Przewodnik Metodyczny KL 8 SP

Błogosławieni,
którzy ufają Jezusowi
Egzemplarz bezpłatny do użytku katechetycznego

Przewodnik metodyczny
Błogosławieni,
którzy ufają Jezusowi
Klasa VIII
szkoły podstawowej
Kielce 2020

Przewodnik metodyczny do nauczania religii rzymskokatolickiej według podręcznika
nr AZ-32-01/13-KI-4/14, zgodnego z programem nauczania nr AZ-3-01/13 z dnia 09.04.2013 r.
Recenzenci
ks. prof. dr hab. Jan Kochel, ks. dr Marcin Idzikowski
Redakcja
ks. dr Krzysztof Mielnicki, Elżbieta Kondrak, Ewelina Parszewska
Współpraca
ks. Kamil Banasik Małgorzata Kruza
Magdalena Chomać Hanna Kurowska
s. Helena Chudyba ks. Przemysław Łoza
ks. Marcin Gołębiewski s. Tarsycja Zofia Sadowa
ks. Piotr Góra ks. Łukasz Suszko
Magdalena Grzywińska Małgorzata Szpakowska
Beata Jaroszko ks. Waldemar Wiśniowski
ks. Jan Zwierzchowski
Konsultacja katechetyczna
ks. dr Mirosław Cisowski
Konsultacja historyczna Projekt okładki

ks. dr Zenon Czumaj Justyna Kułaga
Korekta Rysunki
Michał Rowiński Ola Makowska
Redakcja techniczna Ilustracje

Wiktor Idzik Shutterstock.com
Teksty Pisma Świętego według Biblii Tysiąclecia, wyd. V, Pallottinum, Poznań 2003
Za zezwoleniem Władzy Duchownej

Nr OJ -169/14
Kielce, 14 lipca 2014 r.
bp Marian Florczyk
Wikariusz Generalny
ISBN 978-83-8144-068-4
© Copyright by Wydawnictwo „JEDNOŚĆ”, Kielce 2014
Wydawnictwo „JEDNOŚĆ”,
25–013 Kielce, ul. Jana Pawła II nr 4
Redakcja tel. 41 349 50 00 Druk i oprawa:
www.jednosc.com.pl, Drukarnia im. A. Półtawskiego
e-mail: jednosc@jednosc.com.pl www.drukarnia.kielce.pl
Drodzy Katecheci!
Oddajemy do Waszych rąk przewodnik metodyczny pt. „Błogosławieni, którzy

ufają Jezusowi”. Razem z podręcznikiem ucznia stanowi on pakiet edukacyjny
konkretyzujący założenia programu „Kim jestem jako człowiek, kim chcę być jako
chrześcijanin” w odniesieniu do klasy VIII szkoły podstawowej. Program ten po-
maga uczniom budować coraz bardziej dojrzałe relacje ze światem, Bogiem, innymi
ludźmi i samym sobą. Ma budowę spiralną, polegającą na stopniowym poszerzaniu
danego zagadnienia o nowe wymiary w kolejnych klasach. Przechodzi od zagadnień
prostszych w stronę trudniejszych lub ukazuje omawianą płaszczyznę na trzech pozi-
omach. Próbuje jak najpełniej odpowiedzieć na rodzące się wątpliwości religijne,
typowe dla wieku dorastania, odsłaniając ich podłoże i pomagając zrozumieć także
ich pozytywną rolę w życiu człowieka.
Klasa ósma to czas, kiedy uczeń podejmuje coraz więcej samodzielnych decyzji
i uczy się przyjmować za nie coraz większą odpowiedzialność. Chcemy ukazać
młodzieży, że warto zaufać Jezusowi, powierzyć Mu swoje życie i ogłosić Go swoim
Panem i Zbawicielem. Owocem nauczania ma być osiągnięcie przez ucznia umie-
jętności patrzenia bardziej dojrzale na samego siebie oraz budowanie pozytywnych
relacji z bliskimi w domu oraz z przyjaciółmi i kolegami w szkole. Pragniemy do-
prowadzić uczniów do odkrycia, że tylko Chrystus ukazuje, czym jest prawdziwa
miłość i co czyni człowieka naprawdę szczęśliwym, oraz że zaufanie Mu pomaga
dostrzec i przyjąć to, co jest najcenniejsze w rodzinie, w szkole i we wspólnocie
parafialnej. Tylko z Nim uczeń może nieustannie odkrywać i zdobywać wartości,
które go ubogacą i pozwolą wzrastać w dobru – błogosławieni, którzy ufają Jezusowi!
Cechą charakterystyczną konspektów proponowanych w przewodniku do
klasy ósmej jest pokazanie wartości chrześcijańskich, które uczeń powinien sam
odkrywać, zafascynować się nimi i chcieć nimi żyć. Z tego też powodu katecheza
rozpoczyna się często ukazaniem pozytywnych postaw postaci biblijnych lub osób
żyjących współcześnie.
Struktura scenariuszy zawiera trzy stałe etapy:
I. Ważne dla mnie (Czego pragnę?), II. Strategia działania (Jak to osiągnąć?),
III. Moje osiągnięcia.
Treści nauczania:
 Rozdział I – „Przyjęcie Jezusa” prowadzi do odkrycia, że warto zaufać Je-
zusowi i powierzyć Mu swoje życie.
 Rozdział II – „Miłość” ukazuje, że wyrazem miłości jest służba innym, która
czyni człowieka naprawdę szczęśliwym.
 Rozdział III – „Syn Boży” zaprasza do pełniejszego poznania dzieła odku-
pienia Jezusa.
 Rozdział IV – „Parafia, wspólnota, ruch” wskazuje, że rozwój religijny do-
konuje się w parafii, która jest wspólnotą wspólnot.
5
 Rozdział V – „Europa” przedstawia działalność Kościoła i jego wkład w bu-
dowanie cywilizacji europejskiej.
 Rozdział VI – „Mój rozwój” ukazuje wzrost odpowiedzialności ucznia za
własne życie oraz podejmowanie decyzji budowania projektu życia z Chry-
stusem.
 Rozdział VII – „Wydarzenia zbawcze” pogłębia rozumienie tajemnic zbaw-
czych przeżywanych w roku liturgicznym.
Przewodnik metodyczny jest zbiorem gotowych scenariuszy otwartych na Waszą

twórczą inicjatywę. Często proponujemy różne metody do przekazania tej samej
treści, by dać Wam większą możliwość wyboru i dostosowania sposobu prowadze-
nia katechez do konkretnej grupy uczniów. Możecie pominąć metodę zbyt trudną
w stosunku do możliwości klasy, nie tracąc przy tym realizowanych treści. Chcemy,
by do Was należała decyzja, w jaki sposób zrealizujecie temat.
Przewodnik zachęca do stosowania różnorodnych form aktywizacji, pracy z ob-
razem, tekstami biblijnymi, doktrynalnymi i literackimi, środkami audiowizualnymi
i multimedialnymi, śpiewu i modlitwy. Proponuje metody poszukujące, problemowe
i motywujące, które służą jak najlepszemu kształtowaniu umiejętności ucznia.
Celem zaproponowanych w scenariuszach aktywności jest ukazanie prawdy, jak
ważna jest przedstawiana wartość, oraz zmotywowanie uczniów do samodzielnego
jej poszukiwania.
Jako pomoc w realizacji scenariuszy przygotowaliśmy „Teczkę pomocy”,
dostępną na stronie internetowej wydawnictwa JEDNOŚĆ. Znajdziecie tam tek-
sty do pracy w grupach, pomoce multimedialne, ilustracje i plansze, jak również
nagrania wszystkich piosenek proponowanych w podręczniku. Materiały te będą
sukcesywnie uzupełniane o nowe propozycje dostosowane do scenariuszy, a także
wykraczające poza treści zawarte w tym przewodniku.
Życzymy Wam, aby wspólne z uczniami poszukiwanie wartości przyniosło
błogosławione owoce w życiu Waszym i katechizowanych.
Redaktorzy
6
I
Przyjęcie Jezusa

1. W którą stronę? Maryjo, Gwiazdo Nowej
Ewangelizacji – prowadź!
Cele katechetyczne – wymagania ogólne
– Poznanie prawdy o miłości Boga skierowanej do każdego człowieka indywi-
dualnie.
– Budzenie odwagi do wejścia na drogę Bożej miłości, która prowadzi do szczę-
ścia.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
Wiedza:
– Uczeń określa własne rozumienie szczęścia,
– podaje prawdę, że miłość Boga jest skierowana indywidualnie do każdego
człowieka.
Umiejętności:
– Uczeń interpretuje tekst hymnu Magnificat,
– wyjaśnia, dlaczego Maryja jest nazywana Gwiazdą Nowej Ewangelizacji,
– uzasadnia, że przyjęcie Bożej miłości otwiera drogę do szczęścia.
Kształtowane postawy:
– Uczeń jest otwarty na sygnały-znaki Bożej miłości w swoim życiu,
– powierza siebie Maryi w indywidualnej modlitwie,
– włącza w swoją modlitwę „Pod Twoją obronę”.
Metody, formy i techniki: rozmowa kierowana, rozpoznawanie znaków Bożego

działania, analiza tekstu biblijnego, praca z tekstem, film, analiza obrazu,
refleksja, medytacja obrazu, uzupełnianie tabeli, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: karty pracy „Bóg wobec…” dla każdego ucznia, teksty do
pracy w grupach, obraz Maryi Gwiazdy Nowej Ewangelizacji, film „Co Bóg
myśli o tobie”.
I. Ważne dla mnie (CZEGO PRAGNĘ?)
1. Modlitwa
K. prosi uczniów, by się wyciszyli, i przygotowuje ich do modlitwy:
Wiele rzeczy wpływa na nas w ciągu dnia. Czasem brakuje nam sił i motywacji
do poszukiwania w życiu radości. Pomódlmy się, aby nigdy nie zabrakło nam pokoju
ducha wśród codziennych trudności.
O Boże, obdarz mnie pogodą ducha, abym godził się z tym, czego nie mogę
zmienić, odwagą, abym zmienił to, co mogę zmienić, i mądrością, abym odróżniał
jedno od drugiego. Amen.
8
2. Cechy dobrego przewodnika – rozmowa kierowana
K. robi wprowadzenie:
Rozpoczynacie kolejny rok szkolny, który jest czasem wysiłku, ale i radości.
Każdy z was planuje, jak ten czas wykorzystać, czym się kierować w podejmowa-
niu decyzji. Przydałaby się wam z pewnością jakaś osoba, która będzie wskazywać
właściwy kierunek. Dobrze byłoby mieć przewodnika.
– Jakie cechy ma kompetentny przewodnik?
Dobry przewodnik ma wiedzę o danym miejscu, zna drogę, umie czytać mapy,
radzi w trudnych sytuacjach, zachowuje obowiązujące zasady i prawa. Są takie
sytuacje, takie miejsca, kiedy trudno jest określić, gdzie się znajdujemy. Tak może
być podczas wędrówki po górach, a jeszcze trudniej określić kierunki na morzu.
– Jakie znacie sposoby, by wskazać, gdzie jest np. północ?
– Jak dawniej określali swoje położenie prowadzący statki?
Na bezkresnej przestrzeni morza czy oceanu, gdzie nie ma żadnych stałych
punktów odniesienia, marynarze obserwowali gwiazdy i kierowali się ich układem
na niebie. One wyznaczały północ, południe, wschód i zachód. Tylko ten, kto dobrze
znał nocne niebo, mógł prowadzić statki we właściwym kierunku. Możemy powie-
dzieć, że ludzie ci rozumieli niebo, a ono wskazywało im dobrą drogę.
Zastanowimy się dzisiaj, kto może być naszym przewodnikiem na drodze do
nieba i w jakim kierunku iść, by do niego dotrzeć. Jak zrozumieć niebo? Jak rozu-
mieć Boga?
3. Przejawy Bożej miłości – rozpoznawanie znaków Bożego działania, praca
w grupach
K. dzieli klasę na 4-osobowe grupy. Każda grupa będzie pracować nad tekstem
Łk 1,46-55 (podręcznik). K. robi wprowadzenie:
Jednym z przewodników na drodze do nieba jest Maryja. Ona doskonale wie, jak
można odnaleźć niebo, dlatego może nam pokazać do niego niezawodną drogę. Nie
jest to droga łatwa, ale szczęście jest gwarantowane. Przeczytajmy, jakie znaki Bożej
miłości znajdujące się na tej drodze wskazuje Maryja. To są znaki także dla nas.
Wybrany uczeń czyta głośno:
„Wtedy Maryja rzekła:
«Wielbi dusza moja Pana,
i raduje się duch mój w Bogu, moim Zbawcy.
Bo wejrzał na uniżenie Służebnicy swojej.
Oto bowiem błogosławić mnie będą odtąd wszystkie pokolenia,
gdyż wielkie rzeczy uczynił mi Wszechmocny.
a święte jest Jego imię –
i miłosierdzie Jego z pokoleń na pokolenia dla tych, co się Go boją.
On przejawia moc ramienia swego,
rozprasza pyszniących się zamysłami serc swoich.
Strąca władców z tronu, a wywyższa pokornych.
Głodnych syci dobrami, a bogaczy odprawia z niczym.
Ujął się za sługą swoim, Izraelem,
9
pomny na miłosierdzie swoje
jak przyobiecał naszym ojcom –
Abrahamowi i jego potomstwu na wieki»”.
(Łk 1,46-55)
Wszyscy uczniowie otrzymują karty pracy „Bóg wobec…” z wypisanymi czasownikami,

które pokazują działanie Boga wobec ludzi. Uczniowie wpisują w drugą kolumnę tabeli,
na czym to działanie Boga polegało. W tym czasie K. rysuje na tablicy tabelę z trzema
kolumnami (ostatnia kolumna będzie uzupełniana w III części katechezy). Następnie
uczniowie z poszczególnych grup uzupełniają tabelę.
Bóg wobec ludzi
wejrzał na uniżenie
uczynił wielkie rzeczy
przejawia moc swego ramienia
rozprasza pyszniących się
strąca władców z tronu
syci głodnych nasyca dobrami
wywyższa pokornych
odprawia bogatych z niczym
ujmuje się pomny na swoje miłosierdzie
K. może postawić pytania do teksu:
– Na czym polegało uniżenie Maryi?
– Co to znaczy, że Bóg uczynił wielkie rzeczy w życiu Maryi?
– Przed czym Bóg chroni ludzi swoją mocą?
– Jakie przejawy pychy ludzi rozprasza?
– Z jakiego wywyższenia strąca ludzi?
– Czym ich karmi?
– Jak Bóg zabiera ludziom to, co prowadzi ich do zła?
– Kiedy im przebacza?
K. podsumowuje:
Maryja, skromna dziewczyna, zostaje wybrana, by zostać matką Bożego Syna.
W swoim Magnificat Maryja wychwala Boga za to wybranie, ale i za dary dla wszyst-
kich ludzi. Jest wdzięczna Bogu za miłosierdzie okazane ludziom „z pokolenia na
pokolenie”, czyli już na zawsze. Słowa pieśni Maryi przypominają prawdę, że ci,
którzy zawierzyli Bogu, mogą mieć pewność, że On ich ocali i przeprowadzi przez
wszystkie trudności życia. To ocalenie dotyczy każdego z nas. Jeżeli zawierzymy
Bogu, możemy mieć pewność, że jesteśmy dla niego niezwykle cenni. Bóg dotrzy-
muje obietnicy danej człowiekowi.
K. prosi o zapisanie tematu do zeszytu: „W którą stronę? Maryjo, Gwiazdo Nowej
Ewangelizacji – prowadź!”
10
II. Strategia działania (JAK TO OSiĄGNĄĆ?)
1. Jestem dzieckiem Boga – analiza tekstu biblijnego

K. prosi, aby uczniowie w ciszy zapoznali się z tekstami 1 J 3,1-2; 1 J 4,10 (podręcznik),
wybiera ucznia, by przeczytał je głośno.
„Popatrzcie, jaką miłością obdarzył nas Ojciec:
zostaliśmy nazwani dziećmi Bożymi,
i rzeczywiście nimi jesteśmy.
Umiłowani, obecnie jesteśmy dziećmi Bożymi,
ale jeszcze się nie ujawniło,
czym będziemy”.
(1 J 3,1-2a)
„W tym przejawia się miłość,

że nie my umiłowaliśmy Boga,
ale że On sam nas umiłował”.
(1 J 4,10)
– Na czym polega miłość Boga do każdego z nas?

– Co to znaczy, że rzeczywiście jesteśmy dziećmi Boga?
– Na czym polega ojcowska miłość Boga wobec nas?
Nikt nie potrafiłby kochać, gdyby wcześniej nie był kochany. Bóg jako pierwszy
wyszedł ze swoją miłością do wszystkich ludzi. Każdego z nas kocha, jak dobry
ojciec. Uczynił nas swoimi dziećmi, którym okazuje swoją miłość. To jest fakt, tak
rzeczywiście jest. Znakiem tej miłości jest to, co już od Niego otrzymaliśmy, choć
św. Jan zapewnia nas, że Bóg przygotował coś więcej i nie jesteśmy w stanie sobie
wyobrazić, jak wspaniałe to będą dary.
W taką miłość Boga uwierzyła Maryja. Do takiej miłości chce nas prowadzić.
Ona, jak gwiazda na niebie, wskazuje drogę do Boga. Jest dobrym przewodnikiem,
ponieważ zna miejsce, do którego my jeszcze dążymy.
2. Maryja Gwiazda Nowej Ewangelizacji – praca z tekstem, praca w grupach
Uczniowie pracują w tych samych grupach co wcześniej. K. rozdaje teksty św. Jana
Pawła II i papieża Benedykta XVI (teczka pomocy). Zadaniem uczniów jest przeczytać
je i odpowiedzieć na pytania:
– Jakim tytułem została nazwana Maryja?
– Dlaczego taki tytuł Jej przysługuje?
Tekst 1
„Któż bardziej niż Maryja mógłby być gwiazdą nadziei dla nas – Ona, która
przez swoje «tak» otwarła Bogu samemu drzwi naszego świata; Ona, która stała
się żyjącą Arką Przymierza, w której Bóg przyjął ciało, stał się jednym z nas, pośród
nas «rozbił swój namiot»?”.
(Benedykt XVI, Encyklika „Spe salvi”, 49, <http://www.vatican.va/holy_father/benedict_xvi/
encyclicals/documents/hf_ben-xvi_enc_20071130_spe-salvi_pl.html>, dostęp: 16.05.2014)
11
Tekst 2
„W tej drodze towarzyszy nam Najświętsza Maryja Panna, której (…) wraz
z licznymi biskupami przybyłymi do Rzymu z wszystkich części świata zawierzyłem
trzecie tysiąclecie. Wielokrotnie w minionych latach przedstawiałem Ją i przyzywa-
łem jako «Gwiazdę nowej ewangelizacji». I dzisiaj wskazuję na Nią jako promienną
Jutrzenkę i niezawodną Przewodniczkę na naszej drodze”.
(Jan Paweł II, List apostolski „Novo millennio ineunte”, 58, <http://www.vatican.va/holy_father/
john_paul_ii/apost_letters/2001/documents/hf_jp-ii_apl_20010106_novo-millennio-ineunte_
pl.html>, dostęp: 16.05.2014)
Tekst 3
„To zadanie całego Kościoła powierzam macierzyńskiemu wstawiennictwu Maryi,
Matki Odkupiciela. Ona, Matka pięknej miłości, będzie dla chrześcijan podążających
ku Wielkiemu Jubileuszowi trzeciego tysiąclecia Gwiazdą nieomylnie kierującą nasze
kroki ku Chrystusowi. Niechaj pokorna Dziewica z Nazaretu, która przed dwoma
tysiącami lat dała światu Słowo Wcielone, prowadzi ludzkość nowego milenium ku
Temu, który jest «światłością prawdziwą, oświecającą każdego człowieka»”.
(Jan Paweł II, List apostolski „Tertio millennio adveniente”, 59, <http://www.opoka.org.pl/
biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/listy/tertio.html>, dostęp: 16.05.2014)
Tekst 4
W 1979 roku Jan Paweł II, gdy jako pierwszy papież przybył do meksykańskiego
sanktuarium, uczynił Matkę Bożą z Guadalupe patronką ewangelizacji dla wszyst-
kich ludzi na świecie. Wskazał na wiarę Maryi jako wzór wiary dla każdego wierzą-
cego i wezwał Jej pomocy tytułem „Gwiazdy Ewangelizacji”. W 1990 roku Ojciec
Święty Jan Paweł II, stając ponownie przed obrazem Matki Bożej z Guadalupe,
powiedział, że Ona „pierwsza ewangelizowała Amerykę”. Nazwał Maryję pierwszą
kobietą, która przyjęła Ewangelię, aby nieść ją innym ludziom.
(na podst.: Bł. Jan Paweł II i orędzie Maryi z Guadalupe, <http://gloria.tv/?media=540608>,
dostęp: 16.05.2014)
Tekst 5
„Ona jest Gwiazdą trzeciego tysiąclecia, podobnie jak na początku ery chrześci-
jańskiej była jutrzenką, która poprzedziła Jezusa na horyzoncie ludzkości. Z chro-
nologicznego punktu widzenia Maryja narodziła się bowiem przed Chrystusem,
wydała Go na świat oraz włączyła w nasze ludzkie dzieje.
Do Niej zwracamy się, by wciąż prowadziła nas do Chrystusa i Ojca, również
podczas mrocznych nocy zła, a także w chwilach zwątpienia, kryzysu, milczenia
i cierpienia”.
(Jan Paweł II, Maryja – Pielgrzymująca w wierze, Gwiazda trzeciego tysiąclecia, audiencja generalna,
21.03.2001, <http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/audiencje/ag_21032001.
html>, dostęp: 16.05.2014)
Tekst 6
„Niech Maryja, którą w dzisiejszej katechezie przedstawialiśmy jako Gwiazdę
12
trzeciego millennium dla wszystkich wierzących, będzie przewodniczką na drogach
wiary dla wszystkich moich rodaków, zarówno w Ojczyźnie, jak i na całym świecie”.
(Jan Paweł II, Maryja – Pielgrzymująca w wierze, Gwiazda trzeciego tysiąclecia, audiencja generalna,
21.03.2001, <http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/audiencje/ag_21032001.
html>, dostęp: 16.05.2014)
Na tablicy powstaje zapis:

Maryja jest:
 Gwiazdą nadziei,
 Patronką ewangelizacji dla wszystkich ludzi na świecie,
 Gwiazdą nowej ewangelizacji,
 Matką pięknej miłości,
 Gwiazdą trzeciego tysiąclecia (millennium).
K. uzupełnia:
Życie ludzkie jest drogą do domu Ojca. Na tej drodze spotykamy się z trudno-
ściami i cierpieniem. Czasem jak żeglarze podczas burzy szukamy gwiazdy, która
wskazałaby nam właściwy kierunek. Tą gwiazdą jest Maryja. Ona jako pierwsza
przyjęła Jezusa i dzięki Niej otrzymał Go świat. Jest wzorem dla tych, którzy mówią
o Jezusie także teraz, dzisiaj.
– Co to znaczy, że Maryję nazywamy Gwiazdą Nowej Ewangelizacji?
– W jaki sposób Maryja pomaga nam w poznawaniu i głoszeniu Chrystusa?
„Za każdym razem, gdy spoglądamy na Maryję, znów zaczynamy wierzyć w re-
wolucyjną moc czułości i miłości. W Niej dostrzegamy, że pokora i delikatność nie
są cnotami słabych, lecz mocnych, którzy nie potrzebują źle traktować innych, aby
czuć się ważnymi”.
(Papież Franciszek, Adhortacja apostolska „Evangelii gaudium”, 288)
3. Maryja doświadcza miłości i ją przekazuje – analiza obrazu

K. umieszcza na tablicy obraz Maryi Gwiazdy Nowej Ewangelizacji (teczka pomocy)
i mówi:
W 1992 r., na prośbę papieża Jana Pawła II, Dinia Bellotti namalowała obraz
Maryi Gwiazdy Ewangelizacji. Przeanalizujemy, jakie jest jego przesłanie.
– W jakim miejscu domu stoi Maryja?
– Co może oznaczać skromna szata Maryi i brak jakichkolwiek ozdób?
– W jakich kolorach namalowany jest świat w tle obrazu?
– W jakim miejscu jest namalowana gwiazda?
– W którą stronę zwrócona jest Maryja?
– Co przedstawia najjaśniejszy element obrazu?
Obraz Maryi Gwiazdy Nowej Ewangelizacji ukazuje skromną, a może wręcz
ubogą, kobietę z dzieckiem w ramionach. Stoi w otwartych drzwiach, skierowana
w stronę pogrążonego jeszcze w mroku świata, ale jednocześnie odwraca się w na-
szą stronę i spojrzeniem zachęca do pójścia za Nią. Wschodząca Gwiazda Poranna
pokazuje początek drogi, w którą mamy wyruszyć. Na czele idzie Maryja, niosąca
13
w ramionach Jezusa. Choć jest On małym, bezbronnym, potrzebującym miłości
i ciepła dzieckiem, jest źródłem światła, które rozproszy ciemności świata.
Maryja nie ma nic więcej, nic cenniejszego – ma tylko Jezusa. To Jego potrzebuje
świat i człowiek. Tę Miłość – Jezusa Chrystusa – Maryja dała światu przez swoje
macierzyństwo. I daje swojego Syna nadal. Chce Go podarować także nam.
(oprac. na podst.: A. Godnarski, Opis wizerunku patronki dzieła Nowej Ewangelizacji, <http://
gwiazdaewangelizacji.pl/opis-wizerunku-patronki-dziela-nowej-ewangelizacji/>, dostęp: 16.05.2014)
III. Moje osiągnięcia
1. Boża miłość w moim życiu – refleksja, medytacja obrazu, uzupełnianie tabeli

K. poleca uczniom, by się wyciszyli i spojrzeli na obraz Maryi Gwiazdy Ewangelizacji.
Po chwili mówi:
Każdy z nas może powierzyć siebie w ramiona Maryi. Ona może trzymać nas
w swoich ramionach, jak trzymała Jezusa. Ona wie, że Boża miłość wobec ludzi
przejawia się w trosce o nich. Troska ta to również pokazanie tego, co musimy
w swym życiu zmienić lub nawet odrzucić. Pomyślcie:
– Od kiedy Bóg spojrzał na ciebie i uczynił cię swoim dzieckiem?
– Czym Bóg cię obdarował?
– Przed czym Bóg cię chroni?
– Jakie przejawy twojej pychy rozprasza?
– Z jakiego wywyższenia cię strąca?
– Czym cię karmi?
– Czego złego cię pozbawia?
– Kiedy ci przebacza?
K. wskazuje na tabelę z I części katechezy i wyjaśnia:
Bóg nas kocha jak dobry ojciec. Wróćmy do tabeli z początku katechezy.
Do ostatniej kolumny wpiszcie słowo „mnie” i zastanówcie się, jak Bóg wobec
każdego z was okazuje swoją miłość.
Bóg wobec ludzi mnie
wejrzał na uniżenie
uczynił wielkie rzeczy
przejawia moc swego ramienia
rozprasza pyszniących się
strąca władców z tronu
syci głodnych nasyca dobrami
wywyższa pokornych
odprawia bogatych z niczym
ujmuje się pomny na swoje miłosierdzie
14
2. Jak rozłupać orzech? – film
K. zaprasza do obejrzenia filmiku, mówiąc:
Maryja chce zaprowadzić nas do Boga. Posłuchajcie wypowiedzi o tym, jak ludzie
wyobrażają sobie własny obraz w myśli Boga.
K. prezentuje pierwsze 4 minuty filmu „Arytmia odc. 3. Co Bóg myśli o tobie”, <http://
www.youtube.com/watch?v=4K0NOI9CEMk>, dostęp: 13.05.2014.
– Jaka odpowiedź powtarzała się najczęściej?
– Od czego zależały odpowiedzi udzielane przez poszczególne osoby?
– Co jest znakiem Bożej miłości skierowanej indywidualnie do każdego z nas?
K. podsumowuje:
Człowiek może wybierać drogę swojego życia, tę codzienną, tę na lata np. nauki
i tę wieczną. W którą stronę skierujemy nasze pragnienia? Czy będą to pieniądze, czy
miłość? Jeżeli miłość, to czy ta czysta i piękna, czy ta egoistyczna? W którą stronę
iść lub za kim iść przez życie? Co lub kto nas może prowadzić? Po czym poznać, że
droga, którą wybieramy, jest właściwa? Wybór jest bardzo ważny, bo w ten sposób
decydujemy o naszym szczęściu tu na ziemi i szczęściu wiecznym.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy tytuły Maryi opracowane na podstawie tekstów św. Jana
Pawła II i Benedykta XVI oraz wklejają karty pracy „Bóg wobec…”.
4. Praca domowa
1. Odszukaj w swoim domu wizerunek Maryi i opisz go w zeszycie.
2. Namaluj własny obraz Maryi Gwiazdy Ewangelizacji.
3. Na stronie www.gwiazdaewangelizacji.pl odszukaj modlitwę Jana Pawła II
i pomódl się nią.
5. Modlitwa
K. zawierza swych uczniów i ich intencje opiece Maryi słowami modlitwy: „Pod Twoją
obronę”.
Literatura
Literatura
Benedykt XVI, Encyklika „Spe salvi”, 49, <http://www.vatican.va/holy_father/
benedict_xvi/encyclicals/documents/hf_ben-xvi_enc_20071130_spe-salvi_
pl.html>, dostęp: 16.05.2014.
Jan Paweł II, List apostolski „Novo millennio ineunte”, 58, <http://www.vati-
can.va/holy_father/john_paul_ii/apost_letters/2001/documents/hf_jp-
-ii_apl_20010106_novo-millennio-ineunte_pl.html>, dostęp: 16.05.2014.
Jan Paweł II, List apostolski „Tertio millennio adveniente”, 59, <http://www.opoka.
org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/listy/tertio.html>, dostęp: 16.05.2014.
Bł. Jan Paweł II i orędzie Maryi z Guadalupe, <http://gloria.tv/?media=540608>,
dostęp: 16.05.2014.
15
Jan Paweł II, Maryja – Pielgrzymująca w wierze, Gwiazda trzeciego tysiąclecia, au-
diencja generalna, 21.03.2001, <http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/
jan_pawel_ii/audiencje/ag_21032001.html>, dostęp: 16.05.2014.
Papież Franciszek, Adhortacja apostolska „Evangelii gaudium”, 288
A. Godnarski, Opis wizerunku patronki dzieła Nowej Ewangelizacji, <http://gwiaz-
daewangelizacji.pl/opis-wizerunku-patronki-dziela-nowej-ewangelizacji/>,
dostęp: 16.05.2014.
Warto wykorzystać
„Arytmia, odc. 3. Co Bóg myśli o tobie”, <http://www.youtube.com/watch?v=4K-
0NOI9CEMk>, dostęp: 13.05.2014.
16
2. Jak zmienić swoje życie?
– Przyjęcie prawdy, że Bóg w Jezusie Chrystusie przebacza nam grzechy i przy-
wraca utracone życie wieczne.
– Zaufanie Jezusowi, decyzja powierzania Mu swoich grzechów.
Wiedza:
– Uczeń podaje przykłady przeżywania przez ludzi cierpienia i szczęścia,
– określa istotę prawdziwego szczęścia i cierpienia,
– podaje prawdę, że Jezus czeka na grzesznika nie jako sędzia, lecz jako Ten,
kto kocha,
– podaje, jak pokonać lęk przed wyznaniem grzechów spowiednikowi.
Umiejętności:
– Uczeń interpretuje teksty biblijne o zaparciu się Piotra i zdradzie Judasza
(Mt 26,69-75; Mt 27,3-5)
– uzasadnia, że przyznanie się do winy i żal prowadzi do oczyszczenia, a ich brak
do nieszczęścia (na przykładzie Piotra i Judasza),
– uzasadnia, dlaczego człowiek jest naprawdę szczęśliwy, gdy jest bez grzechu,
– charakteryzuje ludzkie szczęście w perspektywie wieczności.
– Uczeń powierza swoje grzechy Jezusowi,
– daje świadectwo szczęścia płynącego z życia bez grzechu.
Metody, formy i techniki: świadectwo, analiza tekstu, teleturniej „Biblionerzy”,

prezentacja multimedialna, rozmowa kierowana, metaplan, śpiew, rozwiązy-
wanie krzyżówki, praca w parach.
Środki dydaktyczne: do teleturnieju: zestaw plansz (prezentacja multimedialna)
i nagranie czołówki, karty pracy z metaplanem, krzyżówka dla każdego ucznia.
1. Modlitwa
K. zaprasza uczniów do modlitwy:
„Ojcze nasz…”
2. Szczęście mimo cierpienia – świadectwo
K. czyta:
Jezus zmienił moje życie
17
„Cześć, mam na imię Ewelina i chciałabym się z Tobą podzielić tym, jak Jezus
przyprowadził mnie do siebie.
Urodziłam się w rodzinie chrześcijańskiej, moi rodzice co niedzielę uczęszczali
na Eucharystię, zawsze zabierając mnie ze sobą. Uczyli kolejnych słów nieznanych
mi dotąd modlitw. To wszystko się zmieniło, kiedy zaczęłam się usamodzielniać. (…)
Wszystko było dobrze do czasu. Mój przyjaciel i chłopak zginął śmiercią
tragiczną. Zginął pod kołami pijanego kierowcy. Odeszłam od Boga, obwiniłam
go za tę całą sytuację. Buntowałam się, że jest Bogiem, a nie ocalił tak dobrego
człowieka.
Wzięłam życie w swoje ręce. Wszystko byłoby «dobrze», gdyby nie kolejne cier-
pienia, kolejne pogrzeby bliskich mi osób. Nie mogłam sama unieść tego wszystkiego,
coraz bardziej mnie to przytłaczało. Kiedy sięgam pamięcią wstecz, wyraźnie widzę
uczucie pustki, która była wewnątrz mnie, ale również wielkie pragnienie zapełnienia
jej. Zaczęłam szukać. (…)
Pojechałam na rekolekcje wakacyjne. I znów usłyszałam słowa, które ksiądz
i animatorzy w kółko powtarzali: «Bóg Cię kocha, szaleje za Tobą» – śmieszyły
mnie te słowa, były abstrakcją.
Byli tam moi rówieśnicy, poświęcali wiele swojego czasu modlitwie, robili to (…)
własnymi prostymi i szczerymi słowami. Ich modlitwa płynęła prosto z serca… Też
tego zapragnęłam. Zamknęłam oczy i zaczęłam wylewać przed Bogiem wszystko,
co leżało mi na sercu. I zdarzyło się coś dziwnego. Bez starań z mojej strony spłynął
do mojego wnętrza pokój, dziwna czyjaś obecność.
Podszedł do mnie kapłan i zapytał, czy potrzebuję spowiedzi. Mimo że przez
długi okres nie przystępowałam do sakramentu pokuty – poszłam. Nie wiedziałam,
że nosiłam tak wielki wór z kamieniami. Ach, co to była za ulga! Bóg przemienił
mnie swoim Duchem. W tym pustym miejscu we mnie po długim czasie poszukiwań
zamieszkał Jezus. (…)
Parę kolejnych tygodni podczas modlitwy zamiast śpiewać, mogłam tylko płakać
z radości. A słowa, że Bóg mnie kocha, nie były już takie puste – są częścią mojego
życia, Jezus pomógł mi zrozumieć ich sens. (…)
Daj się porwać Bożej miłości… i uwierz, że Bóg Cię naprawdę kocha!
Chwała Panu!”
(Jezus zmienił moje życie, <http://adonai.pl/swiadectwa/?id=68>, dostęp: 23.04.2014)
– Co było przyczyną cierpienia Eweliny?

– Jakie konsekwencje w jej życiu miała śmierci bliskiej osoby?
– Co zmieniło jej życie?
– Dlaczego na nowo mogła być szczęśliwa?
Człowiek jest szczęśliwy, gdy uwierzy w miłość Boga. Możemy jej doświadczać
każdego dnia, ale musimy się na nią otworzyć i przyjąć ją.
Szczęście i cierpienie przeplatają się w naszym życiu. Mogą nas uczynić pięknymi,
silnymi i odpornymi na przeciwności lub pogrążyć w zniechęceniu, bólu i apatii,
a nawet doprowadzić do rozpaczy i samobójstwa.
18
– Jak zmienić swoje życie?
K. poleca zapisać to pytanie jako temat.
1. Moja więź z Chrystusem – analiza tekstu, praca w parach

Nigdy człowiek nie jest absolutnie sam. Zawsze jest z nim Jezus. Niestety często
nie powalamy Mu, by nam pomagał, i wyrzucamy Go z naszej codzienności. A prze-
cież z Nim nawet nasze pomyłki i tragedie mogą znaleźć właściwe rozwiązanie.
Uczniowie dobierają się w pary, które K. dzieli na 2 grupy i przydziela każdej grupie
tekst biblijny (podręcznik). Uczniowie zapoznają się z przydzielonym tekstem i w parach
opracowują charakterystykę głównej postaci.
Grupa1
„Piotr zaś siedział zewnątrz na dziedzińcu. Podeszła do niego jedna służąca
i rzekła: «I ty byłeś z Galilejczykiem Jezusem». Lecz on zaprzeczył temu wobec
wszystkich i rzekł: «Nie wiem, co mówisz». A gdy poszedł ku bramie, zauważyła
go inna i rzekła do tych, co tam byli: «Ten był z Jezusem Nazarejczykiem». I znowu
zaprzeczył pod przysięgą: «Nie znam tego Człowieka». Po chwili ci, którzy tam stali,
podeszli i rzekli do Piotra: «Na pewno i ty jesteś jednym z nich, bo i twoja mowa
cię zdradza». Wtedy począł się zaklinać i przysięgać: «Nie znam tego Człowieka».
A natychmiast zapiał kogut. Wspomniał Piotr na słowo Jezusa, który powiedział:
«Nim kogut zapieje, trzy razy się Mnie wyprzesz». Wyszedł na zewnątrz i gorzko
zapłakał”.
(Mt 26,69-75)
Wypiszcie, jakie cechy posiadał Piotr.

Grupa 2
„Wtedy Judasz, który Go [Jezusa] wydał, widząc, że Go skazano, opamiętał się,
zwrócił trzydzieści srebrników arcykapłanom i starszym i rzekł: «Zgrzeszyłem, wy-
dawszy krew niewinną». Lecz oni odparli: «Co nas to obchodzi? To twoja sprawa».
Rzuciwszy srebrniki w stronę przybytku, oddalił się. A potem poszedł i powiesił się”.
(Mt 27,3-5)
Wypiszcie, jakie cechy posiadał Judasz.

Prezentując efekty swojej pracy, uczniowie najpierw czytają głośno tekst oraz pytanie,
a następnie zapisują na tablicy cechy Piotra i Judasza.
Cechy Piotra Cechy Judasza

 mało roztropny,  dwulicowy,
 tchórzliwy,  interesowny,
 zatroskany o Jezusa,  nieprzezorny,
 …  …
19
K. podsumowuje:
Zarówno Piotr, jak i Judasz byli bardzo blisko Jezusa. Słyszeli Jego nauczanie
i widzieli cuda, które czynił. Jednak postrzegali Go zupełnie inaczej: Judasz jako
groźnego sędziego, a Piotr jako kochającego i przebaczającego Mistrza.
2. Sukces czy porażka – teleturniej „Biblionerzy”, prezentacja multimedialna
K. analogicznie do teleturnieju „Milionerzy” może przygotować prezentację multime-
dialną (teczka pomocy) lub plansze z propozycjami odpowiedzi i gratyfikacją punktową.
K. wciela się w postać prowadzącego. Gra obejmuje 9 pytań, do każdego 4 odpowiedzi,
w tym jedna poprawna. Najlepiej, jeśli w grze biorą udział dwie osoby (po jednej z grup
charakteryzujących Piotra i Judasza). Uczestnicy mają trzy koła ratunkowe: pół na pół,
głos publiczności (cała klasa), telefon do przyjaciela (wybrany uczeń w klasie). W trak-
cie teleturnieju są dwie pule gwarantowane, po których nie następuje utrata wygranej.
Można wykorzystać do teleturnieju czołówkę: „Bilionerzy” (1:12), <http://www.youtube.
com/watch?v=qkrTVgKfM5I>, dostęp: 28.04.2014.
Pytanie za 100 punktów
1. Gdzie przebywał Piotr, gdy zaparł się Jezusa?
a) na dziedzińcu arcykapłana, b) na dziedzińcu Heroda, c) na dziedzińcu Piłata,
d) w pałacu arcykapłana.
Pytanie za 500 punktów
2. Jaki ptak się odezwał, gdy spełniła się zapowiedź Jezusa, że Piotra trzykrotnie
się Go zaprze?
a) bażant, b) orzeł, c) kura, d) kogut.
Pytanie za 1000 punktów (po odpowiedzi – punkty gwarantowane)
3. Który z warunków dobrej spowiedzi zrealizował Piotr, gdy zapiał kogut?
a) rachunek sumienia i postanowienie poprawy, b) spowiedź i żal za grzechy,
c) rachunek sumienia i żal za grzechy, d) spowiedź i zadośćuczynienie.
Pytanie za 10 000 punktów
4. Dlaczego Judasz się powiesił?
a) bo zmusili go do tego kapłani, b) bo nie wierzył, że Jezus mu wybaczy, c) bo było
mu wstyd przed innymi uczniami, d) ze strachu przed karą.
5. Co uczynił Piotr w samotności?
a) rwał włosy z głowy, b) popadł w depresję, c) gorzko zapłakał, d) gromko
przeklinał.
Pytanie za 250 000 punktów (po odpowiedzi – punkty gwarantowane)
6. Jaką kwotę zapłacono Judaszowi za zdradę Jezusa?
a) 30 denarów, b) 30 srebrników, c) 30 groszy, d) 300 srebrników.
7. Którego z uczniów Jezus nie kochał?
a) Jezus nie nawiązywał więzi emocjonalnych z nikim, b) Piotra, c) Judasza,
d) kochał każdego.
20
8. Kiedy Judasz się opamiętał, że zdradził niewinnego Jezusa?
a) gdy zobaczył, jak mało dostał pieniędzy za zdradę, b) gdy zobaczył Jezusa
ukrzyżowanego, c) gdy skazano Jezusa na śmierć, d) gdy Jezus umarł.
Pytanie za 1 000 000 punktów
9. Co odpowiedzieli arcykapłani Judaszowi, gdy ten oznajmił im, że Jezus był
niewinny?
a) „Co nas to obchodzi? To twoja sprawa”, b) „Idź i nie grzesz więcej”, c) „Oddaj
zapłatę, tylko za winnych się należy”, d) „Nie martw się, ludzie zapomną”.
K. może nagrodzić uczestników gry, następnie komentuje wybrane odpowiedzi.
Obydwaj, Piotr i Judasz, zorientowali się, że postąpili źle, ale zachowali się
zupełnie inaczej.
– Dlaczego jeden się powiesił, a drugi był później szczęśliwy?
– Dlaczego Jezus wybrał Piotra, by był fundamentem Kościoła?
Święty Piotr wyznał swój grzech i został od niego uwolniony. Jezus wybrał go,
by stanął na czele Jego Kościoła. Piotr, umocniony przez Ducha Świętego, głosił
Ewangelię o Chrystusie, aż do swojej męczeńskiej śmierci.
3. „Persona non grata” dla Jezusa nie istnieje – rozmowa kierowana
Analizując tekst biblijny, widzimy, że tragedia człowieka osiąga kulminacyjny
punkt, gdy nie dostrzega on przed sobą żadnych możliwości. Zarówno Piotrowi,
jak i Judaszowi Jezus mówił wcześniej o ich przyszłych błędach. Jednak tylko Piotr
zachował nadzieję na przebaczenie. Judasz nie odnalazł w swym sercu drogi do
Jezusa, usiłował po ludzku naprawić swój błąd. To sprawiło, że pozostały mu jedy-
nie gałąź i sznur.
– Jaka jest różnica między żalem Piotra a żalem Judasza?
– Do czego może doprowadzić brak żalu i przyznania się do winy?
– Jaki wpływ na życie człowieka ma grzech?
– Jaki jest związek naszych wyborów moralnych z naszym życiem wiecznym?
K. poleca, by wnioski zapisać do zeszytu.
Od naszych wyborów dokonywanych teraz zależy nasza wieczność. Każdego dnia
podejmujemy decyzje, które mogą decydować o naszym życiu wiecznym. Dopóki
żyjemy, możemy jeszcze coś zmienić w swoim życiu. Możemy prosić Boga o prze-
baczenie i zaczynać od nowa z czystym sercem.
1. Pokonać rozpacz i strach – metaplan, praca w parach

Uczniowie pracują nadal w parach. K. rozdaje im karty pracy z metaplanem (teczka
pomocy) i wyjaśnia:
Strach i rozpacz to czynniki, które miały wpływ na zdradę Judasza i zaparcie się
Piotra. Lęk powstrzymuje wielu z nas przed zawróceniem z drogi prowadzącej ku
rozpaczy. Zapominamy, że Jezus uświadamiał wcześniej swym uczniom, że będą
21
popełniać błędy. Nigdy zaś żadnemu z grzeszników nie mówił, że przebacza ostatni
raz. Podobnie jest z nami. Nam również Jezus daje znaki, jeżeli to, co robimy, jest
złe. Ale tak jak Piotr i Judasz często nie dostrzegamy tych znaków. Może takim
znakiem jest dzisiejsza katecheza?
Odpowiedzcie na pytania:
Dlaczego ludzie boją się oddać Jezusowi Jakie powinno być nasze nastawienie do
ciężar swoich grzechów w sakramencie sakramentu pokuty?
pokuty?
Co zrobić, aby pokonać lęk i obawy

Dlaczego mamy tak dużo wątpliwości
przed spowiedzią?
odnośnie do posługi spowiednika?
modlić się o dobrą spowiedź, spowiadać
się systematycznie, unikać ciężkich grze-
chów, szukać właściwego spowiednika,
iść do spowiedzi, gdy nie ma dużo osób…
Po skończonej pracy chętni uczniowie czytają swoje odpowiedzi. Odpowiedzi na ostatnie
pytanie wybrany uczeń zapisuje na tablicy.
2. Chronię się pod Boże skrzydła – śpiew
K. uczy pieśni (podręcznik), zwracając uwagę na jej przesłanie:
Spowiedź jest jak schronienie się pod Boże skrzydła. Gdy wyznajemy nasze
grzechy, Bóg otula nas swoją miłością. Nie ma dla człowieka większego szczęścia niż
być blisko Boga z czystym sercem. Przypomnijcie sobie wasze pierwsze spowiedzi
i lekkość ducha, a nawet ciała pod otrzymaniu rozgrzeszenia.
1. Schowaj mnie pod skrzydła swe. C G a F D G
Ukryj mnie w silnej dłoni swej. C F d G
Ref.: Kiedy fale mórz chcą porwać mnie, G F G C
z Tobą wzniosę się, podniesiesz mnie. F G a
Panie, Królem Tyś spienionych wód. F G C
Ja ufam Ci – Ty jesteś Bóg. F G C
2. Odpocznę dziś w ramionach Twych. C G a F D G
Dusza ma w Tobie będzie trwać. C F d G
3. Za mało, by żyć, za dużo, by umrzeć – rozwiązywanie krzyżówki
Jeżeli wystarczy czasu, K. rozdaje wszystkim uczniom krzyżówki (teczka pomocy).
Krzyżówka może być również pracą domową.
Wielu ludzi, odmawiając codziennie modlitwę „Ojcze nasz”, nie umie dostrzec,
że Bóg ofiaruje nam wszystkie rzeczy niezbędne do tego, by być szczęśliwym, i że
zachęca nas, byśmy oddawali mu to, co jest owocem kochającego serca.
1. Doskwiera człowiekowi, gdy inni o nim zapominają.
2. Niszczy relację z Bogiem.
3. Należna Bogu.
22
4. Najsłynniejszy zdrajca Jezusa.
5. Potrzebne do wyznania wiary.
6. Przeciwieństwo miłości.
7. Każde prawdziwe nawrócenie.
8. Do odpuszczenia.
9. Darowanie win.
10. Zdolność do dokonania dobra.
11. Człowiek, który pytał Jezusa o prawdę.
12. Otrzymała wizerunek Jezusa.
13. Negatywne uczucie powstrzymujące przed spowiedzią.
14. „Najtwardszy” z uczniów.
15. Uciekł stamtąd Judasz.
16. Wyznał wiarę w Jezusa pod krzyżem.
17. Dzień zmartwychwstania.
18. Źródło szczęścia.
19. Skutek nieposłuszeństwa.
9.
6. P
N R
4. I Z
J E E
U N B 19.
D A A 13. G
A 5. W 8. C 11. 12. S 15. 16. 18. R
1. 2. 3. S M I 7. W Z 10. P W T 14. W S 17. M Z
S Z C Z Ę Ś C I E i C I E R P I E N I E
A Ł Z S Ć U N N N Ł R A I E T I Ł C
M O E T D A I O A O C O C N E O H
O Ś W E T T N H T Z I D Ś
T Ć O A I R E K Z Ć
N K R I
O A N E
Ś I L
Ć K A
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy cechy Piotra i Judasza, odpowiedzi na pytanie z meta-
planu: „Co zrobić, aby pokonać lęk i obawy przed spowiedzią?” oraz wnioski z punktu
„Persona non grata dla Jezusa nie istnieje”.
23
5. Praca domowa
1. Wyobraź sobie, że Judasz swe 30 srebrników mógł zamienić na dodatkowe
30 dni życia. Napisz, jak mogłyby się ułożyć jego losy po zdradzie Jezusa.
2. Zaproponuj 10 zasad, którymi warto się kierować, przygotowując się do
sakramentu pokuty.
3. Podczas wieczornej chwili refleksji pomódl się za tych znajomych, których
przed pojednaniem z Chrystusem blokuje lęk.
6. Modlitwa
K. przygotowuje uczniów do modlitwy:
Prośmy o ufność względem Jezusa, kiedy będziemy podejmować próby prze-
miany naszego życia, rezygnując z doraźnych korzyści, jakie niesie ze sobą grzech.
Śpiew pieśni „Schowaj mnie pod skrzydła swe”.
Literatura
Jezus zmienił moje życie, <http://adonai.pl/swiadectwa/?id=68>, dostęp: 23.04.2014.
Warto wykorzystać
„Biblionerzy”, <http://www.youtube.com/watch?v=qkrTVgKfM5I>, dostęp
23.04.2014.
24
3. Jak zapracować na niebo?
– Pogłębione poznanie prawdy, że wiara jest darem i zobowiązaniem wobec
Boga.
– Kształtowanie postawy wytrwałości w trosce o rozwój wiary.
Wiedza:
– Uczeń wie, że wiara jest darem od Boga, niezasłużonym przez człowieka,
– wymienia działania człowieka, które pomogą mu otworzyć drzwi nieba (osią-
gnąć zbawienie).
Umiejętności:
– Uczeń interpretuje biblijną perykopę o robotnikach w winnicy (Mt 20,1-15),
– uzasadnia, że Bóg pragnie zbawienia każdego człowieka, ale wspólnie z in-
nymi,
– uzasadnia, że osiągnięcie nieba realizuje się przez modlitwę i podejmowanie
codziennych obowiązków.
– Uczeń troszczy się o rozwój wiary, by jego miejsce w niebie nie pozostało puste.
Metody, formy i techniki: licytacja, czytanie i analiza tekstu biblijnego, rozmowa

kierowana, obliczanie godzin pracy, praca z tekstem, indywidualne wypowiedzi,
śpiew, plakat, praca w parach.
Środki dydaktyczne: kartki z napisami 10 lat, 20 lat…, karty pracy z godzinami
pracy w winnicy, kartki A4 do plakatów.
I. WAŻNE DLA MNIE (CZEGO PRAGNĘ?)
1. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę słowami:
Prośmy naszego najlepszego Ojca w niebie, aby dał nam zrozumieć, czym jest
niebo i co mamy robić, aby stało się naszym udziałem: Ojcze nasz…
2. Największe skarby naszego świata – licytacja
K. robi wprowadzenie do zadania:
Są takie rzeczy i wartości, dla których ludzie gotowi są do poświęceń (np. zdrowie,
rodzina, pieniądze, samochód, pies itp.). Wyobraźcie sobie, że każdy z was otrzymał
kapitał, którym są lata życia. Wszyscy macie do dyspozycji po 80 lat. Możecie wyli-
cytować to, czego pragniecie, w zamian za lata swojego życia. Brak zaangażowania
w grę jest informacją, że komuś zupełnie nie chce się żyć.
25
K. prowadzi licytację, zwracając uwagę na kluczowe wartości. Uczniowie podają pro-
pozycje wartości, które będą licytować, i licytują je, podając, ile lat życia są gotowi za
nie poświęcić. K. może przygotować kartki z napisami 10 lat, 20 lat itd. lub uczniowie
sami piszą na kartkach, ile lat chcą oddać za daną wartość.
Proponowane wartości:
zdrowie, miłość, rodzina, wiara, przyjaźń, kariera, pieniądze…
K. pyta:
– Które z rzeczy i wartości cieszyły się największą popularnością?
– Co człowiekowi daje poczucie szczęścia?
– Dlaczego to, co posiadamy, nie zawsze prowadzi do szczęścia?
– Dlaczego warto właściwie gospodarować swoim życiem?
K. podsumowuje:
Nasze życie to codzienna licytacja. Ciągle coś wybieramy i z czegoś rezygnuje-
my, by osiągnąć zamierzony cel. Celem życia chrześcijanina jest niebo. Jak na nie
zapracować?
K. poleca zapisać temat: „Jak zapracować na niebo?”.
II. Strategia działania (JAK TO OSIĄGNĄĆ?)
1. Robotnicy w winnicy – czytanie tekstu biblijnego

Wybrany uczeń czyta tekst przypowieści o robotnikach w winnicy (podręcznik).
„Albowiem królestwo niebieskie podobne jest do gospodarza, który wyszedł
wczesnym rankiem, aby nająć robotników do swej winnicy. Umówił się z robotni-
kami o denara za dzień i posłał ich do winnicy. Gdy wyszedł około godziny trzeciej,
zobaczył innych, stojących na rynku bezczynnie, i rzekł do nich: «Idźcie i wy do mojej
winnicy, a co będzie słuszne, dam wam». Oni poszli. Wyszedłszy ponownie około
godziny szóstej i dziewiątej, tak samo uczynił. Gdy wyszedł około godziny jedenastej,
spotkał innych stojących i zapytał ich: «Czemu tu stoicie cały dzień bezczynnie?»
Odpowiedzieli mu: «Bo nas nikt nie najął». Rzekł im: «Idźcie i wy do winnicy!»
A gdy nadszedł wieczór, rzekł właściciel winnicy do swego rządcy: «Zwołaj robot-
ników i wypłać im należność, począwszy od ostatnich aż do pierwszych!» Przyszli
najęci około jedenastej godziny i otrzymali po denarze. Gdy więc przyszli pierwsi,
myśleli, że więcej dostaną; lecz i oni otrzymali po denarze. Wziąwszy go, szemrali
przeciw gospodarzowi, mówiąc: «Ci ostatni jedną godzinę pracowali, a zrównałeś
ich z nami, którzyśmy znosili ciężar dnia i spiekotę». Na to odrzekł jednemu z nich:
«Przyjacielu, nie czynię ci krzywdy; czy nie o denara umówiłeś się ze mną? Weź,
co twoje, i odejdź! Chcę też i temu ostatniemu dać tak samo jak tobie. Czy mi
nie wolno uczynić ze swoim, co chcę? Czy na to złym okiem patrzysz, że ja jestem
dobry?» Tak ostatni będą pierwszymi, a pierwsi ostatnimi”.
(Mt 20,1-16)
2. Miłosierdzie ponad sprawiedliwością – obliczanie godzin pracy, praca w parach

K. pyta:
– Na jaką zapłatę pracowali robotnicy w winnicy?
26
Pierwsi robotnicy usłyszeli propozycję zapłaty „denara za dzień”, drudzy „co
będzie słuszne”, pozostali nie usłyszeli żadnej propozycji.
– Jak długo pracowały poszczególne grupy robotników?
K. rozdaje uczniom karty pracy – 1 na 2 osoby (teczka pomocy) – i poleca im obliczyć
ilość godzin pracy poszczególnych grup robotników. Wcześniej wyjaśnia:
Czas podany w tekście biblijnym różni się od naszego sposobu obliczania cza-
su, dlatego na kartach pracy macie podane oba. Policzcie, ile godzin pracowali
robotnicy.
Robotnicy czas biblijny czas współczesny godziny pracy
pierwsza grupa od wczesnego rana do 12 godz. 6.00–18.00 12 godzin
druga grupa od godz. 3 do 12 godz. 9.00–18.00 9 godzin
trzecia grupa od godz. 6 do 12 godz. 12.00–18.00 6 godzin
czwarta grupa od godz. 11 do 12 godz. 17.00–18.00 1 godzina
– Jaka jest największa różnica pomiędzy czasem pracy robotników?
– Jaka była różnica w wynagrodzeniu za pracę?
– Jak zareagowali robotnicy pracujący najdłużej?
Identyczne wynagrodzenie dla tych, którzy pracowali 12 godzin, i dla tych,
którzy pracowali 1 godzinę, wzbudziło niezadowolenie wśród robotników, a pew-
nie i wielu z was wydaje się niesprawiedliwe. Pierwsi robotnicy, choć otrzymali
umówioną zapłatę poczuli się skrzywdzeni. Ale przypowieść to nie poradnik dla
związków zawodowych troszczących się o prawa robotnicze. Ukazuje rzeczywi-
stość duchową, a jej celem jest pochwała Bożej wielkoduszności, która przewyższa
sprawiedliwość.
3. Robotnicy w winnicy – analiza tekstu biblijnego
K. pyta:
– Kto kryje się pod postaciami gospodarza i robotników?
– Czym jest winnica?
– Czym jest czas?
– Co może oznaczać poszukiwanie pracy przez robotników?
– Co symbolizuje praca?
– Co oznacza zapłata?
K. poleca uczniowi zapisać na tablicy wyjaśnienie symboli przypowieści, a sam pod-
sumowuje i uzupełnia:
Postacie i sytuacja z przypowieści przedstawiają rzeczywistość duchową. Gospo-
darz-Bóg wzywa robotników-ludzi do swojej winnicy-królestwa w różnym czasie,
czyli na różnych etapach ich życia. Każdemu daje szansę otrzymania zapłaty-nieba
– jeśli tylko uwierzy, choćby przez jakiś czas żył daleko od Niego. Wezwani przez
Pana robotnicy posłuchali i przyszli do winnicy.
Winnica – królestwo Boże.
Robotnicy – ludzie.
27
Czas – ludzkie życie.
Poszukiwanie pracy – nawrócenie.
Praca – wiara.
Zapłata – niebo.
Uczniowie przepisują wyjaśnienia do zeszytów. K. dopowiada:
Łaska Boga jest nieporównywalna z jakimkolwiek ludzkim wysiłkiem. Nikt sam
nie może zasłużyć czy zapracować na niebo. Miłosiernej miłości Boga nie da się
porównać do materialnych kalkulacji, przy pomocy których próbuje się oceniać
ludzkie uczynki. Bóg wybawia pierwszych i ostatnich, czyli tych, którzy całe życie
starali się być blisko Niego, i tych, którzy nawrócili się w ostatniej godzinie życia.
4. Odpowiedzieć na Boże wezwanie – praca z tekstem, indywidualne wypowiedzi
K. poleca odszukać w podręczniku tekst Youcat 21. Chętny uczeń czyta go potem głośno.
Tak jak robotnicy wyszli na rynek w poszukiwaniu pracy w różnych porach dnia,
tak i ludzie rozpoczynają poszukiwanie Boga na różnych etapach swojego życia.
Tym poszukiwaniem i pracą dla Boga jest wiara. Przeczytamy, czym powinna się
charakteryzować wiara. Chętne osoby będą mogły wyjaśnić przed całą klasą, jak
rozumieją poszczególne jej cechy.
„Wiara to wiedza i zaufanie. Ma siedem cech charakterystycznych:
 Wiara jest czystym darem Boga, który otrzymujemy, kiedy prosimy o to
w swoim wnętrzu.
 Wiara jest ponadnaturalną siłą, która jest nam niezbędna, by osiągnąć
zbawienie.
 Wiara wymaga od człowieka wolnej woli i jasnego umysłu, gdy odpowiada
na Boże zaproszenie.
 Wiara jest absolutnie pewna, gdyż gwarantuje to Jezus.
 Wiara jest niedoskonała tak długo, jak długo nie dokonuje się w miłości.
 Wiara wzrasta, gdy coraz lepiej wsłuchujemy się w słowo Boga i przez
modlitwę pozostajemy z Nim w żywej relacji.
 Wiara już teraz daje nam przedsmak radości nieba”.
(Youcat, p. 21)
K. może nagrodzić zgłaszające się osoby oceną lub plusami, na koniec podsumowuje:
Uwierzyć to przyjąć dar, z którym przychodzi Bóg. To dać Bogu miejsce w swoim
życiu i poświęcić dla Niego czas i umiejętności, cierpienie i radość. Uwierzyć to
przyjąć to, co mówi, i żyć ze świadomością Jego obecności. To jest początek nieba.
5. Boża miłość mnie ogarnia – śpiew
K. może nauczyć uczniów piosenki (podręcznik):
Dobry Bóg, wykrzykuj to z radością. e D e D a
Dobry Bóg, uwielbiaj Go. eDcD
Dobry Bóg, On zwątpić nie pozwoli. eDeDa
Dobry Bóg, On prawdą jest. eDeDe
28
Gdy Jego miłość ogarnia mnie, ae
w sercu radość mam, He
przed Nim tańczyć będę. H7
On dla mnie w sercu swym miejsce ma, ae
czeka wciąż, więc pobiegnę tam. Fis H
III. MOJE OSIĄGNIECIA
1. Idę do nieba wspólnie z innymi – refleksja

Robotnicy w winnicy pracowali wspólnie. Razem też otrzymali zapłatę. Podobnie
jest w naszym życiu. Osiągnięcie nieba nie jest możliwe w pojedynkę. Możemy do
niego dotrzeć tylko razem z tymi, którzy są wokół nas. Pomyślcie:
– Za czyje zbawienie jesteście odpowiedzialni?
– Kto razem z wami stara się osiągnąć niebo?
– W jaki sposób możecie pomóc bliskim osiągnąć niebo?
– Kto z klasy potrzebuje waszego wsparcia, by być dobrym?
2. Wiara jest darem – plakat
K. wyjaśnia:
Wiara jest darem, a z darem można postąpić różnie. Można go przyjąć lub nie,
można rzucić gdzieś w kąt lub oddać komuś innemu. Można o nim zapomnieć
i można go sprzedać na Allegro, można postawić na półce i od czasu do czasu
odkurzyć. Sposób, w jaki potraktuje się dar, zależy od tego, kim dla nas jest ofia-
rodawca i jakie mamy z nim relacje. Jeżeli są przepełnione miłością – dar staje się
cenniejszy. Naszym zadaniem jest troszczyć się o swoją wiarę i o wiarę tych, których
spotykamy w naszym życiu.
K. dzieli klasę na 4-osobowe grupy. Uczniowie czytają z podręcznika tekst Youcat 20 i na
jego podstawie przygotowują w grupach plakat reklamujący wiarę. K. może przydzielić
grupom do opracowania poszczególne sposoby kontaktowania się Boga z ludźmi lub
uczniowie wybierają je sami.
„Odpowiedzieć Bogu to uwierzyć Mu. Kto chce wierzyć, potrzebuje «serca
pełnego rozsądku» (1 Krl 3,9). Bóg na różne sposoby próbuje się z nami skon-
taktować. W każdym spotkaniu z człowiekiem, w każdym kontakcie z przyrodą,
w każdym pozornym przypadku, w każdym wyzwaniu, w każdym cierpieniu tkwi
ukryte Boże przesłanie skierowane do nas. Jeszcze wyraźniej zwraca się do nas
w swoim słowie albo głosie sumienia. Mówi do nas jak do przyjaciół. Dlatego jak
przyjaciele powinniśmy odpowiedzieć i uwierzyć Mu. Całkowicie Mu się powie-
rzyć, uczyć się Go coraz lepiej, rozumieć i przyjmować Jego wolę bez zastrzeżeń”
(Youcat, p. 20).
– W jaki sposób Bóg kontaktuje się z nami?
– Jak możemy odpowiedzieć Bogu na skierowaną do nas propozycję kontaktu
z Nim?
29
Hasłami do plakatów mogą być fragmenty tekstu z Youcatu:
Wiara potrzebuje „serca pełnego rozsądku”.
Bóg kontaktuje się z nami przez drugiego człowieka.
Bóg kontaktuje się z nami przez cierpienie…
Po skończonej pracy grupy prezentują swoje plakaty, omawiając ich treść. Najciekawsze
mogą zostać wykorzystane jako wystrój sali. K. może krótko podsumować prace uczniów.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy wyjaśnienia do symboli przypowieści oraz hasła z pla-
katów.
4. Praca domowa
1. Napisz list do kolegi lub koleżanki, w którym wyjaśnisz, dlaczego w drodze
do nieba potrzebuje Kościoła i drugiego człowieka.
2. Napisz, dlaczego wiara jest jednocześnie darem Boga i zobowiązaniem wobec
Niego.
3. Przez najbliższy tydzień módl się za osoby z klasy, by kiedyś mogły osiągnąć
niebo.
5. Modlitwa
Dziękując za to, że możemy otrzymać niebo, uwielbiajmy Boga słowami: Chwała
Ojcu i Synowi…
Modlitwę można zakończyć śpiewem piosenki „Dobry Bóg”.
Literatura
Biblia dla każdego. Nowy Testament, Tekst – komentarz – ilustracje, red. H. Witczyk,
t. 1, Kielce 2007.
W. Pikor, Przypowieści Jezusa. Narracyjny klucz lektury, Kielce 2011.
Youcat polski. Katechizm Kościoła katolickiego dla młodych, Częstochowa 2011,
p. 20-21.
30
4. Błogosławieni, którzy zaufali miłości
Jezusa
– Poznanie prawdy, że Bóg wysłuchuje tych, którzy zwracają się do Niego z wiarą.
– Pogłębianie postawy ufności w Bożą miłość.
Wiedza:
– Uczeń zna prawdę, że Jezus wysłuchuje naszych próśb ze względu na naszą
wiarę,
– wymienia owoce zaufania Jezusowi.
Umiejętności:
– Uczeń interpretuje tekst o uzdrowieniu sługi setnika (Mt 8,5-13),
– charakteryzuje postać setnika jako poganina,
– uzasadnia, że prośba skierowana do Jezusa musi być połączona z głęboką
wiarą i pokorą,
– wyjaśnia znaczenie modlitwy liturgicznej „Panie nie jestem godzien…”.
– Uczeń z wiarą prosi Boga o pomoc w codziennych sytuacjach.
Metody, formy i techniki: analiza wiersza, katalog owoców życia według błogosła-
wieństw, czytanie i analiza tekstu biblijnego, tabelaryczny zapis treści, odkry-
wanie cech charakteru, plan pomocy cierpiącym, refleksja, śpiew, rozmowa
kierowana, praca w parach, praca indywidualna.
Środki dydaktyczne: karty pracy z postawami setnika dla każdego ucznia.
I. WAŻNE DLA MNIE (CZEGO PRAGNĘ)

1. Modlitwa
K. zwraca się do uczniów:
W ciszy stańmy przed Jezusem i powierzmy Mu sprawy nasze i tych, których
kochamy, na których dobru nam zależy.
Po chwili ciszy wszyscy modlą się słowami aktów wiary, nadziei i miłości.
2. Błogosławieństwa na XXI wiek – analiza wiersza
K. poleca uczniom odszukać w podręcznikach wiersz „Błogosławieństwa na XXI wiek”
i wybrany uczeń czyta go głośno. K. wyjaśnia:
Wyszukajcie w tekście wiersza, jakimi cechami charakteru wyróżnia się człowiek
błogosławiony.
31
Błogosławieństwa na XXI wiek
1. Błogosławieni ci, którzy nie robią wszystkiego na pokaz, lecz są sumienni
i pracowici, nawet wtedy, gdy nikt nie patrzy na nich, albowiem oni bogactwo
dostaną w niebie.
2. Błogosławieni ci, którzy są szczerzy i nie prawią komplementów innym tylko
po to, by coś zyskać, bo oni znajdą uznanie u Boga.
3. Błogosławieni ci, którzy nie obgadują innych, a sami żyją uczciwie, ponieważ
Bóg ich wywyższy nad innymi.
4. Błogosławieni ci, którzy pomagają potrzebującym i nic nie chcą w zamian,
ponieważ oni otrzymają największy skarb – wieczne życie.
5. Błogosławieni skromni, którzy nie muszą mieć wszystkiego, a tym, co mają,
dzielą się z innymi, bo oni będą oglądać Boga i obcować z aniołami.
6. Błogosławieni ci, którzy nie dochodzą do celu kosztem drugiego człowieka,
bo oni Boga oglądać będą.
7. Błogosławieni ci, którzy szczerze smucą się z innymi, gdy oni cierpią, a nie
tylko dla pozorów, by uznano ich za współczujących, dobrych, choć w sercu
są źli i podli, ponieważ oni będą nazwani dziećmi Bożymi.
8. Błogosławieni ci, którzy ofiarują przysłowiowy wdowi grosz tym, którzy mają
niewiele, i robią to z miłości, a nie dlatego, że odpiszą to sobie od podatku,
bo do nich należeć będzie królestwo niebieskie.
(Jan Nowicki, klasa VI)
Po wypowiedziach uczniów K. podsumowuje:

Człowiek błogosławiony jest sumienny i pracowity, szczery, uczciwy, pomaga
innym, dzieli się z innymi, nie robi nic dla pozorów, współczuje, wszystko robi
z miłości. Takim człowiekiem można być, gdy zaufamy Bogu.
3. Błogosławieni obok mnie – katalog owoców życia według błogosławieństw
K. poleca, by uczniowie na podstawie wiersza wypisali w zeszytach, co zyskują ci, którzy
spotkają osoby żyjące według błogosławieństw. Następnie wyjaśnia:
Na pewno spotykacie się z osobami, które realizują w swoim życiu osiem
błogosławieństw. Zastanówcie się, co zyskujecie, spotkając takie osoby, i jakiego
konkretnego dobra doświadczacie od nich. Wypiszcie to w zeszycie w formie opisu
postępowania człowieka błogosławionego, np.:
Człowiek błogosławiony
 sumiennie pracuje, nie chwaląc się tym…
 jest szczery wobec mnie i mówi mi prawdę…
 jest uczciwy wobec mnie i nie obgaduje…
 pomaga mi i nie chce nic w zamian…
 dzieli się ze mną, choć sam nie ma wiele…
 nie wykorzystuje mnie…
 współczuje mi, gdy cierpię i jest mi smutno…
 pomaga mi, nie chwaląc się tym…
32
K. pyta:
– Kto z was chciałby mieć takich przyjaciół?
– Dlaczego na takich osobach można polegać?
– Dlaczego nie chcemy żyć wśród ludzi, którzy są nieszczerzy i robią wszystko
na pokaz?
K. uzupełnia:
Sumienność, szczerość, uczciwość – to owoce zaufania Bogu. Z tych owoców
korzystają ci, którzy żyją według błogosławieństw, oraz ci, którzy spotykają się
z tymi osobami. Dziś będziemy się zastanawiać, na czym polega życie według bło-
gosławieństw.
K. poleca zapisać temat: „Błogosławieni, którzy zaufali miłości Jezusa”.
1. Wiara setnika z Kafarnaum – czytanie i analiza tekstu biblijnego

Uczniowie szukają w podręcznikach tekstu o uzdrowieniu sługi setnika i K. wybiera
chętnych do czytania z podziałem na role: narrator, Pan Jezus, setnik.
„Gdy [Jezus] wszedł do Kafarnaum, zwrócił się do Niego setnik i prosił Go,
mówiąc: «Panie, sługa mój leży w domu sparaliżowany i bardzo cierpi». Rzekł mu
Jezus: «Przyjdę i uzdrowię go». Lecz setnik odpowiedział: «Panie, nie jestem godzien,
abyś wszedł pod dach mój, ale powiedz tylko słowo, a mój sługa odzyska zdrowie. Bo
i ja, choć podlegam władzy, mam pod sobą żołnierzy. Mówię temu: „Idź!” – a idzie;
drugiemu: „Przyjdź!” – a przychodzi; a słudze: „Zrób to!” – a robi». Gdy Jezus to
usłyszał, zdziwił się i rzekł do tych, którzy szli za Nim: «Zaprawdę, powiadam wam:
U nikogo w Izraelu nie znalazłem tak wielkiej wiary. Lecz powiadam wam: Wielu
przyjdzie ze wschodu i zachodu i zasiądą do stołu z Abrahamem, Izaakiem i Jakubem
w królestwie niebieskim. A synowie królestwa zostaną wyrzuceni na zewnątrz –
w ciemność; tam będzie płacz i zgrzytanie zębów». Do setnika zaś Jezus rzekł: «Idź,
niech ci się stanie, jak uwierzyłeś». I o tej godzinie jego sługa odzyskał zdrowie”.
(Mt 8,5-13)
K. pyta:
– O czyje uzdrowienie setnik prosił Jezusa?
– Dlaczego setnik pragnął, by jego sługa był zdrowy?
– Dlaczego setnik uznał, że Jezus może uzdrowić sługę, nie przychodząc do
jego domu?
– Za co Jezus pochwalił setnika?
2. Posłuszeństwo wiary – tabelaryczny zapis treści
K. rysuje na tablicy tabelę i poleca uczniom odpowiedzieć na pytania:
– Na czym polegała władza setnika?
– Na czym polegała władza Jezusa?
33
Na czym polegała władza
setnika Jezusa
rozkazywał żołnierzom, miał władzę nad zdrowiem i chorobą,
wydawał polecenia sługom, mógł uzdrowić, posługując się słowem,
był pewny, że spełnią jego polecenia… mógł uzdrawiać na odległość…
K. wyjaśnia:
Setnik wiedział, na czym polega władza, bo sam miał władzę nad żołnierzami
i sługami. Mógł im wydawać polecenia i miał pewność, że zostaną wypełnione. Był
pewny, że tak jak on ma władzę nad żołnierzami, tak Jezus ma władzę na wszyst-
kim. Setnik ufał Jezusowi bezwarunkowo. Prosił Jezusa – to znaczy był pewny, że
ma On moc uzdrawiania. Dlatego mógł się dokonać cud. Taką postawę nazywamy
posłuszeństwem wiary. To powierzenie siebie i swoich spraw Panu Bogu.
III MOJE OSIĄGNIĘCIA
1. Być błogosławieństwem dla innych – odkrywanie cech charakteru, praca w parach

K. rozdaje wszystkim karty pracy z działaniami setnika (teczka pomocy). Uczniowie
w parach dopisują cechy, dzięki którym setnik mógł się zachować w taki sposób. Po 3
min. pracy K. prosi pary kolejno o odczytanie odpowiedzi. Uczniowie nie powtarzają
tego, co już zostało powiedziane. Cechy setnika można zapisać na tablicy.
Setnik
działał: był: Ja
 martwił się o swojego sługę wrażliwy
 dostrzegł cierpienie współczujący
 poszedł z prośbą o uzdrowienie do Jezusa pracowity
 poświęcił swój czas bezinteresowny
 mówił, że nie jest godzien przyjąć Jezusa pokorny
 był pewien, że Jezus ma moc uzdrawiania wierzył
K. podsumowuje i uzupełnia:
Patrząc na postawę setnika, widzimy, że był to człowiek dobry. Dbał o żołnierzy,
był wrażliwy, potrafił dostrzec cierpienie, interesował się swoimi sługami. Setnik był
poganinem, czyli człowiekiem nieznającym prawdziwego Boga. Mimo to uwierzył
w Jezusa i nie wstydził się do Niego przyjść, by prosić o pomoc. Ufał bezgranicznie
Jezusowi – nie pobiegł sprawdzać, czy aby na pewno jego sługa jest już zdrowy.
Setnika możemy nazwać błogosławionym. Przyszedł z prośbą o pomoc dla cho-
rego sługi i stał się cud. Spotkał Jezusa. Również jego sługa doświadczył owoców
34
błogosławieństwa – to dzięki prośbie setnika Panu Jezus go uzdrowił. Błogosławieni,
którzy troszczą się o swoich podopiecznych…
2. Pomagam jak błogosławieni – plan pomocy cierpiącym, praca indywidualna
K. prosi, by uczniowie zastanowili się, kto w ich środowisku potrzebuje pomocy,
za kogo mogliby prosić Boga tak jak setnik Jezusa. K. wyjaśnia:
Wokół nas jest wielu cierpiących. Cierpią fizycznie lub duchowo. Nikt nie może
powiedzieć, że nie zna jakiejś cierpiącej osoby. Aby takie osoby dostrzegać, trzeba
mieć wrażliwość jak setnik – potrzebne jest współczucie. Do podjęcia wysiłku, by
tym osobom pomóc, konieczna jest pokora, czyli zapomnienie o sobie (pozbycie
się egoizmu), a dostrzeżenie potrzeb innych.
Uzupełnijcie trzecią kolumnę tabeli podpisem „Ja” i uzupełnijcie ją, pracując
indywidualnie. Na wzór postaw setnika wpiszcie wasze postawy wobec cierpiących
i proście Jezusa z wiarą o pomoc dla nich. Wiara setnika była tak mocna, że sługa
został uzdrowiony. Wasza też taka może być.
Setnik
działał: był: Ja
 martwił się o swojego sługę wrażliwy martwię się o…
 dostrzegł cierpienie współczujący dostrzegam…
 poszedł z prośbą o uzdrowienie do Jezusa pracowity proszę…
 poświęcił swój czas bezinteresowny poświęcam…
 mówił, że nie jest godzien przyjąć Jezusa pokorny nie jestem…
 był pewien, że Jezus ma moc uzdrawiania wierzył wierzę…
Tylko chętni uczniowie czytają swoje wpisy, ponieważ może być tak, że praca będzie
zbyt osobista i należy to uszanować. Po skończonej pracy K. prosi, by wszyscy dopisali
pod tabelą słowa:
„Amen. Wierzę, że uzdrowisz…”
3. Panie nie jestem godzien – refleksja
K. prosi ucznia o wypisanie na tablicy na słów setnika, które powtarzamy podczas Mszy
Świętej. Następnie wyjaśnia:
W każdej Mszy Świętej spotykamy się z żywym Jezusem, który ma moc zaradzić
naszym problemom. Przygotowując się do przyjęcia Komunii Świętej, wypowiadamy
słowa na wzór słów setnika:
„Panie, nie jestem godzien, abyś przyszedł do mnie, ale powiedz tylko słowo,
a będzie uzdrowiona dusza moja”.
Po tych słowach następuje krótka chwila ciszy. Pomyślcie, o czym możecie wtedy
powiedzieć Jezusowi. Do jakich przestrzeni swojego życia chcecie Go zaprosić, by
przyszedł ze swoją mocą i je uzdrowił.
35
Przed przyjęciem Ciała Chrystusa mówimy „amen”. To potwierdzenie, że w Nie-
go wierzymy, że jesteśmy pewni Jego miłości i mocy.
4. Jezus daje nam zbawienie – śpiew
K. proponuje uczniom śpiew piosenki (podręcznik):
Jezus daje nam zbawienie, d C a d
Jezus daje pokój nam. d C a d
Jemu składam dziękczynienie, d C a d
chwałę z serca mego dam. d C a d
Ref.: Jezus siłą mą, Jezus pieśnią mego życia. F C A d
Królem wiecznym On, niepojęty w mocy swej. F C A d
W Nim znalazłem to, czego szukałem do dzisiaj. F C A d
Sam mi podał dłoń, bym zwyciężał w każdy dzień. F C A d
5. Praca domowa
1. Napisz własną wersję błogosławieństw na XXI wiek.
2. W imieniu sługi setnika napisz podziękowanie Jezusowi za uzdrowienie
i zapewnij Go o swoim życiu według błogosławieństw.
3. Zastanów się, kto z twojego otoczenia potrzebuje uzdrowienia duchowego
lub fizycznego, i zwróć się do Jezusa w jego intencji słowami setnika.
6. Modlitwa
K. rozpoczyna śpiewem „Jezus daje nam zbawienie”. Modlitwę kończymy słowami
z liturgii Mszy Świętej: „Panie nie jestem godzien…”
Literatura
Biblia dla każdego. Nowy Testament. Tekst – komentarz – ilustracje, red. H. Witczyk,
t. 1, Kielce 2007.
36
II
Miłość

5. To moje życie – sam o sobie decyduję
– Poznanie zasad podejmowania odpowiedzialnych wyborów.
– Kształtowanie postawy odpowiedzialności za swoje życie i budzenie krytycznej
oceny modnego stylu życia.
Wiedza:
– Uczeń podaje kryteria, według których chce kształtować swoje życie,
– podaje, za kogo jest odpowiedzialny teraz i w przyszłości,
– wymienia osoby, które mogą mu pomóc w podejmowaniu właściwych decyzji.
Umiejętności:
– Uczeń wyjaśnia, dlaczego jego obecny rozwój ma wpływ na jego przyszłość,
– interpretuje perykopę biblijną o bogaczu i Łazarzu (Łk 16,19-31),
– charakteryzuje konsekwencje swoich działań w chwili obecnej i w dorosłym
życiu oraz w wieczności.
– Uczeń krytycznie ocenia styl życia proponowany przez media.
Metody, formy i techniki: opowiadanie lub film, burza mózgów, metoda słowa klu-
czowego, praca z tekstem, rozmowa kierowana, uzupełnianie tabeli, refleksja,
wysłuchanie piosenki, uzupełnianie treści, praca w parach.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, film ze świadectwem, słowa bł. Matki Teresy
z Kalkuty na kartkach, nagranie piosenki „Życie, choć piękne, tak kruche jest”
zespołu Golden Life.
1. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę „Pod Twoją obronę”.
2. Żyć w zgodzie ze sobą – opowiadanie (film)
K. czyta fragment świadectwa lub może włączyć film – świadectwo byłej modelki Anny
Golędzinowskiej „Ocalona z piekła. Wyznania byłej modelki” (6:16), <http://www.
youtube.com/watch?v=3G_52xJhpcQ>, dostęp: 23.09.2013.
Anna Golędzinowska urodziła się w Warszawie. Jako 16-letnia dziewczyna wy-
jechała do pracy we Włoszech. Niestety na miejscu okazało się, że została oszukana
i wpadła w ręce grupy przestępczej handlującej kobietami. Zabrano jej dokumenty
i zmuszono do pracy w nocnym klubie w Turynie, skąd udało się jej uciec. Dzięki
zeznaniom Anny członkowie tej grupy zostali aresztowani i postawieni przed sądem.
38
Anna pozostała we Włoszech i rozpoczęła karierę modelki w Mediolanie,
współpracując m.in. z takimi firmami jak Italian Fashion, Pianegonda, Masca…
Zainteresowała się również aktorstwem. Po pewnym czasie została gwiazdą wło-
skiej telewizji.
Wydawało się, że wreszcie spełniły się jej marzenia: była osobą sławną i bogatą,
miała liczne znajomości, które ułatwiały dalszy rozwój jej kariery, a jednak… nie
była szczęśliwa. Ten okres swojego życia opisuje w następujący sposób: „Nie byłam
sobą, moje życie było fikcyjne. Miałam doczepiane włosy, doczepiane paznokcie,
nie wychodziłam z domu, gdy nie miałam pełnego makijażu na twarzy, nie byłam
ubrana tak, jak trzeba było być ubranym, czy nie miałam przy sobie torebki od
Louisa Vuittona”.
Poczucie pustki próbowała zagłuszyć alkoholem, narkotykami, przypadkowym
seksem. Niestety to tylko pogłębiało jej cierpienie. Pewnego dnia nastąpił przełom.
Za namową znajomego włoskiego wydawcy pojechała do Medjugorie, gdzie do-
świadczyła przemiany serca: odnalazła wiarę i postanowiła przebaczyć tym, którzy ją
skrzywdzili. W swojej książce „Ocalona z piekła. Wyznania byłej modelki” napisała:
„Położyłam się na trawie, tam, na szczycie góry. (…) Słyszałam wewnętrzny
głos… Głos, który zachęcał mnie, abym przebaczyła wszystkim… Moim «wujkom»
i wszystkim tym, którzy wyrządzili mi krzywdę. Czułam wielką harmonię ze światem.
Kiedy człowiek odczuwa coś takiego, rozumie, że przebaczenie nie jest wyborem,
jest jedyną możliwością. Moje usta otworzyły się i wydobył się z nich głos, który
mówił: «Wybaczam wam…», a na mojej twarzy pojawił się wielki uśmiech”.
Anna odnalazła sens życia i prawdziwe szczęście. W 2011 r. zamieszkała na pe-
wien czas w Medjugorie, we wspólnocie Oaza Pokoju, której charakterystycznym
rysem jest milczenie i praca. W 2014 r., w Dniu Świętości Życia, Anna wyszła za mąż
i obecnie mieszka w Deliceto na południu Włoch. Spotyka się z młodymi ludźmi
z całego świata, by dawać świadectwo o tym, co Bóg zdziałał w jej życiu. Razem
z o. Renzem Gobbim założyła ruch Czyste Serca propagujący życie w czystości
przedmałżeńskiej.
(oprac. na podst.: Ania Golędzinowska, Ocalona z piekła. Wyznania byłej modelki, <http://duch.
lublin.pl/ania-goledzinowska-%E2%80%9Eocalona-z-piekla-wyznania-bylej-modelki/>, dostęp:
24.04.2014; J. Kwiatkowski, Ania Golędzinowska: z nocnego klubu do Medjugorie, <http://www.
bernardyni.rzeszow.pl/?ania-goledzinowska-z-nocnego-klubu-do-medjugorie,657>, dostęp:
24.04.2014)
– Według jakich zasad Anna żyła do chwili spotkania z Bogiem?

– Dlaczego takie życie nie dawało jej szczęścia?
– Co sprawiło, że jej dotychczasowe życie się zmieniło?
– Dlaczego decyzje podejmowane w młodości mają wielkie znaczenie w póź-
niejszym życiu?
K. podkreśla:
Anna jako nastoletnia dziewczyna prowadziła tzw. modny styl życia. Chciała brać
z życia pełnymi garściami. Marzyła o pieniądzach, znajomościach, karierze modelki.
39
Postanowiła, że osiągnie to wszystko, i udało jej się tego dokonać. Zabrakło jednak
najważniejszego pragnienia – bycia szczęśliwą. Dlatego podjęła kolejną decyzję.
Wybrała to, co dało jej pokój serca, wybrała to, czego nie dały jej pieniądze, piękne
ubrania, znajomości. Ma świadomość, że to ona jest odpowiedzialna za swoje życie.
3. Odpowiedzialność – burza mózgów, praca w parach
K. metodą burzy mózgów angażuje uczniów, aby podali skojarzenia ze słowem „Od-
powiedzialność”, i zapisuje je po prawej stronie tablicy. K. podsumowuje propozycje
uczniów i podkreśla zasadniczą różnicę między dorosłością a dojrzałością.
Następnie tą samą metodą uczniowie charakteryzują nieodpowiedzialne korzystanie
z „Modnego stylu życia” współczesnego człowieka. K. zapisuje na tablicy odpowiedzi
uczniów, by można było wykazać odpowiedzialny i nieodpowiedzialny sposób korzy-
stania z tego, co proponuje współczesny świat, np. K. dzieli klasę na 2 grupy, w których
uczniowie w parach odpowiadają na pytania:
Grupa 1
– W jaki sposób ósmoklasista nieodpowiedzialnie korzysta z tego, co modne?
Nieodpowiedzialność:
 zamiast butów kupuje telefon,
 chce coś mieć tylko po to, aby być modnym,
 szuka setek znajomości na serwisach społecznościowych,
 ubiera się modnie, ale ten sposób ubierania zagraża jego zdrowiu…
– Do czego prowadzi taki styl życia?
Grupa 2
– W jaki sposób ósmoklasista odpowiedzialnie korzysta z tego, co modne?
Odpowiedzialność:
 uczy się języków z platform językowych,
 potrafi mądrze korzystać z mediów,
 idzie z duchem czasu, rozsądnie korzysta z telefonu, smartfona, tabletu,
 kontaktuje się ze znajomymi na portalach społecznościowych…
– Do czego prowadzi taki styl życia?
Wykorzystanie nowinek technologicznych może służyć rozwojowi człowieka lub

jego degradacji. Wszystko zależy od podjętych decyzji.
– Co najbardziej akcentuje się w modnym stylu życia?
– Na co jest nastawiony taki styl?
– Jaki element jest pomijany w modnym stylu życia?
– Jak właściwie wykorzystywać to, co modne, by dobrze kształtować swoje
życie?
K. podsumowuje:
Większość współczesnych mediów zwraca uwagę głównie na materialną stronę
życia, zapominając, że człowiek jest również istotą duchową. Pod wpływem środ-
ków masowego przekazu młodzież często bezkrytycznie przyjmuje propagowany
40
przez nie obraz młodego człowieka, w którym najważniejsze są szczupła sylwetka,
markowe ubrania, nowoczesny sprzęt elektroniczny (tablet, telefon itp.).
Tymczasem pogoń za sprawami materialnymi sprawia, że ludzie nie są szczęśliwi
w stu procentach lub ich poczucie szczęścia trwa tylko przez chwilę. Okazują się
też podatni na ideologie, które zakłamują prawdę o człowieku i jego tożsamości.
Jako przykład można podać ideologię gender.
4. Rozpoznawanie błędnych ideologii – miniwykład
K. wyjaśnia, na czym polega zagrożenie płynące z ideologii gender. Najpierw czyta
fragment z Księgi Rodzaju:
„Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył: stwo-
rzył mężczyznę i niewiastę. Po czym Bóg im błogosławił, mówiąc do nich: «Bądźcie
płodni i rozmnażajcie się, abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną»”.
(Rdz 1,27-28)
Bóg stworzył człowieka na swój obraz i podobieństwo. Według Jego zamysłu cie-
lesność człowieka przybrała dwie postaci: mężczyzny i niewiasty. Wniosek jest prosty
i oczywisty: człowiek żyje, rozwija się, doskonali i dąży do świętości jako mężczyzna
lub kobieta. Warunkiem rozwoju jest akceptacja własnej osoby, własnego ciała
i drzemiącego w nim potencjału. Człowiek jako mężczyzna i kobieta są odbiciem
samego Stwórcy. Są różni co do powołania, jakie przygotował dla nich Bóg, ale co
do godności są sobie równi.
Ideologia gender dąży do zatarcia tego naturalnego zamysłu Boga. Według niej płeć
biologiczna nie ma znaczenia. Nieważne, czy ktoś jest mężczyzną, czy kobietą, ważne
jest natomiast, kim się czuje. Gender promuje tezę, że człowiek nie rodzi się mężczyzną
lub kobietą, tylko się nim lub nią staje. Jest to zaprzeczenie naturalnego porządku.
Wielu dorosłych proponuje swoim dzieciom wartości drugorzędne w miejsce
wartości podstawowych. Młodzi nie doświadczają miłości w rodzinie, a przez to nie
czują się szczęśliwi i niekiedy nie potrafią siebie zaakceptować. Na różne sposoby,
jak to było w przypadku Anny Golędzinowskiej, szukają miłości zastępczych, mając
nadzieję, że odnajdą szczęście. Jak nie zagubić się w propozycjach współczesnego
świata? W jaki sposób podejmować decyzje, by nie żałować ich w późniejszym życiu?
Co jest konieczne do tego, aby być szczęśliwym człowiekiem?
W dalszej części katechezy będziemy szukali odpowiedzi na te pytania.
1. Bogacz i Łazarz – metoda słowa kluczowego

K. wybiera uczniów do czytania tekstu biblijnego Łk 16,19-31 (podręcznik) z podziałem
na role: narrator, bogacz, Abraham.
„Żył pewien człowiek bogaty, który ubierał się w purpurę i bisior i dzień
w dzień ucztował wystawnie. U bramy jego pałacu leżał żebrak okryty wrzodami,
imieniem Łazarz. Pragnął on nasycić się odpadkami ze stołu bogacza. A także psy
przychodziły i lizały jego wrzody. Umarł żebrak, i aniołowie zanieśli go na łono
41
Abrahama. Umarł także bogacz i został pogrzebany. Gdy cierpiąc męki w Otchła-
ni, podniósł oczy, ujrzał z daleka Abrahama i Łazarza na jego łonie. I zawołał:
«Ojcze Abrahamie, ulituj się nade mną i przyślij Łazarza; aby koniec swego palca
umoczył w wodzie i ochłodził mój język, bo strasznie cierpię w tym płomieniu».
Lecz Abraham odrzekł: «Wspomnij, synu, że za życia otrzymałeś swoje dobra,
a Łazarz w podobny sposób – niedolę; teraz on tu doznaje pociechy, a ty męki
cierpisz. A ponadto między nami a wami zionie ogromna przepaść, tak że nikt,
choćby chciał, stąd do was przejść nie może ani stamtąd nie przedostają się do
nas». Tamten rzekł: «Proszę cię więc, ojcze, poślij go do domu mojego ojca. Mam
bowiem pięciu braci: niech ich ostrzeże, żeby i oni nie przyszli na to miejsce męki».
Lecz Abraham odparł: «Mają Mojżesza i Proroków, niechże ich słuchają!» «Nie,
ojcze Abrahamie – odrzekł tamten – lecz gdyby kto z umarłych poszedł do nich,
to się nawrócą». Odpowiedział mu: «Jeśli Mojżesza i Proroków nie słuchają, to
choćby kto z umarłych powstał, nie uwierzą»”.
(Łk 16,19-31)
K. prosi, by uczniowie odszukali w tekście słowo oznaczające fakt, bez którego nie
zaistniałoby wydarzenie, o którym przeczytali (żył). Następnie rysuje tabelę i stawia
pytania, a wybrani uczniowie zapisują odpowiedzi we właściwych kolumnach.
Do ostatniej kolumny powrócimy w III części katechezy.
Żył
Kto? Bogacz Łazarz
dostatnio, ucztował,
Jak żył? głodował, był chory
bogato się ubierał
Co się z nim stało? umarł umarł
na łonie Abrahama
Gdzie się znalazł? w Otchłani (w piekle)
(w niebie)
Co tam przeżywał? męki szczęście (pociechę)
kropli wody, ostrze-
Czego pragnął?
żenia swoich braci
K. podsumowuje, rozpoczynając od pytań:
– Co było ważne dla bogacza?
– Co zyskał?
– Co utracił?
– Na czym polegała jego nieodpowiedzialność?
Bogacz wybrał życie łatwe i przyjemne. Nie dostrzegał głodnego Łazarza u bram
swego pałacu. Pierwszą konsekwencją takiej postawy było cierpienie Łazarza, drugą
zaś cierpienie wieczne bogacza po śmierci. Bogacz trafił do piekła nie dlatego, że
był bogaty, ale dlatego, że nie potrafił się tym bogactwem podzielić z innymi. Po-
dobnie Łazarz nie otrzymał wiecznego szczęścia dlatego, że był biedny, ale dlatego,
że doświadczał cierpienia za życia. Bogacz żył chwilą obecną, nie martwił się, co
będzie potem, był nieczuły na cierpienie bliźnich.
42
Bogactwo samo w sobie nie jest czymś złym. Złem jest brak wrażliwości na po-
trzeby innych ludzi, co może (choć nie musi) być skutkiem bogactwa.
2. Wzrastam z Chrystusem ponad przeciętność – rozmowa kierowana
K. lub wybrany uczeń czyta z podręcznika:
„Drogie Dziewczęta i Chłopcy, oto zadanie, jakie Wam zostawia Matka Boża:
wzrastajcie jako osoby, rozwijajcie talenty właściwe dla ciała i dla duszy, wzrastajcie
jako chrześcijanie w dążeniu do świętości; wzrastajcie jako świadkowie Chrystusa,
który jest «światłością świata» (J 8,12). Maryja wskazuje Wam również drogę tego
rozwoju: drogę, którą jest Chrystus. Jest to droga stroma, droga wąska i trudna.
Dla tego jednak, kto pragnie iść nią dalej według wskazań Ewangelii, jest to droga,
która prowadzi do prawdziwej radości. Drodzy Młodzi Przyjaciele, «otrzymaliście
ducha przybrania za synów» (Rz 8,15). Nie zmarnujcie tego wspaniałego dziedzic-
twa! Bądźcie wymagający wobec otaczającego Was świata, ale przede wszystkim
wymagajcie od siebie samych. Jesteście synami Bożymi: bądźcie z tego dumni! Nie
popadajcie w przeciętność, nie ulegajcie dyktatom zmieniającej się mody, która
narzuca styl życia niezgodny z chrześcijańskimi ideałami, nie pozwólcie się mamić
złudzeniom konsumizmu. Chrystus wzywa Was do rzeczy wielkich. Nie sprawcie
Mu zawodu, bo w ten sposób Wy sami spotkalibyście się z zawodem”.
(Jan Paweł II, Przemówienie pożegnalne do młodzieży, Jasna Góra, 15.08.1991)
K. pyta:
– Jakie zadania stawia przed młodymi św. Jan Paweł II?
– Dlaczego papież przestrzega przed przeciętnością?
– Dokąd prowadzi droga według wskazań Chrystusa?
– Dlaczego, wymagając od innych, przede wszystkim mamy wymagać od siebie?
Ideał, jaki proponuje nam Chrystus, jest inny niż ten, jaki proponuje nam świat.
Różne są także owoce wyboru tych ideałów. Mamy wybór między szczęściem
i dobrem a złudzeniem szczęścia. Wybór należy do nas. Konsekwencje już znamy.

1. Być dobrym pomimo odrzucenia – praca z tekstem
K. poleca uczniom przeczytać w ciszy słowa bł. Matki Teresy z Kalkuty (podręcznik),
robiąc wprowadzenie:
Przeczytajcie słowa bł. Matki Teresy z Kalkuty, kobiety wyjątkowej, która podjęła
decyzję oddania swego życia Bogu, służąc ludziom. Jej zasady życia dla innych są od-
wrotnością tego, co wybrał biblijny bogacz. Po przeczytaniu tekstu poszukajcie wyrażeń,
które mogą być waszym życiowym zadaniem, waszym wyborem na przyszłe życie.
K. może rozdać uczniom kartki z tekstem bł. Matki Teresy z Kalkuty, a wtedy ucznio-
wie podkreślają wybranym kolorem fragmenty mówiące o sposobach służenia innym
ludziom. Jeżeli pracują z tekstem w podręczniku, wypisują je na tablicy:
„Ludzie są nieracjonalni, nielogiczni, egocentryczni.
Nieważne – kochaj ich.
Jeśli czynisz dobro, przypiszą ci ukryte egoistyczne cele.
43
Nieważne – czyń dobro.
Jeśli będziesz realizować swoje cele, spotkasz fałszywych przyjaciół i prawdzi-
wych wrogów.
Nieważne – realizuj je.
Dobro, które uczyniłeś, zostanie jutro zapomniane.
Nieważne – czyń dobro.
Uczciwość i szczerość uczynią cię bezbronnym.
Nieważne – bądź szczery i uczciwy.
To, co budowałeś przez lata, może być zniszczone w jednej chwili.
Nieważne – buduj.
Jeśli pomożesz ludziom, będą urażeni.
Nieważne – pomagaj im.
Jeśli służąc światu, dasz z siebie wszystko, potraktuje cię kopniakiem.
Nieważne – dawaj z siebie wszystko”.
(Matka Teresa z Kalkuty)
Sposoby służenia innym:

 kochaj ludzi,
 czyń dobro,
 realizuj swoje cele,
 bądź szczery i uczciwy,
 buduj,
 pomagaj ludziom,
 dawaj z siebie wszystko.
K. pyta, nawiązując do powyższego tekstu:
– Na co narażony jest człowiek pomagający innym?
– Dlaczego mimo to warto pomagać?
– Dlaczego takie postawy nie są modne?
Odpowiedzialność polega na tym, że nie rezygnujemy, gdy pojawi się problem
lub odrzucenie, ale konsekwentnie pomagamy innym.
– W jaki sposób można wykorzystywać nowości techniczne, pomagając
innym?
Każdy z nas w swoim życiu kieruje się pewnymi zasadami. Musimy zdawać sobie
sprawę z tego, że nasze decyzje i wybory mają ogromny wpływ na nas samych i na
osoby, za które jesteśmy odpowiedzialni. Każdy musi dokonać wyboru: czy będzie
we właściwych celach wykorzystywać osiągnięcia techniki, czy ulegnie modnemu
stylowi życia. Ważne, by się nie zagubić, lecz stawiać czoło pokusie przywiązania
do propozycji świata i podejmować walkę duchową.
2. Żyjemy wśród ludzi – uzupełnianie treści
K. wskazuje na zapis „Sposoby służenia innym” i wyjaśnia:
Powróćmy do sposobów służenia innym, które zapisaliśmy przed chwilą. W ze-
szytach dopiszcie konkretne osoby, wobec których możecie je realizować. Możecie
również dopisać, jak zamierzacie użyć do tego najnowszych odkryć techniki.
44
Sposoby służenia innym:
 Kochaj ludzi: moich rodziców – dzwonię z telefonu komórkowego, by
wiedzieli, gdzie jestem…
 Czyń dobro: wobec rodzeństwa – pomagam wykonać prace na kompute-
rze…
 Realizuj swoje cele: planuję osiągnąć…, uczę się języka angielskiego
z platformy językowej…
 Bądź szczery i uczciwy: wobec przyjaciół – spędzam razem z nimi czas,
grając…
 Buduj: buduję dobre relacje z…
 Pomagaj ludziom: okazuję troskę słabszym od siebie…
 Dawaj z siebie wszystko: tym, których kocham…
TO MOJE ŻYCIE…
3. Moje życiowe wybory – refleksja, uzupełnianie tabeli
K. włącza muzykę refleksyjną i prosi, by uczniowie w ciszy przeczytali jeszcze raz tekst
biblijny i wpisali w ostatniej kolumnie tabeli słowo „Ja”, a następnie zadali sobie pytania.
– Jak żyję?
– Co się ze mną stanie?
– Gdzie się znajdę?
– Co będę tam przeżywał?
Uczniowie wpisują odpowiedzi w ostatniej kolumnie.
Żył
Kto? Bogacz Łazarz Ja
Jak żył? dostatnio, ucztował, głodował, był chory ………
bogato się ubierał
Co się z nim umarł umarł umrę
stało?
Gdzie się zna- w Otchłani (w piekle) na łonie Abrahama (w ………
lazł? niebie)
Co tam przeży- męki szczęście (pociechę) ………
wał?
Czego pragnął? kropli wody, ostrzeże- ––
nia swoich braci
K. podsumowuje:
Nasza odpowiedzialność sięga dalej niż życie doczesne. Od decyzji, które dziś
podejmujemy, zależy zarówno nasze życie na ziemi, wśród bliskich i nieznanych osób,
jak i nasze życie (szczęście) wieczne. Pomyślcie jeszcze raz, jak powinno wyglądać
wasze życie, abyście mogli to szczęście osiągnąć.
45
4. Piękno życia – wysłuchanie piosenki
Jako podsumowanie katechezy K. może wykorzystać nagranie piosenki zespołu Golden
Life „Życie, choć piękne, tak kruche jest”, <http://www.tekstowo.pl/piosenka,gol-
den_life,24_11_94.html>, dostęp: 20.09.2013.
5. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy uzupełnioną tabelę oraz „Sposoby służenia innym”
z własnymi uzupełnieniami.
6. Praca domowa
1. Wyjaśnij, jak rozumiesz poniższe teksty:
„Człowiek jest odpowiedzialny nie tylko za uczucia, które ma dla innych, ale
i za te, które w innych budzi” (kard. Stefan Wyszyński).
„Pozostajesz na zawsze odpowiedzialny za to, co oswoiłeś” (Antoine de Saint-
-Exupéry).
2. Scharakteryzuj wybrany program telewizyjny, który proponuje odpowiedzial-
ny styl życia.
7. Modlitwa
K. proponuje modlitwę w intencji właściwych wyborów życiowych. Może to być krótka
modlitwa w ciszy zakończona wspólnym „Ojcze nasz”.
Literatura
Ania Golędzinowska, Ocalona z piekła. Wyznania byłej modelki, <http://duch.
lublin.pl/ania-goledzinowska-%E2%80%9Eocalona-z-piekla-wyznania-bylej-
modelki/>, dostęp: 24.04.2014.
Jan Paweł II, Przemówienie pożegnalne do młodzieży, Jasna Góra, 15.08.1991,
<http://mateusz.pl/jp99/pp/1991/pp19910815c.htm>, dostęp: 24.04.2014.
J. Kwiatkowski, Ania Golędzinowska: z nocnego klubu do Medjugorie, <http://
www.bernardyni.rzeszow.pl/?ania-goledzinowska-z-nocnego-klubu-do-
medjugorie,657>, dostęp: 24.04.2014.
Modlitwa Matki Teresy z Kalkuty, <http://lublin.republika.pl/kalkuta.htm>, dostęp:
20.09.2013.
Warto wykorzystać
Ania Golędzinowska, „Ocalona z piekła. Wyznania byłej modelki”, <http://www.
youtube.com/watch?v=3G_52xJhpcQ>, dostęp: 23.09.2013.
Golden Life, „Życie, choć piękne, tak kruche jest”, <http://www.tekstowo.pl/pio-
senka,golden_life,24_11_94.html>, dostęp: 23.09.2013.
46
6. Udane relacje z innymi – szczęśliwe życie
– Ukazanie prawdy, że jakość relacji z innymi ma wpływ na szczęście człowieka.
– Świadome budowanie właściwych relacji z innymi.
Wiedza:
– Uczeń podaje prawdę, że Bóg stworzył człowieka do życia we wspólnocie
z innymi (Rdz 2,18),
– podaje zasady, na których opierają się relacje międzyludzkie.
Umiejętności:
– Uczeń wymienia kręgi relacji z innymi (rodzina, przyjaciele, koledzy, obcy),
– charakteryzuje różnice w relacjach między osobami bliskimi i obcymi,
– wyjaśnia, dlaczego konsekwencją samotności może być niechęć do życia.
– Uczeń świadomie buduje właściwe relacje z ludźmi, wśród których żyje.
Metody, formy i techniki: praca z tekstem (lub teledyskiem), analiza tekstu, sche-
matyczne przedstawienie treści, plakat, redagowanie modlitwy, refleksja, praca
w grupach, praca indywidualna.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, teledysk do piosenki „Szukając szczęścia”,
plansza z tytułem „Kodeks relacji międzyludzkich”, teksty do pracy w grupach,
kartki A4, rysunek z kręgami relacji dla każdego ucznia.
1. Modlitwa
K. zaprasza uczniów do modlitwy w intencji dobrych relacji z najbliższymi słowami.
„Ojcze nasz”.
2. Źródło szczęścia – analiza tekstu lub teledysku
K. może pokazać uczniom teledysk do piosenki „Szukając szczęścia” (4:19), wyko-
nanie: Mesajah i Kamil Bednarek, lub czyta go głośno fragment tekstu tej piosenki
z podręcznika, a następnie prosi uczniów o odczytanie go w ciszy.
Szukając szczęścia
„Ci, co znaleźli miłość prawdziwą, swoje szczęście odnajdą!
Ci, którymi nie rządzi chciwość, nie, swoje szczęście odnajdą!
Ci, co wiedzą, co to uczciwość, swoje szczęście odnajdą!
Masz przy sobie ludzi, którzy zawsze Ci pomogą! Murem staną za Tobą, więc
doceń to!
47
(…)
Za każdą chwilę wszystkim przyjaciołom szczerze dziękuję!
Czasy się zmieniają, trzeba żyć na własną rękę.
Uwierz mi, do tego będzie Ci potrzebne szczęście.
Nie patrz na tych chciwych, Ty i tak masz od nich więcej!
Swoich ludzi, wolność słowa i odważne serce!
Gdyby nie to, nie byłoby tu nas.
Gdyby nie Ty i poświęcony na szukanie szczęścia czas.
Nigdy się nie dowie ten, który nie zna cierpienia,
że to nie materialna rzecz jest sensem istnienia”.
(autor tekstu: Manuel Rengifo Diaz, wykonanie: Mesajah i Kamil Bednarek,
<http://www.youtube.com/watch?v=ukHElK5VNy0>, dostęp: 10.11.2013)
K. pyta:
– Co jest źródłem szczęścia według słów tej piosenki?
– Z czego warto zrezygnować, by osiągnąć szczęście?
– Jaki związek może mieć szczęście z cierpieniem?
– Dlaczego źródłem szczęścia mogą być rodzina, bliscy, znajomi?
Źródłem szczęścia człowieka jest przeżywanie miłości w relacjach z innymi oso-
bami – szczególnie tymi najbliższymi. Trzeba jednak ciągle pracować nad tym, by
ta miłość rozwijała się i była coraz piękniejsza. To, co przeżywamy każdego dnia,
radości i smutki, mogą pomóc nam dostrzec wartość bliskości innych osób.
3. Stworzeni do życia we wspólnocie – schematyczne przedstawienie treści
K. czyta fragment z Księgi Rodzaju 2,18:
„Potem Pan Bóg rzekł: «Nie jest dobrze, żeby mężczyzna był sam; uczynię mu
zatem odpowiednią dla niego pomoc»”.
Bóg wiedział, że pierwszy człowiek źle się czuł, będąc samotnym. Dlatego stworzył
kobietę. Żyjąc razem, mężczyzna i kobieta mają się wzajemnie wspierać, pomagać
sobie i tworzyć rodzinę.
– Dlaczego człowiek czuje się samotny, choć żyje wśród wielu ludzi?
Poszukamy dzisiaj odpowiedzi na to pytanie. Zastanowimy się, jak budować
nasze relacje z innymi.
K. rysuje na tablicy kręgi określające relacje z innymi.
48
K. wyjaśnia:
Najbliższym dla nas kręgiem osób jest rodzina. Następny krąg to przyjaciele,
a później koledzy, koleżanki. Na końcu są ludzie obcy. Zastanowimy się, na czym
polega odpowiedzialność w poszczególnych kręgach.
– Za co jesteśmy odpowiedzialni w rodzinie?
– Za co jesteśmy odpowiedzialni wśród przyjaciół, kolegów i obcych nam osób?
– Dlaczego nasza odpowiedzialność jest większa wobec rodziny niż osób nam
obcych?

