo=;=sf] sfd, st{Jo / clwsf/


;+:yfut ljBfno Joj:yfkg ;ldlt  ljBfnosf] z}lIfs, ef}lts tyf cfly{s tYof+s / ljj/0f
 ;+:yfut ljBfnosf] ;~rfng, /]vb]v / Joj:yfkg ug{sf nflu cWofjlws u/fO{ /fVg],
 & ;b:oLo, dgf]lgt $ hgf M  ljBfnosf] jflif{s ah]6 :jLs[t ug]{
-cWoIf OsfO k|d'v±cleefjs @±kflnsfn] !±lj=lg=±lzIfs±k|=c=_
 lzIff ljsf; tyf ;dGjo OsfO{ af6 vl6Psf] lzIfsnfO{
!_ ;+:yfks jf nufgLstf{dWo]af6 ljBfnosf] l;kmfl/;df OsfO{ k|d'vaf6
dgf]lgt cWoIf ! hgf, xflh/ u/fO{ sfddf nufpg],
@_ cleefjsdWo]af6 Ps dlxnf;lxt @ hgf ;b:o,  lzIff ljsf; tyf ;dGjo OsfO{ n] tf]s]sf] n]vfk/LIfsaf6
#_ :yfgLo lzIff k|]dL jf ;dfh;]jLdWo]af6 ufpFkflnsf jf gu/kflnsfn] dgf]lgt ljBfnosf] jflif{s n]vfk/LIf0f u/fpg],
! hgf ;b:o,
 lzIffsf] u'0f:t/ sfod ug]{ ;DaGwdf lzIfs cleefjs ;+3
$_ ljBfno lg/LIfs
%_ lzIfs k|ltlglw
u7g ug]{ .
^_ k|wfgfWofks ;b:o ;lrj  n]vfk/LIfssf] l;kmfl/; ug]{ -sDtLdf # hgf_
 dgf]lgt ;b:osf] kbfjlw # jif{  lzIfsnfO{ tflndsf nflu 5gf]6
3/18/2023 51 3/18/2023 52

!@v= lzIff ljsf; sf]if M


lzIff P]g @)@* -!_ ;fd'bflos ljBfnosf] ef}lts k"jf{wf/ ljsf;df ;xof]u k'¥ofpg tyf
!@s= ljBfno Joj:yfkg ;ldlt lj36g ug{ ;lsg]M To:tf ljBfnodf z}lIfs u'0f:t/ clej[l4 ug{sf] nflu s]Gb|Lo :t/df
Ps lzIff ljsf; sf]if /xg] . h;df b]xfosf /sdx? x'g]5g\ M
 ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf] lj36g s;n] ug]{ < M lhNnf -s_ g]kfn ;/sf/af6 k|fKt cg'bfg /sd,
lzIff ;ldltn] -v_ ;+:yfut ljBfnoaf6 k|fKt To:tf] ljBfnosf] jflif{s s'n cfDbfgLsf]
tf]lsPadf]lhdsf] /sd,
-u_ rGbfaf6 k|fKt /sd,
-3_ cGo ;|f]taf6 k|fKt /sd .
!@u= sf]if ;~rfns ;ldltM
 ( ;b:oLo, lzIff ;lrj cWoIf /xg],
 dgf]lgt ;b:o @ hgf -;+:yfut ljBfnosf s]Gb|Lo:t/sf ;+3;+:yfsf
cWoIfdWo]af6_
 kb]g & hgf

