www.mustafayagci.com.

tr 2013

Geometri Notları
Mustafa YAĞCI, yagcimustafa@yahoo.com

Elips
Koniğin genel tanımını hatırlayarak derse başlaya- olduğundan üstteki şekilde verilen P1 noktası bulu-
lım: Düzlemde bir F noktası ve F’den geçmeyen bir nur. Bu dikme üzerinde başka bir P noktası bulu-
d doğrusu verildiğinde, F noktasına uzaklığının d namaz ama bu dikmenin uzantısında var mıdır?
doğrusuna uzaklığına oranı pozitif bir sabit olan
noktaların geometrik yerine konik deniyordu. Bu
oranı da e ile gösteriyorduk. İşte bu e sayısı (0, 1)
aralığından seçilirse bu noktaların geometrik yeri 3k k 2k
P2 F P1 T
bir elips oluyor.
d
Şimdi bu tanıma göre bakalım elips nasıl bir şekil-
miş? Tanımda söylendiği gibi; bir F noktası ve
F’den geçmeyen bir d doğrusu çizelim. FT doğrusu üzerinde |P2F| = |FT| olacak şekilde bir
P2 noktası alınırsa
|P2d| = 2⋅|P2F|
olacağından P2 de aranan noktalardan biridir. Hatta
FT üzerinde başka P noktası olamayacağını da keş-
F fedin. Şu halde elipsin geçtiği iki noktayı bulmuş
olduk.
d

P4 2n
Şimdi F’ye uzaklığı d’ye uzaklığının e katı olan P5
noktaları işaretleyeceğiz. Anlama ve anlatma kolay- 2m
n m P3
1 1 3k
lığı açısından e’yi şimdilik alalım. e’nin ol- P2 F k P1 2k
2 2 P6
ması, öyle P noktaları bul ki P7 d
PF 1
=
Pd 2 Şimdi de göz kararıyla P3, P4, P5, P6, P7 noktalarını
olsun, yani bulalım.
|Pd| = 2⋅|PF|
olsun demektir. Şimdi F’den d’ye bir dik indirelim. P4
P5
Dikme ayağına da T diyelim. P3

P2 F P1
P6
k 2k P7 d
F P1 T

d Üst şekilden de görüldüğü üzere, elips, ovalimsi bir

şekle sahipmiş. Çemberin iki ayrı kutbundan biraz
basık hali gibi bir şey. Yatık duran bir yumurta de-
Bu dikme üzerinde verilen şartı sağlayan bir P nok-
meyin ama. Çünkü yumurtanın tek simetri ekseni
tası aranırsa,
vardır, halbuki elipsin 2 tane.
|P1d| = 2⋅|P1F|

370
Mustafa YAĞCI www.mustafayagci.com.tr Elips

eşitliğine kavuştuk. P ve Q noktaları rastgele seçil-

P2 F' F P1
d'
Yine üst şekilden görebileceğiniz üzere, kaba şekli-
ni çıkarttığımız elips P1P2 eksenine göre simetrik
olduğundan, F noktası ve d doğrusu yardımıyla bu-
lunan noktaların F′ noktası ve d′ doğrusu yardımıy-
la da bulunabileceğini fark ediniz. İşte bu yüzden
elipsin 2 tane odağı ve 2 tane doğrultman doğrusu
vardır.
Elipsin En Önemli Özelliği
diğinden aslında şunu kanıtlamış olduk:
Elips üzerinde alınan herhangi iki noktanın odak-
lara olan uzaklıklarının toplamı birbirine eşittir.
d
Aslında bu teorem şuna da özdeştir:
Elips üzerinde alınan bir noktanın elipsin odak-
larına olan uzaklıkları toplamı bir sabittir.
Aşağıdaki yorum, bu önemli teoremin aklınızda yer
etmesine yardımcı olacaktır:
F′ ve F noktalarındaki direklerin gevşek bir iple
birbirlerine bağlandıklarını hayal edin.

Elipsin birazdan vereceğimiz bir özelliği, o kadar

önemlidir ki, çoğu kaynakta bu özelliği elipsin ta- F' F
nımı olarak görmek de mümkündür.
Şimdi elinize bir çubuk alıp bu ipi gerin.
F′ ve F odaklı, bu odaklara ait doğrultmanları da sı-
rasıyla d′ ve d olan rastgele bir elips çizelim. Bu
elipsin üzerinde yine rastgele iki farklı P ve Q nok-
taları alalım. P’den d ve d′ doğrularına inen dikme F' F
ayakları sırasıyla M ve N, Q’den bu doğrulara inen
dikme ayaklarıysa sırasıyla R ve S olsun.
Şimdi de ip gergin kalmak kaydıyla çubuğu hareket
ettirin. Çubuğun ucunun nasıl hareket ettiğini göz-
N u P v M lemleyin.
eu
ev
F' O ez F
ey
S y z R
Q F' F
d' d

Elipsin tanım gereğince

|PN| = u ise |PF′| = eu,
|PM| = v ise |PF| = ev, Çubuk yukardaki şekilde nokta nokta olarak göste-
rilmiş bir eğri çizecektir. İşte bu eğri elipstir. Çubuk
|QS| = y ise |QF′| = ey,
hangi konumda olursa olsun ip gergin olduğundan
|QR| = z ise |QF| = ez
çubuğun bulunduğu noktanın direklere uzaklıkları
olacağını biliyoruz. Diğer yandan NSRM dörtgeni-
toplamı ipin boyu kadardır. E ipin uzunluğu sabit
nin bir dikdörtgen olduğu da ortada. O halde |NM| =
olduğundan çubuğun geçtiği noktaların direğin di-
|SR| olması gerektiğinden
kildiği noktalara uzaklıkları toplamının da sabit ol-
u+v=y+z
duğunu anlarız.
yazılabilir. Şimdi bu eşitliğin her iki yanını e ile
çarpalım:
Odak kelimesinin İngilizcesi ‘focus’ olduğundan
eu + ev = ey + ez
olacağından genelde odaklar F ve F′ diye gösterilir. Bundan
sonra biz de öyle yapacağız.
|PF ′| + |PF| = |QF ′| + |QF|