1. Kodeks relacji międzyludzkich – analiza tekstów, praca w grupach
K. dzieli uczniów na 4 grupy (lub tak, by ich ilość stanowiła wielokrotność 4), najle-
piej 4-osobowe. Każda grupa otrzymuje kartkę z tekstem biblijnym oraz słowami Jana
Pawła II (teczka pomocy). Zadaniem uczniów jest opracowanie kodeksu, na którym
opierają się relacje międzyludzkie.
K. umieszcza na tablicy planszę z tytułem „Kodeks relacji międzyludzkich”, na której
uczniowie będą wpisywali efekty pracy w grupach. Po zakończeniu liderzy grup odczy-
tują głośno zasady.
Grupa 1
„Miłość niech będzie bez obłudy. Miejcie wstręt do złego, podążajcie za dobrem.
W miłości braterskiej nawzajem bądźcie sobie życzliwi. W okazywaniu czci jedni
drugich wyprzedzajcie. Nie opuszczajcie się w gorliwości. Bądźcie płomiennego ducha.
Pełnijcie służbę Panu. Weselcie się nadzieją. W ucisku bądźcie cierpliwi, w modlitwie
– wytrwali. Zaradzajcie potrzebom świętych. Przestrzegajcie gościnności”.
(Rz 12,9-13)
„Człowiek jest wielki nie przez to, co posiada, lecz przez to, kim jest, nie przez
to, co ma, lecz przez to, czym dzieli się z innymi”.
(Jan Paweł II, Bogactwo ubóstwa, przemówienie do mieszkańców Tondo, dzielnicy slumsów,
Manila, 18.02.1981)
Grupa 2
„Weselcie się z tymi, którzy się weselą, płaczcie z tymi, którzy płaczą. Bądźcie
między sobą jednomyślni. Nie gońcie za wielkością, lecz niech was pociąga to, co
pokorne. Nie uważajcie sami siebie za mądrych. Nikomu złem za zło nie odpłacajcie.
«Starajcie się dobrze czynić wszystkim ludziom»”.
(Rz 12,15-17)
Czujesz się samotny. Postaraj się odwiedzić kogoś, kto jest jeszcze bardziej
samotny.
Grupa 3
„Jeżeli to jest możliwe, o ile to od was zależy, żyjcie w zgodzie ze wszystkimi
ludźmi. Umiłowani, nie wymierzajcie sami sobie sprawiedliwości, lecz pozostawcie
to pomście [Bożej]. Napisano bowiem: «Do Mnie należy pomsta, Ja wymierzę
zapłatę – mówi Pan – ale: Jeżeli nieprzyjaciel twój cierpi głód – nakarm go. Jeżeli
49
pragnie – napój go. Tak bowiem czyniąc, węgle żarzące zgromadzisz nad jego
głową».
Nie daj się zwyciężyć złu, ale zło dobrem zwyciężaj”.
(Rz 12,18-21)
„W trwale zjednoczonej rodzinie dzieci osiągają dojrzałość, w niej bowiem prze-

żywają najbardziej doniosłe i najbogatsze doświadczenie bezinteresownej miłości,
wzajemnego szacunku i obrony życia”.
(Jan Paweł II, Rodzina Syna Bożego, rozważanie przed modlitwą „Anioł Pański”, 27.12.1998)
Grupa 4
„Dlatego odrzuciwszy kłamstwo, «niech każdy z was mówi prawdę swemu
bliźniemu», bo jesteście nawzajem dla siebie członkami. «Gniewajcie się, a nie
grzeszcie»: niech nad waszym gniewem nie zachodzi słońce. (…) Kto dotąd kradł,
niech już przestanie kraść, lecz raczej niech pracuje uczciwie własnymi rękami,
by miał z czego użyczać potrzebującemu. Niech nie wychodzi z waszych ust żadna
mowa szkodliwa, lecz tylko budująca, zależnie od potrzeby, by wyświadczała dobro
słuchającym. «I nie zasmucajcie Bożego Ducha Świętego», którym zostaliście opie-
czętowani na dzień odkupienia. (…)
Bądźcie dla siebie nawzajem dobrzy i miłosierni. Przebaczajcie sobie, tak jak
i Bóg wam przebaczył w Chrystusie”.
(Ef 4,25-26.28-30.32)
„Trzeba pamiętać (…) o potrzebie nieustającej wdzięczności za ten dar, jakim

dla człowieka jest drugi człowiek”.
(Jan Paweł II, Przemówienie podczas spotkania z rektorami wyższych uczelni, Toruń, 7.06.1999)
Przykładowy zapis:
Kodeks relacji międzyludzkich

Kręgi osób Zasady postępowania
rodzina wzajemna miłość, pocieszanie, budująca mowa…
przyjaciele życzliwość, zgoda, pokój…
koledzy cierpliwość, pomoc, przebaczenie…
ludzie obcy szacunek, dzielenie się z innymi, wdzięczność…
K. podsumowuje:
Wiele z wymienionych zasad możemy realizować w każdym kręgu osób. Jednak
wszystkie te zasady dotyczą najpierw rodziny, a w miarę upływu lat i zwiększania
się zakresu naszej odpowiedzialności rozszerzają się na inne osoby. Najpierw
w rodzinie uczymy się wzajemnej miłości, przebaczenia, zgody, pomocy. Dopiero
później, spotykając przyjaciół, kolegów, realizujemy te zasady wobec nich. Jako
wierzący jesteśmy zobowiązani do miłości i szacunku także wobec obcych nam
osób.
Święty Paweł w analizowanych przez was tekstach zachęca do czynienia dobra
wobec wszystkich ludzi, zarówno bliskich, jak i obcych, a nawet wrogów. Taka posta-
wa prowadzi do pokonania zła, ale możliwa jest wówczas, gdy jesteśmy prowadzeni
50
przez Ducha Świętego i umacniani przez Jezusa. Drogą jest wytrwała modlitwa. To
postawa chrześcijanina, który ufa Jezusowi.
2. Sposoby realizacji zasad – plakat
Uczniowie nadal pracują w 4-osobowych grupach lub w parach. Każda grupa otrzy-
muje kartkę A4, na której ma przygotować plakat przedstawiający wybraną zasadę
postępowania. K. wyjaśnia zadanie:
Przygotujcie plakat, wybierając jedną z zasad kodeksu. Wykonajcie rysunek
i wymyślcie hasło tak, by obejmowało wszystkie cztery kręgi osób: rodzinę,
przyjaciół, kolegów i osoby obce. Rysunek może przedstawiać jedną konkretną
sytuację, np. okazywanie szacunku. Możecie też kartkę podzielić na cztery części
i w każdej umieścić rysunek do jednej z grup osób. Hasło powinno objąć wszystkie
cztery grupy.
Hasłem mogą być słowa z tekstów biblijnych lub św. Jana Pawła II z analizowa-
nych fragmentów lub ich parafrazy, np. „Bądźcie życzliwi”, „Żyjcie w zgodzie ze
wszystkimi”, „Złem za zło nie odpłacajcie”, „Przebaczajcie sobie”, „Zło dobrem
zwyciężaj”.
Po zakończonej pracy chętni uczniowie omawiają swoje plakaty, które potem warto
umieścić razem z kodeksem w sali.
1. Pracuję nad moimi relacjami – graficzne przedstawienie treści, redagowanie

modlitwy
K. przedstawia problem:
– Dlaczego pomimo powołania do życia we wspólnocie czujemy się samotni?
Poczucie osamotnienia może sprawiać, że pojawi się w nas niechęć do życia.
Czujemy się wtedy odrzuceni i niepotrzebni. Jeżeli czujesz się samotny, postaraj się
odwiedzić kogoś, kto jest jeszcze bardziej samotny. Od nas zależy, jak pokonamy
poczucie samotności. Warto, nie czekając na innych, pomóc tym, którzy również
czują się osamotnieni. My także mamy wpływ na to, jakie są nasze relacje z bliskimi.
Udane relacje z innymi ludźmi wymagają ciężkiej i wytrwałej pracy, ale jej efektem
jest poczucie szczęścia.
K. rozdaje uczniom rysunek z kręgami relacji (teczka pomocy) i wyjaśnia zadanie:
Zastanówcie się, jakie relacje łączą was z bliskimi oraz z tymi osobami, któ-
re mniej znacie. Obok ogólnych określeń „rodzina, koledzy…” wpiszcie słowa
„mama”, „tata” lub imiona konkretnych osób i otoczcie je kręgiem, a następnie
narysujcie w nim siebie. Przeczytajcie jeszcze raz słowa św. Pawła, nad którymi
pracowaliście w grupach, i wpiszcie w kręgi zasady, które chcielibyście stosować
wobec tych osób. Następnie ułóżcie modlitwę prośby do Jezusa o pomoc w bu-
dowaniu dobrych relacji z nimi, np.: „Panie Jezu, proszę o umiejętność przeba-
czania…”. Wasze prośby będziecie mogli wypowiedzieć podczas modlitwy na
zakończenie katechezy.
51
jestem życzliwy
bcy koled
eo zy
ludzi
przebaczam
rodzina
szanuję
ciele
m
przyja
aga
pom
Po zakończonej pracy K. poleca, by uczniowie dorysowali kontur swojej postaci i zazna-
czyli wokół niej kolorem krąg tak, by objąć wszystkie osoby na schemacie. K. wyjaśnia:
Młodość jest czasem, kiedy krąg znanych ci ludzi staje się coraz większy. Pozna-
jesz wiele nowych osób, które możesz zaprosić do swojego kręgu, z którymi możesz
kształtować wzajemne relacje według chrześcijańskich zasad.
2. Troska o dobre relacje z innymi – refleksja
Po zakończonej pracy indywidualnej uczniów K. prosi o ciszę i mówi:
Zastanówcie się jeszcze raz nad waszymi relacjami z innymi ludźmi. Przyjrzyjcie
się waszemu zapisowi na schemacie i w ciszy odpowiedzcie na pytania:
– Jak okazujesz bliskim, że ich kochasz?
– Co dobrego ostatnio zrobiłeś?
– Jak szybko potrafisz przebaczyć bliskim, przyjacielowi, kolegom?
– Wobec kogo trudno jest ci mówić prawdę?
– Komu możesz bezinteresownie pomóc w najbliższym czasie?
– Jakie relacje z innymi powinieneś poprawić?
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują treść tabeli „Kodeks relacji międzyludzkich” oraz słowa:
„Trzeba pamiętać (…) o potrzebie nieustającej wdzięczności za ten dar, jakim
jest dla człowieka drugi człowiek” (Jan Paweł II).
Każdy uczeń wkleja uzupełniony rysunek z kręgami relacji.
52
4. Praca domowa
1. Przeczytaj zasady dotyczące relacji międzyludzkich, o których pisze św. Paweł
w Liście do Rzymian 12,9-13.15-17. Cztery z nich przedstaw w postaci znaków
graficznych.
2. Napisz, jak rozumiesz słowa św. Jana Pawła II: „Trzeba pamiętać o nieustan-
nej wdzięczności za ten dar, jakim jest dla człowieka drugi człowiek”.
3. Podczas niedzielnej Mszy Świętej podziękuj Panu Bogu za dobre relacje
z innymi ludźmi lub przeproś za niewłaściwe.
5. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę:
Panie, pomóż nam być dobrymi dla wszystkich. Pomóż nam ofiarować innym bez-
interesowną przyjaźń, pomoc, promieniować radosnym pokojem, Twoim pokojem.
Prosimy Cię, Panie.
Uczniowie wypowiadają swoje prośby ułożone podczas katechezy. Wszyscy dopowia-
dają: „Prosimy Cię, Panie”.
Literatura
Jan Paweł II, Bogactwo ubóstwa, przemówienie do mieszkańców Tondo, dzielnicy
slumsów, Manila, 18.02.1981, w: tenże, Dzieła zebrane. Homilie i przemówienia
z pielgrzymek. Azja, Afryka, Australia i Oceania, t. 13, Kraków 2009, s. 153.
Jan Paweł II, Rodzina Syna Bożego, rozważanie przed modlitwą „Anioł Pański”,
27.12.1998, <http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/mo-
dlitwy/ap27121998.html>, dostęp: 23.04.2014.
Jan Paweł II, Przemówienie podczas spotkania z rektorami wyższych uczelni, To-
ruń, 7.06.1999, <http://mateusz.pl/jp99/pp/1999/pp19990607d.htm>, dostęp:
23.04.2014.
Warto wykorzystać
Szukając szczęścia (4:19), tekst: Manuel Rengifo Diaz, wykonanie: Mesajah feat
– Kamil Bednarek, <http://www.youtube.com/watch?v=ukHElK5VNy0>,
dostęp: 4.11.2013.
53
7. Odwieczny konflikt międzypokoleniowy
– Ukazanie wartości doświadczenia życiowego dorosłych.
– Budzenie potrzeby postawy dialogu i gotowości rozwiązywania konfliktów
z rodzicami (dorosłymi).
Wiedza:
– Uczeń podaje przykłady autorytetów osób dorosłych,
– definiuje pojęcie konfliktu międzypokoleniowego,
– wymienia zasady pomagające w rozwiązywaniu konfliktów z dorosłymi,
– wylicza przyczyny konfliktów z rodzicami.
Umiejętności:
– Uczeń uzasadnia, dlaczego warto korzystać z doświadczenia dorosłych,
– omawia, czego dotyczą wybory życiowe młodego człowieka,
– wyjaśnia znaczenie samodzielności w życiu osoby dojrzewającej,
– omawia, jak podejmować właściwe decyzje.
– Uczeń szuka sposobów komunikacji, dającej wzajemne zrozumienie.
Metody, formy i techniki: burza mózgów, kolorowanie tekstu, rozmowa kierowana,

analiza tekstu, dobór logiczny, rozpoznawanie autorytetów, zdania niedokoń-
czone, praca w parach, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: tekst opowiadania „Kogo widzisz, kiedy na mnie patrzysz?”
dla grup, karty pracy „Odpowiedzialne rozwiązywanie konfliktów”, karty pracy
„Co pomaga w rozwiązywaniu konfliktów z dorosłymi?” (jedna na dwie osoby).
1. Modlitwa
„Duchu Święty, który oświecasz”.
2. Konflikt międzypokoleniowy – burza mózgów
K. wprowadza uczniów w temat:
Dziś zastanowimy się, czym jest konflikt międzypokoleniowy oraz kiedy może
z niego wyniknąć coś dobrego.
– Na czym polega konflikt międzypokoleniowy?
K. pozwala na swobodne wypowiedzi uczniów, następnie uzupełnia je.
Konflikt to wyraz pochodzący z języka łacińskiego: conflictus – „zderzenie”.
Pojawia się tam, gdzie między osobami następuje zderzenie sprzecznych ze sobą
54
poglądów lub interesów. W przypadku konfliktu międzypokoleniowego dotyczy to
różnicy zdań, poglądów między dorosłymi a dziećmi lub młodymi osobami.
(oprac. na podst.: J. Mariański, Konflikt w: Religia. Encyklopedia PWN, red. T. Gadacz, t. 6,
Warszawa 2003)
Konflikt pokoleń pojawia się na tle szybkich zmian stylu życia. Moda, postęp,
nowość – są zawsze atrakcyjne dla młodego człowieka. Może to jednak budzić
sprzeciw osób starszych, które są nastawione na tradycyjny styl życia.
Konflikt może mieć również pozytywne strony. Różnice zdań mogą pomóc
w zastanowieniu się nad własnym działaniem i motywacją drugiej osoby.
2. Co widzą starsi, a co widzą młodzi? – kolorowanie tekstu, praca w grupach
K. rozdaje uczniom tekst opowiadania (np. 1 na 4 osoby) i prosi o przygotowanie kredek
lub pisaków w dwóch kolorach. Następnie mówi:
Przeczytacie za chwilę opowiadanie o dwóch sposobach patrzenia na tę samą
osobę. Podczas czytania zaznaczcie jednym kolorem to, co pielęgniarka dostrzegała
w staruszce, którą się opiekowała, a drugim to, co było piękne w życiu staruszki.
Kogo widzisz, kiedy na mnie patrzysz?
W domu starców zmarła pewna starsza kobieta. Następnego dnia znaleziono
jej list zaadresowany do pracującej tam młodej pielęgniarki. Rozpoczynał się od
pytań: „Kogo widzisz, kiedy na mnie patrzysz? Co mówisz, kiedy o mnie opowia-
dasz innym?”.
Po tym zaskakującym wstępie, staruszka pisała: „Najczęściej widzisz we mnie
starą kobietę, trochę zwariowaną, nie zawsze przy zdrowych zmysłach; kobietę,
która ślini się podczas jedzenia i odzywa się w nieodpowiednich momentach
i, jakby tego było mało, wciąż gubi swoje rzeczy. Kobieta ta bez sprzeciwu pozwala
ci, żebyś wykonywała przy niej codzienne czynności, jak karmienie, mycie, tylko po
to, by wypełnić czymś kolejny dzień.
To jest to, co widzisz! Ale to nie jestem ja. Powiem ci, kim jestem.
Jestem najmłodszym dzieckiem moich rodziców. Mam dziewięcioro rodzeństwa:
braci i siostry, a wszyscy w rodzinie bardzo się kochamy.
Jako 16-letnia dziewczyna biegnę, niemal unosząc się nad ziemią, by jak naj-
szybciej spotkać ukochanego. Za cztery lata zostanie moim mężem. Dziś jeszcze
moje serce bije z radości, kiedy wspominam dzień naszego ślubu.
Minęło trochę czasu, odkąd się pobraliśmy. Mam 25 lat i małego synka, który
potrzebuje mojej miłości. Synek rośnie szybko. Ma już 5 lat, a ja mam już 30. Jest
bystrym chłopcem, lubi bawić się w ogrodzie z psem i zna wszystkie marki samo-
chodów. Łączy nas miłość.
Mam już 40 lat, mój syn założył własną rodzinę i opuścił nas, ale na szczęście
mąż wciąż jest przy mnie.
Czas biegnie nieubłaganie, skończyłam właśnie 50 lat, wokół mnie bawią się
wnuki. Razem z mężem bardzo się z nich cieszymy. Niestety, nagle mój mąż odszedł
na zawsze, w moim życiu nastały trudne dni, bardzo mi go brakuje. Spoglądam
z lękiem w przyszłość. Mój syn jest pochłonięty wyłącznie własną rodziną.
55
Dziś jestem stara. Życie mija bezpowrotnie i mam świadomość, że nie zostało
go już zbyt wiele. Dawna uroda i siły odeszły na zawsze, coraz gorzej sobie radzę
i mam problemy z pamięcią. Ale, co ciekawe, w głębi serca wciąż jeszcze jestem
tamtą dziewczyną, której miłość płonie bez ustanku. Wspominam moje radości
i cierpienia. Powracam myślą do lat, które tak szybko odeszły. Pogodziłam się z tym,
że nic nie może trwać wiecznie.
Lecz ty, która się mną opiekujesz, otwórz oczy i spójrz uważnie na staruszkę
z pokoju na pierwszym piętrze… Spójrz z miłością, byś mogła dostrzec – mnie –
taką, jaką jestem naprawdę”.
(oprac. na podst.: B. Ferrero, Stara nieznośna pani, <http://adonai.pl/opowiadania/
rodzinne/?id=29>, dostęp: 25.05.2014)
K. prosi chętnych o odczytanie najpierw pięknych chwil z życia staruszki, a następnie

tego, co dostrzegała pielęgniarka, i pyta:
– Dlaczego jest tak duża różnica w spojrzeniu tych kobiet na tę samą osobę?
– Jak mogła wyglądać relacja między staruszką a pielęgniarką?
K. uzupełnia:
Każda osoba ma własną historię życia. Musimy pamiętać, że nasze zachowanie
wypływa z naszych przeżyć i doświadczeń. Zobaczyliśmy dwa różne światy. Młoda
pielęgniarka nie dostrzegała w staruszce osoby, która doświadczyła w życiu wielu
radości i cierpień. Widziała ją tylko taką, jaką była w danej chwili.
Tak właśnie powstaje konflikt międzypokoleniowy. Młodzież pomija doświad-
czenie życiowe dorosłych, a dorośli zapominają, jacy byli jako młodzi ludzie.
Uczniowie mogą również wcielić się w rolę pielęgniarki i napisać w jej imieniu list
do staruszki, wyjaśniając, dlaczego przyjęła taką postawę wobec niej. Następnie
K. uzupełnia jak wyżej.
1. Przyczyny konfliktów rodzinnych – burza mózgów

K. pyta uczniów o przyczyny konfliktów według rodziców, które wybrany uczeń zapisuje
na tablicy. K. zapowiada:
Wcielicie się teraz w rolę rodziców. Zastanówcie się, co według nich jest naj-
częstszą przyczyną konfliktów z wami.
Przykładowe propozycje:
Przyczyny konfliktów według rodziców:
 nie mówisz prawdy,
 ukrywasz oceny niedostateczne,
 nie słuchasz mnie,
 źle (nierozsądnie) wydajesz pieniądze,
 spotykasz się z niewłaściwymi kolegami,
 za dużo czasu spędzasz przy komputerze,
 nie sprzątasz po sobie (masz bałagan w pokoju),
56
 nie chce ci się wynieść śmieci,
 dokuczasz, robisz na złość rodzeństwu…
2. Odpowiedzialne rozwiązywanie konfliktów – rozmowa kierowana, praca w gru-
pach
Po wypisaniu przyczyn K. dzieli klasę na 4-osobowe grupy i poleca uczniom wybrać
dwie sytuacje konfliktu. Uczniowie otrzymują kartę pracy z tabelą (teczka pomocy)
i zastanawiają się nad sposobem rozwiązania konfliktu według wzoru. K. może sko-
rzystać z podanych wyżej propozycji, jednak lepiej byłoby analizować przyczyny podane
przez uczniów. K. rysuje na tablicy tabelę, którą uczniowie będą stopniowo uzupełniali
po skończeniu pracy.
Spotykasz się z niewłaściwymi kolegami…
Rodzice: Co stracę? Co zyskam?

Nie idź na spo-
tkanie. fajną zabawę uchronię się przed problemami,
zyskam czas na coś pożytecznego,
zaufanie rodziców…
Uczeń: zaufanie rodziców, będę miał kolegów…?

Chcę i idę na problemy z prawem, wpadnę
spotkanie. w nałóg: alkoholizm
– Dlaczego na ten sam problem są dwa różne spojrzenia?

– Czego może z tego konfliktu nauczyć się rodzic i czego może nauczyć się
dziecko?
– Jak zażegnać konflikt?
K. podsumowuje:
W sytuacji konfliktu warto sobie zadać pytanie, dlaczego rodzice czegoś zabra-
niają lub coś nakazują. Stoi za nimi doświadczenie ich życia i wiedza, której ja mogę
nie mieć. Warto pamiętać, że nakazy lub zakazy nie są po to, by utrudnić nam życie,
ale dla naszego dobra. Nie jest to łatwe w chwili sporu z rodzicami.
Umieć zrezygnować z własnego widzimisię na rzecz dobra, którego chcą dla
mnie rodzice, to postawa odpowiedzialności. Ustępowanie rodzicom to hartowanie
silnej woli. Podjąć wyzwania stawiane przez rodziców, jak np. nauka, to przejaw
odpowiedzialności za własne życie.
3. Pozytywne i negatywne skutki konfliktów – analiza tekstu
K. poleca uczniom przeczytać z podręcznika tekst:
„Dzięki mądremu przezwyciężaniu trudności i konfliktów członkowie rodziny
mają szansę coraz lepiej się rozumieć i wspierać. Zyskują mądrość życiową oraz
powiększają zaufanie do siebie nawzajem.
Przezwyciężanie konfliktów i trudności jest możliwe wtedy, gdy członkowie ro-
dziny szukają pomocy u Boga, gdy wspólnie się modlą, gdy od Chrystusa uczą się
57
zasad mądrej miłości, gdy potrafią siebie nawzajem przepraszać i sobie nawzajem
przebaczać, a także gdy wyciągają wnioski z bolesnej przeszłości”.
(M. Dziewiecki, Konflikty w rodzinie: zagrożenia i szanse, „Sygnały Troski”, 2011, nr 5)
– Kiedy konflikt prowadzi do czegoś pozytywnego?

– Dlaczego ważne jest przeproszenie i przebaczenie po rozwiązaniu konfliktu?
Sytuacje konfliktu są bardzo różne: prośba o zakup rzeczy, na które rodziców
nie stać, chęć dobrej zabawy, ale niebezpiecznej, chęć posiadania różnych nowości,
np. komputerowych. Warto się zastanowić, czy rodziców stać na spełnienie naszych
pragnień.
W rozwiązywaniu sporów rodzinnych zawsze powinien być czas na wyjaśnienie,
przebaczenie i przeproszenie.
Rozwiązywania konfliktów trzeba się nieustannie uczyć. Wbrew pozorom kon-
flikty mogą przybliżać do siebie dorosłych i dzieci.
1. Jak rozwiązywać konflikty? – dobór logiczny, praca w parach

K. wyjaśnia:
Pierwszym krokiem do rozwiązania konfliktu jest jego zdefiniowanie i nazwa-
nie. Następnie szukamy możliwych dróg wyjścia i oceniamy je w sposób krytyczny.
Wybrane rozwiązanie powinno być korzystne dla obu stron. To jednak nie wszyst-
ko, trzeba je jeszcze wprowadzić w życie, tak by było sprawiedliwe dla wszystkich,
i sprawdzić, jak to rozwiązanie funkcjonuje. Nie jest to jednak proste.
Kierując się dobrą wolą i pewnymi zasadami, każdy problem można rozstrzy-
gnąć w sposób pokojowy. Przede wszystkim obie strony muszą chcieć zakończyć
konflikt, a także jasno wyrazić własne stanowiska i dopiero wtedy można szukać
kompromisu.
K. rozdaje karty pracy „Co pomaga w rozwiązywaniu konfliktów z dorosłymi?” (jedna
na dwie osoby; teczka pomocy). Zadaniem uczniów jest dopisać na podstawie tekstów
biblijnych (podręcznik), jakie postawy pomagają w realizacji zasad rozwiązywania
konfliktów. Zapisy mogą się różnić, chodzi o to, by uczniowie uświadomili sobie, że
ważne jest pozytywne podejście do próby rozwiązania konfliktu.
Przeczytajcie teksty biblijne i dopiszcie do zasad, jakie postawy pomagają roz-
wiązać konflikt.
„Odpowiedź łagodna uśmierza złość,
słowo raniące rozbudza gniew.
Język mądrych ocieka wiedzą,
usta zarozumialca wyrażają głupotę.
Na każdym miejscu są oczy Pana,
baczą pilnie na złych i dobrych.
Drzewem życia jest język leczący,
złamaniem na duchu – jego przewrotność.
58
Głupi gardzi karceniem ojca,
kto nagany przyjmuje, jest roztropny”.
(Prz 15,1-5)
„Bracia, a gdyby komuś przydarzył się jakiś upadek, wy, którzy pozostajecie pod
działaniem Ducha, w duchu łagodności sprowadźcie takiego na właściwą drogę.
Bacz jednak, abyś i ty nie uległ pokusie. Jeden drugiego brzemiona noście i tak
wypełniajcie prawo Chrystusowe”.
(Ga 6,1-2)
Co pomaga w rozwiązywaniu konfliktów z dorosłymi?

Zasady Postawy
chęć pokojowego rozwiązania problemu poszukiwanie dobra
nazwanie problemu łagodność
jasne i spokojne wyrażenie swojego stanowiska mądrość
poszukiwanie rozwiązań korzystnych dla obu stron otwartość na rady innych
szukanie kompromisu wzajemna pomoc
Po skończonej pracy chętni uczniowie czytają połączenia zasad i postaw, uzasadniając,

dlaczego takich połączeń dokonali.
2. Dialog między pokoleniami jest skarbem – rozmowa kierowana
K. czyta z podręcznika tekst papieża Franciszka. Wcześniej robi wprowadzenie:
Przeciwieństwem konfliktu międzypokoleniowego jest dialog. Papież Franciszek
26 lipca 2013 r., podczas Światowych Dni Młodzieży w Rio de Janeiro, powiedział:
„Dziś Kościół obchodzi wspomnienie rodziców Najświętszej Maryi Panny,
dziadków Jezusa, świętych Joachima i Anny. (…). Jak bardzo są oni [dziadkowie]
ważni w życiu rodziny, w przekazywaniu owego dziedzictwa humanizmu i wiary,
istotnego dla każdego społeczeństwa! I jakże ważne jest spotkanie i dialog między
pokoleniami, zwłaszcza w obrębie rodziny. Dokument z Aparecidy przypomina
nam o tym: «Dzieci i osoby starsze budują przyszłość narodów; dzieci, bo będą
kontynuować historię, osoby starsze, ponieważ przekazują doświadczenie i mądrość
życia» (n. 447). Ta relacja, ten dialog między pokoleniami jest skarbem, który należy
zachowywać i umacniać!”.
(Papież Franciszek, Rozważanie przed modlitwą „Anioł Pański”,
Światowe Dni Młodzieży w Rio de Janeiro, 26.07.2013)
– Kogo papież Franciszek pokazuje młodym ludziom jako autorytet?

– Dlaczego dialog między pokoleniami jest tak cenny?
– Czym dziadkowie mogą ubogacić swoje wnuki?
– Czym wnuki mogą ubogacić swoich dziadków?
– Jak rozwijać dialog między rodzicami i dziećmi, dziadkami i wnukami?
– Dlaczego warto korzystać z doświadczenia dorosłych?
59
Doświadczenie życiowe dziadków i ich wiedza pozwalają im bardziej przenikli-
wie patrzeć na życie ludzi młodych, niż czynią to sami młodzi. Lepiej od nich znają
pozytywne i negatywne konsekwencje określonych wyborów. Przed negatywnymi
chcą ich ustrzec, a do pozytywnych nakłonić. Znają wartość wiary i rodziny. Oni
tworzyli historię, a po nich uczynią to ich dzieci i wnuki.
3. Kto jest moim autorytetem? – rozpoznawanie autorytetów
K. poleca, by uczniowie przeczytali jeszcze raz postawy wypisane na kartach pracy,
które wcześniej otrzymali. Ich zadaniem jest dopisać konkretne osoby, które są dla nich
autorytetem, biorąc pod uwagę postawy. Mogą to być osoby bliskie z rodziny lub znane
im z szerszego grona. Mają to jednak być konkretne osoby, a nie np. filmowe postaci.
Mój autorytet:
Poszukuje dobra – mój dziadek… ponieważ…
Jest łagodna – moja mama…
Jest mądry – …
Udziela dobrych rad – …
K. uzupełnia odpowiedzi uczniów oraz dopowiada nazwiska osób, które mogą być na-
zwane autorytetami dla młodego człowieka ze względu na ich osobowość i umiejętność
rozwiązywania konfliktów.
4. Podsumowanie – zdania niedokończone
Uczniowie ustnie kończą rozpoczęte zdania:
 Na dzisiejszej katechezie było dla mnie ważne…
 Z katechezy najlepiej zapamiętałem…
 Od dziś wiem, że…
 Autorytetem jest dla mnie…
5. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują tabelę „Odpowiedzialne rozwiązywanie konfliktów”, wklejają
karty pracy „Co pomaga w rozwiązywaniu konfliktów z dorosłymi?” oraz dopisują
wybrane przez siebie osoby, które są dla nich autorytetami.
6. Praca domowa
1. Napisz, dlaczego warto korzystać z doświadczenia dorosłych, i uzasadnij
odpowiedź.
2. Napisz, dlaczego warto jak najszybciej rozwiązywać konflikty.
7. Modlitwa
Pomódlmy się dziś wspólnie za rodziców i dziadków, za te wszystkie starsze osoby,
od których możemy czerpać mądrość, od których możemy oczekiwać rady i pomocy.
W ich intencji odmówimy „Pod Twoją obronę”.
60
Literatura
M. Dziewiecki, Konflikty w rodzinie: zagrożenia i szanse, „Sygnały Troski”, 2011, nr 5.
B. Ferrero, Stara nieznośna pani, <http://adonai.pl/opowiadania/rodzinne/?id=29>,
dostęp: 25.05.2014.
J. Mariański, Konflikt, w: Religia. Encyklopedia PWN, red. T. Gadacz, t. 6, Warszawa
2003.
Papież Franciszek, Rozważanie przed modlitwą „Anioł Pański”, Światowe Dni
Młodzieży w Rio de Janeiro, 26.07.2013, <http://www.deon.pl/religia/ser-
wis-papieski/dokumenty/przemowienia-papieskie/art,21,papiez-franciszek-
apeluje-o-dialog-miedzypokoleniowy.html>, dostęp: 22.11.2013.
Warto wykorzystać
R. Stępnikowska, Różnice międzypokoleniowe a relacje rodzic-dziecko, <http://
www.radom.oaza.pl/cnd/154-2006/marzec-2006-numer-42/1530-roznice-
miedzypokoleniowe-a-relacje-rodzic-dziecko>, dostęp: 15.02.2014.
61
8. Za kogo przebiera się Jezus? ludzie,
których spotykam
– Poznanie sposobów realizacji miłości bliźniego wobec ludzi, którzy nie radzą
sobie w życiu.
– Budowanie właściwych relacji z ludźmi wykluczonymi społecznie.
Wiedza:
– Uczeń wymienia grupy ludzi wykluczonych społecznie,
– podaje najczęstsze przyczyny wykluczeń.
Umiejętności:
– Uczeń charakteryzuje potrzeby człowieka, który przestał sobie radzić w życiu,
– uzasadnia chrześcijańską powinność zajęcia się ludźmi wykluczonymi,
– opracowuje program pomocy konkretnej grupie ludzi lub konkretnemu czło-
wiekowi.
– Uczeń odnosi się z szacunkiem do ludzi potrzebujących pomocy,
– otacza ludzi potrzebujących swoją modlitwą, starając się rozeznać ich potrzeby
i nieść skuteczną pomoc.
Metody, formy i techniki: prezentacja, rozmowa kierowana, wywiad lub film, burza
mózgów, praca z tekstem biblijnym, odkrywanie uczuć, schematyczny zapis
treści, tworzenie programu pomocy, pisanie kanonu zasad, zdania niedokoń-
czone, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: fotografie (slajdy) ukazujące ludzi wykluczonych społecznie,
film „Trzeba żyć”, tekst wywiadu z s. Małgorzatą Chmielewską, karteczki
samoprzylepne, karty pracy z tekstami Ewangelii, 5–6 kartek A4, duży arkusz
papieru z namalowanym murem i bramą, flamastry, klej lub taśma klejąca.
1. Modlitwa
K. rozpoczyna katechezę „Modlitwą za ubogich świata” (podręcznik):
„Naucz nas, Panie, myśleć wyłącznie o innych
I kochać przede wszystkim tych, których nikt nie kocha.
Spraw, Panie, aby bolało nas cierpienie innych.
Daj nam, Panie, łaskę uświadomienia sobie,
Że w każdej chwili naszego życia,
62
Szczęśliwego życia, które Ty sam ochraniasz,
Miliony istnień ludzkich,
Które także są twoimi dziećmi,
Umiera z głodu,
Chociaż nie zasłużyły na to, aby umierać z głodu…
(…)
I przebacz nam, że zbyt długo,
Powodowani haniebnym strachem,
Odwracaliśmy się od nich…
Nie pozwól już nigdy, Panie,
byśmy potrafili być szczęśliwi sami,
Spraw, aby bolała nas nędza świata,
I zbaw nas od nas samych
…jeśli taka jest Twoja wola”.
(http://impresjeee.blox.pl/2010/02/MODLITWA-ZA-UBOGICH-SWIATA.html,
dostęp: 15.03.2014)
2. Przyczyny wykluczenia społecznego – prezentacja, rozmowa kierowana

K. wprowadza w temat:
Wśród nas żyją ludzie, którzy na pierwszy rzut oka znajdują się na marginesie
społeczeństwa. Czasem słyszymy o nich w telewizji przy okazji różnych akcji, ma-
nifestacji czy zbliżającej się zimy. Część z nich przebywa w miejscach, do których
nigdy nie chcielibyśmy trafić. Są jednak wrażliwi ludzie o dobrych sercach, którzy
pragną tym osobom pomóc.
K. umieszcza na tablicy zdjęcia (lub wyświetla prezentację multimedialną) bezdomnych,
narkomanów, chorych psychicznie, więźniów, ludzi starszych, osób upośledzonych,
chorych na AIDS (teczka pomocy).
– Z jakimi problemami spotykają się ci ludzie?

– Dlaczego znaleźli się w takiej sytuacji?
K. daje uczniom kilka minut na zastanowienie się i chętni przedstawiają pozostałym
hipotetyczne scenariusze wydarzeń, które mogły zadecydować o sytuacji tych ludzi.
Wnioski zostają zapisane na tablicy obok zdjęć.
Przyczyny wykluczenia społecznego:
 bezrobocie  alkoholizm  brak miłości bliskich
 narkomania  ubóstwo  opuszczenie
63
 choroby  starość  skrzywdzenie przez innych
 przestępczość  samotność
K. podsumowuje:
Sytuacja życiowa ludzi, których widzimy na zdjęciach, i to, co do niej dopro-
wadziło, nazywamy wykluczeniem społecznym. Jest to pojęcie przeciwstawne do
życia społecznego. Oznacza dobrowolną bądź wymuszoną izolację osób. Wśród
przyczyn wykluczenia jest np. bieda, bezrobocie, niepełnosprawność, zachowanie
nieakceptowane przez środowisko. Osoby te często funkcjonują poza nawiasem
praw i przywilejów społeczeństwa.
3. Pomoc osobom wykluczonym – wywiad lub film
Tę część katechezy K. może poprowadzić według dwóch propozycji.
a) K. proponuje uczniom przeczytanie fragmentów wywiadu przeprowadzonego na
czacie z s. Małgorzatą Chmielewską 13.06.2003 r. (teczka pomocy). Wcześniej mówi:
Siostra Małgorzata Chmielewska jest przełożoną Wspólnoty Chleb Życia.
Najpierw pracowała z niewidomymi dziećmi w Laskach, organizowała pomoc dla
kobiet z więzienia przy ul. Rakowieckiej w Warszawie. Od 13 lat jest we Wspólnocie
Chleb Życia.
„Ubogich zawsze mieć będziecie…” Siostra Małgorzata Chmielewska
Pavkers: Jak siostra rozpoznała swój charyzmat, którym posługuje wśród
ubogich?
s. Małgorzata: Po prostu spotkałam ludzi w potrzebie i najpierw próbowałam
uciec, a potem zrozumiałam, że to sam Chrystus w postaci brudnej bezdomnej ko-
biety. Zaczęłam się zastanawiać, co zrobić, żeby ten Chrystus nie był brudny, miał
dach nad głową i pełny brzuch. I w ten sposób powstały domy Wspólnoty Chleb
Życia w Polsce. Staramy się odczytywać znaki czasu i np. organizujemy pomoc
ubogim uczniom i pracę ludziom bezrobotnym. (…)
Creasy: Jak to możliwe, że Siostra stanowi zastępczą mamę swoich przybranych
dzieci? Skąd pomysł? Czy nie gorszy to innych?
s. Małgorzata: To nie był pomysł. Pewnego dnia spotkałam dzieci, które nie
miały mamy. Mogłam się odwrócić, ale byłabym wtedy świnią. Więc postanowili-
śmy wspólnie z nimi, że będziemy rodziną. Nie spotkałam nikogo, kto byłby tym
zgorszony. Myślę, że zgorszeniem byłoby pozostawienie dzieci na ulicy.
kaska: Czy siostra była pewna swojego powołania?
s. Małgorzata: Jednego jestem pewna – to jest wyboru Chrystusa jako swojego
Pana i Mistrza. To idąc za Nim, doszłam tu, gdzie jestem, ponieważ szukając Go,
znalazłam w Eucharystii i ubogich.
Ognisty100: W jakich rejonach Polski działa Wolontariat „Chleb Życie”?
s. Małgorzata: Woj. świętokrzyskie i Warszawa, ale przecież wszędzie można
robić świetne rzeczy dla innych.
mocna: Co siostra sądzi o ludziach, którzy proszą o pieniądze na ulicy albo pod
kościołem. Jak sobie radzić, żeby nie stawać się wobec nich obojętnym, a jedno-
cześnie nie napędzać biznesu tym nieuczciwym?
64
s. Małgorzata: Jeśli uda się z takim człowiekiem nawiązać kontakt, można
sprawdzić, czy nie jest głodny i kupić mu jedzenie. Pewnie większość odmówi.
Trzeba też sprawdzić, czy zna adresy schronisk dla bezdomnych i czy ewentualnie
jest sam w stanie do nich dotrzeć. Na wszelki wypadek dobrze jest zainteresować
się, szczególnie przed zimą, gdzie w naszym mieście może przenocować człowiek
bezdomny i znaleźć inną pomoc.
teresa: Jak wygląda „typowy” dzień Siostry?
s. Małgorzata: Wstaję przed 9 rano. O 9-tej wspólna modlitwa. Potem praca,
papiery, telefony, wyjazdy… O godz. 13 obiad, 13.10 wyjazd po dzieci do szkoły,
przed 15 powrót, papiery, telefony, odrabianie lekcji na dwóch poziomach, kola-
cja z dziećmi, adoracja o 21.00 modlitwa, kładzenie dzieci spać i do 3 rano praca,
papiery, rachunki…
siostra_tobiasza: Ile czasu Siostra mniej więcej spędza z uzależnionymi?
s. Małgorzata: Ja z nimi mieszkam 24 godz. na dobę.
fajka: O której zaczyna się cisza nocna?
s. Małgorzata: Dla mnie o 3 nad ranem, ponieważ większość prac mogę robić
wtedy, kiedy dzieci śpią. Szczególnie upośledzony Artur niszczy mi dokumenty
i z upodobaniem przeszkadza w pracy. Dlatego muszę pracować w nocy.
Karinaa: Czy ludzie, którzy przebywają pod Siostry opieką, wracają kiedyś do
normalnego życia?
s. Małgorzata: Jest wielu takich, którzy wracają, jest jednak wielu, dla których
nie ma już powrotu z powodu stanu zdrowia, upośledzeń, nieumiejętności życia
w społeczeństwie. Zostają z nami i stanowimy z nimi jedną rodzinę. (…)
Pavkers: Po owocach ich poznacie – jakie są owoce waszej pracy we wspólnocie?
s. Małgorzata: 1100 osób przyjętych do naszych domów w ubiegłym roku. 200
dzieci wspieranych stypendiami. Kilkunastu bezrobotnych, którzy mają zajęcie. Są
też owoce, które trudno dostrzec, nawrócenia ludzi, odzyskana nadzieja, odzyska-
ne dzieciństwo. To są owoce nie naszej pracy, ale przede wszystkim łaski i pracy
naszych mieszkańców.
s. Małgorzata: Dziękuję Wszystkim, pozdrawiam i proszę o modlitwę.
Moderator: Również dziękujemy Siostrze i na dziś kończymy nasz moderowany
czat. Z Bogiem!
(<http://www.katolik.pl/-ubogich-zawsze-miec-bedziecie----,698,416,cz.html>, dostęp: 15.03.2014)
b) K. proponuje obejrzenie krótkiego filmu „Trzeba żyć” (zwiastun) z udziałem Marka

Kotańskiego (2:28), <http://www.monar.org/multimedia/wideo>, dostęp: 15.03.2014
lub <http://www.youtube.com/watch?v=d11Je_KYhWA>, dostęp: 15.03.2014. Po
filmie K. może powiedzieć kilka zdań na temat Monaru i jego założyciela. Informacje
na stronie: <http://adonai.pl/ludzie/?id=129>, dostęp: 15.03.2014.
4. W poszukiwaniu człowieczeństwa – odkrywanie uczuć, schematyczny zapis treści
K. rozdaje uczniom samoprzylepne kartki (po 4 na osobę), a podczas rozdawania,
w celu pobudzenia wyobraźni uczniów, prosi ich, aby przypatrzyli się zdjęciom na
65
tablicy. Uczniowie hasłami wypisują swoje uczucia na kartkach. Jest to etap pracy
indywidualnej.
– Jakie budzą się w was uczucia, gdy widzicie osobę z marginesu społecz-
nego?
K. z pomocą ucznia zbiera kartki, odczytuje hasła i przykleja je na arkuszu papieru.
Z kartek z uczuciami negatywnymi wobec osób wykluczonych, np. związanymi z od-
rzuceniem, tworzy mur, a z kartek, na których uczniowie wypisali uczucia pozytywne,
np. związane ze współczuciem, tworzy bramę.
chęć wsparcia
niechęć gniew chęć nakarmienia
być jak najdalej wstręt współczucie smutek
obojętność to wina ich samych
to nie moja sprawa chęć pomocy
K. podsumowuje:
Z naszych uczuć powstał symboliczny mur, który oddziela nas od ludzi niera-
dzących sobie z własnymi problemami. Niektórzy z nich znaleźli się za tym murem
z własnej winy. Możemy powiedzieć – zasłużyli, „zapracowali” na oddzielenie od
społeczności. Ale dla wielu z nich jest to bardzo trudne, bolesne doświadczenie.
Wszyscy oni przeżywają uczucia odrzucenia, braku miłości i akceptacji. Zadajmy
sobie pytania:
– Kto mieszka za tym murem?
– Czy ludzie ci są przegrani?
– Czy wolno nam odgrodzić się od nich?
– Jaki panuje stereotyp w myśleniu na temat osób wykluczonych społecznie?
Mur między nami a osobami z problemami życiowymi może być gruby, mocny
i wysoki. My również go budujemy. Możemy jednak wybudować w nim bramę,
która pomoże nam odkryć drugiego człowieka, pomoże zobaczyć jego wewnętrzne
bogactwo, piękno i człowieczeństwo. Tą bramą jest współczucie, które prowadzi
do działania.
Są ludzie, dla których drugi człowiek jest źródłem bogactwa i piękna. Do takich
ludzi należeli św. brat Albert Chmielowski, bł. Matka Teresa z Kalkuty, Marek
Kotański. Wśród nich na pewno są: s. Małgorzata Chmielewska, ks. Guy Gilbert
– duchowny francuski (<http://www.harambee.przymierze.info/ksgilbert.htm>,
dostęp: 30.05.2014.), ks. Mirosław Tosza (<http://katolik.jaworzno.w.interia.pl/
com/betlejem.html>, dostęp: 30.05.2014).
Oni dostrzegli bogactwo i piękno człowieczeństwa w tych, którzy znaleźli się po
drugiej stronie „muru”. Wy również możecie w podobny sposób patrzeć na ludzi
wykluczonych społecznie.
K. poleca zapisać temat: „Za kogo przebiera się Jezus? Inni ludzie, których spotykam”.
66
II. STRATEGIA DZIAŁANIA (JAK TO OSIĄGNĄĆ?)
1. Jezus uczy postawy wobec odrzuconych – praca z tekstem, praca w grupach

Drogę do drugiego człowieka pokazał nam Jezus Chrystus. Zapoznamy się
z tekstami Ewangelii mówiącymi o postawie Jezusa wobec ludzi odrzuconych.
K. dzieli klasę na 4 grupy (lub 8 grup) i rozdaje im karty pracy. Zadaniem każdej z grup
jest zapoznać się z przydzielonym fragmentem Ewangelii i na jego podstawie:
 wymienić osoby, które zostały odrzucone przez społeczeństwo,
 opisać, jaka była reakcja ludzi na odrzucone osoby,
 scharakteryzować postawę Jezusa wobec czynów, które zepchnęły te osoby
na margines życia,
 podać sposób, w jaki Jezus rozwiązuje dany problem,
 odpowiedzieć, na czym polega rozróżnienie Jezusa między osobą a tym,
co ona robi.
Grupa 1
„Potem [Jezus] wszedł do Jerycha i przechodził przez miasto. A pewien czło-
wiek, imieniem Zacheusz, który był zwierzchnikiem celników i był bardzo bogaty,
chciał koniecznie zobaczyć Jezusa, któż to jest, ale sam nie mógł z powodu tłumu,
gdyż był niskiego wzrostu. Pobiegł więc naprzód i wspiął się na sykomorę, aby móc
Go ujrzeć, tamtędy bowiem miał przechodzić. Gdy Jezus przyszedł na to miejsce,
spojrzał w górę i rzekł do niego: «Zacheuszu, zejdź prędko, albowiem dziś muszę
się zatrzymać w twoim domu». Zszedł więc z pośpiechem i przyjął Go rozradowany.
A wszyscy, widząc to, szemrali: «Do grzesznika poszedł w gościnę». Lecz Zacheusz
stanął i rzekł do Pana: «Panie, oto połowę mego majątku daję ubogim, a jeśli kogoś
w czymś skrzywdziłem, zwracam poczwórnie». Na to Jezus rzekł do niego: «Dziś
zbawienie stało się udziałem tego domu, gdyż i on jest synem Abrahama. Albowiem
Syn Człowieczy przyszedł odszukać i zbawić to, co zginęło»”.
(Łk 19,1-10)
Odpowiedzcie na pytania:
– Kto został odrzucony przez społeczeństwo?
– Jaka była postawa ludzi wobec tej osoby?
– Jaką postawę przyjął Jezus wobec czynów, które zepchnęły tę osobę na mar-
gines życia?
– W jaki sposób Jezus rozwiązał ten problem?
– Na czym polega rozróżnienie Jezusa między osobą a tym, co ona robi?
Grupa 2
„Jezus natomiast udał się na Górę Oliwną, ale o brzasku zjawił się znów w świą-
tyni. Cały lud schodził się do Niego, a On, usiadłszy, nauczał ich. Wówczas uczeni
w Piśmie i faryzeusze przyprowadzili do Niego kobietę, którą dopiero co pochwycono
na cudzołóstwie, a postawiwszy ją pośrodku, powiedzieli do Niego: «Nauczycielu, tę
kobietę dopiero co pochwycono na cudzołóstwie. W Prawie Mojżesz nakazał nam
67
takie kamienować. A Ty co powiesz?» Mówili to, wystawiając Go na próbę, aby
mieli o co Go oskarżyć. Lecz Jezus, schyliwszy się, pisał palcem po ziemi. A kiedy
w dalszym ciągu Go pytali, podniósł się i rzekł do nich: «Kto z was jest bez grzechu,
niech pierwszy rzuci w nią kamieniem». I powtórnie schyliwszy się, pisał na ziemi.
Kiedy to usłyszeli, jeden po drugim zaczęli odchodzić, poczynając od starszych, aż
do ostatnich. Pozostał tylko Jezus i kobieta stojąca na środku. Wówczas Jezus, pod-
niósłszy się, rzekł do niej: «Kobieto, gdzież [oni] są? Nikt cię nie potępił?» A ona
odrzekła: «Nikt, Panie!» Rzekł do niej Jezus: «I Ja ciebie nie potępiam. Idź i odtąd
już nie grzesz»”.
(J 8,1-11)
Grupa 3
„Gdy [Jezus] wraz z uczniami i sporym tłumem wychodził z Jerycha, niewidomy
żebrak, Bartymeusz, syn Tymeusza, siedział przy drodze. A słysząc, że to jest Jezus
z Nazaretu, zaczął wołać: «Jezusie, Synu Dawida, ulituj się nade mną!» Wielu na-
stawało na niego, żeby umilkł. Lecz on jeszcze głośniej wołał: «Synu Dawida, ulituj
się nade mną!» Jezus przystanął i rzekł: «Zawołajcie go!» I przywołali niewidomego,
mówiąc mu: «Bądź dobrej myśli, wstań, woła cię». On zrzucił z siebie płaszcz, zerwał
się na nogi i przyszedł do Jezusa. A Jezus przemówił do niego: «Co chcesz, abym ci
uczynił?» Powiedział Mu niewidomy: «Rabbuni, żebym przejrzał». Jezus mu rzekł:
«Idź, twoja wiara cię uzdrowiła». Natychmiast przejrzał i szedł za Nim drogą”.
(Mk 10,46-52)
Grupa 4
„Zmierzając do Jeruzalem, przechodził przez pogranicze Samarii i Galilei. Gdy
wchodzili do pewnej wsi, wyszło naprzeciw Niego dziesięciu trędowatych. Zatrzy-
mali się z daleka i głośno zawołali: «Jezusie, Mistrzu, ulituj się nad nami!» Na ich
widok rzekł do nich: «Idźcie, pokażcie się kapłanom!» A gdy szli, zostali oczyszczeni.
Wtedy jeden z nich, widząc, że jest uzdrowiony, wrócił, chwaląc Boga donośnym
głosem, padł na twarz u Jego nóg i dziękował Mu. A był to Samarytanin. Jezus zaś
rzekł: «Czy nie dziesięciu zostało oczyszczonych? Gdzie jest dziewięciu? Czy się nie
znalazł nikt, kto by wrócił i oddał chwałę Bogu, tylko ten cudzoziemiec». Do niego
zaś rzekł: «Wstań, idź, twoja wiara cię uzdrowiła»”.
(Łk 17,11-19)
Uczniowie prezentują wyniki swojej pracy i zapisują na tablicy odpowiedzi na pytania

w skróconej formie:
Kto został kobieta
Zacheusz niewidomy trędowaci
odrzucony? cudzołożna
uważali, że jest potępili ją, chcieli był dla nich odrzucili
Postawa ludzi
grzesznikiem ukamienować żebrakiem ich
Postawa poszedł do niego uzdrowił
przebaczył jej uzdrowił go
Jezusa w gościnę ich
Jezus do- człowieka, który człowieka człowieka
żałującą kobietę
strzegł się nawraca chorego cierpiącego
68
K. podsumowuje pracę uczniów:
Ludzie widzieli w odrzuconych osobach tylko to, co złe. Nie dostrzegali uczuć
tych osób, ich cierpienia i nieszczęścia. Jezus zwraca uwagę, że najważniejszy jest
człowiek. Niezależnie od tego, co inni o nim mówili i myśleli, każda z tych osób była
dla Jezusa ważna. Dzięki Jego miłości poznali swoją wartość. Odczuli, jak wiele dla
Niego znaczą, i postanowili się zmienić.
III. MOJE OSIĄGNIĘCIA
1. Drobny gest… zmienia czyjś świat… – tworzenie programu pomocy

K. robi wprowadzenie do zadania:
Pomyślcie, jak możecie realizować postawę Jezusa w swoim życiu. Co możecie
zrobić, aby zacząć myśleć o osobach z problemami życiowymi jako o potrzebują-
cych naszej pomocy. Jako chrześcijanie jesteśmy zobowiązani w sumieniu wspierać
takie osoby. Jezus powiedział: „cokolwiek uczyniliście jednemu z tych braci moich
najmniejszych, mnieście uczynili” (Mt 25,40).
K. zwraca uwagę uczniów na zdjęcia przedstawiające sytuacje wykluczenia społecznego
i mówi:
Pracując w parach lub indywidualnie, wybierzcie jeden z problemów przedsta-
wionych dzisiaj osób i na podstawie wiadomości z katechezy opracujcie program
pomocy konkretnej grupie ludzi lub konkretnemu człowiekowi.
Zastanówcie się, co możecie zrobić i do jakich miejsc skierować te osoby. Pa-
miętajcie, że pierwszą pomocą jest dostrzeżenie w nich człowieka. Co powinniście
zrobić, by postanowili się zmienić, tak jak to się działo po spotkaniu osób wykluczo-
nych z Jezusem? Jedną z form pomocy powinna być modlitwa, dlatego na koniec
ułożonego programu napiszcie modlitwę prośby za te osoby.
Po skończonej pracy uczniowie prezentują swoje programy, K. krótko je podsumowuje.
Ułożone modlitwy mogą być wykorzystane na koniec katechezy.
W życiu wielu z nas zaistniała kiedyś sytuacja, w której przypadkowa osoba
prosiła nas o pomoc. Takich sytuacji możemy się spodziewać coraz częściej. Wciąż
dowiadujemy się z telewizji, radia, gazet czy Internetu o dramatach, które rozgrywają
się wokół nas. Tyle złych informacji dociera do naszych oczu i uszu, że w pewnym
momencie przestajemy widzieć w tym konkretną, ludzką tragedię. Staje się to czymś
powszednim, wręcz „normalnym”. Od czasu do czasu jakaś straszna wiadomość
podana w mediach wytrąci nas z równowagi i skłoni do chwili refleksji, ale zaraz
wraca proza życia… Pojawiają się zdania i myśli typu: „nie mam czasu, to nie mój
problem”, „nie mam pieniędzy, żeby pomagać”.
Tak, to prawda… ale nie cała. Na wiele rzeczy nie mamy wpływu, z czasem bywa
krucho, z pieniędzmi również, jednak chwila rozmowy z kimś starszym i samotnym
czy przygotowanie ulotki propagującej akcję charytatywną może nas kosztować
niewiele, a jednocześnie uczyni świat lepszym. Drobne rzeczy mają sens… Każdy
gest, nawet najdrobniejszy… zmienia świat… czyjś świat.
69
2. Zasady postępowania wobec osób wykluczonych – pisanie kanonu zasad, praca
w grupach
a) Jeżeli w I części katechezy K. wybrał wariant z filmem „Trzeba żyć”, może pokazać go
jeszcze raz. Na jego podstawie uczniowie podzieleni na 5 grup mają za zadanie napisać
kanon, normy postępowania względem osób odrzuconych. Każda grupa pisze dużymi
literami trzy normy na kartkach A4. Zasady te po podsumowaniu zostają przyklejone
na bramie (z kartek z uczuciami), tak by pokazać, że są to sposoby otwarcia się na
ludzi potrzebujących pomocy.
b) Uczniowie mogą pisać zasady również na podstawie treści katechezy.
K. podsumowuje:
Według ks. Mirosława Toszy, założyciela Wspólnoty Betlejem w Jaworznie,
podstawowe problemy człowieka nie biorą się z niezaspokojenia potrzeb socjal-
nych, ale z braku sensu życia, z poczucia własnej zbędności. W „Betlejem” każdy
jest traktowany jak osoba, a nie bezdomny. Każdy ma imię, swoją historię, mniej
lub bardziej trudną przeszłość, talenty i marzenia.
3. Piszę, żeby nie zapomnieć – zdania niedokończone
K. poleca dokończyć zdania podsumowujące pracę podczas katechezy. Uczniowie
zapisują je w zeszycie:
Na dzisiejszej katechezie odkryłem…
Na dzisiejszej katechezie zrozumiałem…
Na dzisiejszej katechezie nauczyłem się…
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy przyczyny wykluczenia społecznego, tabelę z pracy
w grupach, treści wypisane na bramie (uczucia i zasady) oraz program pomocy wraz
z modlitwą. Na koniec wpisują uzupełnione zdania podsumowujące treść katechezy.
5. Praca domowa
1. Poszukaj informacji, na czym polega pomoc osobom z problemami życiowymi
we Wspólnocie Betlejem w Jaworznie, a następnie zapisz je w zeszycie.
2. Napisz, dlaczego również osobom, które są na marginesie życia społecznego,
należy się szacunek.
3. Dziś wieczorem pomódl się w intencji osób bezdomnych.
6. Modlitwa
Modlitwą może być ten sam tekst, co na początku katechezy, lub wykorzystujemy mo-
dlitwy ułożone przez uczniów.
70
9. Nierozumiana i odkrywana Miłość –
aborcja a adopcja duchowa
– Poznanie, czym jest aborcja i duchowa adopcja.
– Budowanie postawy troski o dzieci nienarodzone.
Wiedza:
– Uczeń podaje argumenty za urodzeniem dziecka, biorąc pod uwagę matkę
i ojca,
– wylicza sposoby ratowania dzieci nienarodzonych,
– wymienia skutki aborcji w życiu kobiety i mężczyzny.
Umiejętności:
– Uczeń wyjaśnia, czym jest dar życia,
– wyjaśnia, na czym polega tzw. duchowa adopcja,
– wyjaśnia, dlaczego najczęstszą przyczyną aborcji jest poczucie osamotnienia
matki dziecka.
– Uczeń dokonuje moralnej oceny aborcji,
– wyraża gotowość pomocy kobietom odrzucającym macierzyństwo przez roz-
mowę i zachętę do podjęcia trudu urodzenia i wychowania dziecka,
– wyraża postawę obrony życia od poczęcia,
– podejmuje postanowienie modlitwy w intencji dzieci nienarodzonych.
Metody, formy i techniki: burza mózgów, film, świadectwo, praca z tekstem, rozmowa
kierowana, plakat, redagowanie modlitwy, praca w grupach, praca w parach.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, film „Przeżyłam aborcję” lub „Doceń wartość
życia”, teksty do pracy w grupach (z dokumentów Kościoła), teksty dla grup
do tworzenia plakatów.
1. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwą „Pod Twoją obronę”.
2. Aborcja – burza mózgów
K. zapisuje na tablicy hasło ABORCJA. Uczniowie metodą burzy mózgów podają
skojarzenia z tym słowem. Przykłady wypowiedzi:
Aborcja to zabieg, przerwanie ciąży, zabójstwo itd.
71
K. uzupełnia:
Aborcja pochodzi od łacińskiego słowa abortio (abortus) – „poronienie”. Jest to
zabieg mający na celu przerwanie ludzkiego życia w okresie płodowym.
(oprac. na podst.: Jan Kowalski, Aborcja, w: Encyklopedia bioetyki, red. A. Muszala, Radom 2007)
3a. Życie, które jest niechciane, ma prawo do życia – film, świadectwo

K. może włączyć fragmenty filmu „Przeżyłam aborcję” (16:15), <http://www.youtube.
com/watch?v=7Jxlq1BB954>, dostęp: 20.11.2013, uprzedzając uczniów, że treść filmu
jest drastyczna.
Jest to świadectwo kobiety, która przeżyła własną aborcję. Miała nie żyć, ale – jak
sama mówi – dzięki Ojcu Najwyższemu, naszemu Panu i Bogu, przeżyła.
K. może opowiedzieć historię Gianny Jessen:
Gianna Jessen opowiada o swoim życiu. Jej matka miała 17 lat, gdy w połowie
ósmego miesiąca ciąży postanowiła dokonać aborcji. Zabieg ten wykonano, wstrzy-
kując roztwór soli do macicy. W takiej sytuacji dziecko najczęściej doznaje poparzeń,
zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych, a następnie umiera w ciągu 24 godzin.
Gianna jednak po 18 godzinach urodziła się żywa. Lekarz, który dokonywał aborcji,
w akcie urodzenia dziecka dopisał: „urodzona w trakcie aborcji z użyciem roztworu
soli”. Kiedy Gianna była już dorosłą kobietą, poznała swoją matkę i… wybaczyła jej.
Gianna Jessen spotyka się dziś z wieloma ludźmi, by mówić im, że ma prawo
do życia, że chce żyć, choć próba aborcji uszkodziła jej organizm. Stawia pytanie:
Jeżeli kobieta może dokonać aborcji w imię tzw. praw kobiet, to gdzie jest moje
prawo? Zabijano mnie w imię praw przysługujących kobietom. Dlaczego silniejszy
może dominować nad słabszym i decydować o jego życiu?
Przemawia również do polityków, mówiąc, że nienarodzone dzieci mają prawo
do życia, a prawodawstwo wszystkich krajów powinno im to gwarantować.
Gianna, choć niechciana przez swoich rodziców, ma prawo do życia. Ona chce
żyć i walczy o to prawo dla nienarodzonych dzieci.
K. pyta:
– Czym jest aborcja dla Gianny Jessen?
– Kto jest odpowiedzialny za istnienie prawa do aborcji?
K. uzupełnia:
O dokonaniu aborcji decyduje wiele osób: przede wszystkim matka i ojciec dziec-
ka, a następnie lekarze. W szerszym rozumieniu zgodę na aborcję wydają rządzący
państwami. Oni wszyscy są odpowiedzialni za odbieranie życia najsłabszym z ludzi –
nienarodzonym dzieciom, które nie mają żadnych środków, by bronić swojego życia.
Zastanowimy się dziś nad skutkami aborcji w życiu matki i ojca, lekarza i poli-
tyków, którzy swoimi decyzjami przyzwalają na istnienie prawa do aborcji. Konse-
kwencja aborcji dla dziecka jest oczywista – to śmierć.
3b. Docenić wartość życia – film, rozmowa kierowana
K. może włączyć krótki film „Doceń wartość życia” (1:04), <http://www.youtube.com/
watch?v=ixikHJNUNQk>, dostęp: 24.02.2014 lub K. opowiada:
72
Lekarz pracujący w szpitalu wchodzi na salę, w której dokonywana jest aborcja.
Widzi żywe jeszcze dziecko wyrzucone do kubła, które czeka na śmierć. Pracujący
tam personel medyczny zachowuje się tak, jakby go nie dostrzegał. Lekarz, prze-
chodząc do sali obok, widzi drugie dziecko, które urodzone zbyt wcześnie walczy
o życie. Jest niewiele większe od tamtego umierającego po aborcji. Ale to dziecko
jest ratowane przez 10 lekarzy, bez względu na koszty.
Lekarz stawia pytania:
– Dlaczego jedno dziecko pozbawia się życia, a drugie ratuje?
– Kim jesteśmy, by decydować o życiu jednego dziecka i śmierci drugiego?
– Na czym polega paradoks prawa, które na to zezwala?
– Na czym polega błąd, w wyniku którego mogą się dziać takie rzeczy?
K. pyta:
– Jak odpowiedzielibyście na pytania lekarza?
K. pozwala na swobodne wypowiedzi uczniów. Kieruje jednak ich uwagę na następu-
jący fakt:
Jedno z dzieci jest chciane przez rodziców, a drugie nie. To oni podjęli decyzję
o urodzeniu i ratowaniu jednego dziecka i o śmierci drugiego. Pozwala im na to
prawo danego kraju. Czy powinni jednak skorzystać z prawa zezwalającego na
zabijanie człowieka?
1. Prawo do życia wynika z faktu stworzenia – praca z tekstem, praca w grupach

K. dzieli klasę na 3 grupy (lub wielokrotność 3) i rozdaje uczniom teksty nauczania
Kościoła z pytaniami (teczka pomocy). Jednocześnie przygotowuje do pracy z tekstami,
mówiąc:
Pan Bóg stworzył człowieka na swój obraz i podobieństwo. Obdarzył go rozumem
i wolną wolą. Pismo Święte wiele razy podkreśla jego wyjątkowość. Zauważamy to
szczególnie w opisie stworzenia, kiedy Bóg obdarza człowieka godnością wyróż-
niającą go spośród innych stworzeń. Człowiek jest dla Boga kimś bardzo ważnym.
Grupa 1
Szacunek dla rodzącego się życia ludzkiego
„Od chwili poczęcia życie każdej istoty ludzkiej powinno być uszanowane w spo-
sób absolutny, ponieważ jest na ziemi jedynym stworzeniem, którego Bóg «chciał
dla niego samego» (…). Życie ludzkie jest święte, ponieważ od samego początku
domaga się «stwórczego działania Boga» i pozostaje na zawsze w specjalnym od-
niesieniu do Stwórcy, jedynego swojego celu. Sam Bóg jest Panem życia, od jego
początku aż do końca. Nikt, w żadnej sytuacji, nie może rościć sobie prawa do
bezpośredniego zniszczenia niewinnej istoty ludzkiej”.
(Kongregacja Nauki Wiary, Instrukcja „Donum vitae”, 5)
– Kto jest Panem życia?

– Dlaczego życie ludzkie jest święte?
73
– Od jakiego momentu życie ludzkie podlega ochronie?
– Dlaczego nikt nie może mieć prawa do pozbawiania życia dziecka w łonie
matki?
Grupa 2
Bóg obrońcą niewinnego
„Pismo Święte (…) ukazuje człowiekowi przykazanie «Nie będziesz zabijał»
jako nakaz Boży. (…) Bóg ogłasza, że jest absolutnym Panem życia człowieka,
ukształtowanego na Jego obraz i podobieństwo (por. Rdz 1,26-28). Życie ludzkie ma
zatem charakter święty i nienaruszalny, w którym odzwierciedla się nienaruszalność
samego Stwórcy. Dlatego właśnie sam Bóg będzie surowym sędzią każdego po-
gwałcenia przykazania «nie zabijaj», stanowiącego podstawę wszelkiego współżycia
społecznego. To On jest (…) obrońcą niewinnego (…). Tylko Szatan (…) zwodząc
człowieka, prowadzi go do grzechu i śmierci, które ukazuje jako cel i owoc życia”.
(Jan Paweł II, Encyklika „Evangelium vitae”, 53)
– Kto jest Panem życia?

– Dlaczego życie ludzkie jest święte?
– Kto staje w obronie ludzkiego życia?
– Dlaczego pozbawianie życia dziecka w łonie matki jest grzechem?
Grupa 3
Przykazanie miłości chroni ludzkie życie
„Przykazanie «nie zabijaj» ma wyraźnie treść negatywną: wskazuje na istotną
granicę, której nigdy nie można przekroczyć. Pośrednio jednak skłania do przyjęcia
pozytywnej postawy absolutnego szacunku dla życia, prowadząc do jego obrony
i do postępowania drogą miłości (…) «Albowiem przykazania: (…) nie zabijaj
(…) i wszystkie inne – podkreśla św. Paweł – streszczają się w tym nakazie: «Miłuj
bliźniego swego jak siebie samego» (Rz 13,9)”.
– Do czego skłania przykazanie „Nie zabijaj”?

– Na czym polega postawa absolutnego szacunku dla życia?
– Dlaczego przykazanie „Nie zabijaj” wypełnia się w przykazaniu miłości bliź-
niego?
Po skończonej pracy przedstawiciele grup odpowiadają na pytania na forum klasy.
K. podsumowuje:
Życie jest święte i nietykalne, ponieważ jest Bożym darem. Prawo do życia
jest najbardziej podstawowym prawem każdego człowieka. Zawiera ono w sobie
prawo do narodzenia, prawo do istnienia i prawo do naturalnej śmierci. Jest to
pierwsze i najważniejsze prawo, które pozwala na realizowanie pozostałych praw
przysługujących człowiekowi. Od pierwszych wieków chrześcijaństwa Kościół bronił
życia nienarodzonych i wskazywał na aborcję jako zło moralne (Traktat Didache
z okresu starożytnego chrześcijaństwa zawiera zapis: „Nie będziesz zabijał płodu
74
przez przerywanie ciąży ani nie zabijesz nowo narodzonego”). Wiele dokumentów
Kościoła porusza tematykę obrony życia, co świadczy o tym, że jest ono święte, gdyż
pochodzi od Boga i wymaga nieustannej troski.
2. Skutki aborcji w życiu kobiety i mężczyzny – rozmowa kierowana
K. pyta:
– Jakie są skutki aborcji w życiu matki?
– Jakie są skutki aborcji w życiu ojca?
– Co może przeżywać rodzeństwo dziecka pozbawionego życia w wyniku
aborcji?
Aborcja to nie tylko prywatna sprawa kobiety, ale i jej najbliższych. Poczucie lęku
i wyrzuty sumienia dotyczą zarówno matki, jak i ojca dziecka. Lista konsekwencji
może być długa: bezsenność, strach przed kolejnym poczęciem dziecka, depresja,
nałogi, uzależnienia, poczucie osamotnienia, zaniżona ocena własnej wartości.
Konsekwencje aborcji ponosi matka dziecka i jej rodzina. Dodatkowo u kobiety
mogą się pojawić skutki fizyczne, jak poronienia przy kolejnych ciążach.

1. Sposoby ratowania dzieci nienarodzonych – plakat, praca w grupach
K. zadaje pytanie:
– Jak można ratować życie nienarodzonych dzieci?
Po krótkiej rozmowie uczniowie pracują w grupach. Tak jak poprzednio K. przydziela
każdej grupie tekst dotyczący jednego ze sposobów ratowana dzieci nienarodzonych.
Na podstawie tych tekstów uczniowie wykonują w grupach plakaty. Plakat powinien
zawierać hasło, rysunek oraz krótki tekst wyrażający główną ideę danej inicjatywy
w obronie poczętego życia. Po skończonej pracy każda z grup prezentuje swój plakat
reszcie klasy, wyjaśniając, na czym polega opracowana przez nich inicjatywa obrony
dzieci nienarodzonych.
Grupa 1
Wykonajcie plakat propagujący duchową adopcję dziecka poczętego.
Idea duchowej adopcji dziecka poczętego zagrożonego zagładą związana jest
z objawieniami w Fatimie. Jest odpowiedzią na wezwanie Matki Bożej do modli-
twy różańcowej, pokuty i zadośćuczynienia za grzechy, które najbardziej ranią Jej
Niepokalane Serce. Idea ta została przeniesiona do Polski w 1987 r.
Celem duchowej adopcji jest:
 modlitwa w obronie poczętego życia,
 pomoc osobom cierpiącym z powodu grzechu aborcji,
 uwrażliwienie społeczeństwa na wartość życia,
 zadośćuczynienie osobom cierpiącym z powodu aborcji,
 wsparcie adopcji prawnej po narodzeniu dziecka.
Osoba podejmująca duchową adopcję postanawia modlić się przez 9 miesięcy
w intencji dziecka poczętego, którego życie jest zagrożone, oraz w intencji jego ro-
75
dziców, szczególnie matki. Najczęściej Kościół proponuje podjęcie adopcji duchowej
25 marca, wówczas zakończenie modlitwy wypada w wigilię Bożego Narodzenia.
Decyzję o duchowej adopcji można też podjąć w dowolnym dniu.
Formuła przyrzeczenia
Najświętsza Panno, Bogarodzico Maryjo, wszyscy Aniołowie i Święci, wiedzio-
ny(a) pragnieniem niesienia pomocy w obronie nienarodzonych, (ja, ........) posta-
nawiam mocno i przyrzekam, że od dnia .............. W święto/uroczystość ...............
biorę w duchową adopcję jedno dziecko, którego imię Bogu jest wiadome, aby
przez 9 miesięcy każdego dnia modlić się o uratowanie jego życia oraz sprawiedliwe
i prawe życie po urodzeniu.
Postanawiam:
 odmówić codzienną modlitwę w intencji nienarodzonego:
Panie Jezu, za wstawiennictwem Twojej Matki Maryi, która urodziła Cię z miło-
ścią, oraz za wstawiennictwem św. Józefa, człowieka zawierzenia, który opiekował
się Tobą po narodzeniu, proszę Cię w intencji tego nienarodzonego dziecka, które
duchowo adoptowałem(łam), a które znajduje się w niebezpieczeństwie zagłady.
Proszę, daj rodzicom miłość i odwagę, aby swoje dziecko pozostawili przy życiu,
które Ty sam mu przeznaczyłeś. Amen.
 codziennie odmówić jedną tajemnicę różańca;
 przyjąć nadto (nieobowiązkowo) postanowienia: ………………………
Grupa 2
Wykonajcie plakat propagujący marsz w obronie życia.
Najbardziej znane w Polsce marsze w obronie życia to Marsz Świętości Życia,
a także Marsz dla Życia i Rodziny, organizowane co roku w różnych miastach. Mar-
sze te są rodzajem manifestacji, których uczestnicy stają w obronie nienaruszalności
życia każdego człowieka, niezależnie od tego, czy jest on embrionem, noworodkiem
czy starcem. Bronią tym samym prawa do życia jako podstawowego prawa człowieka,
które jest łamane z powodu aborcji – zarówno legalnej, jak i nielegalnej.
Z roku na rok marsze przyciągają swoją kolorową i radosną oprawą coraz więk-
sze rzesze ludzi, np. 15 kwietnia 2013 r. tylko w samym Szczecinie podczas Marszu
dla Życia i Rodziny na ulicach miasta zebrało się ok. 20 tys. osób, a w Poznaniu
w marszu wzięło udział ok. 5 tys. osób.
W Polsce marsze są również głosem sprzeciwu wobec zapisów ustawy z 1993
r. zezwalających na aborcję w trzech przypadkach: gdy ciąża zagraża zdrowiu lub
życiu matki, w sytuacji dużego prawdopodobieństwa ciężkiego i nieodwracalnego
uszkodzenia płodu lub nieuleczalnej choroby oraz gdy dziecko poczęło się w wy-
niku przestępstwa. Choć ustawa ta w istotny sposób ogranicza zabijanie dzieci
poczętych, to jednak całkowicie ich nie chroni. Dlatego obrońcy życia domagają
się całkowitego zakazu aborcji.
(oprac. na podst.: Marsz dla Życia – Szczecin 2013, <http://szczecin.kuria.pl/fotogalerie/Marsz-
dla-Zycia--Szczecin-2013_1810>, dostęp: 24.02.2014; Marsz dla Życia,
<http://marszdlazycia.pl/static.php?id=historia>, dostęp: 24.02.2014)
76
Grupa 3
Wykonajcie plakat propagujący Krucjatę Modlitwy w Obronie Poczętych Dzieci.
Krucjata Modlitwy w Obronie Poczętych Dzieci powstała z inicjatywy katolików
świeckich, którzy ufając potędze modlitwy, postanowili rozpowszechniać systema-
tyczną modlitwę w intencji obrony życia poczętych dzieci. Inspiracją do założenia
krucjaty modlitewnej były słowa św. Jana Pawła II: „I życzę, i modlę się o to stale,
ażeby rodzina polska dawała życie, żeby była wierna świętemu prawu życia”.
(Jan Paweł II, Homilia podczas Mszy Świętej, Nowy Targ, 8.06.1979)
Uczestnicy krucjaty modlą się o wzrost szacunku wobec życia człowieka niena-
rodzonego, chorego, w podeszłym wieku oraz w intencji wprowadzenia precyzyjnej
prawnej ochrony życia każdego człowieka od poczęcia do naturalnej śmierci do
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Uczestnik krucjaty zobowiązuje się przez okres roku:
 codziennie modlić się w intencji obrony życia,
 raz w miesiącu w dzień powszedni uczestniczyć we Mszy Świętej, przyj-
mując Komunię Świętą w tej intencji.
(oprac. na podst.: Krucjata Modlitwy w Obronie Poczętych Dzieci, <http://www.deon.pl/religia/
kosciol-i-swiat/z-zycia-kosciola/art,3333,krucjata-modlitwy-w-obronie-poczetych-dzieci.html>
dostęp: 24.02.2014; <http://www.krucjata.org/pg001.html>, dostęp: 24.02.2014)
Po prezentacji plakatów K. podsumowuje krótko ich treść, zachęcając uczniów do

zaangażowania się w ratowanie życia poczętych dzieci.
2. Wspólne oczekiwanie na dziecko – rozmowa kierowana
Kobieta pierwsza dowiaduje się o poczęciu dziecka, ponieważ dokonuje się to
pod jej sercem. Ona przekazuje tę nowinę ojcu dziecka.
– Jaka może być reakcja ojca na wiadomość o poczęciu się dziecka?
– Jaka może być reakcja rodzeństwa i rodziny?
– Jakie są zadania ojca wobec poczętego dziecka i jego matki?
– Co przeżywa kobieta, gdy ojciec nie chce przyjąć dziecka?
W przyjęciu poczętego dziecka ogromną rolę pełni jego matka, ale równie
duża odpowiedzialność spoczywa na ojcu. To on powinien ją wspierać i zapewnić
jej bezpieczeństwo, a także otoczyć opieką dziecko. Jeżeli zabraknie wspólnego
oczekiwania na jego narodzenie, może dojść do aborcji. Dla kobiety osamotnionej,
która nie otrzymuje wsparcia ze strony męża, przyjęcie odpowiedzialności za poczęte
życie może okazać się zbyt trudnym wyzwaniem. Dlatego konieczne jest wzięcie
odpowiedzialności za dziecko poczęte przez całą rodzinę: przede wszystkim przez
rodziców, ale też rodzeństwo. Mężczyzna musi odnaleźć się w roli ojca, a dzieci w roli
rodzeństwa. Najlepszym sposobem przeciwdziałania aborcji jest dobra, kochająca
się rodzina, której członkowie pozostają ze sobą w bliskich relacjach.
3. Odkrywana miłość – redagowanie modlitwy, praca w parach lub w zespołach
a) Jeżeli wystarczy czasu, uczniowie piszą w parach krótkie modlitwy w intencji poczę-
tego dziecka w imieniu np.:
77
 matki oczekującej dziecka,
 ojca,
 brata lub siostry,
 dziadka lub babci…
Modlitwy można wykorzystać na koniec katechezy. Pisanie modlitwy może być również
pracą domową.
b) K. dzieli uczniów na 3 zespoły (uczniowie odliczają do trzech, jedynki tworzą zespół
pierwszy itd.). Następnie wybiera 3 osoby z klasy, które potrafią się dobrze wypowiadać
i trafnie argumentować. Będą miały za zadanie odpierać argumenty danego zespołu
na temat podjęcia decyzji o aborcji.
Każdy zespół otrzymuje do wykonania zadanie:
Zespół 1
Małżeństwo czeka na urodzenie dziecka. Kiedy rodzice dowiadują się, że może
się ono urodzić niepełnosprawne, rozważa aborcję. Podajcie argumenty, aby prze-
konać rodziców do przyjęcia własnego dziecka.
Zespół 2
Kobieta dowiaduje się, że spodziewa się dziecka, które jest wynikiem gwałtu,
i rozważa aborcję. Podajcie argumenty, aby przekonać matkę do przyjęcia własnego
dziecka.
Zespół 3
Małżonkowie czekają na urodzenie dziecka, ale zastanawiają się, jak to wpłynie
na rozwój ich kariery. Pojawia się myśl o aborcji. Podajcie argumenty, aby przekonać
rodziców do przyjęcia własnego dziecka.
Uwaga: K. może zaproponować uczniom obejrzenie w domu filmu „October Baby”
(108 min) z 2011 r., w reżyserii Andrew Erwina i Jona Erwina.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie piszą notatkę:
Życie jest święte i nietykalne, ponieważ jest darem od Boga. Prawo do życia jest
najbardziej podstawowym prawem każdego człowieka. Zawiera w sobie prawo do
narodzenia, prawo do istnienia i prawo do naturalnej śmierci.
Uczniowie zapisują również inicjatywy ratujące dzieci nienarodzone i modlitwy ułożone
podczas pracy w parach.
5. Praca domowa
1. Znajdź nazwy i adresy ruchów obrony życia i wpisz je do zeszytu.
2. Zaprojektuj zaproszenie na spotkanie w kościele 25 marca (Zwiastowanie
NMP) i podjęcie decyzji o adopcji duchowej.
3. Napisz własną modlitwę w intencji poczętych dzieci oraz ich rodziców.
78
6. Modlitwa
K. czyta poniższą modlitwę:
Maryjo, Matko Jezusa i Matko nasza,
zawierzamy Ci wszystkie dzieci na całym świecie:
te, którym nie pozwolono się urodzić;
te, które się rodzą;
te, które umierają;
te, które płaczą;
te, które się śmieją; (…)
które cierpią w szpitalach na całym świecie;
którym nigdy nie dano pójść do szkoły; (…)
które żyją na ulicy;
które nigdy nie słyszały o miłości Boga,
którą przyniósł na ziemię Twój Syn Jezus Chrystus.
Amen.
(tłum. S. Sznurkowski, <http://magazynfamilia.pl/artykuly/Musze_sie_wlaczyc_w_ratowanie_
zycia,6195,.html>, dostęp: 20.03.2014)
Literatura
Encyklopedia bioetyki, red. A. Muszala, Radom 2007.
Jan Paweł II, Encyklika „Evangelium vitae”, 25.03.1995, <http://www.vatican.va/
holy_father/john_paul_ii/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_25031995_
evangelium-vitae_pl.html>, dostęp: 23.04.2014.
Kongregacja Nauki Wiary, Instrukcja „Donum vitae”, 22.02.1987, <http://www.
opoka.org.pl/biblioteka/W/WR/kongregacje/kdwiary/zbior/t_2_19.html>,
dostęp: 23.04.2014.
Krucjata Modlitwy w Obronie Poczętych Dzieci, <http://www.deon.pl/religia/kosciol-
-i-swiat/z-zycia-kosciola/art,3333,krucjata-modlitwy-w-obronie-poczetych-
dzieci.html>, dostęp: 24.02.2014; <http://www.krucjata.org/pg001.html>,
dostęp: 24.02.2014.
Marsz dla Życia – Szczecin 2013, <http://szczecin.kuria.pl/fotogalerie/Marsz-dla-
-Zycia--Szczecin-2013_1810>, dostęp: 24.02.2014; Marsz dla Życia, <http://
marszdlazycia.pl/static.php?id=historia>, dostęp: 24.02.2014.
Warto wykorzystać
„Doceń wartość życia”, <http://www.youtube.com/watch?v=ixikHJNUNQk>,
dostęp: 24.02.2014.
„Przeżyłam aborcję”, <http://www.youtube.com/watch?v=7Jxlq1BB954>, dostęp:
20.11.2013.
„October Baby”, 2011, reż. Andrew Erwin, Jon Erwin.
79
10. Niepotrzebna i przygarnięta miłość
– Poznanie pojęcia „eutanazja” i przyczyn tego zjawiska.
– Umacnianie postawy ochrony życia i jego wartości aż do naturalnej śmierci.
Wiedza:
– Uczeń definiuje pojęcie „eutanazja”,
– wymienia powody, dla których ludzie chcą poddać się eutanazji,
– wylicza sposoby udzielania pomocy osobie chorej i umierającej.
Umiejętności:
– Uczeń dokonuje moralnej oceny eutanazji,
– wyjaśnia, dlaczego podjęcie decyzji o poddaniu się eutanazji wynika z poczucia
odrzucenia przez bliskich i samotności,
– wyjaśnia, co to jest hospicjum,
– omawia cele funkcjonowania hospicjum.
– Uczeń wyraża postawę poszanowania człowieka i jego godności do chwili
naturalnej śmierci,
– poświęca czas osobom starszym i chorym.
Metody, formy i techniki: porównywanie treści, rozmowa kierowana, prezentacja

multimedialna, praca z tekstem, szczepionka, film, świadectwo, praca w parach.
Środki dydaktyczne: teksty o życiu Janusza Świtaja, prezentacja multimedialna
ukazująca przyczyny eutanazji, karty pracy „Jak zachęcić do życia”, filmy: „Inny
adres zamieszkania”, „Święte dzieci”, „Magda Różczka w Hospicjum Małego
Księcia w Lublinie”, świadectwa wolontariuszy pracujących w hospicjum.
1. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę „Ojcze nasz” w intencji ludzi nieuleczalnie chorych i umie-
rających.
2. Kto pragnie eutanazji – porównywanie treści
K. wybiera 2 osoby, które przygotowują się do czytania 2 tekstów Janusza Świtaja (teczka
pomocy). Uczniowie nie wiedzą jednak, że chodzi o tę samą osobę.
80
Tekst 1
„Szanowny Panie Prezydencie!
Do napisania niniejszego pisma do Pana skłoniła mnie sytuacja, w której się
znalazłem. Wszelkie próby rozwiązania mojego problemu nie przyniosły rezultatu,
a było ich sporo. Pozwolę sobie najpierw na opisanie mojej sytuacji.
W dniu 18 maja 1993 r. uległem wypadkowi komunikacyjnemu, w wyniku któ-
rego doszło do zmiażdżenia rdzenia kręgowego i złamania kręgów szyjnych (…).
Na skutek wypadku doznałem urazu z porażeniem czterokończynowym i niewy-
dolnością oddechową, krótko mówiąc, mam tylko trzeźwo myślącą głowę i od 13
lat żyję biologicznie nienaturalnie. Najzwyklejszą czynność, jaką jest oddychanie,
musi wykonywać za mnie respirator.
Moje życie uległo całkowitemu załamaniu. Przede wszystkim załamałem się
psychicznie. (…) w takim stanie jak obecny tkwię od początku i nie ma żadnych
szans na zmianę. Od 1999 r. przebywam na stałe w dwupokojowym mieszkaniu
moich Rodziców, którym udało się zakupić respirator przy pomocy działającej
w Jastrzębiu Zdroju fundacji. (…)
W 2005 r. miałem przydzieloną pielęgniarkę z Narodowego Funduszu Zdrowia,
codziennie na minimum półtorej godziny. Zwracałem się z prośbą do lokalnych
władz o interwencję w tej sprawie, albowiem nawet opieka w wymiarze 1,5 h nie
jest wystarczająca. Zamiast zwiększenia wymiaru godzin, nastąpiło zmniejszenie
do 2 spotkań w tygodniu po 1,5 godziny. (…) Codziennie potrzebuję fachowej
opieki pielęgniarskiej, a nie tylko dwa razy w tygodniu. Nie mogę już dłużej pa-
trzeć na cierpienia moich Rodziców związane z moją sytuacją. Są oni już coraz
starsi i nie mają potrzebnych sił do opieki nade mną przez 24 godziny na dobę.
Posłużę się może drastycznym porównaniem, ale władze publiczne, w tym rów-
nież lokalne, wydają więcej pieniędzy na dzienne utrzymanie bezdomnych zwierząt
(osobodzień 68 zł) niż na pomaganie ludziom. W hospicjum dla ludzi ta stawka jest
mniejsza (osobodzień ok. 23 zł).
Jeżeli zatem w Rzeczpospolitej Polskiej, której Pan jest Prezydentem, dochodzi
do takiej sytuacji, to ja już nie mam żadnej nadziei na godne życie.
Nie pozostaje mi nic innego jak przyłączyć się do zwolenników eutanazji jako
prawa do godnej śmierci”.
Tekst 2
„Na imię mam Janusz, mieszkam w Polsce i jestem obywatelem tego kraju.
18 maja 1993 r. na 2 tygodnie przed 18 urodzinami uległem wypadkowi komuni-
kacyjnemu, w wyniku którego doszło do urazu kręgosłupa szyjnego i zmiażdżenia
rdzenia kręgowego (…). Od 20 lat oddycham za pomocą respiratora i dzięki niemu
żyję. Pomimo znacznej niepełnosprawności i niewydolności oddechowej ukończyłem
szkołę średnią i podjąłem policealne studium psychologiczne. Pracuję w fundacji
Anny Dymnej «Mimo Wszystko» jako internetowy analityk rynku osób niepełno-
sprawnych oraz fundraiser.
81
W 2008 r. wydałem autobiograficzną książkę «Dwanaście oddechów na minutę».
Pisałem ją kilka lat, ponieważ obsługuję komputer tylko za pomocą ust. Aktywnie
działam na rzecz niepełnosprawnych, motywując ich do walki o życie, i angażuję
się w społeczne inicjatywy i akcje charytatywne. W 2011 r. zostałem ambasadorem
kampanii «Idziemy na Wybory», apelującej do osób z niepełnosprawnością, aby
realizowały swoje prawa wyborcze. W 2012 r. poprowadziłem wyprawę dla osób
niepełnosprawnych na szczyt K2, krakowskiego Kopca Kościuszki, zorganizowaną
przez fundację Anny Dymnej «Mimo Wszystko». W 2012 r. Muzeum Powstańców
w Warszawie uhonorowało trud i poświęcenie moich rodziców oraz moją ogromną
wolę życia statuetką im. Jana Rodowicza Anody w I edycji tego konkursu. Każdy
dzień jest dla mnie osobistym K2. Dzięki pomocy rodziców i asystenta osoby niepeł-
nosprawnej staram się radzić sobie w tej znacznej niepełnosprawności, udowadnia-
jąc, że gdy się ma odpowiednią pomoc i wsparcie z zewnątrz, można dużo osiągać,
a nawet pomagać innym osobom. W 2011 r. TVP 2 wyemitowała film dokumentalny
podsumowujący 5-letni okres mojego życia”.
Serdecznie pozdrawiam, Janusz Świtaj, Internetowy Analityk Rynku Osób
Niepełnosprawnych.
(http://www.switaj.eu/news.php, dostęp: 28.02.2014)
K. pyta:
– O jakiej niepełnosprawności mówią te teksty?
– Czym różnią się te dwie wypowiedzi?
– Co jest powodem chęci przyłączenia się przez pierwszą osobę do zwolenników
eutanazji?
– Co sprawia, że druga osoba jest pełna radości i chęci do życia, mimo poważ-
nego kalectwa?
K. podsumowuje:
Obydwa teksty dotyczą tej samej osoby, ale w różnym okresie życia. Janusz
Świtaj, bezradny wobec swojej choroby, widząc trud rodziców i brak pomocy ze
strony państwa, chciał przyłączyć się do zwolenników eutanazji. Powodem jego
decyzji nie była sama niepełnosprawność, ale brak nadziei. Życie Janusza Świtaja
zmieniło się, gdy otrzymał pomoc z fundacji Anny Dymnej. Skończył szkołę, pod-
jął studia, napisał książkę, pracuje i pomaga innym. Chce żyć, choć stopień jego
niepełnosprawności nie uległ zmianie.
3. Czym jest eutanazja? – rozmowa kierowana, praca z tekstem
K. poleca uczniom odczytać informacje o eutanazji z podręcznika:
W starożytności eutanazja oznaczała „łagodną śmierć”, bez przykrych cierpień.
Współcześnie „przez eutanazję w ścisłym i właściwym sensie należy rozumieć czyn
lub zaniedbanie, które ze swej natury lub w intencji działającego powoduje śmierć
w celu usunięcia wszelkiego cierpienia”.
82
„Eutanazja bezpośrednia, niezależnie od motywów i środków, polega na położe-
niu kresu życiu osób upośledzonych, chorych lub umierających. Jest ona moralnie
niedopuszczalna. (…) stanowi zabójstwo głęboko sprzeczne z godnością osoby
ludzkiej i z poszanowaniem Boga żywego, jej Stwórcy”.
(KKK 2277)
K. pyta:
– Co to jest eutanazja?
– Wobec kogo stosuje się eutanazję?
– Dlaczego eutanazja jest moralnie niedopuszczalna?
K. uzupełnia:
Eutanazja sprzeciwia się piątemu przykazaniu. Życie ludzkie jest darem danym
i zadanym przez Boga. Jest ono święte i nikt nie może decydować, w którym momen-
cie ma się zakończyć. Tylko Bóg jako Pan życia może zakończyć ziemską wędrówkę
człowieka. Człowiek powinien żyć zgodnie z planem danym mu od Boga. Każda
forma przerywania życia ludzkiego jest zbrodnią, gdyż sprzeciwia się woli Boga.
Święty Jan Paweł II w encyklice Evangelium vitae (p. 52) poświęconej wartości
i nienaruszalności życia ludzkiego napisał:
„Życie ludzkie ma zatem charakter święty i nienaruszalny, w którym odzwiercie-
dla się nienaruszalność samego Stwórcy. Dlatego właśnie sam Bóg będzie surowym
sędzią każdego pogwałcenia przykazania «nie zabijaj», stanowiącego podstawę
wszelkiego współżycia społecznego”.
4. Dlaczego eutanazja? – rozmowa kierowana
K. poleca wybranemu uczniowi zapisać na tablicy powody dokonywania eutanazji
(lub wyświetla je jako prezentację multimedialną – teczka pomocy). Uczniowie mogą
uzupełnić ten zapis o własne spostrzeżenia.
Można wskazać wiele przyczyn, które składają się na to, że osoba chora bądź
jej rodzina proszą o eutanazję. Te, które kryją się za decyzją osoby chorej, różnią
się od tych, którymi kierują się jej bliscy.
– Jakie mogą być powody, dla których osoba chora prosi o eutanazję?
– Jakie mogą być powody, dla których rodzina chorego prosi dla niego o eu-
tanazję?
Argumenty za eutanazją ze strony chorego:

 lęk, a nawet rozpacz z powodu intensywnego i przedłużającego się bólu,
 poczucie bezsilności wobec choroby,
 odrzucenie ze strony najbliższych, brak miłości oraz zainteresowania
innych ludzi,
 brak nadziei na lepsze życie.
Argumenty za eutanazją ze strony otoczenia chorego:
 źle pojęta litość,
 niedostrzeganie wartości cierpienia,
83
 chęć decydowania o śmierci osoby chorej,
 względy ekonomiczne – brak zgody na ponoszenie kosztów leczenia
i opieki,
 niechęć do podejmowania stałej i systematycznej opieki nad chorym.
K. podsumowuje:
Człowiek ma prawo do godnej śmierci, ale nie jest nią eutanazja. Prośba o euta-
nazję ze strony osoby chorej lub jej rodziny wynika nie tylko z lęku przed dalszym
cierpieniem fizycznym, ale także z braku wartości w ich życiu, z powodu samotności
oraz utraty więzi z Bogiem. Miłość nakazuje towarzyszyć choremu, ukazywać sens
jego cierpienia, przypominać o obecności Jezusa, który również cierpiał.
1. Jak zachęcić do życia… – szczepionka

Uczniowie pracują w parach. K. przydziela każdej parze jeden z argumentów za eutana-
zją i poleca, aby znalazła sposoby przeciwdziałania im. W każdej wypowiedzi powinna
się powtarzać modlitwa prośby o konkretną potrzebę. Uczniowie mogą również w pa-
rach otrzymać poniższe karty pracy (teczka pomocy) i do argumentów za eutanazją
dopasować sposoby przeciwdziałania jej.
Napiszcie, jak można przeciwdziałać przyczynom podejmowania decyzji o euta-
nazji. Wpiszcie, w jakiej konkretnej potrzebie mogą się modlić najbliżsi.
Argumenty za eutanazją Sposoby przeciwdziałania eutanazji,
ze strony chorego czyli jak zachęcić do życia…
 lęk, a nawet rozpacz  podawanie środków uśmierzających ból
z powodu intensywnego  zajęcie czasu, by chory nie myślał o bólu
i przedłużającego się bólu  modlitwa o wytrwałość w cierpieniu…
 poczucie bezsilności wo-  poszukiwanie nowych metod leczenia
bec choroby  modlitwa o nadzieję w cierpieniu…
 odrzucenie i brak miłości
 kontakt z hospicjum
najbliższych oraz zainte-
 modlitwa, by znalazły się osoby, które pomogą…
resowania innych ludzi
 kontakt z osobami spoza rodziny
 brak nadziei na lepsze
 szukanie zajęć dających poczucie własnej wartości
życie
 modlitwa o wiarę w pomoc Boga…
Argumenty za eutana-
Sposoby przeciwdziałania eutanazji,
zją ze strony otoczenia
czyli jak pokazać wartość życia i sens cierpienia…
chorego
 współczucie powinno prowadzić do pomocy potrzebu-
 źle pojęta litość jącym, a nie do odbierania im życia
 modlitwa o wiarę w pomoc Boga…
84
 cierpienie przypomina o sensie i wartości życia
 niedostrzeganie war-  Jezus swoim cierpieniem zbawił świat
tości cierpienia  modlitwa o umiejętność ofiarowania cierpienia Jezuso-
wi…
 chęć decydowania  życie ludzkie jest najwyższą wartością; jest darem Boga
o śmierci osoby cho-  prawo powinno chronić osoby chore
rej  modlitwa o szacunek wobec życia…
 motywy ekonomicz-
 sprawiedliwość domaga się pomocy osobom najsłabszym
ne – brak zgody na
 rodzina i państwo są zobowiązani wspierać chorych
ponoszenie kosztów
 modlitwa o hojność osób zamożnych…
leczenia i opieki
 niechęć do podejmo-  opieka nad chorym wynika z miłości
wania stałej i syste-  życie słabszego zostaje oddane w ręce silniejszego
matycznej opieki nad  modlitwa o bezinteresowną miłość osób bliskich chore-
chorym go…
Uczniowie prezentują przed klasą swoje propozycje, a K. krótko podsumowuje pracę
uczniów.
2. Czym jest hospicjum? – rozmowa kierowana
Uczniowie czytają z podręcznika definicję pojęcia „hospicjum”. K. kontynuuje:
Wszystkie argumenty przeciw eutanazji można dostrzec w działalności hospicjów.
Słowo „hospicjum” wywodzi się z łacińskiego hospes, co znaczy „gość”. W Szkocji
oznaczało „miejsce, w którym przyjmowano oraz otaczano opieką podróżnych”.
Dziś hospicja to miejsca opieki nad ludźmi chorymi i umierającymi.
Hospicjum obejmuje wszechstronną opieką chorych w terminalnym okresie
choroby, czyli osoby oczekujące na śmierć. Jej celem jest poprawienie jakości życia
przy akceptacji nieuchronności śmierci. W działalności hospicjów ważne jest posza-
nowanie wolności wyboru i godności osoby. Hospicjum pomaga również rodzinom
w okresie żałoby.
Hospicja działają dzięki ofiarności tysięcy ludzi dobrej woli, a opieka hospicyjna
jest nieodpłatna dla chorego i jego rodziny. Oprócz lekarzy, pielęgniarek i duchow-
nych chorego i jego rodzinę wspierają wolontariusze.
– Co znaczy słowo „hospicjum”?
– Kim zajmują się hospicja?
– Kto poświęca swój czas, umiejętności i siły, by pracować w hospicjach?
K. podkreśla:
Hospicja nie są miejscem przechowywania ludzi chorych, którzy czekają na
śmierć. W hospicjum chory i jego rodzina otrzymują wsparcie, by dostrzec wartość
życia i cierpienia.
85
1. Życie w hospicjum – film

K. może włączyć fragment filmu o działalności Hospicjum Małego Księcia w Lublinie
„Inny adres zamieszkania” (24:35), <http://www.youtube.com/watch?v=wxlrE-
0wqIu8> lub filmu „Święte dzieci” (24:38), <http://www.youtube.com/watch?v=K-
boZAxm4bhQ>.
Hospicjum Małego Księcia w Lublinie zostało powołane, aby objąć domową
opieką dzieci i młodzież z chorobami nowotworowymi oraz innymi nieuleczalny-
mi i postępującymi schorzeniami. Funkcjonuje od 1997 r. – jest jedynym w Polsce
południowo-wschodniej domowym hospicjum dla dzieci i zapewnia bezpłatną,
całodobową, domową opiekę 48 dzieciom.
2a. Wolontariat w hospicjum – świadectwo, film
K. może włączyć fragment filmu „Magda Różczka w Hospicjum Małego Księcia w Lu-
blinie” (7:34), <http://www.youtube.com/watch?v=YIWuufrpxj8> lub chętni uczniowie
czytają wybrane świadectwa wolontariuszy z poniższych wypowiedzi (teczka pomocy).
Posłuchajcie wypowiedzi osób, które wspierają hospicja, i pomyślcie, na czym
polega ich praca.
Weronika: „Dzięki wolontariatowi w Hospicjum św. Anny w Lubartowie czuję, że
robię to, co lubię. Bycie wolontariuszką daje mi możliwość uczestniczenia w wielu
akcjach charytatywnych. Moja praca w hospicjum sprawia, że czuję się potrzebna
i szczęśliwa. Widok ludzi, którzy pomimo swojego cierpienia potrafią cieszyć się
życiem, może zaskoczyć osobę, która ma inne wyobrażenie o tym miejscu. Często
zwykła rozmowa oraz szczera chęć pomocy z naszej strony, nawet najdrobniejsza,
sprawia, że nasza obecność kogoś cieszy…”.
Małgorzata: „Należę do wolontariatu, ponieważ chcę pomagać tym, którzy
tej pomocy potrzebują. Z mojej pracy hospicyjnej czerpię ogromną satysfakcję.
Świadomość tego, że jestem potrzebna innym, buduje mnie i daje siłę do realizacji
wyzwań, często trudnych.
Co daje mi praca w Hospicjum św. Anny w Lubartowie? Paradoksalnie
otrzymuję więcej, niż sama daję. Przebywanie z chorymi pozwala spojrzeć na
cierpienie i śmierć z innej strony. Dzięki rozmowie z pacjentami potrafię lepiej
zrozumieć sens cierpienia. Praca w wolontariacie uczy mnie pokory, sprawia,
że zaczynam zupełnie inaczej patrzeć na swoje życie, zaczynam doceniać to, co
w życiu mam…”.
Adriana: „Do Hospicjum św. Anny w Lubartowie uczęszczam od niedawna. (…)
Na pytanie, co daje mi wolontariat hospicyjny, mogę odpowiedzieć jednym słowem
– RADOŚĆ. Podejrzewam, że wiele osób to dziwi, bo jak Hospicjum może dawać
komuś radość? Większość ludzi, znakomita większość, omija to miejsce szerokim
łukiem, nie myśląc o tym, że przebywający tam ludzie potrzebują czyjejś obecności,
by się móc do kogoś odezwać. Osobiście czuję radość po każdej wizycie w hospi-
cjum. Dają mi ją spędzone tam chwile, każdy uśmiech czy pochwała spływająca
86
z ust naszych podopiecznych podnoszą mnie na duchu. Cieszę się, kiedy wiem, że
jestem komuś potrzebna, że mogę pomóc innym. Tak samo jak pacjenci, tak i my,
wolontariusze potrzebujemy rozmowy. Wizyty w hospicjum napełniają mnie czymś
w rodzaju pozytywnej energii. Wiem, że im pomagam… i wiem, że pomagam także
sobie…”.
Magdalena: „Wolontariat hospicyjny jest dla mnie przede wszystkim nauczycie-
lem życia. Dopiero gdy zaczęłam przychodzić do Hospicjum św. Anny, uświadomi-
łam sobie, jak wielu wartościowych rzeczy człowiek nie dostrzega. Dzięki osobom
przebywającym w hospicjum nauczyłam cieszyć się z każdego dnia, który otrzymuję
od Boga. Może to dziwne, że od osób poważnie dotkniętych chorobą, a nawet umie-
rających można uczyć się, jak żyć. To właśnie ci cierpiący ludzie cieszą się z każdego
poranka, ze słońca i z wielu innych rzeczy, które pomijamy w swojej codzienności.
Od nich możemy też uczyć się pokory, z jaką chorzy przyjmują swoje cierpienie.
(…) czuję się potrzebna innym ludziom. Odkryłam w sobie chęć bezinteresownej
pomocy innym, za którą największym podziękowaniem jest uśmiech pani, która
czeka z zegarkiem w ręku na nasze kolejne odwiedziny…”.
(http://hospicjum.lubartow.pl/?page_id=17)
Maria: „To nie tylko ja dawałam – czas, życzliwość, serdeczność, pomoc, otuchę.
Ja także brałam garściami. Przy chorym uczyłam się rozumieć sens życia, uczyłam się
pokory, wyzbyłam się zbędnego pośpiechu, uczyłam się wyrozumiałości, cierpliwości,
wyciszenia i wielu innych postaw w życiu, o których zapominamy w codziennym po-
śpiechu, zabieganiu. Te doświadczenia spowodowały, że czuję się o wiele bogatsza
wewnętrznie, niż byłam przedtem”.
(http://hospicja.pl/wolontariat/article/430/1377.html)
Tomek: „Moja pomoc polegała na dowożeniu lekarzy i pielęgniarek swoim samo-

chodem do potrzebujących pacjentów, którzy znajdowali się pod opieką Hospicjum.
(…) Choć był to dla mnie bardzo trudny okres, zobaczyłem, że można być radosnym,
nawet jeśli ktoś bardzo cierpi. W przerwach między wyjazdami przygotowałem się
do matury…”.
K. pyta:
– Co w przytoczonych wypowiedziach najbardziej was zaskoczyło?
– Co powtarzało się w każdej wypowiedzi wolontariusza?
– Dlaczego odczuwali radość z pracy w hospicjum?
– Czego nauczyła ich praca z chorymi?
– Czym różni się obraz hospicjum pokazany przez wolontariuszy od waszych
wyobrażeń o tym miejscu?
– Jak wy możecie pomóc osobom chorym?
2b. Spełniamy marzenia dzieci z hospicjum – pisanie scenariusza dnia
Uczniowie w parach przygotowują jednodniowy scenariusz zajęć dla chorego dziecka
z hospicjum, dzięki któremu spełni się jego marzenie. Uczniowie sami decydują, co
może być jego marzeniem, lub korzystają z propozycji K.:
87
Propozycja 1
Filip ma 5 lat. Fascynują go szybkie, sportowe samochody. Od pewnego czasu
zbiera modele aut i ma już sporą kolekcję. Lubi rozmawiać z tatą na tematy mo-
toryzacyjne. Niestety ciężka choroba nowotworowa nie pozwala mu być w pełni
aktywnym chłopcem (por. http://hospicjumcordis.pl/spelnione-marzenie-filipka/).
– Jak zorganizujecie Filipkowi dzień z przejażdżką najszybszym autem świata?
Propozycja 2
Janek, podopieczny hospicjum, jest chory na raka kości. Cały dzień spędza na
wózku inwalidzkim, ale chce pojechać do Disneylandu.
– Jak zorganizujecie Jankowi dzień w Disneylandzie?
Propozycja 3
Agata, podopieczna hospicjum, choć ma tylko 9 lat, jest nieuleczalnie chora.
Marzy o podróży do Rzymu.
– Jak zorganizujecie Agacie dzień w Rzymie?
Propozycja 4
Julka urodziła się z dużym uszkodzeniem mózgu. Dodatkowo ma wadę serca,
padaczkę, jest karmiona przez sondę. Dzięki pieniądzom uzyskanym ze zbiórki
nakrętek od butelek chora Julka tegoroczne wakacje spędzi w Piaskach koło Kry-
nicy Morskiej.
– Jak zorganizujecie Julce jeden wakacyjny dzień w Piaskach?
Propozycja 5
Emilka pragnie otrzymać na własność komputer, o którym nieustannie myśli.
Fundacja spełniła jej marzenie.
– Jak zorganizujecie Emilce dzień z nowym komputerem?
Propozycja 6
Oliwia ma porażenie mózgowe i musi poruszać się na wózku inwalidzkim. Jej
pragnieniem jest dotrzeć do Morskiego Oka w Tatrach.
– Jak zorganizujecie Oliwii jednodniową wyprawę w góry?
K. dodaje:
Podane propozycje są prawdziwymi marzeniami chorych dzieci. Niektóre zostały
już spełnione.
3. Żyjemy dla Boga – analiza tekstu biblijnego
Chętny uczeń czyta z podręcznika tekst biblijny:
„Nikt zaś z nas nie żyje dla siebie i nikt nie umiera dla siebie: jeżeli bowiem
żyjemy, żyjemy dla Pana; jeżeli zaś umieramy, umieramy dla Pana. I w życiu więc,
i w śmierci należymy do Pana”.
(Rz 14,7-8)
Całe nasze życie, zarówno to, co sprawia nam radość, jak i to, co sprawia nam ból
i cierpienie, możemy poświęcić Bogu. Takie jest powołanie chrześcijanina. Wielkim
darem, choć bardzo trudnym, jest możliwość współcierpienia z Chrystusem. Przyję-
cie cierpienia nie oznacza jednak akceptacji cierpiętnictwa. Człowiek nie powinien
cierpieć. Miłość bliźniego nakazuje nam zapobiegać cierpieniu i uśmierzać ból.
88
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują tabelę z argumentami za eutanazją oraz sposoby przeciwdziałania
eutanazji. Mogą również zapisać notatkę:
Życie człowieka rozpoczyna się w momencie poczęcia, a kończy w chwili natural-
nej śmierci. Tylko Bóg jako Pan życia i śmierci decyduje, kiedy zakończy się nasze
życie. Poprzez akt eutanazji człowiek stawia siebie na miejscu Boga.
Eutanazja sprzeciwia się piątemu przykazaniu: „Nie zabijaj”.
5. Praca domowa
1. Napisz plan pomocy osobie nieuleczalnie chorej, który może realizować
uczeń kl. VIII szkoły podstawowej.
2. Odszukaj w Internecie jeden z filmów o Hospicjum Małego Księcia w Lublinie
i obejrzyj go.
3. Opisz działalność wybranego hospicjum dla dzieci.
4. Przez najbliższy tydzień módl się wieczorem o umiejętność przyjęcia cierpie-
nia przez znaną ci chorą osobę.
6. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę w intencji osób chorych. Uczniowie mogą czytać swoje prośby
napisane podczas poszukiwania sposobów przeciwdziałania eutanazji.
Literatura
Jan Paweł II, Encyklika „Evangelium vitae”, 25.03.1995, <http://www.vatican.va/
holy_father/john_paul_ii/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_25031995_
evangelium-vitae_pl.html>, dostęp: 23.04.2014.
Kongregacja Nauki Wiary, Deklaracja o eutanazji „Iura et bona”, 5.05.1980, <http://
www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WR/kongregacje/kdwiary/zbior/t_1_38.
html>, dostęp: 25.04.2014.
T. Stroynowski, Religijne aspekty eutanazji, <http://mateusz.pl/czytelnia/ts-eutanazja.
htm>, dostęp: 28.02.2014.
Warto wykorzystać
„Inny adres zamieszkania”, <http://www.youtube.com/watch?v=KboZAxm4bhQ>,
dostęp: 25.04.2014.
„Święte dzieci”, <http://www.youtube.com/watch?v=KboZAxm4bhQ>, dostęp:
25.04.2014; Magda Różczka w Hospicjum Małego Księcia w Lublinie, <http://
www.youtube.com/watch?v=YIWuufrpxj8>, dostęp: 25.04.2014.
89
11. Miłość, która daje siłę i leczy.
Dar i pomoc w przeżywaniu cierpienia
– Głębsze poznanie sensu sakramentu namaszczenia chorych.
– Uwrażliwianie na niesienie pomocy osobie cierpiącej.
Wiedza:
– Uczeń określa, co to jest sakrament namaszczenia chorych,
– wymienia skutki sakramentu namaszczenia chorych,
– wylicza sytuacje, w których osoba przyjmuje sakrament namaszczenia chorych.
Umiejętności:
– Uczeń wyjaśnia, dlaczego sakrament namaszczenia chorych jest sakramentem
uzdrowienia,
– opisuje historie, w których ludzie doświadczają cierpienia,
– uzasadnia, że osoby chore potrzebują pomocy w sferze duchowej.
– Uczeń wyraża gotowość pomocy osobie cierpiącej przez rozmowę i zachętę
do przyjęcia sakramentu namaszczenia chorych.
Metody, formy i techniki: analiza tekstu biblijnego, rozmowa kierowana, praca

z tekstem KKK, prezentacja multimedialna, metoda słów kluczy, program
pomocy choremu, praca w parach.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, karty pracy z tekstem KKK, prezentacja mul-
timedialna (znaki, gesty i słowa z liturgii sakramentu namaszczenia chorych,
„Zadania rodziny osoby chorej”), karty pracy „Program pomocy choremu”.
1. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę „Pod Twoją obronę” w intencji chorych. Kończy wezwaniem:
„Uzdrowienie chorych – módl się za nami”.
2. Miłosierny Samarytanin – analiza tekstu biblijnego
K. rozdaje uczniom egzemplarze Pisma Świętego i poleca odszukać, a następnie prze-
czytać przypowieść o miłosiernym Samarytaninie.
„Jezus (…) rzekł: «Pewien człowiek schodził z Jeruzalem do Jerycha i wpadł
w ręce zbójców. Ci nie tylko go obdarli, lecz jeszcze rany mu zadali i zostawiwszy na
pół umarłego, odeszli. Przypadkiem przechodził tą drogą pewien kapłan; zobaczył go
i minął. Tak samo lewita, gdy przyszedł na to miejsce i zobaczył go, minął. Pewien zaś
90
Samarytanin, wędrując, przyszedł również na to miejsce. Gdy go zobaczył, wzruszył
się głęboko: podszedł do niego i opatrzył mu rany, zalewając je oliwą i winem; potem
wsadził go na swoje bydlę, zawiózł do gospody i pielęgnował go. Następnego zaś dnia
wyjął dwa denary, dał gospodarzowi i rzekł: „Miej o nim staranie, a jeśli co więcej
wydasz, ja oddam tobie, gdy będę wracał”. Kto z tych trzech okazał się, według ciebie,
bliźnim tego, który wpadł w ręce zbójców?» On [uczony w Piśmie] odpowiedział:
«Ten, który mu okazał miłosierdzie». Jezus mu rzekł: «Idź, i ty czyń podobnie!»”.
(Łk 10,30-37)
– Co spotkało człowieka w drodze z Jerozolimy do Jerycha?