3/18/2023 53 3/18/2023 54

12
3/18/2023

lzIff P]g @)@* lzIff P]g @)@*


!#= lhNnf lzIff sf]if M !#s=ljBfno sf]if M
-!_ k|To]s lhNnfdf Pp6f lhNnf lzIff sf]if :yfkgf x'g]5, h;df b]xfosf -!_ k|To]s ljBfnodf Pp6f ljBfno sf]if x'g]5, h;df b]xfosf /sdx¿
/sdx¿ /xg]5g\ M – /xg]5g\ M
-s_ g]kfn ;/sf/af6 k|fKt cg'bfg, -s_ g]kfn ;/sf/af6 k|fKt cg'bfg,
-s!_ lhNnf ;dGjo ;ldltaf6 k|fKt cg'bfg, s!_ lhNnf lzIff sf]ifaf6 k|fKt cg'bfg,
-u_ lzIff s/af6 p7]sf] /sd, -s@_ ufpF kflnsf jf gu/kflnsfaf6 k|fKt cg'bfg,
-3_ rGbfaf6 k|fKt /sd, / -v_ z'Nsaf6 cfpg] /sd,
-ª_ cGo ;|f]taf6 k|fKt /sd -u_ rGbf jf bfg bftJoaf6 k|fKt /sd, /
 sf]ifsf] n]vfk/LIf0f dxfn]vf k/LIfssf] sfof{noaf6 x'g]5 . -3_ cGo >f]taf6 k|fKt /sd .

3/18/2023 55 3/18/2023 56

!^= ljBfnosf] ;DklQM lzIff P]g @)@*


!^s= ljBfnonfO{ 5'6 / ;'ljwf M
 ;fd'bflos ljBfnosf] ;DklQ M ;fj{hlgs ;DklQ
 ;+:yfut ljBfnosf] ;DklQ M ljBfnosf] gfddf  ;fd'bflos ljBfno / z}lIfs u'7Lsf] ¿kdf ;~rflnt ;+:yfut
 ;fj{hlgs u'7Lsf] ;DklQ M ;fj{hlgs ljBfnosf] gfddf h'g;'s} lnvt kfl/t ubf{ /lhi6«]zg b:t'/
 ;+:yfut ljBfnon] s'g} JolQm jf ;+3;+:yf;Fu bfg bftJosf] nfUg]5}g .
lng'kbf{ lhNnf lzIff ;ldltsf] :jLs[lt lng'kg]{5 .
 t/ ljb]zL JolQm jf ;+3;+:yfaf6 lng'k/]df g]kfn ;/sf/sf]
k"j{ :jLs[lt lng'kg]{5 .
 o;/L k|fKt ;DklQ g]kfn ;/sf/sf] :jLs[lt a]u/ a]rljvg
ug{ kfOg] 5}g .

3/18/2023 57 3/18/2023 58

13
3/18/2023

sf/jfxL !^ª= g]kfn lzIfs dxf;+3, lzIfs tyf sd{rf/Lsf] kbLo cfr/0f tyf cGo
Joj:yfM
 lzIff P]g ljk/Lt ljBfyL{;Fu z'Ns lnPdf z'Ns c;'n -s_;fd'bflos ljBfnosf lzIfsx¿sf] k]zfut xs lxtsf] ;DaGwdf sfo{ ug{
u/L kRrL;xhf/ ¿k}ofF;Dd hl/jfgf Ps g]kfn lzIfs dxf;+3 /xg]5 . s]Gb|Lo tyf lhNnf :t/df u7g ug{
;lsg] .
 ;DklQ lxgfldgf u/]df ljuf] c;'n u/L ljuf] adf]lhd -v_ lzIfs jf sd{rf/LnfO{ kbaf6 x6fpg] cj:yf –
hl/jfgf  kbLo bfloTj k"/f gu/]df,
 lagf ;"rgf nuftf/ kGw| lbgeGbf a9L ;do ljBfnodf cg'kl:yt /x]df,
 P]g lgod pNn+3g u/]df ! xhf/b]lv @% xhf/;Dd  ljBfnodf dfbs kbfy{ ;]jg u/L cfPsf] s'/f k|dfl0ft ePdf,
hl/jfgf  g}lts ktg b]lvg] s'g} kmf}hbf/L cleof]udf cbfntaf6 ;hfo kfPdf .
 k/LIff;Fu ;DalGwt cdof{lbt sfd u/]df, cg'dlt  sfof{no ;dodf cGoq cWofkg jf sfd u/]df jf cGo s'g} Jofj;flos
lqmofsnfk u/]df,
glnO{ z}lIfs sfo{qmd ;~rfng u/]df, ljBfyL{ egf{ ubf{  /fhgLlts bnsf] sfo{sfl/0fL ;ldltsf] ;b:o /x]sf] kfOPdf
bfg pkxf/ lnPdf ^ dlxgf;Dd s}b jf ! nfv;Dd !^ª!= :yfoL cfjf;Lo cg'dlt lng gx'g] M lnPdf jf cfjb]g u/]df ;]jfsf
hl/jfgf jf b'j} ;hfo nflu cof]Uo 7xl/g] u/L ;]jfaf6 avf{:t ul/g]5 . -:jo+3f]if0ff #) lbgleq_
!^r!= lzIfs ljBfyL{sf] cg'kft ldnfpg' kg]{ M lhNnf lzIff ;ldltn] ljBfyL{
3/18/2023 59
;+Vof / ljifosf cfwf/df 3/18/2023 61