371
Mustafa YAĞCI www.mustafayagci.com.tr Elips

Elipsin Merkezi ve Merkezil Elips Şimdi bunun nedenini açıklayalım:

[FF′] doğru parçasının orta noktasına elipsin mer- y

kezi denir. Genelde O ile gösterilir.
a−c
Bir elips, merkezi analitik düzlemin orijiniyle çakı-
şacak şekilde analitik düzlemde çizilirse bu elipse A' F' O F A
-a -c 0 c a x
merkezil elips denir.
a+c

y
Teorem, elips üzerindeki herhangi bir nokta için
B b
sağlandığından A noktası için de sağlanmalıdır. Şu
durumda
A' F' O F A |AF| + |AF′|
-a -c 0 c a x
toplamı aradığımız sabiti verecektir.
|AF| = a – c
B' -b |AF′| = a + c
olduğundan
Elipsin eksenleri kestiği noktalara elipsin köşeleri |AF| + |AF′| = 2a
denir. Yukardaki elipsin köşeleri olduğu kanıtlanmış olur.
A(a, 0)
A′(−a, 0)
B(0, b) Merkezil Elipsin Denklemi
B′(0, −b)
noktalarıdır. Odakları da Şimdi hep birlikte bir merkezil elipsin denkleminin
F(c, 0) nasıl bir şey olduğunu bulacağız. F ve F′ noktaları
F′(−c, 0) orijine göre simetrik olduklarından F′ noktasının
noktalarıdır. koordinatlarına (–c, 0) dersek, F noktasının koordi-
natları da (c, 0) olur. Bu noktalara uzaklıkları top-
Odakların üzerinde bulunduğu [AA′] doğru parçası- lamı 2a br olan noktaların geometrik yer denklemi-
ni bulacağız.
na elipsin asal ekseni, [BB′] doğru parçasına da
elipsin yedek ekseni denir.
y

y P(x, y)
Yedek Eksen
b Minör Eksen
Küçük Eksen 0 x
F'(−c, 0) F(c, 0)
-a 0 a x
Asal Eksen
Majör Eksen
-b Büyük Eksen
Elips üzerindeki herhangi bir noktanın koordinatla-
rını (x, y) olarak alalım. Bu noktanın odaklara olan
Asal eksene majör eksen veya büyük eksen, ye- uzaklıkları toplamı 2a br olması gerektiğinden
dek eksene de minör eksen veya küçük eksen de
denir. ( x + c) 2 + y 2 + ( x − c ) 2 + y 2 = 2a
yani
Asal eksenin önemi, daha çok uzunluğunda yatar. x 2 + 2cx + c 2 + y 2 + x 2 − 2cx + c 2 + y 2 = 2a
Hani demiştik ya, elips üzerindeki herhangi bir
noktanın elipsin odaklarına olan uzaklıklarının top- eşitliği sağlanmalıdır.
lamı bir sabittir, işte o sabit asal eksenin uzunluğu-
dur yani üstteki gösterime göre 2a’dır. İşlem kolaylığı açısından x2 + c2 + y2 = m diyelim.
m + 2cx + m − 2cx = 2a

372
Mustafa YAĞCI www.mustafayagci.com.tr Elips

Şimdi her iki yanın karesini alalım. Eğer bir merkezil elipsin odakları x ekseni üzerinde
değil de y ekseni üzerindeyse, denklemi yine
m + 2cx + m − 2cx + 2 m + 2cx m − 2cx = 4a 2 x2 y 2
+ =1
2m + 2 m + 2cx m − 2cx = 4a 2 a2 b2
olur fakat bu sefer
m + m + 2cx m − 2cx = 2a 2 b2 = a 2 + c 2
m + 2cx m − 2cx = 2a 2 − m eşitliği sağlanır. Zira bu sefer ipin boyu 2a değil, 2b
olmaktadır.
(m + 2cx)(m − 2cx) = 4a 4 − 4a 2 m + m 2
m 2 − 4c 2 x 2 = 4 a 4 − 4 a 2 m + m 2 y
2 2 4 2 b
−4c x = 4a − 4a m
c
−c 2 x 2 = a 4 − a 2 m b
Şimdi m yerine gerçek değerini tekrar yazıp düzen-
leyelim. -a 0 a x
b
−c 2 x 2 = a 4 − a 2 x 2 − a 2 c 2 − a 2 y 2 -c
(a 2 − c 2 ) x 2 + a 2 y 2 = a 4 − a 2 c 2 -b
(a 2 − c 2 ) x 2 + a 2 y 2 = a 2 (a 2 − c 2 )
Genel olarak; a2 > b2 ise odaklar x ekseni üzerinde,
Şimdi eşitliğin her iki yanını a 2 (a 2 − c 2 ) ’ye böle- b2 > a2 ise odaklar y ekseni üzerinde diyebiliriz.
lim.
x2 y2 Alıştırmalar. Aşağıdaki tabloda boş bırakılan kutu-
+ =1
a2 a2 − c2 ları grafiğe bakarak doldurunuz.