– Jak zareagowali kapłan i lewita, widząc pobitego człowieka?
– Co zrobił przechodzący tą drogą Samarytanin?
– Jak nazywamy czyn Samarytanina wobec potrzebującego pomocy?
K. może podsumować:
Wszyscy przechodzący obok pobitego człowieka widzieli, że był w sytuacji zagro-
żenia życia. Jednak tylko Samarytanin dostrzegł, że potrzebuje pomocy, zatrzymał
się i udzielił mu jej. Wszyscy inni przeszli obok.
Święty Jan Paweł II w liście apostolskim Salvifici doloris (p. 28) o chrześcijańskim
sensie ludzkiego cierpienia napisał:
„Przypowieść o miłosiernym Samarytaninie należy do ewangelii cierpienia,
wskazuje bowiem, jaki winien być stosunek każdego z nas do cierpiących bliźnich.
Nie wolno nam ich «mijać», przechodzić mimo z obojętnością, ale winniśmy przy
nich «zatrzymywać się». Miłosiernym Samarytaninem jest każdy człowiek, który
zatrzymuje się przy cierpieniu drugiego człowieka, jakiekolwiek by ono było. Owo
zatrzymanie się nie oznacza ciekawości, ale gotowość”.
1. Dlaczego modlimy się za chorych? – rozmowa kierowana

K. wprowadza:
Miłosierny Samarytanin zatroszczył się o zdrowie i potrzeby materialne pobitego
człowieka oraz wspierał go w cierpieniu.
– Jak możemy się troszczyć o potrzeby duchowe osób cierpiących?
– Jaki sakrament udzielany jest ciężko chorym i umierającym?
Sakrament namaszczenia chorych i modlitwa w ich intencji to troska o ich
zdrowie fizyczne i duchowe, to troska o życie wiary. Zachęca nas do tego św. Jakub.
Chętny uczeń czyta z podręcznika Jk 5,13-15. K. może również pokazać tekst w pre-
zentacji multimedialnej.
„Spotkało kogoś z was nieszczęście? Niech się modli! Jest ktoś radośnie usposo-
biony? Niech śpiewa hymny! Choruje ktoś wśród was? Niech sprowadzi kapłanów
Kościoła, by się modlili nad nim i namaścili go olejem w imię Pana. A modlitwa
pełna wiary będzie dla chorego ratunkiem i Pan go podźwignie, a jeśliby popełnił
grzechy, będą mu odpuszczone”.
(Jk 5,13-15)
91
2. Istota sakramentu namaszczenia chorych – praca z tekstem KKK
Uczniowie pracują w parach lub grupach 4-osobowych. Każdej parze lub czwórce
K. rozdaje karty pracy z fragmentami z KKK i pytaniami (teczka pomocy). Zadaniem
uczniów jest przeczytać tekst i odpowiedzieć na zadane pytania. Następnie chętny uczeń
zapisuje na tablicy efekty pracy.
Namaszczenie chorych:
„Odpowiednia (…) pora na przyjęcie tego sakramentu jest już wówczas, gdy
wiernym zaczyna grozić niebezpieczeństwo śmierci z powodu choroby lub starości”
(KKK 1514).
Jeśli chory, który został namaszczony, odzyskał zdrowie, w przypadku nowej
ciężkiej choroby może ponownie przyjąć ten sakrament. (…) Jest rzeczą stosowną
przyjąć sakrament namaszczenia chorych przed trudną operacją” (KKK 1515).
„Tylko kapłani (biskupi i prezbiterzy) są szafarzami namaszczenia chorych”
(KKK 1516).
„Pierwszą łaską sakramentu namaszczenia chorych jest łaska umocnienia, po-
koju i odwagi, by przezwyciężyć trudności związane ze stanem ciężkiej choroby lub
niedołęstwem starości. (…) Wsparcie Pana przez moc Jego Ducha ma prowadzić
chorego do uzdrowienia duszy, a także do uzdrowienia ciała, jeśli taka jest wola
Boża. Ponadto, «jeśliby popełnił grzechy, będą mu odpuszczone» (Jk 5,15)” (KKK
1520). „Przez łaskę tego sakramentu chory otrzymuje siłę i dar głębszego zjedno-
czenia z męką Chrystusa” (KKK 1521).
Sakrament namaszczenia chorych
 w niebezpieczeństwie śmierci z powodu choroby lub
starości
Kiedy jest udzielany?
 przed trudną operacją
 może być udzielony wiele razy
Kto może udzielić?  kapłani (biskupi i prezbiterzy)
 umocnienie, pokój, odwaga, uzdrowienie duszy, czasem
Jakie są skutki?
ciała, odpuszczenie grzechów…
 zjednoczenie z męką Chrystusa
K. może pokazać fragment 2 cz. filmu „Rybacy ludzi” (od 2:45), w której ksiądz udzie-
la sakramentu namaszczenia chorych podczas wypadku, <http://www.youtube.com/
watch?v=jLECXLheA10>, dostęp: 1.03.2014.
3. Niewidzialna łaska sakramentu – prezentacja multimedialna
K. przypomina:
Każdy sakrament ma dwa wymiary: widzialny i niewidzialny. Podczas celebracji
sakramentu namaszczenia chorych widzimy znaki, gesty i symbole. Jest to pierwsza
– widzialna – połowa sakramentu. Druga połowa – niewidzialna – to działanie łaski
Bożej. Podczas gdy widzimy gesty i słyszymy słowa kapłana, Bóg udziela swoich darów.
92
K. prezentuje uczniom poszczególne znaki, gesty i słowa z liturgii sakramentu namasz-
czenia chorych (teczka pomocy). K. może je krótko wyjaśniać.
Widzialne znaki i gesty w sakramencie namaszczenia chorych:
 modlitwa kapłana z gestem wyciągniętej nad chorym dłoni,
 namaszczenie olejem świętym,
 słowa modlitwy towarzyszące namaszczaniu olejem:
„Przez to święte namaszczenie niech Pan w swoim nieskończonym miłosierdziu
wspomoże ciebie łaską Ducha Świętego. Amen.
Pan, który odpuszcza ci grzechy, niech cię wybawi oraz łaskawie podźwignie.
Amen”.
Niewidzialna łaska sakramentu namaszczenia chorych:

 Szczególny dar Ducha Świętego – umocnienie, pokój, odwaga, odnowienie
ufności i wiary, umocnienie przeciw zniechęceniu, uzdrowienie duszy,
czasem ciała, odpuszczenie grzechów.
 Zjednoczenie z męką Chrystusa – nadaje sens cierpieniu, zjednoczenie
z cierpiącym Chrystusem.
 Dar wspólnoty Kościoła – chory może ofiarować swoje cierpienie w intencji
Kościoła, a Kościół modli się za chorego.
 Przygotowanie do przejścia przez śmierć.
Sakrament namaszczenia chorych jest sakramentem uzdrowienia duszy i ciała.
Wszystkie dary, które otrzymuje chory, pomagają mu powrócić do Boga i z poko-
jem przyjąć cierpienie. Jest to szczególnie ważne, gdy udziela się tego sakramentu
osobie umierającej. Z wiarą może przejść przez tajemnicę śmierci.
K. może zapytać uczniów, kto przyjmował bądź uczestniczył w udzielaniu sakramentu
namaszczenia chorych i poprosić. Osoba to może o tym opowiedzieć.
4. Ostatnie namaszczenie – rozmowa kierowana (kij w mrowisko)
K. pyta:
– Czym różni się namaszczenie chorych od ostatniego namaszczenia?
K. wyjaśnia:
Spotykacie się również z określeniem „ostatnie namaszczenie”. Nazwa ta
używana była przed Soborem Watykańskim II. Sakrament ten był traktowany
jako bezpośrednie przygotowanie do śmierci i bardziej akcentowano zdrowie
duchowe niż fizyczne. Po Soborze Watykańskim II zmieniono nazwę na sakra-
ment namaszczenia chorych i podkreśla się, że w tym sakramencie otrzymuje łaski
osoba chora oraz – łącząc się z Chrystusem cierpiącym – wyprasza łaski również
dla innych ludzi.
Wiatyk to ostatnia Komunia Święta przed śmiercią.
93
1. Przygotowanie do sakramentu namaszczenia chorych – prezentacja multime-
dialna
K. omawia przykładową sytuację:
W domu od dłuższego czasu znajduje się chora babcia. Oprócz koniecznych le-
karstw i sprzętów rodzina troszczy się także o jej życie duchowe i zaprasza księdza,
aby mogła się wyspowiadać, przyjąć Komunią Świętą i sakrament namaszczenia
chorych.
– Jak należy się przygotować?
K. prezentuje bursę, z którą kapłan odwiedza chorych, oraz jej zawartość, objaśniając
znajdujące się w niej przedmioty (prezentacja multimedialna – teczka pomocy).
Kapłan, udając się z posługą duszpasterską do chorego, zabiera bursę, korpo-
rał, naczynie ze świętym olejem poświęconym przez biskupa w Wielki Czwartek,
pyxis – niewielkie naczynie służące do przenoszenia Ciała Pańskiego, stułę, a także
obrazki, na których zostawia informację o dacie udzielenia sakramentu namasz-
czenia chorych.
Zadania rodziny osoby chorej:
a) Należy zgłosić w kancelarii parafialnej (osobiście bądź telefonicznie), że osoba
chora pragnie przyjąć sakrament namaszczenia chorych, a także podać jej
imię, nazwisko oraz adres.
b) W dniu odwiedzin kapłana w mieszkaniu osoby chorej należy:
 nakryć stół białym obrusem,
 ustawić na stole krzyż oraz jedną lub dwie świece,
 naszykować na stole naczynie z wodą święconą i kropidło,
 przygotować szklankę letniej, przegotowanej wody, jeśli chory ma pro-
blemy z przełykaniem,
 przygotować watę (aby kapłan mógł otrzeć o nią święty olej z dłoni) i ta-
lerzyk.
c) Na czas spowiedzi należy opuścić pokój chorego, natomiast w czasie namasz-
czenia i przyjęcia Komunii Świętej uczestniczyć pobożnie w tych obrzędach,
towarzysząc choremu swoją modlitwą.
(oprac. na podst.: <http://www.bazylika.org.pl/sakrament-namaszczenia-chorych-i-komunia-w-
domu-chorego,54.html> dostęp: 14.11.2013)
2. Jestem miłosierny – metoda słów kluczy, program pomocy choremu

Pomoc potrzebującym, szczególnie osobom chorym, to wyraz naszej chrześci-
jańskiej miłości. Możemy być wrażliwi na ludzkie cierpienie, tak jak miłosierny
Samarytanin. On nie tylko współczuł, ale i działał. Udzielając pomocy rannemu
człowiekowi, okazał mu swoje serce i nie żałował na ten cel środków materialnych.
Miłosierny Samarytanin złożył bezinteresowny dar z siebie samego. Każdy z nas
może w ten sposób pomagać innym.
94
K. rozdaje uczniom karty pracy (teczka pomocy). Uczniowie wracają do przypowieści
o miłosiernym Samarytaninie i przygotowują własny program pomocy chorym, np.
koledze ze szkoły, osobie chorej w rodzinie.
Posługując się słowami kluczowymi z przypowieści o miłosiernym Samarytaninie,

przygotuj własny program pomocy chorym, np. koledze ze szkoły, osobie chorej
w rodzinie.
Program pomocy choremu

Miłosierny Samarytanin Ja
zobaczył… mój kolega choruje na…
wzruszył się głęboko… mój kolega cierpi z powodu…
podszedł do niego… odwiedzam…
opatrzył mu rany… pomagam w…
zawiózł do gospody i pielęgnował go… pielęgnuję…
Tekst dla K.
„Miłosiernym Samarytaninem jest każdy człowiek wrażliwy na cudze cierpienie,
człowiek, który «wzrusza się» nieszczęściem bliźniego. Jeżeli Chrystus, znawca wnę-
trza ludzkiego, podkreśla owo wzruszenie, to znaczy, że jest ono również ważne dla
całej naszej postawy wobec cudzego cierpienia. Trzeba więc w sobie pielęgnować
ową wrażliwość serca, która świadczy o współczuciu z cierpiącym. Czasem owo
współczucie pozostaje jedynym lub głównym wyrazem naszej miłości i solidarności
z cierpiącym człowiekiem.
Jednakże miłosierny Samarytanin z Chrystusowej przypowieści nie poprzestaje
na samym wzruszeniu i współczuciu. Staje się ono dla niego bodźcem do działań,
które mają na celu przyniesienie pomocy poranionemu człowiekowi. Miłosiernym
Samarytaninem jest więc ostatecznie ten, kto świadczy pomoc w cierpieniu, jakiej-
kolwiek byłoby ono natury. Pomoc, o ile możności, skuteczną. W tę pomoc wkłada
swoje serce, nie żałuje również środków materialnych. Można powiedzieć, że daje
siebie, swoje własne «ja», otwierając to «ja» dla drugiego. Dotykamy w tym miejscu
jednego z kluczowych punktów całej chrześcijańskiej antropologii. «Człowiek… nie
może odnaleźć się w pełni inaczej, jak tylko poprzez bezinteresowny dar z siebie
samego». Miłosierny Samarytanin – to człowiek zdolny do takiego właśnie daru
z siebie samego”.
(Jan Paweł II, List apostolski „Salvifici doloris”, 28)
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują tabelę o istocie sakramentu namaszczenia chorych oraz program
pomocy choremu.
95
4. Praca domowa
1. Napisz, jak rozumiesz słowa papieża Franciszka: „W sakramencie namasz-
czenia chorych sam Chrystus pochyla się nad cierpiącym”.
2. Odszukaj (np. W Internecie) i napisz, kto i w którym roku ustanowił Światowy
Dzień Chorego oraz kiedy go obchodzimy.
3. Napisz krótką modlitwę w intencji osoby chorej lub oczekującej na śmierć.
5. Modlitwa
K. W ramach modlitwy odczytuje wezwania z obrzędu sakramentu namaszczenia
chorych:
„Błagajmy Boga za chorych, których znamy, za wszystkich, którzy ich leczą
i pielęgnują.
Abyś łaskawie wejrzał na chorych z naszych rodzin. Ciebie prosimy…
Uczniowie: Wysłuchaj nas, Panie.
Abyś im dał nowe siły. Ciebie prosimy…
Abyś zgładził ich cierpienia. Ciebie prosimy…
Abyś ich uwolnił od grzechów i pokus. Ciebie prosimy…
Abyś wszystkich chorych umocnił swoją łaską. Ciebie prosimy…
Abyś udzielił swojej pomocy wszystkim, którzy im usługują. Ciebie prosimy…”.
Literatura
Jan Paweł II, List apostolski „Salvifici doloris”, 11.02.1984, <http://www.documen-
tacatholicaomnia.eu/01p/1983-02-11,_SS_Ioannes_Paulus_II,_Salvifici_Do-
loris,_PL.pdf>, dostęp: 29.04.2014.
Papież Franciszek, Jezus dotyka ran człowieka, katecheza podczas audiencji ge-
neralnej, 27.02.2014, <http://w2.vatican.va/content/francesco/pl/audien-
ces/2014/documents/papa-francesco_20140226_udienza-generale.html>,
dostęp: 29.04.2014.
Warto wykorzystać
„Rybacy ludzi (Fishers of men)”, <http://www.youtube.com/watch?v=jLECXL-
heA10>, dostęp: 1.03.2014.
96
III
Syn Boży

12. Kim jest człowiek wierzący?
– Poznanie przymiotów wiary i zrozumienie jej wartości w życiu każdego czło-
wieka.
– Uzasadnienie potrzeby wiary, jej poznawania i pogłębiania.
Wiedza:
– Uczeń wymienia cechy charakteryzujące wiarę,
– cytuje z pamięci wybrane wersety biblijne określające wiarę.
Umiejętności:
– Uczeń przyporządkowuje cechy wiary odpowiednim tekstom biblijnym lub
z tych tekstów samodzielnie odczytuje cechy i określenia wiary.
– Uczeń z zaangażowaniem podejmuje refleksję nad wskazanymi tekstami bi-
blijnymi,
– jest odpowiedzialny za rozwój swojej wiary.
Metody, formy i techniki: poszukiwanie bohaterów wiary, praca z tekstem, rozmowa

kierowana, zdania niedokończone, czytanie z podziałem na role, redagowa-
nie wyznania wiary, burza mózgów, poszukiwanie sposobów realizacji wiary,
praca w parach.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, karty pracy do pracy w parach (tekst z Listu do
Hebrajczyków oraz lista biblijnych bohaterów wiary), karteczki ze zdaniami
na temat wiary o różnej treści.
1. Modlitwa
K. zachęca do modlitwy fragmentem Pisma Świętego:
„Wszyscy zaś wobec siebie wzajemnie przyobleczcie się w pokorę, Bóg bowiem
pysznym się sprzeciwia, a pokornym łaskę daje. Upokórzcie się więc pod mocną ręką
Boga, aby was wywyższył w stosownej chwili. Wszystkie troski wasze przerzućcie
na Niego, gdyż Jemu zależy na was. Bądźcie trzeźwi! Czuwajcie! Przeciwnik wasz,
diabeł, jak lew ryczący krąży, szukając kogo pożreć. Mocni w wierze przeciwstaw-
cie się jemu! Wiecie, że te same cierpienia ponoszą wasi bracia na świecie. A Bóg
wszelkiej łaski, Ten, który was powołał do wiecznej swojej chwały w Chrystusie,
gdy trochę pocierpicie, sam was udoskonali, utwierdzi, umocni i ugruntuje. Jemu
chwała i moc na wieki wieków! Amen”.
(1 P 5,5b.11)
98
Wszyscy kończą modlitwę, odmawiając „Chwała Ojcu”.
2. Bohaterowie wiary – poszukiwanie bohaterów wiary, praca w parach
Tę część katechezy można przeprowadzić na dwa sposoby:
a) K. ogłasza zawody. Uczniowie w parach otrzymują tekst z Listu do Hebrajczyków
oraz listę biblijnych bohaterów wiary (teczka pomocy). Zadaniem par jest przeczytać
tekst biblijny i obok imienia bohatera wpisać wydarzenie z nim związane. Wygrywa
drużyna, która pierwsza przeczyta tekst i prawidłowo uzupełni wydarzenia.
b) Każdy uczeń otrzymuje listę bohaterów oraz czynów, jakich dokonali (teczka pomo-
cy). Po przeczytaniu tekstu biblijnego łączy w pary bohaterów z ich czynami. Następnie
uzupełnia zdanie „Wierzyć to…”.
W Biblii wielokrotnie spotykamy się z opisami relacji między ludźmi a Bogiem.
Wiele z tych osób nazywamy bohaterami wiary. Na podstawie tekstu biblijnego
napiszcie, czego biblijni bohaterowie dokonali dzięki wierze.
„Dzięki wierze Abel złożył Bogu cenniejszą niż Kain ofiarę, za co otrzymał
świadectwo, iż jest sprawiedliwy. Bóg bowiem zaświadczył o jego darach, toteż choć
umarł, przez nią jeszcze mówi. Przez wiarę Noe został pouczony cudownie o tym,
czego jeszcze nie można było ujrzeć, i pełen bojaźni zbudował arkę, aby ocalić swą
rodzinę. Przez wiarę też potępił świat i stał się dziedzicem sprawiedliwości, którą
otrzymuje się dzięki wierze. Dzięki wierze ten, którego nazwano Abrahamem,
usłuchał wezwania, by wyruszyć do ziemi, którą miał objąć w posiadanie. Wyszedł,
nie wiedząc, dokąd idzie. Dzięki wierze przywędrował do Ziemi Obiecanej. Dzięki
wierze także i sama Sara, mimo podeszłego wieku, otrzymała moc poczęcia. Uznała
bowiem za godnego wiary Tego, który udzielił obietnicy. Dzięki wierze [Mojżesz]
opuścił Egipt, nie uląkłszy się gniewu królewskiego; wytrwał, jakby widział Niewi-
dzialnego. Dzięki wierze zgotował Paschę i pokropienie krwią, aby nie dotknął się
ich ten, który zabijał to, co pierworodne. Dzięki wierze [Izraelici] przeszli Morze
Czerwone jak po suchej ziemi, a gdy Egipcjanie spróbowali to uczynić, potonęli”.
(Hbr 11,4.7-9.11.27-29)
Osoba Wydarzenie
Przez wiarę Abel złożył Bogu ofiarę…
Przez wiarę Noe zbudował arkę, aby zbawić swą rodzinę…
Przez wiarę Abraham przywędrował do Ziemi Obiecanej…
Przez wiarę Sara mimo podeszłego wieku otrzymała moc poczęcia…
Przez wiarę Mojżesz opuścił Egipt, uczynił Paschę i pokropienie krwią…
Przez wiarę Izraelici przeszli Morze Czerwone jak po suchej ziemi…
Wierzyć to…
Po zakończonej pracy para, która pierwsza prawidłowo wykonała pracę, czyta, czego
dokonali bohaterowie wiary. Pozostali uczniowie mogą uzupełniać ich wypowiedź.
Chętny uczeń zapisuje na tablicy propozycje dokończenia zdania „Wierzyć to…”. K.
podsumowuje:
99
Dzięki wierze Noe, Abraham czy Mojżesz dokonali rzeczy niezwykłych. Zaufali
Bogu wbrew opinii innych ludzi, którzy żyli obok nich. Wiara wymagała od nich
dużego wysiłku. Ten, kto jak Noe nie będzie się obawiał wyśmiania przez innych
i niechęci z ich strony; ten, kto jak Abraham odważy się wyruszyć w nieznane; ten,
kto spróbuje pokonać własne słabości, tak jak Mojżesz jąkanie się – ten z Bogiem
może dokonać wielkich rzeczy! Wielkich rzeczy dla Boga i ludzi. Ktoś taki może
zostać bohaterem wiary.
K. poleca uczniom zapisać temat: „Kim jest człowiek wierzący?”
1. Czym jest wiara? – praca z tekstem, rozmowa kierowana

K. poleca uczniom przeczytać w ciszy z podręcznika tekst KKK 26:
„Gdy wyznajemy naszą wiarę, zaczynamy od słów: «Wierzę» lub «Wierzymy».
Dlatego wykład wiary Kościoła wyznawanej w Credo, celebrowanej w liturgii oraz
przeżywanej w praktykowaniu przykazań i w modlitwie, zaczynamy od pytania, co
to znaczy «wierzyć». Wiara jest odpowiedzią człowieka daną Bogu, który mu się
objawia i udziela, przynosząc równocześnie obfite światło człowiekowi poszukują-
cemu ostatecznego sensu swego życia”.
– Kiedy wypowiadamy wyznanie wiary?
– Czym jest wiara ze strony człowieka?
– Komu i na co odpowiada człowiek swoją wiarą?
– Co to znaczy, że wiara nadaje sens życiu człowieka?
K. uzupełnia:
Zastanowimy się nad charakterystycznymi cechami naszej wiary. Wiara jest
darem Boga i odpowiedzią człowieka.
Cechy wiary: Boskie pochodzenie, pewność, wolność, rozumność, konieczność
do zbawienia.
Jesteśmy w stanie uwierzyć w Boga dzięki łasce, którą On nam daje. Człowiek
z wiarą przyjmuje prawdy objawione oraz samego Boga dzięki otwartości serca,
umysłu i woli. Wiara jest wolna, ponieważ Bóg nikogo nie zmusza do przyjęcia
prawdy o Nim. Ten, kto prawdziwie wierzy, jest pewny obecności i miłości Boga.
Wiara powinna być także aktem rozumu, a nie bezkrytycznym przyjęciem prawd
o Bogu. Wiara jest konieczna do zbawienia i aby je osiągnąć, trzeba wytrwać w wierze
aż do końca. Wiara nadaje sens ludzkiemu życiu.
2. Wiara jest darem Boga – zdania niedokończone
K. pisze na tablicy zdania niedokończone, które uczniowie mają indywidualnie uzu-
pełnić kilkoma propozycjami:
Wiara dla mnie to…
Wierzyć to znaczy…
K. prosi chętnych uczniów o przeczytanie swoich uzupełnień. Najlepsze uczniowie
zapisują na tablicy i w zeszytach. K. dopowiada:
100
Wiara jest darem Boga. Dzięki niej możemy osiągnąć życie wieczne z Bogiem.
W Liście do Hebrajczyków czytamy, że dzięki wierze poznajemy to, co Bóg uczy-
nił dla człowieka w historii ludzkości, i spodziewamy się otrzymania Jego darów
w przyszłości.
K. poleca chętnemu uczniowi przeczytać z podręcznika:
„Wiara zaś jest poręką tych dóbr, których się spodziewamy, dowodem tych rze-
czywistości, których nie widzimy. To dzięki niej przodkowie otrzymali świadectwo.
Przez wiarę poznajemy, że słowem Boga wszechświat został tak stworzony, iż to, co
widzimy, powstało nie z rzeczy widzialnych”.
(Hbr 11,1-3)
1. „Ty jesteś Mesjasz” – czytanie z podziałem na role, redagowanie wyznania wiary

Wśród bohaterów wiary jest również św. Piotr. Na pytanie Jezusa, za kogo Go
uważa, Piotr składa wyznanie wiary.
K. wybiera uczniów do czytania tekstu biblijnego z podziałem na role: narrator, Jezus,
uczniowie, Piotr (podręcznik).
„Gdy Jezus przyszedł w okolice Cezarei Filipowej, pytał swych uczniów: «Za
kogo ludzie uważają Syna Człowieczego?» A oni odpowiedzieli: «Jedni za Jana
Chrzciciela, inni za Eliasza, jeszcze inni za Jeremiasza albo za jednego z proroków».
Jezus zapytał ich: «A wy za kogo Mnie uważacie?» Odpowiedział Szymon Piotr: «Ty
jesteś Mesjasz, Syn Boga żywego». Na to Jezus mu rzekł: «Błogosławiony jesteś,
Szymonie, synu Jony. Albowiem nie objawiły ci tego ciało i krew, lecz Ojciec mój,
który jest w niebie»”.
(Mt 16,13-17)
– Co wyznał Piotr w odpowiedzi na pytanie Jezusa?
– Kto objawił Piotrowi prawdę o Jezusie?
– Czyim darem jest wiara?
Wiara jest łaską, na którą człowiek powinien odpowiedzieć. Jest to więc dar
Boga i zarazem odpowiedź człowieka. Tak jak św. Piotrowi, tak i nam Jezus stawia
pytanie: „A wy za kogo Mnie uważacie?”. Napiszcie teraz własne wyznanie wiary.
Uczniowie w zeszytach piszą własne wyznanie wiary. Mogą zacząć od słów: „Jezu, Ty
jesteś…”.
2. AMEN strażnikiem wiary – burza mózgów
K. zapisuje na tablicy dużymi literami słowo AMEN i pyta uczniów:
– Ile razy w ciągu dnia używacie tego słowa?
– Gdzie to słowo jest najczęściej zapisywane?
– Co to słowo znaczy?
– Z jaką osobą to słowo się wam kojarzy?
K. wyjaśnia znaczenie i pochodzenie słowa „amen” oraz jego związek z wiarą, zazna-
czając, że w języku polskim składa się ono z 4 liter i na końcu nie ma spółgłoski „t”.
101
K. może również zapisać to słowo na tablicy w języku hebrajskim, a obok niego dopisać
jego znaczenia.
Słowo „amen” może oznaczać: „niech się tak stanie” (w formie życzeniowej) lub
„stań się!” (w formie rozkazującej). „Amen” jest wyrazem zgody (odpowiednikiem
polskiego TAK), zatwierdzenia tego, co przed chwilą było wypowiedziane.
(Amen, <http://www.ordo.pallotyni.pl/index.php/zrozumie-liturgi/eucharystia/1253-amen>,
dostęp: 29.03.2014)
Słowo „amen” w języku hebrajskim wywodzi się z tego samego

rdzenia co słowo: „wiara” – wierność, ufność, oparcie oraz słowo:
„prawda” – pewność, niezawodność, stabilność, trwałość, bezpie-
czeństwo. Słowo „amen”, które wypowiadamy przy modlitwach
i wyznaniach wiary oraz przy przyjmowaniu sakramentów, powinno nam zawsze
przypominać, że wiara nie jest oderwana od prawdy, że jest czymś trwałym i pewnym.
Taki powinien być fundament naszego życia: prawdziwy, pewny, niezawodny,
stabilny, trwały, bezpieczny, dający oparcie. Takim fundamentem jest tylko Bóg.
BÓG JEST WIARYgodny.
Powróćcie do waszego wyznania wiary i dopiszcie dużymi literami słowo AMEN.
Amen:
 „niech się tak stanie”
 „stań się!”
 TAK
 wiara – wierność, ufność, oparcie
 prawda – pewność, niezawodność, stabilność, trwałość, bezpieczeństwo
Wierzę to znaczy słucham Boga i wypełniam Jego słowa.
Wiara w życiu jest fund-AMEN-tem, na którym wznosimy budowlę życia.
3. Wiara w moim życiu – poszukiwanie sposobów realizacji wiary
Tę część katechezy można przeprowadzić na 2 sposoby:
a) K. rozdaje uczniom karteczki ze zdaniami na temat wiary o różnej treści (teczka
pomocy). Zadaniem uczniów jest napisać w domu, jak mogą realizować wiarę w ży-
ciu. Zdania te uczniowie mogą przeczytać jako wyznanie wiary podczas modlitwy na
zakończenie katechezy.
b) Każdy uczeń wybiera jedną myśl o wierze (z podanych na katechezie), pisze ją na
karteczce i wrzuca do koszyka. Po odnowieniu prawd wiary uczniowie losują z koszyka
po jednej karteczce i piszą w domu, jak mogą realizować wiarę w swoim życiu.
Wierzę, to znaczy słucham Boga.
Wierzę, to znaczy wypełniam słowa Boga.
Wiara jest fund-AMEN-tem, na którym buduję swoje życie.
BÓG JEST WIARYgodny.
Wierzę, to znaczy jestem wierny.
Wierzę, to znaczy, że ufam Bogu.
Wierzę, to znaczy opieram się na Bogu.
Wierzę, to znaczy uznaję Jezusa jako Syna Bożego.
102
Wierzę, to znaczy odpowiadam na wezwanie Boga.
Wierzę, to znaczy szukam odpowiedzi na wątpliwości w wierze.
Wierzę, to znaczy przeciwstawiam się złu.
Wierzę, to znaczy nie obawiam się wyśmiania i niechęci ze strony innych.
Wierzę, to znaczy pokonuję własne słabości.
Wierzę, to znaczy dokonuję wielkich rzeczy dla Boga i ludzi.
Wierzę, to znaczy jestem blisko Boga na modlitwie.
Wierzę, to znaczy jestem dobry dla innych.
Wierzę, to znaczy ofiarowuję Bogu to, co dla mnie ważne.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie zapisują najlepsze uzupełnienia zdań „Wierzyć to…”, „Wiara dla mnie to…”,
„Wierzyć to znaczy…” oraz własne wyznanie wiary. Na końcu dopisują wyjaśnienie
słowa „amen”.
5. Praca domowa
1. Wybierz jednego z bohaterów wiary z 11 rozdziału Listu do Hebrajczyków
i opisz w kilku zdaniach jego życie lub przygotuj na jego temat krótką pre-
zentację.
2. Naucz się na pamięć słów z Listu do Hebrajczyków 11,1-3.
6. Modlitwa
K. rozpoczyna wyznanie wiary („Credo” lub „Akt wiary”). Uczniowie mogą przeczytać
własne wyznania wiary zapisane podczas katechezy lub te na wylosowanych karteczkach.
Literatura
Amen, <http://www.ordo.pallotyni.pl/index.php/zrozumie-liturgi/eucharystia/1253-
-amen>, dostęp: 29.03.2014.
B.D. Kwiatkowski, Przymioty wiary, „Niedziela Płocka” [online], 2005, nr 18 <http://
www.niedziela.pl/artykul/41132/nd/Przymioty-wiary>, dostęp: 17.05.2014.
103
13. Jaki kolor miały oczy Jezusa?
Chrześcijańskie świadectwa
historyczności zbawiciela
– Zrozumienie, że Jezus z Nazaretu jest postacią historyczną, czyli prawdziwym
człowiekiem.
– Umocnienie przekonania, że istnienie Jezusa Chrystusa i Jego dzieło są faktami
historycznymi.
Wiedza:
– Uczeń wskazuje teksty biblijne i patrystyczne mówiące o historycznym pocho-
dzeniu Jezusa,
– podaje najważniejsze fakty z życia i działalności Jezusa w porządku chrono-
logicznym.
Umiejętności:
– Uczeń interpretuje teksty biblijne mówiące o historycznym pochodzeniu
Jezusa,
– omawia kontekst historyczny przyjścia na świat Jezusa.
– Uczeń samodzielnie sięga do ksiąg Nowego Testamentu jako źródła wiedzy
na temat Jezusa,
– chętnie dzieli się wiedzą o Jezusie z innymi.
Metody, formy i techniki: test na spostrzegawczość, trybunał, rozmowa kierowana,

ekspert od tekstów historycznych, praca z tekstem biblijnym, tabelaryczny
zapis treści, redagowanie hasła.
Środki dydaktyczne: wizerunek Jezusa, teksty do pracy w grupach, materiały dla
eksperta, mapa Ziemi Świętej z czasów Jezusa.

1. Modlitwa
K., nawiązując do tematu poprzedniej katechezy, rozpoczyna modlitwę „Ojcze nasz”,
prosząc o dar żywej wiary.
2. Jaki masz kolor oczu? – test na spostrzegawczość
K. poleca, by uczniowie siedzący z prawej strony ławek zamknęli oczy, a siedzący z le-
wej powiedzieli, jakiego koloru są ich oczy. Zadanie to K. może również zlecić tylko
wybranym parom.
104
– Jaki kolor oczu mają wasi koledzy czy koleżanki?
– Co mówi o nas kolor oczu?
– Jaki kolor oczu miał Jezus?
Kiedy znamy różne szczegóły dotyczące wyglądu danej osoby, np. kolor oczu,
łatwiej nam jest wyobrazić ją sobie, także jako uczestnika wydarzeń, które rozgrywały
się w konkretnym czasie i miejscu. Niektórzy przypuszczają, że Jezus miał ciemne
oczy, takie jakie mają mieszkańcy Palestyny. Są jednak osoby, które twierdzą, że
oczy Jezusa były niebieskie. My zaś spróbujemy odpowiedzieć na pytanie, jakie
istnieją dowody na to, że Jezus był postacią historyczną, że żył naprawdę.
3. Czy Jezus istniał naprawdę? – trybunał
K. W centralnym miejscu umieszcza wizerunek Jezusa i formułuje następujący problem:
– Czy Jezus istniał naprawdę?
Proponuję powołanie trybunału, który tę kwestię rozstrzygnie.
K. tworzy z chętnych osób dwie grupy 5-osobowe. Każda grupa wybiera przewodni-
czącego i sekretarza. Pierwsza grupa wyszukuje i podaje argumenty za historycznym
istnieniem Jezusa, druga je podważa. Rolę sędziego odgrywa K. Przygotowane argumenty
wypowiada przewodniczący, a sekretarz zapisuje je na tablicy. Prawo do głosu mają
wszyscy uczniowie za pozwoleniem K. Celem metody nie jest podanie ostatecznej odpo-
wiedzi na zadane pytanie, ale sprowokowanie dyskusji oraz weryfikacja wiedzy uczniów.
K., analizując sformułowane argumenty, podsumowuje:
Z pewnością spotkacie się z różnymi poglądami na temat istnienia Jezusa. Może
oglądaliście jakiś program telewizyjny, czytaliście artykuł, komentarz internetowy
lub słyszeliście wypowiedź kogoś znanego na ten temat. Nie wszyscy ludzie uznają
historyczne istnienie Jezusa.
Przez dwa kolejne spotkania będziemy szukać świadectw i źródeł chrześcijań-
skich, a także pozachrześcijańskich potwierdzających historyczność Jezusa. Dzisiaj
zajmiemy się świadectwami chrześcijańskimi. Zapiszcie w zeszytach temat kate-
chezy: „Jaki kolor miały oczy Jezusa? Chrześcijańskie świadectwa historyczności
Zbawiciela”.
1. W poszukiwaniu prawdy o Jezusie – ekspert od tekstów historycznych, praca

w grupach
K. kontynuuje:
Nasz trybunał nie dał ostatecznej odpowiedzi na zadane pytanie. Proponuję
powołanie komisji ekspertów do spraw tekstów historycznych, złożonej z pięciu
zespołów, która pomoże nam zweryfikować kwestię historyczności Jezusa.
K. dzieli uczniów na 5 grup. Każda otrzymuje tekst z Ewangelii opowiadający o wyda-
rzeniu z życia Jezusa (teczka pomocy). Zadaniem grup jest przeczytać teksty i na ich
podstawie nadać nazwy wydarzeniom, określić miejsce i wypisać postacie historyczne
(Piłat, Kajfasz itd.).
105
K. powołuje również eksperta, który przy zapisywaniu postaci historycznych podaje ich
krótką charakterystykę (teczka pomocy).
Grupa 1
Po przeczytaniu tekstu Ewangelii:
 nadajcie nazwę danemu wydarzeniu z życia Jezusa,
 napiszcie, w jakim miejscu dokonało się to wydarzenie,
 wymieńcie postacie historyczne, które brały w nim udział.
„W owym czasie wyszło rozporządzenie Cezara Augusta, żeby przeprowadzić spis
ludności w całym państwie. Pierwszy ten spis odbył się wówczas, gdy wielkorządcą
Syrii był Kwiryniusz. Podążali więc wszyscy, aby się dać zapisać, każdy do swego
miasta. Udał się także Józef z Galilei, z miasta Nazaret, do Judei, do miasta Dawi-
dowego zwanego Betlejem, ponieważ pochodził z domu i rodu Dawida, żeby się dać
zapisać z poślubioną sobie Maryją, która była brzemienna. Kiedy tam przebywali,
nadszedł dla Maryi czas rozwiązania. Powiła swego pierworodnego Syna, owinęła
Go w pieluszki i położyła w żłobie, gdyż nie było dla nich miejsca w gospodzie”.
(Łk 2,1-7)
Wydarzenie: ............................................
Miejsce: ..................................................
Postacie historyczne ...................................
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
„Rodzice Jego chodzili co roku do Jeruzalem na Święto Paschy. Gdy miał lat
dwanaście, udali się tam zwyczajem świątecznym. Kiedy wracali po skończonych
uroczystościach, został młody Jezus w Jerozolimie, a tego nie zauważyli Jego Ro-
dzice. Przypuszczając, że jest wśród pątników, uszli dzień drogi i szukali Go między
krewnymi i znajomymi. Gdy Go nie znaleźli, wrócili do Jeruzalem, szukając Go”.
(Łk 2,41-45)
Wydarzenie: ............................................
Miejsce: ..................................................
Grupa 2
„Wtedy przyszedł Jezus z Galilei nad Jordan do Jana, żeby przyjąć od niego chrzest.
A gdy Jezus został ochrzczony, natychmiast wyszedł z wody. A oto otworzyły się <nad
Nim> niebiosa i ujrzał Ducha Bożego zstępującego jak gołębica i przychodzącego
od Niego. A oto głos z nieba mówił: «Ten jest mój Syn umiłowany, w którym mam
upodobanie»”.
(Mt 3,13.16-17)
Wydarzenie: ............................................
Miejsce: ..................................................
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
„Wtedy Duch wyprowadził Jezusa na pustynię, aby był kuszony przez diabła.
A gdy pościł już czterdzieści dni i czterdzieści nocy, poczuł w końcu głód”.
(Łk 4,1-2)
106
Wydarzenie: ............................................
Miejsce: ..................................................
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
„Trzeciego dnia odbywało się wesele w Kanie Galilejskiej i była tam Matka Jezusa.
Zaproszono na to wesele także Jezusa i Jego uczniów. A kiedy zabrakło wina, Matka
Jezusa rzekła do Niego: «Nie mają wina». Stało zaś tam sześć stągwi kamiennych
przeznaczonych do żydowskich oczyszczeń, z których każda mogła pomieścić dwie
lub trzy miary. Jezus rzekł do sług: «Napełnijcie stągwie wodą». I napełnili je aż po
brzegi. Potem powiedział do nich: «Zaczerpnijcie teraz i zanieście staroście wesel-
nemu». Ci więc zanieśli.
Taki to początek znaków uczynił Jezus w Kanie Galilejskiej. Objawił swoją
chwałę i uwierzyli w Niego Jego uczniowie”.
(J 2,1-3.6-8.11)
Wydarzenie: ............................................
Miejsce: ..................................................
Grupa 3
„Potem [Jezus] wszedł na górę i przywołał do siebie tych, których sam chciał,
a oni przyszli do Niego. I ustanowił Dwunastu, aby Mu towarzyszyli, by mógł wysyłać
ich na głoszenie nauki, i by mieli władzę wypędzać złe duchy”.
(Mk 3,13-15)
Wydarzenie: ............................................
Miejsce: ..................................................
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
„Gdy [Jezus] wszedł do Kafarnaum, zwrócił się do Niego setnik i prosił Go,
mówiąc: «Panie, sługa mój leży w domu sparaliżowany i bardzo cierpi». Rzekł mu
Jezus: «Przyjdę i uzdrowię go»”.
(Mt 8,5-7)
Wydarzenie: ............................................
Miejsce: ..................................................
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
„Nazajutrz wielki tłum, który przybył na święto, usłyszawszy, że Jezus przybywa
do Jerozolimy, wziął gałązki palmowe i wybiegł Mu naprzeciw. Wołali: Hosanna!
Błogosławiony, który przychodzi w imię Pańskie oraz «Król Izraela!»”.
(J 12,12-13)
Wydarzenie: ............................................
Miejsce: ..................................................
Grupa 4
„[Jezus] wziął chleb, odmówił błogosławieństwo, połamał i dał im, mówiąc: «Bierz-
cie, to jest Ciało moje». Potem wziął kielich i odmówiwszy dziękczynienie dał im,
i pili z niego wszyscy. I rzekł do nich: «To jest moja Krew Przymierza, która za wielu
107
będzie wylana. Zaprawdę, powiadam wam: Odtąd nie będę już pił [napoju] z owocu
winnego krzewu aż do owego dnia, kiedy pić go będę nowy w królestwie Bożym»”.
(Mk 14,22-25)
Wydarzenie: ...............................................
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
„Jezus wyszedł z uczniami swymi za potok Cedron. Był tam ogród, do którego
wszedł On i Jego uczniowie. Judasz, otrzymawszy kohortę oraz strażników od arcy-
kapłanów i faryzeuszów, przybył tam z latarniami, pochodniami i bronią.
Wówczas kohorta oraz trybun razem ze strażnikami żydowskimi pojmali Jezusa,
związali Go i zaprowadzili najpierw do Annasza. Był on bowiem teściem Kajfasza,
który owego roku pełnił urząd arcykapłański. Właśnie Kajfasz poradził Żydom, że
warto, aby jeden człowiek zginął za naród”.
(J 18,1.3.12-14)
Wydarzenie: ............................................
Miejsce: ..................................................
Postacie historyczne ................................
Grupa 5
„Wtedy więc [Piłat] wydał Go im, aby Go ukrzyżowano. Zabrali zatem Jezusa.
A On sam dźwigając krzyż wyszedł na miejsce zwane Miejscem Czaszki, które
po hebrajsku nazywa się Golgota. Tam Go ukrzyżowano, a z Nim dwóch innych,
z jednej i drugiej strony, pośrodku zaś Jezusa.
A gdy Jezus skosztował octu, rzekł: «Wykonało się!» I skłoniwszy głowę oddał
ducha”.
(J 19,16-18.30)
Wydarzenie: ............................................
Miejsce: ..................................................
Postać historyczna ...................................
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
„Po upływie szabatu, o świcie pierwszego dnia tygodnia przyszła Maria Magdalena
i druga Maria obejrzeć grób. A oto nastąpiło wielkie trzęsienie ziemi. Albowiem
anioł Pański zstąpił z nieba, podszedł, odsunął kamień i usiadł na nim. Postać jego
jaśniała jak błyskawica, a szaty jego były białe jak śnieg. Ze strachu przed nim
zadrżeli strażnicy i stali się jakby martwi. Anioł zaś przemówił do niewiast: «Wy
się nie bójcie! Gdyż wiem, że szukacie Jezusa Ukrzyżowanego. Nie ma Go tu, bo
zmartwychwstał, jak zapowiedział”.
(Mt 28,1-6)
Wydarzenie: ............................................
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
„Potem [Jezus] wyprowadził ich ku Betanii i podniósłszy ręce, błogosławił ich.
A kiedy ich błogosławił, rozstał się z nimi i został uniesiony do nieba”.
(Łk 24,50)
108
Wydarzenie: ............................................
Miejsce: ..................................................
Materiały dla eksperta
Cezar August (ur. 23 września w 63 r. p.n.e. W Rzymie, zm. 19 sierpnia 14 r.
n.e. W Noli) – pierwszy cesarz rzymski, panował jako imperator od 16 stycznia 27 r.
p.n.e. do śmierci.
Kwiryniusz (ur. ok. 51 r. p.n.e., zmarł w 21 r. n.e.) – rzymski dowódca wojskowy
i senator. W 6 r. n.e. Kwiryniusz został legatem jednej z najważniejszych prowincji
imperium – Syrii.
Spis Kwiryniusza – historyczne zeznanie stanu majątkowego mieszkańców
rzymskiej prowincji Syrii oraz Judei za czasów panowania Cezara Augusta. Opis
tego wydarzenia przedstawił żyjący w I wieku n.e. historyk żydowski Józef Flawiusz.
Poncjusz Piłat – od 26 r. n.e. do 36/37 n.e., na mocy decyzji cesarza Tyberiusza, pełnił
funkcję prefekta Judei, będącej wówczas częścią rzymskiej prowincji Syrii. Piłat darzył
naród żydowski niechęcią i kilkakrotnie popadał w konflikt ze swoimi poddanymi.
Annasz (zm. po 33 r. n.e.) – arcykapłan żydowski w latach 6–15 n.e. Został
mianowany arcykapłanem przez Kwiryniusza, rzymskiego legata w Syrii. W 15 r.
prefekt Judei Waleriusz Gratus pozbawił go urzędu.
Kajfasz (żył w I w. n.e.) – arcykapłan żydowski. Jako przewodniczący Sanhedry-
nu prowadził proces przeciwko Jezusowi z Nazaretu. Arcykapłanem mianował go
w 18 r. prefekt Judei Waleriusz Gratus. W 36 r. został odwołany.
(oprac. na podst.: Wikipedia)
2. Życie i działalność Jezusa – tabelaryczny zapis treści, praca z mapą

K. rysuje na tablicy tabelę, a chętny uczeń zapisuje odpowiedzi przedstawicieli poszcze-
gólnych grup, którzy prezentują swoje prace. Podczas prezentacji uczeń danej grupy
wskazuje wybrane miejsca na mapie, a przy omawianiu postaci historycznych ekspert
podaje o nich informacje. Po każdym wystąpieniu jest możliwość zadawania pytań.
Historia Jezusa w Ewangelii
Wydarzenia Miejsca Postacie historyczne
Narodzenie Jezusa Betlejem Cezar August, Kwiryniusz
12-letni Jezus w świątyni Jerozolima
Chrzest rzeka Jordan
40-dniowy post na pu- pustynia
styni
Cud w Kanie Galilejskiej Kana Galilejska
Powołanie apostołów góra
Uzdrowienie sługi setnika Kafarnaum
Uroczysty wjazd do Jero- Jerozolima
zolimy
109
Ostatnia Wieczerza
Pojmanie ogród za potokiem Annasz, Kajfasz
Cedron
Wyrok, ukrzyżowanie Piłat
i śmierć
Zmartwychwstanie
Wniebowstąpienie Betania
Po zakończeniu prezentacji K. pyta:
– Jak możemy określić czas narodzenia Jezusa? (między 7/6 a 3 r. p.n.e.)
K. podsumowuje:
Zwróćcie uwagę, jak wiele informacji o życiu Jezusa możemy ustalić. Wiemy,
gdzie i kiedy się urodził. Możemy oprzeć się na opowiadaniach dotyczących Jego
działalności i możemy ustalić ich chronologię. Potrafimy wskazać miejsca, w których
przebywał, oraz osoby żyjące w tym samym czasie.
Jezus żył i działał w konkretnym kontekście kulturowym i geograficznym. Jego
życie nie jest jakąś bajką czy legendą, ale historią Boga-człowieka, który przyszedł
nas zbawić.
1. Ewangelia świadectwem o Jezusie – rozmowa kierowana

Wybrany uczeń odczytuje fragment Łk 1,1-4 (podręcznik). K. interpretuje tekst, wska-
zując na dokładność pracy św. Łukasza.
„Wielu już starało się ułożyć opowiadanie o zdarzeniach, które się dokonały po-
śród nas, tak jak nam je przekazali ci, którzy od początku byli naocznymi świadkami
i sługami słowa. Postanowiłem więc i ja zbadać dokładnie wszystko od pierwszych
chwil i opisać ci po kolei, dostojny Teofilu, abyś się mógł przekonać o całkowitej
pewności nauk, których ci udzielono”.
– O czym chciał przekonać św. Łukasz adresatów swojej księgi?
– Co to znaczy, że Ewangelia opisuje zdarzenia przekazane przez naocznych
świadków?
K. uzupełnia:
Dla chrześcijan Ewangelia jest księgą o Jezusie Chrystusie, Bogu i człowieku.
Dziś podkreślaliśmy historyczność Jezusa. Ta wiedza może być uzupełnieniem na-
szej wiary. Papież Franciszek w swojej adhortacji apostolskiej Evangelii gaudium,
poświęconej głoszeniu Ewangelii we współczesnym świecie, wskazuje, że Ewangelia
to nie tylko księga, lecz także radosna wiadomość.
K. poleca przeczytać z podręcznika:
„Radość Ewangelii napełnia serce i całe życie tych, którzy spotykają się z Je-
zusem. Ci, którzy pozwalają, żeby ich zbawił, zostają wyzwoleni od grzechu, od
110
smutku, od wewnętrznej pustki, od izolacji. Z Jezusem Chrystusem radość zawsze
rodzi się i odradza”.
2. Świadectwa wiary w Jezusa – redagowanie hasła

Uczniowie pracują w tych samych grupach. K. wprowadza do kolejnego zadania:
Podczas dzisiejszej katechezy dowiedzieliśmy się wiele o Jezusie i uporządkowa-
liśmy wiedzę na Jego temat. Wyobraźcie sobie, że poproszono was o zredagowanie
hasła do Wikipedii. Z podobnych haseł korzystaliście w pracy w grupach. Na pod-
stawie tego, co dzisiaj ustaliliśmy, opracujcie maksymalnie w piętnastu zdaniach
hasło „Jezus Chrystus”. Weźcie pod uwagę, że możecie przekonać adresatów hasła
do wiary w Jezusa.
Po zakończeniu pracy przedstawiciele grup czytają głośno propozycje haseł.
3. Zapis do zeszytów
Uczniowie wpisują treść tabeli „Historia Jezusa w Ewangelii” oraz dopisują czas Jego
narodzenia. Według uznania K. mogą wspólnie wybrać hasło jednej z grup i zapisać je.
4. Praca domowa
1. Zdobądź potrzebne informacje na temat wybranego ewangelisty i jego wersji
Ewangelii i zredaguj krótką notatkę.
2. Zredaguj hasło „Ewangelia” na wzór haseł w słownikach.
3. Opracuj hasło „Jezus Chrystus” na wzór haseł w Wikipedii i dołącz do niego
nazwy stron internetowych poświęconych postaciom historycznym żyjącym w cza-
sach Jezusa.
5. Modlitwa
K. przygotowuje do modlitwy:
Znamy modlitwę, która przypomina nam, że Syn Boży stał się człowiekiem,
narodził się z Maryi Panny i żył wśród nas – to „Anioł Pański”. Pomódlmy się nią
za te osoby, które jeszcze nie znają Jezusa albo odrzucają prawdę o Jego istnieniu.
Literatura
Papież Franciszek, Adhortacja apostolska „Evangelii gaudium”, 24.11.2013, <http://
w2.vatican.va/content/francesco/pl/apost_exhortations/documents/papa-
-francesco_esortazione-ap_20131124_evangelii-gaudium.html>, dostęp:
6.05.2014.
Jak wyglądał Jezus Chrystus?, <http://fakty.interia.pl/tylko-u-nas/news-jak-wygladal-
-jezus-chrystus,nId,872451>, dostęp: 30.05.2014
pl.wikipedia.org (hasła: Annasz, Cezar August, Kajfasz, Kwiryniusz, Poncjusz Piłat,
Spis Kwiryniusza)
111
14. Mówił o Nim świat. Pozachrześcijańskie
świadectwa o Jezusie Chrystusie
– Poznanie niechrześcijańskich źródeł o Jezusie Chrystusie.
– Umocnienie przekonania, że istnienie Jezusa Chrystusa i Jego dzieło są faktami
historycznymi.
Wiedza:
– Uczeń wymienia pozachrześcijańskie dokumenty świadczące o Jezusie Chry-
stusie,
– w skrótowej formie przedstawia treść każdego z nich.
Umiejętności:
– Uczeń w oparciu o dokumenty pozachrześcijańskie uzasadnia, że Jezus istniał
naprawdę.
– Uczeń poszukuje rzetelnego wyjaśnienia wątpliwości co do podstaw swojej
wiary,
– jest gotów bronić swojej wiary w Jezusa Chrystusa.
Metody, formy i techniki: rozmowa kierowana, film, wywiad, podróż w czasie,

świadectwo, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: film „Skąd wiemy, że Chrystus naprawdę żył? Jakie są na to
dowody?”, teksty do pracy w grupach oraz karty pracy, materiały do wywiadu,
karty pracy „Znaki chrześcijaństwa dla ludzi z przyszłości”, krzyż, obrus, świeca.
1. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę za osoby, które mają wątpliwości w wierze. „Ojcze nasz”.
2. Każdy ma swoją historię – rozmowa kierowana
K. pyta:
– Jakie dokumenty świadczą o tożsamości człowieka, o tym, że istnieje?
– Jakie dokumenty świadczą o tym, że wy istniejecie?
– Gdzie można znaleźć informacje o istnieniu waszej rodziny?
Dorośli potwierdzają swoją tożsamość dowodem osobistym, uczniowie mają
legitymacje. Zawarte tam dane przechowywane są również w Urzędzie Stanu
Cywilnego miasta lub gminy. Oprócz tego informacje o nas znajdują się w parafii,
112
w której przyjęliśmy chrzest, oraz w parafii zamieszkania. Są to księgi chrztów
i księgi małżeństw.
Istnieją różne źródła, na podstawie których możemy sprawdzić czyjeś istnienie,
ale nie są one tak wiarygodne jak Urząd Stanu Cywilnego lub kancelaria para-
fialna. Dzisiaj takimi źródłami są Internet i portale społecznościowe, na których
umieszczamy informacje o sobie i o swoich bliskich. Trzeba robić to zawsze
bardzo rozważnie.
– Kiedy nie potrzebujemy dokumentów, aby stwierdzić, że dana osoba żyje
bądź kiedyś żyła?
– Dlaczego nie potrzebujemy dowodu osobistego, np. Karola Wojtyły, żeby
móc stwierdzić, że istniała taka osoba?
K. może przywołać inne znane uczniom postacie z lekcji historii. K. podsumowuje:
W przypadku osób znanych wiemy o ich istnieniu z relacji ludzi, którzy się z nimi
zetknęli, a także z publikacji na ich temat. Pamięć o tych osobach jest wciąż żywa,
ponieważ odegrały ważną rolę w historii.
Dziś poszukamy informacji na temat Jezusa Chrystusa jako człowieka żyjącego
w określonym czasie i miejscu.
3. Wiara, która szuka zrozumienia – rozmowa kierowana
K. rozpoczyna:
Pewien uczeń liceum powiedział swojemu katechecie, że będzie szukał dowodów
na to, iż Pana Boga nie ma.
– W jaki sposób uczeń mógł sprawdzić, że Bóg nie istnieje?
– W jaki sposób uczeń mógł sprawdzić, że Bóg istnieje?
K. kontynuuje:
Po upływie kilku miesięcy przyszedł ponownie i oświadczył: Sprawdzałem na
wiele sposobów, czy prawdziwe jest twierdzenie, że Boga nie ma, i nie znalazłem
żadnego dowodu. Czytałem różne książki i artykuły, obserwowałem świat i dosze-
dłem do wniosku zupełnie przeciwnego – Bóg istnieje. Wystarczy tylko użyć rozumu,
by potwierdzić Jego istnienie. „Wiara nie boi się rozumu, ale szuka jego pomocy.
Jak łaska opiera się na naturze, tak wiara opiera się na rozumie i go doskonali”
(Jan Paweł II, Encyklika „Fides et ratio”, 43).
Dziś będziemy poszukiwać argumentów rozumowych, by potwierdzić, że Jezus
rzeczywiście żył.
II. Strategia działania (JAK TO Osiągnąć?)
1. Pozachrześcijańskie świadectwa o Jezusie – film, wywiad lub praca w grupach

K. prezentuje uczniom krótki film (2:50) „Skąd wiemy, że Chrystus naprawdę żył? Jakie
są na to dowody?”, <http://www.youtube.com/watch?v=e8wuDaQqZ3Y>, dostęp:
3.03.2014. Następnie stwierdza:
Przeniesiemy się w czasie, poszukując dowodów na istnienie Jezusa. Poznamy,
co pisali o Nim niechrześcijańscy historycy pierwszych wieków po Jego narodzeniu.
113
K. rozpisuje na tablicy schemat:
ŚWIADECTWA POZACHRZEŚCIJAŃSKIE
1. Pliniusz Młodszy
2. Swetoniusz Świadectwa pogańskie
3. Tacyt
4. Józef Flawiusz
Świadectwa żydowskie
5. Talmud
a) K. dzieli klasę na 5 grup i rozdaje uczniom teksty (lub czytają z podręcznika) oraz
karty pracy (teczka pomocy), na podstawie których powstanie tabela.
b) K. wybiera 6 osób, którym daje materiały, by przygotowały się do wywiadu (teczka
pomocy). Jedna z nich (dziennikarz) przeprowadzi wywiad z poszczególnymi posta-
ciami (Pliniusz Młodszy, Swetoniusz, Tacyt, Józef Flawiusz, uczony żydowski mówiący
o Talmudzie). Po wywiadzie K. dyktuje uczniom treść tabeli.
K. może wywiad nagrać wcześniej z uczniami lub skorzystać z propozycji w teczce
pomocy.
Grupa 1
Pliniusz Młodszy (62–114 po Chr.) pisze List do cesarza Trajana (jesteśmy w la-
tach 111–113 po Chr.). Pliniusz, pisarz i senator rzymski, sprawował w tym czasie
funkcję gubernatora w Bitynii (region północnej Turcji nad Morzem Czarnym)
i radził się w liście swojego przyjaciela – cesarza, jak ma postępować w stosunku
do chrześcijan, których szeregi rosną w niepokojący sposób.
„Kajusz Pliniusz do cesarza Trajana
Mam sobie za obowiązek, Panie, we wszystkich sprawach, w których mam wąt-
pliwości, zwracać się do Ciebie. (…)
W stosunku do tych, którzy oskarżani byli przede mną jako chrześcijanie, za-
stosowałem taką procedurę. Pytałem ich bezpośrednio, czy są chrześcijanami. Jeśli
przyznawali, pytałem ich po raz drugi i trzeci, grożąc im karą śmierci: jeśli nadal
w tym trwali, zarządzałem, aby byli skazani na śmierć. (…)
Zapewniali zaś, że cała ich wina czy błąd polega na tym, że zwykli byli w wyzna-
czonym dniu zgromadzać się przed świtem i wygłaszać hymn Chrystusowi jako Bogu
i następnie przysięgą wzajemnie się zobowiązywać nie w tym celu, by knuć jakąś
zbrodnię, lecz by nie popełniać kradzieży, rozboju, cudzołóstwa, by dotrzymywać
słowa i zwracać depozyty na żądanie. Po zakończeniu tych praktyk mieli zwyczaj
rozchodzić się, aby później zebrać się na nowo dla spożycia pokarmu, który był
normalny i niewinny” (Księga X, 96).
Grupa 2
Wzmiankę o Chrystusie znaleźć można w Żywotach cezarów – dziele napisa-
nym około roku 120 po Chr. przez Gajusza Swetoniusza Trankwillusa (70–150 r.
po Chr.). Był on prywatnym sekretarzem cesarzy Trajana (98–117) i Hadriana
(117–138). Wzmiankę tę znajdujemy w Życiorysie Klaudiusza.
114
„[Klaudiusz] wypędził z Rzymu Żydów, którzy podburzani przez Chrestosa
wywoływali zamieszki”.
W opinii kronikarza „Chrestos” jest tak naprawdę utrzymującą się w czasach
Klaudiusza i rosnącą z dnia na dzień wiarą w Chrystusa Zmartwychwstałego.
Klaudiusz nie odróżniał chrześcijan od Żydów – każdego chrześcijanina traktował
jak Żyda.
Grupa 3
Wielki historyk rzymski z I w. Pliniusz Korneliusz Tacyt (55–120 po Chr.) opisuje
i podziela niechęć do Żydów i chrześcijan, szeroko rozpowszechnioną wśród ludu,
która ma usprawiedliwiać skierowane przeciw nim akty barbarzyństwa. W jednej
z ksiąg swoich Roczników pisze (jesteśmy w 63 r. po Chr., za rządów cesarza Nerona):
„Atoli ani pod wpływem zabiegów ludzkich, ani darowizn księcia, ani ofiar
błagalnych na rzecz bogów nie ustępowała hańbiąca pogłoska i nadal wierzono, że
pożar był nakazany. Aby ją więc usunąć, podstawił Neron winowajców i dotknął
najbardziej wyszukanymi kaźniami tych, których znienawidzono dla ich sromot,
a których gmin chrześcijanami nazywał. Początek tej nazwie dał Chrystus, który
za panowania Tyberiusza skazany został na śmierć przez prokuratora Poncjusza
Piłata, a przytłumiony na razie zgubny zabobon wybuchnął nie tylko w Judei, gdzie
się to zło wylęgło, lecz także w stolicy, dokąd wszystko, co potworne albo sromotne,
zewsząd napływa i licznych znajduje zwolenników”.
Grupa 4
Józef Flawiusz – największy historyk żydowski, autor „Dawnych dziejów Izraela”,
urodzony w roku 37 po Chr. Był kapłanem jerozolimskim. Po zburzeniu Jerozolimy
w roku 70, czego był świadkiem, służył wiernie cesarzom rzymskim jako nadworny
pisarz dynastii Flawiuszów. W dziele pod tytułem „Starożytności żydowskie”, które
powstało około 93–94 r. po Chr., przedstawia historię narodu żydowskiego od stwo-
rzenia świata (część I, księgi I-XI) do wybuchu powstania przeciw Rzymowi, które
miało miejsce w roku 66. Po nim powstała jeszcze historia powszechna (część II).
W tej ostatniej części Flawiusz wymienia wiele postaci żydowskich i rzymskich
znanych z pism Nowego Testamentu, jak i z historii powszechnej – między innymi
dwukrotnie wspomina o Jezusie Chrystusie.
„W tym czasie żył Jezus, człowiek mądry (jeżeli w ogóle można go nazwać
człowiekiem). Czynił bowiem rzeczy niezwykłe (był nauczycielem ludzi, którzy
z radością przyjmowali prawdę). Poszło za nim wielu Żydów, jako też pogan. (On
to był Chrystusem). A gdy wskutek doniesienia najznakomitszych u nas mężów Pi-
łat zasądził go na śmierć krzyżową, jego dawni miłujący go uczniowie nie przestali
o nim głosić, że trzeciego dnia ukazał im się znów jako żywy” (Flaw. Ant. 18.33).
Grupa 5
Talmud. Jest to komentarz do prawa żydowskiego. Napisany w V wieku po Chr.
Charakteryzuje się negatywnym stosunkiem do Jezusa.
115
„W wigilię Paschy został zabity Jezus. Herod ogłosił: On zostanie wyprowadzony
za mur na ukamienowanie, ponieważ zajmował się magią i zwiódł Izraela, czyniąc
go apostatą. Jeżeli ktoś coś ma na obronę, niech wystąpi. Ponieważ nikt nic nie
powiedział na jego obronę, dlatego zabito go w wigilię Paschy”. (W tekście tym
rodzaj kary jest pomyłką, kamienowanie bowiem było karą stosowaną u Żydów).
Materiały do wywiadu (teczka pomocy):

Pliniusz Młodszy
Dziennikarz: Witaj, Pliniuszu. Chciałbym, abyś powiedział kilka słów o sobie.
Pliniusz: Właściwie to nazwano mnie Pliniuszem Młodszym. Żyłem między 62
a 114 rokiem po narodzeniu Chrystusa. Byłem pisarzem i senatorem rzymskim.
Dz.: Wiemy, że pisałeś o chrześcijanach. W jakich okolicznościach miałeś okazję
ich spotkać?
Pliniusz: Były to lata 111–113 po Chrystusie. Sprawowałem wtedy funkcję gu-
bernatora w Bitynii. To region Turcji północnej nad Morzem Czarnym. Napisałem
do swojego przyjaciela – cesarza list, w którym radziłem się, jak mam postępować
w stosunku do chrześcijan, których szeregi rosły w niepokojący sposób.
Dz.: Znany jest nam twój List do cesarza Trajana. Czy możesz nam go zacytować?
Pliniusz: Bardzo chętnie. Posłuchajcie: „Kajusz Pliniusz do cesarza Trajana.
Mam sobie za obowiązek, Panie, we wszystkich sprawach, w których mam wątpli-
wości, zwracać się do Ciebie. (…)
W stosunku do tych, którzy oskarżani byli przede mną jako chrześcijanie, za-
stosowałem taką procedurę. Pytałem ich bezpośrednio, czy są chrześcijanami. Jeśli
przyznawali, pytałem ich po raz drugi i trzeci, grożąc im karą śmierci: jeśli nadal
w tym trwali, zarządzałem, aby byli skazani na śmierć”.
Dz.: Byłeś wobec nich bardzo okrutny. Jaką winę popełnili, że zostali tak surowo
potraktowani?
Pliniusz: „Zapewniali, że cała ich wina czy błąd polega na tym, że zwykli byli
w wyznaczonym dniu zgromadzać się przed świtem i wygłaszać hymn Chrystusowi
jako Bogu i następnie przysięgą wzajemnie się zobowiązywać nie w tym celu, by
knuć jakąś zbrodnię, lecz by nie popełniać kradzieży, rozboju, cudzołóstwa, by
dotrzymywać słowa i zwracać depozyty na żądanie. Po zakończeniu tych praktyk
mieli zwyczaj rozchodzić się, aby później zebrać się na nowo dla spożycia pokarmu,
który był normalny i niewinny”.
Dz.: Od czasu śmierci Chrystusa do czasu, gdy prześladowałeś chrześcijan,
upłynęło około 70–80 lat. Choć uważamy cię za poganina, pozostawiłeś nam ważne
informacje. Wiemy, że Chrystus naprawdę istniał.
Swetoniusz
Dz.: Witaj, Swetoniuszu. Czy możesz nam powiedzieć coś o sobie?
Swetoniusz: Witajcie. Całe moje imię to Gajusz Swetoniusz Trankwillus. Żyłem
między 70 a 150 rokiem po narodzeniu Chrystusa. Byłem prywatnym sekretarzem
cesarzy Trajana i Hadriana.
116
Dz.: W którym ze swoich dzieł pisałeś o Chrystusie?
Swetoniusz: Wspomniałem o Nim w Życiorysie Klaudiusza, który jest częścią
mojego dzieła Żywot cezarów. Dzieło to napisałem około roku 120 po Chr. To było
tak dawno, że nie pamiętam dokładnie. Mogę jednak przeczytać to, co napisałem:
„(Klaudiusz) wypędził z Rzymu Żydów, którzy podburzani przez Chrestosa
wywoływali zamieszki”.
Dz.: Chrestos, czyli Chrystus, przebywał w Rzymie w tym czasie?
Swetoniusz: Myślę, że nie chodziło tu dosłownie o osobę Chrystusa. „Chrestos”
to tak naprawdę utrzymująca się w czasach Klaudiusza i rosnąca z dnia na dzień
wiara w Chrystusa Zmartwychwstałego. Klaudiusz nie odróżniał chrześcijan od
Żydów. On każdego chrześcijanina traktował jak Żyda.
Dz.: Dziękuję za ważne informacje.
Tacyt
Dz.: Chciałbym cię powitać, Tacycie. Czym się zajmowałeś?
Tacyt: Byłem historykiem rzymskim. Żyłem w drugiej połowie I w. po Chrystusie.
Tak naprawdę moje imię brzmi Pliniusz Korneliusz Tacyt.
Dz.: Co pisałeś o chrześcijanach? Czy byłeś ich zwolennikiem?
Tacyt: Z niechęcią myślałem o Żydach i chrześcijanach i w ten sposób również
o nich pisałem. Wśród współczesnych mi ludzi taka opinia była szeroko rozpowszech-
niona. Neron oskarżył chrześcijan o podpalenie Rzymu. Trudno więc się dziwić.
Była to też próba usprawiedliwiania się ze skierowanych przeciw chrześcijanom
aktów barbarzyństwa.
Dz.: Przeczytaj nam, co napisałeś w jednej z ksiąg swoich Roczników o chrze-
ścijanach i o Chrystusie.
Tacyt: Pamiętajcie, że jesteśmy w roku 63 po Chrystusie, za rządów cesarza
Nerona. Napisałem więc: „Atoli ani pod wpływem zabiegów ludzkich, ani da-
rowizn księcia, ani ofiar błagalnych na rzecz bogów nie ustępowała hańbiąca
pogłoska i nadal wierzono, że pożar był nakazany. Aby ją więc usunąć, podstawił
Neron winowajców i dotknął najbardziej wyszukanymi kaźniami tych, których
znienawidzono dla ich sromot, a których gmin chrześcijanami nazywał. Początek
tej nazwie dał Chrystus, który za panowania Tyberiusza skazany został na śmierć
przez prokuratora Poncjusza Piłata, a przytłumiony na razie zgubny zabobon
wybuchnął nie tylko w Judei, gdzie się to zło wylęgło, lecz także w stolicy, do-
kąd wszystko, co potworne albo sromotne, zewsząd napływa i licznych znajduje
zwolenników”.
Dz.: Twoje zapiski powstały około 30 lat po śmierci Chrystusa. Było to więc dość
bliskie w czasie wydarzenie. Niestety byłeś poganinem, więc także nie należałeś do
zwolenników Chrystusa. Dziękujemy jednak za informacje o Nim.
117
Józef Flawiusz
Dz.: Witaj, dostojny Józefie Flawiuszu. Z jakiego narodu pochodzisz? Kim jesteś?
Józef Flawiusz: Jestem Żydem. Byłem kapłanem jerozolimskim oraz jednym
z największych historyków żydowskich. Urodziłem się w 37 roku po Chrystusie.
Dz.: Wiemy, że jesteś autorem Dawnych dziejów Izraela. Czego byłeś świadkiem
w twoich czasach?
Józef Flawiusz: Byłem świadkiem zburzenia Jerozolimy w roku 70. Służyłem
wtedy wiernie cesarzom rzymskim jako nadworny pisarz dynastii Flawiuszów.
W swoim dziele Starożytności żydowskie, które powstało w latach 93–94 po Chrystu-
sie, przedstawiłem historię narodu żydowskiego od stworzenia świata do wybuchu
powstania przeciw Rzymowi w 66 roku.
Dz.: Wiemy, że po nim powstała jeszcze historia powszechna. Wspomniałeś
w niej o Chrystusie. Czy to prawda?
Józef Flawiusz: Tak, to prawda. W tej ostatniej części wymieniłem wiele postaci
żydowskich i rzymskich znanych z pism Nowego Testamentu, jak i z historii po-
wszechnej. Między innymi dwukrotnie wspominałem o Jezusie Chrystusie.
Dz.: Żyłeś w czasach bliskich Chrystusowi. Zapewne żyli wówczas jeszcze ci,
którzy spotkali go osobiście. Dziękujemy za rozmowę.
Uczony w Piśmie – znawca Talmudu

Dz.: Witamy uczonego w Piśmie, znawcę Talmudu.
Uczony: Witam. Rzeczywiście dobrze znam Talmud. To komentarz do prawa
żydowskiego.
Dz.: Kiedy powstał? Czy są w nim informacje o Jezusie?
Uczony: Talmud powstał w V wieku po Chr. Rzeczywiście, napisano w nim
o Jezusie, ale negatywnie.
Dz.: Czy mógłbyś nam zacytować ten fragment?
Uczony: „W wigilię Paschy został zabity Jezus. Herod ogłosił: On zostanie wypro-
wadzony za mur na ukamienowanie, ponieważ zajmował się magią i zwiódł Izraela,
czyniąc go apostatą. Jeżeli ktoś coś ma na obronę, niech wystąpi. Ponieważ nikt nic
nie powiedział na jego obronę, dlatego zabito go w wigilię Paschy”.
Dz.: W Talmudzie znajdujemy więc wzmianki o Jezusie. Dziękujemy za prze-
kazane informacje.
Po pracy w grupach lub wywiadzie K. wspólnie z uczniami tworzy zapis na tablicy:
Pozachrześcijańskie źródła na temat Jezusa Chrystusa
Pogańskie
Autor Kiedy żył? Co napisał o Jezusie? Źródło
Pliniusz w latach Jest grupa ludzi, która zbiera się List do cesarza
Młodszy 62–114 po i śpiewa hymny i wychwala Chrystusa Trajana
Chr. jako Boga.
118
Swetoniusz w latach „[Klaudiusz] wypędził z Rzymu Ży- Żywoty ceza-
85–160 po dów, którzy podburzani przez Chre- rów – Życiorys
Chr. stosa wywoływali zamieszki”. Klaudiusza
Tacyt w latach Oskarżono chrześcijan o podpalenie Roczniki
ok. 55 – Rzymu. Początek tej nazwie dał Chry-
ok. 120 po stus, który za panowania Tyberiusza
Chr. został skazany na śmierć przez proku-
ratora Poncjusza Piłata.
Żydowskie
Józef Fla- w latach 31 „Żył Jezus, człowiek mądry”. Mowa Dawne dzieje
wiusz – ok. 101 jest też o skazaniu Jezusa na śmierć Izraela
po Chr. przez Piłata.
Wielu w V wieku Oskarża Jezusa o magię i zwodzenie Talmud
autorów po Chr. ludu. Opisuje skazanie na śmierć.
K. podsumowuje:
Historycy żydowscy i rzymscy wspominali o Jezusie Chrystusie lub o chrześcija-
nach. Stwierdzali, że Jezus był postacią historyczną. Ponieważ nie byli chrześcija-
nami, nie można posądzić ich o stronniczość.
1. Znaki chrześcijaństwa – podróż w czasie

K. rozpoczyna nowy wątek:
Przenosiliśmy się w czasie, poszukując dowodów na istnienie Jezusa. Byliśmy
w pierwszych wiekach naszej ery, by poznać, co pisali o Nim niechrześcijańscy hi-
storycy. Na chwilę zatrzymamy się w teraźniejszości.
– Jakie dziś spotykamy dowody na istnienie Jezusa?
Pomyślcie, że ludzie z przyszłości przenoszą się w początek XXI w.
– Jakie znaki chrześcijaństwa dostrzegą w waszym środowisku?
K. rozdaje karty pracy „Znaki chrześcijaństwa dla ludzi z przyszłości”, na których
uczniowie wpisują znaki chrześcijaństwa obecne w różnych miejscach.
Znaki chrześcijaństwa dla ludzi z przyszłości
LITERATURA
INTERNET
POLSKA
EUROPA
DOM RODZINNY
PARAFIA
119
K. podsumowuje:
Wierzymy, że pozostaną po nas dowody na istnienie Jezusa dla przyszłych poko-
leń. Mogą to być spisane wyznania wiary, obrazy, rzeźby, a także dzieła chrześcijan
podejmowane ze względu na Jezusa, jak akcje charytatywne.
2. Gdzie spotykam Jezusa? – świadectwo
Jezus żyje we współczesnym świecie również dzięki naszemu świadectwu. Inni,
patrząc na nas, na nasze zachowanie, powinni widzieć w nas tych, którzy naśladują
Chrystusa. Zastanówcie się:
– Co robicie, by w waszym środowisku pozostały dowody na istnienie Jezusa
dla przyszłych pokoleń?
Do nakrytego obrusem stolika, na którym stoi świeca i krzyż (widoczny dla wszystkich),
K. zaprasza chętne osoby, aby dały świadectwo swojej wiary w Jezusa Chrystusa i opo-
wiedziały o przyjaźni z Nim. Można je wcześniej wybrać, by mogły się przygotować, lub
zaprosić kogoś spoza klasy. Warto, aby K. sam dał takie świadectwo.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie zapisują treść tabeli i wklejają karty pracy „Znaki chrześcijaństwa dla ludzi
z przyszłości”.
4. Praca domowa
1. Wypisz, jakie znaki świadczą o istnieniu Jezusa i gdzie je spotykasz.
2. Napisz świadectwo swojej wiary w Jezusa Chrystusa.
3. Przygotuj scenariusz krótkiego (3-minutowego) filmu dokumentalnego o Je-
zusie Chrystusie i zrealizuj go wspólnie z kolegami lub koleżankami z klasy
(np. przy pomocy telefonu komórkowego).
5. Modlitwa
K. proponuje krótką modlitwę indywidualną w ciszy (20–30 sekund), którą wszyscy
kończą słowami „Chwała Ojcu…”
Literatura
Encyklopedia chrześcijaństwa. Historia i współczesność. 2000 lat nadziei, red.
H. Witczyk, Kielce 2000.
120
15. Cztery odsłony tej samej Prawdy.
Orędzie czterech Ewangelii
– Zrozumienie komplementarności przekazu czterech ewangelistów o Jezusie.
– Ożywienie i umocnienie wiary w Jezusa jako Syna Bożego.
Wiedza:
– Uczeń omawia proces powstawania Ewangelii,
– prezentuje główną myśl teologiczną czterech ewangelistów.
Umiejętności:
– Uczeń wyjaśnia podobieństwa i różnice w czterech Ewangeliach w świetle ich
teologii,
– wykazuje dążność poznawczą przejawiającą się w czytaniu czterech Ewangelii
w celu bliższego poznania Jezusa.
– Uczeń podejmuje refleksję nad własnym życiem w świetle prawd przekazanych
przez ewangelistów.
Metody, formy i techniki: świadectwo, rozmowa kierowana, schematyczne przedsta-

wienie treści, miniwykład, pisanie CV ewangelisty, analiza tekstu biblijnego,
szczepionka, praca w parach, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte Nowego Testamentu (1 na 2 osoby), plansza
„Etapy powstawania Ewangelii”, karty pracy „CV ewangelistów” oraz „Słowo
Boże w życiu ludzi”.
1. Modlitwa
Dzisiejsze spotkanie z Panem Jezusem rozpoczniemy modlitwą, której On sam
nas nauczył: „Ojcze nasz…”
2. „Chrystus we fraku” – świadectwo
Na początku dzisiejszej katechezy przeczytamy o niezwykłej historii, która
wydarzyła się w Moskwie w czasach walki reżimu komunistycznego z chrześcijań-
stwem. Przebieg wypadków opisał w 1972 r. W jednym z amerykańskich czasopism
anonimowy świadek wydarzenia.
121
„Chrystus we fraku”
Wystawienie sztuki „Chrystus we fraku” w Moskwie miało jeden cel: ośmieszyć
tytułowego bohatera za pomocą kpin z Jego Kazania na górze. Dokonać tego miał
sam Aleksandr Rostowcew, znany moskiewski aktor, odtwórca głównej roli. Cho-
dziło bowiem o to, by wywrzeć możliwie największe wrażenie na widzach.
Nadszedł dzień premiery. Początkowo wszystko szło zgodnie z planem. W dru-
gim akcie Rostowcew wszedł na scenę z Biblią w ręku, aby odczytać treść dwóch
pierwszych błogosławieństw, a następnie za pomocą błazeńskich wygłupów wywołać
śmiech na widowni. Zabrzmiały słowa Ewangelii według św. Mateusza:
– „Błogosławieni ubodzy w duchu, albowiem do nich należy królestwo niebie-
skie. Błogosławieni cisi, albowiem oni na własność posiądą ziemię”.
W tym momencie Rostowcew miał krzyknąć: A mnie wystarcza frak i cylinder!
Ale nic takiego nie zaszło… Na sali wciąż rozlegał się jego miarowy głos:
– „Błogosławieni, którzy się smucą, albowiem oni będą pocieszeni. Błogosła-
wieni, którzy łakną i pragną sprawiedliwości…, błogosławieni miłosierni…”
Rostowcew uparcie czytał dalej, aż w pewnym momencie umilkł wzruszony.
Przerażony reżyser zupełnie stracił głowę, a widzowie wstrzymali oddech. Wszystkie
oczy utkwione były w aktora, który chwilę jeszcze stał w milczeniu, coś rozważał,
przeżywał, dokonywała się w nim jakaś tajemnicza przemiana. Następnie zwrócił
twarz w stronę widowni i kontynuował:
– „Błogosławieni jesteście, gdy ludzie wam urągają i prześladują was… Cieszcie
się i radujcie, bo wasza nagroda wielka jest w niebie…”
Rostowcew mówił jakby w duchowym uniesieniu. Boże słowo z mocą przeniknęło
do jego serca, a teraz przenikało do serc słuchaczy. Wszystkim zdawało się, że sam
Jezus do nich przemawia.
– „Bądźcie więc doskonali, jak doskonały jest Ojciec wasz niebieski” – powie-
dział już nieco ciszej i po tych słowach schylił głowę i zamknął księgę. Następnie
przeżegnał się i wyszeptał słowa Dobrego Łotra:
– „Jezu, wspomnij na mnie, gdy przyjdziesz do swego królestwa!”.
Słowo Boże, które miało być wyśmiane i sponiewierane, przemieniło tego, który
miał się na to poważyć; przemieniło do tego stopnia, że dla Jezusa w jednej chwili
porzucił sławę i zaszczyty oraz poświęcił swoje życie, wybierając drogę męczeństwa.
Po spektaklu bowiem Rostowcew zniknął bez śladu, tak jak wielu innych, którzy
odważyli się sprzeciwić komunistycznej władzy.
Bóg dotknął duszy Rostowcewa i okazał mu miłosierdzie. Słowo Boże prze-
mieniło też wszystkich obecnych na sali. Głęboko poruszeni w ciszy opuścili teatr.
Sztuki więcej nie wystawiono.
(oprac. na podst.: Moc Bożego słowa, <http://adonai.pl/swiadectwa/?id=38>, dostęp: 10.05.2014)
– Co chcieli osiągnąć twórcy sztuki „Chrystus we fraku”?

– Jaki skutek wywołały słowa Ewangelii w aktorze?
– Jaką reakcję wywołały słowa Ewangelii w widzach?
– Dlaczego możemy powiedzieć, że Bóg dotknął duszy Rostowcewa?
122
K. podsumowuje:
Wszyscy słuchali i zdawało im się, że sam Jezus do nich przemawia. Ewangelia
to słowo żywe i ma moc ponadczasową. Również dziś Bóg działa przez swoje słowo.

1. Geneza Ewangelii – rozmowa kierowana, schematyczne przedstawienie treści
K. zapisuje na tablicy słowo „ewangelia” i rysuje strzałki odchodzące od niego w różne
strony. W trakcie swojej wypowiedzi dopisuje kolejno znaczenia słowa.
Słowo „ewangelia” wywodzi się z języka greckiego. W sensie świeckim oznaczało
nagrodę, jaką otrzymywał ktoś, kto przynosił dobrą wiadomość. W ten sposób na-
zywano również samą dobrą wiadomość, np. O odniesionym zwycięstwie. Dopiero
Nowy Testament sprawił, że słowo „ewangelia” otrzymało szczególne znaczenie.
Nazywamy tak Dobrą Nowinę o tym, że królestwo Boże jest blisko. Ewangelia
to Dobra Nowina o zbawieniu dokonanym przez Pana Jezusa. Po Jego śmierci
i zmartwychwstaniu uczniowie opowiadali o Jezusie i przekazywali Jego naukę. Św.
Marek, który najwcześniej napisał Ewangelię, zaczął ją tak: „Początek Ewangelii
Jezusa Chrystusa, Syna Bożego” (Mk 1,1).
Potem wyrażenie „ewangelia” stało się nazwą gatunku literackiego i tytułem
księgi.
EWANGELIA
nagroda dobra no- Dobra No- Dobra Nowi- gatunek tytuł

za dobrą wina, dobra wina, że kró- na o zbawieniu literacki księgi
nowinę wiadomość lestwo Boże dokonanym przez
jest blisko Chrystusa
2. Etapy powstawania Ewangelii – miniwykład
K. umieszcza na tablicy planszę (teczka pomocy) z etapami powstawania Ewangelii
(lub zapisuje je na tablicy) i wyjaśnia:
Etapy powstawania Ewangelii
1. Życie i działalność Pana Jezusa.
2. Tradycja ustna.
3. Okres redakcji.
Na powstanie Ewangelii złożyły się trzy etapy. Pierwszy z nich to życie i działal-
ność Pana Jezusa, który głosił Dobrą Nowinę. Drugi nastąpił zaraz po Jego śmierci.
Był to czas przekazywania Ewangelii przez naocznych świadków, określany tradycją
ustną. Tradycja ustna kończy się przed rokiem 70, wówczas następuje okres redakcji
– powstaje Ewangelia według św. Marka i kolejno: według św. Mateusza, według
św. Łukasza i według św. Jana, która zostaje zredagowana około roku 100.
Ewangelia to więcej niż tylko biografia Jezusa, dlatego nie jest podobna do
podręcznika czy dokumentu archiwalnego. Ewangeliści przedstawiają informacje
123
o Jezusie w świetle wiary. Ewangelia to Dobra Nowina, którą Jezus przyniósł światu,
uwalniając ludzi od grzechu przez swoją śmierć i zmartwychwstanie.
3. Cztery Ewangelie – pisanie CV ewangelisty, praca w grupach
K. poleca uczniom zapisać temat „Cztery odsłony tej samej Prawdy. Orędzie czterech
Ewangelii” i mówi:
Dlaczego aż cztery osoby pisały jedną Ewangelię oraz co łączy ich dzieła, a co
je różni? To pytania, na które poszukamy dziś odpowiedzi. Będziecie pisać CV
ewangelistów.
K. dzieli klasę na 4 grupy lub ich wielokrotność. Każdej rozdaje karty pracy z tekstami
i wzorem CV. Uczniowie mogą też pracować nad tekstami w podręczniku. Po skończonej
pracy uczniowie prezentują pozostałym grupom efekty swojej pracy, zapisując w tabeli
na tablicy CV danego ewangelisty.
Grupa 1
Przeczytajcie tekst i na jego podstawie napiszcie CV św. Mateusza Ewangelisty.
Ewangelia według św. Mateusza

Tradycja wczesnochrześcijańska przypisuje autorstwo pierwszej Ewangelii
Mateuszowi, jednemu z dwunastu apostołów. Mateusz zanim został apostołem, był
poborcą podatkowym, czyli celnikiem.
Ewangelia według św. Mateusza powstała między 80 a 90 r. po Chr. na terenie
dawnej Syrii. Była pierwotnie zredagowana po aramejsku. Oryginał aramejski mu-
siał jednak zaginąć dość wcześnie, ponieważ od II wieku po Chr. znany był tylko
jego grecki przekład.
Mateusz pisał Ewangelię z myślą o chrześcijanach nawróconych z religii żydow-
skiej. Zakładał on, że czytelnicy znają zwyczaje żydowskie, dlatego nie wyjaśniał
ich znaczenia, np. na czym polegało zajmowanie pierwszych miejsc na uczcie przez
faryzeuszy (Mt 23,6n).
Ewangelista pokazuje nam, że w życiu, czynach i nauce Jezusa urzeczywistniły się
wszystkie proroctwa mesjańskie Starego Testamentu. Mateusz wskazuje, że Kościół
założony przez Jezusa to prawdziwe królestwo mesjańskie, a Jezus jest Mesjaszem.
CV ewangelisty
Imię Mateusz
Kim był? poborca podatkowy, celnik
Tytuł dzieła Ewangelia wg św. Mateusza
Czas i miejsce powstania Ewangelii między 80 a 90 r. po Chr. na terenie
dawnej Syrii
Adresaci chrześcijanie nawróceni z judaizmu
Co pisał o najważniejszej osobie Jezus jest Mesjaszem.
w życiu?
124
Główna myśl Ewangelii W osobie Jezusa urzeczywistniły się
wszystkie proroctwa mesjańskie Starego
Testamentu.
Grupa 2
Przeczytajcie tekst i na jego podstawie napiszcie CV św. Marka Ewangelisty.
Ewangelia według św. Marka

Najstarsza tradycja chrześcijańska przypisuje autorstwo drugiej Ewangelii Mar-
kowi, który był uczniem św. Piotra. Marek z pochodzenia był Żydem.
Tradycja, a także treść historii zawartej w Ewangelii sugeruje, że dla Marka
głównym źródłem informacji o Jezusie był Piotr i że Ewangelia ta została spisana
w Rzymie. Powstała ona między 60 a 70 r. po Chr. Marek pisał Ewangelię do chrze-
ścijan nawróconych z pogaństwa, tworząc przede wszystkim zwięzły opis życia i nauki
Pana Jezusa. Zwraca uwagę na nadludzką mądrość Jezusa, Jego cudotwórczą moc
i Jego władzę nad szatanem oraz pokazuje, że Jezus jest Synem Bożym.
CV ewangelisty
Imię Marek
Kim był? uczeń św. Piotra
Tytuł dzieła Ewangelia według św. Marka
Czas i miejsce powstania Ewangelii między 60 a 70 r. po Chr., Rzym
Adresaci chrześcijanie nawróceni z pogaństwa
Co pisał o najważniejszej osobie Jezus jest Synem Bożym.
w życiu?
Główna myśl Ewangelii Jezus, Syn Boży przychodzi na ziemię, by
uwolnić ludzi spod władzy szatana.
Grupa 3
Przeczytajcie tekst i na jego podstawie napiszcie CV św. Łukasza Ewangelisty.
Ewangelia według św. Łukasza

Autorem trzeciej Ewangelii jest, według najstarszej tradycji, św. Łukasz, lekarz
z zawodu, uczeń i towarzysz wypraw misyjnych apostoła Pawła.
Wprawdzie św. Łukasz poświęca swe dzieło dostojnemu Teofilowi, lecz w rze-
czywistości pisze je dla wszystkich chrześcijan nawróconych z pogaństwa. Dlatego
właśnie opuszcza w swej Ewangelii to wszystko, co było zrozumiałe tylko dla Żydów
lub szczególnie przykre dla pogan.
Ewangelia powstała poza Palestyną, prawdopodobnie w Rzymie, między 80
a 90 rokiem po Chr.
125
Autor trzeciej Ewangelii zapowiada, że wszyscy ludzie ujrzą zbawienie Boże.
Ukazuje Jezusa jako Zbawcę wszystkich ludzi, pełnego dobroci, często modlącego
się i darzącego szczególną miłością biednych. Na pierwszy plan wysuwa temat męki
i zmartwychwstania Jezusa. Jezus jest Zbawicielem.
Ewangelia według św. Łukasza jest przede wszystkim historią zbawienia
opowiadaną po to, żeby chrześcijanie nawróceni z pogaństwa byli utwierdzeni
w wierze.
CV ewangelisty
Imię Łukasz
Kim był? lekarz
Tytuł dzieła Ewangelia według św. Łukasza
Czas i miejsce powstania Ewangelii między 80 a 90 rokiem po Chr., Rzym
Adresaci chrześcijanie nawróceni z pogaństwa
Co pisał o najważniejszej osobie Jezus jest Zbawicielem.
w życiu?
Główna myśl Ewangelii historia zbawienia
Jezus jest Zbawcą wszystkich ludzi.
Grupa 4
Przeczytajcie tekst i na jego podstawie napiszcie CV św. Jana Ewangelisty.
Ewangelia według św. Jana

Najstarsza tradycja przypisuje autorstwo czwartej Ewangelii Janowi, który był
synem Zebedeusza i Salome. Był on z zawodu rybakiem. Należał najpierw do grona
uczniów Jana Chrzciciela, a potem Jezusa.
Jest to Ewangelia, która spośród czterech Ewangelii powstała najpóźniej i przyj-
muje się, że było to ok. 100 r. po Chr. Jan pisał ją w Efezie. Ewangelista wzywa
wszystkich czytelników, aby uwierzyli w Jezusa Chrystusa i zasłużyli sobie w ten
sposób na życie wieczne.
Jan w swoim dziele ukazuje Jezusa, który czyni cuda. Jezus jest źródłem wody
żywej, pokarmem z nieba, światłością świata, zmartwychwstaniem i życiem, to
Słowo – Logos, druga osoba Trójcy Świętej. Jezus to Słowo, które stało się ciałem.
CV ewangelisty
Imię Jan
Kim był? syn Zebedeusza i Salome, rybak
Tytuł dzieła Ewangelia według św. Jana
Czas i miejsce powstania Ewangelii ok. 100 roku po Chr., Efez
126
Adresaci wszyscy czytelnicy, bo każdy może otrzy-
mać łaskę wiary w Jezusa Chrystusa.
Co pisał o najważniejszej osobie Jezus – Słowo, które stało się ciałem.
w życiu?
Główna myśl Ewangelii Jezus jest zmartwychwstaniem i życiem.
4. Cel Ewangelii – rozmowa kierowana, analiza tekstu biblijnego

Po prezentacji i zapisie na tablicy K. prosi o wyciągnięcie wniosków i wskazanie różnic
w czterech Ewangeliach, czyli:
Ewangelie były pisane przez różnych autorów, powstawały w różnym czasie, były
skierowane do różnych adresatów, w różny sposób ukazują osobę Jezusa.
– Co łączy cztery Ewangelie?
Ewangelie łączy osoba Jezusa Chrystusa. Ewangelie to cztery odsłony prawdy
o Jezusie Chrystusie. Ewangeliści, pisząc o Nim, wzajemnie się uzupełniają. Wszyst-
kim czterem przyświecał też jeden cel.
K. poleca przeczytać z podręcznika:
„I wiele innych znaków, których nie zapisano w tej księdze, uczynił Jezus wobec
uczniów. Te zaś zapisano, abyście wierzyli, że Jezus jest Mesjaszem, Synem Bożym,
i abyście wierząc, mieli życie w imię Jego”.
(J 20,30-31)
– Co jest celem Ewangelii?
1. Szanuję Pismo Święte – szczepionka, praca w parach

K. poleca uczniom odszukać w Piśmie Świętym fragment Łk 8,4-8 i wybiera chętnego
ucznia, ab przeczytał go na głos.
„Gdy zebrał się wielki tłum i z poszczególnych miast przychodzili do Niego,
[Jezus] opowiedział im przypowieść: «Siewca wyszedł siać swoje ziarno. A gdy siał,
jedno padło na drogę i zostało podeptane, a ptaki podniebne wydziobały je. Inne
padło na skałę i gdy wzeszło, uschło, bo nie miało wilgoci. Inne znowu padło między
ciernie, a ciernie razem z nim wyrosły i zagłuszyły je. Inne w końcu padło na ziemię
żyzną i gdy wzrosło, wydało plon stokrotny».
To mówiąc, wołał: «Kto ma uszy do słuchania, niechaj słucha!»”.
(Łk 8,4-8)
K. pyta, a następnie wyjaśnia.

– W jakie miejsca upadło ziarno?
– Jakie były losy ziarna w zależności od tego, gdzie upadło?
Ziarnem jest słowo Boże. Siewcą Jezus. Rola to każdy z nas. Przeczytajmy o tym,
jaka może być historia słowa Bożego w życiu człowieka.
127
K. poleca przeczytać:
„Takie jest znaczenie przypowieści: Ziarnem jest słowo Boże. Tymi zaś na drodze
są ci, którzy słuchają słowa; potem przychodzi diabeł i zabiera słowo z ich serca,
żeby nie uwierzyli i nie byli zbawieni. Na skałę pada u tych, którzy, gdy usłyszą, z ra-
dością przyjmują słowo, lecz nie mają korzenia: wierzą do czasu, a w chwili pokusy
odstępują. To, które padło między ciernie, oznacza tych, którzy słuchają słowa, lecz
potem odchodzą, a zagłuszeni przez troski, bogactwa i rozkosze życia, nie wydają
owocu. Wreszcie ziarno w żyznej ziemi oznacza tych, którzy wysłuchawszy słowa
sercem szlachetnym i dobrym, zatrzymują je i wydają owoc dzięki wytrwałości”.
(Łk 8,11-15)
– Jaka jest historia słowa Bożego w życiu ludzi?

Uczniowie w parach otrzymują karty pracy, które uzupełniają. Ich zadaniem jest znaleźć
szczepionkę, która pomoże przyjąć słowo Boże i wydać plon.
Słowo Boże w życiu ludzi Szczepionka
Przychodzi diabeł i zabiera je. Co robić, by szatan go nie zabrał?
………………………………………….
Wierzą do czasu, a w chwili pokusy Co zrobić, by trwali wiernie?
odstępują. ………………………………………….
Odchodzą i przez troski, bogactwa Co robić, by wydali owoce?
i przyjemności życia nie wydają owocu. ………………………………………….
Po skończonej pracy uczniowie prezentują swoje propozycje.
2. Przynoszę dobry plon – rozmowa kierowana, modlitwa spontaniczna
Uczniowie w parach piszą w zeszytach krótkie modlitwy prośby na podstawie tego, co
uznali za szczepionkę ułatwiającą przyjęcie słowa Bożego. Modlitwy mogą być formu-
łowane w intencji własnej lub wszystkich, którzy słuchają Bożego słowa.
K. prosi wszystkich o wyciszenie się i proponuje chętnym uczniom głośną modlitwę
ułożonymi prośbami. Pozostawia chwilę czasu, by pozostali pomodlili się w ciszy wła-
snymi słowami lub modlitwami z zeszytów.
K. może pobudzić uczniów do refleksji, zadając pytania:
– Jak często szukasz w Ewangelii, jaka jest wola Pana Boga wobec twojego
życia?
– Kiedy modlisz się słowami Pisma Świętego?
– Jak często czytasz Ewangelię?
Panie Jezu, wierzę, że jesteś Synem Bożym, Zbawicielem świata, który przyszedł
na ziemię, by dać nam życie wieczne.
3. Zapis do zeszytów
Uczniowie przepisują CV ewangelistów, wklejają karty pracy „Słowo Boże w życiu ludzi”
oraz wpisują ułożoną w parach modlitwę prośby.
128
4. Praca domowa
1. Przygotuj plakat reklamujący czytanie Ewangelii, wykorzystując w nim cytat
z Ewangelii.
2. Tydzień z Ewangelią: codziennie przez 15 minut czytaj dowolny fragment
Ewangelii.
3. Przygotuj prezentację multimedialną na temat wybranego ewangelisty.
Literatura
Encyklopedia chrześcijaństwa. Historia i współczesność. 2000 lat nadziei, red.
W. Niewęgłowski, Leksykon świętych, Warszawa 1998.
Wstęp do Nowego Testamentu, red. R. Rubinkiewicz, Poznań 1996.
Wstępy do Ewangelii, w: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Biblia Tysiąclecia,
wyd. V, Poznań 2002.
129
16. Cuda Jezusa wyrazem zbawczej miłości
– Pogłębione poznanie cudów jako potwierdzenie boskiej misji Jezusa.
– Budzenie całkowitego zaufania Bogu nawet w najtrudniejszych sytuacjach
życiowych.
Wiedza:
– Uczeń definiuje pojęcie „cud”,
– wskazuje teksty biblijne opisujące wybrane cuda Jezusa: przemianę wody
w wino (J 2,1-11), rozmnożenie chleba (Mk 6,34-44), uzdrowienie epileptyka
(Mt 17,14-18), uzdrowienie opętanego (Mk 1,23-27),
– wymienia sfery życia ludzi, w których Jezus dokonywał cudów.
Umiejętności:
– Uczeń wyjaśnia, dlaczego cuda Jezusa są potwierdzeniem Jego Synostwa
Bożego,
– interpretuje perykopy biblijne opisujące wybrane cuda,
– wyjaśnia związek działalności Jezusa z Jego modlitwą,
– uzasadnia, że cuda Jezusa są ogłaszaniem królestwa Bożego,
– wyjaśnia, że Jezus dokonuje cudów tam, gdzie jest wiara, i jednocześnie przez
cuda umacnia wiarę.
– Uczeń z wiarą prosi Jezusa o pomoc w najtrudniejszych sytuacjach życiowych.
Metody, formy i techniki: świadectwo, film, „słoik podpowiedzi”, tworzenie defi-

nicji, „zagubiony przedmiot”, rozmowa kierowana, „labirynt szczęścia”, „los
trudności”, redagowanie modlitwy, praca w parach lub grupach.
Środki dydaktyczne: film (świadectwo Radosława Pazury), słoik z karteczkami
do tworzenia definicji, karty pracy „Cuda Jezusa” dla grup, przedmioty lub
ilustracje (chleb, wino, zapałki, synagoga), karty pracy „Labirynt szczęścia”,
słoik z karteczkami w formie losu z wypisanymi trudnymi sytuacjami.
1. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę słowami Psalmu 63,2-5, po którym wszyscy mówią „Ojcze
nasz…”
„Boże, Ty Boże mój, Ciebie szukam;
Ciebie pragnie moja dusza,
130
za Tobą tęskni moje ciało,
jak ziemia zeschła, spragniona, bez wody.
W świątyni tak się wpatruję w Ciebie,
bym ujrzał Twoją potęgę i chwałę.
Skoro łaska Twoja lepsza jest od życia,
moje wargi będą Cię sławić.
Tak błogosławić Cię będę w moim życiu:
wzniosę ręce w imię Twoje”.
2. Bóg czyni cuda w naszym życiu – świadectwo, film
K. tę część może przeprowadzić na dwa sposoby:
a) K. opowiada o cudzie w życiu ks. Michała Glina:
Marianna, będąc w ciąży, dowiedziała się, że jej dziecko jest ciężko chore.
Ponieważ lekarze nie dawali nadziei na jego przeżycie, zaproponowali aborcję.
Marianna jednak nie zgodziła się na nią. Wraz z mężem Władysławem udali się
na Jasną Górę, by powierzyć swoje nienarodzone jeszcze dziecko opiece Matki
Bożej. Wiedzieli, że tylko Bóg może sprawić, aby dziecko żyło. I stał się cud.
23 września 1981 roku, w szpitalu św. Barbary w Częstochowie urodził się chłopiec,
dwa i pół miesiąca wcześniej niż to było planowane. Ważył zaledwie 900 gramów,
czyli mniej niż kilogram cukru. Urodził się bez włosów i paznokci, miał problemy
z oddychaniem, ponieważ płuca jeszcze dostatecznie się nie wykształciły. Lekarze
znowu nie dawali mu szans na przeżycie. Mówili o tym rodzicom otwarcie, przygo-
towując ich na śmierć dziecka. Marianna i Władysław ciągle modlili się, nie tracąc
nadziei. Dokonał się kolejny cud, dziecko przeżyło. Chłopiec został ochrzczony
i otrzymał imię Michał. 28 maja 2011 roku przyjął święcenia kapłańskie z rąk
ks. bp. Kazimierza Ryczana.
Obecnie ks. Michał Glin posługuje w diecezji kieleckiej. Pierwsze lata kapłań-
skie przeżywał w parafii Narodzenia NMP w Piekoszowie, gdzie znajduje się obraz
Matki Bożej Miłosierdzia.
b) K. prezentuje film – wywiad z Radosławem Pazurą (6:25), np. ze strony <http://
www.youtube.com/watch?v=c4INcqN2SyQ>, dostęp: 8.05.2014.
Po opowiadaniu lub prezentacji filmu K. mówi:
Bóg nieustannie dokonuje cudów, możemy o nich nie tylko przeczytać w Ewan-
geliach, ale sami ich doświadczyć.
Prosi uczniów o zapisanie w zeszycie tematu katechezy: „Cuda Jezusa wyrazem zbaw-
czej miłości”.

1. Cud według młodych – „słoik podpowiedzi”, tworzenie definicji, praca w parach
K. wprowadza:
Poznaliśmy wydarzenia, które pokazują, że cuda nadal się dokonują w życiu
konkretnych ludzi. Spróbujmy teraz ułożyć definicję cudu. Pomoże nam w tym
„słoik podpowiedzi”.
131
K. pokazuje słoik z karteczkami (teczka pomocy). Uczniowie łączą się w pary lub
grupy 4-osobowe i każda para lub grupa losuje ze słoika karteczkę, na której zapisane
jest jedno słowo. Następnie wspólnie układają definicję cudu, w której muszą użyć
wylosowanego słowa. Po zakończeniu pracy K. prosi wybranych uczniów o odczy-
tanie definicji. Najlepsze chętny uczeń zapisuje na tablicy, a pozostali przepisują
do zeszytów.
ZJAWISKO ZNAK WIARA JEZUS
NIEMOŻLIWE WYZWOLENIE NADZIEJA PARALITYK
UZDROWIENIE DZIAŁANIE MIŁOŚĆ MODLITWA
NADNATURALNE BÓG CHOROBA WSTAWIENNICTWO
ZDARZENIE CIERPIENIE ULECZENIE POKORA
ŻYCIE WSKRZESZENIE ŚMIERĆ NADPRZYRODZONE
SIŁA ZAUFANIE ODDANIE NIEWYTŁUMACZALNE
MOC KOŚCIÓŁ PROŚBA DUCH ŚWIĘTY
Cud to działanie Boga, którego nie da się wytłumaczyć prawami natury. To znak
Jego dobroci i mocy. Bóg czyni cuda, by wzmocnić wiarę ludzi w Niego.
2. Cuda czynione przez Jezusa – „zagubiony przedmiot”, praca w grupach
Metoda „zagubiony przedmiot” polega na tym, że uczniowie w 4-osobowych grupach
szukają w Piśmie Świętym fragmentów Ewangelii i po zapoznaniu się z ich treścią do-
pasowują do nich przedmiot, który zaprezentuje K. Następnie każdemu fragmentowi
nadają tytuł, w którym znajdzie się nawiązanie do wskazanego wcześniej przedmiotu.
K. rozdaje grupom karty pracy „Cuda Jezusa” z tabelą do wypełnienia (teczka pomocy)
i prezentuje uczniom przedmioty lub ich zdjęcia (teczka pomocy): chleb, wino, zapałki,
zdjęcie synagogi.
„Trzeciego dnia odbywało się wesele w Kanie Galilejskiej i była tam Matka Jezusa.
Zaproszono na to wesele także Jezusa i Jego uczniów. A kiedy zabrakło wina, Matka
Jezusa rzekła do Niego: «Nie mają wina». Jezus Jej odpowiedział: «Czyż to moja lub
Twoja sprawa, Niewiasto? [Czy] jeszcze nie nadeszła godzina moja?» Wtedy Matka
Jego powiedziała do sług: «Zróbcie wszystko, cokolwiek wam powie». Stało zaś tam
sześć stągwi kamiennych przeznaczonych do żydowskich oczyszczeń, z których każda
mogła pomieścić dwie lub trzy miary. Jezus rzekł do sług: «Napełnijcie stągwie wodą».
I napełnili je aż po brzegi. Potem powiedział do nich: «Zaczerpnijcie teraz i zanieście
staroście weselnemu». Ci więc zanieśli. Gdy zaś starosta weselny skosztował wody,
132
która stała się winem – a nie wiedział, skąd ono pochodzi, ale słudzy, którzy czerpali
wodę, wiedzieli – przywołał pana młodego i powiedział do niego: «Każdy człowiek
stawia najpierw dobre wino, a gdy się napiją, wówczas gorsze. Ty zachowałeś dobre
wino aż do tej pory». Taki to początek znaków uczynił Jezus w Kanie Galilejskiej.
Objawił swoją chwałę i uwierzyli w Niego Jego uczniowie”.
(J 2,1-11)
„Gdy Jezus wysiadł, ujrzał wielki tłum. Zlitował się nad nimi, byli bowiem jak
owce nie mające pasterza. I zaczął ich nauczać o wielu [sprawach]. A gdy pora była
już późna, przystąpili do Niego uczniowie i rzekli: «Miejsce to jest pustkowiem,
a pora już późna. Odpraw ich. Niech idą do okolicznych osiedli i wsi, a kupią sobie
coś do jedzenia». Lecz On im odpowiedział: «Wy dajcie im jeść!» Rzekli Mu: «Mamy
pójść i za dwieście denarów kupić chleba, żeby dać im jeść?» On ich spytał: «Ile
macie chlebów? Idźcie, zobaczcie!» Gdy się upewnili, rzekli: «Pięć i dwie ryby».
Wtedy polecił im wszystkim usiąść gromadami na zielonej trawie. I rozłożyli się,
gromada przy gromadzie, po stu i po pięćdziesięciu. A wziąwszy pięć chlebów i dwie
ryby, spojrzał w niebo, odmówił błogosławieństwo, połamał chleby i dawał uczniom,
by podawali im; także dwie ryby rozdzielił między wszystkich. Jedli wszyscy do syta
i zebrali jeszcze dwanaście pełnych koszów ułomków i [resztek] z ryb. A tych, którzy
jedli chleby, było pięć tysięcy mężczyzn”.
(Mk 6,34-44)
„Gdy przyszli do tłumu, podszedł do Niego pewien człowiek i padając przed Nim
na kolana, prosił: «Panie, zlituj się nad moim synem! Jest epileptykiem i bardzo
cierpi; bo często wpada w ogień, a często w wodę. Przyprowadziłem go do Twoich
uczniów, lecz nie mogli go uzdrowić». Na to Jezus odrzekł: «O plemię niewierne
i przewrotne! Jak długo jeszcze mam być z wami; jak długo mam was znosić? Przy-
prowadźcie Mi go tutaj!» Jezus rozkazał mu surowo, i zły duch opuścił go. Od owej
pory chłopiec odzyskał zdrowie.
(Mt 17,14-18)
„Był właśnie w ich synagodze człowiek opętany przez ducha nieczystego.

Zaczął on wołać: «Czego chcesz od nas, Jezusie Nazarejczyku? Przyszedłeś nas
zgubić. Wiem, kto jesteś: Święty Boga». Lecz Jezus rozkazał mu surowo: «Milcz
i wyjdź z niego!». Wtedy duch nieczysty zaczął nim miotać i z głośnym krzykiem
wyszedł z niego. A wszyscy się zdumieli, tak że jeden drugiego pytał: «Co to
jest? Nowa jakaś nauka z mocą. Nawet duchom nieczystym rozkazuje i są Mu
posłuszne»”.
(Mk 1,23-27)
Cuda Jezusa
Lp. Opis cudu Przedmiot Tytuł
1. J 2,1-11 wino Przemiana wody w wino.

2. Mk 6,34-44 chleb Rozmnożenie chleba i ryb.
133
3. Mt 17,14-18 zapałki Uzdrowienie chłopca, którego szatan
rzucał w ogień lub wodę.
4. Mk 1,23-27 zdjęcie synagogi Wyrzucenie szatana z człowieka w sy-
nagodze.
Po skończonej pracy wybrani uczniowie czytają głośno teksty biblijne, a po każdym
tekście przedstawiciele grup podają, z jakimi tytułami połączyli poszczególne przedmioty,
a K. dopowiada:
Czyniąc cuda, Jezus pokazuje, że jest Synem Bożym i potwierdza, że królestwo
Boże jest już obecne na świecie. Dla Niego nie ma rzeczy niemożliwych. Pragnie, aby
ludzie rozpoznali w Nim prawdziwego Mesjasza zapowiadanego przez proroków.
Kiedy patrzymy na obraz lub słuchamy muzyki, jesteśmy w stanie ocenić danego
artystę, tak też ludzie żyjący w czasach Jezusa, widząc cuda, mogli powiedzieć: „On
jest Mesjaszem”.
3. Warunki spełnienia cudu – rozmowa kierowana, „labirynt szczęścia”
K. mówi:
Jezus przed rozmnożeniem chleba i ryb modlił się, zwracając się do Boga Ojca.
– Dlaczego Chrystus modlił się przed dokonaniem cudu?
– Dlaczego prosił o wypełnienie się woli Ojca?
Bóg pragnie, abyśmy wszyscy doszli do królestwa niebieskiego. Dlatego stale
nas wspiera i towarzyszy nam w naszej życiowej drodze. Bardzo często jednak nie
zauważamy Jego obecności i przechodzimy obok Niego obojętnie. Przez swoje cuda
Jezus pokazuje, co dla człowieka powinno być największą wartością. Spróbujmy
zastanowić się, jakie warunki trzeba spełnić, aby dokonał się cud. Pomoże nam
w tym „labirynt szczęścia”.
Uczniowie pracują w tych samych grupach. Każda otrzymuje karty pracy z „labiryntem
szczęścia” (teczka pomocy). Zadaniem uczniów jest odnalezienie drogi do królestwa
Bożego. W labiryncie zostały umieszczone sigla, ale tylko na dobrej drodze prowadzącej
do celu są te, które nawiązują do cudów Jezusa. Pod labiryntem uczniowie wypisują
podane w nim sigla, a następnie szukają fragmentów w Biblii. W nich znajdą podpo-
wiedzi dotyczące warunków spełnienia się cudu.
134
META
KRÓLESTWO BOŻE
Mk 6,41
J 2,11
„Labirynt szczęścia”
Mk 1,24c Mk 6,32 Mt 17,20
Mk 6, 42 J 2,1
Mk 1,26
Mk 1,29
Mt 17,16
Mk 6,34

Mt 17,14-15 J 2,5
START
135
Warunki spełnienia cudu:
 Mt 17,14-15 – prośba: „Ulituj się” …………………………………………………
 …………….. – ………………………………………………………………………
 …………….. – ………………………………………………………………………
 …………….. – ………………………………………………………………………
 …………….. – ………………………………………………………………………
 …………….. – ………………………………………………………………………
Jezus dokonuje cudów wobec tych, którzy Mu wierzą, lub wobec tych, w których
pragnie wiarę obudzić. Ona jest podstawowym warunkiem, aby cud się dokonał.
Pan Jezus powiedział: „Jeśli będziecie mieć wiarę jak ziarnko gorczycy, powiecie
tej górze: «Przesuń się stąd tam!», a przesunie się. I nic niemożliwego nie będzie
dla was” (Mt 17,20b).
1. Trudności w życiu człowieka – „los trudności”, praca w parach

K. pokazuje uczniom słoik z karteczkami złożonymi w formie losów z wypisanymi na
nich trudnymi sytuacjami życiowymi (teczka pomocy) i wyjaśnia:
Każdy z nas napotyka w swym życiu różne trudności. Dlatego spróbujcie zastano-
wić się, jak powinniście się zachować, kiedy waszym udziałem będzie dana sytuacja.
A. Dowiadujesz się, że zachorowałeś na nowotwór. Lekarze są bezradni wobec

choroby. Co zrobisz?
B. W szkole z matematyki na I semestr otrzymałeś ocenę niedostateczną.
Co zrobisz?
C. Dowiadujesz się, że umarła twoja mama?
Co zrobisz?
D. Uczestniczyłeś w wypadku samochodowym. Z powodu złamanej nogi musisz
leżeć w łóżku 6 tygodni. Co zrobisz?
E. W domu brakuje pieniędzy, nie ma co jeść.
Co zrobisz?
F. Tata jest alkoholikiem, często robi awantury.
Co zrobisz?
G. Zgubiłeś klucze do mieszkania.
Co zrobisz?
H. Ktoś ukradł ci portfel z pieniędzmi.
Co zrobisz?
Uczniowie nadal pracują w parach. K. podchodzi do każdej z nich i prosi o wylosowanie
dowolnej karteczki (losuje 1 z 2 osób). Zadaniem każdej pary jest opracowanie planu
działania, który pozwoli rozwiązać skomplikowaną sytuację. Po wykonaniu zadania
uczniowie prezentują wyniki pracy.
136
2. Proszę o cud – redagowanie modlitwy
K. wyjaśnia:
Przed dokonaniem cudu Pan Jezus modlił się do swojego Ojca. Od nas również
oczekuje, abyśmy z wiarą prosili o cud. Dlatego waszym zadaniem będzie ułożenie
w parach modlitwy – prośby o cud w sprawie, którą wylosowaliście. Zanim zaczniecie
układać modlitwę, uświadomcie sobie, że problem, który przedstawicie Jezusowi, jest
rzeczywistym problemem wielu ludzi. Jeżeli spotkaliście się z inną trudną sytuacją,
niż ta wylosowana, możecie napisać prośbę o cud w tej właśnie sprawie. Pamiętajcie,
że potrzebna jest głęboka wiara w moc Jezusa, który jest Bogiem.
Modlitwy ułożone przez uczniów można wykorzystać na koniec katechezy.
3. Wierzę w moc Jezusa – śpiew
K. uczy klasę śpiewu piosenki (podręcznik):
Ja wierzę, że to Jezus. E A H / D G A
Wierzę, że on Synem Boga jest. E A H / D G A
On zmarł i powstał aby żyć E A H / D G A
i za cenę śmierci życie dał. E A H / D G A
Wierzę, że jest tu teraz, A H E / G A D

stoi pośród nas. A H E / G A D
Ma moc nas teraz uzdrawiać, A H E / G A D
ma przebaczenia dar. A H E / G A D
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie zapisują definicje cudu, które sami ułożyli, oraz przepisują treści z uzupeł-
nionych kart pracy „Cuda Jezusa” i „Warunki spełnienia cudu”. Wpisują także ułożone
w parach modlitwy.
5. Praca domowa
1. Zaprojektuj komiks pt. „Cuda Pana Jezusa”.
2. Trzem znajomym osobom zadaj pytanie, dlaczego Jezus dokonywał cudów.
Odpowiedzi zapisz w zeszycie.
3. Wybierz z dowolnej Ewangelii opis jednego z cudów Jezusa i napisz, co
Ewangelista pragnie nam w nim przekazać.
4. Podziękuj Bogu w modlitwie za cud, jakim jest twoje życie.
6. Modlitwa
K. zachęca uczniów, aby każdy pomodlił się w ciszy ułożoną w parach modlitwą o cud,
następnie chętni mogą głośno podziękować za to, co otrzymali od Boga. Modlitwę
kończymy śpiewem piosenki „Ja wierzę, że to Jezus”.
Literatura
M. Wojciechowski, Cuda Jezusa, Częstochowa 2010.
137
17. Życie Jezusa odczytane na osi i w spirali
czasu. Rok liturgiczny
– Pogłębione poznanie roku liturgicznego jako uobecnienia wydarzeń zbawczych.
– Pobudzenie do świadomego i zaangażowanego przeżywania roku liturgicz-
nego.
Wiedza:
– Uczeń wymienia okresy roku liturgicznego,
– wymienia święta upamiętniające wydarzenia z życia Jezusa,
– wskazuje święta Pańskie na schemacie roku liturgicznego.
Umiejętności:
– Uczeń wyjaśnia, co to jest kalendarz liturgiczny,
– uzasadnia chrześcijański sens i wartość świętowania na przestrzeni roku litur-
gicznego.
– Uczeń stara się świadomie przeżywać rok liturgiczny, zaznaczając w kalendarzu
aktualne tygodnie.
Metody, formy i techniki: rozmowa kierowana, analiza tekstu, uzupełnianie osi cza-
su, praca z tekstem, uzupełnianie tabeli, prezentacja multimedialna, łączenie
w pary, tworzenie plakatu, praca w grupach, praca w parach.
Środki dydaktyczne: schemat roku liturgicznego, teksty do pracy w grupach, karty
pracy z fragmentem „Składu apostolskiego” oraz osią czasu, prezentacja
multimedialna „Okresy roku liturgicznego”, karty pracy „Wydarzenia z życia
Jezusa”.