!^h= lzIfssf] ;?jf M lzIff P]g @)@*


-!_ ;?jf x'g rfxg] lzIfsn] tf]lsPadf]lhdsf] kmf/fd e/L ;DalGwt lzIff !^`= ;+:yfut ljBfnon] 5fqa[lQ pknAw u/fpg' kg]{ M
ljsf; tyf ;dGjo OsfO -;fljs lhNnf lzIff sfof{nodf_ lgj]bg -!_ ;+:yfut ljBfnon] ljBfnodf egf{ ePsf s"n ljBfyL{ ;+Vofsf]
lbg'kg]{5 .
slDtdf bz k|ltztdf g36\g]u/L tf]lsP adf]lhd ljkGg, ckf+u, dlxnf,
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg k|fKt ePdf OsfO k|d'v -;fljssf lhNnf blnt jf hghflt ljBfyL{nfO{ lgMz'Ns 5fqa[lQ pknAw u/fpg'kg]{5 .
lzIff clwsf/L_ n] b/aGbL l/Qm / ljifo ldNg] b]lvPdf To:tf] lzIfsnfO{
;?jf ug{ ;Sg]5 . 5fqj[lQ
t/ To;/L ;?jf ubf{ lgj]bs sfo{/t :yfgsf] lhNNff lzIff clwsf/Lsf] ;xdlt  lzIff P]g lgod cg';f/ M !) k|ltzt
lng' kg]5{ .  clgjfo{ tyf lgz'Ns lzIff;DaGwL P]g @)&% M %)) hgf;Dd ljBfyL{
-#_ Pp6} ljBfnodf kfFr jif{ ;]jf cjlw k"/f u/]sf] :yfoL lzIfsnfO{ eP !) k|ltzt, *)) ;Dd ljBfyL{ eP !@ k|ltzt / ;f]eGbf a9L eP
tf]lsP adf]lhdsf] dfkb08sf] cfwf/df lhNnf lzIff clwsf/Ln] cfˆgf] lhNnf !% k|ltzt
leqsf], If]qLo lgb{]zsn] cfˆgf] If]qleqsf] / lzIff ljefun] g]kfnsf] s'g} klg -@_ 5fqj[lQ 5gf]6 ;ldlt M # ;b:oLo
ljBfnodf ;?jf ug{ ;Sg]5 . k|wfgfWofks,
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd ;?jf ubf{ lhNnf lzIff clwsf/Ln] If]qLo lzIff OsfOsf] k|ltlglw /
lgb]{zssf], If]qLo lzIff lgb]{zsn] lzIff ljefusf] / lzIff ljefun] lzIff
dGqfnosf] k"j{:jLs[lt lng'kg]{5 . ljBfno Joj:yfkg ;ldltdf /x]sf] cleefjssf] k|ltlglw
3/18/2023 62 3/18/2023 63