Sonuca ulaştık ama ufak bir hamle daha kaldı.

y Denklemi
B3 P
y
P
A' F' F A
a
b
a Elipsin köşeleri
0 5 x
A( , ), A'( , )
F c 0 c F' x
B' B( , ), B'( , )
Asal eksen uzunluğu: Elipsin odakları
Yedek eksen uzunluğu: F( , ), F '( , )
P noktasını elipsin en üst köşesi olarak alırsak F′PF Odaklar arası uzaklık: |PF| + |PF '|
ikizkenar üçgen olacağından |F′P| = |PF| = a br
olur. Diğer yandan |FO| = |OF′| = c br olduğundan
|OP|2 = b2 = a2 – c2 olur. Şu durumda elips denkle- y Denklemi
mi B P
x2 y 2
+ =1 A' F' F A
a2 b2 Elipsin köşeleri
halini alır.
0 15 17 x
A( , ), A'( , )
B' B( , ), B'( , )
Uzun lafın kısası: x2’nin paydasına x eksenini kesti-
ği noktaların apsislerinin karesini, y2’nin paydasına Asal eksen uzunluğu: Elipsin odakları
da y eksenini kestiği noktaların ordinatlarının kare- Yedek eksen uzunluğu: F( , ), F '( , )
sini yazıp toplayıp 1’e eşitliyoruz. Odaklar arası uzaklık: |PF| + |PF '|

373
Mustafa YAĞCI www.mustafayagci.com.tr Elips

Örnek.
y Denklemi
4x2 + 25y2 = 100
B P elipsinin odaklar arası uzaklığı kaç birimdir?
10
A' F' F A Çözüm: Öncelikle eşitliğin her iki yanını 100’e bö-
Elipsin köşeleri
0 8 x lerek denklemi bildiğimiz formata getirelim:
A( , ), A'( , )
x2 y 2
B' B( , ), B'( , ) + =1
25 4
Asal eksen uzunluğu: Elipsin odakları olacağından anlıyoruz ki a = 5 ve b = 2’ymiş. Bu
Yedek eksen uzunluğu: F( , ), F '( , ) değerler c2 + b2 = a2 denkleminde yerlerine yazılır-
Odaklar arası uzaklık: |PF| + |PF '| sa c2 = 21 bulunacağından c = 21 olur. O halde
odaklar arası uzaklık 2c = 2 21 olarak bulunur.

y Asal eksen uzunluğu

B Yedek eksen uzunluğu
F Odaklar arası uzaklık
Örnek. P (3, 4 2) ve Q (6, 2 5) noktalarından
Elipsin köşeleri
geçen merkezil elipsin asal eksen uzunluğu kaç bi-
A' A A( , ), A'( , ) rimdir?
−3 0 x B( , ), B'( , )
P Elipsin odakları x2 y2
F' Çözüm: Merkezi elipsin denklemi + = 1 ol-
F( , ), F '( , ) a2 b2
−5 B' sun. Üzerinden geçtiği söylenen noktaların denkle-
Denklemi: mi sağlamasını bekleyelim. O halde
|PF| + |PF '|
9 32
+ =1
a2 b2
Asal eksen uzunluğu
y 36 20
2B Yedek eksen uzunluğu + =1
a2 b2
3F Odaklar arası uzaklık
eşitlikleri birlikte sağlanmalıdır. Üstteki eşitliğin 4
Elipsin köşeleri katından alttaki eşitlik çıkartılırsa b2 = 36 bulunur.
A' A A( , ), A'( , ) Bu değer de eşitliklerin herhangi birinde yerine ya-
0 x B( , ), B'( , ) zılırsa a2 = 81 bulunur. Şu durumda a = 9 olacağın-
P Elipsin odakları dan asal eksen uzunluğu 2a = 18 birimdir.
F'
F( , ), F '( , )
B'
Denklemi:
|PF| + |PF '|
Örnek. A(8, 0) ve B(−8, 0) noktalarına uzaklıkları
toplamı 20 br olan noktaların geometrik yer denk-
Asal eksen uzunluğu
y lemi aşağıdakilerden hangisidir?
B Yedek eksen uzunluğu
F Odaklar arası uzaklık Çözüm: Verilmiş farklı iki noktaya uzaklıkları top-
Elipsin köşeleri lamı sabit olan noktalar kümesinin elips olduğunu
A' A A( , ), A'( , ) bilmekteyiz. Demek ki A ve B noktaları bu elipsin
0 6 x B( , ), B'( , ) odaklarıdır. Yani c = 8’miş. Diğer yandan ipin
P
uzunluğu 2a = 20 br olarak verildiğinden a = 10 çı-
Elipsin odakları
F' kar. c2 + b2 = a2 denkleminden de b = 6 bulunacağı
F( , ), F '( , ) için geometrik yer denklemi
B'
x2 y2
|PF| + |PF '| 10
Denklemi: + =1
100 36
olmalıdır.

374
Mustafa YAĞCI www.mustafayagci.com.tr Elips

Elipsin Doğrultmanları ve Dışmerkezliği Örnek.