1. Modlitwa
K. rozpoczyna katechezę dowolną pieśnią.
2. Kalendarz liturgiczny – rozmowa kierowana
K., wskazując na schemat roku liturgicznego, zadaje uczniom pytania w celu przypo-
mnienia najważniejszych informacji:
– Jak inaczej nazywamy rok kościelny?
– Na jakie okresy jest podzielony?
 Adwent
 Okres Narodzenia Pańskiego
138
 Okres zwykły cz. I
 Wielki Post
 Święte Triduum Paschalne
 Okres Wielkanocny
 Okres zwykły cz. II.
– Jaki kolor szat liturgicznych obowiązuje w poszczególnych okresach?
– Jakie najważniejsze wydarzenia zbawcze świętujemy w roku liturgicznym?
– Czym rozpoczyna się i kończy rok liturgiczny?
K. podsumowuje:
Rok liturgiczny, czyli kościelny, trwa tyle samo czasu, co rok kalendarzowy,
jednak nie pokrywa się z nim. Rozpoczyna się pierwszą niedzielą Adwentu i kończy
uroczystością Chrystusa, Króla Wszechświata. Czas w kalendarzu liturgicznym nie
jest podzielony na miesiące, lecz na okresy. Jego rytm wyznaczają zbawcze dzieła
Boga, dokonane przez Chrystusa. Można go porównać do koła, w którym święta
następują po sobie cyklicznie.
K. poleca uczniom zapisać temat „Życie Jezusa odczytane na osi i w spirali czasu.
Rok liturgiczny”.
3. Historia powstania roku liturgicznego – analiza tekstu
K. wprowadza:
Zastanowimy się, jakie były początki roku liturgicznego, od kiedy jest stosowany
w Kościele i jakim ulegał przemianom.
Uczniowie czytają z podręcznika tekst:
Na początku chrześcijanie świętowali każdą niedzielę, wspominając zmartwych-
wstanie Chrystusa. W II wieku, spośród wszystkich niedziel w roku, wyodrębniono
Niedzielę Wielkanocną, aby w tym dniu w sposób szczególny uczcić zmartwychwsta-
łego Pana. Dwa wieki później (IV w.) wprowadzono 40-dniowy okres przygotowania
do Wielkanocy, czyli Wielki Post. Wielkanoc świętowano przez kolejne pięćdziesiąt
dni i tak powstał okres wielkanocny. Również w IV w. W Rzymie obchodzono
święto Bożego Narodzenia, a z czasem zaczęto się do niego przygotowywać. W ten
sposób wyodrębnił się Adwent. Ostatecznie przyjęło się, że okres Bożego Narodze-
nia kończy się Niedzielą Chrztu Pańskiego. Po Soborze Watykańskim II niedziele
przypadające po uroczystościach Zesłania Ducha Świętego i Objawienia Pańskiego
zaczęto nazywać niedzielami zwykłymi w ciągu roku.
– Jaki dzień świętowali chrześcijanie w początkowym okresie istnienia Ko-
ścioła?
– Od którego wieku Kościół obchodzi Wielkanoc?
– W którym wieku został ustanowiony Wielki Post?
– Od kiedy świętujemy Boże Narodzenie?
139
1. Rok liturgiczny przypomina o życiu Jezusa – uzupełnianie osi czasu, praca

w parach
K. dzieli uczniów na pary i każdej przydziela karty pracy z fragmentem „Składu apo-
stolskiego” oraz osią czasu (teczka pomocy). Uczniowie dzielą tekst wyznania wiary na
fakty z życia Jezusa, analizują czas wydarzeń i zaznaczają je na osi czasu.
„Wierzę (…) w Jezusa Chrystusa (…), który się począł z Ducha Świętego,
narodził się z Maryi Panny, umęczon pod Ponckim Piłatem, ukrzyżowan, umarł
i pogrzebion (…), trzeciego dnia zmartwychwstał, wstąpił na niebiosa, przyjdzie
sądzić…”
z Ducha Świętego
złożony do grobu
wstąpił do nieba
Jezus począł się
zmartwychwstał
przyjdzie sądzić
narodził się
umęczony
umarł
ŻYCIE JEZUSA – ROK LITURGICZNY
I r. n.e. ok. 33 r. n.e. sąd ostateczny
K. umieszcza na tablicy arkusz szarego papieru z narysowaną linią. Przedstawiciele

grup podają kolejność wydarzeń z życia Jezusa, a K. przykleja je wypisane na paskach
papieru (teczka pomocy). Następnie K. wyjaśnia:
Wydarzenia z życia Jezusa, które zaznaczyliście na osi czasu, wyznaczają naj-
ważniejsze momenty roku liturgicznego. W roku liturgicznym Kościół przypomina
i uobecnia najważniejsze dzieła zbawcze Jezusa. Napiszcie pod osią czasu: „Życie
Jezusa – rok liturgiczny”. Do wykresu powrócimy później.
K. również podpisuje wykres.
2. Okresy roku liturgicznego – praca z tekstem, uzupełnianie tabeli, prezentacja
multimedialna, praca w grupach
K. może zrealizować tę część katechezy na 2 sposoby. Metoda proponowana w punkcie
b) jest łatwiejsza.
a) K. rozdaje uczniom „Ogólne normy roku liturgicznego i kalendarza” z zestawem
pytań oraz tabelę (teczka pomocy). K. dzieli uczniów na 6 grup, w których pracują
z tekstem dokumentu i uzupełniają w tabeli jeden z przydzielonych im okresów. Po
140
skończonej pracy przedstawiciele grup odpowiadają na pytania przed całą klasą,
a chętny uczeń zapisuje na tablicy odpowiedzi w tabeli. K. wyjaśnia niezrozumiałe
wyrażenia i upraszcza zapis.
Grupa 1
Adwent
„Okres Adwentu ma podwójny charakter. Jest okresem przygotowania do
uroczystości Narodzenia Pańskiego, przez którą wspominamy pierwsze przyjście
Syna Bożego do ludzi.
Równocześnie jest okresem, w którym przez wspomnienie pierwszego przyjścia
Chrystusa kieruje się dusze ku oczekiwaniu Jego powtórnego przyjścia na końcu
czasów. Z obu tych względów Adwent jest okresem pobożnego i radosnego ocze-
kiwania.
Okres Adwentu zaczyna się od I Nieszporów niedzieli, która wypada 30 listo-
pada lub jest najbliższa tego dnia, i kończy się przed I Nieszporami Narodzenia
Pańskiego [po Wigilii 24 grudnia].
Niedziele tego okresu nazywają się pierwszą, drugą, trzecią i czwartą Adwentu”.
(Ogólne normy roku liturgicznego i kalendarza, 39-41)
– Kiedy rozpoczyna się Adwent?

– Jak długo trwa Adwent?
– Na czym polega podwójny charakter Adwentu?
– Jakie wydarzenia z życia Jezusa wspominamy w okresie Adwentu?
Grupa 2
Okres Narodzenia Pańskiego
Okres Narodzenia Pańskiego zaczyna się od I Nieszporów Narodzenia Pańskiego
(jest to wieczór 24 grudnia po Wigilii), i trwa aż do niedzieli po uroczystości Obja-
wienia Pańskiego, czyli do niedzieli po 6 stycznia. O północy 25 grudnia odprawiana
jest Msza Święta zwana pasterką.
W okresie Narodzenia Pańskiego obchodzimy następujące święta i uroczystości:
 W pierwszą niedzielę po Bożym Narodzeniu – Święto Świętej Rodziny,
 26 grudnia – święto św. Szczepana, pierwszego męczennika,
 27 grudnia – święto św. Jana Apostoła i Ewangelisty,
 28 grudnia – święto Świętych Młodzianków,
 1 stycznia – uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki Maryi. W tym dniu wspo-
mina się również nadanie Synowi Bożemu Najświętszego Imienia Jezus.
 6 stycznia – uroczystość Objawienia Pańskiego (święto Trzech Króli).
(oprac. na podst.: Ogólne normy roku liturgicznego i kalendarza, 33.35.37)
– Kiedy rozpoczyna się okres Narodzenia Pańskiego?

– Do kiedy trwa?
– Jakie święta obchodzone są w okresie Narodzenia Pańskiego?
– Jakie wydarzenia z życia Jezusa wspominamy w tym okresie?
141
Grupa 3
Okres zwykły
„Oprócz okresów mających własny charakter zostają trzydzieści trzy lub trzy-
dzieści cztery tygodnie w ciągu cyklu rocznego, w których nie obchodzi się żadnej
szczegółowej tajemnicy Chrystusa, lecz wspomina się misterium Chrystusa w jego
pełni, zwłaszcza w niedziele.
Okres zwykły (I część) zaczyna się w poniedziałek, który następuje po niedzieli
wypadającej po dniu 6 stycznia i trwa do wtorku przed Wielkim Postem, i powtórnie
(II część) zaczyna się w poniedziałek po Niedzieli Zesłania Ducha Świętego i kończy
się przed I Nieszporami pierwszej niedzieli Adwentu”.
(Ogólne normy roku liturgicznego i kalendarza, 43-44)
– Ile jest niedziel w ciągu okresu zwykłego?

– Kiedy rozpoczynają się I i II część okresu zwykłego?
– Dlaczego ten okres jest nazywany zwykłym?
Grupa 4
Okres Wielkiego Postu
Okres Wielkiego Postu trwa od Środy Popielcowej, a kończy się w Wielki
Czwartek przed Mszą Wieczerzy Pańskiej. Od początku Wielkiego Postu do Wigilii
Paschalnej w Wielką Sobotę nie śpiewa się „alleluja”.
W Środę Popielcową, która jest dniem postu, posypuje się głowy popiołem.
Niedziele tego okresu nazywają się: pierwszą, drugą, trzecią, czwartą i piątą nie-
dzielą Wielkiego Postu. Szósta niedziela, od której rozpoczyna się Wielki Tydzień,
nazywa się Niedzielą Męki Pańskiej lub Niedzielą Palmową.
W Wielkim Tygodniu wspominamy mękę Chrystusa, poczynając od Jego wjazdu
do Jerozolimy.
(oprac. na podst.: Ogólne normy roku liturgicznego i kalendarza, 28-31)
– Kiedy rozpoczyna się i kończy Wielki Post?

– Jak długo trwa?
– Co rozpoczyna szósta niedziela Wielkiego Postu?
– Jakie są formy pokuty w tym czasie?
– Jakie wydarzenia z życia Jezusa wspominamy w tym okresie?
Grupa 5
Święte Triduum Paschalne
Paschalne Triduum Męki i Zmartwychwstania Pańskiego rozpoczyna się od wie-
czornej Mszy Wieczerzy Pańskiej (w Wielki Czwartek), a kończy się II Nieszporami
Niedzieli Zmartwychwstania.
Wigilię Paschalną obchodzoną w świętą noc Zmartwychwstania Pańskiego uważa
się za „matkę wszystkich świętych wigilii”. Kościół czuwając, oczekuje zmartwych-
wstania Chrystusa i obchodzi je w sakramentach. Dlatego cały obchód tej świętej
142
Wigilii powinien się odbyć w nocy, to znaczy rozpocząć się po zapadnięciu nocy,
albo skończyć przed świtem dnia niedzielnego.
(oprac. na podst.: Ogólne normy roku liturgicznego i kalendarza, 19.21)
– Kiedy rozpoczyna się Triduum Paschalne i do kiedy trwa?

– Kiedy powinna się rozpocząć Wigilia Paschalna?
– Jakie wydarzenia z życia Jezusa wspominamy w okresie Triduum Paschal-
nego?
Grupa 6
Okres wielkanocny
„Pięćdziesiąt dni od Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego do Niedzieli Ze-
słania Ducha Świętego obchodzi się z wielką radością jako jeden dzień świąteczny,
co więcej, jako «wielką niedzielę». (…)
Ten święty okres pięćdziesięciu dni kończy Niedziela Zesłania Ducha Świętego.
Czterdziestego dnia po Wielkanocy obchodzi się Wniebowstąpienie Pańskie (…)”.
(Ogólne normy roku liturgicznego i kalendarza, 22-23.25)
– Jak długo trwa okres wielkanocny?

– Jaka uroczystość kończy ten okres?
– Jaką uroczystość obchodzimy czterdziestego dnia po Wielkanocy?
– Jakie wydarzenia z życia Jezusa wspominamy w okresie wielkanocnym?
b) K. wyświetla prezentację multimedialną (teczka pomocy), a uczniowie na jej pod-

stawie uzupełniają tabelę.
Przykładowy zapis:
Okres roku rozpoczyna się… kończy się… trwa… Wydarzenia z ży-

liturgicz- cia Jezusa
nego
Adwent I niedzielą Adwen- Wigilią Naro- 4 nie- wspomnienie
tu – najbliższą dzenia Pańskie- dziele pierwszego przyj-
30 listopada go – 24 grudnia ścia Chrystusa na
wieczorem ziemię i powtór-
nego na końcu
czasów
Narodze- I Nieszporami Na- w niedzielę po około narodzenie Syna
nie Pań- rodzenia Pańskie- 6 stycznia 14 dni Bożego,
skie go – po Wigilii nadanie Mu Imie-
24 grudnia nia Jezus,
pokłon mędrców
143
Okres I cz. – w ponie- I cz. – we wtorek 33 lub misterium Chry-
zwykły działek po niedzie- przed Wielkim 34 ty- stusa w jego pełni
li po 6 stycznia Postem godnie
II cz. – w ponie- II cz. – I Nieszpo-
działek po Nie- rami I niedzieli
dzieli Zesłania Adwentu
Ducha Świętego
Wielki Post w Środę Popiel- przed Mszą Wie- 40 dni post na pustyni,
cową czerzy Pańskiej wjazd do Jerozo-
w Wielki Czwar- limy,
tek męka Jezusa
Triduum w Wielki Czwartek II Nieszporami 3 dni śmierć Jezusa
Paschalne Niedzieli Zmar- i oczekiwanie na
twychwstania Jego zmartwych-
Pańskiego wstanie
Okres w Niedzielę w Niedzielę 50 dni zmartwychwstanie
Wielkanoc- Zmartwychwstania Zesłania Ducha Jezusa,
ny Pańskiego Świętego wniebowstąpienie,
zesłanie Ducha
Świętego
3. Najważniejsze święta – rozmowa kierowana, uzupełnianie na osi czasu
Uczniowie wracają do wykresu roku liturgicznego i zaznaczają na nim święta, które są
wymienione w tabeli. K. zwraca uwagę:
Najważniejsze święta w kalendarzu liturgicznym związane są z życiem Jezusa.
W centrum jest Jego zmartwychwstanie. Na wykresie roku liturgicznego zaznaczcie
przy wydarzeniach z życia Jezusa nazwy świąt z nimi związanych i ich daty.
z Ducha Świętego
złożony do grobu
wstąpił do nieba
zmartwychwstał
przyjdzie sądzić
narodził się
umęczony
począł się
umarł
Narodzenie Pańskie 25 XII
ŻYCIE JEZUSA – ROK LITURGICZNY

Triduum Paschalne
Wielkanoc
I r. n.e. ok. 33 r. n.e. sąd ostateczny
144
Po skończonej pracy uczniowie czytają swoje uzupełnienia. K. może polecić im dopi-
sanie nazw i dat innych świąt.
1. Przesłanie okresu liturgicznego – tworzenie plakatu, praca w grupach lub

w parach
Uczniowie pracują w grupach (jak wyżej) lub w parach. K. każdej przydziela jeden
z okresów liturgicznych i poleca przygotować do niego plakat, który będzie zawierał
najważniejsze informacje dotyczące danego okresu liturgicznego, uzupełnione o to,
na co ósmoklasista powinien zwrócić uwagę. Plakaty mogą na zmianę wisieć w sali
katechetycznej obok schematu roku liturgicznego. Po zakończeniu okresu plakat byłby
zmieniany na inny.
Przygotuj plakat według wzoru:
 Wpisz nazwę okresu roku liturgicznego.
 Wypisz najważniejsze wydarzenia tego okresu.
 Napisz, na co powinien w tym okresie zwrócić uwagę ósmoklasista.
(praktyki religijne, zachowanie przykazań Bożych i kościelnych, np. W poście
nie chodzić na dyskoteki, w adwencie iść na roraty…)
 Przygotowując plakat, użyj symboli związanych z danym okresem roku
liturgicznego
(np. kolor związany z okresem, żłóbek, krzyż…).
2. Wydarzenia z życia Jezusa w liturgii – łączenie w pary
Jeżeli wystarczy czasu, wszyscy uczniowie otrzymują karty pracy (teczka pomocy). Ich
zadaniem jest, posługując się znakami, dopisać do poszczególnych wydarzeń z życia
Jezusa właściwy dzień, w którym przypada wspomnienie tego wydarzenia w liturgii. Po
skończonej pracy chętny uczeń czyta prawidłowe połączenia.
Wydarzenia z życia Jezusa Dzień wspomnienia w liturgii

 Narodzenie Jezusa  25 grudnia
 Nadanie imienia Jezus  1 stycznia
 Ofiarowanie Jezusa w świątyni  2 lutego
 Post Jezusa na pustyni  Wielki Post
 Uroczysty wjazd do Jerozolimy  Niedziela Palmowa
 Ostatnia Wieczerza  Wielki Czwartek
 Śmierć Jezusa  Wielki Piątek
 Zmartwychwstanie Chrystusa  Niedziela Zmartwychwstania Pań-
skiego (Wielkanoc)
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują treść tabeli przedstawiającej okresy roku liturgicznego oraz prze-
rysowują uzupełniony schemat.
145
4. Praca domowa
1. Przygotuj prezentację multimedialną na temat wybranego okresu liturgicz-
nego.
2. Przygotuj własną wersję kalendarza liturgicznego. Na zwykłym kalendarzu
zaznacz poszczególne okresy liturgiczne, używając przypisanych im kolorów.
3. Zastanów się, za co możesz podziękować Panu Bogu lub o co możesz Go
poprosić przy końcu roku liturgicznego.
5. Modlitwa
K. wprowadza do modlitwy:
Dzisiejszą katechezę zakończymy słowami wyznania wiary. Zwróćcie uwagę,
że w roku liturgicznym wspominamy i przeżywamy po kolei poszczególne prawdy
wiary. „Wierzę w Boga…”
Literatura
Ogólne normy roku liturgicznego i kalendarza, <http://liturgia.wiara.pl/doc/420392.
Ogolne-normy-roku-liturgicznego-i-kalendarza>, dostęp: 10.11.2011.
Z. Wit, Liturgia, w: Być chrześcijaninem dziś, red. M. Rusecki, Lublin 1994, s. 419,
<http://brewiarz.pl/czytelnia/rok.php3>, dostęp: 10.11.2011.
146
18. Czekanie na Boga, który przychodzi
– Głębsze poznanie znaczenia Adwentu w liturgii Kościoła.
– Kształtowanie postawy aktywnego czuwania w oczekiwaniu na przyjście Chry-
stusa.
Wiedza:
– Uczeń wskazuje miejsce Adwentu na schemacie roku liturgicznego i omawia
jego znaczenie,
– wymienia tradycje i symbole adwentowe,
– podaje przykłady pieśni adwentowych.
Umiejętności:
– Uczeń wyjaśnia sens i znaczenie tradycji i symboli adwentowych,
– interpretuje teksty biblijne zapowiadające przyjście Zbawiciela.
– Uczeń aktywnie włącza się w rodzinne i parafialne przygotowania do świąt
Bożego Narodzenia.
Metody, formy i techniki: analiza tekstu biblijnego, planowanie przygotowań, roz-

mowa kierowana, słowa-klucze, redagowanie modlitwy, rysowanie symbolu,
praca w parach, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, karty pracy „Przygotowanie na spotkanie
z Chrystusem”, teksty pieśni adwentowych do pracy w grupach, kartki A4,
nagrania pieśni adwentowych.
1. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę „Zdrowaś Maryjo”.
2. Dlaczego warto czekać na Boga? – analiza tekstu biblijnego
K. poleca odszukać w Piśmie Świętym (lub w podręczniku) tekst biblijny J 5,1-8 i przy-
gotowuje uczniów do czytania z podziałem na role: narrator, Jezus, chory człowiek.
„Jezus udał się do Jerozolimy. W Jerozolimie zaś jest przy Owczej [Bramie]
sadzawka, nazwana po hebrajsku Betesda, mająca pięć krużganków. Leżało w nich
mnóstwo chorych: niewidomych, chromych, sparaliżowanych. Znajdował się tam
pewien człowiek, który już od lat trzydziestu ośmiu cierpiał na swoją chorobę. Gdy
Jezus ujrzał go leżącego i poznał, że czeka już długi czas, rzekł do niego: «Czy chcesz
wyzdrowieć?» Odpowiedział Mu chory: «Panie, nie mam człowieka, aby mnie wpro-
147
wadził do sadzawki, gdy nastąpi poruszenie wody. W czasie kiedy ja dochodzę, inny
wstępuje przede mną». Rzekł do niego Jezus: «Wstań, weź swoje nosze i chodź!»
Natychmiast wyzdrowiał ów człowiek, wziął swoje łoże i chodził”.
(J 5,1-8)
K. pyta:
– Na kogo czekał chory człowiek przy sadzawce Owczej?
– Jak długo czekał?
– W jaki sposób została wynagrodzona jego wytrwałość?
Chory człowiek czekał na poruszenie się wody, które było znakiem działania
Boga. Czekał na tę chwilę trzydzieści osiem lat. Jego wytrwałość opłaciła się – Jezus
dostrzegł go i uzdrowił. Nie wydarzyłoby się to jednak, gdyby człowiek ten zrezy-
gnował z czekania, gdyby zwątpił.
K. pyta:
– Co to znaczy czekać?
1. Wymiary Adwentu – rozmowa kierowana

K. wprowadza:
Adwent jest czasem oczekiwania na spotkanie z Bogiem. Na dzisiejszej kate-
chezie będziemy mówić o trzech wymiarach Adwentu.
Pierwszy to czas, w którym przez wiele wieków ludzie oczekiwali na przyjście
zapowiadanego przez proroków Zbawiciela.
Drugi to okres liturgiczny, w którym oczekujemy na święta Bożego Narodzenia.
Trzeci to oczekiwanie na powtórne przyjście Jezusa na końcu świata. Ocze-
kiwanie to rozpoczęło się w momencie wniebowstąpienia Pana Jezusa i trwa
nieprzerwanie, obejmując również czasy nam współczesne. Żyjemy, oczekując na
powtórne przyjście Chrystusa. Będziemy dziś rozważać, na czym powinno polegać
to oczekiwanie.
K. zawiesza planszę ze schematem roku liturgicznego i prosi ucznia o wskazanie Ad-
wentu. Przypomina, że co roku rozpoczyna on nowy rok liturgiczny. K. zadaje pytania
dotyczące Adwentu jako okresu liturgicznego w celu przypomnienia podstawowych
informacji na ten temat:
– Kiedy rozpoczyna się Adwent?
– Kiedy się kończy?
– Ile niedziel trwa?
– Co oznacza słowo „adwent”?
Słowo „adwent” pochodzi od łacińskiego słowa adventus i oznacza „przyjście,
przybycie”. Adwent liturgiczny trwa od I niedzieli Adwentu (niedziela najbliższa
30 listopada) do Wigilii Narodzenia Pańskiego.
2. Zapowiedzi przyjścia Jezusa – analiza tekstu biblijnego
K. poleca uczniom przeczytać teksty biblijne z podręcznika:
148
„Dlatego Pan sam da wam znak: Oto PANNA pocznie i porodzi Syna, i nazwie
Go imieniem EMMANUEL”.
(Iz 7,14)
„Trwajcie więc cierpliwie, bracia, aż do przyjścia Pana. Oto rolnik czeka wytrwale
na cenny plon ziemi, dopóki nie spadnie deszcz wczesny i późny. Tak i wy bądźcie
cierpliwi i umacniajcie serca wasze, bo przyjście Pana jest już bliskie. Nie uskarżaj-
cie się, bracia, jeden na drugiego, byście nie popadli pod sąd. Oto sędzia stoi przed
drzwiami. Za przykład wytrwałości i cierpliwości weźcie, bracia, proroków, którzy
przemawiali w imię Pańskie”.
(Jk 5,7-10)
„Zawsze się radujcie, nieustannie się módlcie. W każdym położeniu dziękujcie,

taka jest bowiem wola Boża w Jezusie Chrystusie względem was. Ducha nie gaście,
proroctwa nie lekceważcie. Wszystko badajcie, a co szlachetne – zachowujcie.
Unikajcie wszelkiego rodzaju zła. Sam zaś Bóg pokoju niech uświęca was całych,
aby nietknięty duch wasz, dusza i ciało bez zarzutu zachowały się na przyjście Pana
naszego, Jezusa Chrystusa. Wierny jest Ten, który was wzywa: On też tego dokona”.
(1 Tes 5,16-24)
K. krótko analizuje teksty, zadając pytania:
– Który z tekstów zapowiada pierwsze, a który powtórne przyjście Mesjasza?
– Jak wypełniła się zapowiedź pierwszego przyjścia Jezusa?
3. Spotkanie z Chrystusem – planowanie przygotowań, praca w parach
Uczniowie pracują w parach. K. rozdaje parom karty pracy (teczka pomocy), na których
odpowiadają na pytania, wzorując się na tekstach biblijnych.
Przygotowanie na spotkanie z Chrystusem

Na czym polega oczekiwanie na święta Na czym polega oczekiwanie na powtór-
Bożego Narodzenia? ne przyjście Jezusa?
Jak się do tego przygotowujemy? Jak się do tego przygotowujemy?
W trakcie prezentacji wyników pracy chętny uczeń zapisuje odpowiedzi w tabeli na

tablicy, zwracając uwagę, by nie było powtórzeń. Na koniec K. pyta:
– Co w liturgii przypomina nam o spotkaniu z Jezusem?
– Jakie znaki nam towarzyszą?
K. podsumowuje:
Prorocy zapowiadali, że przyjściu Zbawiciela na ziemię będzie towarzyszył znak
dany od Boga. W liturgii Adwentu również pojawiają się znaki, które o tym przypo-
minają. Dziś szczególną uwagę zwrócimy na roratkę, która jest znakiem liturgicznym.
149
1. Z Maryją czekamy na Jezusa – rozmowa kierowana

K. W trakcie wyjaśniania może włączyć nagranie pieśni „Niebiosa, rosę…”. Wcześniej
wprowadza:
W Adwencie razem z Matką Bożą czekamy na narodzenie Jezusa. Czynimy to
między innymi przez udział we Mszy Świętej roratniej. Nazwa „roraty” wywodzi się
od pierwszych słów łacińskiej pieśni: Rorate coeli, desuper et nubes pluant justum…
Słowa te w języku polskim brzmią: „Niebiosa, rosę spuśćcie nam z góry. Sprawie-
dliwego wylejcie chmury”. Z tej tradycji wywodzi się również nazwa świecy zwanej
„roratką”, która symbolizuje Maryję.
To dzięki Jej posłuszeństwu wypełniły się zapowiedzi proroków Starego Testa-
mentu o przyjściu Zbawiciela na świat.
– Jakie jeszcze znacie symbole charakterystyczne dla liturgii adwentowej?
– Co symbolizuje wieniec adwentowy i jego cztery świece?
– O czym przypomina lampion adwentowy?
Uczniowie mogą wymienić symbole i zwyczaje adwentowe związane z danym regionem
(np. lampiony, kalendarz adwentowy, zabieranie do domów figurki Matki Bożej itp.).
K. krótko je podsumowuje, zwracając uwagę na ich przesłanie.
2. Pieśni adwentowe – słowa-klucze, redagowanie modlitwy, praca w grupach
K. dzieli klasę na 4-osobowe grupy i przydziela każdej z nich tekst jednej pieśni ad-
wentowej (teczka pomocy). Uczniowie szukają w tekście kluczowych słów i na ich
podstawie formułują modlitwę.
– Jakie znacie pieśni adwentowe?
– O czym mówi ich treść?
Przeczytajcie w grupach pieśń adwentową i zaznaczcie w niej kluczowe słowa
mówiące o czekaniu na Pana Jezusa. Następnie z użyciem tych słów ułóżcie mo-
dlitwę prośby.
Po skończonej pracy przedstawiciele grup prezentują klasie tytuł pieśni, wybrane słowa
kluczowe oraz teksty ułożonych modlitw. Modlitwy te będą również wykorzystane na
końcu katechezy.
150
Grupa 1 Grupa 2
Archanioł Boży Gabryel, 1. Spuście nam na ziemskie niwy
Posłan do Panny Maryi, Zbawcę z niebios, obłoki,
Z majestatu Trójcy Świętej, Świat przez grzechy nieszczęśliwy,
Tak sprawował poselstwo k’Niej: Wołał w nocy głębokiej;
„Zdrowaś, Mario, łaskiś pełna, Gdy wśród przekleństwa od Boga
Pan jest z Tobą, to rzecz pewna”. Czart panował, śmierć i trwoga,
Panna się wielce zdumiała A ciężkie przewinienia
Z poselstwa, które słyszała. Zamkły bramy zbawienia.
Pokorniuchno się skłoniła;
Jako Panna świątobliwa 2. Ale Ojciec się zlitował
Zasmuciła się z tej mowy, Nad nędzną ludzi dolą,
Nic nie rzekła Aniołowi. Syn się chętnie ofiarował,
Ale poseł z wysokości, By spełnić wieczną wolę;
Napełnion Boskiej mądrości, Zaraz Gabryel zstępuje
Rzekł Jej: „Nie bój się, Maryjo, i Maryi to zwiastuje,
Najszczęśliwszaś, Panno miła, Iże z Ducha Świętego
Znalazłaś łaskę u Pana, Pocznie Syna Bożego.
Oto poczniesz Jego Syna”.
Grupa 3 Grupa 4
Czekam na Ciebie, Jezu mój mały, 1. Jak rosy chłód na spragniony grunt,
ciche błagania ku niebu ślę. jak dobry chleb na głodnego dłoń.
Twojego przyjścia czeka świat cały,
sercem gorącym przyzywam Cię. Ref.: Marana tha, przyjdź Jezu Panie,
w swej chwale do nas zejdź!
Ref.: Spójrz, tęskniony na tej ziemi, Marana tha, usłysz wołanie,
przybądź, Jezu, pociesz nas! gdy się wypełnią wieki!
Szczerze kochać Cię będziemy.
Przyjdź, o Jezu, bo już czas. 2. W Dziecięciu Ty objawiasz się nam,
przez wichru szum dajesz poznać się.
Usłysz, Maryjo, głos Twoich dzieci, 3. W Kościele Twym, gdzie dajesz się nam
Tyś naszą Matką na każdy dzień. przez Ciała, Krwi tajemniczą moc.
O daj nam, Słońce, które rozświeci, 4. Gdy miłość swą okażemy w krąg,
grzechu i błędu straszliwy cień. przychodzisz już dziś na ziemię swą.
3. Spotkanie z Jezusem na końcu świata – rysowanie symbolu, praca w parach

K. pyta:
– Na kogo czekamy przez całe nasze życie?
– Jak długo trwa to oczekiwanie?
Każdy dzień naszego życia przybliża nas do powtórnego przyjścia Jezusa na
ziemię. Musimy być stale gotowi na tę chwilę. Powinniśmy wypracować w sobie
wytrwałość podobną do wytrwałości chorego człowieka przy sadzawce Owczej, cze-
kającego na cud uzdrowienia. Możemy mieć pewność, że zostanie ona wynagrodzona
151
i każdy z nas otrzyma znak działania Boga. Zostaniemy zbawieni i osiągniemy niebo,
do którego wprowadzi nas sam Jezus. Nie wydarzy się to jednak, jeśli zrezygnujemy
z oczekiwania, jeśli zwątpimy.
Zastanawialiście się wcześniej, na czym polega oczekiwanie na powtórne przyjście
Jezusa i jak możemy się do tego przygotować. Pomyślcie, jakimi znakami moglibyście
wyrazić przygotowanie na spotkanie z Jezusem na końcu świata.
Uczniowie pracują w parach, a K. przydziela każdej z nich kartkę A4. Uczniowie rysują
symbol, który będzie przypominał o spotkaniu z Jezusem na końcu świata i opisują jego
znaczenie. Po skończonej pracy chętni uczniowie prezentują swoje znaki przed klasą.
Najciekawsze mogą pozostać w sali na czas Adwentu. K. krótko omawia wybrane
symbole i podkreśla:
Przeżywanie Adwentu na początku każdego roku liturgicznego jest częścią
naszego przygotowania na powtórne przyjście Chrystusa. Dlatego tak ważne jest
dobre wykorzystanie tego czasu. W Adwencie powinniśmy uczestniczyć w roratach,
wziąć udział w rekolekcjach oraz przystąpić do sakramentu pokuty i pojednania.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy treść tabeli „Przygotowanie na spotkanie z Chrystusem”.
Wpisują też teksty ułożonych przez siebie modlitw oraz przerysowują wybrane symbole
ukazujące przygotowanie na spotkanie z Jezusem na końcu świata.
5. Praca domowa
1. Wykonaj plakat zachęcający młodzież do udziału w rekolekcjach adwento-
wych lub roratach.
2. Naucz się wybranej pieśni adwentowej.
3. Napisz, dlaczego warto być zawsze przygotowanym na powtórne przyjście
Jezusa Chrystusa.
6. Modlitwa
Uczniowie czytają modlitwy ułożone podczas pracy z tekstami pieśni adwentowych.
Na koniec można wspólnie zaśpiewać jedną z tych pieśni.
152
19. Spotkanie z Jezusem Chrystusem,
który umarł i zmartwychwstał
– Poznanie wydarzeń paschalnych jako podstawy wiary chrześcijan i szczytu
roku liturgicznego.
– Umocnienie wiary w zmartwychwstanie Chrystusa i pragnienia spotykania się
z Nim.
Wiedza:
– Uczeń wskazuje teksty biblijne i pozabiblijne mówiące o śmierci i zmartwych-
wstaniu Jezusa,
– podaje przykłady spotkań z Chrystusem po Jego zmartwychwstaniu,
– wskazuje wydarzenia paschalne na schemacie roku liturgicznego.
Umiejętności:
– Uczeń charakteryzuje znaczenie spotkań z Chrystusem Zmartwychwstałym
w umocnieniu wiary Jego uczniów,
– uzasadnia potrzebę liturgicznych spotkań z Chrystusem.
– Uczeń aktywnie włącza się w przygotowanie liturgii Mszy Świętej lub innej
celebracji i z zaangażowaniem w niej uczestniczy,
– stara się przeżywać liturgię jako osobiste spotkanie z Chrystusem Zmartwych-
wstałym.
Metody, formy i techniki: rozmowa kierowana, czytanie z podziałem na role, analiza

tekstu biblijnego, medytacja obrazu, wysłuchanie piosenki, praca z tekstem,
redagowanie notatki-świadectwa, praca w grupach, praca w parach.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, schemat roku liturgicznego, nagranie piosenki
„Ten, który nie poznał”, obraz Caravaggia „Wieczerza w Emaus”, karty pracy
„Głoszę zmartwychwstanie Jezusa”.
1. Modlitwa
„Wierzę w Boga”.
2. Powtórzenie wiadomości o Triduum Paschalnym – rozmowa kierowana
K. prezentuje schemat roku liturgicznego i powtarza najważniejsze informacje na ten
temat. Następnie prosi, aby uczniowie wskazali, które wydarzenia na schemacie są
153
wydarzeniami paschalnymi. K. podkreśla rolę Triduum Paschalnego w przygotowaniu
do przeżycia uroczystości Zmartwychwstania Pańskiego.
K. podsumowuje:
Wydarzenia paschalne: męka, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa są najważniej-
szymi wydarzeniami roku liturgicznego, ponieważ dzięki nim Jezus jako pierwszy
pokonał śmierć i odkupił każdego z nas. Dziś dowiemy się, z kim spotkał się Jezus
po swoim zmartwychwstaniu.
K. poleca uczniom zapisać temat „Spotkanie z Jezusem Chrystusem, który umarł
i zmartwychwstał”.
3. W drodze do Emaus – czytanie z podziałem na role, analiza tekstu biblijnego
K. poleca odszukać w Piśmie Świętym (lub w podręczniku) fragment Łk 24,13-24 i wy-
biera uczniów do czytania z podziałem na role: narrator, Jezus, Kleofas, drugi uczeń.
„Tego samego dnia dwaj z nich byli w drodze do wsi, zwanej Emaus, oddalonej
sześćdziesiąt stadiów od Jeruzalem. Rozmawiali oni ze sobą o tym wszystkim, co się
wydarzyło. Gdy tak rozmawiali i rozprawiali z sobą, sam Jezus przybliżył się i szedł
z nimi. Lecz oczy ich były jakby przesłonięte, tak że Go nie poznali. On zaś ich
zapytał: «Cóż to za rozmowy prowadzicie ze sobą w drodze?» Zatrzymali się smut-
ni. A jeden z nich, imieniem Kleofas, odpowiedział Mu: «Ty jesteś chyba jedynym
z przebywających w Jerozolimie, który nie wie, co się tam w tych dniach stało».
Zapytał ich: «Cóż takiego?» Odpowiedzieli Mu: «To, co się stało z Jezusem Naza-
rejczykiem, który był prorokiem potężnym w czynie i słowie wobec Boga i całego
ludu; jak arcykapłani i nasi przywódcy wydali Go na śmierć i ukrzyżowali. A myśmy
się spodziewali, że On właśnie miał wyzwolić Izraela. Ale po tym wszystkim dziś
już trzeci dzień, jak się to stało. Nadto, jeszcze niektóre z naszych kobiet przeraziły
nas: były rano u grobu, a nie znalazłszy Jego ciała, wróciły i opowiedziały, że miały
widzenie aniołów, którzy zapewniają, iż On żyje. Poszli niektórzy z naszych do grobu
i zastali wszystko tak, jak kobiety opowiadały, ale Jego nie widzieli»”.
(Łk 24,13-24)
– Co sprawiło, że uczniowie nie rozpoznali Jezusa?

– O jakich wydarzeniach związanych z Jezusem wspominali w rozmowie?
– O czym zapomnieli?
Uczniowie słuchali nauk Jezusa i byli świadkami Jego cudów. Z pewnością sły-
szeli, jak mówił o sobie, że będzie wydany poganom, wyszydzony, zelżony, opluty;
że będzie ubiczowany i zabity, ale trzeciego dnia zmartwychwstanie (por. Łk 18,31-
32). Jednak o tym nie pamiętali.
Uczniowie czytają dalej (z podziałem na role).
„Na to On rzekł do nich: «O, nierozumni, jak nieskore są wasze serca do wie-
rzenia we wszystko, co powiedzieli prorocy! Czyż Mesjasz nie miał tego cierpieć,
aby wejść do swej chwały?» I zaczynając od Mojżesza, poprzez wszystkich proroków,
wykładał im, co we wszystkich Pismach odnosiło się do Niego.
Tak przybliżyli się do wsi, do której zdążali, a On okazywał, jakoby miał iść dalej.
Lecz przymusili Go, mówiąc: «Zostań z nami, gdyż ma się ku wieczorowi i dzień się
już nachylił». Wszedł więc, aby zostać wraz z nimi. Gdy zajął z nimi miejsce u stołu,
154
wziął chleb, odmówił błogosławieństwo, połamał go i dawał im. Wtedy otworzyły
się im oczy i poznali Go, lecz On zniknął im z oczu. I mówili między sobą: «Czy
serce nie pałało w nas, kiedy rozmawiał z nami w drodze i Pisma nam wyjaśniał?»
W tej samej godzinie wybrali się i wrócili do Jeruzalem. Tam zastali zebranych
Jedenastu a z nimi innych, którzy im oznajmili: «Pan rzeczywiście zmartwychwstał
i ukazał się Szymonowi». Oni również opowiadali, co ich spotkało w drodze i jak
Go poznali przy łamaniu chleba”.
(Łk 24,25-35)
– Co Jezus mówił o sobie?

– Po czym rozpoznali Go uczniowie?
– Jaka zmiana dokonała się w uczniach, gdy rozpoznali Jezusa?
– Komu opowiedzieli o spotkaniu ze zmartwychwstałym Jezusem?
4. Wieczerza w Emaus – medytacja obrazu, wysłuchanie piosenki
K. umieszcza na tablicy ilustrację „Wieczerza w Emaus” Caravaggia (lub pokazuje
go w formie prezentacji multimedialnej – teczka pomocy). Następnie włącza uczniom
pierwsze dwie minuty nagrania piosenki „Ten, który nie poznał” (muz. Piotr Rubik, tekst
Zbigniew Książek <http://youtube.infobot.pl/index.php?sm=ta&dt=0&p=1&v=A-
3OcRtMxAmI>, dostęp: 13.03.2014.
Przyjrzyjcie się uważnie obrazowi i wsłuchajcie się w słowa piosenki.
Jak, Kleofasie, nie poznałeś,
Że obok Jezus zmartwychwstały
Na drodze do Emaus?
Jakeś nie poznał, Kleofasie,

Że się wypełnia słowo w czasie
Na drodze do Emaus?
Co też się z sercem twoim stało,

Że Pana Boga nie poznało
Na drodze do Emaus?
Caravaggio, Wieczerza w Emaus.
Ci, co po falach z nim wędrowali,
Zdradzili, wyparli się,
Nie uwierzyli, nie poznali…
Po chwili refleksji K. wyjaśnia:

Obraz przedstawia Jezusa, dwóch siedzących uczniów oraz oberżystę. W centrum
obrazu Caravaggio umieścił postać Chrystusa. Światło pada z lewej strony, widzimy
blask bijący z twarzy Chrystusa. Zaskoczeni uczniowie rozpoznają swego Mistrza,
który błogosławi chleb.
To nie jedyne spotkanie Jezusa ze swoimi uczniami.
155
1. Spotkania Jezusa Zmartwychwstałego – praca z tekstem

K. wprowadza:
Jezus wielokrotnie zapowiadał swoim uczniom, że będzie cierpiał, zostanie
ukrzyżowany a następnie powstanie z martwych. Nawet dla Jego uczniów fakt
ten był trudny do zrozumienia. Dlatego po zmartwychwstaniu ukazywał się wielu
osobom. O tym świadczą teksty biblijne.
K. dzieli klasę na 3 zespoły i przydziela im do przeczytania tekst biblijny. Następnie
w ramach zespołu uczniowie pracują w 4-osobowych grupach i przygotowują odpo-
wiedzi na pytania:
– Kto spotkał Jezusa Zmartwychwstałego?
– Po czym uczniowie rozpoznali, że to Jezus?
– Jaka zmiana dokonała się w uczniach, gdy rozpoznali Jezusa?
– Komu o tym powiedzieli?
Tekst 1 – Jezus ukazuje się Marii Magdalenie

„Maria Magdalena natomiast stała przed grobem, płacząc. A kiedy [tak] płakała,
nachyliła się do grobu i ujrzała dwóch aniołów w bieli, siedzących tam, gdzie leżało
ciało Jezusa – jednego w miejscu głowy, drugiego w miejscu nóg. I rzekli do niej:
«Niewiasto, czemu płaczesz?» Odpowiedziała im: «Zabrano Pana mego i nie wiem,
gdzie Go położono». Gdy to powiedziała, odwróciła się i ujrzała stojącego Jezusa,
ale nie wiedziała, że to Jezus. Rzekł do niej Jezus: «Niewiasto, czemu płaczesz? Kogo
szukasz?» Ona zaś, sądząc, że to jest ogrodnik, powiedziała do Niego: «Panie, jeśli ty
Go przeniosłeś, powiedz mi, gdzie Go położyłeś, a ja Go zabiorę». Jezus rzekł do niej:
«Mario!» A ona, obróciwszy się, powiedziała do Niego po hebrajsku: «Rabbuni»,
to znaczy: [Mój] Nauczycielu! Rzekł do niej Jezus: «Nie zatrzymuj Mnie, jeszcze
bowiem nie wstąpiłem do Ojca. Natomiast udaj się do moich braci i powiedz im:
«Wstępuję do Ojca mego i Ojca waszego oraz do Boga mego i Boga waszego». Poszła
Maria Magdalena [i] oznajmiła uczniom: «Widziałam Pana i to mi powiedział»”.
(J 20,11-18)
Tekst 2 – Jezus ukazuje się apostołom

„Wieczorem owego pierwszego dnia tygodnia, tam gdzie przebywali uczniowie,
choć drzwi były zamknięte z obawy przed Żydami, przyszedł Jezus, stanął pośrodku
i rzekł do nich: «Pokój wam!» A to powiedziawszy, pokazał im ręce i bok. Uradowali
się zatem uczniowie, ujrzawszy Pana. A Jezus znowu rzekł do nich: «Pokój wam!
Jak Ojciec Mnie posłał, tak i Ja was posyłam». Po tych słowach tchnął na nich
i powiedział im: «Weźmijcie Ducha Świętego! Którym odpuścicie grzechy, są im
odpuszczone, a którym zatrzymacie, są im zatrzymane»”.
(J 20,19-23)
Tekst 3 – Jezus ukazuje się uczniom nad Jeziorem Tyberiadzkim

„Potem znowu ukazał się Jezus nad Jeziorem Tyberiadzkim. A ukazał się w ten
sposób: Byli razem Szymon Piotr, Tomasz, zwany Didymos, Natanael z Kany Gali-
156
lejskiej, synowie Zebedeusza oraz dwaj inni z Jego uczniów. Szymon Piotr powiedział
do nich: «Idę łowić ryby». Odpowiedzieli mu: «Idziemy i my z tobą». Wyszli więc
i wsiedli do łodzi, ale tej nocy nic nie ułowili. A gdy ranek zaświtał, Jezus stanął
na brzegu. Jednakże uczniowie nie wiedzieli, że to był Jezus. A Jezus rzekł do nich:
«Dzieci, czy macie coś do jedzenia?» Odpowiedzieli Mu: «Nie». On rzekł do nich:
«Zarzućcie sieć po prawej stronie łodzi, a znajdziecie». Zarzucili więc i z powodu
mnóstwa ryb nie mogli jej wyciągnąć. Powiedział więc do Piotra ów uczeń, którego
Jezus miłował: «To jest Pan!» (…) To już trzeci raz Jezus ukazał się uczniom od
chwili, gdy zmartwychwstał”.
(J 21,1-7a.14)
Uczniowie podają swoje odpowiedzi i zapisują je na tablicy jako krótką notatkę.

K. podsumowuje:
Zmartwychwstały Jezus, ukazując się swoim uczniom, czynił cuda i przez to budził
w nich wiarę. Uczniowie rozpoznawali w Nim swojego Nauczyciela i Pana. Pokonują
strach i wyruszają na cały świat, by głosić wszystkim ludziom Dobrą Nowinę o Jego
śmierci i zmartwychwstaniu.
2. Zmartwychwstanie Jezusa w tekstach pozabiblijnych – analiza tekstu
K. wyjaśnia:
Nie tylko teksty biblijne opisują mękę, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa. Znane
są również dokumenty pozachrześcijańskie, w których historycy wspominają o tych
wydarzeniach. Poznaliśmy je na wcześniejszych katechezach. Dziś przypomnimy
tylko Józefa Flawiusza, który pisał o Jezusie w swoim dziele Dawne dzieje Izraela.
Uczniowie czytają w ciszy tekst z podręcznika, a następnie chętny uczeń mówi własnymi
słowami, co na temat śmierci i zmartwychwstania Jezusa pisze Józef Flawiusz.
Józef Flawiusz Dawne dzieje Izraela
„W tym czasie stał się przyczyną nowych zaburzeń niejaki Jezus, człowiek mądry,
jeżeli w ogóle można go nazwać człowiekiem. (…) A gdy wskutek doniesień najzna-
komitszych u nas mężów Piłat skazał go na śmierć krzyżową, jego dawni miłujący
go uczniowie nie przestali o nim głosić, że trzeciego dnia ukazał im się znów jako
żywy, co o nim, jak i wiele innych zdumiewających rzeczy przepowiedzieli boscy
prorocy. I odtąd, aż po dzień dzisiejszy, istnieje plemię chrześcijan, którzy od niego
otrzymali tę nazwę” (Flaw. Ant. 18.33).
– Kim był Jezus według słów Józefa Flawiusza?
– Jaką śmiercią umarł według jego przekazu?
– Co Józef Flawiusz pisze o zmartwychwstaniu?
K. podsumowuje:
Zmartwychwstanie Jezusa jest faktem niezaprzeczalnym. Zarówno teksty biblij-
ne, jak i pozabiblijne zawierają informacje na temat śmierci i zmartwychwstania
Jezusa. Teksty ewangeliczne wprowadzają nas w tajemnicę misterium paschalnego.
157
1. Spotykam Zmartwychwstałego – rozmowa kierowana
K. pyta:
– Kto z was spotkał Jezusa Zmartwychwstałego?
– Gdzie spotykacie Jezusa?
– Po czym rozpoznajecie, że to Jezus?
– Jaka zmiana dokonuje się w was podczas spotkania z Jezusem?
Najważniejszym spotkaniem z Jezusem Zmartwychwstałym jest liturgia Mszy
Świętej. Tam jednoczymy się z Chrystusem ukrytym pod postaciami chleba i wina.
Potrzeba wielkiej wiary, by w delikatnym opłatku rozpoznać samego Boga. Za-
pewne każdego z nas ogarniają czasem wątpliwości, czy rzeczywiście chleb staje
się Ciałem Jezusa. Z pomocą mogą nam przyjść uczniowie zdążający do Emaus,
którzy rozpoznali Jezusa przy łamaniu chleba. Dla nas to łamanie chleba dokonuje
się podczas każdej Mszy Świętej.
Z Jezusem spotykamy się również podczas modlitwy i w sakramentach, szcze-
gólnie w sakramencie pokuty i pojednania, gdzie przychodzi do nas – słabych,
grzesznych ludzi – z ogromem swojego miłosierdzia.
– Komu możecie dawać świadectwo o waszym spotkaniu z Jezusem?
K. prosi, by uczniowie w chwili ciszy zastanowili się nad odpowiedzią na to pytanie.
2. Głoszę zmartwychwstanie Jezusa – redagowanie notatki-świadectwa
Aby zrozumieć istotę zmartwychwstania, niezbędna jest wiara, która jest darem,
łaską. Po lekturze fragmentów Ewangelii, mówiących o spotkaniach zmartwych-
wstałego Jezusa z uczniami, nasuwają się pytania: Dlaczego uczniowie rozmawia-
jący z Jezusem w drodze do Emaus nie od razu Go rozpoznali? Dlaczego Maria
Magdalena nie rozpoznała Jezusa? Dlaczego uczniowie łowiący ryby nie rozpoznali
Jezusa od razu?
Przecież wszyscy oni spotykali Jezusa, słuchali, a nie od razu uwierzyli. Podobnie
jest z nami, żyjącymi współcześnie. Spotykamy Jezusa w różnych miejscach i na
różne sposoby, a nie zawsze wierzymy, że to naprawdę On. Możemy jak uczniowie
pokonać lęk i niepewność i głosić o Jego zmartwychwstaniu.
K. rozdaje uczniom karty pracy „Głoszę zmartwychwstanie Jezusa” (teczka pomocy).
Ich zadaniem jest napisać świadectwo w formie notatki o swoim spotkaniu ze zmar-
twychwstałym Jezusem jako jedna z wymienionych osób:
 uczeń Jezusa (apostoł),
 dziennikarz (Józef Flawiusz),
 papież (Piotr – najważniejszy wśród apostołów),
 przyjaciel Jezusa (Maria Magdalena – opowiada o Jezusie znajomym).
Notatkę rozpoczynają słowa św. Jana Pawła II:
„Na naszej drodze pełnej pytań, niepokojów, nieraz także bolesnych rozczaro-
wań Boski Wędrowiec nadal przyłącza się do nas i nam towarzyszy, prowadząc nas
przez wyjaśnianie Pism do zrozumienia Bożych tajemnic”.
(Jan Paweł II, List apostolski „Mane nobiscum Domine”, 2)
158
„Jego słowa powodują «poruszenie» serc uczniów, chronią ich przed mrokiem
smutku i rozpaczy, wzbudzają w nich pragnienie pozostania z Nim: «Zostań z nami,
Panie»”.
„Na prośbę uczniów z Emaus, by pozostał «z» nimi, Jezus odpowiedział darem
o wiele większym: przez Sakrament Eucharystii pozostał «w» nich”.
Możecie również opisać swoje wątpliwości w wierze i sposoby ich pokonywania.

Pomyślcie, do kogo skierujecie swój opis spotkania z Jezusem.
Uczniowie mogą pisać notatkę w parach.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy notatkę na temat spotkań Jezusa Zmartwychwstałego
z uczniami oraz wklejają notatkę-świadectwo „Głoszę zmartwychwstanie Jezusa”.
4. Praca domowa
1. Napisz, dlaczego powinniśmy przeżywać Eucharystię jako osobiste spotkanie
z Chrystusem Zmartwychwstałym.
2. Opisz swoje odczucia ze spotkania z Chrystusem Zmartwychwstałym w liturgii
Mszy Świętej.
5. Modlitwa
K. proponuje śpiew pieśni „Jezus zwyciężył”.
Jezus zwyciężył, to wykonało się, dg
szatan pokonany, Jezus złamał śmierci moc. CFA
Jezus jest Panem, o, alleluja, dg
po wieczne czasy Królem królów jest. d a d
Jezus jest Panem /x4 dgCFA
Tylko Jezus jest Panem, d
Jezus jest Panem, g
On jest Panem ziemi tej. d A d
Literatura
Jan Paweł II, List apostolski „Mane nobiscum Domine”, <http://www.opoka.org.
pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/listy/mane_nobiscum_07112004.html#>,
dostęp: 27.08.2014.
Warto zobaczyć
„Przypomnieć i poznać. Ewangelia według św. Łukasza”, cz. 9 („Uczniowie w dro-
dze do Emaus”).
159
20. Ten, który zmartwychwstał, wstąpił do
nieba, aby dalej być obecnym
– Pogłębione poznanie prawdy o wniebowstąpieniu Jezusa.
– Umocnienie wiary w bóstwo Jezusa i Jego stałą obecność wśród nas.
Wiedza:
– Uczeń wskazuje teksty biblijne mówiące o wniebowstąpieniu Jezusa,
– podaje czas (liczbę dni) ukazywania się Zmartwychwstałego apostołom.
Umiejętności:
– Uczeń interpretuje teksty biblijne mówiące o wniebowstąpieniu Jezusa,
– charakteryzuje sposoby obecności Chrystusa wśród nas,
– uzasadnia wartość życia „w obecności Chrystusa”.
– Uczeń układa swój plan dnia (tygodnia), uwzględniając nieustanną, bliską
obecność Chrystusa.
Metody, formy i techniki: rozmowa kierowana, analiza tekstu biblijnego, zaznaczanie

tekstu, plakat, burza mózgów, układanie planu dnia, śpiew, praca w parach,
praca w grupach.
Środki dydaktyczne: teksty do pracy w parach, kartki A4 z tekstem biblijnym, świeca.

1. Modlitwa
K. wita uczniów i zaprasza do wspólnego śpiewu pieśni „Jezus zwyciężył”.
2. Czym jest niebo? – rozmowa kierowana
K. wprowadza:
Przez swoją śmierć i zmartwychwstanie Jezus pokonał szatana i otworzył nam
drogę do zbawienia. Po wypełnieniu na ziemi swojej zbawczej misji Jezus wstąpił
do nieba. Na dzisiejszej katechezie zastanowimy się, dlaczego Jezus odszedł do
Ojca, a także w jaki sposób, mimo swojego odejścia, jest stale obecny wśród nas.
Spróbujcie odpowiedzieć na pytanie:
– Czym jest niebo?
K. uzupełnia wypowiedzi uczniów:
Niebo jest tam, gdzie jest Bóg. Nie jest jednak jakimś miejscem w przestrzeni
geograficznej, nie jest czymś materialnym. Nie jest również rzeczą, którą można
160
wskazać. Niebo jest rzeczywistością, w pewnym sensie, tożsamą z samym Bogiem.
Niebo to nieustająca chwała, to wieczna radość i komunia z Bogiem.
1. Jezus wstępuje do nieba – analiza tekstu biblijnego

K. wprowadza:
Przeczytamy opisy wniebowstąpienia Jezusa z Dziejów Apostolskich i Ewangelii
św. Łukasza.
Wybrany uczeń czyta głośno tekst, a pozostali śledzą go w podręcznikach.
„Pierwszą Księgę napisałem, Teofilu, o wszystkim, co Jezus czynił i czego nauczał
od początku aż do dnia, w którym udzielił dał polecenia Apostołom, których sobie
wybrał przez Ducha Świętego, a potem został wzięty do nieba. Im też po swojej
męce dał wiele dowodów, że żyje: ukazywał się im przez czterdzieści dni i mówił
o królestwie Bożym.
(Dz 1,1-3)
[Jezus powiedział:] „«gdy Duch Święty zstąpi na was, otrzymacie Jego moc i będzie-
cie moimi świadkami w Jeruzalem i w całej Judei, i w Samarii, i aż po krańce ziemi».
Po tych słowach uniósł się w ich obecności w górę i obłok zabrał Go im sprzed
oczu. Kiedy jeszcze wpatrywali się w Niego, jak wstępował do nieba, przystąpili do
nich dwaj mężowie w białych szatach. I rzekli: «Mężowie z Galilei, dlaczego stoicie
i wpatrujecie się w niebo? Ten Jezus, wzięty od was do nieba, przyjdzie tak samo,
jak widzieliście Go wstępującego do nieba»”.
(Dz 1,8-11)
„Potem wyprowadził ich ku Betanii i podniósłszy ręce, błogosławił ich. A kiedy

ich błogosławił, rozstał się z nimi i został uniesiony do nieba”.
(Łk 24,50-52)
– Przez ile dni zmartwychwstały Jezus ukazywał się uczniom?

– Jakie znaki towarzyszyły Jego wniebowstąpieniu?
– Co przekazali uczniom aniołowie na temat powtórnego przyjścia Jezusa na
ziemię?
K. uzupełnia:
Po czterdziestu dniach od zmartwychwstania Jezus przyprowadził swoich uczniów
w pobliże Betanii. Tam uniósł się w ich obecności w górę, a następnie zniknął im
z oczu, gdyż zasłonił Go obłok – symbol Bożej obecności (znany nam ze Starego
Testamentu). Wyglądało to tak, jakby Jego Ojciec przyszedł i zabrał Go do domu.
Uczniowie stali wpatrzeni w niebo, nie mogąc uwierzyć własnym oczom, i dopiero
aniołowie musieli do nich przemówić, by wyrwać ich z odrętwienia. Wstępując do
nieba, Jezus powrócił na swoje właściwe miejsce po prawicy Boga.
2. Jezus zasiada po prawicy Ojca – zaznaczanie tekstu, praca w parach
K. pyta:
– Dlaczego Jezus odszedł do nieba?
161
Uczniowie pracują w parach. K. przydziela każdej z nich tekst (teczka pomocy). Ucznio-
wie zaznaczają wyrażenia określające królowanie Jezusa w niebie, a następnie na forum
klasy omawiają tekst, który otrzymali, i zapisują na tablicy prawidłowe wyrażenia.
Tekst 1
„Więc jako prorok [Dawid], który wiedział, że Bóg przysiągł mu uroczyście, iż
jego Potomek zasiądzie na jego tronie, widział przyszłość i przepowiedział zmar-
twychwstanie Mesjasza, że ani nie pozostanie w Otchłani, ani ciało Jego nie ule-
gnie rozkładowi. Tego właśnie Jezusa wskrzesił Bóg, a my wszyscy jesteśmy tego
świadkami” (Dz 2,30-33).
Tekst 2
„Bóg naszych ojców wskrzesił Jezusa, którego wy straciliście, zawiesiwszy na
drzewie. Bóg wywyższył Go na [miejscu] po prawicy swojej jako Władcę i Zbawi-
ciela, aby zapewnić Izraelowi nawrócenie i odpuszczenie grzechów” (Dz 5,30-31).
Tekst 3
Wierzę w jednego Boga, Ojca Wszechmogącego, Stworzyciela nieba i ziemi,
wszystkich rzeczy widzialnych i niewidzialnych. I w jednego Pana Jezusa Chrystusa,
Syna Bożego Jednorodzonego (…). Ukrzyżowany również za nas, pod Poncju-
szem Piłatem został umęczony i pogrzebany. I zmartwychwstał dnia trzeciego, jak
oznajmia Pismo. I wstąpił do nieba; siedzi po prawicy Ojca. I powtórnie przyjdzie
w chwale sądzić żywych i umarłych, a królestwu Jego nie będzie końca.
Tekst 4
Wierzę w Boga, Ojca wszechmogącego, Stworzyciela nieba i ziemi, i w Jezusa
Chrystusa, Syna Jego jedynego, Pana naszego, który się począł z Ducha Świętego,
narodził się z Maryi Panny, umęczon pod Ponckim Piłatem, ukrzyżowan, umarł
i pogrzebion. Zstąpił do piekieł, trzeciego dnia zmartwychwstał. Wstąpił na niebiosa,
siedzi po prawicy Boga Ojca wszechmogącego. Stamtąd przyjdzie sądzić żywych
i umarłych. (…)
Przykładowy zapis:
W niebie:
 Jezus zasiądzie na tronie Boga.
 Bóg wywyższył Go na prawicę swoją jako Władcę i Zbawiciela.
 Jezus siedzi po prawicy Boga Ojca wszechmogącego.
K. podsumowuje:
Teksty biblijne mówiące o Jezusie Chrystusie, który wstąpił do nieba, podkreślają,
że zasiadł po prawicy Ojca. Niebo to królowanie Boga Ojca i Jezusa Chrystusa. Nie
ma tam zła, śmierci, grzechu ani cierpienia.
Wniebowstąpienie przekonało uczniów, że Jezus jest wywyższony w niebie
i panuje nad swoimi wrogami. Szatan został pokonany na zawsze i niezależnie od
tego, jakiego zła by się dopuścił, Jezus nie przestanie królować po prawicy Ojca.
162
1. Jezus odszedł, by przygotować nam miejsce – plakat, praca w grupach

K. dzieli uczniów na 4-osobowe grupy. Każda z nich otrzymuje karty pracy z tekstem
biblijnym (kartki A4 – teczka pomocy). Zadaniem grup jest napisać bądź narysować,
co może czekać ich w niebie. K. wprowadza:
Jezus wstępuje do nieba, aby przygotować miejsce dla swoich uczniów. Niebo
jest tam, gdzie będziemy z Nim razem przebywać.
Jezus odszedł, by przygotować nam miejsce
„Idę przecież przygotować wam miejsce. A gdy odejdę i przygotuję wam miejsce,
przyjdę powtórnie i zabiorę was do siebie, abyście i wy byli tam, gdzie Ja jestem”
(J 14,2-3).
Napiszcie bądź narysujcie, co może czekać was w niebie.
Uczniowie prezentują swoje prace, K., podsumowując, wyróżnia te wypowiedzi lub ry-
sunki, które są teologicznie poprawne. Prace plastyczne mogą zostać umieszczone w sali.
Niebo jest celem życia ludzi wierzących w Chrystusa. W niebie nie będzie już
śmierci, cierpienia, bólu i lęku. Tam będzie tylko dobro i miłość. Niebo jest łaską, na
którą nie zasłużyliśmy. Jednak wszystko to, co dobrego czynimy na ziemi, osiągnie
swoją pełnię w niebie. Dobro, które czynimy na ziemi, jest zapowiedzią uczestnictwa
w wieczności, a czynienie dobra jest budowaniem namiastki nieba na ziemi.
2. Przebywam w obecności Boga – burza mózgów
K. wprowadza:
Przebywanie w niebie w obecności Boga ma swój początek w przeżywaniu Jego
bliskości już teraz, na ziemi. Jezus jest obecny w życiu każdego z nas, ale w wymia-
rze duchowym.
„(…) wniebowstąpienie nie wskazuje na nieobecność Jezusa, lecz mówi nam,
że On żyje pośród nas w nowy sposób; nie jest już w konkretnym miejscu na ziemi,
jak był przed wniebowstąpieniem; teraz jest w królestwie Boga, obecny w każdej
przestrzeni i czasie, bliski każdego z nas. W naszym życiu nigdy nie jesteśmy sami:
mamy tego Obrońcę, który na nas czeka, broni nas. Nigdy nie jesteśmy sami: Pan
ukrzyżowany i zmartwychwstały prowadzi nas (…)”.
(Papież Franciszek, Katecheza podczas audiencji generalnej, 17.04.2013)
– Kiedy mamy możliwość przebywania w obecności Boga?

Uczniowie zapisują odpowiedzi na tablicy (ważne, aby pojawiła się Eucharystia):
Przebywam w obecności Boga
 na modlitwie,
 podczas Mszy Świętej,
 w kościele,
 przystępując do sakramentów,
 podziwiając przyrodę,
163
 przyjmując Eucharystię,
 pełniąc dobre uczynki.
– Co jest konieczne, by nasza modlitwa w domu albo na Mszy Świętej były
rzeczywiście przebywaniem z Bogiem?
– Dlaczego warto przebywać w bliskości Boga?
K. podsumowuje:
Niektórzy mówią, że Bóg jest wszędzie i nie muszą spotykać się z Nim w kościele.
To prawda, że Bóg jest obecny w świecie, który stworzył. Są jednak takie chwile,
w których pragnie naszej bliskości. Takim szczególnym spotkaniem jest Komunia
Święta, czyli zjednoczenie z Jezusem. Kiedy przyjmujemy Jego Ciało, On przy-
chodzi, by w nas przebywać i uzdalniać do czynienia dobra. Jezus nie jest już obok
nas, ale w nas. Aby doświadczać komunii z Bogiem, potrzebna jest głęboka wiara.
Przyjmując Jezusa do swojego serca, stajemy się żywym tabernakulum.
Im bardziej jesteśmy złączeni z Jezusem, tym bliżej mamy do nieba.
3. Codzienne życie z Jezusem – układanie planu dnia
K. poleca uczniom, by każdy ułożył swój plan dnia, uwzględniając nieustanną, bli-
ską obecność Chrystusa. Uczniowie biorą pod uwagę napis na tablicy „Przebywam
w obecności Boga”.
W przypadku tego zadania nie jest przewidziana prezentacja planów. Uczniowie mają
prawo do zachowania tajemnicy na temat swoich relacji z Bogiem, ale można wykorzy-
stać elementy planu do modlitwy spontanicznej na koniec katechezy. Uczniowie mogą
prosić Boga o pomoc w wypełnieniu poszczególnych jego elementów. Np.:
Boże, proszę Cię o wytrwałość w codziennej modlitwie.
4. Jezus jest z nami – śpiew
K. proponuje naukę lub wspólne zaśpiewanie piosenki (podręcznik):
Jezus jest z nami tu. /x3 C D G e
A Jego moc działa dziś, by namaścić cię, C D G e
a Jego moc działa dziś, by uzdrowić cię, C D G e
a Jego moc działa dziś, aby zbawić cię. C D G e
Jezus jest z nami tu. C D G
5. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy treści dotyczące panowania Jezusa w niebie oraz napis
„Przebywam w obecności Boga”. Wpisują również swój plan dnia. Jeśli wystarczy czasu,
mogą przerysować (przepisać) najlepszą pracę o niebie.
6. Praca domowa
1. Ułóż plan tygodnia uwzględniający obecność Jezusa w twoim życiu.
2. Odszukaj informacje na temat Marty Robin i napisz, czym była dla niej
Eucharystia.
3. Przygotuj prezentację multimedialną na temat wniebowstąpienia Pana Jezusa.
164
7. Modlitwa
K. zapala świecę, poleca uczniom wstać i wprowadza:
Weźcie do rąk wasz plan dnia i w ciszy opowiedzcie o nim Jezusowi.
Po chwili K. kończy słowami:
Panie Jezu, który jesteś w niebie, a jednocześnie przenikasz naszą codzienność,
oddajemy Ci każdy nasz dzień. Zapraszamy Cię do naszego życia. Chcemy żyć
w Twojej obecności, nieustannie zbliżać się do Ciebie, a kiedyś spotkać się z Tobą
w niebie. Amen.
Literatura
M. Beaumont, Co powinieneś wiedzieć o Jezusie, Kielce 2011.
Papież Franciszek, Katecheza podczas audiencji generalnej, 17.04.2013, <http://
w2.vatican.va/content/francesco/pl/audiences/2013/documents/papa-france-
sco_20130417_udienza-generale.html>, dostęp: 30.05.2014.
M. Przybylak, Czym jest niebo?, „Biblioteka Kaznodziejska” [online], 2010, nr 4
(154), <http://www.bkaznodziejska.pl/nr/sugestie_homiletyczne/uroczy-
stosc_wniebowziecia_nmp/czym_jest_niebo.html>, dostęp:28.05.2014
K. Wons, Modlitwa Ewangelią na każdy dzień. Okres Wielkiego Postu i Wielkanocy,
t. 2, Kraków 2006, s. 253.
165
21. Przyjdzie, aby nas osądzić
– Pogłębione poznanie prawdy o Chrystusie Królu i sądzie ostatecznym.
– Budzenie postawy czuwania w oczekiwaniu na powtórne przyjście Chrystusa.
Wiedza:
– Uczeń wymienia rzeczy ostateczne człowieka,
– wskazuje teksty biblijne o powtórnym przyjściu Chrystusa (Mt 25,31-46;
Łk 21,25-28.34-36),
– podaje kryteria, według których Chrystus będzie sądził ludzi.
Umiejętności:
– Uczeń interpretuje tekst biblijny o końcu świata (Łk 21,25-28.34-36), wyjaśnia,
dlaczego moment ten dla jednych będzie przyczyną lęku, a dla innych radości),
– wyjaśnia, na czym polega królowanie Chrystusa,
– uzasadnia, że wyrok wydany przez Chrystusa na sądzie ostatecznym będzie
konsekwencją działań człowieka podczas jego życia.
– Uczeń podejmuje codzienne decyzje w perspektywie wieczności.
Metody, formy i techniki: tekst luk, burza mózgów, analiza tekstu, zaznaczanie
tekstu, czytanie z podziałem na role, planowanie dobrych uczynków, refleksja,
praca w grupach.
Środki dydaktyczne: tekst luk z piosenką „Bóg dał czas” (dla każdego ucznia), karty
pracy z tekstami KKK do pracy w grupach.
1. Modlitwa
2. „Bóg dał czas” – tekst luk
Uczniowie otrzymują tekst luk z piosenką religijną „Bóg dał czas na nadzieję” (teczka
pomocy). K. włącza jej nagranie, a w trakcie słuchania uczniowie uzupełniają tekst.
Można wykorzystać np. wykonanie Krzysztofa Bigaja, <http://www.youtube.com/
watch?v=EsPbpnFyU3A>, dostęp: 25.03.2014.
Bóg dał czas na nadzieję,
Czas na siew i czas na żniwa,
Czas na taniec, na śmiech
I na ciszę w kościołach widnych.
166
Bóg dał czas, żeby kochać,
Żeby domy budować na skale,
Oto droga, by iść co dzień dalej i dalej.
Mogę dzielić się wiatrem i chlebem,

Tyle wspólnych znajdować spraw,
A na miłość pod Twoim niebem
Tyle miejsc.
Kiedy Pan przyjdzie sądzić

Nasze serca i naszą marność,
Damy kłosy, a On spali plewy,
Oddzieli ziarno.
Będzie sądził z miłości,

Tej najprostszej i tej niełatwej.
Sądzić tylko z miłości,
To aż nadto, aż nadto.
K. pyta:
– Na co, według autora piosenki, Bóg dał nam czas?
– Kiedy nas rozliczy z danego nam czasu?
– Z czego będzie nas sądził?
K. podsumowuje:
Nasze życie na ziemi kiedyś się skończy. Od nas zależy, jak wykorzystamy dany
nam czas, czy nie zmarnujemy daru życia, jaki otrzymaliśmy od Boga. Zastanowimy
się dzisiaj, z czego Bóg będzie nas sądził, gdy nastąpi koniec świata i co będzie brał
pod uwagę. Trzeba stale czuwać, aby być na ten dzień przygotowanym.
3. „Czuwajcie i módlcie się w każdym czasie” – burza mózgów
K. zapisuje na tablicy słowo „czuwać”, a następnie metodą burzy mózgów uczniowie
podają skojarzenia związane z tym słowem.
być gotowym CZUWAĆ być czujnym
być przygotowanym zachować czujność pilnować się
K. poleca uczniom, by przeczytali z podręcznika słowa Jana Pawła II.

Jan Paweł II w rozważaniu przed „Apelem jasnogórskim” podczas pielgrzymki
do Polski w 1983 r. skierował do młodzieży następujące słowa:
„Co to znaczy: «czuwam»?
To znaczy, że staram się być człowiekiem sumienia. Że tego sumienia nie
zagłuszam i nie zniekształcam. Nazywam po imieniu dobro i zło, a nie zamazuję.
Wypracowuję w sobie dobro, a ze zła staram się poprawiać, przezwyciężając je
167
w sobie. To taka bardzo podstawowa sprawa, której nigdy nie można pomniejszać,
zepchnąć na dalszy plan. (…) A więc: czuwajcie!”
(Jan Paweł II, Rozważanie przed „Apelem jasnogórskim” wygłoszone do młodzieży,
Częstochowa, 18.06.1983)
K. pyta:
– Jakie znaczenie słowa „czuwać” podpowiada nam Jan Paweł II?
– Co dzięki postawie czuwania możemy łatwiej rozpoznać?
Czuwanie jest postawą wierności swojemu sumieniu, umiejętnością rozróżnia-
nia dobra od zła i pragnieniem wybierania dobra. Chrześcijanin w każdej sytuacji
swojego życia powinien być przygotowany na spotkanie z Chrystusem.
1. Ostateczne rzeczy człowieka – analiza tekstów, praca w grupach

K. wprowadza:
Kościół przygotowuje nas na powtórne przyjście Chrystusa. Wśród rzeczy osta-
tecznych dotyczących każdego człowieka wymieniamy: śmierć, sąd Boży, niebo
albo piekło. Jako chrześcijanie wierzymy, że nasze życie nie kończy się w momencie
śmierci, który jest tylko momentem przejściowym w drodze do celu ostatecznego,
jakim jest szczęście wieczne, czyli niebo.
K. dzieli uczniów na grupy. Każda z nich otrzymuje karty pracy dotyczące rzeczy
ostatecznych człowieka (teczka pomocy) i ma za zadanie zapoznać się z nauczaniem
Kościoła na ten temat oraz odpowiedzieć na pytania.
Grupa 1: Śmierć
„W tym «odejściu», jakim jest śmierć, dusza jest oddzielona od ciała. Połączy
się z nim na nowo w dniu zmartwychwstania umarłych” (KKK 1005).
„Śmierć jest kresem życia ziemskiego. Czas jest miarą naszego życia; w jego
biegu zmieniamy się i starzejemy. Jak w przypadku wszystkich istot żyjących na
ziemi, śmierć jawi się jako normalny koniec życia. Ten aspekt śmierci jest pew-
nym przynagleniem dla naszego życia; pamięć o naszej śmiertelności służy także
jako przypomnienie, że mamy tylko ograniczony czas, by zrealizować nasze życie”
(KKK 1007).
– Czym jest śmierć dla chrześcijanina?
– O czym powinien pamiętać chrześcijanin?
Grupa 2: Sąd szczegółowy i sąd ostateczny

„Każdy człowiek w swojej nieśmiertelnej duszy otrzymuje zaraz po śmierci
wieczną zapłatę na sądzie szczegółowym, który polega na odniesieniu jego życia
do Chrystusa i albo dokonuje się przez oczyszczenie, albo otwiera bezpośrednio
wejście do szczęścia nieba, albo stanowi bezpośrednio potępienie na wieki” (KKK
1022).
168
„(…) w dniu Sądu [ostatecznego] wszyscy ludzie staną przed trybunałem Chry-
stusa w swoich ciałach i zdadzą sprawę ze swoich czynów” (KKK 1059).
– Na czym polega sąd szczegółowy?
– Czym jest sąd ostateczny?
– Jaka jest różnica pomiędzy tymi sądami?
Grupa 3: Niebo
„Niebo jest celem ostatecznym i spełnieniem najgłębszych dążeń człowieka,
stanem najwyższego i ostatecznego szczęścia” (KKK 1024).
„Żyć w niebie oznacza «być z Chrystusem». Wybrani żyją «w Nim», ale zacho-
wują – co więcej – odnajdują tam swoją prawdziwą tożsamość, swoje własne imię…”
(KKK 1025).
– Czym jest niebo?
– Na czym polega „bycie z Chrystusem w niebie”?
Grupa 4: Piekło
„Nauczanie Kościoła stwierdza istnienie piekła i jego wieczność. Dusze tych, któ-
rzy umierają w stanie grzechu śmiertelnego, bezpośrednio po śmierci idą do piekła,
gdzie cierpią męki, «ogień wieczny». Zasadnicza kara piekła polega na wiecznym
oddzieleniu od Boga; wyłącznie w Bogu człowiek może mieć życie i szczęście, dla
których został stworzony i których pragnie” (KKK 1035).
„Bóg nie przeznacza nikogo do piekła; dokonuje się to przez dobrowolne
odwrócenie się od Boga (grzech śmiertelny) i trwanie w nim aż do końca życia”
(KKK 1037).
– Co jest przyczyną pójścia do piekła po śmierci?
– Czym jest piekło?
– Na czym polega kara piekła?
Przedstawiciele grup czytają głośno swoje teksty i krótko zapisują na tablicy odpo-
wiedzi na pytania. Jeśli istnieje taka konieczność, K. koryguje i uzupełnia wypowiedzi
uczniów.
Dla chrześcijan śmierć jest oddzieleniem duszy od ciała. Wierzymy, że jest
przejściem do innego, wiecznego życia. Po śmierci każdego człowieka odbywa się
nad nim sąd szczegółowy, który jest oceną jego życia w odniesieniu do Chrystusa.
Od tego zależy, czy osiągnie niebo, czy przejdzie przez oczyszczające cierpienie
w czyśćcu, czy otrzyma karę wiecznego cierpienia w piekle. Ostateczna decyzja
należy do Chrystusa i zostanie ogłoszona na sądzie ostatecznym.
Na tablicy może powstać krótki zapis, np.:
Rzeczy ostateczne człowieka:
 śmierć – oddzielenie duszy od ciała.
 sąd szczegółowy – osądzenie życia człowieka tuż po śmierci.
 sąd ostateczny – osądzenie życia człowieka przy końcu świata po powtór-
nym przyjściu Chrystusa.
169
 niebo – stan najwyższego i ostatecznego szczęścia, przebywanie z Chry-
stusem.
 piekło – wieczne oddzielenie od Boga.
2. Jak będzie wyglądał koniec świata? – zaznaczanie tekstu, rozmowa kierowana
K. poleca uczniom przeczytać w ciszy (podręcznik) biblijny opis końca świata. Następnie
wybrany uczeń czyta głośno tekst, a pozostali podkreślają ołówkiem reakcje ludzi na
pojawiające się znaki.
„Będą znaki na słońcu, księżycu i gwiazdach, a na ziemi trwoga narodów
bezradnych wobec szumu morza i jego nawałnicy. Ludzie mdleć będą ze strachu
w oczekiwaniu wydarzeń zagrażających ziemi. Albowiem moce niebios zostaną
wstrząśnięte. Wtedy ujrzą Syna Człowieczego, nadchodzącego w obłoku z mocą
i wielką chwałą. A gdy się to dziać zacznie, nabierzcie ducha i podnieście głowy,
ponieważ zbliża się wasze odkupienie.
Uważajcie na siebie, aby wasze serca nie były ociężałe wskutek obżarstwa, pi-
jaństwa i trosk doczesnych, żeby ten dzień nie spadł na was znienacka jak potrzask.
Przyjdzie on bowiem na wszystkich, którzy mieszkają na całej ziemi. Czuwajcie
więc i módlcie się w każdym czasie, abyście mogli uniknąć tego wszystkiego, co ma
nastąpić, i stanąć przed Synem Człowieczym”.
(Łk 21,25-28.34-36)
K. pyta:
– Jakie znaki będą towarzyszyć czasom ostatecznym?
– Jakie będą reakcje ludzi na koniec świata?
– Dla kogo będzie on przyczyną lęku, a dla kogo przyczyną radości?
– Kto nie będzie się bał końca świata?
– Co można zrobić, by koniec świata był dla nas radością?
K. podsumowuje:
Wiele osób boi się śmierci i końca świata. Dla tych, którzy żyją w jedności z Bo-
giem, koniec świata będzie radosnym dniem spotkania z Jezusem twarzą w twarz.
Oni nie mają powodów do obaw. Otrzymają zasłużoną nagrodę – wieczne przeby-
wanie z Bogiem. Jezus nazywa tych ludzi sprawiedliwymi. To ci, którzy nieustannie
czuwają i przygotowani są na Jego przyjście. Odróżniają dobro od zła, a ich życie
pełne jest dobrych czynów.
1. Sąd ostateczny – czytanie z podziałem na role, rozmowa kierowana

K. wprowadza:
W Ewangelii Pan Jezus podaje jasne kryteria, którymi będzie się kierował, sądząc
ludzi. Jego wyrok podczas sądu będzie uzależniony od życia człowieka.
Uczniowie szukają w podręcznikach tekstu Mt 25,31-46. K. wybiera uczniów do czyta-
nia z podziałem na role: narrator, Jezus, sprawiedliwi. Rolę potępionych K. pozostawia
dla siebie.
170
K. pyta:
– Co spotka ludzi sprawiedliwych?
– Co spotka ludzi niesprawiedliwych?
– Czym będą zaskoczeni ludzie sprawiedliwi, a czym potępieni?
– Na czym polega sprawiedliwość ludzi zaproszonych przez Jezusa do nieba?
– Na czym polega zło potępionych?
– Dlaczego trudno być człowiekiem sprawiedliwym?
Otrzymanie nagrody wiecznej w niebie lub kary w piekle jest konsekwencją
naszego życia, ono jest podstawą osądu Jezusa. O naszym zbawieniu decyduje bez-
interesowna miłość, dostrzeganie potrzeb drugiego człowieka i niesienie pomocy
potrzebującym. Egoizm, zapatrzenie w siebie i obojętność wobec potrzebujących
prowadzi do wiecznej kary. Musimy pracować nad sobą każdego dnia, aby jej
uniknąć.
2. Pomagam Chrystusowi w drugim człowieku – planowanie dobrych uczynków
K. rysuje na tablicy tabelę, a chętny uczeń wpisuje treść pierwszej kolumny. Uczniowie
w parach pisemnie odpowiadają na pytania, czym może być głód, pragnienie… współ-
czesnego człowieka, a następnie, jak mogą im zaradzić.
Chrystus będzie nas sądził z naszych czynów, z tego, co robiliśmy wcześniej,
z tego, co robimy tu i teraz oraz z tego, co zrobimy w przyszłości. Musimy więc
zastanowić się, w kim Chrystus czeka na naszą pomoc. Gdyby koniec świata był
jutro, po której stronie Jezus by nas postawił?
Chrystus mówi: Dostrzegam to w: Niosę pomoc przez:
 jestem głodny
 jestem spragniony
 jestem przybyszem
 jestem nagi
 jestem chory
 jestem w więzieniu
Znajdziemy się wśród sprawiedliwych, jeśli w naszym postępowaniu będziemy

kierowali się bezinteresowną miłością, pomagali innym, nie oczekując niczego w za-
mian. Sprawiedliwi nie zapisują sobie zasług. Po śmierci człowiek będzie sądzony
przede wszystkim z miłości.
3. Każdego dnia czekam na sąd Jezusa – refleksja
K. wycisza klasę i stawia pytania do refleksji:
Pomyślcie:
– Co czuję, gdy myślę o końcu świata?
– Czego się obawiam?
– Co budzi we mnie nadzieję nieba?
171
– Na czym polega moje czuwanie?
– W kim dostrzegam Chrystusa potrzebującego mojej pomocy?
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają tekst piosenki „Bóg dał czas na nadzieję”, przepisują z tablicy zapis
dotyczący rzeczy ostatecznych człowieka oraz treść tabeli, którą uzupełniają.
5. Praca domowa
1. Poszukaj informacji i napisz, na czym polega królestwo Chrystusa i czym
różni się od królestwa ziemskiego.
2. Zastanów się i napisz, co dla współczesnego człowieka może być głodem,
pragnieniem lub bezdomnością.
6. Modlitwa
K. powtórnie włącza nagranie piosenki „Bóg dał czas na nadzieję”, a uczniowie słuchają
jej w ciszy, w postawie stojącej.
Literatura
Jan Paweł II, Rozważanie przed „Apelem jasnogórskim” wygłoszone do młodzieży,
Częstochowa, 18.06.1983, <http://mateusz.pl/jp99/pp/1983/pp19830618e.
htm>, dostęp: 30.05.2014.
172
22. Obowiązek, ale i przywilej.
Udział we Mszy Świętej
– Pogłębione poznanie struktury Mszy Świętej.
– Kształtowanie postawy świadomego i czynnego przeżywania Eucharystii.
Wiedza:
– Uczeń wymienia główne części Mszy Świętej,
– podaje przykłady ludzi, dla których uczestnictwo w Eucharystii było największą
wartością.
Umiejętności:
– Uczeń formułuje argumenty za uczestnictwem w liturgii,
– charakteryzuje wpływ Eucharystii na życie ludzi, którzy z wielką wiarą w niej
uczestniczą.
– Uczeń świadomie i z przekonaniem włącza się w przygotowanie Mszy Świętej,
– aktywnie uczestniczy we wspólnej liturgii.
Metody, formy i techniki: świadectwo, rozmowa kierowana, przyporządkowanie

elementów Mszy Świętej do poszczególnych części, prezentacja multimedialna,
analiza tekstu, quiz, praca w grupach, praca w parach.
Środki dydaktyczne: karty pracy („Struktura Mszy Świętej”, świadectwa przeżywa-
nia Mszy Świętej), prezentacja multimedialna lub tabela ze strukturą Mszy
Świętej, pytania do quizu.
1. Modlitwa
K. wprowadza:
Dzisiejszą katechezę poświęcimy naszemu uczestnictwu we Mszy Świętej. Przy-
pomnimy sobie i omówimy główne jej części, a także zastanowimy się, co możemy
zrobić, aby lepiej ją przeżywać. Na początek, korzystając z podręcznika, pomódlmy
się słowami modlitwy o dobre przeżycie Mszy Świętej.
„Dobry Boże, Tobie ofiarowuję mój udział we Mszy Świętej. Proszę Cię o łaskę
skupienia, by myśli moje były przy Tobie, by oczy moje były zwrócone na ołtarz,
a serce moje oddane tylko Tobie. Amen”.
„Ojcze nasz”
173
2. Pragnienie Mszy Świętej – świadectwo
K. opowiada:
W krajach misyjnych możliwość uczestnictwa w niedzielnej Mszy Świętej wiąże
się często z koniecznością przemierzania wielu kilometrów, by dotrzeć do miejsca,
w którym odprawiana jest Eucharystia. Pewna młoda niepełnosprawna Afrykanka
z Mozambiku, pozbawiona nóg, o imieniu Olivia, co niedziela czołgała się 4 kilo-
metry, by uczestniczyć we Mszy Świętej. Przemierzała spieczoną słońcem wiejską
drogę w towarzystwie opiekunki, a gorący piasek palił jej dłonie, którymi się pod-
pierała. Pewnego razu spotkały ją na drodze członkinie Zgromadzenia Ubogich
Sióstr od Opuszczonych Ludzi Starszych w Chissano. Były zdumione wytrwałością
i heroiczną wiarą młodej kobiety, ale ich zdumienie wzrosło, kiedy okazało się, że
Olivia nie jest ochrzczona. Siostry postanowiły jej pomóc. Dzięki ich staraniom
Olivią zaopiekował się katechista i wkrótce przyjęła chrzest, a jeden z dobroczyńców
zgromadzenia ofiarował jej wózek inwalidzki.
(oprac. na podst.: Mozambik: czołgała się 4 km, by uczestniczyć w niedzielnej liturgii, <http://ekai.
pl/wydarzenia/x15603/mozambik-czolgala-sie-km-by-uczestniczyc-w-niedzielnej-liturgii/ dostęp>,
dostęp: 22.04.2014)
K. pyta:
– Co mogło być powodem wielkiego poświęcenia Olivii?
– Skąd brała siłę do pokonywania tak trudnej drogi?
K. uzupełnia:
Olivia otrzymała dar wielkiej wiary, mimo że nie była ochrzczona. Msza Święta
stała się dla niej tak ważna, że gotowa była podjąć największy trud, by móc w niej
uczestniczyć, poświęcając swoje zdrowie i czas. Pan Bóg wynagrodził jej ofiarę. My,
choć możemy bez większego wysiłku w pełni uczestniczyć we Mszy Świętej, potrze-
bujemy podobnej determinacji, wytrwałości i konsekwencji, aby nie zaniedbywać
okazji do spotkania z Bogiem i wspólnotą Kościoła.
3. Udział we Mszy Świętej – rozmowa kierowana
K. pyta:
– Kto i kiedy ustanowił Mszę Świętą?
– Jakimi słowami Pan Jezus ustanowił Eucharystię?
– Kto ma prawo uczestniczyć we Mszy Świętej?
– Kto może w pełni w niej uczestniczyć, czyli przyjmować Ciało Chrystusa?
– Jak często mamy obowiązek uczestniczyć we Mszy Świętej?
K. uzupełnia lub krótko podsumowuje:
Mszę Świętą ustanowił Jezus Chrystus, podczas Ostatniej Wieczerzy, którą spo-
żył z apostołami tuż przed swoją męką. Wówczas, jak przekazują nam ewangeliści:
„(…) wziął chleb, odmówił błogosławieństwo, połamał i dał im, mówiąc: «Bierzcie,
to jest Ciało moje». Potem wziął kielich i odmówiwszy dziękczynienie, dał im, i pili
z niego wszyscy. I rzekł do nich «To jest moja Krew Przymierza, która za wielu
będzie wylana»” (Mk 14,22-24).
174
Każdy, kto przyjął chrzest święty i należy do wspólnoty Kościoła, może i powi-
nien uczestniczyć w liturgii Mszy Świętej, a ci, którzy są w stanie łaski uświęcają-
cej, dzięki sakramentowi pokuty i pojednania, mogą przyjąć Ciało Chrystusa pod
postacią chleba.
Udział we Mszy Świętej obowiązuje nas w każdą niedzielę i święta nakazane.
Mówi o tym pierwsze przykazanie kościelne: „W niedziele i święta nakazane uczest-
niczyć we Mszy Świętej i powstrzymać się od prac niekoniecznych”.
1. Struktura Mszy Świętej – przyporządkowanie elementów Mszy Świętej do po-

szczególnych części, prezentacja multimedialna, praca w parach
K. pyta:
– Z jakich głównych części składa się Msza Święta?
K. rozdaje karty pracy „Struktura Mszy Świętej” – 1 na 2 osoby (teczka pomocy), i po-
leca przyporządkować elementy Mszy Świętej do odpowiednich części we właściwej
kolejności.
Msza Święta składa się liturgii słowa i liturgii eucharystycznej oraz obrzędów
wstępnych i obrzędów zakończenia. Zapoznajcie się z tekstem zamieszczonym
w podręczniku „Budowa Mszy Świętej” i wpiszcie poszczególne elementy Mszy
Świętej w odpowiednie miejsca po lewej stronie tabeli (czas pracy: 10 minut).
Po skończonej pracy chętne osoby czytają prawidłowo przyporządkowane elementy Mszy
Świętej, a K. pokazuje je w tabeli ze strukturą Mszy Świętej. K. może całość wyświetlić
jako prezentację multimedialną (teczka pomocy). Uczniowie sprawdzają poprawność
swojej pracy i przepisują do zeszytów.
175
BUDOWA MSZY ŚWIĘTEJ Elementy Mszy Świętej
Obrzędy wstępne
* …………………………………… * aklamacja „alleluja”
* …………………………………… * akt pokuty
* …………………………………… * „Agnus Dei” – „Baranku Boży”
* …………………………………… * „Goria” – „Chwała na wysokości
* …………………………………… Bogu…”
* …………………………………… * czytanie ze Starego Testamentu
I. Liturgia słowa Bożego * czytanie z Nowego Testamentu
* …………………………………… * Ewangelia
* …………………………………… * homilia
* …………………………………… * Komunia Święta
* …………………………………… * kolekta
* …………………………………… * modlitwa eucharystyczna
* …………………………………… * modlitwa nad darami
* …………………………………… * modlitwa po komunii
* …………………………………… * modlitwa powszechna
* ogłoszenia duszpasterskie
II. Liturgia eucharystyczna
* „Ojcze nasz”
* ……………………………………
* pozdrowienie wiernych i błogosławień-
* ……………………………………
stwo
* ……………………………………
* pozdrowienie wiernych i słowo wprowa-
* ……………………………………
dzenia
* ……………………………………
* prefacja
* ……………………………………
* przeistoczenie
* ……………………………………
* przygotowanie darów ofiarnych
* ……………………………………
* psalm responsoryjny
* ……………………………………
* rozesłanie
* ……………………………………
* śpiew na zakończenie
Obrzędy zakończenia * „Sanctus” – „Święty, Święty, Święty…”
* …………………………………… * śpiew na wejście
* …………………………………… * wyznanie wiary
* ……………………………………
* ……………………………………
176
Klucz odpowiedzi:
BUDOWA MSZY ŚWIĘTEJ

Obrzędy wstępne II. Liturgia eucharystyczna
* śpiew na wejście * przygotowanie darów ofiarnych
* pozdrowienie wiernych i słowo wpro- * modlitwa nad darami
wadzenia * prefacja
* akt pokuty * „Sanctus” – „Święty, Święty, Świę-
* „Gloria” – „Chwała na wysokości ty…”
Bogu…” * przeistoczenie
* kolekta * modlitwa eucharystyczna
* „Ojcze nasz”
* „Agnus Dei” – „Baranku Boży”
* Komunia Święta
* modlitwa po Komunii
I. Liturgia słowa Bożego Obrzędy zakończenia
* czytanie ze Starego Testamentu * ogłoszenia duszpasterskie
* psalm responsoryjny * pozdrowienie wiernych i błogosła-
* czytanie z Nowego Testamentu wieństwo
* aklamacja „alleluja” * rozesłanie
* Ewangelia * śpiew na zakończenie
* homilia
* „Credo” – „Wierzę w jednego Boga…”
* modlitwa powszechna
Budowa Mszy Świętej

Mszę Świętą rozpoczyna wejście kapłana oraz służby ołtarza. W tym czasie wier-
ni śpiewają pieśń na rozpoczęcie. Po pozdrowieniu kapłana, który mówi np. „Pan
z wami”, i krótkim wprowadzeniu do liturgii, następuje akt pokuty. W dalszej części
wierni wraz z kapłanem śpiewają lub recytują hymn „Chwała na wysokości Bogu…”
(w niedzielę, uroczystości i święta poza niedzielami Wielkiego Postu i Adwentu).
Następnie kapłan wypowiada modlitwę w imieniu wszystkich zgromadzonych.
Modlitwa ta nazywa się kolektą. Warto pamiętać, aby w chwili ciszy, która następuje
po wezwaniu: „Módlmy się”, wypowiedzieć w myślach swoją modlitwę.
Po kolekcie rozpoczyna się liturgia słowa. Następują kolejno: I czytanie ze Stare-
go Testamentu, psalm responsoryjny, II czytanie z Nowego Testamentu (w niedziele
i uroczystości), aklamacja „alleluja”, Ewangelia, homilia, „Credo”, czyli wyznanie
wiary (w niedziele i uroczystości), oraz modlitwa powszechna.
Druga część Mszy Świętej, czyli liturgia eucharystyczna, rozpoczyna się od przy-
gotowania darów, które kończy modlitwa nad darami. Następnie kapłan śpiewa lub
recytuje modlitwę zwaną prefacją, w której uwielbia wielkie dzieła Boże. Później
wszyscy śpiewają hymn „Sanctus” – „Święty, Święty, Święty…” i następuje kulmi-
177
nacyjny moment: przeistoczenie darów chleba i wina w Ciało i Krew Chrystusa. Po
przeistoczeniu, które kończy się wezwaniem: „Oto wielka tajemnica wiary” (lub
podobnym), kapłan odmawia modlitwę eucharystyczną, która kończy się słowami:
„Przez Chrystusa, z Chrystusem i w Chrystusie, Tobie Boże Ojcze wszechmo-
gący, w jedności Ducha Świętego, wszelka cześć i chwała, przez wszystkie wieki
wieków”.
Wszyscy odpowiadają: „Amen”.
Następnie kapłan zachęca do odmówienia modlitwy „Ojcze nasz”. Po modlitwie
o pokój oraz przekazaniu sobie znaku pokoju wszyscy śpiewają „Baranku Boży”
i następuje udzielanie Komunii Świętej. Modlitwa po Komunii stanowi ostatni
element liturgii eucharystycznej.
Na zakończenie Mszy Świętej kapłan podaje ogłoszenia duszpasterskie, pozdra-
wia wiernych, udziela błogosławieństwa Bożego i dokonuje rozesłania wiernych,
mówiąc: „Idźcie w pokoju Chrystusa”. Następnie wierni śpiewają pieśń na zakoń-
czenie Mszy Świętej. Pamiętajmy, aby nie wychodzić wcześniej z kościoła.
2. Msza Święta w życiu ludzi – analiza tekstu, praca w grupach
K. dzieli klasę na 4-osobowe grupy i daje im karty pracy ze świadectwami przeżywania
Mszy Świętej (teczka pomocy). Następnie wyjaśnia:
Zapoznajcie się w grupach z treścią świadectw różnych osób i napiszcie odpowie-
dzi na dwa pytania zamieszczone pod tekstem. Następnie liderzy grup przedstawią
całej klasie, kogo dotyczyły świadectwa, przeczytają pytania oraz wasze odpowiedzi
(czas pracy: 7 minut).
Grupa 1
Święty Jan Paweł II, świadectwo wiary w Najświętszą Eucharystię
„Od ponad pół wieku, począwszy od pamiętnego 2 listopada 1946 roku, gdy
sprawowałem moją pierwszą Mszę św. W krypcie św. Leonarda w krakowskiej
katedrze na Wawelu, mój wzrok spoczywa każdego dnia na białej hostii i kielichu
(…). Każdego dnia dane mi było z wiarą rozpoznawać w konsekrowanym chlebie
i winie Boskiego Wędrowca, który kiedyś stanął obok dwóch uczniów z Emaus,
ażeby otworzyć im oczy na światło, a serce na nadzieję (por. Łk 24,13-35).
Pozwólcie, umiłowani Bracia i Siostry, że w świetle waszej wiary i ku jej umoc-
nieniu przekażę Wam to moje świadectwo wiary w Najświętszą Eucharystię. (…)
Oto skarb Kościoła, serce świata, zadatek celu, do którego każdy człowiek, nawet
nieświadomie, podąża. Wielka tajemnica, która z pewnością nas przerasta i wy-
stawia na wielką próbę zdolność naszego rozumu do wychodzenia poza pozorną
rzeczywistość. (…) Pozwólcie że, (…) w imieniu całego Kościoła, w imieniu każdego
i każdej z Was powtórzę Chrystusowi: «Panie, do kogóż pójdziemy? Ty masz słowa
życia wiecznego» (J 6,68)”.
(Jan Paweł II, Encyklika „Ecclesia de Eucharistia”, 59)
– Kogo Ojciec Święty Jan Paweł II rozpoznawał podczas Mszy Świętej?

– Jak św. Jan Paweł II określił Eucharystię?
178
Grupa 2
Święty ojciec Pio, świadectwo przeżywania Mszy Świętej
Przełożony generalny Zgromadzenia Ojców Paulinów uczestniczył we Mszy
Świętej odprawianej przez ojca Pio. Wspomina moment przeistoczenia, który naj-
bardziej wtedy przeżył: „Ojciec Pio zachowywał się tak, jakby widział Chrystusa.
Oparł się na ołtarzu, ręce położył tak, jakby obejmował krzyż, i patrzył na Hostię.
On widział Pana Jezusa, że cierpi, że umiera. Widział Go w Hostii – to się ujawniło
w jego twarzy. To było coś nieprawdopodobnego… Nie widziałem kapłana celebru-
jącego, ale Mękę Pana Jezusa na Golgocie. Widziałem, że Pan Jezus cierpi i umiera,
że krew się leje. Widziałem i przeżywałem dzięki Ojcu Pio niebo przy ołtarzu”.
(oprac. na podst.: Msza Święta Ojca Pio, „Miłujcie się!” [online], 2006, nr 4, <http://adonai.pl/
sakramenty/eucharystia/?id=36>, dostęp: 22.04.2014)
– Jak zachowywał się ojciec Pio podczas przeistoczenia?

– Co przeżywał ojciec Pio podczas sprawowania Mszy Świętej?
Grupa 3
Tomasz Adamek: „Chodzę w niedzielę do kościoła”
Co Panu pomogło dojść do sukcesu?
– Na pewno wiara, bo ona góry przenosi. Następnie zawziętość, która cechuje
mnie jako górala z Gilowic. (…) Dorastałem bez ojca. Tata zginął, gdy miałem dwa
lata, więc go nie pamiętam. Mama wychowywała mnie twardo, nie rozpieszczała
mnie. To mi pomogło w zdobywaniu sukcesów. (…)
Kto miał największy wpływ na kształtowanie Pańskiej wiary?
– Wiarę wynosi się z domu. Przykład matki mocno na mnie oddziaływał. Uczyła
mnie odmawiania pacierza rano i wieczorem, chodzenia w każdą niedzielę na Mszę
Świętą. Kiedyś nie poszedłem w niedzielę do kościoła, a mamie powiedziałem, że
byłem. Kiedy się dowiedziała, że skłamałem, dostałem lanie. Wtedy się dowiedzia-
łem, że nie można tak postępować. Kiedy byłem chłopcem, służyłem też do Mszy
Świętej jako ministrant. Jeżeli nie będzie Boga w sercu, to będzie bieda, bo człowiek
się pogubi. (…)
Jak środowisko sportowe przyjmuje to, że Pan deklaruje się jako człowiek
wierzący?
– Na początku było ciężko (...). Ale dzisiaj jest normalnie. Dla mnie jest oczy-
wiste, że chodzę w niedzielę do kościoła czy odmawiam różaniec.
(Wiara pomaga osiągać sukcesy. Z Tomaszem Adamkiem rozmawia ks. Ryszard Halwa, <http://www.
mojarodzina.org/index.php?option=com_content&view=article&id=383>, dostęp: 22.04.2014)
– Czego nauczył się Tomasz Adamek od swojej mamy?

– Co pomaga odnieść sukces w życiu według Tomasza Adamka?
Grupa 4
Błogosławiona Matka Teresa z Kalkuty, Eucharystia źródłem siły
„Gdy w roku 1972 Bangladesz dotknęła wielka powódź, Matka Teresa natych-
miast wysłała swe siostry, aby niosły tam pomoc. Skala tragedii była olbrzymia,
179
a ogrom pracy do wykonania przekraczał ludzkie siły. Poproszono więc siostry, by
w porach modlitwy wyjątkowo nie przerywały pracy.
Błogosławiona Matka Teresa postanowiła, że nie będzie wyjątków, mówiąc:
„Nie, siostry będą powracać do domu na adorację i Mszę Świętą”. Wiele osób,
które pomagały w zwalczaniu skutków katastrofy, nie było wówczas w stanie tego
zrozumieć, dla niej było jednak oczywiste, że siły jej sióstr wyczerpią się, jeżeli nie
będą się one żywić codzienną Eucharystią i adoracją”. (…)
To modlitwa, a właściwie całe życie duchowe, zwłaszcza sakramentalne, stano-
wiło fundament prowadzonego przez Matkę Teresę na całym świecie dzieła apo-
stolskiego. Dziś jestem przekonany, że znam prawdziwy powód, dla którego często
mogłem jej towarzyszyć – Matka Teresa potrzebowała kapłana, który codziennie
odprawiałby dla niej i dla sióstr Mszę Świętą i u którego mogłyby się spowiadać”.
(L. Maasburg, Matka Teresa – cudowne historie, <http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TS/swieci/
sw_wojciech_2010_teresa_01.html>, dostęp: 22.04.2014)
– Dlaczego błogosławiona Matka Teresa z Kalkuty nie zgodziła się, aby siostry
opuszczały adorację i Mszę Świętą?
– Skąd siostry czerpały siłę do pracy apostolskiej?
Po wypowiedziach liderów grup K. podsumowuje:

Wszystkie świadectwa mają jedną wspólną cechę. Udział we Mszy Świętej wy-
pływa z wiary i wzmacnia wiarę. Ludzie wierzący czerpią siłę do życia, do ciężkiej
pracy i osiągania sukcesów z modlitwy, adoracji i udziału w Eucharystii. Msza
Święta jest wyjątkowym czasem spotkania Boga i doświadczenia Jego miłości. Mo-
żemy powiedzieć, że udział we Mszy Świętej jest przywilejem, który wynika z wiary
i przynależności do Kościoła katolickiego.
1. Moje zaangażowanie podczas liturgii Mszy Świętej – quiz, praca w grupach

K. dzieli klasę na 4-osobowe grupy i nadaje im numery. Z każdej wybiera lidera, który
będzie wypowiadał się w imieniu pozostałych osób z grupy. K. zapowiada quiz i zasady
udzielania odpowiedzi (czas pracy: 10 minut). Grupa, która zbierze najwięcej punktów,
może otrzymać plusy.
Każda grupa otrzyma zadanie polegające na wyborze prawidłowego zakończenia
zdania. Po usłyszeniu treści zadania członkowie grupy mogą krótko się naradzić (ok.
5–10 sekund), następnie lider danej grupy udziela odpowiedzi, która propozycja
zakończenia zdania jest prawidłowa. Jeżeli nikt z grupy nie potrafi odpowiedzieć,
zadanie kierowane jest do wszystkich grup i odpowiada ta, której lider pierwszy
podniesie rękę. Za każdą prawidłową odpowiedź przysługuje 1 punkt. Jeżeli gru-
pa wypowiada się bez pozwolenia, traci punkty. W przypadku, gdy jeszcze nie ma
punktów, otrzymuje minus.
180
Przykładowe zadania:
1. Znak krzyża podczas Mszy Świętej wykonujemy wspólnie:
a) podczas konsekracji, b) na początku Mszy Świętej i podczas błogosławieństwa
na zakończenie, c) podczas śpiewu „Święty, Święty, Święty…”
2. W akcie pokuty przepraszamy Boga:
a) podczas obrzędów wstępnych, b) przed przyjęciem Komunii Świętej, c) podczas
obrzędów zakończenia.
3. Hymn „Chwała na wysokości Bogu” śpiewany jest:
a) podczas każdej Mszy Świętej, b) w niedziele i święta, c) tylko podczas Bożego
Narodzenia i Wielkanocy.
4. Homilię może głosić:
a) każdy uczestnik liturgii, b) kapłan lub diakon, c) tylko i wyłącznie biskup.
5. Psalm responsoryjny powinien być dialogiem między:
a) śpiewającym psalm i zgromadzonym ludem, b) śpiewającym psalm i kościelnym,
c) śpiewającym psalm i organistą.
6. Czytanie ze Starego Testamentu jest w liturgii słowa jako:
a) czytanie II, b) czytanie I, c) Ewangelia.
7. Wezwania modlitwy powszechnej rozpoczynają się prośbą za:
a) obecnych na Mszy Świętej, b) zmarłych, c) Kościół, papieża i biskupów.
8. Aklamacja „alleluja” jest zastąpiona słowami „Chwała Tobie słowo Boże”
podczas:
a) Adwentu, b) Wielkiego Postu, c) Bożego Narodzenia.
9. Znak, który czynimy, gdy kapłan mówi: „Słowa Ewangelii według…” to:
a) znak krzyża na czole, ustach i sercu, b) duży znak krzyża, c) gest bicia się w piersi.
10. Podczas przeistoczenia przyjmujemy postawę ciała:
a) stojącą, b) klęczącą, c) siedzącą.
11. Słowa modlitwy „Ojcze nasz” podczas Mszy Świętej mówi (-ą):
a) tylko kapłan i ministranci, b) sam kapłan, c) wszyscy obecni na liturgii.
12. Podczas modlitwy osobistej po przyjęciu Komunii Świętej przyjmujemy
postawę ciała:
a) siedzącą, b) stojącą, c) klęczącą.
13. Gest i postawa podczas przekazywania znaku pokoju to:
a) ukłon z uśmiechem do wszystkich, b) skinienie głową do najbliżej stojących lub
uścisk dłoni, c) przyklęknięcie na jedno kolano.
14. Podczas chwil ciszy w czasie Mszy Świętej:
a) wypowiadamy w sercu osobistą modlitwę, b) czekamy, aż cisza się skończy,
c) przygotowujemy się do śpiewu.
15. Podczas błogosławieństwa na zakończenie:
a) wszyscy klękamy, b) wychodzimy z kościoła, c) postawą stojącą wyrażamy
gotowość głoszenia nauki Jezusa.
K. podsumowuje:
Każdy z nas może włączyć się w przygotowanie liturgii Mszy Świętej. Możecie
czytać czytania, śpiewać psalm, przygotować i przeczytać modlitwę powszechną lub
181
komentarze do poszczególnych części Mszy Świętej: czytań, przygotowania darów,
Komunii Świętej. Najczęściej zadania te podejmują grupy liturgiczne w parafii,
a wszyscy obecni na liturgii włączają się z wiarą w te czynności, słuchając i odpowia-
dając na wezwania. Nie wystarczy jednak samo słuchanie i odpowiadanie na słowa
kapłana. Podczas Mszy Świętej spotykamy się z samym Chrystusem.
2. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują schemat „Budowa Mszy Świętej”.
3. Praca domowa
1. Przeprowadź wywiad z trzema osobami na temat: „Co daje człowiekowi wie-
rzącemu udział we Mszy Świętej?”. Wywiad możesz nagrać lub zapisać.
2. Poszukaj w dostępnych źródłach i wypisz imiona ludzi, dla których Msza
Święta ma wyjątkową wartość.
3. Napisz trzy wezwania do modlitwy powszechnej.
4. Napisz krótki komentarz do Mszy Świętej, uwzględniając wybraną uroczystość
lub okres liturgiczny, który obecnie przeżywamy.
4. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę słowami „Chwała Ojcu i Synowi, i Duchowi Świętemu…”,
zwracając uwagę na to, że znak krzyża czynimy na początku i na końcu modlitwy, a nie
za każdym razem, kiedy powtarzamy tę modlitwę, jak to jest zwyczajem niektórych osób.
Literatura
Jan Paweł II, Encyklika „Ecclesia de Eucharistia”, <http://www.opoka.org.pl/bi-
blioteka/W/WP/jan_pawel_ii/encykliki/eucharistia_17042003.html>, dostęp:
30.05.2014.
L. Maasburg, Matka Teresa – cudowne historie, <http://www.opoka.org.pl/biblio-
teka/T/TS/swieci/sw_wojciech_2010_teresa_01.html>, dostęp: 22.04.2014.
Mozambik: czołgała się 4 km, by uczestniczyć w niedzielnej liturgii,
<http://ekai.pl/wydarzenia/x15603/mozambik-czolgala-sie-km-by-uczestniczyc-w-
niedzielnej-liturgii/> dostęp: 22.04.2014.
Msza Święta Ojca Pio, „Miłujcie się!” [online], 2006, nr 4, <http://adonai.pl/sakra-
menty/eucharystia/?id=36>, dostęp: 22.04.2014.
Wiara pomaga osiągać sukcesy. Z Tomaszem Adamkiem rozmawia ks. Ryszard Halwa,
<http://www.mojarodzina.org/index.php?option=com_content&view=ar-
ticle&id=383>, dostęp: 22.04.2014.
182
23. „Oto wielka tajemnica wiary”.
Modlitwa Eucharystyczna
– Poznanie treści modlitw eucharystycznych.
– Motywowanie do świadomego i głębokiego przeżywania liturgii eucharystycz-
nej.
Wiedza:
– Uczeń podaje, że są cztery modlitwy eucharystyczne,
– wymienia za kogo i z kim modlimy się w drugiej modlitwie eucharystycznej.
Umiejętności:
– Uczeń mówi z pamięci słowa konsekracji,
– wyjaśnia, dlaczego kapłan wypowiada słowa modlitwy w liczbie mnogiej,
– wyjaśnia treść czterech aklamacji,
– odpowiada na wezwania kapłana.
– Uczeń z wiarą przyjmuje fakt przemiany chleba i wina w Ciało i Krew jako
tajemnicę,
– modli się we wspólnocie z innymi podczas liturgii.
Metody, formy i techniki: film, opowiadanie, rozmowa kierowana, analiza tekstu,

kolorowanie tekstu, parafraza, tekst luk, quasi-celebracja, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: karty pracy (teksty drugiej modlitwy eucharystycznej), tekst
luk, chleb, świeca, biały obrus, krzyż, teksty katechezy Cyryla Jerozolimskiego.
Uwaga: Wartość tej katechezy opiera się na osobistym przemyśleniu i przemodleniu jej
przez K. Wcześniej należy odpowiednio dobrać i przygotować wszelkie pomoce.
1. Modlitwa
K. z uczniami śpiewa pieśń „Dotknij Panie moich oczu” (można posłużyć się wykona-
niem zespołu Deus Meus, <http://www.youtube.com/watch?v=rgi3cYzQESQ>, dostęp
21.11.2013). Następnie K. wycisza klasę i czyta tekst KKK 1380 jako wprowadzenie
do modlitwy:
„Istnieje głęboki sens w tym, że Chrystus chciał pozostać obecny w swoim Koście-
le w ten wyjątkowy sposób. Skoro w widzialnej postaci miał On opuścić swoich, to
chciał dać nam swoją obecność sakramentalną; skoro miał ofiarować się na krzyżu
dla naszego zbawienia, to chciał, byśmy mieli pamiątkę Jego miłości, którą umiłował
183
nas aż «do końca» (J 13,1), aż po dar ze swego życia. (…) Pozostaje obecny pod
znakami, które wyrażają i komunikują tę miłość” (KKK 1380).
Prośmy Pana Boga, aby dał nam łaskę zrozumienia czym jest Eucharystia, ta-
jemnica Jego obecności wśród nas. Tę tajemnicę widzi się sercem. Prośmy zatem
wspólnym śpiewem o oczyszczenie naszego serca.
2. Cud w Lanciano – film, opowiadanie
K. wyświetla początek filmu (do 4:05) „Tajemnica Eucharystii – cuda euchary-
styczne” (Widzialne i niewidzialne) cz. 2, <http://www.youtube.com/watch?v=mA-
AEZnV9sPQ> dostęp: 15.03.2014 lub opowiada o cudzie w Lanciano:
„Pierwszy Eucharystyczny cud w Kościele katolickim, dokładnie zbadany i ofi-
cjalnie uznany, znajduje się w Lanciano, w kościele pw. św. Franciszka z Asyżu,
położonym w centrum miasta. Nie znamy dnia, miesiąca ani roku, w którym wydarzył
się cud. (…) Do naszych czasów dotarły jedynie informacje o tym, że niezwykłe
wydarzenie miało miejsce w VIII w., a kapłan sprawujący Eucharystię był zakonni-
kiem ojców bazylianów. Z inskrypcji na kamiennej tablicy (…) możemy przeczytać:
«Około roku Pańskiego 700 w tym kościele (…) pewien kapłan mnich wątpił, czy
Święta Hostia jest naprawdę Ciałem Naszego Pana, a wino Jego Krwią. Odprawił
Mszę i gdy wyrzekł słowa konsekracji hostii, zobaczył, jak przemienia się ona w Cia-
ło, a wino w Krew. Pokazano to zgromadzonym, a potem całemu ludowi. Ciało
zachowało się w całości, a Krew podzieliła się na 5 nierównych części (…)». (…)
Relikwie Cudu Eucharystycznego w Lanciano możemy oglądać do dziś, w głów-
nym ołtarzu świątyni. Ciało Pańskie znajduje się w srebrnej monstrancji z 1713 r.,
a Krew w kielichu z kryształu górskiego z XVII w. Z upływem lat relikwie zmieniły
swój wygląd. Ciało, na skutek utraty wody, wyschło. (…) Natomiast Krew uległa
koagulacji (zlepieniu cząstek w większe zespoły), samoistnie przybierając formę
pięciu nierównych grudek. Nie da się logicznie wytłumaczyć, dlaczego właśnie
pięciu – czyli tylu, ile ran pozostało na uwielbionym Ciele Chrystusa. Kilkakrotnie,
podczas ważenia bryłek krwi, miało miejsce niezwykłe zjawisko. Otóż jedna bryłka
ważyła tyle, co wszystkie razem, a ciężar dwóch był równy ciężarowi trzech. Nato-
miast waga najmniejszej równała się wadze największej. (…)
«Badania mikroskopowe potwierdziły i udokumentowały, że fragment ciała
stanowił prążkowaną tkankę ścianki sercowej, wolną od jakiegokolwiek materiału
czy substancji konserwującej – podkreśla Joan Carroll Cruz w książce pt. Cuda
Eucharystyczne. – Zarówno Ciało, jak też Krew miały pochodzenie ludzkie (…)
wspólną grupę krwi: AB [czyli taką samą, co na Całunie Turyńskim]. Prof. Linoli
podkreślił, że gdyby krew pochodziła od osoby zmarłej, podlegałaby szybkiemu
procesowi zepsucia i rozkładu». (…) Niewytłumaczalne jest to, w jaki sposób – bio-
rąc pod uwagę sposób przechowywania relikwii narażonych na niszczące działania
powietrza – przetrwały tyle wieków”.
(A. Niedźwiecki, Eucharystyczny cud w Lanciano, „Niedziela Legnicka” [online], 2008,
nr 41, <http://www.niedziela.pl/artykul/54607/nd/Eucharystyczny-cud-w-Lanciano>,
dostęp: 15.03.2014)
184
K. pyta:
– Co zwróciło waszą szczególną uwagę w tym wydarzeniu?
– Czego dowodem jest cud w Lanciano?
Dziś zatrzymamy się nad tajemnicą wiary, która dokonuje się podczas każdej
Mszy Świętej.
K. poleca zapisać temat: „Oto wielka tajemnica wiary”. Modlitwa eucharystyczna.
1. Druga modlitwa eucharystyczna – kolorowanie tekstu

K. wyjaśnia:
Każda Msza Święta jest szczególnym czasem podziękowania. Jedno z jej określeń
to EUCHARYSTIA – dziękczynienie. W czasie każdej Mszy Świętej dziękujemy
Panu Bogu za konkretne wydarzenie zbawcze, które rozegrało się dwa tysiące lat
temu, a jednocześnie to wydarzenie uobecnia się na ołtarzu w sposób bezkrwawy.
Dziękczynienie za ofiarę Pana Jezusa i uobecnienie tej ofiary dokonują się w głównej
części Mszy Świętej, w czasie modlitwy eucharystycznej.
Modlitwa eucharystyczna, której najważniejszym momentem jest przeistocze-
nie, ma cztery podstawowe warianty. Dziś przeanalizujemy fragmenty tzw. Drugiej
modlitwy eucharystycznej. Wstępem do modlitwy eucharystycznej jest prefacja
(łac. praefatio – przedmowa) – modlitwa rozpoczynająca się dialogiem pomiędzy
kapłanem i wiernymi (Pan z wami – I z duchem twoim. W górę serca – Wznosimy
je do Pana), a kończąca słowami: „Święty, Święty, Święty, Pan Bóg Zastępów…”,
które odmawiają lub śpiewają wszyscy wierni.
Zastanowimy się, dlaczego kapłan wypowiada słowa modlitwy w liczbie mnogiej,
a słowa konsekracji w czasie teraźniejszym.
Uczniowie w parach otrzymują fragment prefacji z drugiej modlitwy eucharystycznej
(teczka pomocy). Podkreślają w tekście:
na niebiesko – wyrażenia w liczbie mnogiej wypowiadane przez kapłana,
na zielono – słowa ustanowienia Eucharystii w formie czasu teraźniejszego.
Przed konsekracją kapłan modli się: „Dlatego stajemy przed Tobą i zjednoczeni
z całym Kościołem, uroczyście obchodzimy pierwszy dzień tygodnia, w którym Jezus
Chrystus zmartwychwstał i zesłał na Apostołów Ducha Świętego. Przez Chrystusa
prosimy Ciebie, wszechmogący Boże:
Uświęć te dary mocą Twojego Ducha, aby stały się dla nas Ciałem i Krwią na-
szego Pana Jezusa Chrystusa.
On to, gdy dobrowolnie wydał się na mękę, wziął chleb i dzięki Tobie składając,
łamał i rozdawał swoim uczniom, mówiąc:
«Bierzcie i jedzcie z tego wszyscy: To jest bowiem Ciało moje, które za was
będzie wydane.
Podobnie po wieczerzy wziął kielich i ponownie dzięki Tobie składając, podał
swoim uczniom, mówiąc:
Bierzcie i pijcie z niego wszyscy: To jest bowiem kielich Krwi mojej nowego
185
i wiecznego przymierza, która za was i za wielu będzie wylana na odpuszczenie
grzechów.
To czyńcie na moją pamiątkę»”.
(Druga modlitwa eucharystyczna)
Uczniowie czytają podkreślone wyrażenia.