14
3/18/2023

lzIff P]g @)@* lzIff P]g @)@*


!&= b08 ;hfo M !&v= d'2f x]g{] clwsf/L M bkmf !& sf] pkbkmf -!_ adf]lhd ;hfo x'g] s;"/
s;}n] b]xfosf sfo{ u/]df, ug{ nufPdf jf ;f] sfo{ ug{ ;xof]u ;DaGwL d'2fdf k|d'v lhNnf clwsf/Ln] sf/jfxL / lsgf/f ug{] 5 .
k'¥ofPdf To:tf] JolQmnfO{ s;"/sf] dfqf x]/L Ps nfv ¿k}ofF;Dd !&u=g]kfn ;/sf/ jfbL x'g] M
hl/jfgf jf 5 dlxgf;Dd s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 .
 k/LIff;Fu ;DalGwt cdf{lbt sfo{ u/]df !*= k'g/fj]bg M -!_ bkmf !& v= cGtu{t k|d'v lhNnf clwsf/Ln] u/]sf]
 ljBfyL{ egf{ ubf{ bfg, pkxf/ jf s'g} /sd lnPdf, ;hfosf] cfb]z pk/ k}+tL; lbgleq lhNnf cbfntdf k'g/fj]bg nfUg]5 .
 cg'dlt glnO{ s'g} z}lIfs sfo{qmd, z}lIfs k/fdz{ ;]jf, la|h sf];{,
efiff lzIf0f sIff tyf k"j{ tof/L sIff ;~rfng u/]df .

d'2f bfo/ ePdf To:tf lzIfs jf sd{rf/L To;/L d'2f bfo/ ePsf]
ldltb]lv d'2fsf] 6'+uf] gnfu];Dd lgnDag x'g]5 .

3/18/2023 65 3/18/2023 66

lzIff P]g @)@* lzIff P]g @)@*


!(=lgod agfpg] clwsf/ M o; P]gsf] p2]Zo sfof{lGjt ug{ #(= pRr dfWolds txdf cWofkg/t lzIfs
g]kfn ;/sf/n] lgod agfpg ;Sg]5 . ;DaGwL Joj:yf M
!(s= lgb]{lzsf agfpg ;Sg] M o; P]gsf] sfof{Gjogsf] nflu  pRr dfWolds ljBfnodf sfo{/t lzIfsx?nfO{
dGqfnon] cfjZos lgb]{lzsf agfO{ nfu" ug{ ;Sg]5 .
@)= afwf c8\sfp x6fpg] clwsf/ M o; P]gsf] p2]Zo sfof{lGjt cfof]un] of] bkmf k|f/De ePsf] ldltn] 5
ug{ s'g} afwf c8\sfp k/]df g]kfn ;/sf/n] To:tf] afwf c8\sfp dlxgfleq c:yfoL cWofkg cg'dltkq lbg]5 .
x6fpg g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sflzt u/L cfb]z lgsfNg ;Sg]5  pkbkmf -!_ adf]lhd c:yfoL cWofkg cg'dltkq
/ To:tf] cfb]z o;} P]gdf k/] ;/x dflgg]5 .
@!= arfp / nfu" gx'g] M kfPsf lzIfsn] kfFrjif{leq cfof]uaf6 :yfoL
cWofkg cg'dltkq lng' kg{]5 .

3/18/2023 67 3/18/2023 68

15
3/18/2023

cEof;sf nflu k|Zgx? cEof;sf nflu k|Zgx?


!= z}lIfs u'7L ;~rfng ubf{ ;fj{hlgs z}lIfs u7Lsf] #=lzIff P]g @)@* n] ljz]if lzIffnfO{ s;/L kl/eflift u/]sf]
;~rfns af]8{ -6«i6L_ df sDtLdf slt hgf ;b:o 5<
x'g'kb{5 < s_ ljz]if 9+un] afnaflnsfnfO{ lbOg] lzIff
s_ # hgf v_ % hgf v_ cGwf, alx/f, nf6fx?nfO{ ;fIf/ agfpg] sfo{qmd
u_ & hgf 3_ ;b:o ;+Vof tf]lsPsf] 5}g u_ cGwf, alx/f, ;':tdgl:ylt ePsfx?nfO{ ljz]if ?kdf
@= slt lbg;Dd lnlvt ;"rgf ljgf cg'kl:yt x'g] lbOg] lzIff
lzIfsnfO{ gf]s/Laf6 x6fpg ;lsG5 < 3_ b[li6ljxLg, alx/f, cl6Hd, af}l4s ckfËtf, ;':t >j0f jf
s_ !% lbg v_ #) lbg clt czQm zf/Ll/s ckfËtf ePsf afnaflnsfnfO{ 5'§}
u_ $% lbg 3_ () lbg ;d"xdf /fvL] ljz]if k|sf/ / lglZrt dfWodaf6 lbOg] lzIff
3/18/2023 69 3/18/2023 70