9x2 + 25y2 = 900
Merkezil bir elipsin denklemini bulduk, şimdi sıra elipsinin doğrultmanlarının arasındaki uzaklık kaç
bu elipsin doğrultmanlarının denklemi ile dışmer- birimdir?
kezliğini bulmaya geldi. Elipsin tanımı gereğince,
elips üzerindeki her noktanın bir odağına olan uzak- Çözüm: Öncelikle eşitliğin her iki yanını 900’e bö-
lığının o odağa ait doğrultmana olan uzaklığına lerek denklemi bildiğimiz formata getirelim:
oran sabittir. x2 y2
+ =1
100 36
Şu halde elips üzerinde iki farklı P ve Q noktası olacağından anlıyoruz ki a = 10 ve b = 6’ymış. Bu
alıp bu oranları eşitleyelim. P ve Q noktalarını ale- değerler c2 + b2 = a2 denkleminde yerlerine yazılır-
lade alırsak işimiz zorlaşır. Bu yüzden bu noktaları sa c2 = 64 bulunacağından c = 8 olur. Diğer yandan
köşelerden seçmekte fayda var. Önce P = A olsun. doğrultmanlar arası uzaklık 2t olup
a 2 100
y t= = = 12,5
c 8
B b t L olduğundan 2t = 25 olarak bulunur.
a
D' A' F' F A D
-t -a -c 0 c a t x
Örnek. F(4, 0) odağına ait doğrultmanının denk-
B' -b lemi 4x = 25 olan merkezil elipsin dışmerkezliği
kaçtır?
F odağına ait doğrultmana x = t doğrusu diyelim.
Tanım gereği Çözüm: Odağın koordinatlarından c = 4 olduğunu,
doğrultman denkleminden de
PF AF a − c
e= = = a 2 25
PD AD t − a t= =
c 4
olur. Şimdi de Q = B olsun. Yine tanım gereği olduğundan dolayı a = 5 olduğunu anlıyoruz. Şu
QF BF a durumda
e= = =
QL BL t c 4
e= =
olur. Şu durumda bu e değerleri birbirine eşittir. a 5
a−c a olarak bulunur.
=
t−a t
at − ct = at − a 2
ct = a 2 Örnek. Dışmerkezliği 0,5 ve F′ odağına ait doğ-
rultmanının denklemi x = 12 olan merkezil elipsin
a2 yedek eksen uzunluğu kaç birimdir?
t=
c
demek ki elipsin doğrultmanlarının denklemleri Çözüm: Dışmerkezliği veren formül olan
a2 c 1
x= e= =
c a 2
imiş. Şimdi de e’yi (dışmerkezliği) bulalım. eşitliğinden a = 2c olduğunu anlıyoruz. Diğer yan-
a a c dan
e= = 2 = .
t a a a 2 4c 2
t= = = 4c = 12
c c c
olduğundan dolayı c = 3 olduğunu anlıyoruz. O
Bu değer elipsin çemberden ayrılış derecesini gös- halde a = 6 olup c2 + b2 = a2 denkleminde yerlerine
terir. Elips; a sabitken c = 0 olduğunda çember olur, yazılırsa b2 = 36 – 9 = 27 bulunacağından b = 3 3
c = a olduğunda doğru parçası olur. Yani e’nin kü-
olur. Yedek eksen uzunluğu da 2b yani 6 3 olur.
çülmesi elipsi kalınlaştırır, büyümesi elipsi inceltir!

375
Mustafa YAĞCI www.mustafayagci.com.tr Elips

Elipsin Parametresi (Latus Rectum) Elipsin Odaksal Parametresi

Elipsin, çıkardığımız denkleminden de anlaşılacağı Bir elipsin herhangi bir odağının o odağa ait doğ-
üzere, belirlenebilmesi için birbirinden bağımsız en rultman doğrusuna uzaklığına elipsin odaksal pa-
az iki bilgiye ihtiyaç duyulur. Sadece odaklarını rametresi denir.
bilmekle bir elips belirlenemeyeceği gibi sadece
dışmerkezliğiyle de belirlenemez. Şimdi bunların İngilizce’si focal parameter olarak bilinir. Genelde
yanına bir de elipsin kalınlığını (şişkinliğini) anla- l ile gösterilir.
tan üç bilgi daha vereceğiz.
y
Odakların birinden geçen ve asal eksene dik olan b
kirişin uzunluğuna elipsin parametresi denir.
F D
Tüm kaynaklarda latus rectum olarak geçer. Genel- −a c t x
0
de p ile gösterilir. Yarısına da semi-latus rectum l
denir.

Bakalım bir merkezil elips için bu sayı kaça eşit-

miş. Yukardaki şekilden de görüleceği üzere, odaksal
parametrenin değeri |FD| olup
y a2 a 2 − c2 b2
b FD = l = t − c = − c = =
c c c
P(x, y)
formülüyle hesaplanır.
-a F'(−c, 0) 0 F(c, 0) a x
Not: Bir elipsin dışmerkezliğini daha önceden
c
-b
e=
a
bağıntısıyla vermiştik. Şimdi parametreleri cinsin-
F odağından çıkan dikmenin elipsi kestiği noktaya den de verebiliriz:
P diyelim. Elipsin parametresine p dersek b2 p
p c a p
PF = e= = 2 = 2 =
2 a b l 2l
olduğu aşikar. Diğer yandan c
PF ' + PF = 2a olduğundan yarım parametrenin (semi-latus rec-
olduğunu da biliyoruz. O halde tum) odaksal parametreye bölümünün de dışmer-
p kezliği verdiğini görmüş oluyoruz. Bir başka deyiş-
PF ' = 2a − le; aşağıda resmedildiği üzere
2
olur. F ' F = 2c eşitliğini kullanarak F ' FP dik
y
üçgeninde Pisagor teoremi yazalım. b B
2 2 P
( 2c ) +   =  2a − 
2 p p θ p
2  2 A' F' 2 α
2 −a −c 0 F Dx
p p2 l
4c 2 + = 4a 2 − 2ap +
4 4
2 2 B'
2ap = 4a − 4c
2ap = 4b 2 hem
2b 2 e = sin θ
p= hem de
a
e = tan α
bağıntısı geçerlidir.