– Dlaczego kapłan wypowiada słowa modlitwy w liczbie mnogiej?
– Dlaczego słowa konsekracji wypowiada w czasie teraźniejszym?
K. uzupełnia:
Najważniejszym momentem Eucharystii jest przeistoczenie. Kapłan w imieniu
całej społeczności wiernych wzywa mocy Ducha Świętego, aby chleb i wino zostały
konsekrowane, i stały się Ciałem i Krwią Chrystusa. Forma czasu teraźniejszego
świadczy, że tu i teraz dokonuje się ofiara Pana Jezusa, a użycie liczby mnogiej
przypomina, że podczas konsekracji Eucharystii kapłan nigdy nie działa sam, lecz
zawsze w Kościele i z całym Kościołem – Mistycznym Ciałem Chrystusa. Zmysły
mówią nam, że na ołtarzu jest chleb i wino, ale wiara podpowiada, że to Ciało
i Krew Jezusa.
2. Aklamacja – parafraza
K. pisze na tablicy treść pierwszej aklamacji i wyjaśnia:
Po przeistoczeniu kapłan ukazuje wiernym kielich, stawia go na korporale i przyklęka.
Następnie rozpoczyna jedną z czterech aklamacji, może być nią ta, którą macie
napisaną na tablicy. Pomyślcie, co możecie odpowiedzieć na te słowa. Przepiszcie
je do zeszytów i niech każdy z was dopisze własną odpowiedź.
„Oto wielka tajemnica wiary”.

Chętni uczniowie czytają swoje odpowiedzi. Wśród nich pojawi się pewnie odpowiedź
z pierwszej aklamacji. Następnie uczniowie szukają w podręcznikach tekstów czterech
aklamacji. Najpierw czytają je w ciszy, następnie K. czyta słowa kapłana, a klasa –
odpowiedzi wiernych. K. wprowadza:
W liturgii Mszy Świętej występują cztery formy aklamacji wypowiadane przez
kapłana, którym przyporządkowano cztery formy odpowiedzi wiernych.
Aklamacja pierwsza:
Kapłan: Oto wielka tajemnica wiary.
Wierni: Głosimy śmierć Twoją, Panie Jezu, wyznajemy Twoje zmartwychwstanie
i oczekujemy Twego przyjścia w chwale.
Aklamacja druga:
Kapłan: Wielka jest tajemnica naszej wiary.
Wierni: Ile razy ten chleb spożywamy i pijemy z tego kielicha, głosimy śmierć
Twoją, Panie, oczekując Twego przyjścia w chwale.
Aklamacja trzecia:
Kapłan: Uwielbiajmy tajemnicę wiary.
Wierni: Panie, Ty nas wybawiłeś przez krzyż i zmartwychwstanie swoje, Ty jesteś
Zbawicielem świata.
186
Aklamacja czwarta
Kapłan: Tajemnica wiary.
Wierni: Chrystus umarł, Chrystus zmartwychwstał, Chrystus powróci.
(Druga modlitwa eucharystyczna)
1. Anamneza i modlitwy wstawiennicze – tekst luk

Uczniowie otrzymują karty pracy z tekstem luk (teczka pomocy), w którym mają do-
pisać, kogo powierzamy Bogu w modlitwie eucharystycznej.
Kapłan mówi: Wspominając śmierć i zmartwychwstanie Twojego Syna, ofiaru-
jemy Tobie, Boże, Chleb życia i Kielich zbawienia i dziękujemy, że nas wybrałeś,
abyśmy stali przed Tobą i Tobie służyli.
Pokornie błagamy, aby Duch Święty zjednoczył nas wszystkich przyjmujących
Ciało i Krew Chrystusa.
Pamiętaj, Boże, o Twoim Kościele na całej ziemi. Spraw, aby lud Twój wzrastał
w miłości razem z naszym Papieżem ……………, naszym Biskupem ……………
oraz całym duchowieństwem ……………..
Pamiętaj także o naszych zmarłych braciach i siostrach ……………, którzy
zasnęli z nadzieją zmartwychwstania, i o wszystkich, którzy w Twojej łasce odeszli
z tego świata. Dopuść ich do oglądania Twojej światłości. Prosimy Cię, zmiłuj się
nad nami wszystkimi …………… i daj nam udział w życiu wiecznym z Najświętszą
Bogurodzicą Dziewicą Maryją, ze świętymi Apostołami, ze świętym ……………
i wszystkimi świętymi, którzy w ciągu wieków podobali się Tobie, abyśmy z nimi
wychwalali Ciebie przez Twojego Syna, Jezusa Chrystusa.
Wstaw w miejsce kropek: imię obecnego papieża, imię biskupa twojej diecezji,
imiona kapłanów z twojej parafii, imiona bliskich zmarłych, własne imię oraz obec-
nych z tobą na Mszy Świętej, imię ulubionego świętego.
Po skończonej pracy K. wyjaśnia:
Modlitwa o jedność w Duchu, czyli tzw. epikleza komunijna, wprowadza nas
w modlitwę wstawienniczą za Kościół, za żyjących i zmarłych. Modlitwa ta wyraża
jedność z Kościołem w niebie i z wszystkimi żywymi i zmarłymi członkami Kościoła.
Modlimy się szczególnie za osoby, które w Kościele pełnią najbardziej odpowie-
dzialne funkcje. Zjednoczeni przez Ducha Świętego, w każdym miejscu na ziemi,
modlimy się o to samo. Kiedy kapłan wypowiada słowa: „ofiarujemy Tobie, Boże”,
mówi również w naszym imieniu. Bóg nas wybrał, byśmy byli blisko Niego, ale nie
sami, lecz we wspólnocie.
2. Wiara daje pewność – quasi-celebracja
K. przygotowuje na stoliku przykrytym białym obrusem świecę, krzyż, Pismo Święte
oraz chleb, a wokół niego kartki z fragmentem katechezy św. Cyryla Jerozolimskiego,
które uczniowie otrzymują na zakończenie quasi-celebracji:
187
„Gdy więc przyjmujesz Eucharystię, pamiętaj, że nie jest to zwykły i pospolity
chleb i wino, ale jak stwierdził Pan, to jest Jego Ciało i Krew. A choćby zmysły
mówiły ci coś innego, to wiara daje ci niezachwianą pewność”.
K. wybiera 2 uczniów: jeden zapala świecę, drugi czyta z Pisma Świętego tekst
1 Kor 11,23-26. Następnie poszczególni uczniowie odczytują kolejno poniższe frag-
menty katechezy św. Cyryla Jerozolimskiego.
Tekst 1
„Pan nasz Jezus Chrystus tej nocy, której był wydany, wziął chleb i dzięki uczy-
niwszy połamał go i dał swoim uczniom, mówiąc: «Bierzcie i jedzcie, to jest Ciało
moje». Następnie wziął kielich i odmówiwszy dziękczynienie mówił: «Bierzcie
i pijcie, to jest Krew moja». Kiedy sam Chrystus wyrzekł te słowa i powiedział
o chlebie: «To jest Ciało moje», kto jeszcze ośmieli się wątpić? I gdy stwierdził
i powiedział: «To jest Krew moja», któż odtąd mógłby powątpiewać i twierdzić, że
nie jest to Jego Krew?”.
Tekst 2
„Dlatego też z całkowitym przekonaniem spożywamy chleb i wino jako Ciało
i Krew Chrystusa. Ponieważ pod postacią chleba otrzymujesz Ciało i pod postacią
wina otrzymujesz Krew, a gdy spożywasz Ciało i Krew Chrystusa, stajesz się uczest-
nikiem Jego Ciała i Jego Krwi. (…) Jezus rozprawiając z Żydami mówił: «Jeżeli
nie będziecie spożywać mego Ciała i nie będziecie pić Krwi mojej, nie będziecie
mieć życia w sobie»”.
Tekst 3
„W Starym Przymierzu również istniały chleby ofiarne, skończyły się one jednak
razem z nim, ponieważ należały do Starego Testamentu; w nowym zaś Przymierzu
chleb jest niebiański i napój przynoszący zbawienie, które uświęcają duszę i ciało.
Bo tak jak chleb odpowiada ciału, tak też Słowo Ojca jest pokarmem właściwym
dla ducha”.
Tekst 4
„Gdy więc przyjmujesz Eucharystię, pamiętaj, że nie jest to zwykły i pospolity
chleb i wino, ale jak stwierdził Pan, to jest Jego Ciało i Krew. A choćby zmysły
mówiły ci coś innego, to wiara daje ci niezachwianą pewność”.
Tekst 5
„Zostałeś pouczony o tym i jesteś w pełni przekonany, że to, co się tobie zdaje
chlebem, nie jest chlebem, choć ma jego smak, ale Ciałem Chrystusa; i to, co się
tobie zdaje winem, nie jest winem, choć smak ci o tym mówi, ale Krwią Chrystusa”.
Tekst 6
„Z odsłoniętym więc obliczem, czyli z czystym sercem, wpatruj się w chwałę
Pańską, którą oglądasz jakby w zwierciadle, i postępuj z chwały do chwały, w Chry-
stusie Jezusie, Panu naszym, któremu przystoi cześć, moc i chwała na wszystkie
wieki. Amen”.
(Cyryl Jerozolimski, Chleb niebiański i kielich zbawienia, katecheza 22, mystagogiczna, 4,1.3-6.9,
<http://brewiarz.pl/indeksy/pokaz.php3?id=6&nr=111>, dostęp: 30.05.2014)
188
Po zakończonej quasi-celebracji K. bierze do ręki chleb, dzieli go i daje każdemu. Na-
stępnie z pomocą osób stojących przy stoliku rozdaje kartki z fragmentem katechezy
św. Cyryla Jerozolimskiego. Podczas rozdawania K. może włączyć nagranie pieśni
Magdy Anioł: „Kiedyś wino i chleb”, <http://ministrarepl.wrzuta.pl/audio/5TapflxlP5a/
magda_aniol_-_kiedys_wino_i_chleb>, dostęp: 30.05.2014.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie wpisują własne odpowiedzi do aklamacji, wklejają karty pracy z tekstem
luk (z modlitwą wstawienniczą) oraz otrzymany fragment katechezy św. Cyryla Jero-
zolimskiego
4. Praca domowa
1. Naucz się na pamięć słów konsekracji.
2. Przeczytaj z Katechizmu Kościoła katolickiego p. 1354 i napisz, z kim jed-
noczymy się podczas Eucharystii.
3. Odszukaj tekst pieśni „Przed tak wielkim Sakramentem” i wyjaśnij, o czym
mówi pierwsza zwrotka.
5. Modlitwa
Wspólny śpiew „Kiedyś wino i chleb” (podręcznik).
Literatura
A. Niedźwiecki, Eucharystyczny cud w Lanciano, „Niedziela Legnicka” [online],
2008, nr 41, <http://www.niedziela.pl/artykul/54607/nd/Eucharystyczny-cud-
-w-Lanciano>, dostęp: 15.03.2014.
Bł. Jan Paweł II o swoim przeżywaniu Eucharystii, <http://adoremus.pl/index.
php?page=swiadectwo-bl-jana-pawla-ii-o-eucharystii>, dostęp: 30.05.2014.
Druga modlitwa eucharystyczna, <http://www.ordo.pallotyni.pl/index.php/teksty-
liturgiczne/44-msza-rzymski/91-druga-modlitwa-eucharystyczna>, dostęp:
30.05.2014.
Jean-Denis Chalufour, Przewodnik po Mszy świętej, Dębogóra 2012, s. 131-170,
286-303.
L. Cywińska, M. Frela, Eucharystia źródłem życia Kościoła, „Katecheta”, 2011, nr
7-8, s. 27-39.
L. Knabit, O Mszy świętej, Kraków 2007.
Warto przeczytać
Internetowa Liturgia Godzin, <http://brewiarz.pl/indeksy/pokaz.php3?i-
d=6&nr=111>, dostęp: 30.05.2014.
Urząd Celebracji Liturgicznych Stolicy Apostolskiej, Kapłan i Kanon Mszy, tłum.
Dominika Krupińska, „Nowy Ruch Liturgiczny” , 2011, nr 20, <http://
www.nowyruchliturgiczny.pl/2011/11/kapan-i-kanon-mszy.html>, dostęp:
30.05.2014.
189
24. Na ile mogę się zbliżyć do Boga?
Sakrament Eucharystii
– Głębsze poznanie motywu ustanowienia Eucharystii i sensu przyjmowania
Komunii Świętej.
– Budowanie głębokiej zażyłości z Chrystusem przez częste przyjmowanie
Komunii Świętej.
Wiedza:
– Uczeń wskazuje teksty biblijne dotyczące Eucharystii,
– podaje warunki przystąpienia do Komunii Świętej.
Umiejętności:
– Uczeń na podstawie tekstów biblijnych wyjaśnia motywy ustanowienia przez
Jezusa sakramentu Eucharystii,
– charakteryzuje przyjmowanie Komunii Świętej jako przejaw głębokiej zażyłości
z Panem Jezusem,
– uzasadnia potrzebę częstej Komunii Świętej.
– Uczeń rozwija swoją więź z Chrystusem przez życie sakramentalne.
Metody, formy i techniki: film, opowiadanie, czytanie Pisma Świętego, „pierwsza

strona z gazety”, rozmowa kierowana, praca z planszą, analiza tekstu, „Przepis
na chleb. Przepis na godne przyjmowanie Komunii Świętej”, śpiew, poszuki-
wanie odpowiedzi, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, białe kartki A4, dowolna gazeta katolicka, plan-
sza z hasłem „Pascha”, Katechizm Kościoła katolickiego, karty pracy („Przepis
na chleb. Przepis na godne przyjmowanie Komunii Świętej”, „Odpowiadam
Jezusowi na Jego miłość”, „Rozwijam owoce Komunii Świętej”), tekst pieśni
„Panie, dobry jak chleb”.
1. Modlitwa
K. przypomina, że św. Jan Paweł II 16 października 2002 roku wprowadził do modlitwy
różańcowej dodatkową część – tajemnice światła. K. zaprasza uczniów do odmówienia
jednego dziesiątka różańca, w którym rozważana będzie tajemnica piąta: ustanowienie
Eucharystii. Do każdego „Zdrowaś Maryjo”, po słowach: „i błogosławiony Owoc żywota
Twojego Jezus”, należy dołączyć dopowiedzenie:
190
1. …który spożywał Paschę z apostołami w Wieczerniku.
2. …który ustanowił Eucharystię.
3. …który przemienia chleb w swoje Ciało, a wino w swoją Krew.
4. …który karmi nas swoim Ciałem i poi swoją Krwią.
5. …który powiedział: „Kto spożywa moje Ciało i pije moją Krew, ma życie
wieczne, a Ja go wskrzeszę w dniu ostatecznym” (J 6,54).
6. …który nas kocha i daje nam przedsmak nieba w Eucharystii.
7. …który krzepi nasze serca.
8. …który mówi: „Pokój wam” (J 20,19).
9. …który ukrył się pod postacią chleba i wina.
10. …który powiedział: „Ja jestem chlebem życia” (J 6,48).
Święta Maryjo, Matko Boża, módl się za nami grzesznymi teraz i w godzinę
śmierci naszej. Amen.
2. Eucharystia w życiu Marty Robin – film, opowiadanie
K. wyświetla pierwsze 11 minut programu „Marta Robin, święta nic nie jadła przez 50
lat” (23:34), <http://www.youtube.com/watch?v=R0ywm8ILDYs>, dostęp: 28.03.2014
lub opowiada o jej życiu.
Będziemy dziś rozważać tajemnicę Eucharystii. Jedną z osób, która odkryła jej
głębię i dosłownie żyła Eucharystią, jest Marta Robin.
Cud Eucharystii w życiu Marty Robin

„Marta Robin urodziła się 13 marca 1902 r. we Francji. (…) 15 sierpnia 1912 r.
W życiu Marty miało miejsce wielkie wydarzenie: w tym dniu po raz pierwszy przy-
jęła Chrystusa w Eucharystii. Wyznała po latach: «Wydaje mi się, że Pan w chwili
mojej pierwszej Komunii św. wziął mnie w posiadanie. Serce Jezusa zabiło w moim
sercu». (…)
W maju 1918 r. szesnastoletnia Marta zaczęła cierpieć na dotkliwe bóle głowy.
25 listopada tego roku w obecności matki nagle upadła w kuchni. Od tej chwili przez
20 miesięcy pozostała w stanie uśpienia. Lekarze byli bezradni, gdyż nie potrafili
zdiagnozować choroby dziewczyny. Rodzice obawiali się, że Marta wkrótce umrze.
Nikt nie zdawał sobie jednak sprawy z tego, że była to „śpiączka mistyczna”, podczas
której Jezus duchowo przygotowywał Martę do wielkiego posłannictwa uobecniania
Jego miłości i nieskończonego miłosierdzia. Ku zdumieniu i radości wszystkich
pewnego dnia dziewczyna się przebudziła i wznowiła rozmowę dokładnie w tym
miejscu, w którym ją przerwała w chwili zapadnięcia w mistyczny sen. (…) Dziew-
czyna otrzymała wewnętrzne przekonanie, że najważniejszą misją jej życia będzie
cierpienie za innych. Uczyła się na modlitwie od Maryi bezgranicznie wierzyć i ufać
Jezusowi. Miała tylko jedno pragnienie: aby do końca wypełnić wolę Bożą. (…)
Paraliż nóg Marty posunął się tak daleko, że nie mogła się już poruszać o własnych
siłach. (…) Martą opiekował się dr Jan Dechaume, profesor na fakultecie medycyny
w Lyonie, oraz dr Andrzej Ricard. W swoim raporcie na temat stanu zdrowia Marty
lekarze pisali, że 2 lutego 1929 r. około południa jej nogi i ręce stały się bezwładne
191
i zesztywniały. Zostały również sparaliżowane mięśnie przełyku i dlatego chora nie
mogła przyjmować żadnych pokarmów i napojów, a ponadto w ogóle nie spała.
Fakt, że Marta żyła pomimo tego, że się w ogóle nie odżywiała, pozostał dla nauki
zagadką. Naukowcy stwierdzili ponadto, że przyczyną całkowitej bezwładności
młodej kobiety nie były jej stany emocjonalne, psychiczne lub umysłowe. Przyczyny
choroby Marty pozostały dla medycyny wielką tajemnicą. (…)
Eucharystia była dla Marty najważniejszym wydarzeniem i jedynym pokarmem,
który utrzymywał ją przy życiu. Przyjmowała Komunię św. tylko raz w tygodniu, we
wtorek, a w ostatnich latach swojego ziemskiego życia w środę wieczorem. (…)
«Kiedy przyjmuję Komunię św. – mówiła Marta – to dzieje się to tak, jak gdyby
żywa osoba wchodziła we mnie… Zwilżają mi usta, ale niczego nie mogę przełknąć.
Hostia wnika we mnie, lecz ja sama nie wiem jak. Eucharystia nie jest zwykłym po-
karmem. Za każdym razem nowe życie we mnie się wlewa. Jezus jest w całym moim
ciele, jakbym zmartwychwstała. Komunia św. jest czymś więcej niż zjednoczeniem:
jest stopieniem się w jedno… Mam ochotę krzyczeć do tych wszystkich, którzy ciągle
mnie pytają, czy ja rzeczywiście nic nie jem, mówiąc im, że ja jem więcej niż oni,
ponieważ karmię się Eucharystią Ciała i Krwi Pana Jezusa. Chcę im powiedzieć,
że to oni sami blokują w sobie efekty tego pokarmu».
To, co najbardziej wszystkich dziwi, a szczególnie ludzi świata nauki, to stwier-
dzenie faktu, że Marta od momentu całkowitego paraliżu jej ciała w 1929 r. aż do
swojej śmierci w lutym 1981 r., a więc przeszło 50 lat, absolutnie nic nie jadła, nic
nie piła i w ogóle nie spała, a pomimo tego jej organizm normalnie funkcjonował.
Jedynym jej pokarmem była Komunia św. Chrystus pragnął przez ten nadzwyczajny
znak, jakim był ten permanentny eucharystyczny cud, ukazać wszystkim ludziom,
jak potężną moc ma Komunia św., jeżeli jest przyjmowana z głęboką wiarą”.
(M. Piotrowski, Cud Eucharystii w życiu Marty Robin, „Miłujcie się!” [online], 2005, nr 2, <http://
www.milujciesie.org.pl/nr/temat_numeru/cud_eucharystii_w_zyciu.html>, dostęp: 28.03.2014)
– Na czym polegała zażyłość Marty Robin z Chrystusem w Eucharystii?

– Jak blisko można być Chrystusa, przyjmując Eucharystię?
Po wypowiedziach uczniów K. zapisuje temat na tablicy, a uczniowie w zeszytach: „Na
ile mogę zbliżyć się do Boga? Sakrament Eucharystii”.
1. Ewangeliści o Eucharystii – czytanie Pisma Świętego, praca w grupach

K. dzieli uczniów na 4 grupy (przy większej liczbie osób – na 8 grup) i każdej przydziela
Pismo Święte, czystą kartkę papieru A4 oraz fragment Ewangelii dotyczący Eucharystii,
pisząc na tablicy sigla dla poszczególnych grup. Uczniowie czytają tekst w ciszy.
Grupa 1 – Mt 26,17-19.26-29
„W pierwszy dzień Przaśników przystąpili do Jezusa uczniowie i zapytali Go:
«Gdzie chcesz, żebyśmy Ci przygotowali spożywanie Paschy?» On odrzekł: «Idźcie
do miasta, do znanego nam człowieka, i powiedzcie mu: „Nauczyciel mówi: Czas
192
mój jest bliski; u ciebie urządzam Paschę z moimi uczniami”». Uczniowie uczynili
tak, jak im polecił Jezus, i przygotowali Paschę.
A gdy oni jedli, Jezus wziął chleb i odmówiwszy błogosławieństwo, połamał i dał
uczniom, mówiąc: «Bierzcie i jedzcie, to jest Ciało moje». Następnie wziął kielich
i odmówiwszy dziękczynienie, dał im, mówiąc: «Pijcie z niego wszyscy, bo to jest
moja Krew Przymierza, która za wielu będzie wylana na odpuszczenie grzechów.
Lecz powiadam wam: Odtąd nie będę już pił [napoju] z tego owocu winnego krzewu
aż do owego dnia, kiedy pić go będę z wami nowy, w królestwie Ojca mojego»”.
Grupa 2 – Mk 14,12-16.22-25
„W pierwszy dzień Przaśników, kiedy ofiarowywano Paschę, zapytali Jezusa Jego
uczniowie: «Gdzie chcesz, żebyśmy przygotowali Ci spożywanie Paschy?» I posłał
dwóch spośród swoich uczniów z tym poleceniem: «Idźcie do miasta, a spotka
was człowiek niosący dzban wody. Idźcie za nim i tam, gdzie wejdzie, powiedzcie
gospodarzowi: Nauczyciel pyta: Gdzie jest dla Mnie izba, w której mógłbym spożyć
Paschę z moimi uczniami? On wskaże wam na górze salę dużą, usłaną i gotową.
Tam przygotujecie dla nas». Uczniowie wybrali się i przyszli do miasta, gdzie znaleźli
[wszystko], tak jak im powiedział, i przygotowali Paschę.
A gdy jedli, wziął chleb, odmówił błogosławieństwo, połamał i dał im, mówiąc:
«Bierzcie, to jest Ciało moje». Potem wziął kielich i odmówiwszy dziękczynienie, dał
im, i pili z niego wszyscy. I rzekł do nich: «To jest moja Krew Przymierza, która za wielu
będzie wylana. Zaprawdę, powiadam wam: Odtąd nie będę już pił [napoju] z owocu
winnego krzewu aż do owego dnia, kiedy pić będę go nowy w królestwie Bożym»”.
Grupa 3 – Łk 22,14-20
„A gdy nadeszła pora, zajął miejsce u stołu i Apostołowie z Nim. Wtedy rzekł do
nich: «Gorąco pragnąłem spożyć tę Paschę z wami, zanim będę cierpiał. Albowiem
powiadam wam: Nie będę <już> jej spożywać, aż się spełni w królestwie Bożym».
Potem wziął kielich i odmówiwszy dziękczynienie, rzekł: «Weźcie go i podziel-
cie między siebie; albowiem powiadam wam: odtąd nie będę <już> pił [napoju]
z owocu winnego krzewu, aż przyjdzie królestwo Boże».
Następnie wziął chleb, odmówiwszy dziękczynienie, połamał go i podał im,
mówiąc: «To jest Ciało moje, które za was będzie wydane: to czyńcie na moją pa-
miątkę!» Tak samo i kielich [wziął] po wieczerzy, mówiąc: «Ten kielich to Nowe
Przymierze we Krwi mojej, która za was będzie wylana»”.
Grupa 4 – J 6,48-58
„Ja jestem chlebem życia. Ojcowie wasi jedli mannę na pustyni i pomarli. To
jest chleb, który z nieba zstępuje: Kto go je, nie umrze. Ja jestem chlebem żywym,
który zstąpił z nieba. Jeśli ktoś spożywa ten chleb, będzie żył na wieki. Chlebem,
który Ja dam, jest moje ciało [wydane] za życie świata». Sprzeczali się więc między
sobą Żydzi, mówiąc: «Jak on może nam dać <swoje> ciało do jedzenia?».
Rzekł do nich Jezus: «Zaprawdę, zaprawdę, powiadam wam: Jeżeli nie będziecie
jedli Ciała Syna Człowieczego ani pili Krwi Jego, nie będziecie mieli życia w sobie.
Kto spożywa moje Ciało i pije moją Krew, ma życie wieczne, a Ja go wskrzeszę
193
w dniu ostatecznym. Ciało moje jest prawdziwym pokarmem, a Krew moja jest
prawdziwym napojem. Kto spożywa moje Ciało i Krew moją pije, trwa we Mnie,
a Ja w nim. Jak Mnie posłał żyjący Ojciec, a Ja żyję przez Ojca, tak i ten, kto Mnie
spożywa, będzie żył przeze Mnie. To jest chleb, który z nieba zstąpił – nie jest on
taki jak ten, który jedli wasi przodkowie, a poumierali. Kto spożywa ten chleb,
będzie żył na wieki».
2. Wiadomość o Eucharystii – „pierwsza strona z gazety”, praca w grupach
K. pokazuje uczniom tytułową stronę gazety katolickiej. Następnie prosi, aby w tych
samych grupach zaprojektowali pierwszą stronę gazety, w której głównym tematem
numeru będzie przydzielony fragment Ewangelii. Projekt powinien zawierać m.in.: tytuł,
najważniejsze zdanie z wybranego fragmentu, rysunek. K. wprowadza:
To, co dokonało się podczas Ostatniej Wieczerzy, jest niezwykle ważne. Jezus
pozostaje z ludźmi pod postacią chleba i wina. Wyobraźcie sobie, że jesteście dzien-
nikarzami i piszecie artykuł na pierwszą stronę gazety o przemianie chleba w Ciało
Chrystusa i wina w Jego krew. Nadajcie artykułowi tytuł, napiszcie najważniejsze
informacje o tym wydarzeniu i zróbcie do niego rysunek.
Tytuł rysunek
Najważniejsze zdanie z wybrane-

go fragmentu
Po zakończeniu zadania poszczególne grupy prezentują wyniki swojej pracy. K. może

prosić o uzasadnienie, dlaczego uczniowie podali takie informacje lub wykonali rysunek.
W ramach nagrody wykonane projekty można wywiesić na gazetce szkolnej.
3. Owoce Eucharystii – rozmowa kierowana, praca z planszą, analiza tekstu
K. wprowadza:
W tekstach o ustanowieniu Eucharystii pojawia się słowo „Pascha”.
– Co znaczy słowo „Pascha”?
K. umieszcza na tablicy planszę (teczka pomocy) lub poleca uczniom odszukać tekst
w podręczniku.
„Pascha” – żydowskie święto obchodzone na pamiątkę wyjścia Izraelitów z nie-
woli egipskiej. W czasie obchodów tego święta ważnym elementem jest baranek
paschalny, którego się zabija i spożywa.
(Nowy leksykon biblijny, red. H. Witczyk, Kielce 2011, s. 567-568)
– Dlaczego Jezus spożywał Paschę wraz z uczniami?

– Dlaczego św. Paweł w 1 Liście do Koryntian powiedział: „Chrystus bowiem
został złożony w ofierze jako nasza Pascha”?
K. zwraca uwagę:
Jezus umarł za nasze grzechy jako niewinny Baranek; nie miał łamanych kości
podobnie jak baranek paschalny (por. J 19,36).
194
– Dlaczego przystępujemy do Komunii Świętej?
– Co zyskujemy dzięki częstemu przyjmowaniu Komunii Świętej?
K. prezentuje uczniom KKK i czyta punkty 1416 i 1419, przypominając, że w nim
zawierają się podstawowe wiadomości dotyczące naszej wiary. Uczniowie śledzą tekst
w podręczniku.
„Przyjęcie Ciała i Krwi Chrystusa w Komunii Świętej pogłębia zjednoczenie
komunikującego z Panem, gładzi grzechy powszednie i zachowuje od grzechów
ciężkich. Ponieważ zostają umocnione więzy miłości między komunikującym a Chry-
stusem, przyjmowanie tego sakramentu umacnia jedność Kościoła, Mistycznego
Ciała Chrystusa” (KKK 1416).
„Chrystus, przechodząc z tego świata do Ojca, dał nam w Eucharystii zadatek
swojej chwały; udział w Najświętszej Ofierze utożsamia nas z Jego Sercem, pod-
trzymuje nasze siły w czasie ziemskiej pielgrzymki, budzi pragnienie życia wiecz-
nego i już teraz jednoczy nas z Kościołem niebieskim, ze świętą Dziewicą Maryją
i wszystkimi świętymi” (KKK 1419).
K. poleca uczniom, by na podstawie przeczytanych fragmentów z KKK określili, jakie
są owoce Komunii Świętej. Chętny uczeń wypisuje je na tablicy.
Owoce Komunii Świętej

 gładzi grzechy powszednie,
 zachowuje od grzechów ciężkich,
 umacnia więzy miłości z Chrystusem,
 umacnia jedność Kościoła,
 podtrzymuje nasze siły,
 budzi pragnienie życia wiecznego,
 jednoczy nas z Maryją i wszystkimi świętymi.
K. prosi uczniów, by w ciszy przeczytali z tablicy, jakie są owoce Komunii Świętej,
i zastanowili się, jak często z nich korzystają.
1. Warunki przyjmowania Komunii Świętej – „Przepis na chleb. Przepis na godne

przyjmowanie Komunii Świętej”, praca w parach
K. mówi:
Na poprzedniej katechezie dzieliliśmy się chlebem, który jest owocem pracy
wielu ludzi. Wiemy, że od pracy i poświęcenia piekarza zależy smak pieczonego
chleba. Ważne jest również to, jakich używa składników oraz w jakich proporcjach
je dodaje. Spróbujmy wyobrazić sobie, że jesteśmy piekarzami i mamy upiec chleb.
K. rozdaje wszystkim uczniom karty pracy „Przepis na chleb. Przepis na godne przyj-
mowanie Komunii Świętej” i prosi uczniów, by w parach wypisali składniki potrzebne
do przygotowania ciasta oraz opisali sposób przygotowania. Po wykonaniu zadania
uczniowie prezentują wyniki swojej pracy.
195
K. mówi:
Przygotowanie i upieczenie ciasta zajmuje dużo czasu, ale nasza praca, gdy jest
dobrze wykonana, zostaje nagrodzona pysznym chlebem. Podobnie, by dobrze
przeżyć Eucharystię, trzeba się do niej odpowiednio przygotować, a następnie
godnie przyjąć Komunię Świętą.
Uczniowie uzupełniają kartę pracy (teczka pomocy). K. zwraca uwagę na to, aby
w przygotowaniu do Eucharystii znalazło się:
 zachowanie ustalonego przez Kościół postu,
 przyjęcie postawy wyrażającej szacunek wobec Jezusa w Eucharystii (gesty,
ubranie),
 radość ze spotkania z Chrystusem,
 zadbanie o stan łaski uświęcającej przez przystąpienie do sakramentu
pokuty,
 pojednanie z ludźmi (por. KKK 1387).
Przepis na chleb Przepis na godne przyjmowa-
Składniki: nie Komunii Świętej
 Przygotowanie do Eucharystii:
 
Garnek
 
 
 
 
Sposób przygotowania: 
Warunki przyjęcia Komunii Świę-
tej:
chleb
hostia
Efekt końcowy: pyszny chleb Efekt końcowy: życie wieczne
CIAŁO
CHRYSTUSA
K., podsumowując pracę uczniów, mówi:

Komunia Święta w sposób nadprzyrodzony sprawia w życiu duchowym to, co
pokarm materialny w życiu cielesnym. Przyjmowanie Ciała Chrystusa podtrzymuje,
pogłębia oraz odnawia życie łaski, które otrzymaliśmy na chrzcie świętym. Wzrost
196
życia chrześcijańskiego wymaga pokarmu Komunii Świętej aż do śmierci, kiedy
zostanie nam udzielony w postaci Wiatyku (por. KKK 1392). Dla Marty Robin
Eucharystia była całym jej życiem.
2. „Panie, dobry jak chleb” – śpiew
K. poleca uczniom odszukać w podręczniku tekst pieśni „Panie, dobry jak chleb”
i śpiewają wraz z nimi. Można do tego celu wykorzystać nagranie ze strony <http://
www.youtube.com/watch?v=-nXhDB2QUcM>, dostęp: 23.04.2014.
Ref.: Panie, dobry jak chleb, C d G
bądź uwielbiony od swego Kościoła. a d G
Bo Tyś do końca nas umiłował, C e d C
do końca nas umiłował. G C
1. Tyś na pustkowiu chleb rozmnożył, Panie, CdG

byśmy do nieba w drodze nie ustali. dGDG
Tyś stał się Manną wędrowców przez ziemię, G7 C G e
dla tych co dotąd przy Tobie wytrwali. GCG
2. Ziarna zbierzemy, odrzucimy chwasty,

bo łan dojrzewa, pachnie świeżym chlebem.
Niech ziemia nasza stanie się ołtarzem,
a chleb Komunią dla spragnionych Ciebie.
3. Ty nas nazwałeś swymi przyjaciółmi,

jeśli spełnimy, co nam przykazałeś.
Cóż my bez Ciebie, Panie, uczynimy?
Tyś naszym Życiem i Oczekiwaniem.
4. Tyś za nas życie swe na krzyżu oddał,

a w znaku Chleba z nami pozostałeś.
I dla nas zawsze masz otwarte Serce,
bo Ty do końca nas umiłowałeś.
3. Odpowiadam na miłość Chrystusa – poszukiwanie odpowiedzi
Tę część katechezy K. może przeprowadzić na 2 sposoby.
a) K. wyjaśnia:
Otrzymacie wypisane na kartce dary, jakich udziela nam Chrystus w Eucharystii.
Zostały one spisane na podstawie pieśni „Panie dobry jak chleb”. Przeczytajcie
jeszcze raz słowa pieśni i napiszcie, w jaki sposób każdy z was może odpowiedzieć
Chrystusowi na Jego miłość. Posługując się tekstem pieśni, weźcie pod uwagę to,
że zawiera wiele wyrażeń symbolicznych, np. słowa „ziarna zbierzemy, odrzucimy
chwasty” są symbolem dobrych i złych czynów.
K. rozdaje wszystkim uczniom karty pracy „Odpowiadam Jezusowi na Jego miłość”
(teczka pomocy).
197
Odpowiadam Jezusowi na Jego miłość
Jezus Ja
 kocha nas do końca…  …………………………………….
 rozmnaża chleb i karmi nas…  …………………………………….
 jest naszym przyjacielem…  …………………………………….
 jest naszym Życiem…  …………………………………….
 jest naszym Oczekiwaniem…  …………………………………….
 oddaje swoje życie…  …………………………………….
 jest obecny w świątyniach w znaku  …………………………………….
Chleba…  …………………………………….
 otwiera dla nas Serce…
b) Uczniowie na podstawie wypisanych owoców Komunii Świętej (teczka pomocy)
dopisują, jak mogą rozwijać je w swoim życiu.
Rozwijam owoce Komunii Świętej
Komunia Święta Ja
 gładzi grzechy powszednie  …………………………………….
 zachowuje od grzechów ciężkich  …………………………………….
 umacnia więzy miłości z Chrystusem  …………………………………….
 umacnia jedność Kościoła  …………………………………….
 podtrzymuje nasze siły  …………………………………….
 budzi pragnienie życia wiecznego  …………………………………….
 jednoczy nas z Maryją i świętymi  …………………………………….
K. podsumowuje pracę uczniów.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują owoce Komunii Świętej, wklejają kartę pracy „Przepis na chleb.
Przepis na godne przyjmowanie Komunii Świętej” i w zależności od wyboru K. wkle-
jają karty pracy „Odpowiadam Jezusowi na Jego miłość”, „Rozwijam owoce Komunii
Świętej”.
5. Praca domowa
1. Naucz się na pamięć tekstu pieśni: „Panie dobry jak chleb”.
2. Wykonaj dowolną techniką zaproszenie na Eucharystię.
3. Napisz w formie e-maila list do znajomych, w którym zachęcisz ich do częstego
przyjmowania Komunii Świętej.
6. Modlitwa
K. poleca odszukać w podręczniku modlitwę św. Ignacego z Loyoli, którą wszyscy
czytają głośno.
Duszo Chrystusowa, uświęć mnie.
Ciało Chrystusowe, zbaw mnie,
198
Krwi Chrystusowa, napój mnie.
Wodo z boku Chrystusowego, obmyj mnie.
Męko Chrystusowa, pokrzep mnie.
O dobry Jezu, wysłuchaj mnie.
W ranach swoich ukryj mnie.
Nie dopuść mi oddalić się od Ciebie.
Od złego ducha broń mnie.
W godzinę śmierci wezwij mnie.
I każ mi przyjść do siebie,
Abym z świętymi Twymi chwalił Cię,
Na wieki wieków. Amen.
(Modlitwa św. Ignacego z Loyoli, w: Liturgia Godzin. Codzienna modlitwa Ludu Bożego, t. 1: Okres
Adwentu i Bożego Narodzenia, Poznań 2006, s. 1371-1372)
Literatura
Liturgia Godzin. Codzienna modlitwa Ludu Bożego, t. 1: Okres Adwentu i Bożego
Narodzenia, Poznań 2006.
Nowy leksykon biblijny, red. H. Witczyk, Kielce 2011.
M. Piotrowski, Cud Eucharystii w życiu Marty Robin, „Miłujcie się!” 2005, nr 2,
<http://www.milujciesie.org.pl/nr/temat_numeru/cud_eucharystii_w_zyciu.
html>, dostęp: 28.03.2014.
Modlitwa św. Ignacego z Loyoli, w: Liturgia Godzin. Codzienna modlitwa Ludu Bo-
żego, t. 1: Okres Adwentu i Bożego Narodzenia, Poznań 2006, s. 1371-1372.
Warto wykorzystać
„Marta Robin, święta nic nie jadła przez 50 lat” (23:34), <http://www.youtube.com/
watch?v=R0ywm8ILDYs>, dostęp: 28.03.2014
199
25. Z Jezusem i do Jezusa. Kult
Najświętszego Serca Pana Jezusa
– Poznanie historii i znaczenia kultu Najświętszego Serca Pana Jezusa.
– Zachęcenie do oddawania czci Sercu Jezusowemu w duchu wdzięczności
i ekspiacji.
Wiedza:
– Uczeń prezentuje główne przesłanie objawień Pana Jezusa św. Małgorzacie
Marii Alacoque,
– wymienia i omawia formy kultu Najświętszego Serca Jezusowego,
– podaje, kiedy obchodzimy uroczystość Najświętszego Serca Pana Jezusa.
Umiejętności:
– Uczeń wyjaśnia potrzebę i sens poświęcenia się Boskiemu Sercu Jezusa,
– charakteryzuje współczesne przejawy znieważania Bożej miłości (niewdzięcz-
ność, brak poczucia grzechu, świętokradzka komunia),
– uzasadnia ekspiacyjny charakter praktykowania pierwszych piątków miesiąca.
– Uczeń wyraża wdzięczność i cześć dla Serca Jezusowego, uczestnicząc w róż-
nych formach Jego kultu,
– ofiaruje Bogu cierpienia fizyczne i duchowe jako wynagrodzenie za ludzkie
grzechy.
Metody, formy i techniki: rozmowa kierowana, opowiadanie z elementami pre-

zentacji, film, zaznaczanie tekstu kolorami, praca z tekstem z elementami
prezentacji, zdania niedokończone.
Środki dydaktyczne: tekst prefacji z uroczystości Najświętszego Serca Pana Jezusa
(1 na 2 osoby) lub prezentacja multimedialna, ilustracja przedstawiająca obja-
wienie się Pana Jezusa św. Małgorzacie Marii Alacoque, nagranie fragmentów
„Pamiętnika duchowego” św. Małgorzaty Marii Alacoque (cz. 2 i 3), ilustracja
przedstawiająca figurę/obraz Najświętszego Serca Pana Jezusa, kartki ze sło-
wami Jezusa „Oto Serce…” (dla każdego ucznia), obrazki pierwszopiątkowe
z obietnicami Jezusa i miejscem do wpisania daty (dla każdego ucznia).

1. Modlitwa
K. rozdaje uczniom tekst prefacji (1 na 2 osoby) lub wyświetla go w formie prezentacji
multimedialnej (teczka pomocy) i wprowadza w modlitwę:
200
Pomodlimy się słowami hymnu dziękczynnego, który kapłan śpiewa lub recytuje
podczas Mszy Świętej w pierwszy piątek miesiąca, a także w uroczystość Najświęt-
szego Serca Pana Jezusa. Ten hymn, zwany również prefacją, zaczyna się od dialogu
kapłana z wiernymi.
Kapłan: Pan z wami.
Wierni: I z duchem twoim.
Kapłan: W górę serca.
Wierni: Wznosimy je do Pana.
Kapłan: Dzięki składajmy Panu Bogu naszemu.
Wierni: Godne to i sprawiedliwe.
„Zaprawdę, godne to jest, abyśmy Tobie, Ojcze święty, składali dziękczynienie,
i sprawiedliwe, abyśmy Ciebie wychwalali, przez naszego Pana Jezusa Chrystusa.
On wywyższony na krzyżu, w swojej nieskończonej miłości ofiarował za nas sa-
mego siebie. Z Jego przebitego boku wypłynęła krew i woda, i tam wzięły początek
sakramenty Kościoła, aby wszyscy ludzie, pociągnięci do otwartego Serca Zbawiciela,
z radością czerpali ze źródeł zbawienia.
Dlatego z Aniołami i wszystkimi Świętymi wysławiamy Ciebie, razem z nimi
wołając:
Święty, Święty, Święty, Pan Bóg Zastępów. Pełne są niebiosa i ziemia chwały
Twojej. Hosanna na wysokości. Błogosławiony, który idzie w imię Pańskie. Hosanna
na wysokości”.
Po modlitwie można skorygować ewentualne błędy popełniane przy jej odmawianiu,
np. wypowiadanie „błogosławiony, który idziesz” zamiast „błogosławiony, który
idzie”.
2. Święta Małgorzata Maria Alacoque – opowiadanie z elementami prezentacji, film
a) K. prezentuje życiorys świętej – odwołując się do podręcznika lub do Interneto-
wej Liturgii Godzin, „Święta Małgorzata Maria Alacoque, dziewica” (wspomnienie
z 14 października),<http://www.brewiarz.pl/czytelnia/swieci/10-14b.php3>. Może też
wykorzystać artykuł „Święta Małgorzata Maria Alacoque – Oblubienica Serca Jezu-
sowego”, „Vox Domini” 1997, nr 5, s. 2–9, <http://www.voxdomini.com.pl/sw/sw15.
html>, dostęp: 22.04.2014.
Historia życia św. Małgorzaty Marii Alacoque rozpoczyna się we Francji 22 lipca
1647 r. Mała Małgorzata, która lubiła się modlić, już w wieku czterech lat złożyła
Jezusowi ślub dozgonnej czystości. Cztery lata później przeżyła rodzinną tragedię,
umarł jej ojciec. Małgorzata, by pomóc mamie, która miała pod opieką siedmioro
dzieci, wstąpiła do kolegium klarysek, gdzie przystąpiła do Pierwszej Komunii
Świętej. Niestety po dwóch latach z powodu ciężkiej choroby musiała wrócić do
domu. Została wtedy oddana na wychowanie do apodyktycznego wuja, od którego
wiele wycierpiała. Choroba ustąpiła po czterech latach, kiedy zrozpaczona mama
oddała swoją córkę w modlitwie na służbę Maryi.
Małgorzata nigdy nie zapomniała o ślubie dozgonnej czystości, jaki złożyła Je-
zusowi. Często można ją było znaleźć w kościele przed tabernakulum na modlitwie.
201
Pewnego wieczoru, przymierzając stroje, miała widzenie ubiczowanego Jezusa,
który odezwał się do niej:
„Spojrzyj, czego twa próżność na mnie dokonała. Trwonisz czas
drogocenny, z którego w godzinę śmierci złożyć będziesz musiała
rachunek. Więc nie będziesz mi wierną? Prześladujesz mnie za to,
że ci tyle dałem jawnych dowodów mojej ku tobie miłości, że cię
do siebie chciałem upodobnić?”
W wieku 22 lat, przystępując do sakramentu bierzmowania
rozpoczęła ostateczne zmagania z wątpliwościami dotyczącymi
wyboru drogi życiowej. Po dwóch latach modlitwy, w sobotę,
25 maja, została nowicjuszką Zakonu Nawiedzenia Najświętszej
Maryi Panny (wizytek) w Paray-le-Monial.
K. prezentuje uczniom witraż przedstawiający objawienie Jezusa św. Małgorzacie Marii
Alacoque (teczka pomocy).
Podczas pobytu w zakonie św. Małgorzata Maria Alacoque miała objawienia
Pana Jezusa, który mówił jej o swojej miłości do ludzi, której symbolem jest Jego
Najświętsze Serce. Pan Jezus prosił, by często przystępowała do Komunii Świętej,
a zwłaszcza przez kolejne dziewięć pierwszych piątków miesiąca w intencji wyna-
grodzenia Mu zniewag, jakich doznaje, przebywając na ołtarzach świata w sakra-
mencie Eucharystii. Wzywał również św. Małgorzatę do adoracji w godzinie świętej,
czyli w nocy z pierwszego czwartku na pierwszy piątek miesiąca, od godz. 23:00 do
24:00. Podczas tej modlitwy św. Małgorzata uczestniczyła w śmiertelnym konaniu
Jezusa, jakie przeżywał w ogrodzie Oliwnym. W objawieniach Jezus polecił także
ustanowienie święta ku czci Jego Najświętszego Serca.
Małgorzata Maria Alacoque została nazwana świętą od Serca Jezusowego.
b) Po krótkim wprowadzeniu na temat historii życia św. Małgorzaty Marii Alacoque
K. włącza nagranie fragmentu jej „Pamiętnika duchowego” (3:53), cz. 2, <www.
youtube.com/watch?v=lv5Bu2a4BU8>, dostęp: 22.04.2014.
Posłuchajcie fragmentu z Pamiętnika duchowego św. Małgorzaty Marii Alacoque
o jej spotkaniach z Jezusem.
– Co Jezus zrobił z miłości do ludzi?
– Dlaczego obojętność ludzi wobec Jezusa i odwracanie się od Niego są przy-
czyną Jego cierpienia?
– W jaki sposób św. Małgorzata miała wynagradzać Jezusowi niewdzięczność
ludzi?
K. podsumowuje:
Pan Jezus prosił św. Małgorzatę Alacoque o wynagradzanie Mu grzechów i obo-
jętności ludzi przez przyjmowanie Jego Ciała tak często, jak to możliwe, a szczególnie
w pierwsze piątki miesiąca. Wzywał również św. Małgorzatę do adoracji w godzinie
świętej, czyli w nocy z pierwszego czwartku na pierwszy piątek miesiąca, od godz.
23:00 do 24:00.
202
1. Obietnice dla czcicieli Jezusowego Serca – praca z tekstem z elementami pre-

zentacji
K. poleca uczniom odszukać w podręcznikach obietnice dla czcicieli Serca Jezusowego
i wyznacza 12 uczniów, by po kolei je przeczytali. Następnie chętni wybierają po jednej
obietnicy i wyjaśniają, na czym ona polega.
K. umieszcza na tablicy ilustrację przedstawiającą obraz Najświęt-
szego Serca Pana Jezusa (teczka pomocy) i pyta:
– Na czym polega odprawienie dziewięciu pierwszych piąt-
ków miesiąca?
– Jaką obietnicę dał Jezus tym, którzy odprawią dziewięć
pierwszych piątków miesiąca?
Z odprawianiem pierwszych piątków miesiąca Jezus związał
swoje obietnice. Odszukajcie je w podręczniku i przeczytajcie
kolejno po jednej.
1. Dam im wszystkie łaski, potrzebne im w ich stanie.
2. Zgoda i pokój będą panowały w ich rodzinach.
3. Będę sam ich pociechą we wszelkich smutkach i utrapieniach.
4. Będę ich najbezpieczniejszą ucieczką w życiu, a szczególnie w godzinę śmierci.
5. Będę błogosławić wszystkim ich zamiarom i sprawom.
6. Grzesznicy znajdą w mym Sercu źródło i morze niewyczerpanego miłosierdzia.
7. Dusze oziębłe staną się gorliwymi.
8. Dusze gorliwe szybko dostąpią doskonałości.
9. Zleję błogosławieństwo na te domy, w których obraz mego Boskiego Serca
będzie zawieszony i czczony.
10. Kapłanom dam moc kruszenia serc najzatwardzialszych.
11. Imiona osób, które rozpowszechniać będą nabożeństwo do mego Serca, będą
w Nim zapisane i na zawsze w Nim pozostaną.
Wielka obietnica
12. Z nadmiernego miłosierdzia mego Serca obiecuję ci, że wszechmocna miłość
tego Serca wszystkim przystępującym przez dziewięć z rzędu pierwszych piąt-
ków miesiąca do Komunii św. da ostateczną łaskę pokuty tak, że nie umrą
w stanie Jego niełaski ani bez sakramentów św. i że Serce moje będzie dla
nich bezpieczną ucieczką w godzinę śmierci.
(<http://www.sercanie.pl/scj/peregrynacja/obietnice.html>, dostęp: 30.05.2014)
K. krótko podpowiada uczniom podczas wyjaśniania poszczególnych obietnic i dodaje:

Możemy mieć pewność, że jeśli z miłością wypełnimy warunki pierwszych piątków
miesiąca, Pan Jezus spełni swoje obietnice. On sam zapewniał św. Małgorzatę Ma-
rię Alacoque: „Ja jestem Odwieczną Prawdą, która nie może zawieść. (…) Jestem
wierny w moich obietnicach”. Dlatego każdy, kto z miłości do Jezusa, z pragnienia
203
wynagrodzenia Mu zła popełnianego na świecie, przyjmuje przez dziewięć pierw-
szych piątków miesiąca Eucharystię, nie umrze w stanie grzechu ciężkiego.
2. Niewdzięczność ludzi za miłość Jezusa – zaznaczanie tekstu kolorami
K. rozdaje wszystkim uczniom kartki ze słowami Jezusa wypowiedzianymi podczas
objawienia św. Małgorzacie Marii Alacoque (teczka pomocy) i poleca podkreślić
na czerwono to, co Jezus uczynił dla ludzi, oraz na czarno słowa mówiące o ich nie-
wdzięczności.
19 czerwca 1675 r., w oktawie Bożego Ciała, św. Małgorzata Maria Alacoque,
modląc się przed Najświętszym Sakramentem, ujrzała Pana Jezusa, który odsłonił
swe Serce i powiedział:
„Oto Serce, które tak bardzo umiłowało ludzi, że niczego nie szczędziło, aż do
wyczerpania i wyniszczenia się, by im dać dowody swej miłości. A w zamian od więk-
szości ludzi doznaję tylko niewdzięczności przez nieuszanowania i świętokradztwa,
przez oziębłość i pogardę, z jaką się odnoszą do Mnie w tym Sakramencie miłości”.
Po zakończonej pracy K. pyta:
– Jak Jezus nazywa Najświętszy Sakrament?
– Czego doznaje Jezus w Najświętszym Sakramencie od ludzi?
– Co to znaczy, że ludzie są niewdzięczni wobec Jezusa?
– Na czym polega świętokradztwo?
„Świętokradztwo polega na profanowaniu lub niegodnym traktowaniu sakramen-
tów i innych czynności liturgicznych, jak również osób, rzeczy i miejsc poświęconych
Bogu. Świętokradztwo jest grzechem ciężkim, zwłaszcza jeżeli jest popełnione prze-
ciw Eucharystii, ponieważ w tym sakramencie jest obecne w sposób substancjalny
Ciało samego Chrystusa. Np. niegodne przyjmowanie Eucharystii, w stanie grzechu
ciężkiego. Jak złodziej zachowuje się ten, który wyciąga ręce po świętość, a nie ma
do tego prawa” (KKK 2120).
Profanacja = znieważenie, potraktowanie bez należnego szacunku.
Uczniowie wklejają słowa Jezusa do zeszytów.
1. Wynagradzam Jezusowi grzechy ludzi – film, rozmowa kierowana

K. może włączyć krótkie nagranie fragmentu „Pamiętnika duchowego” św. Małgorzaty
Marii Alacoque (1:16), cz. 3, <http://www.youtube.com/watch?v=jPFKgTLUqRM>,
dostęp: 22.04.2014 lub poleca uczniom przeczytać z podręcznika świadectwo „W pierw-
szy piątek najważniejsza jest Komunia Święta”. K. pyta:
– W jaki sposób możemy wynagradzać Jezusowi niewdzięczność ludzi?
– Jakie warunki musimy spełnić, by właściwie odprawić pierwsze piątki mie-
siąca?
– Czego oczekuje Jezus od nas podczas spowiedzi?
– Co otrzymają ci, którzy w całej prawdzie, ze skruchą żałują za swoje grzechy?
204
– Co jest najważniejsze w odprawianiu pierwszych piątków miesiąca?
– Dlaczego pierwsze piątki odprawiamy przez dziewięć miesięcy?
K. podsumowuje:
Podobnie jak św. Małgorzata Maria Alacoque możemy wynagradzać Jezusowi
grzechy ludzi, przyjmując jak najczęściej Jego Ciało w Najświętszym Sakramencie,
a szczególnie w pierwsze piątki miesiąca. W sakramencie pokuty i pojednania
Chrystus z wielką miłością przebacza nam nasze grzechy i uwalnia nas od nich.
W odprawianiu pierwszych piątków miesiąca najważniejsza jest Komunia Święta,
bo wtedy jednoczymy się z Jezusem.
Możemy mieć uzasadnioną nadzieję, że jeśli z wiarą odprawimy dziewięć
pierwszych piątków miesiąca, to Bóg będzie nas wspierał, abyśmy już nigdy nie
odwrócili się od Niego, a nawet jeśli zgrzeszymy, pomoże nam szybko szukać Jego
przebaczenia. Odprawianie pierwszych piątków przez dziewięć miesięcy jest czasem
dojrzewania i rodzenia się w nas jeszcze większej miłości do Jezusa w Eucharystii.
Szczególną cześć oddajemy Najświętszemu Sercu Jezusa w czerwcu. Podczas
nabożeństw modlimy się wtedy „Litanią do Najświętszego Serca Pana Jezusa”.
2. Co jest najważniejsze w pierwszych piątkach – zdania niedokończone
K. pisze na tablicy początki zdań, a uczniowie indywidualnie dopisują ich dokończenie
np.:
 Aby dobrze odprawić pierwszy piątek, muszę…
 Odprawienie dziewięciu pierwszych piątków miesiąca daje mi…
 Modlitwy związane z Najświętszym Sercem Pana Jezusa to…
 W pierwszy piątek najważniejsza jest… (Komunia Święta – nie podpis po
spowiedzi)
 Miesiącem poświęconym Najświętszemu Sercu Jezusa jest…
 Litania odmawiana w czerwcu to…
Chętni uczniowie czytają swoje uzupełnienia. Jeden z uczniów zapisuje poprawne
propozycje na tablicy, a K. krótko podsumowuje:
Sercem każdego pierwszego piątku miesiąca jest przyjęcie Komunii Świętej
w intencji wynagrodzenia Panu Jezusowi obojętności, zniewag i braku miłości. Nie
możemy traktować odprawienia dziewięciu pierwszych piątków miesiąca jako biletu
do nieba, ale możemy dostrzec w tym okazję do wypracowania w sobie szacunku
i miłości do Jezusa obecnego w Eucharystii.
K. wręcza każdemu z uczniów obrazki pierwszopiątkowe z obietnicami Jezusa i miej-
scem do wpisania daty (teczka pomocy).
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają słowa Jezusa „Oto Serce…”, przepisują z tablicy dokończenia zdań
o pierwszych piątkach miesiąca oraz piszą notatkę:
 Uroczystość Najświętszego Serca Pana Jezusa jest obchodzona w drugi
piątek po uroczystości Bożego Ciała.
205
 Sercem każdego pierwszego piątku jest przyjęcie Komunii Świętej w in-
tencji wynagrodzenia Panu Jezusowi obojętności, zniewag i braku miłości.
 Z odprawianiem pierwszych piątków miesiąca Jezus związał konkretne
obietnice.
 Ten, kto z wiarą odprawi dziewięć pierwszych piątków miesiąca, może
mieć uzasadnioną nadzieję, że już nigdy nie odwróci się od Boga, a nawet
jeśliby zgrzeszył, to szybko będzie szukać przebaczenia.
4. Praca domowa
1. Odszukaj i wypisz zakony męskie lub żeńskie, które są związane z kultem
Najświętszego Serca Pana Jezusa.
2. Wypisz w zeszycie trudne, niezrozumiałe dla ciebie słowa z „Litanii do Naj-
świętszego Serca Pana Jezusa”.
3. Odszukaj w swojej książeczce do nabożeństwa modlitwy związane z Najświęt-
szym Sercem Pana Jezusa i przepisz do zeszytu ich tytuły.
5. Modlitwa
K. prowadzi modlitwę wybranymi wezwaniami „Litanii do Najświętszego Serca Pana
Jezusa” (podręcznik).
Literatura
Święta Małgorzata Maria Alacoque – Oblubienica Serca Jezusowego, „Vox Domini”
1997, nr 5, s. 2-9, <http://www.voxdomini.com.pl/sw/sw15.html>, dostęp:
22.04.2014.
K. Zimończyk, Kult Najświętszego Serca Pana Jezusa, <http://duchowosc.scj.pl/>,
dostęp: 22.04.2014.
Warto wykorzystać
„Jezus Chrystus – Objawienia Najświętszego Serca Jezusa Chrystusa”, <http://www.
youtube.com/watch?v=HCWioTMQ0h4>, dostęp: 22.04.2014.
„Serce Jezusa” (4:40) w wykonaniu zespołu Mocni w Duchu, <http://www.youtube.
com/watch?v=9SvI2EffJ08&feature=kp>, dostęp: 30.05.2014.
„Pamiętnika Duchowego św. Małgorzaty Marii Alacoque”, cz. 1–7, <http://www.
youtube.com/watch?v=jPFKgTLUqRM>, dostęp: 22.04.2014.
206
IV
Parafia, wspólnota, ruch

26. Moja parafia i jej historia
– Poznanie historii i aktualnego życia własnej parafii.
– Zachęcenie do większego zaangażowania w życie parafii.
Wiedza:
– Uczeń definiuje pojęcie parafii i podaje, kto do niej przynależy,
– rozpoznaje kapłanów pracujących w miejscowej parafii oraz podaje ich imiona
i nazwiska,
– wymienia dobra materialne i duchowe, z których korzysta w parafii (ofiarowane
przez wiernych w historii).
Umiejętności:
– Uczeń opowiada historię swojego kościoła parafialnego.
– Uczeń wyraża więź ze swoją parafią,
– modli się z wdzięcznością za żyjących i zmarłych ofiarodawców na rzecz parafii,
– Z zaangażowaniem podejmuje działania na rzecz parafii oraz inspiruje do nich
swoich kolegów.
Metody, formy i techniki: świadectwo, analiza tekstu, tworzenie plakatu, praca

z tekstem, redagowanie modlitwy dziękczynnej, rozmowa kierowana, praca
w grupach, praca w parach.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, Słownik języka polskiego, Encyklopedia, Kate-
chizm Kościoła katolickiego, teksty z informacją o historii kościoła parafialne-
go, arkusze szarego papieru do pracy w grupach, pisaki w kolorze czerwonym,
niebieskim i zielonym, zdjęcia lub prezentacja multimedialna o parafii.
1. Modlitwa
K. zaprasza uczniów do modlitwy za kapłanów parafii, do której przynależą – „Ojcze nasz”.
2. Mój kościół, moja parafia – świadectwo
K. czyta:
Objazdowi parafianie
Z rozeznania pewnego księdza wynika, że jedna czwarta „jego” wiernych uczest-
niczy w niedzielnej Mszy Świętej poza własnym kościołem parafialnym.
208
– Do nas znowuż przychodzą inni – mówi ksiądz. W ostatnią niedzielę na ró-
żaniec i popołudniową Mszę Świętą przyjechał autokar ludzi z Tarnowa. Chcieli
zobaczyć kościół.
Powody takiego przemieszczania się ludzi są różne, czasem bardzo prozaiczne.
Na przykład kwestia przykościelnego parkingu, jakość kazania, długość ogłoszeń.
Niekiedy ludzie szukają kontaktu z jakąś grupą, której nie ma w ich parafialnym
kościele. Są tacy, którzy uczestnictwo w niedzielnej Mszy Świętej łączą z „obiadem
u mamy”, odwiedzinami znajomych. Zdecydowana większość wiernych to jednak
osoby o silnym poczuciu wspólnotowości, przynależności do swojej parafii. U nas
elementem bardzo integrującym była budowa kościoła – zauważa ksiądz proboszcz.
Zagraniczna swoja wspólnota
Maria, londyńska policjantka, mówi, iż kiedy przyjechała do Anglii, od razu
zaczęła rozglądać się za polskojęzycznym duszpasterstwem:
– Przylgnęłam do niego całym sercem. Kościół stał się moim domem i rodziną.
W parafii zetknęłam się z rodakami z różnych części Polski, również z moich ro-
dzinnych stron.
– Z religią za granicą bywa różnie – przyznaje Włodek, pracujący sezonowo
w Niemczech. – Zdarza się, że pracodawca celowo tak układa robotę, że człowiek
nie da rady być na Mszy. Wielu chce zarabiać w niedziele i nie interesuje ich żadna
parafia.
Zdaniem Eli, studentki dorabiającej na wakacjach w Stanach Zjednoczonych,
żądza pieniądza często przesłania naszym rodakom sprawy religijne i trzeba wiele
trudu, żeby więź z Bogiem nie uległa rozluźnieniu:
– Z koleżankami znalazłyśmy kościół katolicki, choć tylko anglojęzyczny. Mena-
ger zgodził się, żebyśmy w niedziele mogły zaczynać pracę później. Ksiądz cieszył
się, że mamy tyle wiary, by z daleka przybywać do domu Bożego. Poczułam się,
jakbym należała do tej wspólnoty. Świadomość, że nie jestem sama, pomogła mi
w trudnych chwilach.
(oprac. na podst.: B. Malec-Suwara, A. Turek, Rozstaje za chrzcielnicą, „Tarnowski Gość
niedzielny”, <http://www.tgn.diecezja.tarnow.pl/archiwum/!2006/1029/art7.php>,
dostęp: 22.04.2014)
K. pyta:
– Dlaczego ludzie chodzą do konkretnego kościoła?
– Co ma wpływ na ich wybór?
– Co jednoczy ludzi w parafii?
– Kiedy parafia, kościół parafialny może być domem?
– Pod jakim wezwaniem jest kościół i parafia, do której wy należycie?
Od chwili chrztu jesteśmy włączeni we wspólnotę Kościoła jako Mistycznego
Ciała Chrystusa. Wasi rodzice, prosząc o ten sakrament, zobowiązali się do wycho-
wania was po katolicku, w łączności z Kościołem powszechnym, czyli zgromadzeniem
wszystkich żyjących i zmarłych chrześcijan, którego Głową jest Jezus Chrystus. Ta
łączność polega także na funkcjonowaniu w strukturach lokalnego Kościoła. Każdy
powinien znać nazwę swojej parafii, nazwisko proboszcza i wikariuszy.
209
3. Czym jest parafia – analiza tekstu, praca w grupach
K. dzieli klasę na 3 grupy (lub wielokrotność 3). Przydziela poszczególnym grupom:
Słownik języka polskiego, Encyklopedię i Katechizm Kościoła katolickiego lub gotowe
teksty (teczka pomocy). Uczniowie szukają znaczenia słowa parafia i kolejno czytają
definicje pozostałym.
Grupa 1
Słownik języka polskiego: Parafia
 «najmniejsza jednostka administracyjna w Kościele chrześcijańskim, za-
rządzana przez proboszcza»,
 «kancelaria parafialna»,
 «ogół parafian».
Grupa 2
Encyklopedia: parafia [gr.], w chrześcijaństwie określona terytorialnie, podstawo-
wa jednostka administracyjna Kościoła i wspólnota wiernych; w Kościele katolickim
kieruje nią proboszcz mianowany przez biskupa.
Grupa 3
Katechizm Kościoła katolickiego: „Parafia jest określoną wspólnotą wiernych,
utworzoną na sposób stały w Kościele partykularnym, nad którą troskę pasterską,
pod władzą biskupa diecezjalnego, powierza się proboszczowi jako jej własnemu
pasterzowi. Jest ona miejscem, gdzie wszyscy wierni mogą się zgromadzić na niedziel-
ną celebrację Eucharystii. Parafia wprowadza lud chrześcijański do uczestniczenia
w życiu liturgicznym i gromadzi go podczas tej celebracji; głosi zbawczą naukę
Chrystusa; praktykuje miłość Pana w dobrych i braterskich uczynkach” (KKK 2179).
K. pyta:
– Jakie informacje o parafii powtarzają się we wszystkich definicjach?
– Kto należy do parafii?
– Kto i z czyjego polecenia nią kieruje?
K. podsumowuje:
Każda parafia to pewien obszar, terytorium na którym mieszkają ludzie ochrzcze-
ni. Tylko Katechizm Kościoła katolickiego podkreśla, że w parafii gromadzimy się
na Eucharystię i uczestniczymy w liturgii. Parafia to miejsce i ludzie, gdzie ujawnia
się miłość Chrystusa.
K. czyta słowa z Pisma Świętego:
„Gdzie są dwaj albo trzej zebrani w imię Moje, tam jestem pośród nich”.
(Mt 18,20)
K. poleca uczniom zapisać temat „Moja parafia i jej historia”.
1. Historia mojej parafii – praca z tekstem, tworzenie plakatu, praca w grupach

K. dzieli uczniów na grupy zgodnie z przynależnością do parafii. Każda grupa otrzymuje
arkusz szarego papieru i materiały z krótką historią swego kościoła parafialnego. Jeśli
210
uczniowie należą do jednej parafii, można podzielić dotyczące jej informacje na kilka
grup.
Uczniowie rysują na arkuszu szarego papieru kontur kościoła, piszą, pod jakim we-
zwaniem jest kościół parafialny, imię i nazwisko proboszcza oraz imiona i nazwiska
wikariuszy. Następnie zapoznają się z historią kościoła. Na czerwono wypisują dobra
materialne ofiarowane parafii przez wiernych, a na niebiesko wypisują dobra duchowe
związane z parafią (np. Msza Święta, sakramenty, adoracja Najświętszego Sakramentu,
wspólna modlitwa, udział w różnych nabożeństwach). Po zakończeniu pracy liderzy
zawieszają swoje plakaty na tablicy i krótko opowiadają historię kościoła.
K. może uzupełnić wypowiedzi uczniów ilustracjami lub prezentacją multimedialną.
Polecenia:
Umieść na tle konturu kościoła:
 pod jakim jest wezwaniem,
 imię i nazwisko proboszcza,
 imiona i nazwiska wikariuszy.
Przeczytaj historię swojego kościoła parafialnego i dopisz:
 na czerwono – dobra materialne ofiarowane przez
wiernych,
 na niebiesko – dobra duchowe (np. Msza Święta…).
Uczniowie przepisują wyniki pracy w grupach do zeszytów.
2. Kościół domem Boga – analiza tekstu biblijnego
Wskazany uczeń czyta głośno z podręcznika słowa Pisma Świętego:
„Nie jesteście już obcymi i przybyszami, ale jesteście współobywatelami świętych
i domownikami Boga – zbudowani na fundamencie apostołów i proroków, gdzie
głowicą węgła jest sam Chrystus Jezus. W Nim zespalana cała budowla rośnie na
świętą w Panu świątynię, w Nim i wy także wznosicie się we wspólnym budowaniu,
by stanowić mieszkanie Boga przez Ducha”.
(Ef 2,19-22)
– Jak święty Paweł określa ludzi wierzących?

– Kto jest głowicą węgła Bożej budowli?
– Kto buduje Kościół Boży?
K. podsumowuje:
Święty Paweł nazywa wierzących w Chrystusa współobywatelami świętych
i domownikami Boga. Te określenia możemy przenieść na parafię. Każdy z nas
jest współobywatelem świętych i razem z innymi spotyka się w domu Boga. Mamy
ten dom budować w dwóch wymiarach: materialnym i duchowym. Od nas zależy,
jaki on będzie. Czy będziemy blisko Boga, przyjmując odpowiedzialność za siebie
nawzajem? Czy też będziemy tylko oczekiwali, że nam się coś należy?
Pracując w grupach, wypisaliście dobra materialne w waszym kościele. Kiedyś
zostały one podarowane przez osoby, które mieszkały na terenie parafii i zechciały
się podzielić z innymi. Pozostawiły kolejnym pokoleniom swoją pracę i wiarę. To
dzięki nim jesteśmy ludźmi wierzącymi. Wielu z nich już nie żyje. Na każdej Mszy
211
Świętej modlimy się za nich, a szczególnie wtedy, gdy obchodzimy uroczystość
poświęcenia kościoła parafialnego.
1. Ja też buduję Kościół – tworzenie plakatu

Uczniowie pracują nadal w grupach. K. mówi:
Jesteśmy odpowiedzialni za parafie, do których należymy. Odszukajcie w pod-
ręcznikach słowa Jana Pawła II i zastanówcie się, jak możecie je zrealizować.
„Kościół temu jednemu pragnie służyć, ażeby każdy człowiek mógł odnaleźć
Chrystusa, aby Chrystus mógł z każdym iść przez życie”.
(Jan Paweł II, Encyklika „Redemptor hominis”, 13)
Naszym zadaniem jest służyć innym ludziom tak, by odnaleźli Chrystusa. To

największy dar, jaki możemy zostawić przyszłym pokoleniom.
Uczniowie dopisują na plakatach na zielono działania, jakie mogą podjąć, by budować
swoją parafię, a jednocześnie Kościół Boży, np.:
 brać czynny udział w Mszy Świętej,
 być ministrantem, lektorem,
 śpiewać w scholi,
 działać w Katolickim Stowarzyszeniu Młodzieży, Ruchu Światło-Życie,
Caritasie,
 modlić się za kapłanów i siebie nawzajem oraz za ofiarodawców żywych
i umarłych.
Po zakończeniu pracy liderzy grup czytają głośno treści dodane na plakatach.
2. Modlę się za moją parafię – redagowanie modlitwy dziękczynnej, praca w parach
Uczniowie w parach wybierają po jednym z dóbr materialnych oraz duchowych i piszą
podziękowanie Bogu za ofiarodawców. K. wyjaśnia:
Tylko w jeden sposób możemy podziękować tym, którzy przyczynili się do powsta-
nia parafii i kościoła – modlitwą. Ułóżcie modlitwę dziękczynną za budowniczych
waszego kościoła, za tych, którzy tworzyli jego wystrój (rzeźbiarzy, malarzy…) albo
za tych, którzy wspierali go materialnie lub duchowo, przyczyniając się do tego, że
są w parafii osoby wierzące.
Ułożone modlitwy zostaną wykorzystane na koniec katechezy.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują informacje z pracy w grupach „Mój kościół parafialny i jego
historia” oraz działania, jakie mogą podjąć, by budować swoją parafię. Wpisują także
ułożone w parach modlitwy. Mogą dopisać notatkę:
Parafia to wspólnota wiernych, miejsce, gdzie wszyscy wierni mogą się gromadzić
na Eucharystię i modlitwę; wprowadza lud chrześcijański do uczestniczenia w życiu
liturgicznym i gromadzi go podczas tej celebracji; głosi zbawczą naukę Chrystusa;
praktykuje miłość Pana w dobrych i braterskich uczynkach.
212
4. Praca domowa
1. Wykonaj plakat zachęcający innych do podejmowania różnych działań na
rzecz parafii.
2. Wykonaj prezentację multimedialną na temat „Moja parafia”.
3. Ułóż modlitwę za kapłanów i wiernych twojej parafii oraz za ofiarodawców
żywych i umarłych. Pomódl się w ich intencji.
5. Modlitwa
Uczniowie czytają ułożone przez siebie modlitwy lub K. czyta wezwania modlitwy po-
wszechnej, a wszyscy dopowiadają: „Panie, wysłuchaj modlitwy nasze”.
1. Prośmy, aby serca wszystkich dzieci Kościoła były żywą świątynią Boga.
2. Prośmy za chrześcijan, którzy nie mają swojej świątyni lub dopiero ją budują,
by troszczyli się o miłość i jedność w swoich rodzinach i wspólnotach.
3. Prośmy za kapłanów, którzy pracowali lub pracują w naszej parafii, aby ich
życie i nauczanie służyło dobru wszystkich parafian.
4. Prośmy za tych, którzy budowali naszą świątynię i przyczynili się do jej wy-
glądu, by w nagrodę otrzymali słowa wdzięczności tu na ziemi i szczęście
wieczne w niebie.
5. Prośmy za całą naszą parafię, abyśmy wszyscy troszczyli się o swój kościół
i o wzajemną miłość między nami.
Literatura
Jan Paweł II, Encyklika „Redemptor hominis”, <http://www.opoka.org.pl/
biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/encykliki/r_hominis.html>, dostęp:
27.08.2014.
Słownik języka polskiego, PWN, Warszawa 2009.
Encyklopedia PWN, Wydawnictwo Naukowe 1996.
I. Folcik, Kościół naszym domem, <http://www.parafia-jozef.rzeszow.opoka.org.pl/
kosciol1.html>, dostęp: 11.01.2014.
B. Malec-Suwara, A. Turek, Rozstaje za chrzcielnicą, „Tarnowski Gość niedzielny”,
<http://www.tgn.diecezja.tarnow.pl/archiwum/!2006/1029/art7.php>, dostęp:
22.04.2014.
213
27. Moja diecezja
– Poznanie struktury, zasięgu terytorialnego i historii swojej diecezji.
– Pogłębienie więzi z własną diecezją.
Wiedza:
– Uczeń podaje definicję sanktuarium, diecezji, seminarium,
– podaje nazwę swojej diecezji oraz imię i nazwisko jej biskupa,
– wskazuje, gdzie jest katedra i seminarium duchowne,
– wymienia najważniejsze sanktuaria swojej diecezji,
– omawia najważniejsze wydarzenia z historii swojej diecezji.
Umiejętności:
– Uczeń wyjaśnia rolę sanktuariów w życiu społecznym i narodowym.
– Uczeń chętnie bierze udział w pielgrzymce do wybranego sanktuarium,
– dzieli się przeżyciami związanymi z pobytem w sanktuarium.
Metody, formy i techniki: ankieta, praca z mapą, prezentacja multimedialna, uzu-

pełnianie danych, puzzle logiczne, rozmowa kierowana redagowanie modlitwy,
praca w parach.
Środki dydaktyczne: ankieta dla każdego ucznia, film „Co i ile?” z serii 3MC, karty
pracy „Moja diecezja”, prezentacje multimedialne (mapa Polski z podziałem
na diecezje, informacje własnej diecezji, o sanktuariach), puzzle logiczne.

1. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę w intencji diecezji – „Ojcze nasz”.
2. Podział administracyjny Polski i Kościoła – ankieta, praca w parach
Sięgniemy dzisiaj nieco do historii i wiedzy o społeczeństwie. Podział terytorialny
Polski zmieniał się wielokrotnie. Od II wojny światowej mieliśmy cztery reformy
administracyjne. Obecny podział to województwo, powiat i gmina. Także w Kościele
funkconuje podział administracyjny.
Słowo „administrować” pochodzi z języka łacińskiego i oznacza „być pomocnym,
obsługiwać, zarządzać, służyć”. Stąd w nazwie kierunku studiów administracja jest
połączona z zarządzaniem.
K. rozdaje wszystkim uczniom ankiety (teczka pomocy). Mogą je wypełniać, konsul-
tując się w parach.
214
Imię: ……………………… Nazwisko: ……………………… Klasa: ……
Województwo: . . . . . . . . . . . . Prezydent państwa RP: . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gmina: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Premier RP: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Miejscowość: . . . . . . . . . . . . . . Prezydent miasta: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Burmistrz/Wójt: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Parafia: . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Proboszcz: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Diecezja: . . . . . . . . . . . . . . . . .
Biskup: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Metropolia: . . . . . . . . . . . . . . . Arcybiskup: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
K. podsumowuje pracę uczniów, odnosząc się do ich odpowiedzi.
Tak jak w naszym państwie jest podział administracyjny na województwa, powiaty
i gminy, w których żyjemy, tak samo Kościół katolicki jako wspólnota ludzi danego
kraju dzieli się na metropolie, diecezje i parafie. Tak jak na czele państwa czy mia-
sta jest ktoś, kto kieruje ich życiem, tak i w Kościele są osoby odpowiedzialne za
jego funkcjonowanie. Kościół to konkretni ludzie i miejsca. Kościół to wy i wasze
rodziny oraz inni mieszkańcy województw, powiatów, gmin.
II. Strategia działania (JAK TO Osiągnąć?)
1. Wiem, gdzie jestem – praca z mapą, film, prezentacja multimedialna

K. może tę część katechezy przeprowadzić na dwa sposoby.
a) K. prezentuje uczniom krótki film (3:57) z serii „3MC Minute Catechism nr 57. Co
i ile?” ze strony <http://www.3mc.info.pl/epizody.html>.
b) K. wyświetla mapę Polski z podziałem na diecezje (teczka pomocy). K. musi przy-
gotować aktualne dane o swojej diecezji.
Spojrzymy na mapę Polski pod nieco innym kątem
niż do tej pory. Odszukajcie na niej naszą diecezję.
Diecezje zaznaczone są różnymi kolorami. Miejsco-
wości z kropkami to metropolie, które nazywamy też
archidiecezjami. Dalszy podział to dekanaty i parafie.
W Polsce mamy 15 metropolii, 44 diecezje i 10 201
parafii.
(oprac. na podst.: Podział administracyjny Kościoła katolickiego
w Polsce, <http://pl.wikipedia.org/wiki/Podzia%C5%82_
administracyjny_Ko%C5%9Bcio%C5%82a_katolickiego_w_
Polsce>, dostęp: 28.04.2014)
2. Moja diecezja, mój Kościół – uzupełnianie danych

Uczniowie otrzymują karty pracy związane z ich diecezją (teczka pomocy). Uzupełniają
je na podstawie informacji podawanych przez K. lub K. może wyświetlić informacje
z Internetu. Dobrze byłoby przygotować prezentację multimedialną na temat własnej
diecezji. Linki do wykorzystania: <http://pl.wikipedia.org/wiki/Podzia%C5%82_admi-
nistracyjny_Ko%C5%9Bcio%C5%82a_katolickiego_w_Polsce>, dostęp: 24.04.2014.
215
Uczniowie mogą część informacji wypełnić na katechezie, a resztę dokończyć w domu.
K. sam decyduje, jakie dane poda uczniom, a jakich mają poszukać.
Moja diecezja ………………………………………………………………………

Istnieje od …………………………………………………………………………
Ordynariusz: ………………………………………………………………………
Najważniejsze wydarzenia: ………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
Patroni: ……………………………………………………………………………
Liczba katolików: …………………………………………………………………
Liczba dekanatów: …………………………………………………………………
Liczba parafii: ………………………………………………………………………
Liczba księży pracujących na terenie diecezji: …………………………………
Wyższe Seminarium Duchowne znajduje się w: …………………………………
Katedra znajduje się w ………………………………… i jest pod wezwaniem
………………………………………………………………………………………
Najważniejsze sanktuaria …………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
Po skończonej pracy jeden z uczniów czyta wszystkie informacje, a pozostali uczniowie
sprawdzają ich poprawność. K. podsumowuje:
Każdy z nas należy do konkretnej parafii znajdującej się w jednym dekanatów
danej diecezji, a diecezja wchodzi w skład archidiecezji. Od momentu chrztu je-
steśmy odpowiedzialni za nasz Kościół. Podczas każdej Mszy Świętej w modlitwie
wiernych modlimy się za papieża, biskupów, kapłanów i wszystkich wierzących
żywych i umarłych.
3. Wiem, co posiadam – puzzle logiczne, praca w parach
K. rozdaje uczniom karty pracy (jedną na dwie osoby), na których wypisane są miejsca
związane z diecezją (teczka pomocy). Uczniowie mają dopasować określenia do ich
znaczeń.
Bazylika nazwa wywodzi się od greckiego słowa βασιλικoς oznaczającego

„królewski”.
Katedra kościół biskupi, główny kościół biskupa diecezjalnego.
Klasztor z jęz. łac. claustrum, miejsce zamknięte – zespół budynków służący
grupie zakonników lub zakonnic do prowadzenia wspólnego życia.
Sanktu- miejsce uznawane za święte, w którym w sposób szczególny Bóg
arium udziela swojej łaski, czasem za pośrednictwem świętych, najczęściej
Maryi.
Seminarium szkoła kształcąca duchownych (księży) z zakresu teologii i ducho-
duchowne wości.
216
K. podsumowuje:
Wszystkie wymienione przez was miejsca spełniają różne zadania, ale każde
z nich łączy się z wiarą. Zostały powołane do istnienia, by w nich szukać więzi z Bo-
giem. Często są także dziełami architektury i sztuki. Ich twórcy, budując i ozdabiając
je, wyrażali swoją religijność. Są więc świadectwem wiary od wielu pokoleń.
1. Byłem, widziałem, poznałem – rozmowa kierowana

K. wprowadza:
Są miejsca, do których pielgrzymują miliony ludzi. Mają one szczególne znacze-
nie dla naszej wiary i bliskości z Bogiem. Takie miejsca noszą nazwę sanktuariów.
– Z czym kojarzy się wam sanktuarium?
– W jakim sanktuarium byliście?
– Jakie znacie miejsca związane ze szczególnym kultem Jezusa, Matki Bożej
i innych świętych w najbliższej okolicy, w Polsce lub na świecie?
2. Sanktuaria w życiu narodu polskiego – prezentacja multimedialna
K. podaje podstawowe informacje o wybranych sanktuariach:
Jako osoby ochrzczone, a więc należące do Kościoła, mamy przywilej korzystania
z jego dóbr duchowych i materialnych. Możemy na przykład uczestniczyć we Mszy
Świętej w swoim kościele parafialnym, ale również w każdym kościele na terenie
Polski, a także poza nią.
Mamy wiele pięknych miejsc, w których możemy oddawać cześć Bogu. Jest to
wielkie bogactwo naszej kultury religijnej. Szczególne miejsca kultu to sanktuaria.
Mamy ich wiele w każdej diecezji, ponieważ znajdują się w Polsce.
K. może pokazać własną prezentację o sanktuariach lub skorzystać z zaproponowa-
nej w teczce pomocy. K. zwraca bardziej uwagę na wartości duchowe tych miejsc niż
architekturę czy wystrój.
Jednym z najstarszych sanktuariów w Polsce jest Jasna Góra w Częstochowie.

Przez wieki Polacy pielgrzymowali tam, by prosić Matkę Bożą o pomoc dla siebie
i dla całego narodu. To miejsce, gdzie w czasie wojen przetrwała wiara i poczucie
polskości.
Sanktuarium męczeństwa św. Stanisława Biskupa na Skałce w Krakowie było
świadkiem wielu chwil wzniosłych i tragicznych, bardzo ważnych dla Polaków.
217
Pielgrzymowali tu królowie, kanclerze Królestwa Polskiego, hetmani, książęta, a na
900-lecie śmierci św. Stanisława przybył na Skałkę św. Jan Paweł II. Święty Stanisław
zginął z ręki króla Bolesława za to, że ośmielił się go upomnieć. Król kazał porąbać
ciało biskupa. Tradycja mówi, że ciało św. Stanisława zrosło się i była to zapowiedź
scalenia się narodu polskiego.
Do sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej przybywa około milion pielgrzymów
rocznie, by powierzać Maryi swoje życie przed Jej cudownym obrazem. Ludzie,
pokonując Dróżki Pana Jezusa i Dróżki Matki Bożej, modlą się różańcem i prze-
żywają drogę krzyżową Jezusa. To miejsce, do którego Polacy podążają, by u księży
bernardynów przystąpić do sakramentu pokuty.
Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Krakowie-Łagiewnikach zostało konsekro-
wane 17 sierpnia 2002 r. przez św. Jana Pawła II. W tym miejscu papież zawierzył
cały świat miłosierdziu Bożemu. To sanktuarium jest związane ze św. Faustyną Ko-
walską, przez którą Chrystus Pan przypomniał Kościołowi i światu orędzie o Bożym
miłosierdziu. Orędzie to wzywa do zaufania Panu Bogu i do postawy miłosierdzia
wobec bliźnich, a także do głoszenia i wypraszania miłosierdzia Bożego dla świata,
m.in. przez praktykę oddawania czci obrazowi Jezusa Miłosiernego, odmawianie
koronki do Miłosierdzia Bożego i obchodzenie święta miłosierdzia oraz modlitwę
w godzinę miłosierdzia.
K. może zaproponować uczniom zadanie na czas wakacji czy też innej przerwy w nauce,
aby wybrali się do najbliższego sanktuarium, zrobili zdjęcie i przygotowali krótką notkę
historyczną na jego temat.
3. Modlę się za mój Kościół – redagowanie modlitwy, praca w parach
Uczniowie pracują w parach. K. przydziela każdej parze intencję do modlitwy powszech-
nej związanej z administracją Kościoła, np. za:
papieża, mieszkańców dekanatu,
biskupa diecezji, przybywających do sanktuarium,
proboszcza, wszystkich wierzących Polaków,
wikariuszy, wszystkich biskupów w Polsce,
mieszkańców diecezji, wszystkich księży na świecie…
mieszkańców parafii,
Modlitwy zostaną wykorzystane na koniec katechezy.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają karty pracy związane z ich diecezją oraz wpisują ułożoną w parach
modlitwę.
5. Praca domowa
1. Na stronie internetowej twojej diecezji odszukaj informacje na temat swojej
parafii i napisz w zeszycie, czego one dotyczą.
2. Zrób zdjęcie katedry (lub odszukaj w Internecie), wydrukuj i wklej do zeszytu.
Opisz krótko jej historię.
218
3. Przygotuj prezentację multimedialną o swojej diecezji lub o sanktuariach
znajdujących się na jej terenie.
4. Zaprojektuj folder z zaproszeniem do diecezji.
6. Modlitwa
Uczniowie czytają ułożone przez siebie modlitwy, dopowiadając: „Ciebie prosimy”,
a wszyscy odpowiadają: „Wysłuchaj nas, Panie”.
Literatura
Religia, w: Encyklopedia PWN, Wydawnictwo Naukowe 1996.
Podział administracyjny Kościoła katolickiego w Polsce, <http://pl.wikipedia.org/wiki/
Podzia%C5%82_administracyjny_Ko%C5%9Bcio%C5%82a_katolickiego-
_w_Polsce>, dostęp: 24.04.2014.
Światowe centrum kultu Miłosierdzia Bożego, <http://www.milosierdzie.pl/lagiew-
niki/index.php/pl/swiatowe-centrum.html#.U7pUOJR_vAM>, dostęp:
24.04.2014.
Kalwaria Zebrzydowska – Sanktuarium, <http://www.bernardyni.pl/klasztory/kal-
waria-zebrzydowska-sanktuarium>, dostęp: 24.04.2014.
Historia, <http://www.skalka.paulini.pl/page,2.html>, dostęp: 24.04.2014.
Warto wykorzystać
„3MC Minute Catechism nr 57. Co i ile?”, <http://www.3mc.info.pl/epizody.html>,
dostęp: 28.04.2014.
219
28. Gdy potrzebuję innych to…
Ruchy i wspólnoty w Kościele
– Poznanie grup, ruchów i wspólnot działających na terenie parafii.
– Zachęcenie do włączenia się w działalność wybranej grupy.
Wiedza:
– Uczeń wymienia grupy, ruchy i wspólnoty działające na terenie parafii.
Umiejętności:
– Uczeń charakteryzuje działalność wybranych grup,
– uzasadnia potrzebę i wartość przynależności do rówieśniczych grup o charak-
terze religijnym.
– Uczeń dokonuje wyboru grupy, w której czułby się dobrze i mógłby się rozwijać
emocjonalnie i duchowo,
– angażuje się w działalność wybranej grupy.
Metody, formy i techniki: film, świadectwo, burza mózgów, analiza tekstu, tworzenie
plakatu, rozmowa kierowana, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: film „Wolontariusze – siła napędowa Caritas”, 3–6 arkuszy
szarego papieru, materiały o konkretnych grupach, film „Zostań wolontariu-
szem Caritas” lub „Docenili pracę wolontariuszy”.
1. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę – „Duchu Święty, który oświecasz”.
2. Co może zmienić moje życie – film, świadectwo
K. wybiera jedną z propozycji:
a) K. wyświetla uczniom krótki film „Wolontariusze – siła napędowa Caritas” (1:53),
<http://www.youtube.com/watch?v=yf79SvlEPFU>, dostęp: 24.04.2014. Następnie
pyta:
– Czym zajmują się osoby należące do Szkolnego Koła Caritas?
– Dlaczego trudno byłoby podjąć się tych zadań samodzielnie?
– Jakie relacje nawiązują się wśród osób działających w Kole Caritas?
220
b) K. przedstawia poniższe świadectwo. Może je odczytać jeden z uczniów.
Alleluja!
Miałem styczność z Panem Bogiem od najmłodszych lat. Chodziłem z mamą
do kościoła i na swój sposób próbowałem się modlić. Myślałem, że lepszej rodziny
nie można sobie wymarzyć. Kochająca matka, ojciec, wspaniałe rodzeństwo. Gdy
kończyłem szkołę podstawową, Bóg postawił mnie w trudnej sytuacji (…) – odszedł
od nas ojciec. Było to ciężkie nie tylko dla mnie, ale i dla całej rodziny. Wtedy ob-
raziłem się na Boga. Pytałem: Dlaczego? Dlaczego akurat ja? Przestałem chodzić
do kościoła i nie chciałem o nim słyszeć. Po dwóch latach mama zapisała mnie na
rekolekcje ewangelizacyjne w Dębnie, nie pytając mnie o zgodę. Gdy się dowie-
działem, miałem nowy pretekst do następnej kłótni. Zadawałem tysiące pytań.
A po co mam tam jechać? Przecież są ferie, nikogo tam nie znam. Przecież stracę
czas wolny, a tam będziemy się tylko modlić. Do dzisiaj nie wiem, jakim sposobem
mamie udało się mnie namówić, żebym pojechał, ale tak się stało. Pierwsze trzy
dni były bezowocne z mojego punktu widzenia, ale to właśnie wtedy zrozumia-
łem, jak rodzina mnie kocha. Przełomem było przyjęcie Jezusa jako mojego Pana
i Zbawiciela. Wtedy w moim sercu zrodziło się pragnienie głębszego poznania
Go. Niestety po powrocie, gdy emocje już opadły, wygasło we mnie to pragnienie.
Po kilku tygodniach Bóg postawił na mojej drodze wspólnotę oazową przy parafii
św. Józefa Robotnika. Dzięki ludziom, których tam spotkałem, umiałem od nowa
zagłębiać się coraz bardziej w Jezusa. Dzięki tegorocznym rekolekcjom I stopnia
jeszcze bardziej utwierdziłem się w przekonaniu, że Bóg mnie kocha. Odczułem to
już pierwszego dnia, kiedy na modlitwie wieczornej przypominaliśmy sobie swoje
dzieciństwo od momentu poczęcia i dorastanie. Dziękując za to Bogu, zrozumiałem,
że musiałem przejść przez te trudności, żeby zrozumieć, że nie warto iść swoimi
drogami, ponieważ Jego plan jest najlepszy i nie warto go zmieniać. Kolejną rzeczą,
która mnie poruszyła na tych rekolekcjach, był jeden z namiotów spotkania, w któ-
rych Bóg pokazał mi moją rzeczywistość, w której żyję. Był to fragment z Ewangelii
według św. Łukasza, gdy Piotr zaparł się Chrystusa. Dotarły do mnie szczególnie
słowa: „a Pan obrócił się i spojrzał na Piotra”. Porównałem to z moim codziennym
życiem, gdy wstydzę się przyznać przed znajomymi, że idę do kościoła, bo boję się
odrzucenia. Przez ten fragment zrozumiałem, że nie powinienem się bać tego, że
idę się spotkać z Bogiem, bo nie ma nic lepszego niż rozmowa z Nim. On jest moim
przyjacielem, z którym mogę pogadać, któremu mogę powierzyć wszystkie moje
kłopoty. Dlatego za te wakacje i dogłębne poznanie Boga oraz za odpowiedzi, jakie
otrzymałem na swoje pytania – CHWAŁA PANU!
(Świadectwo Dawida, <http://www.kielce.oaza.pl/index.php/swiadectwa2/133-
swiadectwo-dawida-i-onz>, dostęp: 24.04.2014)
K. pyta:
– Jak była sytuacja religijna Dawida, zanim trafił na rekolekcje?
– W jakiej grupie Dawid odnalazł wartość swojego życia i sens wiary?
– Co zmieniło w jego życiu religijnym i prywatnym zaangażowanie w oazę?
– Dlaczego było mu trudno odnaleźć siebie i Boga samotnie?
221
K. podsumowuje:
Człowiek potrzebuje kontaktów z innymi ludźmi. Potrzebuje także kontaktu
z Bogiem, który często musi się upominać o uwagę człowieka. Przebywając wśród
ludzi, człowiek rozwija się społecznie, przebywając wśród ludzi wierzących – rozwija
się duchowo. Uczy się wspierać innych i służyć im.
3. Ruch religijny i wspólnota – burza mózgów
Uczniowie metodą burzy mózgów próbują określić, czym jest wspólnota i ruch religijny.
Odpowiedzi uczniów można zapisać na tablicy.
– Czym jest wspólnota?
– Co to jest ruch religijny?
– Jakie mają zadania osoby należące do wspólnoty?
Następnie K. wyjaśnia uczniom, czym jest wspólnota.
Wspólnoty religijne to małe grupy oparte na bezpośrednich i osobistych spo-
tkaniach. Należą do nich osoby, które są gotowe poświęcić się dla Boga i dla dobra
ludzi. Osoby te razem z innymi szukają bliskości z Bogiem, wspólnie się modlą
i wspierają nawzajem.
Ruchy religijne mają własną ideę i program działania. Często osoby należące
do ruchu spotykają się w małych grupach, by wspólnie dążyć do określonego celu.
Takim ruchem jest np. Ruch Światło-Życie działający w Polsce i poza nią. W po-
szczególnych parafiach osoby należące do ruchu spotykają się w małych grupach-
-wspólnotach. Każdy ruch religijny działający w Kościele katolickim propaguje
takie wartości jak: sprawiedliwość, miłość, pokój, dobro, oczekiwanie na przyjście
królestwa Bożego.
Przynależność do grup, wspólnot i ruchów religijnych pozwala człowiekowi
poznać samego siebie i odkryć swoje słabe i mocne strony. Uczy umiejętności po-
rozumiewania się z innymi.
K. poleca uczniom zapisać temat: „Gdy potrzebuję innych to… Ruchy i wspólnoty
w Kościele”.
1. Wspólnota apostołów w Nowym Testamencie – analiza tekstu

K. poleca uczniom odszukać w podręcznikach tekst biblijny i przeczytać go w ciszy.
Początek wspólnoty religijnej w Kościele sięga czasów Jezusa. On wraz z uczniami
tworzył pierwszą wspólnotę Kościoła. Tak jak dla apostołów najważniejszy był Jezus,
tak powinno być w każdej grupie religijnej. Cechy pierwszej wspólnoty chrześcijan,
już po odejściu Jezusa do nieba, przedstawia autor Dziejów Apostolskich.
K. prosi jednego ucznia o odczytanie głośno Dz 2,42-47. Pozostali uczniowie w tym
czasie szukają cech wspólnoty.
„Trwali oni w nauce Apostołów i we wspólnocie, w łamaniu chleba i w modli-
twach. Bojaźń ogarniała każdego, gdyż Apostołowie czynili wiele znaków i cudów.
Ci wszyscy, co uwierzyli, przebywali razem i wszystko mieli wspólne. Sprzedawali
222
majątki i dobra i rozdzielali je każdemu według potrzeby. Codziennie trwali jed-
nomyślnie w świątyni, a łamiąc chleb po domach, przyjmowali posiłek z radością
i prostotą serca. Wielbili Boga, a cały lud odnosił się do nich życzliwie. Pan zaś
przymnażał im codziennie tych, którzy dostępowali zbawienia”.
K. pyta:
– W czym trwali pierwsi chrześcijanie?
– W jaki sposób apostołowie potwierdzali, że Bóg jest z nimi?
– Jak wyglądało wspólne życie pierwszych chrześcijan?
– Dlaczego modlili się wspólnie?
– Co robili ze swoim majątkiem?
– Dlaczego ludzie dzielili się z innymi tym, co posiadali?
– Jak byli przyjmowani przez innych ludzi?
K. dopowiada:
Pierwsza wspólnota chrześcijan żyła wspólnie i wspierała się wzajemnie jak ro-
dzina. Tak powinny też działać obecne wspólnoty działające w Kościele. Niektóre
z nich zajmują się rozdzielaniem rzeczy materialnych, jak np. Caritas, inne wspierają
w duchowym rozwoju, jak np. Ruch Światło-Życie. Jednak wszystkie wspólnoty łączy
modlitwa, jaką wspólnie zanoszą do Chrystusa. Wspólnoty i ruchy religijne ożywiają
działalność Kościoła i mają ogromny wpływ na rozprzestrzenianie się Ewangelii
w świecie. Głoszenie prawdy o Chrystusie dokonuje się od osoby do osoby nie tylko
słowem, ale przede wszystkim modlitwą i czynionym dobrem.