cEof;sf nflu k|Zgx? cEof;sf nflu k|Zgx?


$= lzIff P]g @)@* cg';f/ slxn]bl] v lzIfs ;]jf cfof]uaf6 cWofkg cg'dltkq &= lzIfs ;]jf cfof]usf] cWoIfsf nflu of]Uotf b]xfosf dWo] s'g xf]Og <
glnO{ s;}n] klg lzIfs kbsf nflu pDd]bjf/ x'g gkfpg] Joj:yf ePsf] -s_ :gftsf]Q/ pkfwL k|fKt u/]sf],
5< -v_ sDtLdf b'O{jif{ cuf8Lb]lv s'g} /fhgLlts bnsf] ;b:o g/x]sf],
-s_ @)%*.!).@% -v_ @)%*.(.@% -u_ @)%*.&.!% -3_ @)%*.!!.@% -u_ rfnL; jif{ pd]/ k"/f ePsf],
%= lhNnf lzIff sf]ifsf] n]vfk/LIf0f s'g lgsfoaf6 x'G5 < -3_ sfg'g, lzIff jf k|zf;gsf] If]qdf slDtdf kGw| jif{ sfd u/]sf] .
-s_ lzIff tyf dfgj ;|f]t ljsf; s]Gb| *= lzIff ljsf; sf]if ;~rfns ;ldltsf] cWoIf b]xfosfdWo] sf] x'g] Joj:yf
-v_ sf]if tyf n]vf lgoGqssf] sfof{no 5<
-u_ lhNnf lzIff ;ldltn] tf]s]sf] n]vfk/LIfs -s_ ;lrj :yfgLo ljsf; dGqfno
-3_ dxfn]vf k/LIfssf] sfof{no -v_ ;lrj cy{ dGqfno
^= ufpF lzIff ;ldltdf cWoIf sf] x'G5 < -u_ ;lrj lzIff dGqfno
s_ ;|f]tJolQm v_ ufpFkflnsfsf] k|d'v k|zf;sLo clws[t -3_ lhNnf ;dGjo ;ldlt ;efklt
u_ ljBfno lg/LIfs -3_ ufpkflnsf cWoIf

3/18/2023 71 3/18/2023 72

16
3/18/2023

cEof;sf nflu k|Zgx? pQ/ s'l~hsf


(= lzIfs ;]jf cfof]usf] cWoIf / ;b:o lgo'lQmsf nflu k|Zg g++ pQ/
l;kmfl/; ug]{ ;ldltdf b]xfosf dWo] sf] /xFb}g < ! v
-s_ dxflgb]{zs lzIff tyf dfgj ;|f]t ljsf; s]Gb| @ s
-v_ ;lrj lzIff lj1fg tyf k|ljlw dGqfno # 3
-u_ cWoIf nf]s;]jf cfof]u $ s
-3_ pks'nklt lqe'jg ljZjljBfno % 3
^ 3
!)=lzIff P]g @)@* sf] s'g bkmfn] ;/sf/nfO{ P]g sfof{Gjog ug{ & 3
lgodfjnL agfpg] clwsf/ lbPsf] 5 < * u
-s_ !* -v_ !( -u_ @) -3_ @! ( s
!) v
3/18/2023 73 3/18/2023 74

ष्ट्िज्ञासा Thank you


???? wGojfb
3/18/2023 75 3/18/2023 76

17

You might also like