376
Mustafa YAĞCI www.mustafayagci.com.tr Elips

Elipsin Basıklık Oranı

y Doğrultman Denklemleri
B
Aynen parametre ve odaksal parametre gibi, elipsin
şişkinliğini anlatan bir değer daha vardır. Diğerleri- F
ne göre pek önem taşımaz. Şimdi onu verelim: Dışmerkezliği
A' A
Büyük eksen uzunluğu ile küçük eksen uzunluğu −3 0 x Parametresi
farkının büyük eksen uzunluğuna oranı elipsin ba- P
sıklığı diye bilinir. Yani elipsin basıklığı, F' Odaksal parametresi
2a − 2b a − b b −5 B' Basıklık oranı
q= = =1−
2a a a
sayısıdır.
y Doğrultman Denklemleri
2B
3F

Dışmerkezliği
A' A
0 x
Alıştırmalar. Aşağıdaki tabloda boş bırakılan kutu- Parametresi
P
ları grafiğe bakarak doldurunuz. F' Odaksal parametresi
B' Basıklık oranı
y Doğrultman
B3 Denklemleri
P
y Doğrultman Denklemleri
A' F' F A B
0 5 x Dışmerkezliği F

B' Parametresi Dışmerkezliği

A' A
Odaksal parametresi Basıklık oranı 0 6 x
Parametresi
P
F' Odaksal parametresi
y Doğrultman B' Basıklık oranı
Denklemleri |PF| + |PF '|=10
B P

A' F' F A
0 15 17 x Dışmerkezliği Örnek.
9x2 + 25y2 = 225
B' Parametresi elipsinin parametresini, odaksal parametresini ve
basıklık oranını bulalım.
Odaksal parametresi Basıklık oranı
Çözüm: Öncelikle eşitliğin her iki yanını 225’e bö-
lerek denklemi bildiğimiz formata getirelim:
y Doğrultman x2 y 2
Denklemleri
+ =1
B P 25 9
10 olacağından anlıyoruz ki a = 5 ve b = 3’müş. Bu
A' F' F A değerler c2 + b2 = a2 denkleminde yerlerine yazılır-
0 8 x Dışmerkezliği sa c2 = 16 bulunacağından c = 4 olur. O halde
2b 2 18 b 2 18 9 a −b 2
B' Parametresi p= = , l = = = ve q = =
a 5 c 4 2 a 5
Odaksal parametresi Basıklık oranı olarak bulunur.

377
Mustafa YAĞCI www.mustafayagci.com.tr Elips

Yarım Elips Denklemleri

 y2 
x2 y 2 x = ± a 2 1 − 2 
+ =1  b 
a2 b2
elipsini oluşturan yaylarının aynen çemberde oldu- eşitliği elde edilir ki, + ve − ifadelerinin birinin se-
ğu gibi ayrı ayrı denklemleri vardır. Örneğin, çimiyle bu denklem de bir tam elipsin değil bir ya-
yukardaki denklemi rım elipsin denklemi olur. Ama bu sefer üst-alt ya-
rım elipslerinin değil de sağ-sol yarım elipslerinin!
y2 x2
2
=1− 2
b a Çünkü
diye, ardından da
 y2 
 x2  x = a 2 1 − 2 
y 2 = b2 1 − 2   b 
 a 
eşitliğini sağlayan x değerleri hiçbir zaman negatif
diye düzenlersek grafikte hiçbir değişiklik olmaz. olamaz. Bu yüzden grafik
Fakat,
 x2  y
y = b 2 1 − 2 
 a  b
dendiği anda grafik artık bir elips çizmez. Çizer de
tam bir elips olmaz, yarım elipstir bunun grafiği.
Çünkü bu denklemde y’ler hiçbir zaman negatif 0 a x
olamaz.
−b
y
b
yukardaki gibi olur.
−a 0 a x Benzer şekilde
 y2 
x = − a 2 1 − 2 
Yani merkezil bir elipsin üst yarısının denklemidir  b 
bu.
eşitliğini sağlayan x değerleri hiçbir zaman pozitif
olamaz. Bu yüzden grafik
Benzer şekilde
 x2 
y = − b 2 1 − 2  y
 a 
b
eşitliğini sağlayan y değerleri de hiçbir zaman pozi-
tif olamaz.
y −a 0 x
−a a −b
0 x

−b yukardaki gibi olur.

Bu yüzden bu denklem de merkezil bir elipsin alt Her bağıntı grafiği gibi, elips ve yarım elips grafik-
yarısının denklemidir. leri de ötelenebilir, döndürülebilir. Eğer grafik a bi-
rim sağa kayarsa x yerine x – a, sola kayarsa x yeri-
Eğer elips denklemini ne x + a, yukarı kayarsa y yerine y – a, aşağı kayar-
sa da y yerine y + a yazarız. Tabii döndürme olayı-
x2 y2  y2  nın uygulaması bu kadar basit değil diye o kısmı
2
= 1 − 2 yani x 2 = a 2 1 − 2 
a b  b  konunun sonuna sakladık. Merak edin biraz!
şeklinde düzenleyip

378
 MY GEO 3 KONİKLER TEST 155
Mustafa YAĞCI Elipsin merkezi, odakları, eksenleri CACECAA

1. 5.
Odakları F(−3, 2) ve F′(5, 6) olan elipsin merke- Odaklarından biri (−4, 0), y
3
zinin koordinatları hangi şıkta verilmiştir? köşelerinden biri de (0, 3) P
olan merkezil elips üzerin-
A) (0, 0) B) (1, 2) C) (1, 4) de bir P noktası alınıyor. -4 0 x
D) (−1, 4) E) (1, 8) P noktasının elipsin
odaklarına olan uzaklık-
ları toplamı kaç br dir?