1. Charyzmaty ruchów i wspólnot – tworzenie plakatu, praca w grupach
K. dzieli klasę na 3 lub 6 grup. Każdej przydziela materiały o konkretnych grupach
działających w parafii. K. może również skorzystać z zaproponowanych materiałów
(teczka pomocy).
Grupa 1. Ruch Światło-Życie
Grupa otrzymuje arkusz szarego papieru i informacje o Ruchu Światło-Życie (teczka
pomocy) oraz egzemplarz Pisma Świętego Nowego Testamentu.
1. Przygotujcie plakat. Umieśćcie w nim nazwę, symbol, najważniejsze idee
i praktyki Ruchu Światło-Życie.
2. Wybierzcie z Nowego Testamentu 7 tekstów biblijnych, które można rozważać
podczas namiotu spotkania, i dopiszcie je na plakacie.
Znakiem Ruchu Światło-Życie jest symbol i słowa ΦΩΣ ΖΩΗ
(czyt. fos zoe) – greckie słowa „światło” i „życie”, krzyżujące się na
literze „omega”, która tutaj jest symbolem Ducha Świętego (jako
Tego, który jest wszystkim) i ułożone w kształt krzyża. Popularna
nazwa tego symbolu to foska. Znak ten przypomina, że od Chrystusa
otrzymujemy światło (ΦΩΣ), które później niesiemy innym ludziom
i wcielamy w życie (ΖΩΗ).
223
Struktura Ruchu jest zgodna ze strukturą Kościoła. Małe grupy, do których
należą uczestnicy Ruchu, zasadniczo tworzą jego wspólnotę w parafii. Wspólnoty
Ruchu utrzymują ze sobą łączność, spotykając się na Dniach Wspólnoty.
Twórcą oazy, założycielem Ruchu i pierwszym moderatorem krajowym był ks.
Franciszek Blachnicki.
W Ruchu Światło-Życie codzienna modlitwa osobista, zwana „namiotem spotka-
nia”, jest jedną z podstawowych praktyk. Nazwa tej modlitwy została zaczerpnięta
z Księgi Wyjścia (33,7-14). Pośród namiotów rozbitych na pustyni przez naród
wybrany zdążający do Ziemi Obiecanej Mojżesz rozbił osobny namiot, w którym
każdy człowiek mógł spotkać się z Bogiem. Sam Mojżesz rozmawiał z Bogiem
„twarzą w twarz, jak się rozmawia z przyjacielem”.
Namiot spotkania to modlitewne rozważanie Biblii. Człowiek spogląda na swoje
życie w świetle słowa Bożego. Określony czas i stałe miejsce na modlitwę pomaga się
skoncentrować i być wytrwałym. Jeśli to możliwe, warto spędzić ten czas w kościele
przed tabernakulum. Wierność codziennej modlitwie buduje wiarę, owoce pojawiają
się z czasem. Ta modlitwa wymaga pragnienia spotkania się z Bogiem – Przyjacielem.
Czasem nie trzeba nic mówić, tylko być blisko Niego. Wymaga też wiary – zaufania,
że nie trzeba się umawiać, bo Przyjaciel jest zawsze gotowy, a nawet czeka na nas.
(Ruch Światło-Życie, <http://www.wruchu.oaza.pl/oaza.php?strona=5>; Namiot spotkania,
<http://www.wruchu.oaza.pl/oaza.php?strona=15>, dostęp: 26.04.2014)
Grupa 2. Szkolne Koła Caritas

Grupa otrzymuje arkusz szarego papieru i informacje szkolnej Caritas oraz wykaz
środków, potrzebnych osobom bezdomnym.
1. Przygotujcie plakat. Umieście w nim nazwę, symbol, najważniejsze idee i spo-
sób działania Szkolnych Kół Caritas.
2. Napiszcie, w jaki sposób możecie pozyskać od sponsorów: koce, żywność,
ubrania, środki czystości. Dopiszcie to na plakacie.
Caritas Polska to instytucja charytatywna Konferencji Episkopa-
tu Polski. Caritas Polska inicjuje ogólnopolskie zbiórki funduszy dla
Polski i zagranicy, organizując transporty humanitarne, udzielając
pomocy doraźnej i długofalowej, materialnej, psychologicznej, praw-
nej i finansowej osobom bezrobotnym, bezdomnym, chorym, star-
szym, dzieciom z rodzin ubogich, a także imigrantom i uchodźcom.
Caritas prowadzi ośrodki rehabilitacyjne, zakłady pielęgnacyjno-
-opiekuńcze, domy pomocy społecznej, warsztaty terapii zajęciowej, domy samotnej
matki, kuchnie dla ubogich, świetlice dla dzieci i osób w podeszłym wieku itp.
Odpowiednikiem Caritasu na szczeblu szkolnym są Szkolne Koła Caritas.
Skupiają one dzieci i młodych, którzy chcą rozwijać działalność Kościoła związa-
ną z materialną pomocą ludziom potrzebującym. Opiekunem takiego koła jest
zazwyczaj katecheta. Członkowie koła wybierają sobie patrona, którego stawiają
sobie z wzór do naśladowania. Działalność Szkolnych Kół Caritas polega głównie
na przygotowywaniu paczek świątecznych dla rodzin, które tego potrzebują. Jed-
224
nak pomoc Caritasu nie ogranicza się tylko do pomocy przed świętami, ale przez
cały rok, np. organizowanie wyprawek szkolnych dla najuboższych dzieci z parafii,
przeprowadzanie zbiórek pieniędzy i rzeczy, które można przekazać innym.
(O nas, <http://www.caritas.pl/o-nas>; Wolontariat, <http://www.caritas.pl/wolontariat>,
dostęp: 26.04.2014)
Grupa 3. Skauci Europy

Grupa otrzymuje arkusz szarego papieru i informacje na temat Skautów Europy.
1. Przygotujcie plakat. Umieście w nim nazwę, symbol i najważniejsze idee
Skautów Europy.
2. Przeczytajcie uważnie prawa harcerza i harcerki, wybierzcie 5 i napiszcie,
w jaki sposób możecie je realizować w domu, na terenie szkoły i w Polsce.
Skauci Europy to ruch wychowawczy dla dzieci i młodzieży
w wieku od 8 do 18 lat, prowadzony przez kadrę wychowawczą, którą
stanowią młodzi, mający przeważnie 18–26 lat, ale także starsi. Ich
działania wspierają też rodzice.
Znakiem Federacji Skautingu Europejskiego jest czerwony
ośmioramienny krzyż św. Jana Jerozolimskiego ze złotożółtą lilij-
ką. Krzyż przypomina Chrystusa, który jest dla nas „Drogą i Prawdą, i Życiem”
(J 14,6). Osiem ramion krzyża zaś symbolizuje osiem błogosławieństw z Kazania
na górze (Mt 5,1-12).
Lilijka została wybrana jako znak wszystkich skautów świata. Na starych mapach
lilijką oznaczano północ – pokazuje więc ona kierunek, którego należy się trzymać.
W heraldyce jest symbolem czystości, która jest jedną z cnót harcerskich.
Skaut to chrześcijanin, którego najgorętszym pragnieniem jest szerzenie wo-
kół siebie królestwa Chrystusowego. Zastęp to grupa skautów, którzy są braćmi
w Chrystusie.
Przyrzeczenie Harcerskie:
„Na mój honor, z Łaską Bożą, przyrzekam całym życiem służyć Bogu, Kościo-
łowi, mojej Ojczyźnie i Europie chrześcijańskiej, nieść w każdej potrzebie pomoc
bliźnim i przestrzegać Prawa Harcerskiego”.
Prawo harcerza:
1. Obowiązki Harcerza rozpoczynają się w domu.
2. Harcerz jest wierny swojej Ojczyźnie i działa na rzecz jedności i braterstwa
w Europie.
3. Harcerz – Syn Chrześcijaństwa – jest dumny ze swej wiary: pracuje sumiennie,
aby ustanowić królestwo Chrystusa w całym swoim życiu i świecie, który go
otacza.
Prawo harcerki:
1. Harcerka dba o swój honor, aby zasłużyć na zaufanie.
2. Harcerka jest lojalna wobec swojego kraju, rodziców, przełożonych i pod-
władnych.
3. Harcerka jest powołana do służby bliźniemu i jego zbawieniu.
225
4. Harcerka jest przyjacielem wszystkich i siostrą dla każdej innej harcerki.
5. Harcerka jest uprzejma i szlachetna.
6. Harcerka widzi w przyrodzie dzieło Boże, szanuje rośliny i zwierzęta.
7. Harcerka jest karna, każde zadanie wykonuje sumiennie do końca.
8. Harcerka panuje nad sobą, uśmiecha się i śpiewa w kłopotach.
9. Harcerka jest gospodarna i troszczy się o dobro innych.
10. Harcerka jest czysta w myśli, mowie i uczynkach.
(Stowarzyszenie Harcerstwa Katolickiego Zawisza, <http://pl.wikipedia.org/wiki/Stowarzyszenie_
Harcerstwa_Katolickiego_Zawisza>; Kim jesteśmy?, <http://skauci-europy.pl/o-nas/kim-
jestesmy/>; Historia, <http://skauci-europy.pl/o-nas/kim-jestesmy/historia>, dostęp: 26.04.2014)
Uczniowie prezentują swoje plakaty, a K. podsumowuje i uzupełnia:

Wspólnoty są przyszłością Kościoła, ponieważ angażując coraz więcej osób świec-
kich w swoją działalność, są w stanie dotrzeć do ludzi, którzy są poza Kościołem.
Swoim świadectwem życia i zaangażowaniem członkowie grup religijnych stają się
żywym świadectwem Ewangelii.
2. Być solą ziemi – film, rozmowa kierowana
K. prezentuje uczniom film „Zostań wolontariuszem Caritas” (<http://www.youtube.
com/watch?v=YFceuqjypBM>, dostęp: 26.04.2014) lub film „Docenili pracę wolon-
tariuszy” (<http://www.youtube.com/watch?v=7875eM_mF_8>, dostęp: 26.04.2014).
Po ich obejrzeniu K. pyta:
– Co was zainteresowało w działalności wolontariuszy?
– Które z ich działań wy moglibyście realizować?
– Dlaczego bycie wolontariuszem daje radość?
Wspólnoty i grupy są niezwykle potrzebne w Kościele i w świecie. Osoby w nich
działające można porównać do soli, która nadaje smak. Bez nich wiele osób nie
poznałoby prawdziwej wartości i sensu życia. Posłuchajcie, co mówił o takich lu-
dziach sam Jezus.
K. czyta (podręcznik):
„Wy jesteście solą dla ziemi. Lecz jeśli sól utraci swój smak, czymże ją posolić?
Na nic się już nie przyda, chyba na wyrzucenie i podeptanie przez ludzi. Wy jeste-
ście światłem świata. Nie może się ukryć miasto położone na górze. Nie zapala się
też lampy i nie umieszcza pod korcem, ale na świeczniku, aby świeciła wszystkim,
którzy są w domu. Tak niech wasze światło jaśnieje przed ludźmi, aby widzieli wasze
dobre uczynki i chwalili Ojca waszego, który jest w niebie”.
(Mt 5,13-16)
Doświadczenie wspólnoty wpływa na wzrost wiary człowieka. We wspólnocie

wierzący mają możliwość działania razem z innymi, podejmowania różnych inicjatyw,
zbierania doświadczenia, wspólnego dzielenia się Ewangelią i wcielania jej w życie.
Przynależność do grup, wspólnot odgrywa ogromną rolę w rozwoju życia ducho-
wego. Wspólne modlitwy i rozważanie Ewangelii pogłębia relację Bóg – człowiek.
226
3. To, co mamy razem – śpiew
Wszyscy śpiewają wspólnie piosenkę „Bo nikt nie z nas tego, co mamy razem”.
Bo nikt nie ma z nas C
tego, co mamy razem, d
każdy wnosi z sobą to, co ma (najlepszego). G
Zatem, aby wszystko mieć, C
potrzebujemy siebie wzajem. d
Bracie, siostro, ręka w rękę z nami idź. G C
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z plakatów najważniejsze informacje o wszystkich grupach.
5. Praca domowa
1. Napisz, jak rozumiesz słowa Pisma Świętego: „Jeśli dwaj z was na ziemi
zgodnie o coś prosić będą, to wszystkiego użyczy im mój Ojciec, który jest
w niebie. Bo gdzie są dwaj albo trzej zebrani w imię moje, tam jestem pośród
nich” (Mt 18,19-20).
2. Zastanów się, do jakiej wspólnoty lub grupy chciałbyś należeć, i porozmawiaj
o tym z rodzicami.
6. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę „Ojcze nasz”.
Literatura
Caritas Polska, O nas, <http://www.caritas.pl/o-nas>, dostęp: 26.04.2014.
Caritas Polska, Wolontariat, <http://www.caritas.pl/wolontariat>, dostęp:
26.04.2014.
Namiot spotkania, <http://www.wruchu.oaza.pl/oaza.php?strona=15>, dostęp:
26.04.2014.
Ruch Światło-Życie, <http://www.wruchu.oaza.pl/oaza.php?strona=5>, dostęp:
26.04.2014.
Stowarzyszenie Harcerstwa Katolickiego Zawisza, <http://pl.wikipedia.org/wiki/
Stowarzyszenie_Harcerstwa_Katolickiego_Zawisza>, dostęp: 26.04.2014.
Kim jesteśmy?, <http://skauci-europy.pl/o-nas/kim-jestesmy/>, dostęp: 26.04.2014.
Skauci Europy. Historia, <http://skauci-europy.pl/o-nas/kim-jestesmy/historia>,
dostęp: 26.04.2014.
Zasady podstawowe skautingu europejskiego, <http://skauci-europy.pl/o-nas/
dokumenty-podstawowe-symbolika/zasady-podstawowe-skautingu-eu-
ropejskiego>, dostęp: 26.04.2014.
Świadectwo Dawida, <http://www.kielce.oaza.pl/index.php/swiadectwa2/133-swia-
dectwo-dawida-i-onz>, dostęp: 24.04.2014
227
Warto wykorzystać
„Zostań wolontariuszem Caritas”, <http://www.youtube.com/watch?v=YFceu-
qjypBM>, dostęp: 26.04.2014.
„Docenili pracę wolontariuszy”, <http://www.youtube.com/watch?v=7875eM_
mF_8>, dostęp: 26.04.2014.
228
29. Jak ubiera się święty?
– Poznanie życia zakonnego, rodzinnego i samotnego jako różnych form realizacji
powszechnego powołania do świętości.
– Uwrażliwienie na różnorodność form pełnienia woli Bożej.
Wiedza:
– Uczeń wymienia różne formy życia poświęconego Bogu,
– definiuje pojęcia: świecki, konsekrowany,
– przedstawia cechy charakterystyczne dla świętych.
Umiejętności:
– Uczeń interpretuje słowa Chrystusa i Kościoła wzywające do życia konsekro-
wanego,
– wyraża zainteresowanie formą życia poświęconego Bogu.
– Uczeń modli się za różne stany w Kościele,
– poszukuje własnej drogi życiowej,
– jest świadomy, że jedynie osiągnięcie świętości gwarantuje niebo.
Metody, formy i techniki: wywiad, prezentacja multimedialna, analiza tekstu, roz-

mowa kierowana, praca z tekstem, analiza tekstu, rozpoznawanie Bożej zbroi,
projekt życia świętego, praca w parach, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: tekst wywiadu, teksty o świętych do pracy w grupach, karty
pracy „Zbroja Boża” do pracy w parach.
I. WAŻNE DLA MNIE (CZEGO PRAGNĘ)
1. Modlitwa
Dzisiaj rozpoczniemy katechezę prośbą do świętych, by wstawiali się za nami
do Boga. Wszyscy oni osiągnęli już doskonałą miłość. Prośmy, aby taką miłość
wypraszali u Boga dla nas.
K. wymienia imiona świętych patronów osób z klasy, np. św. Krzysztofie, św. Agnieszko.
Uczniowie odpowiadają: „Módl się za nami”. Uczniowie mogą też sami wypowiadać
imiona swoich patronów.
2. Stroje świętych – wywiad, prezentacja multimedialna
K. może przeprowadzić tę część katechezy na dwa sposoby:
a) K. wybiera dwóch uczniów do przeprowadzenia wywiadu, rozdaje im teksty (teczka
pomocy). Wcześniej wyjaśnia:
229
Dzisiejszy temat jest nieco prowokacyjny: „Jak ubiera się święty?” Czyżby cho-
dziło o modę dla świętych? Posłuchajcie wywiadu ze specjalistą do spraw świętych
w niebie.
Dziennikarz: Jak ubierał się św. Franciszek z Asyżu?
Specjalista: To zależy, w którym etapie życia. Franciszek był synem bogatego
kupca, więc do czasu, gdy finansował go ojciec, miał piękne ubrania. Gdy brał udział
w bitwie Asyżan z mieszkańcami sąsiedniego miasta Perugi, ubrany był w zbroję jak
rycerz. Po usłyszeniu powołania przez Jezusa pozbył się wszystkiego, co posiadał.
Nawet własne ubranie oddał ojcu i żył jak pustelnik. Głosił słowo Boże odziany
w zgrzebny habit i przepasany sznurem.
Dz.: To ciekawe. Na każdym etapie życia ubierał się inaczej, a przecież nie miało
to nic wspólnego z modą.
Specjalista: Można też powiedzieć o innym „ubraniu” św. Franciszka. Zdobiła
go pokora przed Bogiem i dobroć dla ludzi. Codziennością było miłosierdzie wobec
chorych i opuszczonych. Można powiedzieć, że jego strojem była troska wobec
zwierząt, a miłością ogarniał cały świat.
Dz.: Chciałbym zapytać o stroje świętych kobiet. Jak mogła ubierać się św. Ber-
nadetta Soubirous z Lourdes we Francji.
Specjalista: Bernadetta Soubirous była najstarszą córką młynarza, który miał
jeszcze ośmioro dzieci. Na dodatek stracił pracę. W ich domu było biednie, więc
Bernadetty nie było stać na kosztowne stroje. Nosiła ubogi strój dziewczęcy, który
możemy dzisiaj nazwać ludowym. Po objawieniach Maryi i otrzymaniu orędzia dla
świata strój Bernadetty się nie zmienił. Nadal była ubogą dziewczyną. Dopiero gdy
wstąpiła do klasztoru, przywdziała zakonny habit. I ma go właściwie do tej pory, ponie-
waż jej ciało nie uległo zmianie odkąd zmarła i można ją zobaczyć w szklanej trumnie.
Dz.: Jaka to właściwie była dziewczyna?
Specjalista: Och, ma wiele cech typowych dla świętych! Była odważna. Potrafiła
przeciwstawić się niemal całemu miastu, gdy nie wierzono jej, że miała objawienia
Matki Bożej. Była też wytrwała w głoszeniu orędzia Maryi. W klasztorze cechowała
ją skromność. Nie wywyższała się z powodu wybrania jej przez Maryję.
Dz.: A czy wiesz, jak ubierał się św. Jan Paweł II?
Specjalista: Tak, oczywiście. Jako mały chłopiec miał krótkie spodenki i sandały.
W czasie wojny, gdy był studentem, chodził w drewniakach, bo nie stać go było na
inne buty. Gdy został kapłanem, założył czarną sutannę, a kiedy wybrano go na
papieża, miał sutannę białą. Gdy odprawiał Mszę Świętą, zakładał ornat.
Dz.: Co wyjątkowego było w św. Janie Pawle II?
Specjalista: Bardzo dużo się modlił, szanował każdego człowieka, troszczył się
o wszystkich – nawet niewierzących. Kochał Boga i ludzi. Niestrudzenie przemierzał
świat, by głosić Chrystusa.
Dz.: A który święty nie był ani zakonnikiem, ani siostrą zakonną, ani kapłanem?
Specjalista: Jest wielu takich świętych. Wśród nich są także dzieci i młodzi
ludzie. Na przykład Dominik Savio żył tylko 15 lat, a został świętym. Nosił białą
koszulę, kamizelkę, marynarkę i spodnie. Dominik usłyszał kiedyś od księdza Bosko:
230
jeżeli chcesz zostać świętym, „trzeba, byś był wesoły, byś dobrze wypełniał swoje
obowiązki szkolne, i przeżywał właściwie sakramenty i praktyki pobożności. I nigdy
nie zapominaj o zabawie z rówieśnikami”. Taki właśnie był Dominik.
Dz.: Czy to, jak się ubierali się święci, miało wpływ na to, że zostali świętym?
Specjalista: Myślę, że jest odwrotnie: ponieważ żyli jak święci, strój nie miał
większego znaczenia. Ludzie, którzy słuchali świętych, widzieli ich duchowe piękno.
Ich ubrania się zniszczyły, a cechy pozostały w tych, którzy ich naśladują.
K. dziękuje uczniom za poprowadzenie wywiadu i pyta:
– Jaki wpływ na świętość osób, o których słyszeliście, miało ubranie?
– Czym zajmowali się podczas ziemskiego życia?
– Jakie cechy posiadali?
K. poleca zapisać odpowiedzi uczniów na tablicy pod hasłem:
Świętość osiągają
 pokorni,  wytrwali,
 dobrzy,  ubodzy,
 miłosierni,  ci, którzy się modlą,
 kochający,  ci, którzy szanują każdego człowieka,
 odważni,  ci, którzy wypełniają obowiązki szkolne,
 skromni,  ci, którzy bawią się z rówieśnikami…
b) K. prezentuje pokaz slajdów z postaciami świętych różnych stanów (teczka pomocy).
Podczas prezentacji pyta w formie konkursu:
– Kto przedstawia ta ilustracja?
– Do jakiego stanu należy?
K. poleca dopisać temat powyżej tabeli: „Jak ubiera się święty?”
II. STRATEGIA DZIAŁANIA (JAK TO OSIĄGNĄĆ)
1. Wszyscy jesteśmy konsekrowani – rozmowa kierowana

K. poleca odszukać w podręczniku tekst „Światło Jezusa Chrystusa”, który chętny
uczeń czyta głośno.
Każdy z nas jest powołany do świętości. Posłuchajcie, jakie wydarzenie w naszym
życiu o tym świadczy.
„Światło Jezusa Chrystusa po raz pierwszy rozbłysło w każdym z nas w momencie
naszego chrztu. (…) Był to moment, w którym nasi rodzicie i chrzestni przedstawili
nas i ofiarowali Panu. Odtąd każdy z nas jest własnością Boga i posiada wyciśnięte
niezatarte znamię przynależności do Chrystusa. Co więcej, przez obecność Ducha
Świętego jest w nas Jego życie. W ten sposób zostaliśmy konsekrowani, to znaczy
poświęceni i przeznaczeni dla Boga”.
(Światło Życia Konsekrowanego, list pasterski Episkopatu Polski na Dzień Życia Konsekrowanego,
2 lutego 2014 roku, <http://episkopat.pl/dokumenty/listy_pasterskie/5609.1,Swiatlo_Zycia_
Konsekrowanego.html>, dostęp: 30.04.2014)
231
– Od kiedy jesteśmy powołani do świętości?
– Kim jesteśmy od tego momentu?
– Co to znaczy „być konsekrowanym”?
K. podsumowuje:
W chwili chrztu staliśmy się własnością Boga. Zostaliśmy konsekrowani, czyli
poświęceni i przeznaczeni dla Boga. Tym przeznaczeniem jest świętość.
2. Ludzie, którzy szli do świętości – praca z tekstem, praca w grupach
K. dzieli klasę na 4-osobowe grupy i każdej przydziela tekst o jednym świętym (teczka
pomocy). Uczniowie odpowiadają na podane pytania. K. wyjaśnia:
Pracując w grupach, będziemy teraz poznawać życie ludzi, którzy przeszli drogę
świętości.
Grupa 1
Dominik Savio urodził się 2 kwietnia 1842 r. W San Giovanni di Riva we Wło-
szech. W wieku siedmiu lat, w dzień Pierwszej Komunii, napisał: „raczej umrzeć
niż zgrzeszyć”. Gdy miał 12 lat, został przyjęty do oratorium księdza Bosko. Po
Mszy Świętej pozostawał w kościele, zanurzony w modlitwę przez wiele godzin.
Odwiedzał zapomnianą przez wszystkich umierającą kobietę.
Dominik robił duże postępy na drodze młodzieńczej świętości. Radosny i pra-
cowity, otaczał opieką nowych wychowanków oratorium, upominał gorszycieli,
doprowadzał do pojednania zwaśnionych przyjaciół. Wraz z kilkoma przyjaciółmi
założył Towarzystwo Niepokalanej, czyli grupę chłopców zaangażowanych w mło-
dzieńczy apostolat dobrego przykładu. Trwał na swojej drodze do świętości, mimo
złego samopoczucia, samotności i zmęczenia. Urzekający jest jego upór i wierność
ideałom.
Umarł 9 marca 1857 r. W Mondonio, w wieku niespełna 15 lat. 12 czerwca
1954 r. papież Pius XII ogłosił go świętym. Dominik jest patronem ministrantów
oraz kobiet w ciąży i małżeństw spodziewających się dziecka.
(oprac. na podst.: M. Chmielewski, Don Bosco, „Magazyn salezjański”, 1-2/2001, <http://www.
dominik.salezjanie.pl/dominik/?d=1>, dostęp: 30.04.2014)
– Co wyjątkowego robił Dominik?

– Co było zadaniem Towarzystwa Niepokalanej?
– Co takiego miał w sobie św. Dominik Savio, że zachwycił kolegów?
– Dlaczego fascynują się nim młodzi ludzie dzisiaj?
Grupa 2
Święty Franciszek z Asyżu podczas pielgrzymki do Rzymu na widok wielu że-
braków przed bazyliką św. Piotra postanowił doświadczyć ubóstwa. Swoje bogate
ubranie zamienił z żebrakiem i sam zaczął prosić przechodzących o jałmużnę. Coraz
częściej wybierał ustonne miejsca, by na modlitwie szukać woli Bożej.
Podczas modlitwy przed krzyżem w kościółku św. Damiana poza murami Asyżu
usłyszał głos Chrystusa ukrzyżowanego: „Franciszku, idź i napraw mój Kościół,
232
który popada w ruinę”. Zobaczył wtedy, że kościółek, w którym się modlił, wymaga
remontu. Wrócił do domu, zabrał ze sklepu ojca cenne sukna i sprzedał je na targu.
Uzyskane pieniądze postanowił przeznaczyć na odbudowę kościółka. Rozgniewany
ojciec zażądał jednak ich zwrotu. Wówczas Franciszek oddał ojcu nie tylko pienią-
dze, ale także i szaty, mówiąc, że od tej pory tylko Bóg będzie dla niego Ojcem.
Przywdział szatę pokutną w formie krzyża, przepasał się sznurem i zaczął prowadzić
życie pokutne, utrzymując się jedynie z jałmużny.
Pewnego poranka podczas Mszy św. W kościele Matki Bożej Anielskiej (Por-
cjunkuli) Franciszek usłyszał słowa Ewangelii: „Idźcie i głoście: Bliskie już jest
królestwo niebieskie. (…) Nie zdobywajcie złota ani srebra, ani miedzi do swych
trzosów. Nie bierzcie na drogę torby, ani dwóch sukien, ani sandałów, ani laski”
(Mt 10,7.9-10). Franciszek odczytał te słowa jako swoje powołanie: zapragnął odtąd
żyć według Ewangelii oraz głosić nawrócenie i pokutę.
Nowy styl życia Franciszka, z początku wyśmiewany, zaczął jednak interesować
jego towarzyszy dotychczasowych zabaw. Dostrzegli, że ubogi Franciszek odkrył
wielki skarb, zdobył szlachectwo przewyższające wszelkie godności ziemskie. Stał
się rycerzem i heroldem wielkiego króla, Jezusa Chrystusa. Franciszek proponował
wszystkim to samo: życie Ewangelią, skrajne ubóstwo i prosty strój.
Franciszek wraz towarzyszami wędrował od miasta do miasta, od wioski do wio-
ski i głosił pokutę. Wielu, bogatych i biednych, szlachetnie urodzonych i prostych
ludzi, poruszonych jego słowami oraz napomnieniami pragnęło naśladować jego
sposób życia. Był to początek zgromadzenia zakonnego braci i sióstr franciszkanów.
(na podst.: S. Mazgaj, Św. Franciszek z Asyżu, <http://adonai.pl/swieci/?id=11>,
dostęp: 30.04.2014)
– Co wyjątkowego robił św. Franciszek?

– Dlaczego przyjaciele Franciszka poszli w jego ślady?
– Dlaczego do dziś wielu ludzi naśladuje św. Franciszka?
Grupa 3
Rafael Alvira opowiada i swoich rodzicach Tomaszu i Franciszce Alvira, kan-
dydatach na ołtarze:
„Wiadomość, że rozpoczną się przygotowania do procesu beatyfikacyjnego moich
rodziców, wcale mnie nie zdziwiła. Oni byli święci… Chociaż gdy byłem dzieckiem,
ich życie wydawało mi się całkiem zwyczajne. Z rodzicami wszystko było radosne
i łatwe. I dopiero gdy skonfrontowałem rzeczywistość swojej rodziny z rzeczywisto-
ścią wokół nas, zobaczyłem, jak wielkie miałem szczęście…
Rodzice mieli sześć córek i trzech synów. Pierwszy – Jose Maria, zmarł nagle, gdy
miał pięć lat. Ojciec był dyrektorem prestiżowego liceum w swoim mieście, a matka
– z wykształcenia nauczycielka, pracowała w domu. Przy ośmiorgu dzieciach pracy
miała aż nadto… Mieliśmy wielu przyjaciół, rodzice byli bardzo otwarci. Dom był
zawsze czysty, urządzony skromnie, ale ze smakiem. (…) Matka uwielbiała żartować
i miała ogromny dar rozbawiania wszystkich. Przy tym była osobą, która docierała do
każdego, dzięki niej byliśmy w ciągłym rodzinnym dialogu. Przy stole – a codziennie
233
jedliśmy razem przynajmniej kolację, każde z nas miało chwilę, żeby opowiedzieć,
co się wydarzyło przez cały dzień. Natomiast ojciec, który świetnie opowiadał
dowcipy, „miał gadane”, był dla nas wielkim autorytetem. Rodzice, chociaż weseli
i dowcipni, nigdy jednak nie żartowali na temat pracy. Do pracy podchodziło się
poważnie: była święta i była czymś, co należy uświęcać. Ojciec żartował nawet, że
według Biblii człowiek jest stworzony przez Boga, żeby pracować, ale w Biblii nie
ma ani słowa o… emeryturze. (…) Pracował prawie do końca życia – ponad 80 lat.
Matka – podobnie. Z perspektywy czasu zobaczyłem, że rodzice robili wszystko dla
nas, zapominając o sobie samych. Mieliśmy do nich niewyobrażalne zaufanie. Nie
narzucali swojego autorytetu, lecz go mieli.
Nie przypominam sobie ani jednej sytuacji, w której ojciec czy matka podnieśliby
na nas głos”.
(Moi rodzice byli święci. A. Puścikowska rozmawia z Rafaelem Alvira, „Gość Niedzielny”, 22.02.2009,
za: <http://www.opusdei.pl/pl-pl/article/moi-rodzice-byli-swieci-2/>, dostęp: 30.04.2014)
– Czym wyróżniali się Tomasz i Franciszka Alvira?

– Jak wychowywali swoje dzieci?
– Dlaczego ich syna nie zaskoczył proces beatyfikacyjny rodziców?
– Jak dziś rodzice mogą naśladować Tomasza i Franciszkę?
Uczniowie prezentują postacie świętych i błogosławionych przed całą klasą, a K. zadaje
pytania i podsumowuje krótko:
– Czym zajmowali się święci i błogosławieni, o których mówiliście?
– Do jakich stanów należeli?
Św. Franciszek z Asyżu został zakonnikiem, św. Dominik Savio był uczniem,
bł. Tomasz i Franciszka Alvira byli małżeństwem i rodzicami. Św. Dominik Savio
godził skłóconych kolegów, bł. Tomasz i Franciszka z troską zajmowali się dziećmi,
a św. Franciszek z Asyżu głosił Ewangelię, by ludzie mogli się nawrócić. Za św.
Franciszkiem najpierw poszli jego przyjaciele i do dzisiaj wielu młodych mężczyzn
zafascynowanych jego przykładem wstępuje do zakonu franciszkanów. Wszystkie te
osoby były światłem dla ludzi, z którymi się spotykały. Żyły zwyczajnie, nie szukając
dla siebie żadnego niezwykłego zajęcia, a dzięki ich miłości do Boga również inni
zbliżali się do Niego.
3. Stany w Kościele – rozmowa kierowana, analiza tekstu
K. rozpoczyna rozmowę:
Święci, o których mówiliśmy, należeli do dwóch stanów Kościoła.
Uczniowie mogą przeczytać definicje z podręcznika.
Osoby konsekrowane to duchowieństwo, czyli biskupi, kapłani i diakoni oraz te
osoby, które poświęciły swoje życie Bogu, składając śluby życia według rad ewan-
gelicznych w zgromadzeniu zakonnym.
Osoby świeckie to wszyscy przynależący do Kościoła z racji przyjętego chrztu,
którzy nie mają święceń kapłańskich.
– Do której grupy osób należycie?
– Kto należy do osób konsekrowanych?
234
Uczniowie szukają fragmentu wypowiedzi papieża Franciszka (podręcznik). Najpierw
K. czyta go głośno sam, a potem uczniowie wypisują z tekstu, jak papież nazywa osoby
konsekrowane i na czym polega ich życie.
„Osoby konsekrowane są znakiem Boga w różnych sferach życia, są zaczynem
rozwoju społeczeństwa bardziej sprawiedliwego i braterskiego (…). Tak rozumiane
i przeżywane życie konsekrowane jawi się (…) jako dar od Boga! Każda osoba kon-
sekrowana jest darem dla ludu Bożego w drodze. Tak bardzo potrzeba tej obecności,
która umacnia i odnawia dzieło głoszenia Ewangelii, wychowania chrześcijańskiego,
miłosierdzia wobec najbardziej potrzebujących, modlitwy kontemplacyjnej, trud
formacji ludzkiej i duchowej ludzi młodych, rodzin, zaangażowanie na rzecz spra-
wiedliwości i pokoju w rodzinie ludzkiej.
Kościół i świat potrzebują tego świadectwa miłości i miłosierdzia Bożego. (…)
Musimy się modlić, aby wielu młodych odpowiedziało «tak» Panu wzywającemu
ich do całkowitego poświęcenia się Jemu dla bezinteresownej służby braciom”.
(Papież Franciszek, Dzień życia konsekrowanego, Anioł Pański, 2 lutego 2014, <http://www.zakony-
zenskie.pl/index.php/aktualnoci/127-aktualnoci-2014/761-dzie-ycia-konsekrowanego-anio-paski-z-
papieem>, dostęp: 29.04.2014)
– Jak papież nazywa osoby konsekrowane?

– Na czym polega ich życie?
– Dlaczego, gdy spotykamy księdza lub siostrę zakonną, kojarzymy ich z Bo-
giem?
– W jakiej intencji papież prosi o modlitwę?
Uczeń zapisuje na tablicy:
Osoby konsekrowane są znakiem Boga i Jego darem dla ludu Bożego.
K. podsumowuje:
Kapłani, siostry zakonne i zakonnicy są darem Boga dla nas. Do nich kiedyś
Chrystus powiedział: „Nie wyście Mnie wybrali, ale Ja was wybrałem” (J 15,16)
i przygotował dla nich specjalne zadania. To oni głoszą Ewangelię, zajmują się po-
trzebującymi i cierpiącymi, modlą się, uczą i wychowują dzieci i młodzież. Chrystus
posłał ich do konkretnych miejsc na świecie. Także do naszej parafii.
– Jakie znacie osoby konsekrowane?
– Na czym polega ich praca?
K. może wspomnieć o kapłanach i siostrach, jeśli pracują na terenie parafii.
1. Niewidzialny strój człowieka – rozpoznawanie Bożej zbroi

Uczniowie szukają w podręcznikach tekstu Ef 6,10-11.13-18a i wybrany uczeń czyta
go głośno. K. robi wprowadzenie:
Co dawało błogosławionym i świętym siłę do czynienia dobra? Każdy z nich był
ubrany w strój duchowy. Odpowiedź znajdziemy w Liście św. Pawła do Efezjan.
„Na koniec bądźcie mocni w Panu – siłą Jego potęgi. Przyobleczcie pełną zbroję
Bożą, byście mogli się ostać wobec podstępnych zakusów diabła. (…) Dlatego
235
przywdziejcie pełną zbroję Bożą, abyście się zdołali przeciwstawić w dzień zły i ostać,
zwalczywszy wszystko. Stańcie więc [do walki] przepasawszy biodra wasze prawdą
i przyoblókłszy pancerz, którym jest sprawiedliwość, a obuwszy nogi w gotowość
[głoszenia] dobrej nowiny o pokoju. W każdym położeniu bierzcie wiarę jako tarczę,
dzięki której zdołacie zgasić wszystkie rozżarzone pociski Złego. Weźcie też hełm
zbawienia i miecz Ducha, to jest słowo Boże – wśród wszelakiej modlitwy i błagania.
Przy każdej sposobności módlcie się w Duchu!”
(Ef 6,10-11.13-18a)
– O jakich elementach stroju pisze św. Paweł?

Uczniowie w parach otrzymują karty pracy z rozpisanymi elementami zbroi Bożej (teczka
pomocy) i na podstawie tekstu biblijnego wpisują, co oznaczają poszczególne części.
Zbroja Boża
przepasane biodra prawda
pancerz sprawiedliwość
obuwie gotowość głoszenia pokoju
tarcza wiara
hełm zbawienie
miecz słowo Boże
K. wyznacza jednego ucznia, by przeczytał rozwiązanie. Wszyscy sprawdzają poprawność,
a następnie kolejny uczeń zapisuje treść tabeli na tablicy. K. podsumowuje:
Mając taką zbroję, jesteśmy gotowi do realizacji świętości. Każdy z nas jest po-
święcony Bogu. Dlatego wszyscy możemy być świętymi. Możemy zapalać innych
świętością niezależnie od tego, jaką drogę wybierzemy.
2. Rozpoznać własne powołanie – rozmowa kierowana
Każdy człowiek w swoim życiu musi rozpoznać, do czego powołuje go Bóg. Cze-
mu mają służyć talenty, które otrzymał. Stąd potrzebna jest modlitwa o właściwe
poznanie planów Boga, nasłuchiwanie tego, co mówi w sercu, i odważne pójście za
tym głosem. Aby właściwie wybrać, należy wziąć pod uwagę trzy stany życia: życie
poświęcone Bogu w kapłaństwie czy zakonie, życie małżeńskie i życie w samotności.
K. pyta:
– Skąd wiemy, że ktoś jest powołany do kapłaństwa lub życia zakonnego?
– Skąd wiemy, że ktoś jest powołany do życia małżeńskiego?
– Skąd wiemy, że ktoś jest powołany do życia w samotności?
– Jak się odkrywa powołanie?
K. podsumowuje:
Każdy z nas ma obowiązek odkryć swoje powołanie, do którego przeznaczył
nas Bóg. To droga naszej świętości. Kiedy robię to, co kocham, kiedy z radością
wypełniam zadania, które zostały mi wyznaczone, wtedy przychodzi do człowieka
236
pokój serca i pewność. Jeżeli przyjmiemy nasze powołanie, Bóg będzie nas wspierał
swoją łaską.
Jesteście jeszcze przed najważniejszymi wyborami w waszym życiu. Najlepiej
je powierzyć Bogu i zdać się na Jego działanie. Bóg w swoim czasie objawi wam
swoją wolę.
3. Każdy może dążyć do świętości – projekt życia świętego, praca w parach
Uczniowie pracują w parach. K. przydziela każdej parze jeden ze stanów życia i mają
napisać projekt życia świętego, np. jak uczeń może zostać świętym.
Biorąc pod uwagę cechy świętych oraz elementy Bożej zbroi i zadania, o których
mówił papież Franciszek, napiszcie, jak może dążyć do świętości:
 uczeń (np. kl. VIII sp)  ksiądz  rodzice
 matka  siostra zakonna  kapłani
 ojciec  zakonnik  rodzeństwo
 brat  małżonkowie  osoba samotna…
 siostra
Przykładowa odpowiedź: Uczeń może zostać świętym, jeśli wytrwale zdobywa
wiedzę, przebywa z Bogiem na modlitwie, bawi się z kolegami, kocha Boga i jest
dobry dla ludzi.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy zapis „Świętość osiągają…”, elementy i wyjaśnienie
„Bożej zbroi” oraz projekt „Jak może dążyć do świętości…” pisany w parach.
5. Praca domowa
1. Napisz, w jaki sposób młody człowiek może dzisiaj realizować wezwanie do
świętości.
2. Przeprowadź wywiad z siostrą zakonną lub księdzem.
3. Módl się przez tydzień wieczorem za osoby konsekrowane, które znasz.
6. Modlitwa
K. wycisza uczniów i prosi, by w myślach pomodlili się o rozeznanie swojego powołania,
a później wspólnie za osoby konsekrowane. K wprowadza w modlitwę:
W ciszy pomódlcie się chwilę o rozpoznanie drogi życiowej. Potem pomodlimy
się razem za kapłanów i osoby konsekrowane. To szczególny rodzaj powołania –
wcale niełatwy. Dziś od tych ludzi wiele oczekujemy, ale to są zwyczajni ludzie,
którym potrzebna jest łaska Boża i nasza życzliwość, by mogli żyć dla Boga i dla nas.
„Ojcze nasz”.
Literatura
M. Chmielewski, Don Bosco, „Magazyn salezjański” 2001, 1-2, <http://www.domi-
nik.salezjanie.pl/dominik/?d=1>, dostęp: 30.04.2014 .
237
S. Mazgaj, Św. Franciszek z Asyżu, <http://adonai.pl/swieci/?id=11>, dostęp:
30.04.2014.
Papież Franciszek, Dzień życia konsekrowanego, Anioł Pański, 2 lutego 2014 <http://
www.zakony-zenskie.pl/index.php/aktualnoci/127-aktualnoci-2014/761-dzie-
ycia-konsekrowanego-anio-paski-z-papieem>, dostęp: 29.04.2014.
Moi rodzice byli święci. A. Puścikowska rozmawia z Rafaelem Alvira, „Gość Nie-
dzielny”, 22.02.2009, za: <http://www.opusdei.pl/pl-pl/article/moi-rodzice-
-byli-swieci-2/>, dostęp: 30.04.2014.
Światło Życia Konsekrowanego, List pasterski Episkopatu Polski na Dzień Życia
Konsekrowanego, 2 lutego 2014 roku, <http://episkopat.pl/dokumenty/
listy_pasterskie/5609.1,Swiatlo_Zycia_Konsekrowanego.html>, dostęp:
30.04.2014.
238
30. Czy ksiądz jest ważniejszy od
ministranta? Apostolstwo świeckich
– Poznanie i przyjęcie prawdy, że każdy jest odpowiedzialny za zbawienie
swoje i bliźnich.
– Zachęcenie do zaangażowania w życie Kościoła i szczerej troski o drugiego
człowieka.
Wiedza:
– Uczeń wymienia posługi kapłana oraz funkcje, jakie mogą pełnić w Kościele
ludzie świeccy,
– wskazuje, że celem posługi kapłana i apostolstwa świeckich jest zbawienie
własne i pomoc w zbawieniu innych ludzi.
Umiejętności:
– Uczeń uzasadnia potrzebę apostolstwa świeckich,
– charakteryzuje wzajemne relacje członków Kościoła,
– określa swoje miejsce w Kościele.
– Uczeń angażuje się w życie Kościoła,
– wyraża troskę o zbawienie własne i innych.
Metody, formy i techniki: sieć relacji, rozmowa kierowana, miniwykład, praca z tek-
stem biblijnym, rozpoznawanie darów, określanie zadań, film.
Środki dydaktyczne: duży arkusz papieru z napisem „Kościół”, kartki z wypisanymi
osobami należącymi do Kościoła, kolorowe pisaki, karty pracy: „Odpowie-
dzialność we wspólnocie Kościoła” oraz „Misja i zadania członków Kościoła”
dla każdego ucznia.
1. Modlitwa
K., nawiązując do tematu poprzedniej katechezy, rozpoczyna modlitwę „Zdrowaś
Maryjo”, z prośbą o dar świętości.
2. Moje miejsce w Kościele – sieć relacji
K. umieszcza na tablicy duży arkusz papieru z napisem „KOŚCIÓŁ” i wprowadza
w temat:
239
W codziennych rozmowach i w mediach słyszymy często, że Kościół się wypo-
wiedział w jakiejś sprawie, że coś zrobił, coś przygotował itp.
– Co mamy na myśli, mówiąc „kościół”?
– Kto go tworzy?
– Jak najprościej możemy zdefiniować Kościół?
K. przykleja na arkuszu kartki z napisami (teczka pomocy) tak, by tworzyły okrąg.
Środek arkusza pozostawia pusty. Kolejność kartek jest następująca: papież, biskupi,
kapłani, siostry i bracia zakonni, wierni świeccy, ja (czyli każdy uczeń). Po umieszczeniu
poszczególnych kartek K. podaje komentarz:
Wspólnotę Kościoła tworzy wiele osób. Spróbujmy wyznaczyć, nazwać i scha-
rakteryzować niektóre relacje pomiędzy poszczególnymi członkami Kościoła.
K. kolorowym pisakiem łączy ze sobą wybrane kartki, np. papież – wierni, biskupi –
papież, itd. Przy każdej relacji w rozmowie kierowanej wraz z uczniami charakteryzuje
poszczególną relację i najważniejsze wyrażenia zapisuje na arkuszu. Nie może zabrak-
nąć relacji: kapłani – wierni, wierni – wierni, ja – wierni, ja – papież. Ćwiczenie należy
ukierunkować w ten sposób, aby w opisie relacji znalazły się słowa: odpowiedzialność,
apostolstwo, świadectwo, pomoc innym, pomoc w zbawieniu, wzajemna modlitwa.
Określiliśmy i nazwaliśmy różne relacje we wspólnocie Kościoła. Dokonaliśmy
także ich charakterystyki. Spróbujmy poszukać teraz wspólnych elementów.
K. podkreśla odpowiednie słowa i wyrażenia.
Wśród różnorodnych zadań oraz obowiązków, jakie mają poszczególni członko-
wie Kościoła, wszyscy – papież, biskupi, kapłani, siostry i bracia zakonni, świeccy,
ty i ja – mamy też zadania jednakowe dla każdego. Jesteśmy odpowiedzialni jeden
za drugiego. Jesteśmy powołani do apostolstwa i dawania świadectwa. Wspólnie
kroczymy ku zbawieniu i świętości. Tym tematem zajmiemy się dzisiaj.
K. podaje temat katechezy: „Czy ksiądz jest ważniejszy od ministranta? Apostolstwo
świeckich”.
1. Udział w misji Chrystusa – rozmowa kierowana

K. poleca uczniom odszukać w podręczniku tekst 1 Tym 2,5-6 i wybiera ucznia do
przeczytania go.
„Albowiem jeden jest Bóg, jeden też pośrednik między Bogiem a ludźmi, czło-
wiek, Chrystus Jezus, który wydał siebie samego na okup za wszystkich”.
(1 Tym 2,5-6)
– Kto jest pośrednikiem między Bogiem a ludźmi?

K. dopisuje na środku arkusza z relacjami słowo „Jezus” i dopowiada:
Jedynym pośrednikiem między nami a Bogiem jest Chrystus. Relacje wszyst-
kich osób we wspólnocie Kościoła spotykają się w Jego osobie. To On jednoczy
wszystkich i dla Niego tworzymy wspólnotę Kościoła. Razem z Nim wypełniamy
swoją misję w Kościele.
240
K. czyta z podręcznika:
Świeccy „wcieleni przez chrzest w Chrystusa, ustanowieni jako Lud Boży i uczy-
nieni na swój sposób uczestnikami kapłańskiego, prorockiego i królewskiego urzędu
Chrystusowego, ze swej strony sprawują właściwe całemu ludowi chrześcijańskiemu
posłannictwo w Kościele i w świecie” (KK 31).
– W jakiej misji Chrystusa mamy udział na mocy chrztu?
– Gdzie mamy spełniać swoje posłannictwo?
K. wyjaśnia:
Chrystus, poprzez posługę Kościoła, w sakramencie chrztu świętego, wybrał nas
do spełnienia zadań w Kościele i świecie. Z tym wybraniem łączy się potrójna misja.
K. poleca zapisać na tablicy:
Na mocy chrztu uczestniczymy w misji: kapłańskiej, prorockiej i królewskiej.
 Misja królewska – oznacza służbę innym ludziom…
 Misja kapłańska – oznacza składanie duchowych ofiar (udział w liturgii)…
 Misja prorocka – oznacza głoszenie dobrej nowiny o Chrystusie…
K. wyjaśnia:
Misja kapłańska jest zadaniem wszystkich ochrzczonych. Wszyscy chrześcijanie
mogą składać w ofierze Bogu Ojcu samych siebie, razem z Jezusem Chrystusem.
Szczególnie, gdy przyjmują Komunię Świętą, gdy modlą się i czynią dobro, kierując
swoim życiem zgodnie z wolą Bożą. Podobnie jest z misją prorocką. To nie tylko
kapłani mają głosić światu Dobrą Nowinę o Chrystusie. Obowiązek ten spoczywa
w szczególnym stopniu na rodzicach, odpowiedzialnych za zbawienie dzieci, ale
i na każdym ochrzczonym. W środowisku, w którym żyjemy, w świecie, mamy głosić
słowo Boże tak, by przemieniać innych, prowadząc do wiecznego życia.
2. Podczas liturgii składamy ofiarę – miniwykład
K. wyjaśnia:
Każdy, kto należy do wspólnoty Kościoła, bierze udział w misji kapłańskiej, pro-
rockiej i królewskiej, ale na różny sposób. O naszej misji kapłańskiej przypomina
liturgia Mszy Świętej. Podczas liturgii eucharystycznej kapłan mówi:
„Módlcie się, aby moją i waszą Ofiarę przyjął Bóg, Ojciec wszechmogący”.
Wszyscy odpowiadają:
„Niech Pan przyjmie Ofiarę z rąk twoich na cześć i chwałę swojego imienia,
a także na pożytek nasz i całego Kościoła świętego”.
Podczas Mszy Świętej Chrystus składa ofiarę, a my uczestniczymy w Jego misji
kapłańskiej. Chociaż inne czynności wykonuje kapłan, a inne zgromadzeni wierni,
to wszyscy uczestniczymy w tej samej ofierze.
3. Jedyny Kapłan – film, rozmowa kierowana
K. może zaprezentować uczniom krótki film (3:57) z serii „3MC Minute Catechism nr
46. Kto to jest kapłan katolicki?” ze strony <http://www.3mc.info.pl/epizody.html>.
– Jaką funkcję spełniają kapłani?
– Czym różni się kapłan katolicki od kapłanów innych religii?
241
– W czyim imieniu kapłan składa ofiarę?
– Co znaczą słowa: „Chwile, kiedy jest najbardziej kapłanem, jest najmniej
sobą”?
– Kto jest jedynym Kapłanem w Kościele?
1. Odpowiedzialność za Kościół – praca z tekstem biblijnym, rozpoznawanie darów

K. poleca uczniom odszukać w podręczniku tekst 1 Kor 12,27-28 oraz Rz 12,5-8. Chętny
uczeń czyta je głośno.
„Wy przeto jesteście Ciałem Chrystusa i poszczególnymi [Jego] członkami. I tak
ustanowił Bóg w Kościele najprzód apostołów, po wtóre proroków, po trzecie nauczy-
cieli, a następnie tych, co mają moc czynienia cudów, potem tych, którzy uzdrawiają,
którzy wspierają pomocą, którzy rządzą, którzy przemawiają rozmaitymi językami”.
(1 Kor 12,27-28)
„Podobnie wszyscy razem tworzymy jedno ciało w Chrystusie, a każdy z osobna

jesteśmy nawzajem dla siebie członkami. Mamy zaś według udzielonej nam łaski
różne dary: bądź dar proroctwa – [aby go stosować] zgodnie z wiarą; bądź to urząd
diakona – dla wykonywania czynności diakońskich; bądź urząd nauczyciela – dla
wypełniania czynności nauczycielskich; bądź dar upominania – dla karcenia. Kto
zajmuje się rozdawaniem, [niech to czyni] ze szczodrobliwością; kto jest przełożo-
nym, [niech działa] z gorliwością; kto pełni uczynki miłosierdzia, [niech to czyni]
ochoczo”.
(Rz 12,5-8)
– Co tworzą wszyscy ochrzczeni?

– Kto jest głową Kościoła?
– Dlaczego wszyscy we wspólnocie Kościoła powinni dzielić się otrzymanymi
darami?
Zadania, które otrzymujemy na mocy chrztu, są związane ze służbą innym.
Chrystus wyznacza je konkretnej osobie. Daje nam pomoc, udzielając właściwych
darów, byśmy potrafili wypełnić wyznaczone nam zadania. Jest dla nas tajemnicą,
dlaczego dana osoba otrzymuje taki dar, a ktoś inny.
K. rozdaje wszystkim uczniom karty pracy „Odpowiedzialność we wspólnocie Kościo-
ła” z wypisanymi zadaniami (teczka pomocy). Uczniowie mają dopisać na podstawie
tekstu, jaki dar pomaga w ich wypełnieniu.
Odpowiedzialność we wspólnocie Kościoła
zadanie dar
głoszenie proroctwa
służba wspólnocie Kościoła urząd diakona
nauczanie o Chrystusie urząd nauczyciela
242
wzywanie do nawrócenia dar upominania
rozdawanie potrzebującym wspierania pomocą
uczynki miłosierdzia gorliwość
umacnianie wiary dar czynienia cudów
Uczniowie czytają swoje uzupełnienia, które nie muszą być identyczne. Ważne, by
uczniowie dostrzegli, że:
Bóg, stawiając przed nami zadania, daje konkretne dary do ich wypełnienia.
Te dary mają służyć nie temu, kto je otrzymał, lecz całej wspólnocie Kościoła.
K. stawia problem:
– Dlaczego we wspólnocie Kościoła jesteśmy za siebie wzajemnie odpowie-
dzialni?
– Dlaczego mamy obowiązek pomagać innym w dążeniu do zbawienia?
– Dlaczego nasze zadania się różnią?
– Dlaczego misji Kościoła nie wypełniłby sam kapłan ani sami ludzie świeccy?
K. podsumowuje:
Wszyscy jesteśmy członkami Chrystusa. On nas łączy, więc jesteśmy za innych
odpowiedzialni. „W jedności tego Ciała istnieje różnorodność członków i funkcji.
Wszystkie członki są złączone jedne z drugimi, a szczególnie z tymi ludźmi, którzy
cierpią, są ubodzy i prześladowani” (KKK 806).
2. Misja i zadania członków Kościoła – określanie zadań
K. wyjaśnia:
Wszyscy należący do wspólnoty Kościoła mają obowiązek pomagać Chrystusowi
zbawiać świat. Każdy czyni to na swój sposób, ale wszyscy robią to w Jego imieniu.
Kapłan nie może wypełnić wszystkich zadań. Również sami wierni nie mogliby
tych zadań wypełnić bez kapłana. Na przykład tak samo ważny jest kapłan, który
organizuje zbiórkę rzeczy na biednych, jak i ten, kto rozdaje je biednym. Obie te
osoby są ważne i potrzebne. Nie jest możliwe, aby sam kapłan mógł zrealizować
misję Kościoła, bez udziału świeckich.
K. rozdaje uczniom karty pracy „Misja i zadania członków Kościoła” (teczka pomocy)
i indywidualnie lub w parach uzupełniają drugą i trzecią kolumnę, a indywidualnie
ostatnią „moje zadania”.
Misja zadania kapłana zadania wiernych moje zadania
 królewska:
służyć innym ludziom
 kapłańska:
składać duchowe ofiary
 prorocka:
głosić Dobrą Nowinę
243
Pomoc: osobom ubogim, osobom chorym, samotnym i niepełnosprawnym,
uzależnionym…
Życie liturgiczne parafii: niedzielna liturgia Mszy Świętej, sakramenty, reko-
lekcje, nabożeństwa…
Mówienie o Chrystusie: rodzeństwu, dawanie świadectwa wiary kolegom i ko-
leżankom…
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy wyjaśnienia misji królewskiej, kapłańskiej i prorockiej,
wklejają karty pracy „Odpowiedzialność we wspólnocie Kościoła” oraz „Misja i zadania
członków Kościoła”.
4. Praca domowa
1. Zredaguj artykuł do gazetki parafialnej, w której zachęcisz twoich rówieśników
do aktywnego uczestnictwa w życiu parafii.
2. Wypisz przynajmniej 5 zadań, których kapłan nie mógłby wypełnić bez po-
mocy osób świeckich, i 5 takich, których osoby świeckie nie mogą wypełnić
bez kapłana.
3. Wyjaśnij, dlaczego jesteś odpowiedzialny za zbawienie bliskich ci osób.
Literatura
Konstytucja dogmatyczna o Kościele „Lumen gentium”, w: Sobór Watykański II.
Konstytucje – Dekrety – Deklaracje, Poznań 2002.
M. Kaszowski, Kościół twórcą królestwa prawdy i miłości, <http://www.teologia.
pl/m_k/zag05-15.htm#3>, dostęp: 15.05.20014.
Warto wykorzystać
„3MC Minute Catechism nr 46. Kto to jest kapłan katolicki?”, <http://www.3mc.
info.pl/epizody.html>, dostęp: 28.04.2014.
244
31. Jak spotkać żywego Jezusa? Obecność
Chrystusa w liturgii
– Poznanie istoty liturgii Kościoła i sposobów obecności w niej Chrystusa.
– Uwrażliwienie na obecność Chrystusa w liturgii i zachęcenie do czynnego
w niej udziału.
Wiedza:
– Uczeń definiuje pojęcie liturgii Kościoła,
– wymienia sposoby obecności Chrystusa w liturgii.
Umiejętności:
– Uczeń charakteryzuje działanie Boga i człowieka w liturgii,
– uzasadnia, że uczestnicząc w liturgii, spotykamy Chrystusa zmartwychwstałego.
– Uczeń angażuje się w przygotowanie liturgii Mszy Świętej,
– wyraża pragnienie spotykania się z Chrystusem przez świadome i czynne
uczestnictwo w liturgii Kościoła.
Metody, formy i techniki: opowiadanie, film, kod, praca z tekstem, schematyczne

przedstawienie treści, redagowanie komentarzy, projektowanie wizytówki,
praca w parach, indywidualna w grupach.
Środki dydaktyczne: film: „Tajemnica Eucharystii – cuda Eucharystyczne”, kartki
z kodem, slajd z definicją liturgii, karty pracy „Spotykamy żywego Boga”,
kartoniki w formie wizytówek, kredki, flamastry.

1. Modlitwa do Chrystusa eucharystycznego
K. czyta tekst modlitwy.
„Wierzymy, Panie Jezu, że Twoje Wcielenie
kontynuowane jest w Twoim eucharystycznym Ciele,
aby karmić tych, którzy łakną światła i prawdy,
miłości i przebaczenia, łaski i zbawienia.
(…)
Wierzymy, że Ty, Chryste eucharystyczny,
jesteś prawdziwie obecny w konsekrowanym chlebie i winie,
w których kontynuujesz swoją zbawczą obecność
i swoim owcom dajesz bujne pastwiska oraz czystą wodę.
Wierzymy, że myli się nasz wzrok, kiedy widzi chleb,
245
że błądzi nasz smak, kiedy kosztuje wina,
ponieważ Ty jesteś całkowicie obecny,
złożony jako ofiara wydająca się za zbawienie świata,
który pragnie raju. Amen”.
(Rok Eucharystii. Dokumenty Kościoła I, Katowice 2004, s. 45)
2. Cuda eucharystyczne potwierdzeniem obecności Boga – opowiadanie, film

K. opowiada o cudzie eucharystycznym:
Dnia 18 sierpnia 1996 r. wieczorem w Buenos Aires ksiądz Alejandro Pezet
sprawował Eucharystię, w czasie której pewna kobieta powiedziała, że na końcu
kościoła na świeczniku leży porzucona Hostia. Duchowny poszedł we wskazane
miejsce i zobaczył pobrudzoną, sprofanowaną Hostię. Zabrał ją i włożył do naczynka
z wodą, które schował do tabernakulum. Kiedy po ośmiu dniach chciał sprawdzić, co
się stało z Hostią zanurzoną w wodzie, ze zdziwieniem zobaczył krwistą substancję.
O niezwykłym wydarzeniu został poinformowany ks. kard. Jorge Mario Bergoglio
(obecny papież Franciszek), który zlecił zrobienie szczegółowych fotografii. Na
zdjęciach można zauważyć, że Hostia zmieniła się w zakrwawione ciało. Decyzją
kardynała w roku 1999 poddano ją badaniom naukowym.
Naukowcy, którzy badali to nadnaturalne zjawisko, nie wiedzieli, skąd pochodzi
próbka przesłana do analizy, aby uniknąć niepotrzebnej sugestii. Doktor Frederic
Zugibe, nowojorski kardiolog i patolog medycyny sądowej, tak orzekł: „Badany
materiał jest fragmentem mięśnia sercowego znajdującego się w ścianie lewej ko-
mory serca, z okolicy zastawek. Ten mięsień jest odpowiedzialny za skurcze serca.
Trzeba pamiętać, że lewa komora serca pompuje krew do wszystkich części ciała.
Mięsień sercowy jest w stanie zapalnym, znajduje się w nim wiele białych ciałek.
Wskazuje to na fakt, że to serce żyło w chwili pobierania wycinka (…), gdyż białe
ciałka obumierają poza żywym organizmem, potrzebują go, aby je ożywiał. Ich
obecność wskazuje więc, że serce żyło w chwili pobierania próbki. Co więcej, te
białe ciałka wniknęły w tkankę, co wskazuje na fakt, że to serce cierpiało – np. jak
ktoś, kto był ciężko bity w okolicach klatki piersiowej”.
Kiedy doktor Zugibe został zapytany o to, jak długo białe ciałka mogą zachować
żywotność w ludzkiej tkance, która została wcześniej pobrana z organizmu i umiesz-
czona w wodzie, powiedział, że wystarczy kilka minut i przestają w ogóle istnieć.
Zdziwienie doktora było ogromne, kiedy dowiedział się, że badana przez niego
próbka najpierw przez miesiąc była przechowywana w pojemniku ze zwykłą wodą,
a potem przez trzy lata w naczyniu z wodą destylowaną. Stwierdził, że racjonalnie
tego nie da się wytłumaczyć i dla nauki pozostanie to niewytłumaczalne.
(oprac. na podst.: M. Piotrowski, Recepta na życie wieczne, Poznań 2012, s. 47-52; G. Górny,
J. Rosikoń, Dowody Tajemnicy. Śledztwo w sprawie zjawisk nadprzyrodzonych, Izabelin–Warszawa
2013, s. 81-83.)
– Na czym polega cud eucharystyczny?

– Co potwierdziły badania przemienionej Hostii?
– Dlaczego dokonują się cuda eucharystyczne?
246
Każdy cud eucharystyczny jest przypomnieniem, że Chrystus naprawdę jest
obecny pod postacią chleba i wina. To prawda, która jest jednocześnie tajemnicą,
i można przyjąć ją tylko wiarą. Dziś się zastanowimy, kiedy spotkamy się z żywym
Bogiem.
K. wyświetla film: „Tajemnica Eucharystii – cuda Eucharystyczne” (najlepiej od 4.20
min.) <http://www.youtube.com/watch?v=OWg9Ry4OIo8>, dostęp: 5.06.2014.
K. poleca uczniom zapisać: „Jak spotkać żywego Jezusa? Obecność Chrystusa w li-
turgii”.
1. Chrystus jest zawsze z nami – kod, praca z tekstem

K. rozdaje uczniom kartki z kodem i wyjaśnia:
Rozwiążcie równania, a następnie w puste pola wpiszcie odpowiednie litery. Od-
czytajcie, jaką obietnice zostawił nam Jezus, zapisaną w Ewangelii wg św. Mateusza.
A: __=33-21 M: __=90-71 Ś: __=92-63
C: __=4x4 N: __=7x8 T: __=4x7
D: __=64:8 Ń: __=24x0 U: __=60:2
E: __=81:9 O: __=36:6 W: __=44:2
H: __=50-44-3 P: __=26:2 Y: __=75:5
I: __=100:10 R: __=99-85 Z: __=123:3
J: __=100 x 0,01 S: __=100-74 Ż: __=(4+5)x2
K: __=5x5
A O T O J A J E S T E M Z W A M I
12 6 28 6 1 12 1 9 26 28 9 19 41 22 12 19 10
P R Z E Z W S Z Y S T K I E D N I
13 14 41 9 41 22 26 41 15 26 28 25 10 9 8 56 10
A Ż D O S K O Ń C Z E N I A Ś W I A T A
12 18 8 6 26 25 6 0 16 41 9 56 10 12 29 22 10 12 28 12
Po ukończeniu zadania uczniowie odczytują hasło, a kartkę z rozszyfrowanym tekstem

biblijnym wklejają do zeszytu.
„A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata” (Mt 28,20).
K. pyta:
– W jakich okolicznościach Jezus wypowiedział powyższe słowa?
W poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie uczniowie mogą pomóc sobie tekstem Pisma
Świętego.
Słowa: „A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata”
Jezus wypowiedział do uczniów po swoim zmartwychwstaniu. Zapisane są jako
ostatnie zdanie w Ewangelii św. Mateusza. Jezus kieruje je również do nas. Zapew-
247
nia, że jest z nami i towarzyszy nam zawsze i wszędzie ze swoją miłością. Chrystus
jest obecny na różne sposoby.
K. pyta:
– Kiedy i gdzie możemy spotkać żywego Chrystusa?
Chrystusa Zmartwychwstałego możemy spotkać przede wszystkim w czasie
sprawowania liturgii.
K. poleca uczniom odszukać w podręczniku definicje liturgii lub wyświetla je jako slajd
(teczka pomocy):
„Liturgia to oficjalny kult Kościoła. Liturgia nie jest wydarzeniem, podczas któ-
rego ciekawie się dyskutuje, lub słucha świetnej muzyki. Liturgii się nie robi i nie
wymyśla. Ona jest czymś żywym i owocem ponad dwóch tysiącleci wiary Kościoła.
Liturgia jest wydarzeniem świętym, czcigodnym. Staje się pasjonująca, gdy się czuje,
że Bóg jest obecny pod postacią jej świętych znaków”.
(Youcat, p. 167)
„LITURGIA to doskonałe uwielbienie Boga i uświęcenie ludzi dokonywane

przez Jezusa Chrystusa – Jedynego i Najwyższego Kapłana Nowego Przymierza
razem z Kościołem (…) w liturgii jest wykonywany także całkowity kult publiczny
Kościoła”.
(Liturgia, w: Encyklopedia katolicka, t. X, red. A. Szostak, E. Ziemann, R. Sawa,
Lublin 2004, k. 1191-1192)
K. wyjaśnia trudne sformułowania definicji, a następnie prosi uczniów, aby napisali

własną definicję liturgii na podstawie zdobytych wiadomości. Po 3 minutach chętni
czytają swoje propozycje. Najlepsze można zapisać na tablicy. K. podsumowuje:
Liturgia to wszelki kult oddawany Bogu. Podczas liturgii jednocześnie dokonuje
się uwielbienie Boga i uświęcenie człowieka.
2. W Eucharystii spotykamy żywego Boga – schematyczne przedstawienie treści,
praca w parach
K. rozdaje wszystkim uczniom karty pracy „Spotykamy żywego Boga”. Poleca odszu-
kać w podręczniku tekst KL 7 i przeczytać go. Następnie uczniowie w parach wypisują
sposoby obecności Jezusa Chrystusa w Kościele.
„Chrystus jest zawsze obecny w swoim Kościele, szczególnie w czynnościach
liturgicznych. Jest obecny we Mszy Świętej: czy to w osobie odprawiającego, gdyż
«Ten sam, który kiedyś ofiarował się na krzyżu, obecnie ofiaruje się przez posługę
kapłanów», czy też zwłaszcza pod postaciami eucharystycznymi. Obecny jest mocą
swoją w sakramentach tak, że gdy ktoś chrzci, sam Chrystus chrzci. Jest obecny
w swoim Słowie, albowiem gdy w Kościele czyta się Pismo Święte, wówczas On
sam mówi. Jest obecny wreszcie, gdy Kościół modli się i śpiewa psalmy, gdyż On
sam obiecał: «Gdzie dwaj albo trzej są zgromadzeni w imię moje, tam Ja jestem
pośród nich»”.
(Konstytucja o liturgii świętej „Sacrosanctum Concilium”, 7)
248
Wpisz we właściwe miejsca, w jaki sposób Jezus Chrystus jest obecny w Kościele.
Spotykamy żywego Boga

Chrystus jest obecny:
…………………… …………………………………… ……………………………

w swoim Słowie pod postaciami eucharystycznymi w osobie odprawiającego
………………………… …………………………
gdy Kościół modli się w sakramentach
w znaku wspólnoty
Narysuj wokół znaków obecności Chrystusa kontur Kościoła.

Jeden z uczniów czyta swoje uzupełnienia, a K. sprawdza ich poprawność. Następnie
dodaje:
Podstawą, fundamentem Kościoła jest Jezus Chrystus. Bez Niego nie ma wspól-
noty Ludu Bożego. To symboliczne przedstawienie słów Jezusa: „A oto Ja jestem
z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata” (Mt 28,20). Być uczniem
Chrystusa to przede wszystkim słuchać Jego głosu i wypełniać Jego naukę.
Do karty pracy „Spotykamy żywego Boga” powrócimy w III część katechezy.
3. Świadomy udział w Eucharystii – redagowanie komentarzy, praca w grupach
Podczas liturgii mamy możliwość najpełniej doświadczać obecności Chrystusa.
Szczególnym spotkaniem jest Msza Święta. W zrozumieniu jej pomagają komen-
tarze czytane przez służbę liturgiczną. Za chwilę w grupach przygotujecie po trzy
komentarze: na początek Mszy Świętej, przed liturgią słowa oraz na przygotowanie
darów. Komentarz na początek liturgii wprowadza wiernych w tematykę i charakter
celebracji, która się rozpoczyna. W waszym przypadku będzie to Msza niedzielna.
Komentarz przed liturgią słowa odnosi się do czytań, a komentarz na przygotowanie
darów musi uwzględnić symbolikę darów ofiarnych: chleba i wina oraz dary duchowe
uczestników liturgii. Komentarz powinien być jasny i krótki.
K. dzieli uczniów na 5 grup, każdej daje egzemplarz Pisma Świętego, przydziela zadanie
(teczka pomocy) i zapisuje na tablicy sigla czytań z najbliższej niedzieli.
Grupa 1–5
Ułóżcie komentarze do liturgii Mszy Świętej sprawowanej w najbliższą niedzielę.
Zwróćcie uwagę na znaki obecności Chrystusa w liturgii.
 Komentarz na początek Mszy Świętej,
249
 Komentarz przed liturgią słowa,
 Komentarz na przygotowanie darów.
Po wykonaniu zadania K. prosi przedstawicieli grup o odczytanie napisanych komen-
tarzy. K. stara się docenić prace uczniów i krótko podsumowuje ich treść.
1. Doświadczam obecności Chrystusa – schematyczne przedstawienie treści, praca

indywidualna
K. poleca uczniom wrócić do kart pracy „Spotykamy żywego Boga” i do czytanego
wcześniej tekstu Konstytucji o liturgii. Następnie pyta:
– W jaki sposób możecie doświadczyć obecności Chrystusa w Kościele?
– Kiedy doświadczacie obecności Jezusa Chrystusa?
Wypisaliście sposoby obecności Chrystusa podczas liturgii. Doświadczamy jej,
gdy świadomie w niej uczestniczymy. Dlatego zastanówcie się, jakie jest wasze
osobiste doświadczenie obecności Chrystusa. Wpiszcie to na karcie pracy obok
znaków w pierwszej osobie i czasie teraźniejszym, np. przy słowie Bożym: Gdy
słucham Ewangelii, słucham Chrystusa.
Spotykamy żywego Boga
Chrystus jest obecny:
…………………… …………………………………… ……………………………

w swoim Słowie pod postaciami eucharystycznymi w osobie odprawiającego
………………………… …………………………
gdy Kościół modli się w sakramentach
w znaku wspólnoty
Gdy kapłan odprawia Mszę Świętą, Chrystus ofiaruje się za mnie.

Gdy przyjmuję Ciało Chrystusa, On jest obecny we mnie.
Gdy kapłan udzielał mi chrztu, chrzcił mnie Chrystus.
Gdy słucham Ewangelii, słucham Chrystusa.
Gdy modlę się, Chrystus jest ze mną.
K. podsumowuje:
Chrystus jest obecny w znakach, nawet wtedy, gdy my o tym nie pamiętamy. By
doświadczyć Jego obecności, potrzebne jest wewnętrzne i zewnętrzne zaangażowa-
nie. Każda liturgia ma swoją strukturę, słowa, gesty… Wszystkie te elementy mają
250
nam ułatwiać kontakt z Panem Bogiem. Musimy jednak rozumieć ich znaczenie
i autentycznie wierzyć w obecność Boga w danym miejscu i danej chwili.
2. Eucharystia w centrum życia chrześcijanina – projektowanie wizytówki
K. rozdaje uczniom kartoniki wielkości karty do bankomatu oraz kredki, flamastry,
na których robią projekt wizytówki zachęcającej do uczestnictwa we Mszy Świętej. Na
jednej stronie umieszczają informacje dotyczące czasu i miejsca liturgii; na drugiej
stronie zachęcają do czynnego uczestnictwa. Uczniowie mogą wykonane wizytówki
przekazać osobie z grona swoich znajomych, o której wiedzą, że rzadko uczestniczy
we Mszy Świętej.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają hasło: „A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia
świata” (Mt 28,20). Zapisują najlepsze z definicji „liturgii”, które sami utworzyli, oraz
wklejają uzupełnione karty pracy „Spotykamy żywego Boga”.
4. Praca domowa
1. Przygotuj adorację po Komunii Świętej na Mszę Świętą w najbliższą niedzielę.
2. Nagraj z koleżanką lub kolegą trzyminutowy film na temat spotkania z Panem
Jezusem w Komunii Świętej.
3. Przygotuj prezentację na temat znaczenia gestów liturgicznych.
5. Modlitwa
K. rozpoczyna, mówiąc:
Modlitwą na zakończenie katechezy będą słowa kolekty z uroczystości Wnie-
bowstąpienia Pańskiego:
„Wszechmogący Boże, wniebowstąpienie Twojego Syna jest wywyższeniem
ludzkiej natury, spraw, abyśmy pełni świętej radości składali Tobie dziękczynienie
i utwierdź naszą nadzieję, że my, członkowie Mistycznego Ciała Chrystusa, połą-
czymy się z Nim w chwale. Przez naszego Pana Jezusa Chrystusa, Twojego Syna,
który z Tobą żyje i króluje w jedności Ducha Świętego, Bóg, przez wszystkie wieki
wieków. Amen”.
Literatura
M. Piotrowski, Recepta na życie wieczne, „Miłujcie się”, Poznań 2012.
G. Górny, J. Rosikoń, Dowody Tajemnicy. Śledztwo w sprawie zjawisk nadprzyrodzo-
nych, Izabelin-Warszawa 2013.
Liturgia, w: Encyklopedia katolicka, t. X, red. A. Szostak, E. Ziemann, R. Sawa,
Lublin 2004.
Konstytucja o liturgii świętej, w: Sobór Watykański II. Konstytucje – Dekrety – Dekla-
racje, Poznań 2002.
251
32. Komu jest potrzebne chodzenie do
kościoła?
– Poznanie uczestnictwa w liturgii jako potrzeby serca i obowiązku chrześcija-
nina.
– Utwierdzenie przekonania o konieczności systematycznego uczestnictwa
w Mszy Świętej i innych formach liturgii Kościoła (sakramenty, celebracje
słowa Bożego).
Wiedza:
– Uczeń wymienia różne formy liturgii Kościoła.
Umiejętności:
– Uczeń formułuje argumenty za uczestnictwem w liturgii,
– uzasadnia, że do życia prawdziwie chrześcijańskiego konieczna jest stała więź
z Chrystusem.
– Uczeń wyraża pragnienie podtrzymywania i ciągłego odnawiania więzi z Chry-
stusem poprzez życie sakramentalne.
Metody, formy i techniki: film, burza mózgów, metoda kapeluszy, praca z tekstem,
rozmowa kierowana, analiza tekstu, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: film z serii „Kebab” odcinek 10: „Po co katolik ma chodzić
do kościoła?”, karty pracy „Jaką podjąć decyzję?” do pracy w grupach, trzy
kapelusze (w kolorze białym, czerwonym i zielonym), film „Po co chodzić do
kościoła? o Liturgii. Cz. I”, zdjęcia (slajdy) ukazujące wystrój kościoła, karty
pracy „Znać i rozumieć”.

1. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę „Duchu Święty, który oświecasz”.
2. Jaką podjąć decyzję? – film, burza mózgów
Tę część katechezy K. może przeprowadzić na dwa sposoby.
a) K. może pokazać krótki film z serii „Kebab” odcinek 10. „Po co katolik ma chodzić
do kościoła?” (2:13) ze strony <http://www.youtube.com/watch?v=h_lpc_gW-M4>,
dostęp: 16.05.2014.
b) K. dzieli klasę na 4-osobowe grupy i rozdaje im karty pracy „Jaką podjąć decyzję?”
(teczka pomocy). Uczniowie mają za zadanie wpisać odpowiedzi na dwa pytania:
252
– Dlaczego niektórzy ludzie unikają chodzenia do kościoła?
– Co zyskują ci, którzy chodzą do kościoła?
Jaką podjąć decyzję? Ci, którzy chodzą

do kościoła, zyskują:
…………………………
…………………………
Niektórzy ludzie unikają …………………………
chodzenia do kościoła, …………………………
ponieważ:
…………………………
…………………………
…………………………
…………………………
Przedstawiciele grup czytają odpowiedzi. Wśród odpowiedzi mogą pojawić się nastę-
pujące:
Ludzie unikają Kościoła ponieważ: liturgia jest nudna, nie chcą się angażować
finansowo, są zgorszeni postawą księży…
Ci, którzy chodzą do kościoła, zyskują: wsparcie duchowe, poczucie wspólnoty,
pomoc Boga, sakramenty, spotkanie z Bogiem, zbawienie…
K. uważa, by czynniki zniechęcające ludzi do Kościoła nie zdominowały tematu. Pod-
sumowując, może stwierdzić:
Istotą więzi z Kościołem jest podtrzymywanie relacji z Panem Bogiem. Nie
możemy zapominać, że Kościół nie jest celem naszego dążenia, ale narzędziem,
przez które idziemy na spotkanie z Panem Bogiem. To przez działanie Kościoła
otrzymujemy Bożą łaskę.
K. poleca zapisać temat: „Komu potrzebne jest chodzenie do kościoła?”.

1. Dlaczego chodzić do kościoła? – metoda kapeluszy
K. przygotowuje trzy kapelusze: w kolorze białym, czerwonym i zielonym. Pisze na tablicy
pytania, uczniowie zastanawiają się chwilę nad nimi i wybierając jeden z kapeluszy,
wypowiadają się na forum klasy.
Kapelusz biały – Dlaczego ludzie powinni ubogacać się duchowo w Kościele?
Kapelusz czerwony – Dlaczego nie można traktować Kościoła wyłącznie jako
instytucji?
Kapelusz zielony – Co zrobić, by ludzie poszukiwali w Kościele więzi z Bogiem?
253
K. podsumowuje:
Idziemy do kościoła jako do instytucji, kiedy chcemy wziąć ślub czy ochrzcić dziec-
ko albo gdy umrze nam ktoś bliski i trzeba przygotować pogrzeb. Na przykład gdy
spisywany jest przewidziany prawem kanonicznym specjalny protokół potrzebny do
zawarcia małżeństwa, rzeczywiście traktujemy Kościół jako instytucję. Kiedy jednak
udzielany jest sakrament małżeństwa, najważniejsza jest rzeczywistość duchowa.
W tym sakramencie konkretni ludzie spotykają się z Bogiem i zostają ubogaceni
Jego darami. Nie możemy oddzielić tych rzeczywistości ani stawiać na pierwszym
miejscu spraw urzędowych, które dokonują się w kancelarii parafialnej. One mają
tylko służyć rzeczywistości duchowej.
2. Co proponuje Kościół? – film, praca z tekstem
a) K. może pokazać uczniom film „Po co chodzić do kościoła? o Liturgii. Cz. I” (5:06),
<http://www.youtube.com/watch?v=WWsH_z9xJ84>, dostęp: 24.05.2014.
– Jakie są formy liturgii?
– Która liturgia jest najważniejsza?
– Dlaczego modlimy się wspólnie?
– Dlaczego liturgia nie może odbyć się bez kapłana?
b) K. poleca uczniom przeczytać w ciszy teksty z Konstytucji o liturgii (podręcznik).
Wcześniej przypomina:
W najprostszym ujęciu liturgia to wszelki kult człowieka, jaki oddawany jest Bogu:
obrzędy i ceremonie (sprawowanie Eucharystii i innych sakramentów, nabożeństwa,
sakramentalia) oraz prawnie ustalony kult Kościoła.
„Czynności liturgiczne nie są czynnościami prywatnymi, lecz kultem Kościoła,
będącego «sakramentem jedności», a Kościół to lud święty, zjednoczony i zorga-
nizowany pod zwierzchnictwem biskupów” (KL 26).
„Liturgia jednak jest szczytem, do którego zmierza działalność Kościoła, i jed-
nocześnie jest źródłem, z którego wypływa cała jego moc” (KL 10). Wierni przez
wiarę i chrzest, schodzą się razem, by uczestnicząc we Mszy Świętej, wielbić Boga
i przyjmować Ciało Chrystusa. Do liturgii zaliczamy również sakramenty. Ich celem
„jest uświęcenie człowieka, budowanie mistycznego Ciała Chrystusa, a wreszcie
oddawanie czci Bogu. Jako znaki, mają one także pouczać” (KL 59).
Kościół ustanowił także sakramentalia. „Są to znaki święte, które z pewnym
podobieństwem do sakramentów oznaczają skutki, przede wszystkim duchowe,
a osiągają je przez modlitwę Kościoła. Przygotowują one ludzi do przyjęcia głównego
skutku sakramentów i uświęcają różne okoliczności życia” (KL 60).
K. poleca zapisać na tablicy:
W Kościele:
 liturgia to wszelkie formy kultu, jaki człowiek sprawuje dla Boga,
 do liturgii należą: Eucharystia, sakramenty,
 czynności liturgiczne nie są czynnościami prywatnymi, lecz kultem Kościoła,
 celem sakramentów jest uświęcenie człowieka,
 sakramentalia przygotowują ludzi do przyjęcia owoców sakramentów.
254
K. uzupełnia:
Liturgia dokonuje się w kościele i ze wspólnotą Kościoła. Wspólnie jesteśmy
za siebie odpowiedzialni, bo do tego zobowiązuje nas sakrament chrztu. Podczas
liturgii mamy szansę uświęcania się, a w ten sposób uświęcania całego Kościoła.
Nie ma możliwości przyjmowania sakramentów poza kościołem (jest tylko kilka
wyjątków). Należy też pamiętać, że różne formy liturgiczne oraz paraliturgiczne
nie zastępują modlitwy indywidualnej.
Spotkanie z Bogiem podczas liturgii powinno pozostać w naszych sercach, gdy
powracamy do naszej codzienności. Mistrzowie życia duchowego porównują ludzkie
serce do ołtarza. Ten, kto modli się indywidualnie, lepiej rozumie to, co dzieje się
podczas liturgii.
K. może odwołać się do KKK:
„Posłanie Chrystusa i Ducha Świętego, które w sakramentalnej liturgii Kościoła
zapowiada, aktualizuje i komunikuje misterium zbawienia, znajduje przedłużenie
w modlącym się sercu. Mistrzowie życia duchowego porównują niekiedy serce do
ołtarza. Modlitwa uwewnętrznia i przyswaja liturgię podczas i po jej celebracji.
Nawet jeśli modlitwa jest przeżywana «w ukryciu» (Mt 6,6), jest zawsze modlitwą
Kościoła i komunią z Trójcą Świętą” (KKK 2655).
1. Co przemawia do mnie w kościele? – rozmowa kierowana ubogacona prezentacją,

praca w grupach
K. może zaprezentować zdjęcia (slajdy) z wystroju kościoła parafialnego lub zapropo-
nowanych w teczce pomocy. Następnie pyta:
– Jakie elementy wystroju znajdują się w każdym kościele?
– Które z nich są najważniejsze?
Uczniowie powinni wymienić:
krzyż, ołtarz, ambona, konfesjonał, obrazy, świece, tabernakulum, figury (Maryi,
świętych), paschał, chrzcielnica…
– Jakie elementy oprawy liturgicznej są obecne podczas Mszy Świętej?
Uczniowie mogą wymienić:
śpiew psalmu, śpiew pieśni, uroczysta procesja na wejście, okadzenie ołtarza…
– Jakie postawy i gesty liturgiczne powtarzamy podczas każdej liturgii?
Uczniowie mogą wymienić:
postawa klęcząca, stojąca lub siedząca, znak krzyża, bicie się piersi…
K. dzieli klasy na 4-osobowe grupy i rozdaje im karty pracy „Znać i rozumieć” z wypi-
sanymi elementami (po jednym): wystroju kościoła, oprawy liturgicznej oraz postaw
i gestów (teczka pomocy). Uczniowie mają wyjaśnić ich znaczenie, odpowiadając na
pytania.
255
Znać i rozumieć
Wystrój kościoła – ………………
– Dlaczego ten element znajduje się w kościele?
– Do czego służy?
– O czym przypomina?
Oprawa liturgiczna – ………………
– W którym momencie liturgii się dokonuje?
– Jakie ma znaczenie?
Postawy i gesty liturgiczne – ………………
– Jakie znaczenie ma ta postawa?
– Co wyrażamy tym gestem?
Po skończonej pracy uczniowie czytają swoje wyjaśnienia. K. czuwa, by wszystkie naj-
ważniejsze elementy zostały wyjaśnione. W miarę potrzeb sam dopowiada lub wyjaśnia.
Elementy wystroju kościoła, oprawa liturgiczna, postawy i gesty liturgiczne są
swego rodzaju narzędziami, które pomagają nam w spotkaniu z Bogiem. Im są
piękniejsze, tym bardziej powinny do nas przemawiać. W modlitwę podczas liturgii
angażujemy nasze ciało i naszego ducha. Istotne jest jednak, by to zaangażowanie
było autentyczne.
Może zakończyć słowami KKK 2650:
„Modlitwa nie sprowadza się do spontanicznego wyrazu odruchu wewnętrzne-
go: aby się modlić, trzeba tego chcieć. Nie wystarczy również wiedzieć, co Pismo
Święte objawia na temat modlitwy: modlitwy trzeba się także uczyć. Duch Święty
uczy dzieci Boże modlitwy przez żywy przekaz (świętą Tradycję) w «wierzącym
i modlącym się Kościele»”.
Uczniowie przepisują do zeszytów wyjaśnienia opracowane w swoich grupach. Mogą
także zapisać najciekawsze wyjaśnienia innych grup.
2. Co mi daje chodzenie do kościoła? – analiza tekstu
K. poleca wybranemu uczniowi przeczytać z podręcznika tekst prefacji:
„Zaprawdę, godne to i sprawiedliwe, aby Ciebie, Boże, chwaliły niebo i ziemia.
Chociaż nie potrzebujesz naszego uwielbienia, pobudzasz nas jednak swoją łaską,
abyśmy Tobie składali dziękczynienie. Nasze hymny pochwalne niczego Tobie
nie dodają, ale się przyczyniają do naszego zbawienia, przez naszego Pana Jezusa
Chrystusa”.
(4. prefacja zwykła nr 39, Mszał Rzymski dla Diecezji Polskich, wyd. pierwsze, Poznań 1986)
K. pyta:
– Co nasza modlitwa daje Bogu?
– Co modlitwa daje nam?
– Kto więcej zyskuje?
– Jak rozpoznać, czy chodzimy do Kościoła-instytucji, czy na spotkanie z Bo-
giem?
256
Boga spotykamy najpełniej w sakramentach, a ich tylko udziela się w Koście-
le, gdzie są inni wierzący, których wspieramy i którzy nas mają wspierać (dawać
świadectwo).
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują zapis z tablicy „W Kościele”, wpisują wyjaśnienia elementów:
wystroju kościoła, oprawy liturgicznej oraz postaw i gestów, opracowane w swoich
grupach. Mogą także zapisać najciekawsze wyjaśnienia innych grup.
4. Praca domowa
1. Napisz list do osoby, która uważa się za katolika wierzącego, ale nieprakty-
kującego, i wyjaśnij w nim, co osobie wierzącej daje chodzenie do kościoła.
2. Wyjaśnij, jak rozumiesz słowa św. Teresy z Lisieux: „Gdyby ludzie znali war-
tość Eucharystii, służby porządkowe musiałyby kierować ruchem u wejścia
do kościołów”.
3. Zaprojektuj billboard zachęcający innych do pójścia do kościoła. Możesz
wykorzystać hasła: Modlitwa potrzebna jest dla mnie. Wspólnota z innymi.
5. Modlitwa
Wszyscy uczniowie szukają w podręczniku tekstu prefacji, wstają i modlą się głośno
jej słowami.
Literatura
4. prefacja zwykła nr 39, Mszał Rzymski dla Diecezji Polskich, wyd. pierwsze, Po-
znań 1986.
Konstytucja o liturgii świętej „Sacrosanctum concilium”, w: Sobór Watykański II.
Konstytucje – Dekrety – Deklaracje, Poznań 2002.
Warto wykorzystać
„Kebab, odc. 10. Po co katolik ma chodzić do kościoła?”, <http://www.youtube.
com/watch?v=h_lpc_gW-M4>, dostęp: 16.05.2014.
„Po co chodzić do kościoła? o Liturgii. Cz. I”, <http://www.youtube.com/wat-
ch?v=WWsH_z9xJ84>, dostęp: 24.05.2014.
257
33. Gromadzić się, by rozważać Słowo Pana
– Poznanie cykli czytań mszalnych w ciągu roku liturgicznego.
– Utwierdzenie przekonania, że czytane w liturgii teksty biblijne są kierowanym
do nas słowem Boga.
Wiedza:
– Uczeń podaje, że liturgia słowa jest częścią Mszy Świętej, może też być odrębną
celebracją,
– omawia, co zawiera i do czego służy lekcjonarz,
– wymienia i omawia cykle czytań mszalnych (dwuletni cykl na dni powszednie
i trzyletni na niedziele).
Umiejętności:
– Uczeń uzasadnia, że czytane i rozważane podczas liturgii teksty biblijne są
kierowanym do nas słowem Boga,
– potrafi posługiwać się lekcjonarzem,
– wyjaśnia znaczenie kreślonych na czole, ustach i sercu krzyżyków przed czy-
taniem Ewangelii.
– Uczeń z szacunkiem i uwagą słucha słowa Bożego.
Metody, formy i techniki: rozmowa kierowana, „matryca drukarska”, wykład ubo-

gacony prezentacją (multimedialną), „kartki z kalendarza”, czytanie Pisma
Świętego, rozważanie Ewangelii, film, „SMS dający życie”.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, koperty z „matrycą drukarską” i brakującymi
elementami, lekcjonarz, plansza z hasłem „lekcjonarz” (slajd), karty pracy
„kartki z kalendarza” dla każdego ucznia, prezentacja multimedialna lub tekst
o układzie lekcjonarza, teksty liturgii słowa, świeca, biały obrus, film „Kromka
chleba – Zesłanie Ducha Świętego”.
1. Modlitwa
K. wraz z uczniami modli się słowami fragmentu Psalmu 119 (podręcznik):
„Jakże miłuję Prawo Twoje:
przez cały dzień nad nim rozmyślam.
Twoje przykazanie uczyniło mnie mędrszym od mych wrogów,
bo jest ono moim na wieki.
Jestem roztropniejszy od wszystkich, którzy mnie uczą,
258
bo rozmyślam o Twoich napomnieniach.
Powstrzymuję nogi od wszelkiej złej ścieżki,
aby słów Twoich przestrzegać.
Nie odstępuję od Twoich wyroków,
albowiem Ty mnie pouczasz.
Twoje słowo jest lampą dla moich kroków
i światłem na mojej ścieżce.
Przysiągłem i postanawiam
przestrzegać Twoich sprawiedliwych wyroków.
Serce swoje nakłaniam,
by wypełniać Twoje ustawy
na wieki, na zawsze”.
(Ps 119,97-99.101-102.105-106.112)
2. Kiedy czytane jest Pismo Święte? – matryca drukarska

Niemiecki złotnik i rzemieślnik Jan Gutenberg jest uznawany za twórcę pierw-
szej przemysłowej metody druku maszynowego. Opracował on własne metalowe
czcionki, zastępując dotychczasowe drewniane. Jan zastanawiał się, jaką książkę
wydrukować jako pierwszą. Ostatecznie zdecydował, że będzie to Pismo Święte.
W 1455 r. ukazała się pierwsza drukowana Biblia nazwana Biblią Gutenberga.
Jeden jej egzemplarz znajduje się w Polsce, w muzeum diecezjalnym w Pelplinie.
(oprac. na podst.: Johannes Gutenberg, <http://pl.wikipedia.org/wiki/Johannes_Gutenberg>,
dostęp: 01.05.2014)
Wyobraźcie sobie, że jesteście drukarzami. Niesiecie gotową matrycę potrzebną

do druku, jednak w pewnym momencie wypada wam ona z rąk i niektóre z elemen-
tów rozsypują się na podłodze. Waszym zadaniem jest prawidłowo ułożyć tekst.
K. rozdaje koperty z matrycą i brakującymi elementami (teczka pomocy).
MATRYCA
I S M O ∗ W I Ę T E
∗ ∗ W S S Ó B ∗ ∗
∗ ∗ U Y S T Y ∗
∗ ∗ C Z S I Ę ∗
∗ ∗ ∗ P O Z A S ∗ ∗
∗ ∗ ∗ K A Ż D E J ∗ ∗ ∗
M S Z Y ∗ I T E J
Brakujące elementy (poszczególne elementy rozcinamy).

∗ Ś W D A O
C P ∗ Ę Y T C P Ś R O Z
259
Prawidłowy tekst
P I S M O ∗ Ś W I Ę T E
∗ ∗ W ∗ S P O S Ó B ∗ ∗
∗ ∗ U R O C Z Y S T Y ∗
∗ ∗ C Z Y T A ∗ S I Ę ∗
∗ ∗ ∗ P O D C Z A S ∗ ∗
∗ ∗ ∗ K A Ż D E J ∗ ∗ ∗
M S Z Y ∗ Ś W I Ę T E J
K. prosi uczniów o zapisanie tematu katechezy: „Gromadzić się, by rozważać Słowo
Pana”, pod którym zapisują odszyfrowane hasło.
1. Liturgia słowa – rozmowa kierowana

K. pyta:
– Z jakich czterech części składa się Msza Święta?
– W której części Mszy Świętej są czytane teksty z Pisma Świętego?
K. wyjaśnia:
Liturgia słowa nie zawsze musi łączyć się z Eucharystią. Może ona być cele-
browana osobno, między innymi w czasie nabożeństwa pokutnego, sprawowania
sakramentu chrztu św. (udzielanego poza Mszą Świętą), namaszczenia chorych itd.
Liturgia słowa składa się z następujących elementów:
 Pierwsze czytanie
 Psalm responsoryjny
 Drugie czytanie
 Śpiew przed Ewangelią
 Ewangelia
 Homilia lub kazanie
 Wyznanie wiary
 Modlitwa powszechna
K. wyjaśnia:
Liturgia słowa jest wypełnieniem polecenia Jezusa danego apostołom i ich
następcom. Przeczytajcie z podręcznika, jak apostołowie wypełnili to polecenie.
„[Jezus] rzekł do nich: «Idźcie na cały świat i głoście Ewangelię wszelkiemu
stworzeniu!
Oni zaś poszli i głosili Ewangelię wszędzie, a Pan współdziałał z nimi i potwierdzał
naukę znakami, które jej towarzyszyły”.
(Mk 16,15.20)
Apostołowie „poszli i głosili” – i tak głoszenie Ewangelii trwa do dziś. Szczególny

wymiar to głoszenie osiąga podczas liturgii.
260
„Liturgiczne głoszenie słowa Bożego, zwłaszcza w kontekście zgromadzenia
eucharystycznego, jest nie tyle okazją do medytacji i katechezy, co raczej dialogiem
między Bogiem a Jego ludem: dialog ten ogłasza wspaniałe prawdy o zbawieniu
i wciąż na nowo przypomina o zobowiązaniach, jakie wynikają z Przymierza”.
(Jan Paweł II, List apostolski „Dies Domini”, 41)
Zadaniem kapłana podczas liturgii słowa jest wyjaśnianie Bożego słowa. Nazy-
wamy je homilią. Powinna ona być dialogiem pomiędzy Bogiem a wiernymi.
2. Układ lekcjonarza – wykład ubogacony prezentacją (multimedialną)
K. wyjaśnia:
Podczas Eucharystii Kościół „nie przestaje brać i podawać wiernym chleba ży-
wota tak ze stołu słowa Boga, jak i Ciała Chrystusowego” (Konstytucja o Objawieniu
Bożym „Dei verbum”, 21). Dlatego Sobór Watykański II, wydając rozporządzenia
dotyczące odnowienia Mszy Świętej, stwierdził, że należy „przywrócić dłuższe,
bardziej urozmaicone i lepiej dobrane czytania Pisma Świętego” (Konstytucja o Li-
turgii „Sacrosanctum Concilium”, 35). Przystąpiono więc do pracy i zebrane teksty
zamieszczono w lekcjonarzu.
K. na tablicy umieszcza planszę (slajd – teczka pomocy) z hasłem „lekcjonarz”.
Lekcjonarz – księga liturgiczna zawierająca teksty biblijne przeznaczone do
liturgii słowa we Mszy Świętej.
(Lekcjonarz, w: Encyklopedia katolicka, red. A. Szostek, E. Ziemann, t. X, Lublin 2004, k. 717)
Lekcjonarz jako odrębna księga zaczął istnieć dopiero po Soborze Watykań-

skim II. Wcześniej czytania umieszczane były wraz z innymi tekstami liturgicznymi
w Mszale.
K. prezentuje dowolny tom lekcjonarza (lub jego zdjęcie na slajdzie oraz tekst o układzie
lekcjonarza na niedziele i święta – teczka pomocy) i mówi:
Układ lekcjonarza na niedziele i święta jest następujący:
 zawiera trzy czytania:
– pierwsze ze Starego Testamentu
– drugie z tekstów apostołów (czyli z listów, Dziejów Apostolskich lub Apo-
kalipsy),
– trzecie z Ewangelii
 pomiędzy pierwszym a drugim czytaniem następuje psalm responsoryjny,
 przed trzecim czytaniem występuje śpiew przed Ewangelią.
Dla zapewnienia różnorodności wprowadzono cykl trzyletni, czyli raz na trzy
lata czyta się te same teksty. W związku z tym poszczególne lata oznaczono literami
A, B, C. Literą C oznacza się rok, którego liczba jest podzielna przez 3, przyjmując
za początek cyklu rok pierwszy ery po Narodzeniu Chrystusa. W ten sposób rok
1 byłby rokiem A, rok 2 – rokiem B, a rok 3 – rokiem C (lata 6, 9, 12 itd. byłyby
znów rokiem C).
K. (lub chętny uczeń) zapisuje na tablicy:
Rok 2014 – rokiem A, rok 2015 – rokiem B, rok 2016 – rokiem C.
261
K. wyświetla slajd z tekstem o układzie lekcjonarza na dni powszednie (teczka pomocy)
i kontynuuje:
Trzeba jednak pamiętać, że poszczególne cykle przebiegają według układu roku
liturgicznego.
Układ lekcjonarza na dni powszednie jest następujący:
– pierwsze czytanie
– psalm responsoryjny
– drugie czytanie z Ewangelii.
Na 34 tygodnie okresu zwykłego ułożono cykl dwuletni, w którym wyróżniono
rok pierwszy i drugi, oznaczane cyframi rzymskimi. Używa się ich na przemian:
roku pierwszego w latach nieparzystych, np. 2015, 2017, 2019, drugiego zaś w latach
parzystych, np. 2014, 2016, 2018. Podział ten dotyczy tylko pierwszego czytania
i psalmu. Śpiew przed Ewangelią i czytanie z Ewangelii nie zmieniają się, są te
same co roku. Podziału na rok pierwszy i drugi nie ma również w okresie Adwentu,
Wielkiego Postu i wielkanocnym, ponieważ posiadają one szczególny charakter.
(na podst.: Lekcjonarz Mszalny, tom I, Pallottinum 1991, s. 10-11)
K. (lub chętny uczeń) zapisuje na tablicy:

Rok I – lata nieparzyste np. 2015, 2017.
Rok II – latach parzyste np. 2014, 2016.
3. Układ lekcjonarza rok ABC oraz I i II – „kartki z kalendarza”
K. rozdaje karty pracy „Kartki z kalendarza” (teczka pomocy) i prosi uczniów o wpisa-
nie prawidłowego cyklu czytań (rok A, B, C lub rok I i II), który przypada w podanym
dniu. Kartki rozcinamy wzdłuż linii.
1 6 20 21 21 22 24
lipiec lipiec czerwiec czerwiec sierpień sierpień czerwiec
2014 2014 2015 2015 2016 2016 2016
wtorek niedziela sobota niedziela niedziela ponie- piątek
Cykl Cykl Cykl Cykl Cykl działek Cykl
czytań czytań czytań czytań czytań Cykl czytań
Rok …. Rok …. Rok …. Rok …. Rok …. czytań Rok ….
Rok ….
K. sprawdza wyniki pracy uczniów i prosi o ich wklejenie do zeszytu.
1. Celebracja liturgii słowa – czytanie Pisma Świętego, rozważanie Ewangelii

K. rozdaje teksty z liturgii słowa (teczka pomocy) poszczególnym osobom, nakrywa stół
białym obrusem, stawia świecę i rozpoczyna słowami:
„W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. Amen”.
K. zapala świecę i mówi: Światło Chrystusa.
Uczniowie odpowiadają: Bogu niech będą dzięki.
262
Krótkie wprowadzenie:
Za chwilę wysłuchamy słowa Bożego, które ma nas zapalić do mężnego kro-
czenia za Jezusem. On jest obecny wśród nas i dlatego wsłuchajmy się w to, co do
nas dziś mówi.
Uczeń czyta:
Czytanie z Dziejów Apostolskich (Dz 2,1-11)
Kiedy nadszedł dzień Pięćdziesiątnicy, znajdowali się wszyscy razem na tym
samym miejscu. Nagle spadł z nieba szum, jakby uderzenie gwałtownego wiatru,
i napełnił cały dom, w którym przebywali. Ukazały się im też języki jakby z ognia,
które się rozdzieliły, i na każdym z nich spoczął jeden. I wszyscy zostali napełnieni
Duchem Świętym, i zaczęli mówić obcymi językami, tak jak im Duch pozwalał mówić.
Przebywali wtedy w Jerozolimie pobożni Żydzi ze wszystkich narodów pod słoń-
cem. Kiedy więc powstał ów szum, zbiegli się tłumnie i zdumieli, bo każdy słyszał,
jak przemawiali w jego własnym języku.
Pełni zdumienia i podziwu mówili: „Czyż ci wszyscy, którzy przemawiają, nie
są Galilejczykami? Jakżeż więc każdy z nas słyszy swój własny język ojczysty? –
Partowie i Medowie, i Elamici, i mieszkańcy Mezopotamii, Judei oraz Kapadocji,
Pontu i Azji, Frygii oraz Pamfilii, Egiptu i tych części Libii, które leżą blisko Cyreny,
i przybysze z Rzymu, Żydzi oraz prozelici, Kreteńczycy i Arabowie – słyszymy ich
głoszących w naszych językach wielkie dzieła Boże”.
Oto słowo Boże.
Uczeń śpiewa psalm (Ps 104,1ab i 24ac.29bc-30.31 i 34):
Refren: Niech zstąpi Duch Twój i odnowi ziemię.
Błogosław, duszo moja, Pana, *

o Boże mój, Panie, Ty jesteś bardzo wielki.
Jak liczne są dzieła Twoje, Panie, *
ziemia jest pełna Twych stworzeń.
Gdy odbierasz im oddech, marnieją *

i w proch się obracają.
Stwarzasz je, napełniając swym duchem *
i odnawiasz oblicze ziemi.
Niech chwała Pana trwa na wieki, *

niech Pan się raduje z dzieł swoich,
Niech miła Mu będzie pieśń moja, *
będę radował się w Panu.
Uczeń czyta:
Czytanie z Pierwszego Listu św. Pawła Apostoła do Koryntian (1 Kor 12,3b-
7.12-13)
Bracia:
Nikt nie może powiedzieć bez pomocy Ducha Świętego: „Panem jest Jezus”.
263
Różne są dary łaski, lecz ten sam Duch; różne też są rodzaje posługiwania, ale
jeden Pan; różne są wreszcie działania, lecz ten sam Bóg, sprawca wszystkiego we
wszystkich. Wszystkim zaś objawia się Duch dla wspólnego dobra.
Podobnie jak jedno jest ciało, choć składa się z wielu członków, a wszystkie
członki ciała, mimo iż są liczne, stanowią jedno ciało, tak też jest i z Chrystusem.
Wszyscyśmy bowiem w jednym Duchu zostali ochrzczeni, aby stanowić jedno ciało:
czy to Żydzi, czy Grecy, czy to niewolnicy, czy wolni. Wszyscyśmy też zostali napo-
jeni jednym Duchem.
Oto słowo Boże.
Uczeń śpiewa:
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Przyjdź, Duchu Święty, napełnij serca swoich wiernych
i zapal w nich ogień swojej miłości.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
K. robi wprowadzenie do Ewangelii:
Za chwilę odczytamy słowa Ewangelii. Przed jej wysłuchaniem czynimy znak
krzyża na czole, ustach i sercu. Ten gest oznacza, że słowo Boże powinno zagościć
w naszym umyśle, być zrozumiane, następnie musi wejść do naszego serca, a potem
z miłością trzeba je mieć na ustach i głosić innym.
(na podst.: L. Testa, Odkrywamy Mszę świętą. Zaproszeni na wyjątkową ucztę, Kielce 2002, s. 72)
K. czyta:
Słowa Ewangelii według św. Jana (J 20,19-23)
Wieczorem w dniu zmartwychwstania, tam gdzie przebywali uczniowie, drzwi
były zamknięte z obawy przed Żydami. Przyszedł Jezus, stanął pośrodku, i rzekł
do nich: „Pokój wam!”. A to powiedziawszy, pokazał im ręce i bok. Uradowali się
zatem uczniowie, ujrzawszy Pana.
A Jezus znowu rzekł do nich: „Pokój wam! Jak Ojciec Mnie posłał, tak i Ja
was posyłam”. Po tych słowach tchnął na nich i powiedział im: „Weźmijcie Ducha
Świętego. Którym odpuścicie grzechy, są im odpuszczone, a którym zatrzymacie,
są im zatrzymane”.
Oto słowo Pańskie.
2. Zamiast homilii – film
K. prezentuje komentarz na niedzielę, fragment filmu (8:13) „Kromka chleba – Zesła-
nie Ducha Świętego”, <http://www.youtube.com/watch?v=OD55drIura4>, dostęp:
23.05.2014, lub prosi uczniów, aby się wypowiedzieli:
– W jaki sposób rozumiecie usłyszane słowo Boże?
K. zachęca do spontanicznej modlitwy wiernych, po której rozpoczyna modlitwę „Oj-
cze nasz”. Celebrację kończy znakiem krzyża: „W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego.
Amen”.
K. może według uznania wybrać liturgię słowa z innej niedzieli.
264
3. Bóg do mnie mówi przez słowo Boże – „SMS dający życie”
K. prosi uczniów, aby w zeszytach narysowali schematycznie telefon komórkowy. Na-
stępnie w formie SMS-a mają wypisać na ekranie fragment Ewangelii, którą usłyszeli
podczas celebracji liturgii słowa. Mają być to słowa, które najbardziej do nich przema-
wiają, i którymi pragną żyć na co dzień.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie wpisują hasło z matrycy: „Pismo Święte w sposób uroczysty czyta się podczas
każdej Mszy Świętej”, przepisują z tablicy układ lekcjonarza: rok A, B, C oraz I i II,
oraz wklejają „Kartki z kalendarza”.
5. Praca domowa
1. Napisz własny komentarz do liturgii słowa na najbliższą niedzielę.
2. Przygotuj plakat zachęcający do czytania Pisma Świętego, wykorzystując
dowolną technikę.
3. Przez najbliższy tydzień każdego dnia czytaj mały fragment z Pisma Świętego,
zastanawiając się, co chce ci powiedzieć Bóg.
6. Modlitwa
Jeżeli podczas celebracji uczniowie włączyli się do modlitwy powszechnej, można
opuścić tę część katechezy lub K. czyta Psalm 43,1-5:
„Wymierz mi, Boże, sprawiedliwość
i broń mojej sprawy
przeciw ludowi, co nie zna litości;
wybaw mnie od człowieka podstępnego i niegodziwego!
Przecież Ty jesteś Bogiem mej ucieczki,
dlaczego mnie odrzuciłeś?
Czemu chodzę smutny
gnębiony przez wroga?
Ześlij światłość swoją i swoją prawdę,
niech one mnie wiodą
i niech mnie przywiodą na Twoją świętą górę
i do Twych przybytków!
I przystąpię do ołtarza Bożego,
do Boga, który jest moim weselem.
Radośnie będę Cię chwalił przy wtórze harfy,
Boże, mój Boże!”
Literatura
Johannes Gutenberg, <http://pl.wikipedia.org/wiki/Johannes_Gutenberg>, dostęp
01.05.2014.
Lekcjonarz Mszalny, tom I, Pallottinum 1991.
Konstytucja o Objawieniu Bożym „Dei verbum”, w: Sobór Watykański II. Konstytucje
– Dekrety – Deklaracje, Poznań 2002.
265
Konstytucja o Liturgii „Sacrosanctum Concilium”, w: Sobór Watykański II. Konsty-
tucje – Dekrety – Deklaracje, Poznań 2002.
Lekcjonarz, w: Encyklopedia katolicka, t. X, red. A. Szostak, E. Ziemann, R. Sawa,
Lublin 2004.
L. Testa, Odkrywamy Mszę świętą. Zaproszeni na wyjątkową ucztę, Kielce 2002.
Warto wykorzystać
„Kromka Słowa Bożego – Zesłanie Ducha Świętego”, <http://www.youtube.com/
watch?v=OD55drIura4>, dostęp: 23.05.2014.
266
34. Jakość wspólnoty a jakość mojej
modlitwy. Pismo Święte w życiu
chrześcijanina
– Poznanie modelu Kościoła jako wspólnoty wspólnot, których życie kształtu-
je słowo Boże.
– Wprowadzenie do wspólnotowej i indywidualnej lektury Pisma Świętego.
Wiedza:
– Uczeń wyjaśnia pojęcie wspólnoty,
– podaje przykłady wspólnotowej lektury Pisma Świętego.
Umiejętności:
– Uczeń charakteryzuje Kościół jako wspólnotę wspólnot,
– omawia schemat biblijnego spotkania w ramach wybranej wspólnoty,
– wyjaśnia związek życia chrześcijanina z rozważanym we wspólnocie lub indy-
widualnie słowem Bożym.
– Uczeń uczestniczy w spotkaniach grupy rozważającej słowo Boże,
– zachęca rodziców i rodzeństwo do rodzinnej lektury Pisma Świętego,
– podejmuje samodzielne próby rozmowy ze słowem Bożym.
Metody, formy i techniki: świadectwo, rozmowa kierowana, analiza metody, pre-

zentacja multimedialna, prezentacja piosenki, metoda „pięciu palców”.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, gazety (czytane przez młodzież), zdjęcie (slajd)
grupy osób czytających Biblię i tekst do metody „Krąg biblijny”.

1. Modlitwa
2. Pismo Święte w życiu chrześcijanina – rozmowa kierowana, świadectwo
K. pyta:
– Co ludzie młodzi najczęściej czytają?
K. prezentuje przyniesione gazety młodzieżowe, a następnie pokazuje Pismo Święte
i pyta:
– Kto z was przeczytał całe Pismo Święte?
– Ile według was potrzeba czasu, aby przeczytać całą Biblię?
– Co zyskujemy przez czytanie słowa Bożego?
267
K. przytacza świadectwo Doroty zamieszczone w piśmie formacyjnym Ruchu Światło-
-Życie „Wieczernik”:
Co dało mi roczne czytanie Pisma Świętego?
1. Spełniłam wreszcie swoje pragnienie, aby jako osoba wierząca przeczytać
chociaż raz w życiu całe Pismo Święte.
2. W toku lektury Pisma Świętego odkrywałam, jak wielkim skarbem jest ta
Księga. Przyznam, że nie spodziewałam się, iż okaże się tak pasjonującą
lekturą. W nawale obowiązków dnia codziennego często trudno mi było
znaleźć czas i spokojny kąt na czytanie, jednak nigdy nie żałowałam nawet
zarwanej nocy.
3. Myślę, że systematyczna lektura słowa Bożego zmienia moją codzienność,
zmienia mnie samą, oświetla moje życie, objaśnia je.
4. Dotychczas mój obraz Boga nie był pełny. Przeczytanie całego Pisma Świętego
spowodowało, że po raz pierwszy mogłam spojrzeć całościowo na historię
Zbawienia. Widzę również szerzej sens wymagań stawianych człowiekowi
przez Boga (jak żyć).
5. Na wielkie i małe problemy dnia codziennego obecnie staram się patrzeć
z innej perspektywy oraz z większym spokojem, ponieważ wiem, że nic w życiu
człowieka nie dzieje się przypadkowo.
6. Odkryłam, że historie biblijne mogą być wspaniałą lekcją życia, chociaż nie-
które z nich trudno zrozumieć bez znajomości kontekstu historycznego. Ta
księga opowiada również o moim życiu, a ludzie z tamtych czasów niewiele
się różnią od ludzi współczesnych.
7. Biblia nie dała mi gotowych recept na wszystko i nie wypełniła moich luk
w wiedzy, ale odkryłam w niej wielką mądrość, którą mogę zdobyć, aby wie-
dzieć, jak pięknie żyć.
I jak tu nie czerpać z takiego źródła?
Dorota
(Co dało mi roczne czytanie Pisma Świętego?, „Wieczernik”, wrzesień–październik 2004, 132;
<http://www.wieczernik.oaza.pl/artykul/co-dalo-mi-roczne-czytanie-pisma-swietego-swiadectwa_
id109>, dostęp: 29.04.2014)
– Co Dorocie dało czytanie Biblii przez cały rok?

3. Z kim czytam Pismo Święte? – rozmowa kierowana
K. pyta:
– W jakich sytuacjach czytamy Pismo Święte?
– Kiedy czytamy indywidualnie, a kiedy razem z innymi?
Czytamy Pismo Święte, by pogłębiać swoją wiedzę o Bogu i by się modlić teksta-
mi biblijnymi. Czytamy je wspólnie podczas katechezy, wyjaśniając jego treść, ale
jednocześnie wielu z was w swoim sercu indywidualnie rozważa, co Bóg mówi tymi
słowami. Podobnie jest podczas liturgii Mszy Świętej. Lektor czyta teksty biblijne,
kapłan wyjaśnia je w homilii, a wszyscy powinni odnieść przesłanie do swojego życia.
K. zapisuje na tablicy temat: „Jakość wspólnoty a jakość mojej modlitwy. Pismo Święte
w życiu chrześcijanina”.
268
1. Czy rozumiesz, co czytasz? – rozmowa kierowana
K. czyta z podręcznika fragment Dziejów Apostolskich:
„Etiop, dworzanin królowej etiopskiej Kandaki (…) wracał, czytając w swoim
wozie proroka Izajasza. «Podejdź i przyłącz się do tego wozu!» – powiedział Duch do
Filipa. Gdy Filip podbiegł, usłyszał, że tamten czyta proroka Izajasza: «Czy rozumiesz,
co czytasz?» – zapytał. A tamten odpowiedział: «Jakżeż mogę [rozumieć], jeśli mi
nikt nie wyjaśni?» i zaprosił Filipa, aby wsiadł i spoczął przy nim. A Filip otworzył
usta i wyszedłszy od tego [tekstu] Pisma, opowiedział mu Dobrą Nowinę o Jezusie”.
(Dz 8,27-31.35)
K. pyta:
– Jaką księgę czytał Etiop?
– Dlaczego nie rozumiał tekstu?
– O czym opowiedział mu Filip, wyjaśniając tekst?
Celem czytania Pisma Świętego powinno być dążenie do spotkania z Jezusem
i nieustanne poznawanie Go. Jednak aby dobrze zrozumieć słowo Boże, potrze-
bujemy wyjaśnienia. Taką możliwość miał Etiop w osobie Filipa. Dla nas taką po-
mocą służą wspólnoty, w których rozważane jest słowo Boże. Stosują one różnego
rodzaju metody, które pomagają w poznać, zrozumieć i przyjąć to, co Bóg mówi
przez Pismo Święte.
2. Metody czytania Pisma Świętego – miniwykład urozmaicony prezentacją
K. wyjaśnia:
Sposobów czytania Pisma Świętego jest bardzo dużo. Inne są metody czytania
Biblii do rozważań indywidualnych, a inne, gdy czytamy we wspólnocie. Dorota ze
świadectwa czytała kolejno księgę po księdze i rozdział po rozdziale.
Możemy czytać:
 całe Pismo Święte od początku do końca,
 wybierając teksty związane z jakimś tematem, np. O Bożym przebaczeniu,
 otwierając Księgę Pisma Świętego w dowolnym miejscu.
W wielu parafiach działają wspólnoty rozważające słowo Boże. W każdej z tych
grup rozważa się teksty biblijne podczas spotkań, np. cotygodniowych, i indywi-
dualnie w domu. Dziś poznacie dwie metody czytania Pisma Świętego, jedną do
czytania we wspólnocie i jedną do czytania indywidualnie.
K. prezentuje zdjęcie (slajd) grupy osób czytających Biblię (teczka pomocy) i omawia
metodę „Krąg biblijny”. Tekst wyjaśnienia może pokazać również jako slajd (teczka
pomocy).
Krąg biblijny
Istotą tej metody jest wspólnotowe rozważanie słowa Bożego prowadzące do
spotkania z Chrystusem. Wszystkie osoby siadają w kręgu, a prowadzący spotkanie
dba o jego przebieg według planu:
 Wprowadzenie – prowadzący przedstawia temat spotkania.
269
 Odkrycie – uczestnicy czytają wyznaczony tekst z Pisma Świętego i wy-
powiadają się na jego temat. Prowadzący stawia pytania, aby skierować
myśli na odkrywane prawdy tekstu.
 Zrozumienie – wszyscy członkowie grupy wspólnie analizują tekst. Odkrycie
prawd Bożych ma prowadzić do zrozumienia wezwania, które Bóg kieruje
do każdego człowieka w słowie Bożym, oraz zrozumienia wymagań, jakie
stawia ono wszystkim wierzącym. W tej części spotkania każdy może
wyrazić swoje odczucia, obawy, potrzeby i problemy związane z wiarą.
 Zastosowanie – uczestnicy podejmują postanowienia: co chcieliby zmienić
we własnym życiu w związku z poznaną prawdą.
 Spotkanie kończy modlitwa spontaniczna, w której uczestnicy dziękują
Bogu za poznane prawdy w słowie Bożym.
(oprac. na podst.: F. Blachnicki, Oaza nowego życia II stopnia. Podręcznik, Światło-Życie,
Krościenko 2000, s. 144-146)
– Kto z was spotkał się z tą metodą?

– W jakich wspólnotach ta metoda jest praktykowana?
Metodą „Kręgu biblijnego” możecie również rozważać Pismo Święte podczas
spotkań w małych grupach, przygotowując się do bierzmowania. Jest to także dobra
metoda do czytania Pisma Świętego w waszych rodzinach. Wspólne pochylanie się
nad słowem Bożym pomaga lepiej je zrozumieć. Każdy może podzielić się z innymi,
jak przemawia ono do jego serca. Do tego zachęca nas św. Paweł:
„Troszczmy się o siebie wzajemnie, by się zachęcać do miłości i do dobrych
uczynków. Nie opuszczajmy naszych wspólnych zebrań, jak się to stało zwyczajem
niektórych, ale zachęcajmy się nawzajem”.
(Hbr 10,24-25)
3. Metoda „pięciu palców” – analiza metody, prezentacja multimedialna

Wszyscy uczniowie otrzymują kartę pracy z metodą „pięciu palców”. K. wyjaśnia wszyst-
kim metodę. Może wyświetlić etapy wyjaśnienia jako slajd (teczka pomocy).
Metoda „pięciu palców”
Przed studiowaniem Bożego słowa należy się wewnętrznie uspokoić i wyciszyć
oraz pomodlić do Ducha Świętego. Przedmiotem studiowania mogą być różne
fragmenty Biblii. Po przeczytaniu – najlepiej kilkukrotnym – należy odpowiedzieć
na pięć pytań. Lewa dłoń może służyć za ściągawkę, dzięki której łatwiej ci będzie
je zapamiętać:
 Palec serdeczny, czyli ten od pierścionków zaręczynowych i obrączek – Szu-
kamy, co ten fragment mówi o Bożej miłości.
 Palec wskazujący, którym można pogrozić, gdy ktoś narozrabia – Co w ten
fragment mówi o grzechu?
 Kciuk, którym życzymy sobie powodzenia – Czy są w tym fragmencie jakieś
wskazówki dla życia – co dobrego mogę zrobić?
 Palec środkowy, niejako oś, wokół której wszystko się obraca – Jaka jest
główna myśl tego fragmentu? Jak można ją wyrazić w jednym zdaniu?
270
 Zagięty mały palec, który układa się w znak zapytania – Czego nie rozumiem
w tym fragmencie? Na jakie pytanie nie potrafię odpowiedzieć?
(oprac. na podst.: Z.P. Maciejewski, Szkoła życia z Bogiem. Przygotowanie do bierzmowania, <http://
bierzmowanie.natan.pl/bierzmowanie/category/szkola-zycia-z-bogiem/>, dostęp: 28.08.2014.)
4. Poszukiwanie Bożej miłości – metoda „pięciu palców”

K. rozdaje uczniom Pismo Święte (jedno na ławkę), w którym szukają fragmentu
Łk 15,11-24. Chętny uczeń czyta głośno tekst, a następnie wszyscy analizują tekst
przypowieści o miłosiernym ojcu według metody „pięciu palców”.
„Pewien człowiek miał dwóch synów. Młodszy z nich rzekł do ojca: «Ojcze, daj
mi część własności, która na mnie przypada». Podzielił więc majątek między nich.
Niedługo potem młodszy syn, zabrawszy wszystko, odjechał w dalekie strony i tam
roztrwonił swoją własność, żyjąc rozrzutnie. A gdy wszystko wydał, nastał ciężki
głód w owej krainie, i on sam zaczął cierpieć niedostatek. Poszedł i przystał na
służbę do jednego z obywateli owej krainy, a ten posłał go na swoje pola, żeby pasł
świnie. Pragnął on napełnić swój żołądek strąkami, którymi żywiły się świnie, lecz
nikt mu ich nie dawał. Wtedy zastanowił się i rzekł: Iluż to najemników mojego
ojca ma pod dostatkiem chleba, a ja tu przymieram głodem. Zabiorę się i pójdę do
mego ojca, i powiem mu: Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Niebu i względem ciebie; już
nie jestem godzien nazywać się twoim synem: uczyń mnie choćby jednym z twoich
najemników. Zabrał się więc i poszedł do swojego ojca. A gdy był jeszcze daleko,
ujrzał go jego ojciec i wzruszył się głęboko; wybiegł naprzeciw niego, rzucił mu się
na szyję i ucałował go. A syn rzekł do niego: «Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Niebu
i wobec ciebie, już nie jestem godzien nazywać się twoim synem». Lecz ojciec po-
wiedział do swoich sług: «Przynieście szybko najlepszą szatę i ubierzcie go; dajcie
mu też pierścień na rękę i sandały na nogi! Przyprowadźcie utuczone cielę i zabijcie:
będziemy ucztować i weselić się, ponieważ ten mój syn był umarły, a znów ożył;
zaginął, a odnalazł się». I zaczęli się weselić”.
(Łk 15,11-24)
Proponowana analiza:
Co ten fragment mówi o Bożej miłości? Bóg nas kocha jak ojciec swego syna.
Co ten fragment mówi o grzechu? Odchodzimy od Boga jak syn, który

roztrwonił majątek.
Jakie są w nim wskazówki dla mojego Powrót do Boga jest zawsze możliwy,
życia? skrucha, żal, pokora.
Jaka jest główna myśl fragmentu? Bóg przebacza, jest miłosierny.
Czego w tym fragmencie nie rozu- Osobiste spostrzeżenia uczniów.

miem?
Z odpowiedzi na pytania K. tworzy notatkę, którą uczniowie wpisują do zeszytów.
271
5. O Bożym przebaczeniu – prezentacja piosenki
K. może zaprezentować nietypową interpretację przypowieści o miłosiernym ojcu
w wykonaniu ks. Jakuba Bartczaka: „Przypowieść o synu marnotrawnym” (3:41),
<http://www.youtube.com/watch?v=sZCCfMJUr7U>, dostęp: 7.072014.
Następnie pyta:
– Jaki tekst rozważał ks. Jakub Bartczak w swojej piosence?
– Jakie było przesłanie tekstu piosenki?
– Co wspólnego ma tekst piosenki z naszym rozważaniem przypowieści?
– Czym różnią się te metody?
K. uzupełnia:
Przesłanie piosenki i naszego rozważania jest takie samo. To nawoływanie do na-
wrócenia. Różnica polega na tym, że w indywidualnym rozważaniu potrzebujemy ciszy.
1. Bóg mówi do mnie – metoda „pięciu palców”

Uczniowie szukają w Piśmie Świętym przypowieści o siewcy (Mt 13,1-31) i metodą
„pięciu palców” rozważają ją. Chociaż jest to propozycja do indywidualnego czytania
Biblii, mogą sobie pomagać w parach.
Przypowieść o siewcy (Mt 13,1-31)
Co ten fragment mówi o Bożej miło- Bóg jest bardzo hojny w dzieleniu się
ści? słowem.
Co ten fragment mówi o grzechu? Ludzie, którzy nie chcą przyjmować i żyć
słowem Bożym.
Jakie są w nim wskazówki dla mojego Mam przyjąć słowo Boże – ziemia żyzna.
życia?
Jaka jest główna myśl fragmentu? Słuchanie słowa Bożego powinno przy-
nosić owoc w moim życiu.
Czego w tym fragmencie nie rozu- Osobiste spostrzeżenia uczniów.
miem?
Po odpowiedzi na pytania uczniowie tworzą krótką notatkę i chętni czytają ją przed
całą klasą, a K. krótko podsumowuje.
2. Wspólnoty rozważające słowo Boże
K. tworzy na tablicy wykaz grup parafialnych, w których rozważane jest Pismo Święte,
z którymi spotkali się uczniowie. K. uzupełnia:
Każdą parafię możemy nazwać wspólnotą wspólnot. Podstawową wspólnotą
jest rodzina i to z rodzin składa się parafia. Ponadto są wspólnoty parafialne dla
dzieci, młodzieży, rodzin, osób starszych czy samotnych. Każda z tych wspólnot ma
jeden cel – dążyć do spotkania z Chrystusem. Jednym ze sposobów jest czytanie,
rozważnie słowa Bożego i życie nim.
272
Proponowany zapis:
Wspólnoty, w których rozważane jest Pismo Święte:
 rodziny,
 małe grupy przygotowujące się do bierzmowania,
 Ruch Światło-Życie,
 Apostolstwo Chorych,
 Odnowa w Duchu Świętym…
K. zachęca uczniów do podzielenia się swoim własnym doświadczeniem (lub jego
brakiem) w czytaniu Pisma Świętego.
3. Zapisz do zeszytu
Uczniowie piszą notatkę z rozważania przypowieści o miłosiernym ojcu oraz o siewcy,
nad którą pracowali indywidualnie lub w parach. Przepisują z tablicy wykaz wspólnot,
w których jest rozważane słowo Boże.
4. Praca domowa
1. Wybierz fragment Pisma Świętego i rozważ go, korzystając z metody pięciu
palców. Napisz, jakie jest jego najważniejsze przesłanie.
2. Odszukaj w Internecie i wypisz nazwy wspólnot rozważających słowo Boże.
3. Zaproś kolegów lub koleżanki na wspólne czytanie Pisma Świętego.
4. Poproś rodziców, by razem z tobą przeczytali fragment Pisma Świętego.
Rozważcie go wspólnie metodą kręgu biblijnego.
5. Modlitwa
K. czyta fragment Psalmu 119 i wszyscy kończą modlitwę słowami „Chwała Ojcu…”.
„Twoje słowo jest lampą dla moich kroków
i światłem na mojej ścieżce” (Ps 119,105).
Literatura
F. Blachnicki, Oaza nowego życia II stopnia. Podręcznik, Światło-Życie, Krościenko
2000.
Co dało mi roczne czytanie Pisma Świętego?, „Wieczernik”, wrzesień-październik
2004, nr 132, <http://www.wieczernik.oaza.pl/artykul/co-dalo-mi-roczne-
czytanie-pisma-swietego-swiadectwa_id109>, dostęp: 29.04.2014.
Z.P. Maciejewski, Szkoła życia z Bogiem. Przygotowanie do bierzmowania, <http://
bierzmowanie.natan.pl/bierzmowanie/category/szkola-zycia-z-bogiem/>,
dostęp: 28.08.2014.
Warto wykorzystać
J. Bartczak, Przypowieść o synu marnotrawnym, <http://www.youtube.com/wat-
ch?v=sZCCfMJUr7U>, dostęp: 7.07.2014.
273
35. Po co jest piękno? Sztuka sakralna
– Poznanie roli sztuki sakralnej w liturgii Kościoła.
– Kształtowanie wrażliwości na piękno oraz umiejętności odbioru duchowego
przesłania zawartego w sztuce sakralnej.
Wiedza:
– Uczeń wymienia najbardziej znane dzieła sztuki religijnej (z zakresu architek-
tury, malarstwa, rzeźby, muzyki).
– podaje przykłady motywów biblijnych w sztuce.
Umiejętności:
– Uczeń rozpoznaje elementy sztuki sakralnej w swojej świątyni,
– charakteryzuje motywy powstawania religijnych dzieł sztuki.
– Uczeń wyraża szacunek wobec dzieł sztuki sakralnej,
– kształtuje w sobie wrażliwość na piękno.
Metody, formy i techniki: prezentacja multimedialna, rozmowa kierowana, przy-

pomnienie epok, analiza obrazu, prezentacja i analiza utworu muzycznego,
medytacja, praca w parach.
Środki dydaktyczne: zdjęcia (slajdy) przedstawiające piękno przyrody, prezentacja
multimedialna (architektura sakralna w poszczególnych epokach), obraz
(slajd) przedstawiający np. „Wieczerzę w Emaus” Rembrandta, nagranie:
W.A. Mozart „Requiem – Lacrimosa”, slajd przedstawiający „Pietę” Michała
Anioła.
Uwaga: Ze względu na treść tej katechezy najlepiej jest przeprowadzić ją z po-

mocą rzutnika lub tablicy multimedialnej.