A) 7 B) 9 C) 10 D) 12 E) 14

2.
Majör ekseninin boyu 10 br, minör ekseninin
boyu 6 br olan merkezil elipsin denklemi aşağı-
dakilerden hangisidir?

x2 y 2 x2 y 2 x2 y 2
A) + = 1 B) + = 1 C) + =1
25 9 9 25 25 16
6.
x2 y 2 x2 y 2
D) + =1 E) + =1 F(−4, 0) ve F′(4, 0) noktalarına uzaklıkları top-
16 25 9 16 lamı 10 br olan noktaların geometrik yer denk-
lemi aşağıdakilerden hangisidir?

x2 y 2 x2 y 2 x2 y 2
A) + = 1 B) + = 1 C) + =1
25 9 9 25 25 16
x2 y 2 x2 y 2
D) + =1 E) + =1
3. 16 25 9 16
x2 y 2
+ =1
25 16
elipsi üzerindeki bir noktanın odaklara uzaklık-
ları toplamı kaç birimdir?

A) 25 B) 16 C) 10 D) 5 E) 4
7. y
Yandaki elipsin alt ve üst
köşeleriyle odak noktaları-
nın belirttiği dörtgenin çev- 0 x
resi 52 br ve alanı 120 br2
dir.
Buna göre elipsin denklemi aşağıdakilerden
4. hangisi olabilir?
5x2 + 16y2 = 80
denklemli elipsin odaklarının arasındaki uzaklık x2 y2 x2 y2 x2 y2
A) + = 1 B) + = 1 C) + =1
kaç birimdir? 169 25 144 25 25 144
x2 y 2 x2 y2
D) + =1 E) + =1
A) 11 B) 13 C) 4 D) 21 E) 44 13 5 144 169

379
 MY GEO 3 KONİKLER TEST 156
Mustafa YAĞCI Elipsin merkezi, odakları, eksenleri EBABCA

1. 4.
Odak noktaları F ve F′, y x2 y2 y
P Denklemi + =1
x2 y 2 4a 2 a 2 α
denklemi de + =1
25 9 olan yandaki elipsin odak-
F 0 F' x larıyla üst köşesinin belirt- 0 x
olan yandaki elipsin üze-
rinde bir P noktası alını- tiği geniş açının ölçüsü
yor. α°’dir.
Buna göre F′PF üçgensel bölgesinin alanı aşağı- Buna göre α kaçtır?
dakilerden hangisi olamaz?
A) 105 B) 120 C) 135 D) 150 E) 165
A) 9 B) 10 C) 11 D) 12 E) 13

2.
Odak noktaları F ve F′ y D 5.
olan yandaki merkezil Büyük eksen köşeleri A(5, 0), A′(−5,0) olan ve
d
elipsin köşeleri şekilde x D(−4, 12/5) noktasından geçen merkezil elipsin
görüldüğü üzere A, B, C A 2F 5 O F' C denklemi aşağıdakilerden hangisidir?
ve D noktalarıdır.
B
|AF| = 2 br x2 x2 y 2 x2 y 2
|FO| = 5 br A) + y 2 = 1 B) + = 1 C) + =1
25 25 18 25 16
olduğuna göre |DF| = d kaç br dir?
x2 y 2 x2 y 2
D) + =1 E) + =1
A) 6 B) 7 C) 8 D) 9 E) 10 25 25 25 12

6.
y
3. y P
Odaklarından birinin ori-
jine uzaklığı 3 br, elipse
en yakın uzaklığı da 1 br 3 1 x F 0 F' x
olan merkezil elipsin
denklemi aşağıdakilerden
hangisidir?
Şekildeki merkezil elipsin denklemi
x2 y 2 x2 y 2 x2 y 2
A) + =1 B) + = 1 C) + =1 9x2 + 16y2 = 144
16 7 16 8 16 9 ise Ç(PFF′) değeri aşağıdakilerden hangisidir?
x2 y 2 x2 y 2
D) + =1 E) + =1
16 10 16 12 A) 8 + 2 7 B) 6 + 2 7 C) 10 D) 6 E) 4

380
 MY GEO 3 KONİKLER TEST 157
Mustafa YAĞCI Elipsin merkezi, odakları, eksenleri CCDEBDB

1. 4.
y F(−4, 0) ve F(4, 0) noktalarına olan uzaklıkları
P toplamı 10 birim olan noktaların geometrik yer
denklemi aşağıdakilerden hangisidir?

F 0 F' x x2 y 2 x2 y 2 x2 y 2
A) + = 1 B) + = 1 C) + =1
9 16 16 9 25 10
x2 y 2 x2 y 2
x2 y2 D) + =1 E) + =1
Şekilde F ve F′ noktaları + = 1 elipsinin 10 6 25 9
169 144
odaklarıdır.
Ç(PFF’) değeri aşağıdakilerden hangisidir?

A) 28 B) 32 C) 36 D) 40 E) 44
5.
x eksenini asal eksen kabul eden ve asal eksen
uzunluğu 10 birim, yedek eksen uzunluğu 8 bi-
rim olan elipsin odaklar arası uzaklığı kaç bi-
rimdir?

A) 6 5 B) 6 C) 5 D) 4 E) 3
2.
F ve F′ bir elipsin odak noktalarıdır.
F′(−8, 0) ve F(8, 0) noktalarına uzaklıklarının
toplamı 24 birim olan elipsin denklemi aşağıda-
kilerden hangisidir?

x2 y 2 x2 y 2 x2 y2 6.
A) + = 1 B) + = 1 C) + =1
121 40 121 30 144 80 Yedek ekseni y−ekseni olan merkezil elipste
x2 y2 x2 y2 M(−15, 0) ve N(0, 12)
D) + =1 E) + =1
144 30 144 36 noktaları birer köşe koordinatıdır.
Buna göre bu elipsin odaklarından birisinin ko-
ordinatları aşağıdakilerden hangisidir?

A) (0, 5) B) (0, 9) C) (5, 0) D) (9, 0) E) (3, 0)

3.
Aşağıdaki denklemlerden hangisi asal eksen
uzunluğu 82 birim ve odaklar arası uzaklığı 18 7.
birim olan elipse aittir? Odaklarından birisinin koordinatları F (3 2,0) olan
merkezil elips P(2, 4) noktasından geçmektedir.
x2 y 2 x2 y 2 x2 y 2 Buna göre bu elipsin asal eksen uzunluğu kaç
A) + =1 B) + = 1 C) + =1
82 18 41 9 41 40 birimdir?
x2 y2 x2 y2
D) + =1 E) + =1 A) 6 B) 12 C) 13 D) 15 E) 18
1681 1600 1600 81

381
 MY GEO 3 KONİKLER TEST 158
Mustafa YAĞCI Tam ve Yarım Elips Denklemleri ADEEBAA

1. 5.
y
10 Denklemi 9 x 2 + 25 y 2 = 225
A( 5, 1) ve B( , 2) noktalarından geçen P T Q
2 olan elipsin üst köşesi olan
merkezil elipsin denklemi aşağıdakilerden han- T noktasından elipse çizilen 0 x
2 2
gisidir? x y
teğet, denklemi + =1
100 36
A) 2x2 + 5y2 = 15 B) 3x2 + 5y2 = 15 olan elipsi P ve Q noktalarında kesmektedir.
C) 5x2 + 2y2 = 10 D) x2 + 5y2 = 10 Buna göre |PQ| kaç birimdir?
E) 2x2 + y2 = 5
A) 18 B) 10 3 C) 16 D) 8 3 E) 15
2.
Çember için aşağıdakilerden hangisi söylenebi-
lir?

A) Dış merkezliği 1 olan elipstir.

B) Doğrultmanı x ekseni olan elipstir. 6.
C) Doğrultmanı y ekseni olan elipstir. Yanda grafiği ve- y
D) Odakları çakışık olan elipstir. rilen yarım elip-
E) Basıklık oranı 1 olan elipstir. sin odaklarından
biri (3, 0) nokta-
sındadır. −6 0 3 4 x
O halde yarım
elipsin denklemi aşağıdakilerden hangisidir?
3.
y
Odak noktaları F ve F′,
P 3 4
x 2
y 2
A) y = 24 − 2 x − x 2 B) y = 24 − 2 x − x 2
denklemi de + =1 5 5
25 9 F 0 F' x
3 3
olan yandaki elipste F′ C) y = 24 − 2 x − x 2 D) y = 15 − 2 x − x 2
noktasından x eksenine çı- 4 5
kılan dikme, elipsi P noktasında kesmektedir. 4
E) y = 15 − 2 x − x 2
Buna göre |PF′| kaç birimdir? 5

6 7 8 9
A) 1 B) C) D) E)
5 5 5 5

7. y
Yanda grafiği ve- −4 0 4
4. y
2 2 P rilen yarım elip- x
x y sin denklemi aşa- −1
Denklemi + = 1 olan
25 9 ğıdakilerden han-
elipsin sağ köşesi olan A 0 A x
gisidir? −4
noktasından x eksenine çı-
kılan dikme, denklemi 3 4
x2 y2 A) y = −1 − 16 − x 2 B) y = −1 − 16 − x 2
+ = 1 olan elipsi P noktasında kesmektedir. 5 5
100 36 3 3
Buna göre |PA| kaç birimdir? C) y = −1 − 16 − x 2 D) y = −1 + 16 − x 2
4 4
4
A) 2 3 B) 13 C) 4 D) 3 2 E) 3 3 E) y = −1 − 16 − x 2
3

382
 MY GEO 3 KONİKLER TEST 159
Mustafa YAĞCI Elipsin Parametresi, Doğrultmanları, Dışmerkezliği DDDABACA

1. 5.
x2 y 2 x2 y2
+ =1 + =1
81 45 100 25
elipsinin parametresi kaç birimdir? elipsinin odaklarının birinden geçen en kısa kiriş
ile en uzun kirişin boylarının toplamı kaç birim-
A) 1 B) 2 C) 5 D) 10 E) 15 dir?

A) 24 B) 25 C) 26 D) 27 E) 28

2.
9x2 + 16y2 = 144 6.
elipsinin parametresi kaçtır? x2 + 2y2 = 8
elipsinin doğrultmanlarından biri aşağıdakiler-
7 9 den hangisidir?
A) 3 B) C) 4 D) E) 5
2 2
A) x = 4 B) x = 3 C) x = 2 D) y = 3 E) y = 4

3.
x2 y 2
7.
+ =1
25 9 Odaklarından birisi F(4, 0) olan elipsin doğ-
elipsinin dış merkezliği kaçtır? rultmanlarından birinin denklemi x = 9 ise dış
merkezliği kaçtır?
1 2 3 4 3
A) B) C) D) E)
2 3 4 5 5
5 4 2
A) B) C) D) 1 E) 2
3 3 3

4. 8.
x 2
y 2 x2 y2
+ =1 + =1
36 324 256 400
elipsinin odaklarının birinden geçen en kısa kiri- elipsinin bir odağının doğrultmanlardan birine
şin boyu kaç br dir? uzaklığı kaç birim olabilir?