1. Modlitwa
K. wita się z uczniami i poleca odszukać w podręczniku fragmentu wiersza C.K. Nor-
wida „Modlitwa”. Modlitwę kończy „Chwała Ojcu…”
Przez wszystko do mnie przemawiałeś – Panie,
Przez ciemność burzy, grom i przez świtanie;
Przez przyjacielską dłoń w zapasach z światem,
Pochwałą wreszcie – ach! – nie Twoim kwiatem...
274
2. Po co jest piękno? – prezentacja multimedialna, rozmowa kierowana
K. prezentuje zdjęcia (slajdy) przedstawiające piękno przyrody (teczka pomocy) i pyta:
– Czemu służy piękno?

– Co nam daje przebywanie w pięknych miejscach i podziwianie ich?
Jako podsumowanie odpowiedzi, K. prosi uczniów, by przeczytali z podręcznika frag-
ment wiersza C.K. Norwida „Piękno”:
„Bo nie jest światło, by pod korcem stało,
Ani sól ziemi do przypraw kuchennych,
Bo piękno na to jest, by zachwycało
Do pracy – praca, by się zmartwychwstało”.
K. wyjaśnia:
Piękno zachęca do pracy, do tworzenia, do czegoś nowego… Człowiek ze swej
natury jest istotą twórczą. Otrzymał od Boga możliwość tworzenia jako dar. W Księ-
dze Rodzaju czytamy, że „Pan Bóg wziął zatem człowieka i umieścił go w ogrodzie
Eden, aby uprawiał go i doglądał” (Rdz 2,15). Tworzenie jest jedną z wewnętrznych
potrzeb człowieka.
Człowiek może tworzyć rzeczy piękne i brzydkie. Przez swoje dzieła może prze-
kazywać wartości, które rozwijają go, oraz dzieła, które niszczą dobro w człowieku.
Piękno jest darem Boga. Tworzenie piękna i przebywanie wśród niego sprawia
człowiekowi przyjemność. Piękno jest również formą obecności Boga.

1. Architektura sakralna – przypomnienie epok, prezentacja multimedialna
K. przypomina wiadomości na temat architektury sakralnej w poszczególnych epokach
za pomocą prezentacji multimedialnej (teczka pomocy). Może krótko powiedzieć,
co charakteryzuje każdą z epok. Wcześniej pyta:
– Dlaczego powstają piękne dzieła architektury?
– Dlaczego sztuka zachwyca nas swoim pięknem?
– Dlaczego nie podoba się nam brzydota?
Każda epoka historyczna ma swój styl i rozwiązania techniczne. Na różne sposo-
by twórcy wyrażali piękno, które najpierw powstawało w ich umyśle, a potem było
tworzone z wielkim trudem często przez wiele lat.
275
Średniowiecze Odrodzenie
Bazylika św. Piotra w Rzymie.

Katedra Notre Dame w Paryżu. Kaplica Zygmuntowska na Wawelu.
Barok Oświecenie
Baldachim nad grobem św. Piotra – ba-

zylika św. Piotra w Rzymie. Kościół św. Magdaleny w Paryżu.
XIX wiek XX wiek
Kościół Sagrada Familia w Barcelonie

(A. Gaudi).
Sanktuarium Bożego Miłosierdzia
Kościół NMP w Budapeszcie
w Krakowie.
– Jaką zdolność posiada człowiek, skoro mógł tworzyć takie dzieła?
– Co było potrzebne, by powstały bazyliki, katedry, kościoły?
– Dlaczego powstają obiekty sakralne?
Architektura sakralna to świadectwo wiary. Jest to również wyraz wdzięczności
za dary, jakie ludzie otrzymali od Boga. Ich piękno to hołd oddawany Bogu, który
jest Twórcą wszelkiego piękna, jakie istnieje.
276
2. Wydarzenia biblijne w sztuce – analiza obrazu, praca w parach
K. prezentuje uczniom obraz (slajd) przedstawiający np. „Wieczerzę w Emaus” Rem-
brandta (teczka pomocy) i pyta:
– Jaką scenę przedstawia ten obraz?
– Co jest charakterystyczne dla tego obrazu?
– Jakie emocje wywołuje w was scena z Emaus?
– Dlaczego przedstawiano sceny biblijne na obrazach?
Uczniowie w parach wypisują propozycje przyczyn, dla których wykorzystywano w sztuce
wydarzenia i postacie biblijne. Po kilkuminutowej pracy propozycje są odczytywane
głośno i zapisywane na tablicy. K. podsumowuje i uzupełnia:
Jedną z przyczyn przedstawiania scen biblijnych na obrazach było przybliżenie
treści biblijnych osobom, które nie potrafiły czytać. W pewien sposób obrazy zastę-
powały Biblię. Dla artystów była to możliwość wyrażania swojej wiary i duchowych
przeżyć. Dlatego każdy obraz ma ukryte przesłanie, które ułatwia zbliżenie się do
Boga innym ludziom.
Propozycja zapisu:
Sakralne dzieła sztuki pomagały w:
 poznaniu historii biblijnych (szczególnie w czasach, gdy niewiele osób
potrafiło czytać),
 poznaniu faktów z życia postaci biblijnych oraz świętych,
 oddawaniu czci Jezusowi, Maryi i świętym,
 pokazaniu przez twórców, że Bóg i wiara są ważną częścią ich życia,
 wykorzystaniu talentu artystów dla oddania czci Bogu i upiększenia rze-
czywistości.
1. Mozart „Lacrimosa” – prezentacja i analiza utworu muzycznego

Warto zaprezentować uczniom nagranie W.A. Mozarta „Requiem – Lacrimosa” (np.
Wolfgang Amadeus Mozart: Requiem – Lacrimosa. The Cracow Concert Choir, The New
Polish Philharmonic (3:45), <http://www.youtube.com/watch?v=AmNfVqS2d7k>,
dostęp: 9.07.2014).
K. może zrealizować tę część katechezy na 2 sposoby:
a) K. prezentuje samo nagranie i pyta:
– Jaki jest nastrój tego utworu?
– Jakich instrumentów słyszycie najwięcej?
– Co jest najgłośniejsze w tym utworze?
– Z jakim wydarzeniem kojarzy wam się ta muzyka?
b) K. prezentuje nagranie wraz ze slajdami przedstawiającymi obrazy z życia Maryi
i Jezusa i zadaje pytania jak wcześniej, lecz dodaje:
– Z jakimi wydarzeniami z życia Maryi i Jezusa połączono ten utwór?
277
Ten utwór to „Requiem – Lacrimosa” W.A. Mozarta. Nastrój utworu jest smut-
ny i wzniosły, momentami wręcz przejmujący. Budują go instrumenty smyczkowe
i partie wokalne chóru, dominujące w całym utworze. Muzyka narasta stopniowo,
stając się coraz głośniejsza i dochodząc do kulminacji, po czym gwałtownie cichnie.
„Lacrimosa” wzbudza uczucia nostalgii, wzruszenia i zadumy nad życiem. Całości
wrażenia dopełniają słowa utworu, śpiewane przez chór po łacinie.
Benedikt Žák, kompozytor i przyjaciel domu Mozartów, wspomina, że w grudniu
1791 r. odbyła się śpiewana próba fragmentów dzieła. Podobno przy pierwszych
taktach „Lacrimosy” Mozart wybuchnął płaczem, odłożył partyturę i jedenaście
godzin później (5 grudnia), około pierwszej w nocy, zmarł. Jego utwór zachwyca
do tej pory.
(oprac. na podst. opisu na: <http://www.youtube.com/watch?v=AmNfVqS2d7k>,
dostęp: 9.07.2014)
Informacja dla K.:
Lacrimosa
Lacrimosa dies illa O dniu jęku, o dniu szlochu,
Qua resurget ex favilla Kiedy z popielnego prochu
Judicandus homo reus. Człowiek winny na sąd stanie.
Huic ergo parce, Deus Oszczędź go, o dobry Boże,

Pie Jesu Domine Jezu nasz, i w zgonu porze
Dona eis requiem, Amen. Daj mu wieczne spoczywanie.
(Lacrimosa, <http://www.tekstowo.pl/piosenka,mozart,lacrimosa.html>, dostęp: 9.07.2014)
2. „Pieta” Michała Anioła – medytacja, prezentacja multimedialna

Przypomnieliśmy przykłady dzieł sztuki religijnej, zarówno architektury, muzy-
ki, jak i sztuk plastycznych. Ich powstanie wiąże się nie tylko z naturalną potrzebą
tworzenia, ale również z pragnieniem poruszenia ludzkich umysłów i serc. Za chwilę
zobaczymy, jak sztuka sakralna przemawia do współczesnego człowieka.
K. prezentuje slajd z ilustracją „Piety” Michała Anioła – teczka pomocy (lub uczniowie
szukają jej w podręczniku). Uczniowie wyciszają się. K. ponownie włącza nagranie
„Lacrimosy” W.A. Mozarta.
Po wysłuchaniu K. pyta:
– Jaką scenę przedstawia „Pieta” Michała Anioła?
Michał Anioł przedstawił scenę złożenia martwego ciała Chrystusa na kolanach
Matki.
Zastanów się:
– Jaki jest nastrój tej sceny?
– Co w sposób szczególny rzuca ci się w oczy?
– Jaki własny tytuł możesz nadać tej rzeźbie?
278
Zamknij oczy i pomyśl:
– Jakie szczegóły pamiętasz z tego wydarzenia?
– Co Maryja pragnie powiedzieć, trzymając martwe ciało Syna?
– O czym rzeźbiarz przypomina współczesnemu człowiekowi?
3. Dbam o moją świątynię – rozmowa kierowana
K. wyjaśnia:
Dzieła sztuki o treści religijnej powstawały na przestrzeni wieków. Każda epoka
miała swoje charakterystyczne założenia i kanony. Oprócz tego na obrazach czy też
rzeźbach przedstawiano atrybuty charakteryzujące daną postać.
– Jakie obrazy czy rzeźby znajdują się w waszym kościele parafialnym?
– Kogo przedstawiają?
– Z jakiej epoki historycznej pochodzą?
– W jaki sposób można dbać o dzieła sztuki znajdujące się w waszym kościele?
– Jak możecie propagować przesłanie znajdujących się tam dzieł sztuki?
W zależności od stylu wyposażenia kościoła oprócz wymienienia obrazów czy opisaniu
wyglądu zewnętrznego kościoła można również wspomnieć o stacjach drogi krzyżowej,
ołtarzach, chrzcielnicy czy organach. W ramach dbałości o wystrój kościoła można
wspomnieć o potrzebie troszczenia się o czystość, włączania się w akcje związane
z konserwowaniem przedmiotów i oczywiście przypomnieć, że nie wolno ich niszczyć.
Jeżeli K. ma możliwość poszerzenia treści, może skorzystać z następujących propozycji:

Średniowiecze
Sztuka: Wit Stwosz – ołtarz w kościele Mariackim w Krakowie.
Muzyka: chorał gregoriański – „Bogurodzica”, „Gaude Mater Polonia”.
Odrodzenie
Sztuka: Michał Anioł – fresk w kaplicy Sykstyńskiej, „Pieta”; Leonardo da Vinci
– „Ostatnia Wieczerza”.
Muzyka: M. Gomółka – Psalmy np. „Kleszczmy rękoma”; G.P. da Palestrina –
„Missa Papae Marcelli”.
Barok
Sztuka: P. Rubens – „Ukrzyżowanie”; Caravaggio – „Powołanie św. Mateusza”.
Muzyka: J.S. Bach – „Pasja wg św. Mateusza”, „Msza h-moll”; G.F. Handel –
oratorium „Mesjasz”.
Oświecenie
Sztuka: Bernardo Bellotto – kościół św. Anny w Warszawie.
Muzyka: J. Haydn – oratoria np. „Stworzenie świata”, „Powrót Tobiasza”.
Romantyzm
Sztuka: F. Goya – „Narodziny Marii”; J. Matejko – „Śluby Jana Kazimierza”.
Muzyka: S. Moniuszko – „Ojcze z niebios”; Chopin – „Marsz żałobny”.
II poł. XIX i XX wiek
Sztuka: S. Wyspiański – „Bóg Ojciec” (witraż w kościele oo. franciszkanów
w Krakowie); T. Czyżewski – „Madonna z Dzieciątkiem”.
279
Muzyka: H.M. Górecki – „Miserere”, „Pieśni kościelne”; K. Penderecki – „Pasja
wg św. Łukasza”.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie wypisują poszczególne epoki historyczne i przykładowe propozycje architek-
tury sakralnej oraz przepisują zapis z tablicy „Dzieła sztuki pomagały…”
5. Praca domowa
1. Opisz historię swojej świątyni parafialnej.
2. Wybierz obraz lub rzeźbę o tematyce religijnej i opisz, jakie niesie przesłanie.
3. Zrób prezentację z dziełami sztuki znajdującymi się w najstarszym kościele,
jaki znasz.
4. Wybierz jedno dzieło o treści biblijnej i na jego podstawie napisz modlitwę.
6. Modlitwa
Na zakończenie katechezy można ponownie pomodlić się fragmentem wiersza
C.K. Norwida „Modlitwa” i zakończyć słowami „Chwała Ojcu”.
Literatura
Encyklopedia chrześcijaństwa. Historia i współczesność 2000 lat nadziei, red.
Historia chrześcijaństwa. Od św. Piotra do św. Jana Pawła II, red. J.M. Laboa, Kielce
2014.
Mozart – Lacrimosa, <http://www.tekstowo.pl/piosenka,mozart,lacrimosa.html>,
dostęp: 9.07.2014.
Nowy leksykon sztuki chrześcijańskiej, red. M. Pieniążek-Samek, Kielce 2013.
Warto wykorzystać
„Wolfgang Amadeus Mozart: Requiem – Lacrimosa”. The Cracow Concert Choir,
The New Polish Philharmonic, <http://www.youtube.com/watch?v=AmN-
fVqS2d7k>, dostęp: 9.07.2014.
280
V
Europa

36. Chrześcijaństwo a świat antyczny
– Poznanie wyzwań, jakie stanęły przed chrześcijaństwem w zetknięciu z kul-
turą antyczną grecką i rzymską.
– Kształtowanie otwartej (i krytycznej) postawy wobec wartości obecnych w po-
zachrześcijańskich kręgach kulturowych.
Wiedza:
– Uczeń podaje przykłady zetknięcia się św. Pawła z kulturą grecką i rzymską,
– definiuje pojęcie inkulturacji,
– na podstawie wypowiedzi Jana Pawła II podaje przykłady współczesnych
„areopagów”.
Umiejętności:
– Uczeń charakteryzuje postawę św. Pawła wobec przejawów kultury greckiej
i rzymskiej,
– omawia problemy związane z inkulturacją chrześcijaństwa w pierwszych wie-
kach.
– Uczeń wyraża szacunek dla ludzi o innych poglądach,
– pogłębia własną wiarę, szuka wyjaśnienia napotkanych trudności,
– odważnie przyznaje się do Chrystusa i Kościoła w każdym środowisku.
Metody, formy i techniki: scenka, analiza tekstu biblijnego, praca z tekstem, schema-
tyczne przedstawienie treści, rozmowa kierowana, praca z mapą, miniwykład,
projekcja filmu, opowiadanie, „gorące krzesła”, uzupełnianie tabeli, tworzenie
zapisu na blogu, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: trzy kolorowe prześcieradła, zdjęcie Areopagu (slajd), mapa
z podróżami św. Pawła, filmy („Odpust w kaplicy św. Jana – Korogocho Slum”,
„Afryka procesja z darami”), teksty Jana Pawła II do pracy w grupach, blan-
kiety rzutu ekranowego blogu.

1. Modlitwa
2. Paweł na Areopagu – scenka, analiza tekstu biblijnego
K. mówi:
Podczas jednej z podróży apostolskich, w Atenach, św. Paweł stanął przed niezwy-
282
kłym wyzwaniem. Miał opowiedzieć o Jezusie i zmartwychwstaniu przed uczonymi
filozofami greckimi. Spotkanie to miało miejsce na wzgórzu zwanym Areopagiem.
K. pokazuje uczniom slajd przedstawiający współczesne zdjęcie Areopagu (teczka
pomocy) i kontynuuje:
Opis tego wydarzenia znajdu-
jemy w Dziejach Apostolskich.
K. wybiera trzech uczniów do przed-
stawienia fragmentu Dz 17,16.18-
34 (podręcznik): narratora i dwóch
filozofów, dla siebie zostawia rolę
św. Pawła. Maksymalnie przez 2
min. wszyscy przygotowują się do
odegrania scenki. W tym czasie
pozostali uczniowie czytają tekst po
cichu. Dla lepszego efektu K. i od-
grywający role filozofów uczniowie
mogą mieć na sobie kolorowe prześcieradła. Narrator siada z boku, natomiast „Paweł”
i „filozofowie” stają na środku sali, skąd przedstawiają swoje kwestie.
„W Atenach Paweł burzył się wewnętrznie na widok miasta pełnego bożków. Nie-
którzy z filozofów epikurejskich i stoickich rozmawiali z nim: «Cóż chce powiedzieć
ten nowinkarz?» – mówili jedni, a drudzy: «Zdaje się, że jest zwiastunem nowych
bogów» – bo głosił Jezusa i zmartwychwstanie. Zabrali go i zaprowadzili na Areopag,
i zapytali: «Czy moglibyśmy się dowiedzieć, jaką to nową naukę głosisz? Bo jakieś nowe
rzeczy kładziesz nam do głowy (…)». «Mężowie ateńscy – przemówił Paweł, stanąw-
szy w środku Areopagu – widzę, że jesteście pod każdym względem bardzo religijni.
Przechodząc bowiem i oglądając wasze świętości jedną po drugiej, znalazłem też ołtarz
z napisem: ‘Nieznanemu Bogu’. Ja wam głoszę to, co czcicie, nie znając. Bóg, który
stworzył świat i wszystko, co w nim istnieje, On, który jest Panem nieba i ziemi, nie
mieszka w świątyniach ręką zbudowanych i nie odbiera posługi z rąk ludzkich, jak gdyby
czegoś potrzebował, bo sam daje wszystkim życie i tchnienie, i wszystko. On z jednego
[człowieka] wywiódł cały rodzaj ludzki, aby zamieszkiwał całą powierzchnię ziemi.
Określił [im] właściwe czasy i granice zamieszkania, aby szukali Boga; może dotkną
Go i znajdą niejako po omacku. Bo w rzeczywistości jest On niedaleko od każdego
z nas. W Nim bowiem żyjemy, poruszamy się i jesteśmy, jak to powiedzieli niektórzy
z waszych poetów: ‘Jesteśmy bowiem z jego rodu’. Będąc więc z rodu Bożego, nie po-
winniśmy sądzić, że Bóstwo jest podobne do złota albo do srebra, albo do kamienia,
wytworu rąk i myśli człowieka. Nie biorąc pod uwagę czasów nieświadomości, wzywa
Bóg teraz wszędzie i wszystkich ludzi do nawrócenia, dlatego że wyznaczył dzień, kiedy
to sprawiedliwie będzie sądzić świat przez Człowieka, którego na to przeznaczył, po
uwierzytelnieniu Go wobec wszystkich przez wskrzeszenie Go z martwych».
Gdy usłyszeli o zmartwychwstaniu, jedni się wyśmiewali, a inni powiedzieli:
«Posłuchamy cię o tym innym razem». Tak Paweł ich opuścił. Niektórzy jednak
przyłączyli się do niego i uwierzyli. Wśród nich Dionizy Areopagita i kobieta imie-
niem Damaris, a z nimi inni”.
(Dz 17,16.18-20.22-34)
283
– Jaki widok oburzał Pawła w Atenach?
– Czego chcieli się dowiedzieć filozofowie od Pawła?
– Dlaczego Paweł podkreślał religijność ateńczyków?
– Jak Paweł przedstawił ateńczykom Nieznanego Boga?
– Gdzie nie należy Go szukać?
– Jak Paweł tłumaczył pochodzenie człowieka i jego historię?
– Do czego Bóg wzywa wszystkich ludzi?
– O jakim dniu mówi Paweł do Ateńczyków?
– Co Paweł powiedział o Jezusie Chrystusie?
W Grecji kultura stała na bardzo wysokim poziomie: kwitła filozofia, rozwi-
jała się literatura. W wymiarze religijnym charakterystyczny był politeizm, czyli
wielobóstwo. W Atenach istniało wiele świątyń, ołtarzy i posągów poświęconych
obcym bogom, co wewnętrznie oburzało Pawła. Podjął rozmowę z Grekami
o Jezusie, wykorzystując fakt, że jeden z wielu ołtarzy poświęcili również „Nie-
znanemu Bogu”.
Święty Paweł przełamuje schematy myślenia greckiego. Wyjaśnia słuchaczom,
że ów Nieznany Bóg jest Stwórcą całego świata i panuje nad nim. Nie jest więc
związany z żadnym miejscem, bo do Niego należy cały świat. Nie potrzebuje ludz-
kich darów, bo sam daje życie. Bóg jest też Panem historii. Cała ludzkość została
przez niego stworzona.
Starożytni Grecy wierzyli, że każdy naród ma swoje odrębne pochodzenie,
a więc i osobnego boga, który jest jego stwórcą. Paweł mówi o szukaniu jedyne-
go prawdziwego Boga przez wysiłek woli. To oznacza, że człowiek jest zależny
od Niego, ma Go czcić i służyć Mu. Wreszcie Paweł mówi o Jezusie Chrystusie
i wskazuje konieczność nawrócenia, czyli porzucenie dawnego, a przyjęcie nowego
sposobu życia.
3. Areopag ateński i współczesne „areopagi” – praca z tekstem, praca w grupach
Areopag, w którym św. Paweł wygłosił swoją mowę, przeszedł do historii jako
miejsce spotkania różnych kultur i religii. Ateńczycy gromadzili się na nim, aby
posłuchać czegoś nowego. Było to również miejsce posiedzeń przedstawicieli rady
miejskiej.
Paweł głosił tu Ewangelię, używając języka odpowiedniego i zrozumiałego
w tym środowisku. Nic Grekom nie nakazywał, ale poszukiwał tego, co w świecie
pogańskim może być wspólnego z chrześcijaństwem, szukał wspólnych wartości.
Doceniał swoich słuchaczy i podejmował z nimi dialog. Chociaż pozornie wydaje
się, że w rozmowie z filozofami na Areopagu Paweł poniósł klęskę, to jednak spo-
tkanie to było bardzo ważne. Było to pierwsze wystąpienie św. Pawła w miejscu
publicznym, skierowane do szerokiego kręgu słuchaczy.
Święty Jan Paweł II w encyklice Redemptoris missio wyjaśnia, że Areopag stał
się symbolem.
284
K. poleca wybranemu uczniowi przeczytać głośno z podręcznika fragment encykliki
„Redemptoris missio”:
„Areopag był wówczas ośrodkiem kultury wykształconego ludu ateńskiego i dziś
można go uznać za symbol nowych miejsc, w których należy głosić Ewangelię”.
(Jan Paweł II, Encyklika „Redemptoris missio”, 37c, <http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/
jan_pawel_ii/encykliki/r_missio_1.html#>, dostęp: 24.06.2014)
K. mówi:
Po dwudziestu wiekach mamy nowe obszary działalności człowieka, w których
należy głosić Ewangelię.
– Co jest współczesnym „areopagiem”?
K. dzieli klasę na trzy grupy (lub wielokrotność trzech). Każda otrzymuje fragment
encykliki „Redemptoris missio” i pytania do niego (teczka pomocy). Ich zadaniem jest
zapoznać się z treścią i odpowiedzieć na pytania. Czas pracy to maksymalnie 5 min. Po
upływie tego czasu grupy czytają głośno tekst i odpowiedzi, a wybrany uczeń zapisuje
je na tablicy pod hasłem „Współczesne areopagi”.
Grupa 1
„Pierwszym «areopagiem» współczesnym jest świat środków przekazu, który
jednoczy ludzkość i czyni z niej, jak to się określa, «światową wioskę». Środki spo-
łecznego przekazu osiągnęły takie znaczenie, że dla wielu są głównym narzędziem
informacyjnym i formacyjnym, przewodnikiem i natchnieniem w zachowaniach
indywidualnych, rodzinnych, społecznych. (…) Trzeba włączyć (…) orędzie (chrze-
ścijańskie) w tę «nową kulturę», stworzoną przez nowoczesne środki przekazu”.
– Co jest pierwszym „areopagiem”?

– Jakim narzędziem są środki przekazu?
– Co trzeba włączyć w kulturę tworzoną przez środki przekazu?
– Dlaczego media mogą być narzędziem do głoszenia Ewangelii?
Grupa 2
„Jest wiele innych «areopagów» współczesnego świata, ku którym winna się
kierować działalność misyjna Kościoła. Na przykład zaangażowanie na rzecz po-
koju, rozwoju i wyzwolenia ludów, praw człowieka i narodów, przede wszystkim
mniejszości, działanie na rzecz kobiety i dziecka, ochrona świata stworzonego, to
wszystko dziedziny ludzkiej działalności, które należy rozjaśnić światłem Ewan-
gelii”.
– O jakich „areopagach” współczesnego świata pisze Jan Paweł?

– Czym je należy rozjaśnić?
– Dlaczego działania na rzecz praw człowieka łączą się z głoszeniem Ewangelii?
285
Grupa 3
„Trzeba ponadto przypomnieć bardzo rozległy «areopag» kultury, prac badaw-
czych, stosunków międzynarodowych, które ułatwiają dialog i sprzyjają powstawaniu
nowych planów życiowych. Należy uważnie śledzić i angażować się w te współczesne
wymagania. (…) Chrześcijanie, których życie i praca przebiega w (…) wymiarze
międzynarodowym, winni zawsze pamiętać o obowiązku dawania świadectwa
Ewangelii”.
– O jakich „areopagach” pisze Jan Paweł II?

– Do czego są powołani współcześni ludzie?
– Dlaczego chrześcijanie są zobowiązani głosić Ewangelię wszystkim narodom?
Współczesne areopagi:
 mass-media,
 działalność na rzecz pokoju i rozwoju na świecie,
 praca na rzecz praw człowieka i narodów, przede wszystkim mniejszości,
 działania na rzecz praw kobiety i dziecka,
 ochrona świata stworzonego (ekologia),
 kultura,
 prace badawcze,
 stosunki międzynarodowe.
K. podsumowuje:
Święty Paweł głosił Jezusa poganom dostępnymi w tamtych czasach środkami
przekazu. Obecnie w coraz szybciej zmieniających warunkach życia, spowodowanych
przez postęp techniczny, zadaniem chrześcijan również jest głosić Ewangelię. Od
czasów antycznych w tym względzie nic się nie zmieniło, ale konieczna jest zmiana
formy, aby móc dotrzeć z Dobrą Nowiną do każdego człowieka i by przeniknęła
wszystkie dziedziny życia.
1. Inkulturacja – schematyczne przedstawienie treści, rozmowa kierowana

K. wyjaśnia:
Święty Paweł mówił Grekom o Bogu, wykorzystując grecką kulturę i greckie
tradycje, odwołując się do tego, co dla nich drogie i święte, a jednocześnie występu-
jąc przeciw kultowi bóstw pogańskich. Niejako wszedł w kulturę Greków, by głosić
zmartwychwstanie Jezusa. Jak nazywamy taki sposób działania?
K. pisze na tablicy:
INKULTURACJA
286
– Co to jest kultura?
K. pisze niżej, omawiając znaczenie słowa inkulturacja:

w in + cultura dorobek materialny i duchowy
Słowo „kultura” pochodzi z jęz. łacińskiego, w którym „c” czyta się jako „k”.
Oznacza ono cały dorobek społeczeństwa, zarówno materialny (czyli wszystkie
wytwory człowieka), jak i duchowy (literaturę, sztukę, wierzenia, itp.).
Słowo „in” w języku łacińskim oznacza „w”.
Inkulturacja oznacza przeniknięcie do kultury. Jest to proces trwający nieraz
wiele lat.
K. poleca wybranemu uczniowi przeczytać z podręcznika:
„Proces inkulturacji polega na stopniowym wcielaniu się Ewangelii w kulturę.
Niektóre wartości kulturalne należy przekształcić i oczyścić, i dopiero wtedy będą
mogły się stać cząstką kultury autentycznie chrześcijańskiej. Z drugiej strony jest
wiele kultur, w których wartości chrześcijańskie mogą się łatwo zakorzenić. Inkul-
turacja rodzi się z szacunku należnego zarówno Ewangelii, jak i kulturze, w której
jest ona głoszona i przyjmowana”.
(Jan Paweł II, Encyklika „Ecclessia in Oceania”, 16, <http://nauczaniejp2.pl/>, dostęp: 26.06.2014)
– Na czym polega proces inkulturacji?

– Kiedy wartości obecne w społeczności pogańskiej mogą stać się częścią kultury
chrześcijańskiej?
– Z czego rodzi się inkulturacja?
K. podsumowuje:
W procesie inkulturacji dochodzi do połączenia dwóch kultur, nierzadko od-
miennych. Nie polega on jednak na przekształceniu jednej kultury w drugą, lecz na
przenikaniu przy jednoczesnym zachowaniu swoistych cech. W przypadku głoszenia
Ewangelii zostają zachowane zasady wiary, natomiast w zależności od terytorium,
na którym jest ona głoszona, przybiera formy obecne w danej kulturze. Dzięki temu
przekaz Ewangelii staje się czytelny dla ewangelizowanej ludności, ponieważ jest
przekazywany w sposób dla niej zrozumiały. Tak właśnie głosił Ewangelię św. Paweł,
który został nazwany Apostołem Narodów.
2. Misja św. Pawła – praca z mapą, miniwykład
K. pokazuje uczniom mapę z zaznaczonymi podróżami św. Pawła (teczka pomocy).
Następnie poleca czterem uczniom odczytanie głośno miejscowości z czterech podróży
zaznaczonych na mapie. K. mówi:
Paweł poświęcił swoje życie głoszeniu Ewangelii. Jego kolejne podróże misyjne
(cztery) za każdym razem zataczały coraz szerszy zasięg. Podczas tych wypraw Paweł
doświadczył wielu trudności i niebezpieczeństw, a nawet zagrożenia życia. Wszystko
po to, aby głosić Ewangelię wszędzie tam, gdzie udawało mu się dotrzeć. Były to
obszary zamieszkałe przez narody należące do Imperium Rzymskiego.
– Na jakim poziomie była kultura rzymska w stosunku do państw podbitych?
– Jaka religia panowała na terenie Imperium?
287
Rzym uchodził w tamtym czasie za najważniejsze miasto na świecie. Był stolicą
państwa z bardzo bogatym dorobkiem kulturalnym w dziedzinie literatury, malar-
stwa, rzeźby, filozofii i teatru. W Imperium wyznawano wielobóstwo. Warto dodać,
że bardzo istotny wpływ na kulturę rzymską miała kultura grecka, którą Paweł znał
bardzo dobrze.
W głoszeniu Ewangelii bardzo pomocne okazało się staranne wykształcenie św.
Pawła. Znał powszechnie używane wówczas języki oraz dorobek naukowy swoich
czasów. Umożliwiało mu to wejście w dialog z ludźmi o odmiennej niż żydowska kul-
turze i religii. Paweł, odcinając się od politeizmu, głosił Ewangelię i zakładał gminy
chrześcijańskie. Za pomocą listów pisanych do gmin rozwiązywał pierwsze problemy
dotyczące dyscypliny i wiary. Listy te możemy znaleźć w Nowym Testamencie. Na
ewangelizowanych przez niego terenach chrześcijaństwo przyjmowało specyficzną,
uzależnioną od tamtejszej kultury formę. To dzięki jego misjom w basenie Morza
Śródziemnego chrześcijaństwo dotarło do Europy. Państwa europejskie bardzo
obficie czerpały z kultury antycznej: rzymskiej i greckiej. Narody, które przyjmowały
chrześcijaństwo od misjonarzy należących do tych kultur, przejmowały ich łacińskie
bądź greckie elementy.
3. Misje dzisiaj – projekcja filmu lub opowiadanie
Obecnie również jest wiele narodów pogańskich, które nie słyszały orędzia
Ewangelii. Terenami misyjnymi są dzisiaj Afryka i Azja oraz częściowo Ameryka
Południowa (Amazonia).
K. pokazuje te tereny na mapie.
Stanowią one wyzwanie dla Kościoła, który posyła na te obszary swoich misjona-
rzy. Ich zadaniem jest przyprowadzić ludzi do Jezusa. Każdy z misjonarzy, podobnie
jak Paweł prawie dwa tysiące lat temu, stoi przed wyzwaniem inkulturacji. W misyj-
nych zakątkach świata żyją ludzie o odmiennej niż w Europie kulturze, mentalności,
sposobie wartościowania. Aby Dobra Nowina była przez nich właściwie przyjęta,
musi być przekazana w formie dla nich zrozumiałej, a jednocześnie w taki sposób,
aby nie został zagubiony sens orędzia Ewangelii.
Tę część katechezy można przeprowadzić na dwa sposoby.
a) K. odtwarza kilka migawek z filmu ukazującego fragmenty Mszy Świętej odprawianej
w Kenii (poniżej zostały podane przybliżone czasy trwania wskazanych części liturgii) ze
strony <http://www.youtube.com/watch?v=Mt8CQmVRdFo> (dostęp: 27.06.2014).
Aby móc się przekonać, w jaki sposób przebiega inkulturacja np. w krajach
Afryki, obejrzymy fragmenty tamtejszej liturgii Mszy Świętej.
1. Procesyjne rozpoczęcie Mszy Świętej – minuty od 2:30 do 5:00.
2. Przeistoczenie – minuty od 13:40 do 12:05.
3. Komunia Święta – minuty od 14:20 do 15:00.
4. Procesja z darami podczas Mszy Świętej we wspólnocie zakonnej <http://
www.youtube.com/watch?v=bmgBAYUqlpY>, dostęp: 27.06.2014.
K. pyta:
– Jakie są różnice w przeżywaniu przez Afrykanów liturgii Mszy Świętej?
288
b) K. czyta fragment wpisu na blogu świeckiego misjonarza.
Poznamy teraz fragment wpisu na blogu Marcina, który wyjeżdża na misje do
Afryki, pomagając tamtejszym misjonarzom. Opisał on przebieg Mszy Świętej
w misji Mpanshya w Zambii:
„Bardzo dużo ludzi dzisiaj w kościele, wszyscy wystrojeni, dzieci roześmiane.
(…) Najpierw wszedł do kościoła ministrant niosący krzyż, za nim weszły tańczące
kobiety. (…)
Cały pochód od wejścia do ołtarza trwał z 5 min. Tańczyli, stąpając z nogi na
nogę, bardzo wolno posuwając się do przodu i ten śpiew!!! Do dziś nie mogę się
nadziwić, jakie oni mają super głosy…
Msza Święta przebiegała swoim rytmem, co chwilę ktoś wstawał, śpiewy i tańce
prawie cały czas. (…)
Kolejna była procesja z darami :) Cała grupa kobiet i mężczyzn wnosiła do kościo-
ła, tańcząc i śpiewając, przeróżne rzeczy. Podchodzili z tym do księdza i od pewnego
momentu idąc na kolanach, wręczali mu to przed ołtarzem, a ksiądz odbierał od
każdego i przekazywał ministrantom… Jajka, skrzynkę coca-coli, chyba ze 20 kg
cukru, koperty z pieniędzmi, dwa komplety pościeli i koców ładnie zapakowane
i wiele innych rzeczy. Na sam koniec dwóch mężczyzn niosło… żywą kozę :D (…)
Spętane zwierzę przynieśli, trzymając je między sobą za nogi i wręczyli księdzu :)
Koza się trochę darła, więc ministrant wyniósł ją do zakrystii.
Potem znowu chwilę normalnej Mszy Świętej i po Komunii od nowa śpiewy
i tańce :) Chłopaki (…) szaleli, a ja podziwiałem, jak w rzeczywistości wygląda praca
misjonarza… Czasem ma bardzo ciężko, ale czasem, tak jak dzisiaj, ma dowód na
to, że jego praca jest bardzo ważna i warto się jej poświęcić…
Na koniec były jeszcze przemówienia, gratulacje, podziękowania i oklaski,
a potem znowu trochę pośpiewali :) Patrzę na zegarek… 11:15 :) Ponad dwie go-
dziny, a człowiek żałuje, że już się kończy… Nie to co u nas – oby jak najkrócej i do
domu… Tu dla tych ludzi taka Msza Święta, która jest tylko jedna, jest ogromnym
wydarzeniem… ;).”
(Misja Mpanshya, <http://misjampanshya.blogspot.com/2013/10/20102013-pozegnanie-z-
mpanshya.html>, dostęp: 26.06.2014)
K. pyta:
– Jak autor opisuje procesyjne wejście na rozpoczęcie Mszy Świętej?
– Jak wyglądała procesja z darami?
– Czego wyrazem jest radosne przeżywanie przez Afrykanów liturgii Mszy
Świętej?
Niezależnie od tego, w jaki sposób została przeprowadzona ta część katechezy,
K. podsumowuje:
Liturgia Mszy Świętej przy zachowaniu jej istoty, a więc przemiany chleba i wina
w Ciało i Krew Chrystusa, jest zharmonizowana ze sposobem przeżywania religij-
ności przez Afrykanów. Jest taka jak oni: radosna i prosta w wyrazie.
289
1. Trudności w głoszeniu – „gorące krzesła”

K. z uczniami, którzy odgrywali role filozofów, ponownie ubiera się w prześcieradła
i wszyscy aktorzy siadają na krzesłach ustawionych na środku sali. Uczniowie pytają
o odczucia, jakie towarzyszyły im, gdy odgrywali biblijną scenkę. Przykładowe pytania:
– Dlaczego postanowiliście zabrać Pawła na Areopag?
– Pawle, co czułeś, gdy filozofowie poprosili cię o wyjaśnienia na Areopagu?
– Pawle, jak się czułeś, gdy przemawiałeś?
– Co czuliście wy, wierzący w wielu bogów, gdy usłyszeliście, że Bóg jest jeden?
– Co pomyśleliście, słysząc o tak niewiarygodnej rzeczy jak zmartwychwstanie?
– Pawle, co czułeś, gdy usłyszałeś, jak się śmieją z tego, co mówisz?
– Pawle, co czułeś, gdy niektórzy przyłączyli się do ciebie?
K. podsumowuje:
Spotkanie z inną kulturą czy światopoglądem nie zawsze jest łatwe. Trudność
może wypływać z nastawienia obu stron – nam może być trudno zrozumieć
odmienność kultury innych osób, a im – naszą. Reakcje na głoszenie Ewangelii
mogą być różne – tak jak i w przypadku spotkania św. Pawła i filozofów: obo-
jętność, śmiech, ale też zainteresowanie. Ważne jest jednak, by była otwartość
i szacunek.
2. Jak głosić Jezusa dzisiaj? – analiza tekstu, praca w grupach
Uczniowie pracują w tych samych grupach co poprzednio. Każda z nich otrzymuje tekst
wypowiedzi Jana Pawła II lub deklaracji, którą podpisał z arcybiskupem Aten (teczka
pomocy) oraz pytania. Po wykonaniu zadania grupy czytają głośno teksty i odpowiedzi
na pytania.
K. robi krótkie wprowadzenie:
Święty Jan Paweł II podpowie nam teraz, jak głosić Ewangelię w XXI wieku.
Grupa 1
„Potępiamy szerzenie w imię religii wszelkich form przemocy (…). Żywimy
zwłaszcza przekonanie, że uczciwość, roztropność i znajomość rzeczy winny cha-
rakteryzować wszystkie formy kontaktów między chrześcijanami”.
(Jan Paweł II i Arcybiskup Christodoulos, Wspólna Deklaracja papieża Jana Pawła II i Arcybiskupa
Aten i całej Grecji Christodoulosa, Ateny, na Areopagu, 04.05.2001 r.)
– Jaki sposób ewangelizowania należy odrzucić?

– Co powinno charakteryzować kontakty między chrześcijanami?
Grupa 2
„Dostrzegamy tutaj problem, z jakim zawsze musi się zmierzyć głoszenie Ewan-
gelii, gdy styka się z kulturami (…). Wszystko to jest dla nas wezwaniem do szcze-
rego, lojalnego dialogu i każe nawiązywać nowe relacje solidarności, jakie może
290
wzbudzić ewangeliczna miłość, (…) do zbudowania świata naprawdę zjednoczonego,
nacechowanego sprawiedliwością i braterstwem”.
(Jan Paweł II, Europo, poznaj samą siebie!, Przemówienie podczas spotkania w Atenach
z prezydentem Grecji, 04.05.2001 r.)
– Do czego jest wezwany Kościół w kontakcie z innymi kulturami?
Grupa 3
„Wzywam (…) Europę, aby coraz głębiej poznawała samą siebie. To samopozna-
nie będzie możliwe tylko wówczas, gdy Europa sięgnie na nowo do korzeni swojej
tożsamości, wrośniętych głęboko w klasyczne dziedzictwo greckie i w dziedzictwo
chrześcijańskie, z których zrodził się humanizm oparty na przekonaniu, że każdy
człowiek jest od początku stworzony na obraz i podobieństwo Boże”.
(Jan Paweł II, Europo, poznaj samą siebie!, Przemówienie podczas spotkania w Atenach
z prezydentem Grecji, 04.05.2001 r.)
– Do czego Jan Paweł II wzywa chrześcijańską Europę?

– Jaka prawda jest podstawą humanizmu?
K. rysuje na tablicy tabelę, której pierwszą kolumnę uzupełnia w trakcie przedstawiania
wyników pracy grup (jak niżej). K. pyta:
– Dlaczego powinniśmy postępować według propozycji św. Jana Pawła II?
To jest najskuteczniejszy sposób przepowiadania Ewangelii. Nawracanie przy
użyciu siły krzywdzi ludzi i nie jest zgodne z nauczaniem Jezusa Chrystusa.
3. Jak przygotować się do głoszenia Ewangelii? – uzupełnianie tabeli
Po przedstawieniu zaleceń Jana Pawła II wszyscy uczniowie wspólnie z K. zastanawiają
się, w jaki sposób mogą się przygotowywać do głoszenia Ewangelii i jak realizować
zalecenia papieża w swoim środowisku. Przykładowy zapis:
Zalecenia Jana Pawła II Jak mogę je realizować dzisiaj?
 nie stosować przemocy  spokojnie rozmawiam z ludźmi, szanu-
 postępować uczciwie i roztropnie jąc ich odmienne zdanie…
 wchodzić w dialog  w kontaktach z innymi starannie dobie-
 nawiązywać relacje sprawiedliwości ram argumenty…
 poznawać swoją religię i kulturę  poznaję inne kultury…
 rozwijam swoją wiarę i poznaję swoją
kulturę…
4. Jezus na blogu – tworzenie wpisu na blogu, praca w grupach

K. wyjaśnia:
Jednym ze współczesnych areopagów są mass-media, a wśród nich Internet,
z którego wszyscy korzystacie. Blog to forma dziennika internetowego, którego
autor może umieszczać dowolnej treści teksty, zdjęcia, filmy.
291
Waszym zadaniem będzie napisanie odezwy w formie krótkiego wpisu na blogu
do współczesnych ludzi, którzy wprawdzie korzystają z Internetu, ale nigdy nie
słyszeli o Jezusie.
Uczniowie nadal pracują w grupach. Otrzymują od K. blankiet z rzutem strony bloga
(teczka pomocy) i układają odezwę do współczesnych, nieznających Jezusa ludzi, na
wzór przemówienia św. Pawła. Czas pracy 5 min. Po upływie tego czasu przedstawiciele
grup czytają swoje wpisy na forum klasy.
K. podsumowuje:
Wielu współczesnych chrześcijan dostrzega potrzebę głoszenia Jezusa w Inter-
necie, dzięki czemu powstały i wciąż powstają strony poświęcone ewangelizacji,
rozważaniu słowa Bożego czy informowaniu o coraz to nowych inicjatywach po-
dejmowanych przez parafie i wspólnoty chrześcijańskie.
5. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy listę współczesnych areopagów, schemat ze słowem
„inkulturacja” oraz tekst:
„Proces inkulturacji polega na stopniowym wcielaniu się Ewangelii w kulturę”
(Jan Paweł II, Ecclesia in Oceania, 16).
Przerysowują także uzupełnioną tabelę.
6. Praca domowa
1. Napisz, dlaczego inkulturacja w imię miłości Chrystusa jest najskuteczniej-
szym sposobem głoszenia Ewangelii.
2. Odszukaj w Internecie i wypisz strony, na których możesz znaleźć informacje
pomocne w pogłębianiu wiary.
3. Pomódl się o odwagę głoszenia Chrystusa nawet obcym ludziom.
7. Modlitwa
K. prosi uczniów, aby ustawili się w kręgu. Każdy z nich kładzie rękę na ramieniu osoby
stojącej z prawej strony i w cichej modlitwie poleca tę osobę Panu Bogu, prosząc o siły do
przezwyciężania trudności, chęć poznawania innych kultur, o odwagę w przyznawaniu
się do Chrystusa, łaskę wiary w Niego oraz poczucie odpowiedzialności za głoszenie
Ewangelii. Na zakończenie K. czyta modlitwę:
292
„Spójrz, o Panie, na całą ludzkość i okaż miłosierdzie tym, którzy szukają Cię
przez modlitwę i prawe życie, ale jeszcze Cię nie spotkali: objaw się im jako Droga,
która prowadzi do Ojca, jako Prawda, która wyzwala, jako Życie, które nie ma końca.
Pozwól nam, Panie, żyć w Twoim Kościele w duchu wiernej służby i całkowitego
poświęcenia, aby nasze świadectwo było wiarygodne i owocne. Amen”.
(Jan Paweł II, Modlitwa za kapłanów, <http://www.wroclaw.odnowa.org/przedsiewziecia/krucjata-
modlitwy-za-kaplanow/279-modlitwy-za-kaplanow>, dostęp: 27.06.2014)
Literatura
Jan Paweł II, Encyklika „Redemptoris missio”, <http://www.opoka.org.pl/bibliote-
ka/W/WP/jan_pawel_ii/encykliki/r_missio_1.html#>, dostęp: 24.06.2014.
Jan Paweł II, Encyklika „Ecclessia in Oceania”, <http://nauczaniejp2.pl/>, dostęp:
26.06.2014.
Jan Paweł II, Wezwani do głoszenia Ewangelii aż po krańce ziemi, Homilia podczas
Mszy św. w Atenach, 05.05.2001 r., <http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/
WP/jan_pawel_ii/homilie/ateny_05052001.html>, dostęp: 27.06.2014.
Jan Paweł II i Arcybiskup Christodoulos, Wspólna Deklaracja papieża Jana Pawła
II i Arcybiskupa Aten i całej Grecji Christodoulosa, Ateny, na Areopagu,
04.05.2001 r., <http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/
przemowienia/grecja_deklaracja_04052001.html>, dostęp: 27.06.2014.
Jan Paweł II, Europo, poznaj samą siebie!, Przemówienie podczas spotkania
w Atenach z prezydentem Grecji, 04.05.2001 r., <http://www.opoka.org.pl/
biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/przemowienia/grecja_prez_04052001.html>,
dostęp: 27.06.2014.
Jan Paweł II, Modlitwa za kapłanów, <http://www.wroclaw.odnowa.org/przedsiew-
ziecia/krucjata-modlitwy-za-kaplanow/279-modlitwy-za-kaplanow>, dostęp:
27.06.2014.
Misja Mpanshya, <http://misjampanshya.blogspot.com/2013/10/20102013-pozegna-
nie-z-mpanshya.html>, dostęp: 26.06.2014.
Warto wykorzystać
„Odpust w kaplicy św. Jana – Korogocho Slum, Kenia”, <http://www.youtube.com/
watch?v=Mt8CQmVRdFo>, dostęp: 27.06.2014.
„Afryka. Procesja z darami”, <http://www.youtube.com/watch?v=bmgBAYUql-
pY>, dostęp: 27.06.2014.
293
37. Chrystianizacja Europy
– Poznanie etapów tworzenia się europejskiej cywilizacji oraz znaczenia
chrześcijaństwa w tym procesie.
– Kształtowanie przekonania o potrzebie obrony wartości chrześcijańskich, na
których zbudowana jest europejska cywilizacja.
Wiedza:
– Uczeń wymienia najwcześniejszych misjonarzy niosących Ewangelię w różnych
częściach Europy,
– podaje w zarysie kolejność chrystianizacji poszczególnych ludów i terytoriów
Europy.
Umiejętności:
– Uczeń charakteryzuje działalność ewangelizacyjną pierwszych misjonarzy,
– opisuje przemiany cywilizacyjne związane z wprowadzeniem chrześcijaństwa,
– uzasadnia wartość chrześcijańskich zasad w kształtowaniu się i rozwoju euro-
pejskich społeczeństw.
– Uczeń krytycznie odnosi się do wypowiedzi odrzucających chrześcijańskie
wartości (oparte na dekalogu i Ewangelii).
Metody, formy i techniki: zgadywanka, analiza tekstu biblijnego, schematyczne

przedstawienie treści, miniwykład, praca z mapą, „karta misjonarza”, burza
mózgów, prezentacja notatek prasowych, analiza tekstu, rozmowa kierowana,
śpiew, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: zdjęcia (slajdy) znanych europejskich kościołów, karty pracy
do pracy w grupach: do tekstu orędzia Benedykta XVI, karty misjonarzy,
ich życiorysy; mapa średniowiecznej Europy, teksty na kartkach (przypadki
naruszania prawa do wolności religijnej).
1. Modlitwa
K. wita uczniów i zaprasza do wspólnej modlitwy. „Duchu Święty, który oświecasz”.
2. Pocztówki z podróży po Europie – zgadywanka
K. mówi:
Podczas podróży często zwiedzamy budowle, które powstały w przeszłości. Po-
zwalają one poczuć klimat miejsca, w którym się znajdujemy. Dzięki nim możemy
294
poznać historię ludzi, którzy tam mieszkali. Obejrzycie zdjęcia kilku takich budowli.
Wszystkie one znajdują się w Europie. Waszym zadaniem będzie zgadnąć, w jakim
kraju i ewentualnie mieście znajduje się dany obiekt.
K. dzieli klasę na dwie drużyny. Następnie drużyny wybierają swoich przedstawicieli, którzy
będą udzielać odpowiedzi; możliwa jest krótka narada. K. pokazuje uczniom zdjęcia lub
slajdy (teczka pomocy) zabytkowych kościołów europejskich. Zadaniem uczniów jest
odgadnąć kraj, w którym znajduje się dany kościół. Jeśli drużyna nie zna odpowiedzi,
zgaduje drużyna przeciwna. Każda poprawna odpowiedź, to 1 punkt dla drużyny. Jeśli
drużyna zgadnie miasto – 2 punkty, jeśli poda, pod jakim wezwaniem jest dany kościół – 3
punkty. Wygrywa ta, która zdobyła najwięcej punktów. Zwycięzców nagradzamy brawami.
Irlandia, katedra św. Patryka Austria, kościół św. Piotra Watykan, Bazylika św. Piotra
w Dublinie, XII w. w Wiedniu, od IV w. w Rzymie od IV w.
Francja, katedra Czechy, Kościół NMP Węgry, kościół Polska, Bazylika archi-
NMP w Paryżu, przed Tynem w Pradze św. Macieja, Bu- katedralna Wniebo-
XII w. od XI w. dapeszt, XIII w. wzięcia NMP, Gniezno,
IX w.
K. wyjaśnia:
Wszystkie te budowle to kościoły. Wprawdzie ich ostateczny wygląd nadały im
kolejne przebudowy, związane z pożarami czy zniszczeniami wojennymi, ale budowa
każdego z nich rozpoczęła się w średniowieczu. Przetrwały do dziś i obecnie należą
do dziedzictwa kultury tych narodów. Dla nas są świadectwem wiary poprzednich
pokoleń ludów europejskich.
3. Budować na solidnym fundamencie – analiza tekstu biblijnego
K. poleca wybranemu uczniowi przeczytać z podręcznika tekst biblijny:
„Jak więc przejęliście naukę o Chrystusie Jezusie jako Panu, tak w Nim postę-
pujcie: zapuśćcie [w Nim] korzenie i na Nim dalej się budujcie, i umacniajcie się
w wierze, jak was nauczono, pełni wdzięczności”.
(Kol 2,6-7)
– Do czego zobowiązuje nas przyjęcie nauki Chrystusa?

– Co to znaczy budować życie na Chrystusie?
295
– Dlaczego mamy być wdzięczni za dar wiary w Chrystusa?
K. podsumowuje:
Święty Paweł zachęcał, aby swoje życie opierać na Chrystusie i Jego nauce. Tak
jak drzewo czerpie życiodajne soki dzięki mocnym korzeniom, tak człowiek ma
czerpać moc z Chrystusa. Co to oznacza w praktyce? Co daje życie budowane na
Chrystusie? Odpowiedzi na te pytania udzielił papież Benedykt XVII, zapraszając
młodzież na XXVI Światowy Dzień Młodzieży do Madrytu w 2011 r.
4. Życie chrześcijanina – schematyczne przedstawienie treści, praca w grupach
K. dzieli klasę na trzy grupy (lub wielokrotność trzech). Każda z nich otrzymuje jeden
z trzech zestawów (teczka pomocy). Zadaniem uczniów jest zapoznać się z fragmen-
tem orędzia Benedykta XVI i wykonać polecenie. Czas pracy: maksymalnie 4 min. Po
upływie tego czasu grupy przedstawiają swoje prace. Uzupełnione schematy umieszczają
na tablicy.
Zestaw 1
„Co stanowi nasze korzenie? Naturalnie rodzice, rodzina i kultura naszego kra-
ju są bardzo ważnymi składnikami naszej tożsamości. Biblia ukazuje jeszcze inny
element. (…) Zapuszczać korzenie oznacza pokładać ufność w Bogu. (…) Wiara
chrześcijańska (…) jest przede wszystkim osobistą relacją z Jezusem Chrystusem,
spotkaniem z Synem Bożym”.
(Benedykt XVI, Zakorzenieni i zbudowani na Chrystusie, mocni w wierze, Orędzie z okazji XXVI
Światowego Dnia Młodzieży – Madryt 2011, Watykan, 06.08.2010)
Na podstawie fragmentu orędzia papieża

Benedykta XVI wpisz, co stanowi korzenie życia
chrześcijanina. Podkreśl, co jest jego głównym
korzeniem.
 osobista relacja z Jezusem
 rodzice
 rodzina
 kultura kraju
Zestaw 2
„Podobnie jak dzięki korzeniom drzewo mocno wrasta w podłoże, tak funda-
menty dają domowi długotrwałą stabilność. Przez wiarę jesteśmy zbudowani na
Chrystusie (por. Kol 2,7), tak jak dom jest zbudowany na fundamentach. (…) Bu-
dować na Chrystusie oznacza odpowiedzieć konkretnie na wezwanie Boga, zaufać
Mu i żyć według Jego Słowa”.
296
Na podstawie fragmentu orędzia
papieża Benedykta XVI wpisz, co jest
fundamentem życia chrześcijanina.
 odpowiedź na wezwanie Chrystusa

 zaufanie Chrystusowi
 życie Jego słowem
Zestaw 3
„Starajcie się i wy każdego dnia podążać za słowem Chrystusa. Słuchajcie Go
jak prawdziwego Przyjaciela, z którym możecie dzielić drogę waszego życia. Mając
Jego u boku, będziecie potrafili odważnie i z nadzieją stawić czoło trudnościom,
problemom, a także przezwyciężać rozczarowania i porażki”.
 trudności i problemy,
 rozczarowania i porażki
Na podstawie fragmentu orędzia papieża Be-

nedykta XVI wpisz, co jest łatwiej pokonać, żyjąc
według słów Chrystusa.
K. podsumowuje:
Osobiste spotkanie z Jezusem i życie według Jego słów daje odwagę i siły do
pokonywania wszelkich niepowodzeń i trudności. Tylko On może uczynić człowieka
spełnionym i szczęśliwym. Ludzie żyjący wiarą wnoszą ją do społeczności, w których
żyją. Dzięki temu powstają struktury i prawa przeniknięte duchem Ewangelii.

1. Korzenie chrześcijaństwa w Europie – miniwykład, praca z mapą
K., mówiąc, wskazuje na mapie średniowiecznej Europy przywoływane obszary oraz
zapisuje na tablicy czas ewangelizacji (wiek lub rok) i plemiona bądź państwo.
Cywilizacja europejska nieodłącznie wiąże się z przybyciem chrześcijaństwa.
Zaczęło się od… apostołów, którzy swoją działalność misjonarską prowadzili przede
wszystkim na terenach należących do Imperium Rzymskiego. Zakładali gminy
chrześcijańskie i udzielali chrztu.
297
Gdy po niemal trzech wiekach prześladowań chrześcijan w Imperium Rzym-
skim, dzięki cesarzowi Konstantynowi ogłoszono tzw. edykt mediolański (313 r.),
chrześcijaństwo umocniło się i rozrosło. Jeszcze przed upadkiem Rzymu (IV i V w.),
podczas wielkich wędrówek ludów, zwanych barbarzyńskimi, z chrześcijaństwem
zetknęły się plemiona germańskie. Następnie przyjęli je Frankowie, których państwo
w końcu V w. obejmowało północną część dzisiejszej Francji, Belgię i zachodnie
krańce Niemiec. W 496 r. ich król Chlodwig przyjął chrzest z rąk św. Remigiusza.
Dzięki działalności misyjnej św. Patryka, apostoła Irlandii (386–461), chrześcijań-
stwo przyjęła Zielona Wyspa. Na jej terenie życie kościelne kształtowało się w licznych
klasztorach. Działalność misyjna mnichów irlandzkich objęła w VI w. Szkocję, a na-
stępnie część plemion germańskich, które zajęły tereny dzisiejszej Anglii (na północy).
Chrystianizację plemion anglosaskich od południa rozpoczął na przełomie VI i VII w.
św. Augustyn z Canterbury, działając w imieniu papieża Grzegorza I Wielkiego.
Wkrótce misjonarze iroszkoccy i anglosascy wyruszyli na kontynent europejski,
tworząc parafie, diecezje i archidiecezje. Jednym z najbardziej znanych był św.
Wilibrord, który w 690 r. rozpoczął pracę apostolską wśród germańskich Fryzów,
jednak największe zasługi w nawracaniu ludów germańskich, zwłaszcza na terenie
Niemiec, ma św. Bonifacy.
Pod koniec VIII w. i na początku IX w. chrzest przyjęli Słowianie: Chorwaci,
Słoweńcy, Morawianie i przodkowie Słowaków. Te dwa ostatnie ludy, mieszkające
wówczas na terenie tzw. Państwa Wielkomorawskiego, na prośbę miejscowego
księcia były ewangelizowane przez braci – św. Cyryla i Metodego.
Pod koniec IX w. Europa Środkowa przeżywała najazd Madziarów (Węgrów),
którzy osiedliwszy się nad Dunajem, ulegali wpływom chrześcijaństwa. Przyczynił
się do tego św. Stefan, władca Węgier. Wcześniej Mieszko I, książę Polan, ożenił
się z księżniczką czeską Dąbrówką i za jej sprawą wraz ze swym dworem przyjął
chrzest. Na ziemiach polskich duże znaczenie odegrała postać i kult św. Wojciecha,
biskupa Pragi, który zginął śmiercią męczeńską z rąk pogańskich Prusów oraz nieco
zapomnianego św. Brunona Bonifacego z Kwerfurtu, który naśladował św. Wojcie-
cha i podobnie jak on zginął z rąk Jaćwingów (dziś pogranicze polsko-litewskie).
W drugiej połowie X w. rozpoczęła się chrystianizacja Rusi. W 957 r. księżna
kijowska Olga przyjęła chrzest z Konstantynopola, ale sprowadzała łacińskich mi-
sjonarzy z Europy zachodniej. Po nawrocie pogaństwa dzieło ewangelizacji Rusi
kontynuował jej wnuk – św. Włodzimierz, który przyjął chrzest w 988 r. w Kijowie,
związał jednak swój kraj z greckim Kościołem w Konstantynopolu.
Jeszcze w połowie XIII w. polscy misjonarze próbowali głosić Ewangelię na Li-
twie, ale dopiero z końcem XIV w., dzięki małżeństwu wielkiego księcia litewskiego
Władysława Jagiełły z królową Polski św. Jadwigą oraz zawarciu unii polsko-litew-
skiej chrystianizacja zaczęła przynosić efekty.
(oprac. na podst.: J. Różański, Na Północ i Wschód. Ewangelizacja Europy, „Misyjne drogi”,
<http://archiwum.misyjnedrogi.pl/artykuly.php?tresc,467>, dostęp: 12.07.2014; J. Strzelczyk,
Apostołowie Europy, Poznań 2010)
298
Chrystianizacja Europy
Wiek/rok Państwo/plemię
I–IV w. cesarstwo rzymskie
496 r. Frankowie (płn. Francja)
V w. Irlandczycy
VI–VII w. Szkoci i Anglosasi
VIII/IX w. Niemcy, Fryzowie, Chorwaci, Słoweńcy, Słowacy, Morawianie
966 r. Polska
974 r. Węgry
988 r. Ruś
1387/1388 r. Litwa
2. Budowniczowie chrześcijańskiej Europy – „karta misjonarza”, praca w grupach
Znamy ogólny zarys zakorzeniania się chrześcijaństwa w Europie. Przyczynili
się do tego ludzie, którzy idąc za przykładem św. Pawła, głosili Chrystusa tam, gdzie
o nim jeszcze nie słyszano. Ci, którzy przybywali na terytoria już zewangelizowane,
umacniali wiarę mieszkańców.
Uczniowie pracują nadal w tych samych grupach. Każda grupa otrzymuje „Kartę
misjonarza”, którą uczniowie mają uzupełnić. Czas pracy: maksymalnie 6 min. Po
upływie tego czasu przedstawiciele grup prezentują sylwetki misjonarzy.
Zestaw 1
Na podstawie życiorysu św. Patryka uzupełnijcie „Kartę misjonarza”.
Święty Patryk urodził się około 358 r. w Taberni (część Brytanii, należąca do
cesarstwa rzymskiego). Gdy miał szesnaście lat, porwali go irlandzcy korsarze
(piraci) i sprzedali w Irlandii do niewoli, gdzie przez sześć lat pracował jako pa-
sterz. W tym czasie nauczył się języka i poznał panujące na wyspie obyczaje. Gdy
udało mu się uciec, przybył do Galii (dziś Francja), gdzie zdobył wykształcenie
w dwóch szkołach misyjnych na północy kraju. W 432 r. powrócił jako biskup
do Irlandii.
Apostołował tam, gdzie jeszcze nie głoszono Ewangelii – na północy i zacho-
dzie. Nawrócił wielu wodzów plemion wraz z ich rodzinami i związanymi z nimi
ludźmi. W Irlandii nie było wówczas miast, tak jak w cesarstwie rzymskim, dlatego
też tworzył wspólnoty mnisze, początkowo złożone z kapłanów galijskich (dzisiej-
sza Francja) i brytyjskich. Wkrótce zaczęli dołączać do nich księża wywodzący
się z Irlandii, a klasztory stały się ośrodkami dla powstających diecezji i parafii.
Świętemu Patrykowi przypisuje się założenie w roku 444 głównej stolicy biskupiej
w Irlandii – Armagh.
Święty Patryk pracował gorliwie i pozyskiwał ludzi dla Chrystusa, ale był rów-
nież krytykowany. W swojej obronie napisał dzieło Confessio (Wyznanie). Ostatni
299
okres swojego życia spędził w jednej ze wspólnot zakonnych, oddając się modlitwie
i praktykom pokutnym. Zmarł 17 marca 461 r.
(oprac. na podst.: S. Hołodok, Święty Patryk, <http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TS/swieci/s_
patryk.html#>, dostęp: 10.07.2014)
Karta św. Patryka

Pochodzenie: Tabernia, Brytania
Tereny działalności misyjnej: Irlandia
Sposób działania: nawrócenie wodzów plemion, tworzenie wspólnot
mniszych, założenie stolicy biskupiej w Armagh
Napisane dzieło: „Wyznania”
Data śmierci: 17 marca 461 r.
Zestaw 2
Na podstawie życiorysu świętych Cyryla i Metodego uzupełnijcie „Kartę misjo-
narzy”.
Święci Cyryl i Metody urodzili się w Tesalonikach (dziś Macedonia Grecka),
gdzie stykało się osadnictwo słowiańskie i greckie. Obaj byli bardzo zdolni i wy-
kształceni.
Na polecenie cesarza Bizancjum udali się z misją do Chazarów – ludu nad Morzem
Czarnym. Tutaj uczestniczyli w dyskusjach między chrześcijanami, Żydami i wyznaw-
cami islamu. W 862 r., na zaproszenie księcia Rościsława, przybyli głosić Ewangelię
na Morawach. Bracia przyjęli zasadę odprawiania liturgii w języku słowiańskim, do
którego Cyryl utworzył oryginalny alfabet – głagolicę. Następnie przetłumaczył na
ten język teksty liturgiczne i biblijne. Wobec zarzutów o herezję formułowanych
przez misjonarzy niemieckich Cyryl i Metody w 867 r. udali się do Rzymu – papież
Hadrian II pozwolił na odprawianie liturgii w języku słowiańskim.
Cyryl pozostał do końca życia w jednym z klasztorów rzymskich, a Metody
ponownie udał się na Morawy (wsch. Czechy), kontynuować dzieło. Papież usta-
nowił go arcybiskupem w przywróconej metropolii Sirmium (niedaleko obecnego
Belgradu) i zwierzchnikiem Kościoła na terenach zachodniosłowiańskich. Mimo
konfliktów z biskupami bawarskimi, które doprowadziły nawet do czasowego
uwięzienia św. Metodego, papież Jan VIII mianował go legatem apostolskim do
ewangelizacji Słowian.
Karta św. Cyryla i Metodego
Pochodzenie: Tesaloniki
Przeprowadzone misje (terytoria):
 Chazarowie  Księstwo Wielkomorawskie
Zasada w liturgii: język słowiański
Działalność Metodego po śmierci brata:
 objęta metropolia – Sirmium
 ochrzczeni władcy – książę Czech Borzywoj z żoną św. Ludmiłą,
być może książę Wiślan
300
Według tradycji św. Metody ochrzcił czeskiego księcia Borzywoja i jego żonę
Ludmiłę. Być może doprowadził także do chrztu księcia Wiślan. Zmarł na Morawach.
(oprac. na podst.: B. Kumor, Historia Kościoła, t. 2, Lublin 2003; J. Strzelczyk, Apostołowie Europy,
Poznań 2010)
Zestaw 3
Święty Wojciech urodził w 956 r. Libicach (Czechy) w książęcym rodzie Sławni-
ków. Mając 26 lat, przyjął święcenia kapłańskie i został biskupem Pragi. Jako gorliwy
chrześcijanin dawał przykład słowem i czynem. Jego działania nie były jednak od-
bierane pozytywnie i po pięciu latach opuścił stolicę biskupią, udając się do Włoch.
Do 993 r. przebywał w klasztorach benedyktyńskich. Na krótko wrócił do Pragi, ale
znów został wygnany. Nie mogąc powrócić do swej diecezji, za pozwoleniem papieża
przez Węgry i Polskę podjął dzieło ewangelizacji pogańskich Prusów (obecnie teren
Warmii i Mazur). Wspierał go władca Polski Bolesław Chrobry. W drodze do Prus
św. Wojciech ewangelizował także w Gdańsku.
Poniósł męczeńską śmierć 23 kwietnia 997 r. z rąk pogan w okolicach dzisiej-
szego Elbląga. Bolesław Chrobry wykupił ciało misjonarza i z honorami pochował
w Gnieźnie. Już w 999 r. Wojciech został ogłoszony świętym, stając się patronem
pierwszej polskiej metropolii kościelnej w Gnieźnie, założonej w roku następnym.
(oprac. na podst.: G. Labuda, Św. Wojciech, Wrocław 2000)
Karta św. Wojciecha

Imię: Wojciech
Pochodzenie: Czechy
Działalność w Pradze: przykład życia chrześcijańskiego, nieporozu-
mienia z diecezjanami
Działalność misyjna (tereny): Gdańsk, Prusowie
Śmierć: męczeńska z ręki Prusów
K. podsumowuje:
Wytrwała praca świętych: Patryka, Cyryla i Metodego oraz Wojciecha spowodo-
wała, że chrzest przyjmowały całe narody. Działo się tak dzięki przyjętej wówczas
metodzie pracy misyjnej: nawracaniu najpierw wodza plemienia lub władcy, którzy
następnie wpływali na swoich poddanych. Pierwsi ewangelizatorzy nie zawahali się
ponieść największych ofiar (jak Wojciech), aby Ewangelia objęła jak największe
obszary Europy.
3. Spoiwo Europy – burza mózgów
K. pisze na tablicy: „Przyjęcie chrześcijaństwa” i pyta:
– Co dało przyjęcie chrześcijaństwa plemionom i państwom europejskim?
Uczniowie dzielą się swoją wiedzą, K. uzupełnia, a wybrany uczeń zapisuje odpowiedzi
na tablicy.
Przyjęcie chrześcijaństwa:
 wzmocniło znaczenie państw na arenie międzynarodowej,
 przyspieszyło tworzenie struktur państwowych,
301
 pomogło w nawiązywaniu kontaktów handlowych,
 wprowadziło normy i zasady społeczne w oparciu o Ewangelię (np. mał-
żeństwo monogamiczne),
 przyczyniło się do rozwoju nauki, szkolnictwa,
 przyczyniło się rozpowszechniania pisma.
To tylko niektóre z korzyści, jakie wiążą się z pojawieniem się chrześcijaństwa
w Europie. Dzięki przyjęciu chrztu narody i państwa budowały zasady społeczne
i państwowe w oparciu o dekalog i naukę Chrystusa. Nieoceniony jest również
wkład chrześcijaństwa w kulturę. Dzięki działalności duchownych diecezjalnych
i zakonnych rozwijała się też nauka. Czerpali oni wzorce z kultury antycznej, tradycji
i wartości ogólnoludzkich, ustalali pisownie języków narodowych, zakładali szkoły
i uniwersytety, rozwijali medycynę i inne nauki, mieli duży wkład w rozwój techniki
i wychowywali całe społeczności i narody.
(oprac. na podst.: Cz. S. Bartnik, Co chrześcijaństwo dało Europie?, <http://www.apostol.pl/
czytelnia/rozne-artykuly/co-chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo-da%C5%82o-europie>,
dostęp: 12.07.2014)

1. Podcinanie korzeni – prezentacja notatek prasowych
K. mówi:
Niestety, obecnie Europejczycy często zapominają o swoich korzeniach i pró-
bują się od nich odciąć. Z prasy czy telewizji można się dowiedzieć o przypadkach
szykanowania czy prześladowania chrześcijan za wierność Ewangelii i publiczne
okazywanie religijności.
K. daje wybranym uczniom 4 kartki – każda z krótką informacją o przypadku naru-
szania praw ludzi wierzących. Wybrane osoby głośno odczytują podane wiadomości.
Przypadek 1
Komisja Europejska zaleciła usunięcie z projektu monety o nominale 2 euro z wi-
zerunkami św. Cyryla i Metodego krzyży na ich ornatach i aureol nad ich głowami.
(oprac. na podst. Komisja Europejska usuwa krzyż, <http://www.naszdziennik.pl/
swiat/15438,komisja-europejska-usuwa-krzyz.html>, dostęp: 12.07.2014)
Przypadek 2
Prezydent Międzynarodowej Federacji Piłkarskiej FIFA wydał zakaz modlitwy
przed meczami i po nich reprezentacji krajowych w piłce nożnej. Stało się to po
interwencji sekretarza duńskiej federacji piłkarskiej, który był oburzony i zbulwer-
sowany reakcją brazylijskiego zespołu po wygranym finale, kiedy to Brazylijczycy
zebrali się na środku boiska i na kolanach dziękowali Bogu za zwycięstwo.
(oprac. na podst.: <http://konservat.pl/artykuly/artyk079_1.htm>, dostęp: 12.07.2014)
Przypadek 3
Obywatelka włoska pochodząca z Finlandii uznała, iż krzyż zawieszony w klasach,
w których się uczą jej dzieci, narusza ich wolność religijną. Złożyła skargę w tej
302
sprawie do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, który nakazał
wypłacenie jej odszkodowania za poniesione straty moralne. Rząd Włoch złożył
odwołanie od orzeczenia Trybunału. Włoskie władze podkreśliły, że orzeczenie
dotyka najgłębszych uczuć narodu włoskiego i jego tożsamości. Krzyż jest symbolem
włoskiej historii i kultury i powinien pozostać w miejscach, gdzie od lat był obecny.
(oprac. na podst.: Trybunał w Strasburgu: krzyże w klasach nie naruszają praw ateistów, <http://www.
polskieradio.pl/5/3/Artykul/329776,Trybunal-w-Strasburgu-krzyze-w-klasach-nie-naruszaja-praw-
ateistow>, dostęp: 12.07.2014)
Przypadek 4
W Polsce posłowie jednej z partii walczącej z wartościami chrześcijańskimi
złożyli do sądu powództwo z powodu krzyża wiszącego w sali obrad sejmu. We-
dług nich widok Jezusa przybitego do krzyża narusza ich dobra osobiste, normy
polskiej Konstytucji oraz europejskie standardy wolności sumienia i wyznania. Sąd
odrzucił ich zarzuty, argumentując, że obecność krzyża w miejscu publicznym jest
realizowaniem prawa do uzewnętrzniania przekonań religijnych, gwarantowanych
w Konstytucji. Krzyż jest symbolem religijnym, ale nie można pomijać jego znaczenia
jako symbolu kultury i tożsamości narodowej. Jego obecność w miejscu publicznym
nie powoduje szkód.
(oprac. na podst.: Krzyż w sejmie nie narusza dóbr osobistych, <http://www.deon.pl/wiadomosci/
polska/art,20180,krzyz-w-sejmie-nie-narusza-dobr-osobistych.html>, dostęp: 12.07.2014)
K. uzupełnia:
Wolność myśli, sumienia oraz wyznania (religii) jest wymieniana we wszystkich
katalogach podstawowych praw i wolności człowieka, m.in. w Europejskiej Konwen-
cji Praw Człowieka (art. 9) i w Konstytucji RP (art. 53). Wyraża się ona w dwóch
płaszczyznach: wewnętrznej i zewnętrznej.
Wolność religijna w wymiarze wewnętrznym dotyczy przekonań każdego czło-
wieka – tego, w co wierzy i jakimi wartościami żyje. Wymiar zewnętrzny wolności
religijnej dotyczy możliwości uzewnętrzniania swoich przekonań religijnych pu-
blicznie i prywatnie: przez możliwość uczestniczenia w nabożeństwach, noszenie
symboli religijnych itp.
Porządek prawny Unii Europejskiej i Konstytucja RP chroni wolność religijną
w obu wymiarach (wewnętrznym i zewnętrznym). Wyrok Trybunału w Strasburgu
dotyczący obywatelki Włoch ją łamie (podobnie zresztą jak nakaz usunięcia krzyży
i aureol z postaci św. Cyryla i Metodego). Wynika z niego, że publicznie nie wolno
uzewnętrzniać żadnej religii, poza jedną – ateizmem. Tym samym chrześcijanie
nie mają wolności religijnej. Choć wyrok Trybunału został sformułowany w imię
wolności – w istocie ją niszczy.
(oprac. na podst.: Prawa człowieka w Unii Europejskiej. Wolność religijna w zjednoczonej Europie,
<http://werbisci.pl/index.php/czytelnia/784-prawa-czlowieka-w-unii-europejskiej>,
dostęp: 12.07.2014)
303
2. Skutki życia bez Boga – analiza tekstu
Jest jeszcze inny aspekt, o którym przypomniał papież Benedykt XVI w orędziu
na Światowy Dzień Młodzieży w Madrycie.
K. czyta:
W naszym kontekście kulturowym „obecny jest bardzo silny prąd oparty na
zlaicyzowanej myśli, która dąży do zmarginalizowania Boga w życiu ludzi i społe-
czeństwa, proponując i próbując stworzyć «raj» bez Niego. Jednak doświadczenie
mówi nam, że świat bez Boga staje się «piekłem»: jest przepełniony egoizmem, roz-
bitymi rodzinami, nienawiścią między jednostkami i nacjami, wielkim niedostatkiem
miłości, radości i nadziei. Z drugiej strony, gdy tylko jednostki i nacje przyjmują
Bożą obecność, otaczają Go prawdziwą czcią i słuchają Jego głosu, budowana zo-
staje cywilizacja miłości, gdzie szanowana jest godność wszystkich i gdzie wzrasta
poczucie wspólnoty wraz z wszystkimi jej korzyściami”.
Światowego Dnia Młodzieży – Madryt 2011, Watykan, 06.08.2010, <http://www.opoka.org.pl/
biblioteka/W/WP/benedykt_xvi/przemowienia/sdm_madryt_kbo_06082010.html#>,
dostęp: 10.07.2014)
K. pyta:
– Jakie zagrożenia niesie życie bez Boga?
– Co daje narodom przyjęcie Boga?
K. podsumowuje:
Przyjęcie Boga i życie według Ewangelii sprawia, że ludzie budują takie struktury
i prawo, gdzie jest szanowany każdy człowiek.
3. Nie odcinam swoich korzeni – rozmowa kierowana
K. pyta:
– W jaki sposób możecie kształtować w sobie świadomość roli chrześcijaństwa
w rozwoju naszego kraju i Europy?
– W jakich sytuacjach możecie bronić swoich chrześcijańskich korzeni?
– Jak bronić swojej wiary?
Uczniowie podają swoje propozycje, K. ewentualnie dodaje i uzupełnia.
Bronić wiary to:
 poszerzać wiedzę na temat rozwoju chrześcijaństwa w Europie i w Polsce,
 brać udział w uroczystościach państwowych i dbać o ich religijny charakter
(np. udział we Mszy Świętej w dni świąt narodowych),
 dbać o znaki obecności Boga w miejscach publicznych (np. krzyże w salach,
noszenie medalików),
 bronić wiary stanowczo i odważnie (przed wyśmianiem i przed prześla-
dowaniem – np. próbą zdejmowania krzyża),
 domagać się respektowania prawa do uzewnętrzniania swojej wiary.
Wszystko to sprawi, że inni będą szanować wartości wypływające z wiary, a my
sami będziemy coraz mocniej w niej wzrastać.
304
4. Zbudowani na Chrystusie – śpiew (fakultatywnie)
K. uczy piosenki (teczka pomocy). Wcześniej robi wprowadzenie:
Treść piosenki, z którą polska młodzież jechała na Światowe Dni Młodzieży do
Madrytu, nawiązuje do powrotu do chrześcijańskich korzeni.
Zbudowani na Chrystusie, C G
w Nim zakorzenieni, a7 C h7
mocni w wierze i wdzięczni, a e
bo On jest źródłem życia. C e
Nic nas nie zdoła odłączyć od Ciebie: G D e7 e7

ani śmierć, ani życie, utrapienie i prześladowanie. C a7 h7 h7
Nic nas nie zdoła odłączyć od Ciebie, G D e7 e7
ale we wszystkim tym odnosimy pełnię zwycięstwa C a7 h7 h7
dzięki Temu, który nas umiłował. C a7 C D C D
Alleluja, Alleluja. /x3 C G a7 C h7 a e C e
5. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy tabelę z rozwojem chrześcijaństwa na terytorium Europy,
skutki przyjęcia chrześcijaństwa oraz słowa papieża Benedykta XVI.
„Gdy tylko jednostki i nacje przyjmują Bożą obecność, otaczają Go prawdziwą
czcią i słuchają Jego głosu, budowana zostaje cywilizacja miłości, gdzie szanowana
jest godność wszystkich i gdzie wzrasta poczucie wspólnoty wraz z wszystkimi jej
korzyściami”.
Światowego Dnia Młodzieży – Madryt 2011)
6. Praca domowa
1. Napisz list do premiera, w którym uzasadnisz, dlaczego ważna jest dla ciebie
obecność krzyża w sali szkolnej.
2. Napisz mowę w obronie krzyża w polskim sejmie. Uzasadnij, dlaczego ma
prawo tam pozostać.
3. Wieczorem pomódl się o odwagę stawania w obronie swojej wiary.
7. Modlitwa
Skład apostolski.
Literatura
Benedykt XVI, Zakorzenieni i zbudowani na Chrystusie, mocni w wierze, Orędzie
z okazji XXVI Światowego Dnia Młodzieży – Madryt 2011, Watykan,
06.08.2010, <http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/benedykt_xvi/prze-
mowienia/sdm_madryt_kbo_06082010.html#>, dostęp: 09.07.2014.
Prawa człowieka w Unii Europejskiej. Wolność religijna w zjednoczonej Europie,
<http://werbisci.pl/index.php/czytelnia/784-prawa-czlowieka-w-unii-euro-
pejskiej>, dostęp: 12.07.2014.
305
Krzyż w sejmie nie narusza dóbr osobistych, <http://www.deon.pl/wiadomosci/pol-
ska/art,20180,krzyz-w-sejmie-nie-narusza-dobr-osobistych.html>, dostęp:
12.07.2014.
Trybunał w Strasburgu: krzyże w klasach nie naruszają praw ateistów, <http://
www.polskieradio.pl/5/3/Artykul/329776,Trybunal-w-Strasburgu-krzyze-w-
klasach-nie-naruszaja-praw-ateistow>, dostęp: 12.07.2014.
Komisja Europejska usuwa krzyż, <http://www.naszdziennik.pl/swiat/15438,komisja-
-europejska-usuwa-krzyz.html>, dostęp: 12.07.2014.
Cz. S. Bartnik, Co chrześcijaństwo dało Europie?, <http://www.apostol.pl/czytelnia/
rozne-artykuly/co-chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo-da%C5%82o-europie>,
dostęp: 12.07.2014.
G. Labuda, Św. Wojciech, Wrocław 2000.
B. Kumor, Historia Kościoła, t. 2, Lublin 2003.
J. Strzelczyk, Apostołowie Europy, Poznań 2010.
S. Hołodok, Święty Patryk, <http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TS/swieci/s_pa-
tryk.html#>, dostęp: 09.07.2014.
J. Różański, Na Północ i Wschód. Ewangelizacja Europy, „Misyjne drogi”, <http://
archiwum.misyjnedrogi.pl/artykuly.php?tresc,467>, dostęp: 12.07.2014.
306
38. ŚwIĘTY Benedykt i benedyktyni
– Poznanie życiorysu i działalności św. Benedykta oraz najbardziej charakte-
rystycznych cech zakonu benedyktynów.
– Pobudzenie do poszukiwania w swoim życiu wartości i życia zgodnego z tymi
wartościami.
Wiedza:
– Uczeń definiuje pojęcia: monastycyzm, reguła zakonna, benedyktyni,
– prezentuje koleje życia św. Benedykta z Nursji,
– podaje znaczenie sentencji „Ora et labora”.
Umiejętności:
– Uczeń charakteryzuje benedyktyńską regułę zakonną, ukazując jej aktualność
dla współczesnego człowieka,
– omawia zakonne życie benedyktynów,
– uzasadnia wybór św. Benedykta na głównego patrona Europy,
– omawia wpływ św. Benedykta i benedyktynów na rozwój cywilizacji i kultury
europejskiej,
– wyjaśnia zaangażowanie chrześcijan w tworzenie kultury.
– Uczeń wyraża troskę o swój rozwój duchowy przez modlitwę i pracę,
– konsekwentnie walczy z bezczynnością i lenistwem.
Metody, formy i techniki: wywiad, rozmowa kierowana, analiza tekstu biblijnego,

kolorowanie tekstu, miniwykład, praca z tekstem, prezentacja stron interne-
towych, ustalanie reguł, świadectwo, praca w grupach, praca w parach.
Środki dydaktyczne: 2 teksty wywiadu, karty pracy z tekstem Listu do Diogneta,
materiały ze strony internetowej benedyktynów z Tyńca.
1. Modlitwa
K. wita uczniów i zaprasza do wspólnej modlitwy: „Duchu Święty, który oświecasz”.
2. Życie i działalność św. Benedykta – wywiad, rozmowa kierowana
K. wybiera 2 osoby do odegrania roli reportera i św. Benedykta i wręcza im teksty
(teczka pomocy). Uczniowie siadają przed klasą tak, jakby byli w studio telewizyjnym.
307
Wyobraźmy sobie, że przenosimy się do studia programu „Między niebem a zie-
mią”. Spotkamy się z założycielem zakonu benedyktynów. Benedyktyni to zakon
katolicki założony ok. 530 r. przez św. Benedykta z Nursji. Jego członkowie składają
cztery śluby: ubóstwa, posłuszeństwa, czystości i stałości miejsca.
Reporter: Witam państwa w kolejnym programie. Dziś zaprosiliśmy do studia
św. Benedykta, aby bliżej go poznać i przyjrzeć się dziełu, którego dokonał.
Reporter zwraca się do św. Benedykta: Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus.
Benedykt to obecnie rzadko spotykane imię. Co ono oznacza?
Benedykt: Imię Benedykt pochodzi z języka łacińskiego. Wywodzi się od słowa
benedictus, oznaczającego „tego, o którym się dobrze mówi” lub „tego, któremu się
dobrze życzy”. Faktycznie, mimo kilku przeciwności mogłem w moim życiu dokonać
wiele dobra dzięki łasce Boga.
R: Skąd pochodzisz?
B: Urodziłem się w zamożnej chrześcijańskiej rodzinie ok. roku 480 w Nursji,
niewiele ponad 100 km na północ od Rzymu. Tam też spędziłem dzieciństwo.
R: Ale studiowałeś w Rzymie.
B: Tak, jednak atmosfera panująca w mieście po upadku cesarstwa zachodniego
nie odpowiadała mi. Ludzie nie żyli według nauki Jezusa. Postanowiłem więc zo-
stać pustelnikiem w miejscowości Enfide, oddalonej 60 km od Rzymu, a następnie
przeniosłem się w okolice Subiaco, w Górach Albańskich. Wieść o moim sposobie
życia szybko rozeszła się po okolicy i ludzie zaczęli przychodzić do mnie, abym ich
nauczał. Wtedy też mnisi z Vicovaro zwrócili się do mnie z prośbą, bym został ich
przełożonym. Kiedy jednak zacząłem egzekwować większą dyscyplinę, natychmiast
napotkałem na twardy opór. Doszło nawet do tego, że zakonnicy próbowali mnie
otruć. Jednak Bóg pozwolił mi rozpoznać ich zamiary i szczęśliwie wróciłem do
swej groty w Subiaco.
R: Mieszkałeś w Subiaco, jednak najstarszy i najbardziej znany klasztor bene-
dyktyński znajduje się na Monte Cassino.
B: Tak. Przeniosłem się na wzgórze Monte Cassino i założyłem tam klasztor.
Można powiedzieć, że tam wszystko się zaczęło…
R: Ułożyłeś pierwszą regułę zakonną. Co jest w niej główną zasadą?
B: Według mojej reguły mnisi mają poświęcać dużo czasu na wspólną modlitwę
w chórze zakonnym. Odmawiają oni tzw. liturgię godzin, złożoną z hymnów, psal-
mów i czytań z Pisma Świętego oraz ojców i doktorów Kościoła. Bardzo ważnym
elementem życia oprócz modlitwy jest praca, stąd zasada: „Ora et labora”, czyli
„Módl się i pracuj”.
R: W 1964 r. Ojciec Święty Paweł VI ogłosił cię głównym patronem Europy.
Charakteryzując twoją postawę, wymienił trzy słowa klucze: krzyż, pług i księga.
Przyniosłeś chrześcijańską kulturę ludom zamieszkałym od Morza Śródziemnego do
Skandynawii, od Irlandii aż do Polski. Do dziś w Polsce są klasztory benedyktynów.
Obecnie tylko 3: Biskupów, Lubiń i Tyniec, jednak w XVIII w. było ich 6, a istniały
też 23 inne placówki benedyktyńskie.
308
B: Tam, gdzie przybyli benedyktyńscy misjonarze, stawiali najpierw krzyż.
Krzyż to także znak ewangelizacji, której potrzebowała i wciąż potrzebuje Europa.
Z kolei pług to symbol pracy fizycznej. Pierwsi benedyktyni pracowali często przy
karczowaniu lasu, osuszaniu bagien, uprawie roli. Byli znakomitymi ogrodnikami.
Wiedzą dzielili się z ludźmi, wśród których przyszło im żyć. Tym samym ówczesnych
mieszkańców Europy uczyli szacunku do pracy i ziemi. Dziś też często uprawiają
ziemię i zajmują się uprawą ziół.
Symbol księgi przypomina, że klasztory benedyktyńskie stały się bezcennym
ogniskiem pracy umysłowej. Europa stała się chrześcijańska przede wszystkim dla-
tego, że benedyktyni dbali o wszechstronne wykształcenie swoje oraz ludzi. Uczyli
nie tylko sztuki i rzemiosła, ale przede wszystkim szerzyli ducha Ewangelii. Coraz
liczniejsi byli w klasztorach pisarze, którzy godzinami przy pulpitach prowadzili
żmudne dzieło przepisywania ksiąg. Stąd określenie „benedyktyńska praca”. Około
90% ocalonego dorobku antycznego zachowało się do czasów współczesnych za
pośrednictwem opactw benedyktyńskich.
R: Bardzo dziękuję za spotkanie i do zobaczenia w niebie.
Po przeczytaniu wywiadu dobrze jest utrwalić zawarte w nim treści poprzez rozmo-
wę na jego temat. Uczniowie mogą stawiać pytania reporterowi bądź Benedyktowi.
K. może również zapytać:
– Jakie hasło jest charakterystyczne dla zakonu benedyktynów?
– Co oznaczają symbole: krzyż, pług i księga związane ze św. Benedyktem?
Dziś zastanowimy się dokładniej, co sprawiło, że św. Benedykt został ogłoszony
głównym patronem Europy .
K. poleca zapisać temat „Święty Benedykt i benedyktyni”.
1. Zasady życia chrześcijan – analiza tekstu biblijnego

K. wyznacza jednego ucznia do przeczytania tekstu biblijnego (podręcznik) i prosi
wszystkich, by wstali. Wcześniej wyjaśnia:
Tekst, który za chwilę usłyszycie, pochodzi z Dziejów Apostolskich, a czytany
jest 11 lipca, w dniu liturgicznego wspomnienia św. Benedykta z Nursji.
„Jeden duch i jedno serce ożywiały wszystkich wierzących. Żaden nie nazywał
swoim tego, co posiadał, ale wszystko mieli wspólne. Apostołowie z wielką mocą
świadczyli o zmartwychwstaniu Pana Jezusa, a wszyscy oni mieli wielką łaskę. Nikt
z nich nie cierpiał niedostatku, bo właściciele pól albo domów sprzedawali je i przy-
nosili pieniądze [uzyskane] ze sprzedaży, i składali je u stóp Apostołów. Każdemu
też rozdzielano według potrzeby”.
(Dz 4,32-35)
– Na czym polegało życie pierwszych chrześcijan?

K. pomaga uczniom odpowiadać, a odpowiedzi można zapisać na tablicy:
Pierwsi chrześcijanie:
 posiadali wspólną własność,
309
 głosili o Jezusie,
 działali wspólnie,
 dzielili się tym, co posiadali.
2. Chrześcijanie przemieniają świat – kolorowanie tekstu
K. rozdaje uczniom karty pracy z fragmentem Listu do Diogneta (teczka pomocy).
Uczniowie w parach podkreślają jednym kolorem, z jakimi prześladowaniami spotykali
się chrześcijanie, i drugim, co robili dobrego. K. robi wprowadzenie:
Życie chrześcijan powinno się różnić od życia pogan. W Listach do Diogneta,
które powstały w II w. po narodzeniu Chrystusa, czytamy, jak chrześcijanie konty-
nuowali styl życia pierwszych chrześcijan.
„Chrześcijanie nie różnią się od innych ludzi ani miejscem zamieszkania, ani
językiem, ani strojem. Nie mają bowiem własnych miast, nie posługują się jakimś
niezwykłym dialektem, ich sposób życia nie odznacza się niczym szczególnym (…).
Mieszkają każdy we własnej ojczyźnie, lecz niby obcy przybysze. Podejmują
wszystkie obowiązki jak obywatele i znoszą wszystkie ciężary jak cudzoziemcy.
Każda ziemia obca jest im ojczyzną i każda ojczyzna ziemią obcą. Żenią się jak
wszyscy i mają dzieci, lecz nie porzucają nowo narodzonych. Wszyscy dzielą jeden
stół, lecz nie jedno łoże. Są w ciele, lecz żyją nie według ciała. Przebywają na ziemi,
lecz są obywatelami nieba. Słuchają ustalonych praw, a własnym życiem zwyciężają
prawa. Kochają wszystkich ludzi, a wszyscy ich prześladują. (…) Są ubodzy, a wzbo-
gacają wielu. Wszystkiego im niedostaje, a opływają we wszystko. (…) Ubliżają im,
a oni błogosławią. Obrażają ich, a oni okazują wszystkim szacunek. Czynią dobrze,
a karani są jak zbrodniarze. Karani, radują się jak ci, co budzą się do życia. Żydzi
walczą z nimi jak z obcymi, Grecy ich prześladują, a ci, którzy ich nienawidzą, nie
umieją powiedzieć, jaka jest przyczyna tej nienawiści.
Jednym słowem: czym jest dusza w ciele, tym są w świecie chrześcijanie”.
(List do Diogneta, <http://brewiarz.pl/indeksy/pokaz.php3?id=6&nr=115>, dostęp: 10.07.2014)
K. pyta:
– Według jakich zasad żyli chrześcijanie w II wieku?
– Z jakim złem się spotykali?
– Jak odpowiadali na prześladowania ze strony innych ludzi?
Odpowiedzi uczniów można pisać na tablicy obok poprzedniego zapisu:
Życie chrześcijan:
 podejmują obowiązki,
 znoszą ciężary,
 żenią się i mają dzieci, lecz nie porzucają nowo narodzonych,
 dzielą jeden stół,
 kochają wszystkich ludzi,
 są ubodzy,
 wzbogacają innych,
 błogosławią,
 okazują wszystkim szacunek,
 czynią dobrze…
310
K. podsumowuje:
Porównując fragment z Listu do Diogneta z fragmentem o życiu pierwszych
chrześcijan z Dziejów Apostolskich, widzimy kontynuację życia według zasad wy-
nikających z wiary w Chrystusa. W ten właśnie sposób chrześcijanie zmieniali świat,
rozpoczynając przemianę od siebie, swoich rodzin i tych, z którymi spotykali się na
co dzień. Tak tworzyli kulturę i rzeczywistość Europy, a w tym także Polski. Żyjemy
dziedzictwem chrześcijan, którzy przynieśli ze sobą do Polski styl życia według zasad
Chrystusa. Ta przemiana świata trwa nadal.
3. Reguła zakonna św. Benedykta – miniwykład, praca z tekstem
Święty Benedykt był niezwykłym propagatorem życia według zasad chrześcijań-
skich. Przyczynił się do zmian w Europie tak znacznych, że z owoców jego działań
korzystają do dziś wszyscy Europejczycy. Benedykt napisał regułę zakonną, która
miała wpływ na kształtowanie się Kościoła w Europie, a w ten sposób również na
rozwój kultury. Poznamy teraz kilka pojęć, aby lepiej zrozumieć, na czym polegała
wyjątkowość tych działań w tamtych czasach.
Wybrany uczeń czyta z podręcznika, K. w miarę potrzeby wyjaśnia pojęcia:
Reguła zakonna – zbiór podstawowych zasad życia w danym zakonie, pochodzący
najczęściej od założyciela lub przez niego przyjęty jako podstawa prawna.
Monastycyzm – zjawisko kulturowo-religijne, pierwotna forma życia wspólnot
zakonnych (najczęściej oparta na regule benedyktyńskiej), gdzie modlitwa i me-
dytacja mają pierwszeństwo przed życiem czynnym; wiąże się z tym odcięcie od
świata (klauzura).
Uczniowie czytają z podręcznika fragmenty Reguły św. Benedykta. Po przeczytaniu
poszczególnych tekstów następuje ich krótkie omówienie.
Święty Benedykt utworzył podstawy do kształtowania wspólnot zakonnych.
„Prolog. Przede wszystkim, gdy coś dobrego zamierzasz uczynić, módl się naj-
pierw gorąco, aby On sam [Bóg] to do końca doprowadził.
O zwoływaniu braci na radę. Ilekroć trzeba w klasztorze podjąć jakąś ważną de-
cyzję, niechaj opat zwoła całą wspólnotę i przedstawi jej, o co chodzi. Wysłuchawszy
opinii braci, niech ją sam rozważy, a następnie zrobi to, co uzna za bardziej wskazane.
Czy mnisi powinni posiadać coś na własność. Niech się nikt nie ośmiela co-
kolwiek dawać lub przyjmować bez pozwolenia opata, ani czegokolwiek posiadać
na własność, choćby najmniejszej rzeczy, ani książki, ani tabliczek do pisania, ani
rylca, niczego w ogóle.
O codziennej pracy fizycznej. Bezczynność jest wrogiem duszy. Dlatego też bracia
muszą się zajmować w określonych godzinach pracą fizyczną i również w określonych
godzinach czytaniem duchownym.
O ubraniu i obuwiu mnichów. Ubrania należy braciom dawać dostosowane do
warunków miejscowych i klimatu (…), ponadto szkaplerz do pracy, na nogi zaś
pończochy i buty. Nad kolorem tych wszystkich rzeczy ani nad ich wyglądem niech
311
się bracia nie zastanawiają, ale niech noszą takie, jakie można znaleźć w kraju,
w którym żyją, albo jakie można taniej sprawić”.
(Reguła św. Benedykta, <http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TS/regula_osb_01.html#m1>,
dostęp: 10.07.2014)
W regule zostały opisane bardzo różne aspekty życia: od modlitwy, przez po-
dejmowanie decyzji, po pracę i ubranie. Mimo że Benedykt ułożył swoją regułę
wiele wieków temu, jest ona nadal aktualna. Na jej podstawie do dzisiaj powstają
reguły innych zakonów.
K. rysuje na tablicy tabelę i chętny uczeń zapisuje hasłowo w pierwszej kolumnie wybrane
zasady z reguły. Druga kolumna będzie uzupełniana w III części katechezy.
Wybrane zasady reguły
modlitwa przed uczynkiem
wspólna narada
posłuszeństwo opatowi
niczego nie posiadać na własność
praca fizyczna
czytanie duchowe
skromne ubranie
K. podsumowuje:
Święty Benedykt był kontynuatorem myśli apostołów. W swojej regule ustalił
zasady na wzór życia pierwszych chrześcijan. Praca na rzecz dobra wspólnego jest
kontynuowana przez benedyktynów do dziś. Rezygnują oni z własności na rzecz
tych, do których idą z Ewangelią. Ich praca dla rozwoju chrześcijaństwa jest jed-
nocześnie pracą nad rozwojem kultury w szerokim tego słowa znaczeniu. Dzięki
istnieniu zakonów rozwijało się piśmiennictwo, rozpowszechniała się kultura, po-
wstawały biblioteki i szkoły. Benedyktyni uczyli uprawy ziemi i rozpowszechniali
ziołolecznictwo. Przyczynili się do rozwoju cywilizacji i kultury w Europie. Dlatego
to właśnie św. Benedykt został wybrany na głównego patrona Europy.
4. Benedyktyni współcześnie – prezentacja stron internetowych
Jeżeli K. ma możliwość korzystania z Internetu, może zaprosić uczniów na spacer po
klasztorze benedyktynów w Tyńcu, korzystając ze strony: Wirtualny spacer, <http://www.
tyniec.benedyktyni.pl/pl/wirtualne-zwiedzanie/> (dostęp: 10.07.2014). K. może także
pokazać stronę internetową i wspólnie z uczniami analizować zawarte tam propozycje.
Benedyktyni nadal przyczyniają się do rozwoju kultury europejskiej, prowadzą
szkoły i zajmują się ogrodnictwem i zielarstwem. Podejmują pracę duszpasterską,
organizując w swoich klasztorach rekolekcje. Ważnym elementem ich działalności
jest praca naukowa – pod kierunkiem benedyktynów tynieckich dokonano prze-
kładu Biblii z języków oryginalnych na język polski, nazwanego Biblią Tysiąclecia.
312
Wydają książki o życiu duchowym, prowadzą wykłady dla studentów. To także
dziedzictwo św. Benedykta.
1. Reguły w moim życiu – ustalanie reguł, praca w parach

K. wskazuje na zapis w tabeli z II części katechezy i dopisuje tytuł prawej kolumny:
„Reguły w moim życiu”. Wyjaśnia:
Nie jest możliwe byśmy w pełni realizowali regułę św. Benedykta. Możemy jednak
znaleźć w niej wskazówki do uświęcania naszego życia, a jednocześnie prowadzące
do rozwoju kultury. Wpiszcie w parach, jak możecie zastosować propozycje św.
Benedykta w waszych domach i szkole. Pomocne mogą być przy tym zasady życia
pierwszych chrześcijan, które wypisaliśmy wcześniej.
Zasady z reguły św. Benedykta Reguły w moim życiu
modlitwa przed uczynkiem modlę się przed…
wspólna narada pytam o radę…
posłuszeństwo opatowi jestem posłuszny…
niczego nie posiadać na własność nie zabiegam o…
praca fizyczna pracuję solidnie nad…
czytanie duchowe czytam…
skromne ubranie ubieram się…
Reguły, które wypisaliście, to sposób dążenia do świętości, a przez to równo-
cześnie do przemiany świata. Świętość nie jest zarezerwowana dla zakonników czy
sióstr zakonnych. Do świętości dąży się codzienną ciężką pracą, zarówno fizyczną
jak i duchową. Wpisujemy się w ten sposób w dorobek świata, w którym żyjemy.
Budujemy kulturę: tę codzienną, a zarazem chrześcijańską – w Polsce i w Europie.
Życie chrześcijanina według zasad moralnych jest udziałem w rozwoju cywilizacji.
2. Wszyscy są powołani do świętości – świadectwo
K. wyjaśnia:
Założyciel wspólnoty Opus Dei, św. Josemaría Escrivá, przypominał prawdę, że
wszyscy są powołani do świętości. W swoich dziełach pisał:
„Pobiegnę z jednego końca świata na drugi – przez wszystkie narody, przez
wszystkie ludy, przez szlaki i ścieżki – aby znaleźć pokój mej duszy. I znajduję go
w codziennych zajęciach, które nie są dla mnie przeszkodą; są raczej drogą i powo-
dem, by kochać Boga coraz bardziej i silniej się z Nim jednoczyć”.
(Josemaría Escrivá, Przyjaciele Boga. Ku świętości, p. 310, <http://www.pismaescrivy.org/book/
przyjaciele_boga-punkty-310.htm>, dostęp: 10.07.2014)
313
„Wszystkie prace mogą mieć tę samą wartość nadprzyrodzoną; nie ma zadań
wielkich czy małych – wszystkie są wielkie, jeśli się je wypełnia z miłości. Te, które
uważa się za wielkie, karleją, gdy zatraca się chrześcijański sens życia. I odwrotnie,
są rzeczy na pozór małe, które mogą być bardzo wielkie z racji rzeczywistych kon-
sekwencji jakie pociągają za sobą”.
(Rozmowy z prałatem Escrivá. Kobieta w życiu świata i Kościoła, p. 109, <http://www.pismaescrivy.
org/book/rozmowy-punkty-109.htm>, dostęp: 10.07.2014)
3. Praca domowa
1. Wyjaśnij, jak rozumiesz słowa: „Nie ma zadań wielkich czy małych – wszystkie
są wielkie, jeśli się je wypełnia z miłości” (Josemaría Escrivá).
2. Na stronie opactwa benedyktyńskiego w Tyńcu (www.tyniec.benedyktyni.pl)
znajdź, jakie formy działalności są tam prowadzone, i wypisz je w zeszycie.
3. Wyjaśnij znaczenie wyrażeń związanych z zakonem benedyktynów: „Ora et
labora – módl się i pracuj” oraz „benedyktyńska praca”.
4. Modlitwa
Wszyscy czytają tekst modlitwy z podręcznika:
„Boże, Ty przez nauczanie świętego Benedykta zgromadziłeś w swoim Kościele
wiele narodów, spraw przez jego zasługi, abyśmy z radosnym sercem biegnąc drogą
Twoich przykazań, trwali w prawdziwej wierze i głębokim pokoju. Przez Chrystusa
Pana naszego. Amen”.
(Do św. Benedykta, Patrona Europy, <http://www.osbap.com/modlitwy/do-sw-benedykta/>, dostęp:
10.07.2014)
Literatura
M. Banaszek, Historia Kościoła Katolickiego. Starożytność, Warszawa 1989.
Benedyktyni w Polsce, <http://www.benedyktyni.pl/w_polsce.htm>, dostęp:
10.07.2014.
List do Diogneta, <http://brewiarz.pl/indeksy/pokaz.php3?id=6&nr=115>, dostęp:
10.07.2014.
Josemaría Escrivá, Przyjaciele Boga. Ku świętości, p. 310, <http://www.pismaescrivy.
org/book/przyjaciele_boga-punkty-310.htm>, dostęp: 10.07.2014.
T. Manteuffel, Historia Powszechna. Średniowiecze, Warszawa 1997.
Kobieta w życiu świata i Kościoła. Rozmowy z prałatem Escrivá, p. 109, <http://www.
pismaescrivy.org/book/rozmowy-punkty-109.htm>, dostęp: 10.07.2014.
Reguła św. Benedykta, <http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TS/regula_osb_01.
html#m1>, dostęp: 10.07.2014.
A.M. Sicari, Księga Wielkich Świętych i Założycieli, Kielce 2008.
Warto wykorzystać
„Wirtualny spacer”, <http://www.tyniec.benedyktyni.pl/pl/wirtualne-zwiedzanie/>,
dostęp: 10.07.2014.
314
39. Rozłam w Kościele. Schizma wschodnia
– Poznanie przyczyn i skutków rozłamu Kościoła na wschodni i zachodni.
– Pobudzenie dążenia do jedności Kościoła.
Wiedza:
– Uczeń definiuje pojęcia: patriarcha, schizma, prawosławie, ikona, cerkiew,
– wymienia przyczyny i następstwa podziału na Kościół wschodni i zachodni,
– wymienia patriarchaty Kościoła wschodniego.
Umiejętności:
– Uczeń ocenia przyczyny i skutki schizmy wschodniej,
– wykazuje podobieństwa i różnice między Kościołem rzymskokatolickim i pra-
wosławnym,
– charakteryzuje działania ekumeniczne Kościoła prawosławnego i katolic-
kiego,
– układa modlitwę w intencji zjednoczenia wszystkich chrześcijan.
– Uczeń wyraża szacunek względem braci prawosławnych,
– docenia wartość kultury prawosławia,
– włącza się w działania ekumeniczne Kościoła.
Metody, formy i techniki: puzzle logiczne, praca z planszami, praca z tekstem, roz-
mowa kierowana, prezentacja multimedialna, czytanie Pisma Świętego, plan
realizacji działań ekumenicznych, medytacja obrazu, wysłuchanie „Akatystu”,
redagowanie modlitwy, praca w parach, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, kartach pracy do puzzli logicznych, prezentacja
multimedialna „Podobieństwa i różnice między Kościołem wschodnim i za-
chodnim”, karty pracy z wypisanymi działaniami ekumenicznymi, ilustracja
(slajd) przedstawiająca obraz Matki Bożej Nieustającej Pomocy, nagranie
„Akatystu ku czci NMP”.
1. Modlitwa
K. wita się z uczniami i zaprasza do wspólnej modlitwy w intencji jedności wszystkich
chrześcijan: „Ojcze nasz”.
2. Czym jest schizma? – puzzle logiczne, praca z planszami, praca w parach
K. dobiera metodę pracy w zależności od stanu wiedzy uczniów.
315
a) Uczniowie na kartach pracy (teczka pomocy) w parach łączą wyrażenia związane
ze schizmą wschodnią z ich wyjaśnieniami.
b) Wybrani uczniowie przypinają na tablicy prawidłowo dobrane plansze (teczka
pomocy).
Chętny uczeń czyta głośno wszystkie wyrażenia i ich wyjaśniania.
Schizma rozłam w Kościele
Schizma rozłam Kościoła na wschodni (prawosławny) i zachodni (kato-
wschodnia licki)
Ekskomunika kara za ciężkie wykroczenia, o charakterze poprawczym, po-
zbawiająca ochrzczonego praw
Patriarcha dawniej tytuł biskupów najważniejszych miast, obecnie naj-
wyższa osoba w Kościele wschodnim
Prawosławie odłam chrześcijaństwa obrządku wschodniego (greckiego)
Ekumenizm dzieło pojednania i zjednoczenia Kościołów chrześcijańskich
i samych chrześcijan, działalność na rzecz pojednania chrze-
ścijan
Ikona obraz o tematyce religijnej w sztuce wschodniochrześcijańskiej
Cerkiew świątynia prawosławna
Credo wyznanie wiary „Wierzę w Boga…”
3. Przyczyny i skutki schizmy wschodniej – praca z tekstem, rozmowa kierowana
Uczniowie czytają tekst z podręcznika na temat przyczyn i skutków podziału Kościoła
na wschodni i zachodni.
Schizma wschodnia to rozłam w chrześcijaństwie, do którego doszło w XI w.
Kościół grecki (patriarchat w Konstantynopolu) zerwał wówczas jedność ze Sto-
licą Apostolską w Rzymie. Schizmę poprzedził długi okres pogłębiania się różnic
między Kościołem w cesarstwie bizantyjskim, pozostającym pod kontrolą cesarzy,
a Kościołem rzymskim, działającym na obszarze państw niezależnych od Bizancjum.
Proces ten przebiegał na tle rozbieżności kulturowych, politycznych i językowych.
Właśnie różnice w sferze kultury, prawa i obrzędów bardziej oddaliły zwaśnione
strony niż kwestie dogmatyczne. Do ostatecznego zerwania jedności Kościoła do-
szło w 1054 r., gdy legaci papieża Leona IX ekskomunikowali patriarchę Michała
Cerulariusza (niesłusznie zarzucającego Kościołowi łacińskiemu herezję), który
z kolei ekskomunikował papieża i Kościół rzymski.
Zdobycie przez rycerstwo z zachodniej Europy Konstantynopola (1204), doko-
nane podczas wypraw krzyżowych (zainicjowanych przez cesarza bizantyjskiego),
pogłębiły obopólną niechęć, natomiast podejmowane od XIII w. próby doprowa-
dzenia do jedności nie przyniosły bardziej trwałych i całościowych rezultatów.
(oprac. na podst.: B. Kumor, Historia Kościoła, t. 2, Lublin 2003; Schizma wschodnia, w: Religia.
Encyklopedia PWN [CD-ROM], red. T. Gadacz, B. Milerski, t. 9, Warszawa 2001)
316
– Jakie były przyczyny rozłamu w Kościele?
– Jakie były skutki schizmy oprócz rozłamu na dwa Kościoły?
K. uzupełnia wypowiedzi uczniów i podaje przyczyny oraz skutki podziału do zapisania
na tablicy.
Przyczyny schizmy:
 rozbieżności, polityczne i językowe,
 różnice w sferze kultury, prawa i obrzędów.
Między Kościołem rzymskim i bizantyjskim zachodziła swego rodzaju rywaliza-
cja. Rzym dążył do podporządkowania sobie wschodu. Istniały też znaczne różnice
w strukturach organizacyjnych.
Skutki schizmy:
 zerwanie jedności chrześcijan,
 podział na prawosławie i katolicyzm,
 wzajemne obłożenie ekskomuniką obu Kościołów,
 pogłębienie różnic między Wschodem a Zachodem.
1. Podobieństwa i różnice – prezentacja multimedialna