A) 4 B) 5 C) 6 D) 7 E) 8 64 61 47
A) B) C) 19 D) E) 13
3 3 3

383
 MY GEO 3 KONİKLER TEST 160
Mustafa YAĞCI Elipsin Parametresi, Doğrultmanları, Dışmerkezliği AABDED

1. 4.
x2 y 2 Odak noktaları x ekseni üzerinde ve büyük eksen
+ =1 uzunluğu 12 birim olan merkezil bir elipsin, odak-
25 9
elipsinin doğrultmanlarının denklemleri hangi larının birinden büyük eksene çizilen dik kirişin
şıkta verilmiştir? uzunluğu 8 birimdir.
Bu elipsin denklemi aşağıdakilerden hangisidir?
25 25
A) x = ± B) x = ± C) x = ±6 x2 y2 x2 y 2 x2 y 2
4 3 A) + = 1 B) + = 1 C) + =1
25 29 36 4 25 64 5 16
D) x = ± E) x = ± x2 y2 x2 y2
9 6 D) + = 1 E) + =1
36 24 36 64

5.
2. x = 4 doğrusuna uzaklığı, F(−2, 0) noktasına
Denklemi x2 + 4y2 = 64 olan elipsin doğrultman uzaklığının iki katına eşit olan noktaların geo-
denklemlerinden biri aşağıdakilerden hangisi metrik yerinin denklemi aşağıdakilerden hangi-
olabilir? sidir?

16 3 8 3 4 3 x2 y 2 x2 y 2 x2 y 2
A) x = − B) x = − C) x = − A) + = 1 B) + = 1 C) + =1
3 3 3 4 3 81 64 9 12
4 3 8 3 ( x + 4) 2 y 2 ( x + 4) 2 y 2
D) x = E) x = D) + = 1 E) + =1
3 3 8 18 16 12

6.
Yanda sağ köşesi (8, 0) ve y
6
3. üst köşesi (0, 6) olan bir
d
Konumu bilinmeyen bir elipsin asal eksen uzunlu- merkezil elips ve bu nokta-
ğunun 50 br, yedek eksen uzunluğunun da 14 br ol- lardaki teğetleri ve eksen- 0 8 x

duğu bilinmektedir. lerle oluşturulmuş bir dik-

Buna göre bu elipsin dış merkezliği kaçtır? dörtgen bulunmaktadır.
Dikdörtgenin köşegeninin elips içinde kalan
625 24 576 7 7 kısmının boyu kaç br dir?
A) B) C) D) E)
576 25 625 24 25
A) 4 B) 4 2 C) 5 D) 5 2 E) 6

384
 MY GEO 3 KONİKLER TEST 161
Mustafa YAĞCI Elipsin Parametresi, Doğrultmanları, Dışmerkezliği CBEACB

1. 4.
O merkezli, F ve F′ y O merkezli y
odaklı yandaki elipste d yandaki elipste, d' d
d doğrultmanlardan F ve F′ D' 5 P D
biridir. F’nin apsisi 4, odaklarına ait 3
6
sağ köşenin apsisi 6, F' F doğrultmanlar
d’nin x eksenini O 4 6 k x sırasıyla d ve d′ F' O F x
kestiği noktanın doğrularıdır.
apsisi de k’dir. |PD′| = 5 birim
Buna göre k kaçtır? |PF′| = 3 birim
|PF| = 6 birim
A) 7 B) 8 C) 9 D) 10 E) 12 olduğuna göre |PD| kaç birimdir?

A) 10 B) 11 C) 12 D) 13 E) 15

2. 5.
O merkezli, F ve F′ y O merkezli y
odaklı yandaki elipste d yandaki elipste, d' d
B C B
d doğrultmanlardan biridir. 45
o
F ve F′ D' 10 P D
5 L
BF ⊥ FC odaklarına ait 6
BC ⊥ d F' x
doğrultmanlar
O F A D x F' O F A K x
m(FCB) = 45° sırasıyla d ve d′
olduğuna göre doğrularıdır.
AD |PD′| = 10 birim
oranı kaçtır? |PF′| = 6 birim
AF
|PL| = 5 birim
olduğuna göre |AK| = x kaç birimdir?
3
A) 1 B) 2 C) D) 3 E) 2
2 A) 4 B) 5 C) 6 D) 7 E) 8

3. 6.
O merkezli, F ve F′ y O merkezli y
odaklı yandaki elipste d yandaki elipste, d' d
d doğrultmanlardan P 15 F ve F′ P D
D
biridir. P noktası 10 odaklarına ait 4,8
elips üzerinde olup F' doğrultmanlar
PFKD bir O F A K x 3 2 F' O F x
sırasıyla d ve d′
dikdörtgendir. doğrularıdır.
|PF| = 10 birim PD ⊥ d
|PD| = 15 birim Uzunluklar
olduğuna göre |FA| kaç birimdir? şekilde verildiği gibiyse |PD| kaç birimdir?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6 A) 9 B) 10,8 C) 11 D) 12 E) 13

385