Uczniowie zapoznają się z prezentacją multimedialnę (teczka pomocy) na temat
podobieństw i różnic między Kościołem wschodnim i zachodnim. K. wcześniej pyta:
– Jakie znacie różnice między Kościołem katolickim a Kościołem prawosław-
nym?
– Co łączy Kościół katolicki i prawosławny?
Różnice
Kościół katolicki Kościół prawosławny
na czele Kościoła stoi papież – następ- w każdym kraju jest oddzielna władza
ca św. Piotra, sprawujący władzę nad (zasada autokefalii), nie uznaje się
wszystkimi wiernymi na świecie prymatu papieża i dogmatu o jego nie-
omylności
prawda wiary: Duch Święty pochodzi tylko od Ojca
Duch Święty pochodzi od Ojca i Syna
wiara w czyściec i dogmat o Niepokala- nie uznaje się nauki o czyśćcu (chociaż
nym Poczęciu Maryi w praktyce się ją przyjmuje, modląc się
za zmarłych) oraz dogmatu o Niepoka-
lanym Poczęciu
Kościoły łączy:
 Biblia i Tradycja (orzeczenia pierwszych siedmiu soborów i pisma ojców
Kościoła),
 uznawanie 7 sakramentów świętych,
 kult obrazów i relikwii świętych,
317
 oddawanie czci Matce Bożej.
Ponieważ Kościół prawosławny nie ma jednej osoby, która stałaby na czele
wszystkich wyznawców, w każdym kraju jest oddzielna władza. Nazywamy to
zasadą autokefalii. Najbardziej znane w Polsce Kościoły prawosławne to:
 Patriarchat konstantynopolitański (ekumeniczny),
 Rosyjski Kościół Prawosławny (patriarchat moskiewski),
 Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny.
2. Dlaczego dążyć do jedności? – czytanie Pisma Świętego, rozmowa kierowana
K. poleca jednemu z uczniów przeczytać głośno z Pisma Świętego fragment Ewangelii
wg św. Jana:
„Proszę nie tylko za nimi, lecz także za tymi, którzy dzięki ich słowu uwierzą
we mnie; żeby oni wszyscy byli jedno, tak jak ty, Ojcze, jesteś w jedności ze mną,
a ja jestem w jedności z tobą, żeby i oni byli w jedności z nami, by świat uwierzył,
żeś ty mnie posłał. Ja też dałem im chwałę, którą ty mi dałeś, żeby byli jedno, tak
jak my jedno jesteśmy”.
(J 17,20-22)
Uczniowie szukają tekstu w podręczniku i posługując się nim, odpowiadają na py-

tania K.:
– Do kogo zwraca się Pan Jezus, prosząc za tymi, którzy w Niego wierzyli
i uwierzą?
– O co prosi Jezus swojego Ojca?
– Na czyj wzór uczniowie mają zachować jedność?
Podczas Ostatniej Wieczerzy Jezus modlił się o zachowanie jedności wśród
uczniów i wśród tych, którzy w przyszłości w Niego uwierzą. Chodzi więc także
o nas i o wszystkich, którzy obecnie należą zarówno do Kościoła katolickiego, jak
i prawosławnego. Jednoczy nas ten sam Bóg, w którego wierzymy. Ta jedność ma
być kształtowana na wzór jedności Boga Ojca i Jego Syna.
3. Działania ekumeniczne – miniwykład
K. wyjaśnia:
Kościół katolicki i prawosławny podejmują różnego rodzaju działania ekume-
niczne. Niezwykle istotne było zdjęcie wzajemnych ekskomunik przez papieża Pawła
VI i patriarchę Atenagorasa I w 1965 r. Została też utworzona Papieska Rada do
spraw Jedności Chrześcijan. Działania ekumeniczne podejmowane są również
w poszczególnych krajach, gdzie mieszkają razem katolicy i prawosławni. Dlatego
u nas w kraju została powołana Polska Rada Ekumeniczna.
Tworzone są też wspólne deklaracje, a jedną z nich podpisali papież Paweł VI
i patriarcha Konstantynopola Atenagoras I:
„Zjednoczeni w tym czynie, Paweł VI i Atenagoras I, mają jednak nadzieję, że
zostanie on przyjęty przez Boga, który skory jest do przebaczenia, kiedy my sobie
wzajemnie wybaczamy, i że będzie on doceniony nie tylko przez cały świat chrześci-
318
jański, lecz przede wszystkim przez ogół Kościoła Rzymskokatolickiego i Kościoła
Prawosławnego, będąc wyrazem szczerej i wzajemnej woli pojednania i zachętą do
dalszego prowadzenia dialogu w duchu zaufania, szacunku i wzajemnej miłości –
niechże z Bożą pomocą dialog ten poprowadzi ku nowemu życiu, dla większego
dobra dusz i dla przygotowania nadejścia królestwa Bożego we wspólnocie wiary,
braterskiej zgodzie i życiu sakramentalnym, jakie istniały między obu tymi Kościo-
łami w ciągu pierwszego tysiąclecia życia Kościoła”.
(Wspólna deklaracja papieża Pawła VI i Atenagorasa, Patriarchy Konstantynopola, 7 grudnia 1965,
<http://ekumenizm.wiara.pl/doc/478016.Wspolna-deklaracja-papieza-Pawla-VI-i-Atenagorasa-
Patriarchy>, dostęp: 11.07.2014)

1. Ikony prawosławne w naszych domach – kontemplacja, wysłuchanie Akatystu
W Kościele katolickim bardzo mocno zakorzenił się kult Matki Bożej Nie-
ustającej Pomocy. Choć ikony są charakterystyczne dla Kościoła wschodniego, ta
ikona Matki Bożej znajduje się w wielu kościołach i domach katolików obrządku
łacińskiego. To jeden z elementów, który nas jednoczy.
K. pokazuje ilustrację (slajd) przedstawiającą obraz Matki Bożej Nieustającej Pomocy
(teczka pomocy) i prosi, by uczniowie dokładnie mu się przyjrzeli. Następnie pyta:
– Kogo przedstawia ikona?
– Jakie są na niej namalowane znaki i symbole?
– Co oznaczają kolory użyte na tej ikonie?
– Co znajduje się w centrum obrazu?
Obraz ten to wschodnia ikona przedstawiająca Matkę
Bożą Bolesną. Jak każda ikona niesie ona ze sobą prawdy
teologiczne. Została namalowana, by pobudzić naszą na-
dzieję i ożywiać modlitwę. Jej duchowe przesłanie jest więc
ważniejsze od jej piękna artystycznego.
Maryja, pomimo że jest największą postacią na obrazie, nie stanowi jego cen-
tralnego punktu. W środku ikony znajdują się połączone ręce Matki i Dziecięcia,
przedstawione w taki sposób, że Najświętsza Dziewica wskazuje na swojego Syna,
Zbawiciela i Syna Bożego w jednej osobie, który ofiarował życie za nas wszystkich.
Mamy tutaj do czynienia z typem ikony zwanej „hodegetria”, to znaczy „wskazująca
drogę”, bo Maryja wskazuje na Chrystusa, który sam siebie nazwał „Drogą, Prawdą
i Życiem”. Historia obrazu sięga XII w., a ten rodzaj ikony był bardzo rozpowszech-
niony w średniowieczu na terenach greckich, serbskich i na Rusi. Jedni twierdzą,
że obraz powstał w Bizancjum, inni, że w klasztorze Hilmadar, na świętej górze
Athos. Wizerunek Matki Bożej Nieustającej Pomocy został namalowany na desce
o wymiarach 54,0 x 41,5 cm.
K. może według własnej oceny uzupełnić wiadomości:
Ikona przedstawia cztery święte postacie: Dziewicę Maryję, Dzieciątko Jezus oraz
świętych archaniołów Michała i Gabriela. Maryja, a właściwie połowa Jej postaci,
319
jest przedstawiona w czerwonej tunice, granatowym płaszczu od spodu zielonym
i w niebieskim nakryciu głowy, przykrywającym włosy i czoło. Na welonie, w jego
środkowej części, znajduje się złota gwiazda z ośmioma prostymi promieniami,
a obok malarz umieścił krzyż promienisty na wzór gwiazdy. Głowę Najświętszej
Dziewicy otacza kolista aureola.
Głowa Maryi jest lekko pochylona w stronę Dzieciątka Jezus. Prawą, dużą dłonią
o nieco dłuższych palcach, Maryja obejmuje ręce Zbawiciela. W Jej spojrzeniu moż-
na wyczytać czuły smutek. Nie patrzy na swojego Syna, lecz wydaje się przemawiać
do patrzącego na obraz. Dzieciątko Jezus, spoczywając na lewym ramieniu Matki,
swoimi rączkami ujmuje mocno Jej prawą dłoń. Przyodziane jest w zieloną tunikę
z czerwonym pasem i okryte czerwonym płaszczem. Opadający prawy sandał z nóżki
pozwala dostrzec spód stopy, co może symbolizować prawdę, że będąc Bogiem, jest
także prawdziwym człowiekiem.
Stopy i szyja Dzieciątka wyrażają jakby odruch nagłego lęku przed czymś, co ma
niechybnie nadejść. Tym natomiast, co wydaje się przerażać małego Jezusa, jest
wizja męki i cierpienia, wyrażona poprzez krzyż i gwoździe niesione przez archanioła
Gabriela. Po drugiej stronie obrazu archanioł Michał ukazuje inne narzędzia męki
krzyżowej: włócznię, trzcinę z gąbką i naczynie z octem.
(oprac. na podst.: Kult Matki Bożej Nieustającej Pomocy, <http://redemptor.pl/kult_matki_bozej.
php?tryb=full>, dostęp: 11.07.2014)
Podczas kontemplacji K może też włączyć nagranie: „Akatystu ku czci NMP (2 z 3)”
(2:35), <http://www.youtube.com/watch?v=4XDJt8mzWb0>, dostęp: 11.07.2014 lub
fragment w wykonaniu chóru prawosławnego np. Akathist to Virgin Mary in Ukrainian,
<http://www.youtube.com/watch?v=Vq9feOADFWo>, dostęp: 11.07.2014.
2. Jak dążymy do jedności – plan realizacji działań ekumenicznych, praca w grupach
K. dzieli uczniów na 4-osobowe grupy, które otrzymują karty pracy z wypisanymi dzia-
łaniami ekumenicznymi (teczka pomocy). Ich zadaniem jest napisać swoje propozycje
realizacji do jednego z tych działań.
Działania ekumeniczne w Kościele:
 Tydzień modlitw o jedność chrześcijan (3 tydzień stycznia),
 wspólne spotkania modlitewne,
 spotkania papieża z patriarchami,
 organizowanie wspólnych wydarzeń kulturalnych (koncerty, wystawy),
 korzystanie z kultury: śpiew, sztuka (ikony),
 wzajemne poszanowanie kultury,
 współuczestnictwo w świętach…
Grupy kolejno prezentują swoje propozycje i zapisują omawiane działania na tablicy.
W razie potrzeby K. uzupełnia wypowiedzi uczniów.
Propozycja realizacji działań:
Wspólne spotkania modlitewne. Katolicy i prawosławni mogą spotykać się na
wspólnej modlitwie na zmianę w kościele i cerkwi. Modlitwę mogą prowadzić kapłan
katolicki i prawosławny…
320
3. Modlę się o jedność – redagowanie modlitwy, praca w parach
K., nawiązując do rozważanego wcześniej tekstu Pisma Świętego, wyjaśnia:
Tak jak Jezus modlił się o jedność wszystkich wyznawców, tak i my możemy o nią
prosić Boga. Ułóżcie w parach modlitwy w intencji jedności chrześcijan. Napisanymi
przez was prośbami pomodlimy się na zakończenie katechezy.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy przyczyny i skutki schizmy oraz „Działania ekume-
niczne w Kościele”. Mogą również przepisać z prezentacji multimedialnej, co łączy
Kościół katolicki i prawosławny.
5. Praca domowa
1. Wyszukaj informacje na temat działań podjętych podczas ostatniego Tygo-
dnia modlitw o jedność chrześcijan i napisz krótką notatkę na temat jednego
z nich.
2. Dowiedz się, gdzie w pobliżu twojego miejsca zamieszkania znajduje się
cerkiew, i opisz jej historię (kiedy powstała, pod jakim wezwaniem itp.).
3. Napisz kilka zdań na temat różnicy między obrazem a ikoną.
6. Modlitwa
Uczniowie czytają ułożone przez siebie prośby. Na zakończenie wszyscy odmawiają
modlitwę wspólną dla wszystkich „Ojcze nasz”. Modlitwa może się odbywać na cichym
tle nagrania „Akatystu”.
Literatura
Ekumenizm, <http://ekumenizm.wiara.pl/>, dostęp: 11.07.2014.
Schizma wschodnia, w: Religia. Encyklopedia PWN [CD-ROM], red. T. Gadacz,
B. Milerski, t. 9, Warszawa 2001.
Wspólna deklaracja papieża Pawła VI i Atenagorasa, Patriarchy Konstantynopola,
7 grudnia 1965, <http://ekumenizm.wiara.pl/doc/478016.Wspolna-deklaracja-
papieza-Pawla-VI-i-Atenagorasa-Patriarchy>, dostęp: 11.07.2014.
Warto wykorzystać
„Akatyst ku czci NMP (2 z 3)”, <http://www.youtube.com/watch?v=4XDJt8m-
zWb0>, dostęp: 11.07.2014.
„Akathist to Virgin Mary in Ukrainian”, <http://www.youtube.com/watch?v=Vq9fe-
OADFWo>, dostęp: 11.07.2014.
321
40. Reforma gregoriańska
– Poznanie założeń i skutków reformy gregoriańskiej.
– Kształtowanie umiejętności argumentowania i uzasadniania swoich racji.
Wiedza:
– Uczeń, podaje, kim był Grzegorz VII i czego dotyczyły wydane przez niego
dekrety reformatorskie,
– wymienia owoce reformy gregoriańskiej,
– definiuje pojęcia: inwestytura, symonia, ekskomunika.
Umiejętności:
– Uczeń krytycznie ocenia stosunki państwo – Kościół przed reformą grego-
riańską,
– charakteryzuje główne założenia reformy,
– wyjaśnia znaczenie reformy Grzegorza VII dla Kościoła w Europie zachodniej
i w Polsce.
– Uczeń wyraża gotowość respektowania obowiązków i praw Polaka katolika
zawartych w Konstytucji RP.
Metody, formy i techniki: analiza tekstu biblijnego, rozmowa kierowana, puzzle

logiczne, praca z tekstem, prezentacja multimedialna, wysłuchanie chorału
gregoriańskiego, prezentacja zapisu nutowego, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: kartki z hasłami i ich wyjaśnieniami do puzzli logicznych,
prezentacja „Reforma gregoriańska”, zdjęcia (slajd) zapisu nutowego chorału
gregoriańskiego, nagranie chorału, tekst Preambuły do Konstytucji RP z 1997 r.
1. Modlitwa
K. wita się z uczniami i zaprasza ich do wspólnej modlitwy: „Duchu Święty, który
oświecasz”.
2. Oddać każdemu, co należne – analiza tekstu biblijnego, rozmowa kierowana
K. poleca uczniom wstać i chętna osoba czyta fragment Mt 22,15-22:
„Wtedy faryzeusze odeszli i naradzali się, jak by podchwycić Go [Jezusa] w mo-
wie. Posłali więc do Niego swych uczniów razem ze zwolennikami Heroda, aby Mu
powiedzieli: «Nauczycielu, wiemy, że jesteś prawdomówny i drogi Bożej w prawdzie
nauczasz. Na nikim Ci też nie zależy, bo nie oglądasz się na osobę ludzką. Powiedz
322
nam więc, jak Ci się zdaje? Czy wolno płacić podatek Cezarowi, czy nie?» Jezus
przejrzał ich przewrotność i rzekł: «Czemu Mnie wystawiacie na próbę, obłudnicy?
Pokażcie Mi monetę podatkową!» Przynieśli Mu denara. On ich zapytał: «Czyj jest
ten obraz i napis?» Odpowiedzieli: «Cezara». Wówczas rzekł do nich: «Oddajcie więc
Cezarowi to, co należy do Cezara, a Bogu to, co należy do Boga». Gdy to usłyszeli,
zmieszali się i zostawiwszy Go, odeszli”.
Po odczytaniu tekstu uczniowie siadają i K. pyta:
– W jakim celu faryzeusze przyszli do Pana Jezusa?
– Jakie podstępne pytanie Mu zadali?
– Co znaczy „oddać Cezarowi to, co należy do Cezara, a Bogu to, co należy do
Boga”?
K. podsumowuje:
Dla ludzi żyjących w czasach Jezusa, był On reformatorem. Swoim nauczaniem
zmieniał sposób myślenia rozmówców. Nie wszyscy jednak je przyjęli. Faryzeusze
zmieszali się i odeszli. Zmiany polegające na dostosowaniu sposobu głoszenia Ewan-
gelii w nowych okolicznościach dokonywały się wielokrotnie również w Kościele.
Dzisiaj zajmiemy się reformami w Kościele za czasów papieża Grzegorza VII. Od
jego imienia powstała nazwa „reforma gregoriańska”.
K. poleca uczniom zapisać temat: „Reforma gregoriańska”.
3. Nowe pojęcia – puzzle logiczne
K. wybiera ośmiu uczniów i pierwszej czwórce daje kartki z hasłami związanymi z tema-
tem katechezy, a drugiej czwórce ich wyjaśnienia (teczka pomocy). Uczniowie czytają
hasła, a pozostali mają połączyć właściwe wyjaśnienia. Mogą sprawdzać poprawność
w podręczniku. (Pojęcie ekskomuniki pojawiło się w poprzednim temacie, ale tu zo-
stało rozszerzone, aby uczniowie poznali, jak ważny był fakt nałożenia jej na władcę).
Inwestytura Uroczyste nadanie lenna wasalowi (poddanemu) przez seniora
(pana, władcę) w zamian za lojalność i posłuszeństwo. W skład
inwestytury wchodziło prawo do zarządzania określonym obszarem
z władzą sądzenia, karania i pobierania podatków.
Symonia Handel godnościami oraz stanowiskami kościelnymi.
Ekskomunika Kara za ciężkie wykroczenia, o charakterze poprawczym, pozba-
wiająca ochrzczonego praw do uczestnictwa w życiu Kościoła.
Kiedy ekskomuniką był obłożony władca, poddani byli zwolnieni
z obowiązku dochowania mu wierności.
Konkordat Umowa zawierana między papieżem a przedstawicielem danego
państwa, normująca stosunki między władzą świecką i kościelną
w tym państwie oraz określająca zakres kompetencji obu stron.
323
1. Papież Grzegorz VII – praca z tekstem
K. mówi:
Święty Grzegorz VII urodził się około roku 1020 we Włoszech, w rodzinie rze-
mieślnika. Wykształcenie oraz niższe święcenia duchowne otrzymał na Awentynie
w Rzymie. Za czasów papieża Grzegorza VI (1045–1046) pełnił funkcję jego kape-
lana. Wezwany w 1049 r. do Rzymu przez Leona IX, stał się jednym z najbliższych
współpracowników następujących kolejno po sobie papieży: Wiktora II, Stefana IX,
Mikołaja II, Aleksandra II. Uznawany jest za filar reformy w Kościele, nazwanej
później od jego imienia gregoriańską. Na papieża wybrał go na pogrzebie Aleksan-
dra II lud rzymski przez aklamację. Wybór ten został potwierdzony przez kardynałów.
Uczniowie czytają w ciszy informacje na temat papieża Grzegorza VII (podręcznik).
Podczas czytania wypisują najważniejsze wydarzenia z życia papieża.
Grzegorz VII, czując się odpowiedzialnym za Kościół, rozpoczął swój pontyfikat
od serii tzw. synodów postnych, na których sprzeciwił się symonii i naruszaniu zasad
celibatu. Zabronił biskupom i opatom przyjmować inwestyturę od władców świeckich,
co doprowadziło do ostrego sporu z władcą niemieckim Henrykiem IV. Przyszły cesarz
chciał mieć wpływ na działalność Kościoła i obsadzanie urzędów kościelnych. Pod
jego wpływem w roku 1076 uchwalono pozbawienie urzędu św. Grzegorza. Jednakże
papież był nieustępliwy i ekskomunikował Henryka IV. Grzegorz VII ostatecznie
utracił Rzym, a Henryk IV ustanowił antypapieża i koronował się na cesarza. Papież
umarł na wygnaniu, jednak wcześniej zdążył zapoczątkować wiele reform w Kościele.
Grzegorz VII za źródło zła w Kościele uważał inwestyturę, przez którą otrzymy-
wali urzędy biskupie i opackie ludzie niegodni. Wychodząc z założenia, iż władza
biskupa Rzymu pochodzi wprost od Boga (a nie z nadania cesarskiego), przyznawał
sobie m.in. prawo pozbawiania duchownego urzędu i praw wykonywania czynności
kapłańskich, przywracania i przenoszenia biskupów, orzekania ważności kanonów
prawa kościelnego, dokonywania zmian granic diecezji. Rządził Kościołem silną
ręką, bezpośrednio wpływając poprzez swych legatów na sprawy Kościołów lokalnych
(m.in. za jego zgodą odbudowano w Polsce struktury metropolii gnieźnieńskiej,
zniszczone wskutek reakcji pogaństwa w latach 30. XI w.). Dzięki reformie grego-
riańskiej zostały ustanowione nowe zasady wyboru papieża. Nie był już wybierany
przez duchowieństwo i lud (jak w starożytności), ani przez cesarza (jak bywało
w IX–XI w.), lecz przez kardynałów, jak dzieje się to do dzisiaj.
(oprac. na podst.: Grzegorz VII, w: Religia. Encyklopedia PWN [CD-ROM],
red. T. Gadacz, B. Milerski, t. 2, Warszawa 2001)
K. wskazuje uczniów, którzy odczytują, jakie wydarzenia wybrali z życia Grzegorza VII,
i prosi, by uzasadnili, dlaczego te wydarzenia uznali za najważniejsze.
2. Spór o inwestyturę – prezentacja multimedialna
Uczniowie oglądają prezentację „Reforma gregoriańska” (teczka pomocy). W trakcie
wypisują w punktach przyczyny oraz skutki reformy gregoriańskiej. Punkty te będą
tworzyć notatkę do zeszytu.
324
Przyczyny reformy:
 ingerencja władców świeckich w sprawy Kościoła,
 handel godnościami oraz stanowiskami kościelnymi (symonia),
 niezachowywanie celibatu przez duchowieństwo,
 niegodziwe postępowanie cesarza i władców wobec Kościoła i poddanych.
Skutki reformy
 Papież miał prawo:
l do ustanawiania i dzielenia biskupstw,
l do wydawania nowych praw dla całego Kościoła powszechnego.
l do pozbawienia władzy cesarzy oraz zwalniania poddanych od przysięgi
wierności względem nich, jeżeli postępują niegodziwie.
 Reforma przyczyniła się do:
l wzrostu autorytetu papiestwa jako najwyższej normy prawa kościelnego,
l ujednolicenia struktur w Kościele i rozwoju kurii,
l rozbudowania praktyki wysyłania legatów papieskich,
l zrzeczenia się przez cesarza inwestytury kościelnej,
l nakazu celibatu dla duchowieństwa,
l usunięcia symonii,
l ustanowienia konkordatu.
K. podsumowuje:
Kościół wyzwolił się spod decyzji cesarzy i wpływów politycznych. Mógł de-
cydować o swoim kształcie według zasad Ewangelii. Reforma przyczyniła się do
umocnienia Kościoła w sferze duchowej oraz jego struktury administracyjnej.
Obecnie stosunki między władzą świecką i kościelną normuje umowa między
papieżem i przedstawicielem danego państwa, czyli konkordat. W Polsce obowią-
zuje konkordat podpisany państwem watykańskim a państwem polskim w 1993 r.
3. Reforma liturgii – wysłuchanie chorału gregoriańskiego, prezentacja zapisu
nutowego
Reforma gregoriańska dotyczyła również zmian w liturgii. Podkreślanie jedno-
ści było jednym z priorytetów w tamtych czasach, w myśl zasady: „jeden Kościół,
jedno państwo, jedna liturgia, jedna kultura”. Ujednoliceniu liturgii przysłużyło się
wprowadzenie ksiąg liturgicznych w rycie rzymskim. W wielu krajach zachodniej
Europy dzięki temu przyjęto liturgię rzymską (Walia, Irlandia), chociaż w niektórych
miejscach zachowano nadal własne zwyczaje (Mediolan, Dalmacja).
K. może włączyć fragment nagrania (np. do min. 3:30) z prezentacją multimedialną
hymnu „Veni Creator Spiritus”, w wykonaniu Schola Gregoriana Mediolanensis,
<http://www.youtube.com/watch?v=cDhYGdK0KQg>, dostęp: 12.07.2014, lub
pokazać uczniom zdjęcia (slajd) przedstawiające
zapis nutowy chorału gregoriańskiego (teczka
pomocy) i włączyć nagranie „Ave Maris Stella”
(3:02) ze strony: <http://www.youtube.com/wat-
ch?v=3Q9HkEWWyM4>, dostęp: 12.07.2014.
325
K. wyjaśnia:
Hymn, który słyszeliście, to hymn do Ducha Świętego znany wam z liturgii. Śpie-
wany jest podczas Mszy Świętych, np. przy udzielaniu sakramentu bierzmowania.
Reformie gregoriańskiej przypisuje się wprowadzenie zapisu nutowego w księgach
liturgicznych. Melodie chorału gregoriańskiego (chociaż jego nazwa pochodzi od
innego papieża o imieniu Grzegorz) oparte są na ośmiu skalach modalnych. Śpiew
gregoriański zaczął się rozprzestrzeniać po Europie. Do dziś wiele osób zachwyca
się jego pięknem i nastrojem modlitewnym.
(opr. na podst.: Chorał gregoriański, w: Religia. Encyklopedia PWN [CD-ROM],

1. Jestem Polakiem, jestem katolikiem – praca z tekstem, praca w grupach
Kościół i jego członkowie funkcjonują w strukturach państw. Według słów Jezusa
„mamy oddać cesarzowi co cesarskie”, czyli uczyć się i działać na korzyść państwa
oraz społeczności lokalnej. Jednak nasze przekonania i wartości powinny być sza-
nowane i respektowane, w tym prawo do wyznawania wiary w Jezusa Chrystusa
i życia według Jego nauki. Takie prawo zapewnia nam Konstytucja RP z 1997 r.
K. dzieli klasę na 4-osobowe grupy. Połowa z nich będzie pracować nad fragmentem
preambuły do Konstytucji RP (teczka pomocy), a druga część nad tekstem Konstytucji
RP (podręcznik). Mają odpowiedzieć na pytania:
– Jakie obowiązki obywatela wymienia Preambuła RP?
– Jakie prawa obywatela zapewnia Konstytucja RP?
Preambuła do Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r.

W trosce o byt i przyszłość naszej Ojczyzny, odzyskawszy w 1989 roku możli-
wość suwerennego i demokratycznego stanowienia o Jej losie, my, Naród Polski
– wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, zarówno wierzący w Boga będącego źródłem
prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna, jak i nie podzielający tej wiary, a te uni-
wersalne wartości wywodzący z innych źródeł, równi w prawach i w powinnościach
wobec dobra wspólnego – Polski, wdzięczni naszym przodkom za ich pracę, za
walkę o niepodległość okupioną ogromnymi ofiarami, za kulturę zakorzenioną
w chrześcijańskim dziedzictwie Narodu i ogólnoludzkich wartościach, nawiązując
do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej, zobowiązani, by prze-
kazać przyszłym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad tysiącletniego dorobku,
złączeni więzami wspólnoty z naszymi rodakami rozsianymi po świecie, świadomi
potrzeby współpracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej, pomni
gorzkich doświadczeń z czasów, gdy podstawowe wolności i prawa człowieka były
w naszej Ojczyźnie łamane, pragnąc na zawsze zagwarantować prawa obywatelskie,
a działaniu instytucji publicznych zapewnić rzetelność i sprawność, w poczuciu
odpowiedzialności przed Bogiem lub przed własnym sumieniem, ustanawiamy
Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej jako prawa podstawowe dla państwa opar-
326
te na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz, dialogu
społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia obywateli
i ich wspólnot.
Wszystkich, którzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej tę Konstytucję będą
stosowali, wzywamy, aby czynili to, dbając o zachowanie przyrodzonej godności
człowieka, jego prawa do wolności i obowiązku solidarności z innymi, a poszano-
wanie tych zasad mieli za niewzruszoną podstawę Rzeczypospolitej Polskiej.
Konstytucja RP Art. 53.

1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii.
2. Wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według
własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie
lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie
w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Wolność religii obejmuje także po-
siadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących
oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują.
3. Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moral-
nego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. (…)
4. Religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji
prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być
naruszona wolność sumienia i religii innych osób.
5. Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy
i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, po-
rządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób.
6. Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w prak-
tykach religijnych.
7. Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia
swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania.
Po przeczytaniu przez uczniów wyznaczonych tekstów K. dzieli tablice na dwie części:
Moje obowiązki jako obywatela RP Prawa katolika wg Konstytucji RP
Okazywać wdzięczność przodkom: – do wolności sumienia i religii,
– za ich pracę i walkę o niepodległość, – do wyznawania religii publicznie
– za kulturę zakorzenioną w chrześcijań- lub prywatnie,
stwie… – do uprawiania kultu,
Przekazać przyszłym pokoleniom tysiącletni – do uczestniczenia w obrzędach,
dorobek… – do zapewnienia dzieciom wycho-
wania i nauczania moralnego,
Dbać o:
– do nauczania religii w szkole…
– zachowanie godności człowieka,
– zachowanie prawa do wolności,
– poczucie solidarności z innymi…
327
K. podsumowuje:
Preambuła odwołuje się do Boga i kultury zakorzenionej w chrześcijaństwie.
Zadania stawiane nam jako obywatelom RP mamy wypełniać w poczuciu odpowie-
dzialności przed Bogiem. Konstytucja zapewnia nam również prawa jako katolikom.
2. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy przyczyny oraz skutki reformy gregoriańskiej oraz zapis
z tabeli „Moje obowiązki jako obywatela” i „Prawa katolika wg Konstytucji RP”.
3. Praca domowa
1. Napisz w kilku punktach, jaki wpływ na Kościół Europy Zachodniej i Polski
miały reformy przeprowadzone przez Grzegorza VII.
2. Napisz, jakie prawa gwarantuje Konstytucja RP katolikom w Polsce.
3. Podaj argumenty, dla których katolicy mają prawo do publicznego wyzna-
wania swojej religii w Polsce.
4. Modlitwa
Polećmy się opiece Matki Bożej, abyśmy mieli siłę zawsze stać wiernie przy Jej
Synu. „Pod Twoją obronę”.
Literatura
Konstytucja RP, Art. 53, <http://www.sejm.gov.pl/prawo/konst/polski/kon1.htm>,
dostęp: 12.07.2014.
Preambuła do Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r., <http://www.sejm.gov.pl/
prawo/konst/polski/kon1.htm>, dostęp: 12.07.2014.
B. Kumor, Historia Kościoła, t. 2, Lublin 2003.
Religia. Encyklopedia PWN [CD-ROM], red. T. Gadacz, B. Milerski, t. 2 i 4, War-
szawa 2001.
Warto wykorzystać
„Ave Maris Stella”, <http://www.youtube.com/watch?v=3Q9HkEWWyM4>,
dostęp: 12.07.2014.
„Veni Creator Spiritus”, <http://www.youtube.com/watch?v=cDhYGdK0KQg>,
dostęp: 12.07.2014.
328
41. Jak powstawały uniwersytety?
– Poznanie działalności naukowych ośrodków średniowiecznej Europy.
– Kształtowanie postawy szacunku i uznania dla umysłowych osiągnięć epoki
średniowiecza.
Wiedza:
– Uczeń wymienia uniwersytety średniowiecznej Europy,
– prezentuje dziedziny wiedzy studiowane w średniowieczu,
– prezentuje dorobek św. Tomasza z Akwinu,
– podaje nazwiska wierzących ludzi nauki ze średniowiecza (M. Kopernik,
M. Trąba, S. Hozjusz, Z. Oleśnicki) i tych, którzy żyją współcześnie.
Umiejętności:
– Uczeń charakteryzuje wkład ludzi wierzących w rozwój ludzkiej wiedzy.
– Uczeń szuka kompetentnej pomocy w rozwiązywaniu wątpliwości w wierze,
– angażuje się w pogłębianie wiedzy i wiary.
Metody, formy i techniki: gra „1 z 10”, praca ze słownikami, miniwykład, prezentacja

multimedialna, praca z tekstem, analiza tekstu biblijnego, „Przepis na… dobrą
naukę”, praca w parach, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: kilka słowników i encyklopedii, prezentacja multimedialna ze
zdjęciami uniwersytetów, karty pracy „Wybitne postaci okresu średniowiecza”
do pracy w grupach, życiorys św. Tomasza z Akwinu, karty pracy „Przepis na…
dobrą naukę” do pracy w grupach.
1. Modlitwa
K. poleca, by uczniowie odszukali w podręczniku tekst z Księgi Mądrości 9,1-6. Na-
stępnie wszyscy czytają go głośno jako modlitwę.
2. Czy potrzebna nauka? – gra „1 z 10”
K. proponuje uczniom grę „1 z 10”. Czyta pytania związane ze średniowieczem, a ucznio-
wie wybierają z trzech podanych propozycji jedną prawidłową.
Co powinniśmy wiedzieć o średniowieczu.
1. Dzieło „O obrotach sfer niebieskich” napisał: Kopernik, Jan Heweliusz, Mi-
kołaj Trąba.
329
2. Najstarszy rodzaj uczelni o charakterze nietechnicznym to: gimnazjum, uni-
wersytet, szkoła wojskowa.
3. Najniższy stopień naukowy na średniowiecznym uniwersytecie to: profesor,
magister, bakałarz.
4. Początki uniwersytetów w Europie sięgają: XII wieku, XIV wieku, V wieku.
5. Pierwszy uniwersytet powstał około 1200 r. w: Madrycie, Bolonii, Krakowie.
6. Sorbona to: średniowieczny uniwersytet w Paryżu, rodzaj deseru, duża skrzynia
do przechowywania kosztowności.
7. Święty, filozof i teolog, najwybitniejszy myśliciel średniowieczny, członek
zakonu dominikanów to: św. Franciszek z Asyżu, św. Tomasz z Akwinu, św.
Augustyn.
8. Pierwsze szkoły w średniowieczu powstawały: przy dworach królewskich, przy
dworach kupieckich, przy katedrach.
9. Żak to: gatunek chrząszcza, dawna nazwa studenta, płonący kawał drewna.
10. Średniowieczny styl w architekturze to: gotyk, klasycyzm, secesja.
Po zakończeniu gry K. pyta:
– Skąd znaliście odpowiedzi na niektóre pytania?
– Dlaczego na niektóre pytanie nie znaliście odpowiedzi?
K. podsumowuje:
Wiedza ma w naszym życiu wielką wartość. Bez niej trudno by było podejmo-
wać nawet najprostsze codzienne decyzje. Ale czy zdobywanie wiedzy jest łatwe?
Nauka nie jest przecież inwestycją, która przynosi efekty od razu. Dlatego przy
zdobywaniu wiedzy bardzo ważna jest odpowiednia motywacja. Jedni uczą się, by
nie zawieść oczekiwań swoich bliskich, inni nie potrafią dostrzec w nauce żadnych
korzyści i mobilizuje ich tylko obietnica jakiejś szybkiej nagrody. Nauka staje się
przyjemnością, gdy wiąże się z rozwijaniem naszych pasji, bo wtedy nie zauważamy
nawet, że podejmujemy jakiś wysiłek.
3. Jak zdobywać wiedzę? – praca ze słownikami, praca w grupach
K. dzieli klasę na 4-osobowe grupy i proponuje uczniom pracę ze słownikami. Każda
grupa otrzymuje słownik lub encyklopedię (mogą być różne). Uczniowie mają odszukać
w nich 2–3 najmniej znane słowa, których na co dzień się nie używa, i wyjaśnić ich zna-
czenie (np.: czata, oboknie…). Po 3 min. przedstawiciele grup czytają wyrażenia, a reszta
klasy próbuje je wyjaśnić. Na koniec można podać krótką definicję. K. podsumowuje:
Pomocą w zdobywaniu wiedzy są książki. Potrzebujemy ich, bo są wypróbo-
wanym sposobem gromadzenia informacji. Nie jest istotne, czy będą one w wersji
papierowej, czy elektronicznej.

1. Rozwój nauki od czasów średniowiecza – miniwykład
K. odwołuje się do wiedzy uczniów z historii z klasy VIII szkoły podstawowej. W miarę
potrzeb wyjaśnia.
330
– Jakie zmiany kulturowe zaszły w związku z upadkiem cesarstwa zachodnio-
rzymskiego w 476 roku?
– Jaki był poziom nauki na początku średniowiecza?
– Jaki był system organizacji szkolnictwa?
Upadek cesarstwa zachodniorzymskiego w 476 r. i związany z tym kryzys cywi-
lizacji europejskiej doprowadził także do upadku szkolnictwa. Coraz mniej ludzi
rozumiało łacinę. Wyjątkiem była niewielka grupa dobrze wykształconych duchow-
nych, dla których znajomość łaciny była konieczna, by rozumieć Pismo Święte
i sprawować liturgię. Dlatego szkoły kształcące kandydatów do stanu duchownego
przetrwały ten trudny okres i dzięki nim szkolnictwo mogło się powoli odrodzić.
Z czasem zalety wiedzy zaczęli doceniać władcy. Przykładem takiego władcy może
być Karol Wielki.
Liczba powstających szkół wzrastała w kolejnych okresach średniowiecza. Od
końca XI w. papiestwo zobowiązywało biskupów do zakładania szkół katedralnych,
a jedną z wielkich nowości XII w. było powstanie szkół miejskich. Podstawą naucza-
nia, jednolitego w całym chrześcijaństwie zachodnim systemu, był schemat siedmiu
sztuk wyzwolonych, który polegał na podzieleniu nauczanych przedmiotów na dwie
grupy. Na niższy poziom składały się gramatyka, retoryka i dialektyka. Wyższy
poziom stanowiły muzyka, geometria, astronomia i arytmetyka. Tylko największe
ze szkół klasztornych i katedralnych realizowały cały program.
2. Uniwersytety w średniowieczu – miniwykład, prezentacja multimedialna
K., stopniowo wyświetlając slajdy ze zdjęciami uniwersytetów (teczka pomocy), mówi:
Szkoły katedralne i niektóre zakonne w dużych miastach przyciągały nauczycieli
i studentów nawet z odległych krajów. Najsławniejsze ze szkół przekształciły się
w uniwersytety. W XII wieku wykształciły się dwa typy uniwersytetów. Pierwszy,
reprezentowany przez uniwersytet paryski (nazwany później Sorboną), rozwijał
nauki filozoficzne. Podstawą studiów były „nauki wyzwolone”, po których ukoń-
czeniu i zdaniu egzaminów student otrzymywał tytuł bakałarza, a następnie ma-
gistra. Po uzyskaniu tego tytułu można było wstąpić na jeden z trzech wydziałów:
medyczny, prawniczy lub teologiczny.
Uniwersytet Paryski – Sorbona
Drugim typem uniwersytetu był uniwersytet boloński, który miał bardziej świecki
charakter i kształcił znawców prawa rzymskiego, tzw. legistów.
331
Uniwersytet w Bolonii Oksford – uniwersytet i biblioteka
Wśród uniwersytetów, które powstały w średniowieczu, należy jeszcze wymienić
uniwersytet w Tuluzie (Francja), Padwie, Neapolu (Włochy). Ważnymi ośrodkami
były też Oksford i Cambridge w Anglii. W XIV w. powstały uniwersytety w Europie
Środkowej – w Pradze i w Krakowie. Ich liczba szybko się zwiększała, by w końcu
średniowiecza przekroczyć 60.
Uniwersytet w Cambridge Uniwersytet w Krakowie

– Kto z was chciałby studiować na jednym z tych uniwersytetów?
– Jakie warunki musicie spełnić, aby było to możliwe?
Uczniowie zapisują w zeszytach nazwy uniwersytetów w Europie.
3. Ludzie nauki w średniowieczu – praca z tekstem, praca w grupach
Uczniowie pracują w grupach jak wcześniej i K. przydziela im karty pracy „Wybitne
postaci okresu średniowiecza” (teczka pomocy). Wcześniej robi wprowadzenie:
Wielu Polaków studiowało na uniwersytetach europejskich. Dziś poznamy
tych, którzy studiowali w średniowieczu. Pracując w grupach nad ich życiorysami,
sprawdźcie, jaką posiadali mądrość i jak ją wykorzystywali dla dobra Kościoła
i Polski, a tym samym dla konkretnych ludzi żyjących ówcześnie, oraz jakie owoce
ich dziedzictwa trwają do dziś.
Grupa 1
Mikołaj Kopernik – astronom, matematyk i duchowny, a także
lekarz. Urodził się 19 lutego 1473 r. w Toruniu, w rodzinie kupiec-
kiej. Był wszechstronnie wykształcony. Pierwsze etap nauki ukończył
w szkole parafialnej przy kościele św. Jana Chrzciciela i św. Jana
Ewangelisty w Toruniu. Potem studiował na Akademii Krakowskiej,
w 1496 rozpoczął studia prawnicze w Bolonii i odbył praktykę prawniczą w kance-
larii papieskiej w Rzymie. W Padwie skończył studia medyczne i uzyskał prawo do
wykonywania praktyki lekarskiej.
Opracował heliocentryczny model Układu Słonecznego, według którego Słońce
znajduje się w centrum, Ziemia jest planetą i podobnie jak pozostałe planety obiega
332
Słońce po orbicie kolistej. Jego teoria została opublikowana w 1543 r. w księdze
„De revolutionibus orbium coelestium” (O obrotach sfer niebieskich). Mimo za-
dedykowania dzieła ówczesnemu papieżowi, nie została przychylnie przyjęta przez
ludzi Kościoła. Czasowo nawet umieszczono ją w indeksie ksiąg zakazanych (poglądy
Kopernika były nowatorskie i trudne wówczas do udowodnienia). Jednak zawarte
w dziele Kopernika obliczenia istotnie się przyczyniły do przeprowadzonej w roku
1582 przez papieża Grzegorza XIII reformy kalendarza.
Imię Kopernika nadawano sondom kosmicznym, instytucjom i obiektom na
ciałach niebieskich. Noszą je między innymi: duży krater na Księżycu (107 km
średnicy), duży krater na Marsie (292 km średnicy), planetoida nr 1322.
(oprac. na podst.: Mikołaj Kopernik, <http://kopernik.pl/index.php?id=1>, dostęp: 15.07.2014;
Mikołaj Kopernik, <http://pl.wikipedia.org/wiki/Miko%C5%82aj_Kopernik>, dostęp: 15.07.2014)
– Co wniósł do nauki średniowiecza Mikołaj Kopernik?

– Jakie owoce jego dziedzictwa trwają do dziś?
Grupa 2
Mikołaj Trąba – urodził się ok. 1358 r. w Sandomierzu. Służył
królowi Władysławowi Jagielle przez 30 lat. Towarzyszył mu jako
spowiednik i domownik w czasie misji apostolskiej na Litwie, był
jego doradcą i notariuszem, w czasie wojny z Krzyżakami kierował
akcją dyplomatyczną i doradzał królowi m.in. w sprawach militarnych.
W pamięci potomnych zapisał się jednak przede wszystkim jako pierwszy prymas
Polski.
Mikołaja Trąbę chwalono zwłaszcza za jego rozsądek, bystrość umysłu i trzeź-
wość, z jaką oceniał wydarzenia i ludzi. Długosz odnotował, że był słusznego
wzrostu, dorodnej postury i wielkiej łagodności. Zasłużył się dla Kościoła w Polsce,
wydając pierwszy w naszym kraju zbiór prawa kościelnego. Jego ostatnim publicz-
nym wystąpieniem był udział w zjeździe monarchów w Lubicy na Spiszu. Tam też
zmarł 4 grudnia 1422 r., mając około 64 lat. Jego ciało sprowadzono do Gniezna
i pochowano w archikatedrze.
(oprac. na podst.: Mikołaj Trąba, <http://www.archidiecezja.pl/historia_archidiecezji/poczet_
arcybiskupow/mikolaj_traba.html>, dostęp: 15.07.2014)
– Co wniósł do nauki średniowiecza Mikołaj Trąba?

Grupa 3
Stanisław Hozjusz – działacz kontrreformacji, kardynał. Urodził
się w 1504 r. w Krakowie, w rodzinie mieszczańskiej. Studiował sztuki
wyzwolone w Akademii Krakowskiej oraz teologię i prawo w Bolonii.
Po powrocie do kraju pełnił funkcję królewskiego sekretarza. W imie-
niu Zygmunta II Augusta posłował między innymi do króla czeskiego
Ferdynanda I i cesarza Karola V.
333
Sprowadził do Polski zakon jezuitów i założył w Braniewie pierwsze na zie-
miach polskich jezuickie kolegium (Collegium Hosianum). Na jego wzór powstało
w XVI–XVIII w. wiele szkół w Polsce, prowadzonych przez zakon jezuitów. Był
czołowym obrońcą kwestionowanych przez protestantów prawd wiary. Prawowier-
ną naukę Kościoła przedstawił w dziele „Confessio fidei catholicae christiana…”,
które przyniosło mu światowy rozgłos (liczne tłumaczenia i wznowienia). Bogata
twórczość Hozjusza miała na celu przede wszystkim oddziaływanie duszpasterskie;
obejmowała liczne rozprawy teologiczne i pisma polemiczne, a także zbiór poezji
oraz ok. 10 tys. listów (adresowane m.in do władców).
Kardynał Stanisław Hozjusz jest patronem ulic w Warszawie, Olsztynie i Bra-
niewie.
(oprac. na podst.: Stanisław Hozjusz, w: Religia. Encyklopedia PWN [CD-ROM],
– Co wniósł do nauki średniowiecza Stanisław Hozjusz?

Grupa 4
Zbigniew Oleśnicki – biskup krakowski i kardynał. Urodził się
w 1389 r. Pochodził ze średniozamożnej rodziny szlacheckiej. Od
1406 r. studiował w Krakowie. Podczas bitwy pod Grunwaldem
według relacji J. Długosza uratował Władysława II Jagiełłę przed
atakiem rycerza krzyżackiego. Był człowiekiem wybitnej inteligencji
i wielkich ambicji, pracował w kancelarii królewskiej jako sekretarz.
Sprawował poselstwa od króla do Rzymu i cesarza.
Oleśnicki był zasłużonym pasterzem diecezji krakowskiej. Ufundował kolegiatę
nowosądecką, założył klasztory paulinów w Pińczowie i bernardynów w Krakowie;
założył Bursę Jerozolimską dla studentów Akademii Krakowskiej i zapisał jej cały
swój księgozbiór. Był znawcą i miłośnikiem historii. Z jego inicjatywy powstała
część Roczników Długosza.
(oprac. na podst.: Zbigniew Oleśnicki, w: Religia. Encyklopedia PWN [CD-ROM],
– Co wniósł do nauki średniowiecza Zbigniew Oleśnicki?

Grupy przedstawiają kolejno postacie. K. uzupełnia ich wypowiedzi w miarę po-
trzeby.
Dzieło Mikołaja Kopernika zmieniło postrzeganie wszechświata i rozsławiło
Polskę na cały świat. Na jego odkryciach opiera się wiele współczesnych nauk,
a przecież wszystko zaczęło się w średniowieczu. Działalność Mikołaja Trąby, Sta-
nisława Hozjusza czy Zbigniewa Oleśnickiego miała wpływ na sytuację polityczną,
kulturową i religijną w Polsce. Gdyby nie nauka i odkrycia czasu średniowiecza, nie
byłoby możliwe dokonanie wielu współczesnych odkryć naukowych. Nasza wiedza
i kultura wyrastają między innymi z osiągnięć tamtych czasów. Do tej pory uniwer-
334
sytety, które powstały w średniowieczu, słyną z poziomu kształcenia, a możliwość
studiowania na nich jest wielkim wyróżnieniem.
– Co łączy wszystkich wymienionych dziś uczonych?
Każdy z nich był człowiekiem wierzącym i należał do stanu duchownego. Ta
przynależność pozwoliła im zdobyć wykształcenie, ponieważ w tym czasie o naukę
troszczył się przede wszystkim Kościół.
1. Mądrość darem Boga – analiza tekstu biblijnego

K. stawia problem:
– Czym różni się wiedza od mądrości?
Mądrość pozwala na umiejętne wykorzystanie wiedzy w dobrym celu. Jej sto-
sowanie ma pomagać we właściwym korzystaniu z życia i jest realizacją Bożego
polecenia „czyńcie sobie ziemię poddaną”.
Uczniowie wracają do tekstu biblijnego, który był czytany jako modlitwa na początku
katechezy. Chętny uczeń czyta go głośno, a wszyscy analizują go wspólnie.
„Boże przodków i Panie miłosierdzia,
któryś wszystko uczynił swoim słowem
i w Mądrości swojej stworzyłeś człowieka,
by panował nad stworzeniami, co przez Ciebie się stały,
by władał światem w świętości i sprawiedliwości
i w prawości serca sądy sprawował –
dajże mi Mądrość, co dzieli tron z Tobą,
i nie wyłączaj mnie z liczby swych dzieci!
Bom sługa Twój, syn Twojej służebnicy,
człowiek niemocny i krótkowieczny,
zbyt słaby, by pojąć sprawiedliwość i prawa.
Choćby zresztą był ktoś doskonały między ludźmi,
jeśli mu braknie mądrości od Ciebie – za nic będzie poczytany”.
(Mdr 9,1-6)
K. pyta:
– Kto jest dawcą mądrości?
– Do czego potrzebna jest mądrość?
Dawcą i źródłem mądrości jest Bóg. Zdobywamy ją jako owoc nauki. Mądrość
jest także jednym z darów Ducha Świętego. Ten, kto jest mądry, potrafi odczytać
Boży planu wobec własnego życia i żyć według niego.
2. Święty Tomasz z Akwinu – praca z tekstem
K. wyjaśnia:
Wiedza i mądrość potrzebne są także do zrozumienia wiary. Zależność wiary
i rozumu rozważał św. Tomasz z Akwinu. Uznał on, że między tym, co mówi filozofia,
czyli rozum, a tym, co mówi wiara, czyli chrześcijańskie objawienie, nie ma wcale
335
sprzeczności. Św. Tomasz uważał, iż człowiek, posługując się rozumem, może dojść
do tych samych prawd, które zostały objawione w Biblii. W swoim dziele „Suma
teologiczna” Tomasz przytoczył i rozpatrzył filozoficzne dowody na istnienie Boga.
Tę część katechezy K. może przeprowadzić według uznania.
K. może rozdać uczniom notkę biograficzną o św. Tomaszu z Akwinu (teczka pomocy).
Po jej przeczytaniu uczniowie podają najważniejsze fakty z jego życia.
W czasach średniowiecza metodą nauczania oraz dominującym kierunkiem
filozoficznym była scholastyka, czyli udowadnianie dogmatów wiary, a potem
także wszystkich innych wniosków i racji intelektualnych, przy pomocy logicznego
rozumowania. Najwybitniejszym filozofem scholastycznym był Tomasz z Akwinu.
Tomasz urodził się w 1225 r. w pobliżu Akwinu, w Królestwie Neapolu. W wieku
5 lat rodzice oddali go na naukę do klasztoru benedyktynów na Monte Cassino.
Mając około 16 lat, bez zgody rodziców opuścił klasztor i udał się do Neapolu, aby
tam studiować teologię i filozofię.
Około 1245 r. Tomasz wstąpił do zakonu dominikanów. Trzy lata później przełożeni
wysłali go na studia do Paryża, a potem do Kolonii, gdzie przyjął święcenia kapłań-
skie. Następnie powrócił do Paryża, gdzie przez 7 lat wykładał teologię na Sorbonie.
Tomasz stworzył własną metodę wykładów. Najpierw, po podaniu tematu, wysuwał
trudności i pytania z nim związane, potem kolejno je podważał i kończył zagadnienie
podsumowaniem oraz odpowiedzią na postawioną tezę. W czasie pobytu w Paryżu roz-
począł pracę nad wieloma dziełami teologicznymi, między innymi nad „Sumą przeciw
poganom”, zwaną też „Sumą filozoficzną”. Było to dzieło broniące czystości wiary.
Mądrość Tomasza była znana w całej Europie. Papież Urban IV poprosił go
o wykłady w Rzymie dla siebie i swoich współpracowników. Papież kilkakrotnie
proponował Tomaszowi godność biskupią, ale ten zawsze odmawiał, chcąc służyć
bliźnim przez nauczanie i posługę kapłańską. Wiele czasu spędzał też na modlitwie
i rozmyślaniach. Dla współbraci i studentów był wzorem pokory i pobożności.
W roku 1274 Tomasz został zaproszony przez papieża Grzegorza X do Lyonu na
obrady soboru powszechnego. Wyruszył w drogę, ale podczas podróży zachorował
i był zmuszony zatrzymać się w klasztorze dominikanów w miejscowości Fossanuova.
Tam zmarł 7 marca 1274 r.
Tomasz z Akwinu pozostawił po sobie dziesiątki dzieł, z których po dziś dzień
korzystają kapłani oraz teologowie i filozofowie. Po śmierci Tomasz zyskał sławę
największego świętego pośród uczonych i największego uczonego wśród świętych.
Papież Jan XXII ogłosił Tomasza z Akwinu świętym w Rzymie w 1323 r.
(oprac. na podst.: Święci według mistrzów, red. E. Olczak, Warszawa 2009, s. 329)
3. Jak zdobywać wiedzę? – przepis na… dobrą naukę

Uczniowie pracują w grupach jak wcześniej i K. rozdaje uczniom karty pracy „Przepis
na… dobrą naukę” (teczka pomocy). K. wyjaśnia:
Ułóżcie przepis na dobrą naukę. Zapiszcie, co jest potrzebne, czyli składniki
oraz czynności, które należy wykonać, by młody człowiek w waszym wieku chciał
się uczyć i dostrzegał potrzebę nauki.
336
Przepis na… dobrą naukę
Składniki: ………………………………………………………………………………
Potrzebne przybory: …………………………………………………………………
Wykonanie: ……………………………………………………………………………
Uczniowie prezentują swoje prace. Najlepsze można zapisać na tablicy i w zeszytach.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie zapisują nazwy najstarszych uniwersytetów w Europie oraz notatkę:
Wybitni Polacy okresu średniowiecza to: Mikołaj Kopernik, Mikołaj Trąba,
Stanisław Hozjusz, Zbigniew Oleśnicki.
Wpisują również najlepsze propozycje „Przepisu na… dobrą naukę”.
5. Praca domowa
1. Napisz, dlaczego zdobywanie mądrości jest realizacją Bożego polecenia:
„Czyńcie sobie ziemię poddaną”.
2. Napisz, kogo ze współczesnych naukowców możesz nazwać „wierzącym
człowiekiem nauki”. Uzasadnij swój wybór.
3. Podczas wieczornej modlitwy pomódl się za ludzi nauki, by swoją wiedzę
wykorzystywali na rzecz dobra wszystkich.
6. Modlitwa
K. rozpoczyna słowami: „Dzięki Ci, Boże, za światłość tej nauki…”.
Literatura
Święci według mistrzów, red. E. Olczak, Warszawa 2009.
L. Moryksiewicz, M. Pacholska, W. Zdziabek, Poznajemy przeszłość. Starożytność
i średniowiecze. Podręcznik do historii kl. 1 gimnazjum, Toruń 2009.
Mikołaj Kopernik, <http://kopernik.pl/index.php?id=1>, dostęp: 15.07.2014.
Mikołaj Kopernik, <http://pl.wikipedia.org/wiki/Miko%C5%82aj_Kopernik>,
dostęp: 15.07.2014.
Mikołaj Trąba, <http://www.archidiecezja.pl/historia_archidiecezji/poczet_arcybi-
skupow/mikolaj_traba.html>, dostęp: 15.07.2014.
Religia. Encyklopedia PWN [CD-ROM], red. T. Gadacz, B. Milerski, t. 4 i 7, War-
szawa 2001.
337
42. Spór o ewangeliczne ubóstwo.
Aktualność idei franciszkańskiej
– Poznanie najstarszych zakonów żebraczych oraz przebiegu życia ich założy-
cieli.
– Kształtowanie postawy troski o bogactwo własnego serca i umiejętności dzie-
lenia się z innymi.
Wiedza:
– Uczeń definiuje pojęcia: zakon żebraczy, habit, kwesta,
– wymienia zakonny żebracze i ich założycieli,
– wskazuje współczesne sposoby pozyskiwania dóbr nawiązujące do francisz-
kańskiego żebractwa.
Umiejętności:
– Uczeń uzasadnia religijny sens ubóstwa i żebractwa,
– ukazuje wartość rezygnacji z dóbr materialnych na rzecz wzrostu duchowego,
– opisuje habit franciszkański.
– Uczeń chętnie dzieli się z ubogimi
– uczestniczy w kwestach na cele charytatywne.
Metody, formy i techniki: rebus, opowiadanie, analiza tekstu biblijnego, praca z tek-
stem ubogacona prezentacją, analiza tekstu, praca w parach, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: rysunki do rebusu, fragment „Kwiatków świętego Franciszka
z Asyżu”, teksty o zakonie franciszkanów i dominikanach do pracy w grupach,
zdjęcia (slajd) habitu franciszkańskiego i dominikańskiego.
1. Modlitwa
K. wita uczniów i zaprasza ich do wspólnej modlitwy:
Dzisiejsza katecheza wprowadza nas w świat ludzi, którzy potrafili doceniać
Boże dary. Odmawiając modlitwę „Ojcze nasz”, polecajmy osoby doświadczające
różnorakich życiowych braków i trudności.
2. Ubóstwo jako cecha świętości – rebus
K. przedstawia uczniom rebus (teczka pomocy) i poleca odczytanie hasła.
338
cho g=stwo Hasło: ubóstwo.
K. wyjaśnia:
Ubóstwo to przyjęcie pewnego styl życia, w którym nie ma pogoni za dobrami
materialnymi. Cnota ubóstwa jest wartością duchową. Ten, kto jest ubogi, powierza
swoje życie Bogu w pełnym zaufaniu, że On się zatroszczy o codzienne potrzeby.
Nie możemy mylić ubóstwa z nędzą materialną. Nie każdy biedny jest ubogim.
3. Ubóstwo św. Franciszka – opowiadanie
K. lub chętny uczeń czyta fragment „Kwiatków świętego Franciszka z Asyżu” (teczka
pomocy).
„Cudowny sługa i naśladowca Chrystusa, święty Franciszek, starał się być we
wszystkim doskonale podobny Chrystusowi, który wedle słów Ewangelii posyłał
uczniów swych po dwóch do wszystkich miast i miejsc, gdzie sam pójść zamierzał.
Zebrawszy tedy na wzór Chrystusa dwunastu towarzyszy, wysłał ich w świat po
dwóch, aby kazali. Chcąc dać im przykład prawdziwego posłuszeństwa, zaczął
najpierw wędrować wzorem Chrystusa, który najpierw zaczął działać, niż uczyć.
Przeznaczywszy więc towarzyszom inne strony świata, za towarzysza wziął sobie
brata Macieja i ruszył ku Francji, do Prowansji. Kiedy przybyli raz do pewnej wsi
bardzo zgłodniali, poszli, wedle reguły, żebrać chleba w imię miłości Boga. Święty
Franciszek szedł jedną ulicą, a brat Maciej drugą. Że jednak święty Franciszek był
człowiekiem zbyt niepozornym i małej postaci, ci zaś, którzy go nie znali, za lichego
uważali go biedaczynę, użebrał tylko kilka kąsków i kawałków suchego chleba. Za
to brat Maciej, który był okazały i pięknej postaci, otrzymał kawały dobre, wielkie
i sowite, i całe chleby. Użebrawszy dosyć, zeszli się za wsią, by jeść społem, w miej-
scu, gdzie było piękne źródło, a obok piękny duży kamień, na którym każdy złożył
jałmużnę użebraną.
Święty Franciszek ujrzawszy, że brat Maciej miał więcej kawałków chleba i że
były piękniejsze i większe niż jego, rozradował się wielce i rzekł: «O bracie Macieju,
niegodniśmy tak wielkiego skarbu».
A kiedy kilkakrotnie powtórzył te słowa, brat Maciej odrzekł: «Ojcze, jakże to
skarbem zwać można, gdzie tyle ubóstwa i brak rzeczy potrzebnych? Nie masz tu
ani obrusa, ni noża, ni talerza, ni misy, ni domu, ni stołu, ni sługi, ni służebnej».
Rzekł święty Franciszek: «To właśnie uważam za skarb wielki, że nie ma tu nic
ludzkim przyrządzonego przemysłem; lecz co jest, przygotowała opatrzność Boska,
jak to widać wyraźnie po chlebie użebranym, po stole tak pięknym jak ten kamień
i po źródle tak jasnym. Przeto módlmy się do Boga, by pozwolił nam sercem całym
miłować tak szlachetny skarb ubóstwa świętego, które ma Boga swym sługą»”.
(Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu, <http://kwiatki-sw-franciszka.klp.pl/a-7474.html>,
dostęp: 12.03.2014)
339
K. pyta:
– Co było podstawą działalności św. Franciszka?
– W jaki sposób św. Franciszek rozumiał ubóstwo?
– Dlaczego św. Franciszek cieszył się z własnego ubóstwa?
K. poleca zapisać temat: „Spór o ewangeliczne ubóstwo. Aktualność idei francisz-
kańskiej”. Następnie wyjaśnia:
W celu ułatwienia zrozumienia treści dzisiejszej katechezy przeczytamy z pod-
ręcznika trzy definicje.
Kwesta – zbieranie jałmużny (dawniej także w naturze) dla klasztoru. Miała
również wymiar duchowy, jej praktykowanie miało na celu nabycie przez zakonnika
cnoty pokory.
Habit – nazwa stroju zakonnego, który jest noszony na znak konsekracji i świa-
dectwa ubóstwa. Składa się z sukni, płaszcza, szkaplerza, oraz pasa lub sznura.
Zakon żebraczy – zakon odrzucający własność indywidualną i wspólną i utrzy-
mujący się z ofiarności wiernych.
1. Być ubogim jak Chrystus – analiza tekstu biblijnego

K. poleca wybranemu uczniowi przeczytać tekst 2 Kor 8,9 z podręcznika.
„Znacie przecież łaskę Pana naszego Jezusa Chrystusa, który będąc bogaty, dla
was stał się ubogim, aby was ubóstwem swoim ubogacić”.
(2 Kor 8,9)
– Co to znaczy, że Jezus stał się ubogim?

– Jak można ubogacić ubóstwem?
K. uzupełnia:
Jezus ze względu na ludzi przyjął postać człowieka. Urodził się w ubogiej stajni,
cierpiał i umarł na krzyżu, by uwolnić nas od śmierci wiecznej. Dzięki Jego uniżeniu
możemy otrzymać radość nieba – bogactwa nieprzemijającego i niewyobrażalnego
dla nas. Jego dzieło kontynuowali św. Franciszek i św. Dominik.
2. Św. Franciszek i św. Dominik, słudzy słusznej sprawy – praca z tekstem uboga-
cona prezentacją
K. dzieli uczniów na 4-osobowe grupy, połowa z nich dostaje tekst o zakonie franciszka-
nów, a druga o dominikanach (teczka pomocy). Zadaniem grup jest przeczytać teksty
i odpowiedzieć na pytania. Po ok. 5 min. przedstawiciele grup czytają swoje odpowiedzi
i zapisują je na tablicy.
Franciszkanie
Nową drogę życia wskazały św. Franciszkowi z Asyżu usłyszane słowa z Ewangelii
według św. Mateusza: „Darmo otrzymaliście, darmo dawajcie. Nie zdobywajcie
złota, ani srebra ani, ani miedzi do swych trzosów. Nie bierzcie na drogę torby, ani
dwóch sukien, ani sandałów ani laski. Wart jest bowiem robotnik swojej zapłaty”
(Mt 10,7-10).
340
Franciszek postanowił żyć w całkowitym ubóstwie. Przywdział zgrzebną tunikę,
w jakiej zwykle pracowali wieśniacy, i przepasał się powrozem. Wędrując po Italii,
głosił proste, zrozumiałe kazania. Jedni traktowali go jako dziwaka, może nawet
jako pozbawionego zmysłów, gdy inni ujrzeli w nim świętego. Zaczęli garnąć się do
niego uczniowie. Wobec wzrastającej liczby naśladowców Franciszek ułożył w opar-
ciu o Ewangelię krótką regułę. Udał się z nią do Rzymu, gdzie papież Innocenty III
zaakceptował ją i zezwolił Franciszkowi na głoszenie kazań.
Reguła franciszkańska, zakładająca życie wg zasad ewangelicznych, nakazywała
wierne naśladowanie Jezusa Chrystusa, szczególnie przez pokorę i ubóstwo. Bracia
mieli się utrzymywać z pracy i – w miarę potrzeby – z jałmużny oraz zrezygnować
z wszelkiej własności (zarówno osobistej, jak i wspólnotowej). Szczególnym rysem
nowej wspólnoty było połączenie modlitwy kontemplacyjnej z działalnością apo-
stolską i misyjną.
Bracia podjęli pracę w środowisku miejskim (w odróżnieniu od dotychczasowej
praktyki zakonów mniszych), dążąc do odnowy Kościoła, zagrożonego przez nad-
użycia duchowieństwa oraz herezje i bunt społeczny najuboższych warstw ludności.
Oddziaływali przede wszystkim przez przykład dobrowolnego, z radością znoszonego
ubóstwa, życia w prostocie i wierności oficjalnej nauce Kościoła.
(Franciszkanie, w: Religia. Encyklopedia PWN [CD-ROM],
– Jaki zakon opisuje powyższy tekst?

– Jaki styl życia prowadził św. Franciszek?
– Na co zezwolił św. Franciszkowi papież Innocenty III?
– Jakie zasady nakazywała reguła franciszkańska?
– Dlaczego św. Franciszek i jego bracia musieli ratować Kościół?
Dominikanie
Dlaczego powstał zakon dominikanów? Biskup diecezji
w Osmie, w Hiszpanii, Diego z polecenia króla wyruszył do
Danii w celu prowadzenia układów związanych z małżeń-
stwem syna królewskiego. Na towarzysza tej wyprawy został
wybrany Dominik. W drodze napotkali oni heretyckie grupy
albigensów działające w południowej Francji. Dominik przez
całą noc dyskutował z właścicielem gospody, który był człon-
kiem sekty, próbując ukazać mu błędy tej drogi. Wtedy też
poczęła w nim kiełkować idea wędrownego teologa-kazno-
dziei. Po zakończeniu misji królewskiej oraz wizycie u papie-
ża obaj, Dominik i biskup, powrócili na tereny opanowane
przez herezję. W drodze napotkali niepocieszonych legatów
papieskich, którzy z całym orszakiem wracali po nieudanej próbie nawracania
albigensów. Wysłuchawszy narzekań legatów, mieli im poradzić: „Trzeba ogniem
odpowiedzieć na ogień. Przywódcy heretyków żyją surowym życiem, praktykują
długie posty, podróżują pieszo i głoszą słowo Boże z prostotą apostołów”. Tak też
341
uczynili, a biskup Diego i Dominik przyłączyli się do nich. Wkrótce przekonali się
o skuteczności takiego działania.
Oprócz ruchów heretyckich przyczyną powstania dominikanów była potrzeba
nowego duszpasterstwa, co wynikało z ówczesnych przemian zachodzących w społe-
czeństwie. Gwałtowny rozwój miast oraz handlu, związane z tym migracje ludności
i konfrontacja ze światem niechrześcijańskim, głównie z islamem, były dla Kościoła
wyzwaniem, z którym z którym coraz gorzej sobie radzono. Przyczyniał się do tego
niski poziom życia duchowego i intelektualnego kleru, brak ewangelicznego świa-
dectwa życia i opieszałość w głoszeniu Ewangelii.
Wokół Dominika gromadzili się kaznodzieje, którzy utworzyli pierwszą wspól-
notę i w 1216 r. zakon oparty na regule św. Augustyna został zatwierdzony przez
papieża Honoriusza III. Papież nawet miał stwierdzić, że we śnie widział walący
się gmach Kościoła, który jednak zachował się dzięki oparciu na dwóch filarach:
jednym z nich był zakon franciszkanów (założony w 1215 r.) i drugim właśnie domi-
nikanie. Mając zaledwie kilkunastu braci, św. Dominik niemal natychmiast rozesłał
ich do różnych części Europy: Francji, Hiszpanii, Włoch, aby nieustannie głosząc
Ewangelię zakładali nowe konwenty.
(Zakon na każde czasy, <http://dominikanie.pl/zakon/>, dostęp: 15.03.2014)
– Jaki zakon opisuje powyższy tekst?

– Na terenie jakich krajów działał św. Dominik?
– Z jakimi problemem wiary spotkał się św. Dominik?
– Jaką postawę przyjął wobec napotkanej heretyckiej grupy albigensów?
– Jaki sposób nawracania przyjął wobec odchodzących od Kościoła?
Przed odczytaniem efektów pracy poszczególnych grup K. może pokazać zdjęcia (slajd)
przedstawiające franciszkanów i dominikanów (teczka pomocy).
Proponowany zapis:
Franciszkanie. Franciszek prowadził życie w całkowitym ubóstwie…
Dominikanie. Święty Dominik działał w Hiszpanii i we Francji. Spotkał się z he-
retykami, z którymi rozmawiał o wierze. Postanowił nawracać przykładem życia…
K. uzupełnia:
Zakony żebracze były odpowiedzią na potrzeby ówczesnego świata. Ich po-
wstanie spowodowało dowartościowanie cnoty ubóstwa, co było przeciwwagą dla
przywiązanego do dóbr materialnych kleru diecezjalnego i mnichów czerpiących
zyski z posiadłości ziemskich (beneficjum). Powstanie zakonów żebraczych wiązało
się także z nieskuteczną działalnością duchowieństwa w walce z rodzącymi się we
Francji oraz Italii herezjami katarów i waldensów. Był to sposób na ujęcie w karby
ruchu reformatorskiego i włączeniu go w działalność kaznodziejską i praktykę
życia dla potrzeb Kościoła. Zakony żebracze, ukazując wartość ubóstwa, poma-
gały ludziom lepiej znosić biedę. Podkreślały też, że od nędzy materialnej o wiele
groźniejsza jest nędza moralna i duchowa, głosząc potrzebę nawrócenia i wzywając
do życia Ewangelią.
342
1. Ubóstwo drogą naśladowania Chrystusa – analiza tekstu, praca w parach

K. prosi uczniów, aby zapoznali się z tekstem orędzia papieża Franciszka na Wielki
Post 2014 roku (podręcznik). Sam w tym czasie rysuje na tablicy tabelę i wspólnie
z uczniami uzupełnia ją. Wcześniej wyjaśnia:
Przeczytamy teraz orędzie papieża Franciszka, który przypomina, że również
naszym zadaniem jest dostrzegać ludzi pogrążonych w nędzy. To kontynuacja misji
świętych Franciszka i Dominika.
„Na wzór naszego Nauczyciela jesteśmy jako chrześcijanie powołani do tego, aby
dostrzegać różne rodzaje nędzy trapiącej naszych braci (…). Nędza to nie to samo
co ubóstwo; nędza to ubóstwo bez wiary w przyszłość, bez solidarności, bez nadziei.
Możemy wyróżnić trzy typy nędzy. (…) Nędza materialna to ta, którą potocz-
nie nazywa się biedą, i która dotyka osoby (…) pozbawione podstawowych praw
i dóbr pierwszej potrzeby, takich jak żywność, woda, higiena, praca, szanse na
rozwój i postęp kulturowy. (…) Trzeba zatem, aby ludzkie sumienia nawróciły się
na drogę sprawiedliwości, równości, powściągliwości i dzielenia się dobrami. (…)
Nie mniej niepokojąca jest nędza moralna, która czyni człowieka niewolnikiem
nałogu i grzechu. Ileż rodzin żyje w udręce, bo niektórzy ich członkowie – często
młodzi – popadli w niewolę alkoholu, narkotyków, hazardu czy pornografii! Iluż
ludzi zagubiło sens życia, pozbawionych zostało perspektyw na przyszłość, utraciło
nadzieję! I iluż ludzi zostało wepchniętych w taką nędzę przez niesprawiedliwość
społeczną, przez brak pracy, odbierający godność, jaką cieszy się żywiciel rodziny,
przez brak równości w zakresie prawa do wykształcenia i do ochrony zdrowia (…).
Ta postać nędzy, prowadząca także do ruiny ekonomicznej, wiąże się zawsze z nędzą
duchową, która nas dotyka, gdy oddalamy się od Boga i odrzucamy Jego miłość.
Jeśli sądzimy, że nie potrzebujemy Boga, który w Chrystusie wyciąga do nas rękę,
bo wydaje się nam, że jesteśmy samowystarczalni, wchodzimy na drogę wiodącą do
klęski. Tylko Bóg prawdziwie zbawia i wyzwala”.
(Orędzie Ojca Świętego Franciszka na Wielki Post 2014 roku, <http://www.vatican.va/holy_father/
francesco/messages/lent/documents/papa-francesco_20131226_messaggio-quaresima2014_
pl.html>, dostęp 15.03.2014)
Uczniowie pracują w parach, K. poleca:

Wypiszcie w pierwszej kolumnie rodzaje nędzy wymienione przez papieża Fran-
ciszka, w drugiej – ich współczesne przejawy, a w trzeciej zaproponujcie sposoby
zapobiegania im.
Rodzaj nędzy Współczesne przejawy Sposoby zapobiegania
 nędza materialna – brak mieszkania – kwesty
– brak żywności – zbiórki żywności
– brak pracy …
…
343
 nędza moralna – alkoholizm – akcje profilaktyczne
– narkomania …
…
 nędza duchowa – niewiara – modlitwa
– zniechęcenie – ewangelizacja
… …
Po zakończeniu uzupełniania tabeli K. prosi o wskazanie podstawowej różnicy między
nędzą a ubóstwem.
– Dlaczego nędza prowadzi do cierpienia?
– Dlaczego ubóstwo jest wartością?
– Co ubóstwo może zmienić w życiu ludzi?
K. podsumowuje:
„Nędza to ubóstwo bez wiary w przyszłość, bez solidarności, bez nadziei”. We
współczesnym świecie jest wiele inicjatyw pomagających w niwelowaniu przejawów
nędzy. Podkreślcie w tabeli te, które są zgodne z franciszkańskim ideałem ubóstwa,
czyli wypływające z miłości do Chrystusa.
2. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy notatkę o zakonie franciszkanów i dominikanów oraz
tabelę z rodzajami nędzy, ich przejawami i sposobami zapobiegania. Dopisują także
różnice między ubóstwem a nędzą.
3. Praca domowa
1. Odszukaj w Internecie zdjęcia habitów franciszkanów oraz dominikanów
i opisz, czym się różnią.
2. Napisz, jakie skutki mogą przynieść próby eliminowania nędzy bez odniesienia
się do Chrystusa.
3. Pomódl się za swoich rówieśników, których dosięga nędza materialna, mo-
ralna lub duchowa.
4. Modlitwa
K. prosi by uczniowie otwarli podręcznik i wspólnie pomodlili się słowami św. Fran-
ciszka.
„Najwyższy, chwalebny Boże,
rozjaśnij ciemności mego serca
i daj mi, Panie,
prawdziwą wiarę,
niezachwianą nadzieję
i doskonałą miłość,
zrozumienie i poznanie,
abym wypełniał Twoje święte
i prawdziwe posłannictwo”.
(Modlitwa przed krzyżem w kościele św. Damiana, <http://www.powolanie.bernardyni.pl/articles.
php?article_id=89>, dostęp: 12.07.2014)
344
Literatura
Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu, <http://kwiatki-sw-franciszka.klp.pl/a-7474.
html> dostęp12.03.2014.
Modlitwa przed krzyżem w kościele św. Damiana, <http://www.powolanie.bernardyni.
pl/articles.php?article_id=89>, dostęp: 12.07.2014.
T. Manteuffel, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 1975.
D. Olszewski, Dzieje chrześcijaństwa w zarysie, Katowice 1982.
Orędzie Ojca Świętego Franciszka na Wielki Post 2014 roku, <http://www.vatican.va/
holy_father/francesco/messages/lent/documents/papa-francesco_20131226_
messaggio-quaresima2014_pl.html>, dostęp: 15.03.2014.
Religia. Encyklopedia PWN [CD-ROM], red. T. Gadacz, B. Milerski, t. 4, Warszawa
2001.
Wielka księga świętych, red. Z. Bauer, t. 1, Kraków 2003.
Zakon na każde czasy, <http://dominikanie.pl/zakon/>, dostęp: 15.03.2014.
345
43. Inkwizycja – PRAWDA, pamięć
i przebaczenie w Kościele
– Poznanie prawdy, że Kościół potrzebuje nieustannego oczyszczania.
– Przypomnienie przyczyn i skutków inkwizycji.
– Kształtowanie postawy przebaczenia i skruchy oraz umiejętności oceny zła
płynącego z nietolerancji religijnej w świetle prawdy o świętości Kościoła.
Wiedza:
– Uczeń określa, na czym polega świętość Kościoła,
– definiuje pojęcia: inkwizycja i herezja,
– wymienia przyczyny powstania inkwizycji,
– prezentuje stanowisko współczesnego Kościoła wobec inkwizycji.
Umiejętności:
– Uczeń potrafi ocenić zło płynące z inkwizycji,
– charakteryzuje metody walki z heretykami stosowane przez inkwizycję,
– poprawnie interpretuje fragmenty z Biblii i listu Jana Pawła II „Tertio millennio
adveniente”.
– Uczeń prezentuje postawę mężnego wyznawania wiary w Chrystusa oraz miłości
względem drugiego człowieka,
– wyraża postawę akceptacji i tolerancji wobec drugiego człowieka,
– przebacza i prosi o przebaczenie.
Metody, formy i techniki: świadectwo, tekst luk, układanie pytań do tekstu, analiza
tekstu, „wędrujące kartki”, miniwykład, prezentacja multimedialna, zdania
niedokończone, rachunek sumienia, medytacja nad psalmem, praca w parach,
praca w grupach.
Środki dydaktyczne: tekst luk, karty pracy z pytaniami do „wędrujących” kartek,
slajdy z tekstem o herezji i inkwizycji, karty pracy ze zdaniami niedokończonymi.
1. Modlitwa
K. wita się z uczniami i zaprasza do wspólnej modlitwy: „Spowiadam się Bogu…”.
2. Za 5 godzin zobaczę Jezusa – świadectwo
K. opowiada:
346
„Tylko pięć godzin życia! Za pięć godzin zobaczę Jezusa… Obym wytrwał! Panno
Święta, na pomoc! Żegnajcie wszyscy i niech Pan was błogosławi”.
Słowa te napisał… morderca Jacques Fesch (ur. 6 kwietnia 1930 w Saint-Ger-
main-en-Laye) pięć godzin przed wykonaniem na nim kary śmierci.
Jacques miał burzliwe życie. Był wychowany w wierze katolickiej, ale porzucił
ją w wieku 17 lat. W 21. roku życia zawarł małżeństwo cywilne (niesakramentalne)
ze swoją dziewczyną Pierrette, która spodziewała się dziecka. Pracował w banku
swego ojca. Prowadził hulaszczy tryb życia. Wkrótce zostawił żonę i córkę. Był też
ojcem dziecka innej kobiety.
Rozczarowany życiem, Jacques marzył o ucieczce i wyprawie wokół Pacyfiku.
Jego rodzice jednak odmówili sfinansowania łodzi. 24 lutego 1954 r. uczestniczył
w napadzie na kantor pewnego bankiera, podczas którego zastrzelił policjanta
i zranił jednego z przechodniów. Za ten czyn w 1957 r. sąd skazał go na karę śmierci.
W czasie oczekiwania na wykonanie wyroku w więziennej celi przeżył nawróce-
nie. W karze śmierci dostrzegł szansę zadośćuczynienia za grzechy własne i grzechy
rodziny. Po nawróceniu zapragnął doprowadzić bliskich do Boga. Swoje życie ofiaro-
wał w intencji ich nawrócenia. Jacques był przekonany, że po ułaskawieniu upadłby
na nowo, być może jeszcze niżej, i że byłoby mu o wiele trudniej być zbawionym.
Zginął ścięty gilotyną 1 października 1957 r. w Paryżu.
Po jego śmierci została wydana książka „Za pięć godzin zobaczę Jezusa” –
dziennik, który Fesch napisał przez ostatnie 2 miesiące w więzieniu dla swojej
sześcioletniej córeczki Weroniki.
W 2011 r. zakończył się etap diecezjalny jego procesu beatyfikacyjnego.
(oprac. na podst. L. Couëtte, Jacques Fesch (6.04.1930–1.10.1957), Niezwykła droga łaski, <http://
www.voxdomini.com.pl/sw/sw7.html>, dostęp: 18.07.2014)
K. stawia problem:
– Jakie uczucia budzą się w nas, gdy mówimy o kimś, kto popełnił zbrodnię?
– Co było owocem Bożego przebaczenia w życiu Jacques’a?
– Co dobrego zrobił po swoim nawróceniu?
Nie powinniśmy nikogo potępiać, tylko modlić się o nawrócenie. Nie znaczy to, że
mamy pochwalać i tolerować zły czyn. Wszyscy popełniamy grzechy. Są one skutkiem
naszej słabej natury naznaczonej grzechem pierworodnym. Bóg jest miłosierny i prze-
bacza nam je wszystkie, bo kocha nas niezależnie od tego, jak bardzo zawiniliśmy.
Zmiana, która dokonała się w życiu Jacques’a Fescha, prowadziła go z drogi
zbrodni do świętości. Trwa jego proces beatyfikacyjny. O jego nawróceniu oraz
relacji do Pana Boga i bliskich świadczą zapiski z dziennika pisanego dla córki.
Postawa nawrócenia, której Jacques jest przykładem, wymaga pokory, czyli sta-
nięcia w prawdzie przed Bogiem, samym sobą i innymi ludźmi. Kolejnym krokiem
jest wybaczenie innym win oraz prośba o przebaczenie własnych.
Takie gesty w imieniu całego Kościoła wykonał św. Jan Paweł II w roku Wielkiego
Jubileuszu 2000, przepraszając za inkwizycję.
K. zapisuje na tablicy temat: „Inkwizycja – pamięć i przebaczenie w Kościele”.
347
1. Prawda o sobie – tekst luk, praca w parach

K. rozdaje uczniom karty pracy z tekstami 1 J 1,8-10 i 1 J 2,3-6 (teczka pomocy). Ucznio-
wie w parach uzupełniają te teksty, posługując się wyrazami w ramce. Po wykonaniu
zadania chętny uczeń czyta głośno uzupełniony tekst biblijny, a pozostali sprawdzają
poprawność swojej pracy. Wcześniej K. robi wprowadzenie:
Piśmie Świętym znajdujemy wiele fragmentów mówiących o przyznawaniu się
do własnych win i proszeniu o przebaczenie.
„Jeśli mówimy, że nie mamy grzechu,
to samych siebie oszukujemy
i nie ma w nas prawdy.
Jeżeli wyznajemy nasze grzechy,
[Bóg] jako wierny i sprawiedliwy
odpuści je nam
i oczyści nas z wszelkiej nieprawości.
Jeśli mówimy, że nie zgrzeszyliśmy,
czynimy Go kłamcą
i nie ma w nas Jego nauki”.
(1 J 1,8-10)
grzechu * prawdy * oszukujemy * grzechy *

odpuści * zgrzeszyliśmy * oczyści * kłamcą
„Po tym poznajemy, że Go znamy,

jeżeli zachowujemy Jego przykazania.
Kto mówi: «Znam Go»,
a nie zachowuje Jego przykazań,
ten jest kłamcą,
i nie ma w nim prawdy.
Kto zaś zachowuje Jego naukę,
w tym naprawdę miłość Boża jest doskonała”.
(1 J 2,3-5)
przykazania * Go * znam * kłamcą * zachowuje * prawdy * naukę * miłość
K. podsumowuje:
Warunkiem odpuszczenia grzechów, jest przyznanie się do nich. Jeśli zaprze-
czamy temu, oszukujemy siebie i Boga czynimy kłamcą. Jeśli twierdzimy, że znamy
Boga, a nie postępujemy według Jego przykazań, oszukujemy samych siebie.
2. Świętość Kościoła – układanie pytań do tekstu, praca w parach
Wszyscy uczniowie czytają po cichu tekst KKK n. 823, 827 (podręcznik) i w parach
układają do niego pytania. Po 4 min. pracy K. wyznacza po 2 uczniów na zmianę –
jednego, który czyta pytanie, i drugiego, który na nie odpowiada. Jeśli uczniowie nie
potrafią odpowiedzieć, odpowiedzi udziela K.
348
„Kościół… uznawany jest przez wiarę za niezachwianie święty. Albowiem Chry-
stus, Syn Boży, który wraz z Ojcem i Duchem Świętym doznaje czci jako «sam jeden
Święty», umiłował Kościół jako oblubienicę swoją, siebie samego zań wydając, aby
go uświęcić; złączył go też ze sobą jako ciało swoje i hojnie obdarzył darem Ducha
Świętego na chwałę Bożą”.
(Katechizm Kościoła katolickiego, 823)
„Kościół obejmujący w łonie swoim grzeszników, święty i zarazem ciągle po-

trzebujący oczyszczenia, podejmuje ustawicznie pokutę i odnowienie. Wszyscy
członkowie Kościoła, łącznie z pełniącymi w nim urzędy, muszą uznawać się za
grzeszników. (…) Kościół gromadzi więc grzeszników objętych już zbawieniem
Chrystusa, zawsze jednak znajdujących się w drodze do uświęcenia”.
Przykładowe pytania:
– Za jaki uznawany jest Kościół?
– Kto jest sam jeden Święty?
– Jak Chrystus miłuje Kościół?
– Kto należy do Kościoła?
– Co Kościół powinien nieustannie podejmować?
Podsumowując, K. pyta:
– Na czym polega świętość Kościoła?
– Do czego zobowiązuje nas prawda o świętości Kościoła?
– Co to znaczy, że Kościół ciągle potrzebuje oczyszczenia?
– Z czego wynika świętość Kościoła, a z czego jego grzeszność?
Kościół jest święty i grzeszny zarazem. My też jesteśmy członkami tego Kościoła.
Świętość Kościoła zobowiązuje nas i zachęca do ciągłej pracy nad sobą i wypełniania
na co dzień prawa braterskiej miłości. Grzeszność natomiast jest dla nas wezwaniem
do nawrócenia i pokuty. Nasze nawrócenie wyraża się wtedy, gdy przyznajemy się
do popełnionych błędów i umiemy wybaczać.
3. Program oczyszczenia Kościoła – analiza tekstu
Święty Jan Paweł II przed Wielkim Jubileuszem 2000 postanowił przeprosić
w imieniu całego Kościoła za zło, które się w nim dokonało. W liście Tertio millennio
adveniente, przygotowującym na obchody Wielkiego Jubileuszu, napisał:
K. czyta z podręcznika:
„Gdy (…) zbliża się ku końcowi drugie tysiąclecie chrześcijaństwa, jest rzeczą
słuszną, aby Kościół w sposób bardziej świadomy wziął na siebie ciężar grzechu
swoich synów, pamiętając o wszystkich tych sytuacjach z przeszłości, w których
oddalili się oni od ducha Chrystusa i od Jego Ewangelii i zamiast dać świadectwo
życia inspirowanego wartościami wiary ukazali światu przykłady myślenia i działania,
będące w istocie źródłem antyświadectwa i zgorszenia”.
(Jan Paweł II, Tertio millennio adveniente, 33)
„Bolesnym zjawiskiem, nad którym synowie Kościoła muszą się pochylić z sercem
pełnym skruchy, jest przyzwolenie – okazywane zwłaszcza w niektórych stuleciach
349
– na stosowanie w obronie prawdy metod nacechowanych nietolerancją, a nawet
przemocą”.
(Jan Paweł II, List apostolski „Tertio millennio adveniente”, 35)
– Za co Kościół bierze odpowiedzialność?

– Do czego papież zachęcał wszystkich, którzy należą do Kościoła?
– Co było bolesne w historii Kościoła?
– Za jakie sposoby obrony wiary papież pragnął przeprosić?
Źródłem antyświadectwa i zgorszenia było działanie niezgodne z Ewangelią,
dlatego papież zachęcał wszystkich członków Kościoła do przyznania, że w historii
zdarzały się poważne występki. Słowa te odnoszą się również w pewnym stopniu do
zjawiska inkwizycji, a właściwie do nadużyć, do jakich czasem dochodziło w ramach
jej działalności.
4. Inkwizycja i herezja – „wędrujące kartki”, praca w parach
Uczniowie pracują w parach. Każda z nich otrzymuje od K. kartkę z trzema pytaniami
(teczka pomocy). Para wybiera jedną z rubryk tabeli i wpisuje odpowiedzi na pytania.
Po upływie maksymalnie 30 sek. przekazuje kartkę kolejnej parze. Po maksymalnie 5
min. K. daje sygnał o zakończeniu zadania.
Odpowiedzcie na pytania w jednym „okienku” tabeli, a następnie kartkę

przekażcie dalej.
1. Co to jest inkwizycja? 1.
2. Co to jest herezja? 2.
3. Kim są heretycy?
3.
K. rozmawia z uczniami na temat pojęć, o których pisali. Chętni czytają wypowiedzi na

temat omawianego hasła z kartki, która zatrzymała się na ich parze. K. pisze na tablicy
lub wyświetla w formie slajdu (teczka pomocy) i krótko omawia pojęcia:
Inkwizycja – kościelna lub świecka instytucja sądownicza, przeciwdziałająca
szerzeniu się herezji (kościelna) i poglądom rewolucyjnym (świecka).
Herezja – błędne ujęcie wiary; powstaje, gdy jedna (lub więcej prawd) wiary zo-
staje wyrwana z kontekstu całości i jest fałszywie zrozumiana, są to poglądy religijne
uznane za sprzeczne z doktryną (nauką) głoszoną przez Kościół.
Heretycy – ci, którzy uważali siebie za chrześcijan, jednak ich nauka w świetle
wszystkich prawd wiary była nauką błędną i fałszywą.
5. Historia inkwizycji – miniwykład, prezentacja multimedialna
K. mówi:
Prawo średniowieczne, które było podstawą działania inkwizycji, miało swoje
źródło w prawie rzymskim. Na początku prześladowano chrześcijan na podstawie
ogólnego prawa rzymskiego, dopiero później wydawane były przez cesarzy edykty
350
prześladowcze. Cesarze rzymscy bronili w ten sposób porządku publicznego. Gdy
chrześcijaństwo stało się religią oficjalnie obowiązującą w imperium rzymskim
i cesarze uznali wyznanie wiary określone na soborze w Nicei (325 r.), ci, którzy
mu się sprzeciwiali, wchodzili w konflikt z władzą cesarską. Ogłoszono nawet, że
herezja stanowi przestępstwo publiczne, co oznaczało obrazę cesarskiego majestatu.
Konstytucje cesarza przewidywały dla heretyków surowe kary wygnania i deportacji.
Jedność religijna w cesarstwie była istotnym elementem, który scalał życie pu-
bliczne. Herezje, osłabiające jedność religijną imperium, osłabiały równocześnie
strukturę polityczną cesarstwa rzymskiego. Tę ideę jedności religijnej jako pod-
stawy jedności politycznej przejęło potem średniowiecze. Uznano, że należy karać
heretyków, ponieważ sprzeciwiając się prawdom wiary, burzyli strukturę społeczną
Kościoła i działali przeciw dobru publicznemu. Był to czas, kiedy władza świecka
powinna być podporządkowana władzy duchownej jako pochodzącej od Boga. Obie
władze, państwowa i kościelna, miały te same zadania. W średniowieczu struktury
społeczno-polityczne i czysto religijne były ze sobą zespolone tak ściśle, że stano-
wiły jeden organizm – społeczność chrześcijańską. Podstawą tej społeczności była
jedność dogmatyczna i religijna. Dlatego herezję traktowano jako ruch niszczący
Kościół, a jednocześnie burzący porządek w państwie.
K. pisze na tablicy lub wyświetla na slajdzie (teczka pomocy):
Przyczyny powstania inkwizycji – herezje traktowane jako ruch niszczący Kościół
i burzące porządek państwa
K. kontynuuje:
Istniały dwa rodzaje kar wymierzanych za herezje. Jedne miały charakter pokut
religijnych (określone modlitwy, posty, pielgrzymki itp.). Inne to represje w usta-
wodawstwie świeckim. Zaliczały się do nich: grzywny, więzienie, zburzenie domu,
konfiskata dóbr, aż po możliwość spalenia na stosie. Funkcjonowanie trybunałów
inkwizycyjnych i charakter podejmowanych przez nie represji przeciw heretykom
trzeba rozważać w kontekście wieloaspektowych uwarunkowań historycznych. Trze-
ba też pamiętać, że obok inkwizycji kościelnej (papieskiej) istniało kilka inkwizycji
państwowych: w Genui, w Wenecji i najsłynniejsza – Inkwizycja Hiszpańska. Bardzo
często działania tych świeckich instytucji przypisuje się (oszczerczo lub z niewiedzy)
inkwizycji kościelnej.
K. pisze na tablicy lub wyświetla na slajdzie (teczka pomocy):
Rodzaje kar wymierzanych przez inkwizycję kościelną:
 kary o charakterze pokutnym: modlitwy, posty, pielgrzymki.
Rodzaje kar wymierzanych przez sądy świeckie, wobec osób uznanych przez
inkwizycję kościelną za heretyków:
 grzywny,
 więzienie,
 zburzenie domu,
 konfiskata dóbr,
 spalenie na stosie.
351
K. kontynuuje:
Inkwizycja papieska sięga początkami 1184 r., a jej powstanie wiąże się z sytuacją
w ówczesnej Europie Zachodniej, zwłaszcza w południowej Francji, gdzie od blisko
150 lat szerzyła się herezja katarów (albigensów). Przez ponad wiek z heretykami,
których działalność prowadziła do anarchii, walczyli władcy świeccy, dopuszczając
się przy tym okrucieństw i niesprawiedliwości, także wobec niewinnych. Inkwizycja
kościelna miała na celu ograniczenie tych nadużyć i ocenienie, czy ktoś rzeczywi-
ście jest winny herezji. Władzy świeckiej inkwizycja kościelna (papieska) mogła
przekazać tylko tego, kto po ustaleniu winy nie okazał skruchy (np. przez cały
XIII w. trybunał inkwizycyjny w Tuluzie, gdzie było najwięcej heretyków, władzy
świeckiej przekazał tylko 1% osądzonych). Kara „więzienia”, jaką mógł wydać
trybunał kościelny, niemal zawsze polegała na przymusowym pobycie w klasztorze
i stosowaniu się do reguł życia zakonnego. Także jeśli chodzi o stosowanie tortur,
funkcjonujące stereotypy nie są zgodne z prawdą. Tortury, jako „środek śledczy”
były powszechnie stosowane w Europie do końca XVIII w., a pierwszym, który je
zniósł, był król Francji Ludwik XVI, zamordowany podczas rewolucji francuskiej.
W krajach protestanckich obowiązywały legalnie jeszcze w wieku XIX. Pierwszą
instytucją, która ograniczyła (wiek, stan zdrowia oskarżonego, obecność lekarza
itp.) możliwość stosowania tortur podczas dochodzenia była właśnie inkwizycja
kościelna. Co więcej – zeznania złożone podczas tortur musiały być potwierdzone
później, już bez użycia siły. W przeciwnym wypadku nie mogły być brane przez sąd
inkwizycyjny pod uwagę. Inkwizycja kościelna również jako pierwsza w historii
wprowadziła instytucję obrońcy z urzędu. Wobec powyższych faktów po dokonaniu
rzetelnych badań naukowych historycy rangi międzynarodowej już w drugiej poło-
wie XX w. stwierdzili, że inkwizycja była najbardziej humanitarną instytucją, jaka
powstała w średniowieczu. Zdarzały się jednak i tu nadużycia (np. sławny Konrad
z Marburga), ale autorzy „czarnej legendy” inkwizycji i ci, którzy ją powtarzają,
przemilczają fakt, że były to przypadki bardzo nieliczne, a inkwizytorzy nadużywa-
jący swej władzy dostawali się do więzienia papieskiego.
Chociaż przypadki nadużyć ze strony ludzi Kościoła były nieliczne, nie można
ich ukrywać ani o nich zapominać. Właśnie za nie przepraszał w imieniu całego
Kościoła katolickiego św. Jan Paweł II w Roku Jubileuszowym.
(R. Cammilleri, Prawdziwa historia inkwizycji, Kraków 2006)
1. Przebaczamy i prosimy o wybaczenie – zdania niedokończone, praca w parach

K. poleca uczniom odszukać w podręczniku i przeczytać po cichu tekst homilii św.
Jana Pawła II o przebaczeniu. Następnie na jego podstawie uczniowie kończą zdania
(teczka pomocy). K. wcześniej wyjaśnia:
W homilii wygłoszonej 12 marca 2000 r., w Dniu Przebaczenia, św. Jan Paweł II
przeprosił za inkwizycję i za każdy przejaw zła w Kościele.
„Winniśmy wyznać, że jako chrześcijanie ponosimy odpowiedzialność za zło
352
występujące dzisiaj. W obliczu ateizmu, obojętności religijnej, (…) łamania prawa
do życia, niewrażliwości na ubóstwo wielu krajów musimy zadawać sobie pytanie,
w jakiej mierze i my ponosimy odpowiedzialność.
Za cząstkę winy, jaką każdy z nas przez swoje postępowanie ponosi za te
przejawy zła, przyczyniając się do oszpecenia oblicza Kościoła, pokornie prosimy
o przebaczenie.
Wyznając nasze winy, jednocześnie wybaczamy innym winy popełnione wobec
nas. W ciągu dziejów niezliczeni chrześcijanie znosili szykany, przemoc i prześlado-
wania z powodu swojej wiary. Podobnie jak przebaczyły ofiary tych niesprawiedli-
wości, tak i my przebaczamy. Dzisiaj i w każdej epoce Kościół stara się oczyszczać
pamięć o tych smutnych wydarzeniach z wszelkich uczuć gniewu i pragnienia zemsty.
(…) Z przyjęciem przebaczenia Bożego wiąże się powinność przebaczenia braciom
i dążenia do wzajemnego pojednania”.
(Jan Paweł II, Przebaczamy i prosimy o przebaczenie, Homilia wygłoszona w Bazylice św.
Piotra 12.03.2000, <http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/homilie/dz_
przebaczenia_12032000.html>, dostęp: 18.07.2014)
Jako chrześcijanie ponosimy odpowiedzialność ………………….……………

Podobnie jak przebaczyły ofiary tych niesprawiedliwości ………………………
Wyznając nasze winy, jednocześnie ………………………...……………………
Z przyjęciem przebaczenia Bożego ………………………………………………
………………………………………………………………………………………
K. pyta:
– Za co chrześcijanie dzisiaj ponoszą odpowiedzialność?
– Co w imieniu Kościoła wybaczył Jan Paweł II?
– Do czego powinno prowadzić przyjęcie Bożego przebaczenia?
Przebaczenie i dążenie do wzajemnego pojednania jest wyrazem życia Ewangelią,
a zarazem jedynym warunkiem zachowania pokoju między pojedynczymi ludźmi
i całymi narodami.
2. Chcę przebaczać i prosić o przebaczenie – rachunek sumienia, medytacja nad
psalmem
K. poleca uczniom się wyciszyć. Zadaje pytania, na które odpowiadają w ciszy:
Życie przynosi różne sytuacje, które mają wpływ na nasze relacje z innymi
ludźmi. Zastanów się:
– Czy zdarza ci się potępiać ludzi?
– Jaką postawę przyjmujesz, gdy ktoś zawinił przeciw tobie?
– W jaki sposób możesz zrobić krok w kierunku pojednania mimo wyrządzo-
nego ci zła?
– Kogo mogło zranić twoje zachowanie?
– Kto czeka na twoje przeproszenie?
– Czy potrafisz prosić o przebaczenie?
Tym, który zawsze przebacza, jest Bóg. Słowami Psalmu 51 przeprośmy za nasze
upadki.
353
Po chwili ciszy K. czyta fragmenty Psalmu 51, a uczniowie powtarzają je w myślach:
„Zmiłuj się nade mną, Boże, w swojej łaskawości,
w ogromie swego miłosierdzia wymaż moją nieprawość!
Obmyj mnie zupełnie z mojej winy
i oczyść mnie z grzechu mojego!
Uznaję bowiem moją nieprawość,
a grzech mój jest zawsze przede mną.
Tylko przeciw Tobie zgrzeszyłem
i uczyniłem, co złe jest w Twych oczach,
Odwróć oblicze swe od moich grzechów
i wymaż wszystkie moje przewinienia!
Stwórz, o Boże, we mnie serce czyste
i odnów w mojej piersi ducha niezwyciężonego!
Nie odrzucaj mnie od swego oblicza
i nie odbieraj mi świętego ducha swego!
Przywróć mi radość z Twojego zbawienia
i wzmocnij mnie duchem ochoczym!
Otwórz moje wargi, Panie,
a usta moje będą głosić Twoją chwałę”.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy (lub slajdu) przyczyny powstania inkwizycji i rodzaje
kar stosownych przez inkwizycję oraz notatkę:
Kościół jest święty świętością Chrystusa i grzeszny z powodu grzechów popeł-
nianych przez jego członków.
12 marca 2000 r. w Dniu Przebaczenia, św. Jan Paweł II przeprosił za inkwizycję
i za każdy przejaw zła obecnego w Kościele.
4. Praca domowa
1. Wykonaj plakat do słów K.H. Waggerla: „Kto sądzi swego bliźniego, może
się zawsze pomylić. Kto mu przebacza, nie myli się nigdy”.
2. Napisz, dlaczego Kościół nieustannie potrzebuje oczyszczenia.
3. Pomódl się o postawę mężnego wyznawania wiary w Chrystusa.
Literatura
Jacques Fesch, <http://pl.wikipedia.org/wiki/Jacques_Fesch>, dostęp: 18.07.2014.
L. Couëtte, Jacques Fesch (6.04.1930–1.10.1957). Niezwykła droga łaski, <http://
www.voxdomini.com.pl/sw/sw7.html>, dostęp: 18.07.2014.
Jan Paweł II, Przebaczamy i prosimy o przebaczenie, homilia wygłoszona w Bazylice
św. Piotra 12.03.2000, <http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pa-
wel_ii/homilie/dz_przebaczenia_12032000.html>, dostęp: 18.07.2014.
Jan Paweł II, List apostolski „Tertio millennio adveniente”, <http://www.opoka.org.
pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/listy/tertio.html>, dostęp: 18.07.2014.
354
44. Reformacja i reforma katolicka. Sobór
trydencki
– Poznanie założeń reformy Kościoła (katolickiej i protestanckiej) w XVI w.
– Poznanie reformatorów (katolickich i protestanckich), pełnych troski o spo-
łeczność wierzących.
– Kształtowanie poglądu na znaczenie reform chrześcijaństwa.
Wiedza:
– Uczeń wymienia przyczyny reformacji i reformy katolickiej,
– wymienia głównych reprezentantów epoki reformacji,
– podaje datę Soboru Trydenckiego i wymienia główne postanowienia,
– wymienia wartości, którymi Kościoły reformacji ubogaciły chrześcijaństwo.
Umiejętności:
– Uczeń charakteryzuje problemy Kościoła zachodniego i jego wewnętrzne
próby odnowy,
– wyjaśnia, na czym polegał rozłam w Kościele zachodnim,
– omawia działanie reformatorów katolickich oraz założycieli nowych Kościołów
reformacji,
– omawia podobieństwa i różnice katolicyzmu, luteranizmu i kalwinizmu,
– charakteryzuje ruch ekumeniczny.
– Uczeń wyraża postawę tolerancji religijnej i szacunku wobec przedstawicieli
innych wyznań,
– modli się o jedność chrześcijan,
– wyraża więź ze swoim Kościołem oraz docenia osiągnięcia i wartości Kościołów
reformacji.
Metody, formy i techniki: mapa wiedzy, rozmowa kierowana, puzzle logiczne, praca
z tekstem, tabelaryczny zapis treści, miniwykład, analiza tekstu biblijnego,
plakat, projektowanie zaproszeń, przygotowanie planu, śpiew, praca w gru-
pach, praca w parach.
Środki dydaktyczne: teksty do puzzli logicznych (slajd), karty pracy „Różnice i po-
dobieństwa”, teksty zadań do pracy w grupach, arkusze papieru, karton, pisaki.
355
1. Modlitwa
2. Co wiemy o renesansie (odrodzeniu)? – mapa wiedzy, rozmowa kierowana
K. na tablicy pisze hasło RENESANS – ODRODZENIE. Uczniowie, kolejno lub
tylko chętni, wypisują, co na ten temat wiedzą. Aby ułatwić uczniom przypomnienie
i usystematyzowanie wiedzy, można najpierw strzałkami wskazać dziedziny i dopiero
przy nich wypisywać osiągnięcia epoki. Uczniowie posiadają już pewną wiedzę na ten
temat ze szkoły podstawowej (historia, język polski, muzyka, plastyka).
sztuka muzyka architektura
RENESANS – ODRODZENIE
geografia filozofia wynalezienie druku

K. pyta:
– Jaki rozwój nastąpił w tych dziedzinach?
Poszczególne odnośniki można uzupełnić następująco:
Sztuka: nawiązanie do antyku, twórcy i ich dzieła: Leonardo da Vinci „Ostatnia
wieczerza”, „Mona Lisa”; Michał Anioł „Pieta”, kaplica Sykstyńska.
Muzyka: instrumenty, wielogłos i polifonia, psalmy Mikołaja Gomółki.
Architektura: bazylika św. Piotra, miasta renesansowe (np. Zamość).
Geografia: wielkie odkrycia geograficzne (Ameryka, droga morska do Indii,
Krzysztof Kolumb)
Filozofia: zmiana podejścia do życia – człowiek w centrum, „Nic co ludzkie nie
jest mi obce”.
Uczniowie przepisują mapę wiedzy do zeszytów. Jako podsumowanie K. prowadzi
swobodną rozmowę na temat zmian w epoce odrodzenia:
W Europie przyczyną zmian w epoce odrodzenia były zmiany postrzegania
świata: większe zainteresowanie człowiekiem, odkrycia geograficzne oraz możliwo-
ści, jakie dały odkrycia (np. druk, nowe drogi podróżowania). W tej sytuacji uległ
zmianie również sposób postrzegania relacji człowieka do Boga oraz wyznawania
wiary. Zmiany musiały więc dokonać się także w Kościele. Niektóre z nich, jak
postanowienia Soboru Trydenckiego, doprowadziły do rozwoju Kościoła inne,
niestety, przyniosły rozłam Kościoła.
3. Kilka ciekawostek na koniec – puzzle logiczne, praca w parach
Uczniowie pracują w parach, którym K. rozdaje puzzle logiczne (teczka pomocy).
Uczniowie łączą hasła z ich wyjaśnieniami. Następnie czytają je głośno. Teksty można
również wyświetlić jako slajdy (teczka pomocy).
356
Przed omawianiem zmian w Kościele, wyjaśnimy sobie sposób postrzegania
rzeczywistości przez stereotypy. Ułóżcie prawidłowo puzzle.
Reformacja Pochodzenie tych nazw sugeruje, że odnowa Kościoła katolic-
i kontrreformacja kiego jest odpowiedzią na ruchy protestanckie. Badania wyka-
zują jednak, że obie reformy mają wspólne źródło w ogólnym
pragnieniu odnowy, dlatego mówimy dziś o reformie katolickiej
i protestanckiej (czyli reformacji).
Przyczyny Upadek obyczajów duchowieństwa Kościół przeżywał już w XI w.,
w upadku a jednak nie wpłynęło to na rozłam. Z kolei gdy duchowieństwo
obyczajów naprawdę uległo przemianie w XVII w., protestanci nie wrócili
na łono Kościoła. Świadczy to o tym, że przyczyny leżały głębiej.
Sprzedaż Papież, budując bazylikę w Rzymie, ogłosił odpust dla darczyń-
odpustów ców pod zwyczajnymi warunkami, to znaczy, że głównymi warun-
kami były spowiedź i Komunia. Niedoinformowanie sprawiło, że
zaczęto utożsamiać uzyskanie odpustu z zapłaceniem za niego.
K. wyjaśnia:
Pojęcia, których wyjaśnienia przeczytaliście, to stereotypy na temat przyczyn
rozłamu Kościoła na katolicki i protestancki. Niedopowiedzenia i brak wiedzy
wprowadzają wiele nieporozumień, które mogą trwać wiele wieków.

1. Przyczyny i skutki reformacji – praca z tekstem, rozmowa kierowana
Uczniowie czytają z podręcznika tekst na temat reformacji.
Reformacja [łac. reformatio – „przekształcenie”] to ruch religijno-społeczny
w chrześcijaństwie w XVI w., który doprowadził do rozłamu w Kościele zachodnim
i powstania protestantyzmu. Reformacja została zapoczątkowana wystąpieniem
niemieckiego zakonnika Marcina Lutra. W 1517 r. ogłosił on w Wittenberdze 95
tez, krytykujących m.in. „sprzedawanie” odpustów na rzecz budowy bazyliki Świę-
tego Piotra. Stolica Apostolska, po szczegółowym rozpatrzeniu jego tez, zażądała
odwołania części, które zawierały błędne nauczanie. Luter nie tylko tego nie uczynił,
ale widząc swoją wzrastającą popularność w Niemczech, a zwłaszcza poparcie nie-
których książąt niemieckich, wymówił posłuszeństwo papieżowi i zaczął wprowadzać
zmiany w prawdach wiary i liturgii. Z tego powodu Stolica Apostolska zmuszona
była potępić jego działalność i wyłączyć go z Kościoła (ekskomunikować).
Celem reformacji miała być moralna i teologiczna odnowa Kościoła przez po-
wrót do Biblii i nauk głoszonych przez pierwotny Kościół. Marcin Luter podkreślał
rolę Pisma Świętego w życiu duchowym, ale odrzucał jednocześnie Tradycję, która
pozwala właściwie tłumaczyć sens słów zawartych w Biblii. Występował przeciw
celibatowi i życiu zakonnemu; uznawał tylko 2 sakramenty (chrzest i Eucharystię,
chociaż nie w rozumieniu katolickim). Za przykładem Lutra poszło też wielu innych
reformatorów (Kalwin, Zwingli), którzy zakładali własne wyznania.
357
Reformacja objęła swym zasięgiem Niemcy, Anglię, Szkocję, Szwajcarię, Ni-
derlandy, kraje skandynawskie i bałtyckie oraz częściowo Czechy, Francję, Polskę
i Węgry.
K. pyta:
– Co było przyczyną reformacji?
– Jaki cel miała reformacja?
– Jakie były konsekwencje reformacji?
– Kto jest uznawany za prekursora reformacji?
K. podsumowuje:
Celem reformacji była potrzeba pogłębienia relacji z Bogiem. Aby to mogło się
dokonać, potrzebna była odnowa Kościoła. Niestety próby podjęte przez Marcina
Lutra zakończyły się rozłamem w Kościele. Obok Kościoła katolickiego powstało
wiele Kościołów protestanckich.
2. Różnice i podobieństwa – tabelaryczny zapis treści
Uczniowie czytają z podręcznika informacje na temat luteranizmu i kalwinizmu.
K. rozdaje uczniom (1 na 2 osoby) karty pracy „Różnice i podobieństwa” (teczka
pomocy), które uzupełniają.
Luteranizm – system teologiczny opracowany w XVI w., oparty na koncepcji
Marcina Lutra. Sformułowane w okresie reformacji zasady teologiczne lutera-
nizmu stanowią podstawę doktryny Kościoła ewangelicko-augsburskiego. Jego
główne zasady to: teza o zbawieniu człowieka tylko przez wiarę, a nie przez uczyn-
ki, uznawanie Biblii za jedyne źródło prawd religijnych (odrzucenie Tradycji),
2 sakramenty (chrzest i komunia), narodowo-państwowy lub regionalny charakter
Kościołów.
Kalwinizm – doktryna religijna stworzona przez Jana Kalwina. Obowiązuje ona
w Kościołach ewangelicko-reformowanych. Główne cechy kalwinizmu to: nauka
głosząca, że losy człowieka (jego zbawienie lub potępienie) są z góry określone
przez wolę Boga; uznawanie 2 sakramentów (chrzest i komunia), prezbiteriański
ustrój kościelny – prezbiterzy wybierani przez lokalne zbory (parafie) zarządzają
ich sprawami, duża rola świeckich w Kościele.
(oprac. na podst.: Luteranizm, Kalwinizm, w: Religia. Encyklopedia PWN [CD-ROM],
red. T. Gadacz, B. Milerski, t. 5 i 6, Warszawa 2001)
W czasie gdy uczniowie czytają teksty, K. rysuje tabelę na tablicy, którą później uzupeł-
nia wspólnie z uczniami, bazując na informacjach z podręcznika i ich dotychczasowej
wiedzy.
Różnice i podobieństwa
luteranizm kalwinizm katolicyzm
Nauka Kościoła oparta na: Biblii Biblii Biblii i Tradycji
Pośrednik między Bogiem Jezus Jezus Jezus
a człowiekiem:
358
Zbawienie osiąga się przez: łaskę zbawienie lub po- łaskę i uczynki
tępienie są z góry
określone przez
wolę Boga (pre-
destynacja)
Liczba sakramentów 2 (chrzest, 2 (chrzest, 7
Komunia Święta) Komunia Święta)
Język nabożeństw, Pisma narodowy narodowy łacina
Świętego
Jedność z papieżem nie nie tak
2. Reforma katolicka początkiem odnowy Kościoła – miniwykład, rozmowa kie-
rowana
K. omawia cele i owoce reformy katolickiej:
W dziele katolickiej reformy Kościoła (kontrreformacji) szczególne miejsce
zajmują postanowienia Soboru Trydenckiego (1545–1563). Był to XIX sobór po-
wszechny, zwołany przez papieża Pawła III, a zamknięty przez Piusa IV.
Celem soboru początkowo było poszukiwanie porozumienia z twórcami refor-
macji, ale ostatecznie główne idee reformacji zostały odrzucone. Sobór zainicjował
wewnętrzną reformę Kościoła rzymskokatolickiego przez wydanie szeregu dekretów
w sprawach wiary i moralności. Podczas soboru sprecyzowana została nauka kato-
licka o zbawieniu, do którego dążymy dzięki łasce i uczynkom; o grzechu pierwo-
rodnym; o 7 sakramentach; czyśćcu; odpustach i kulcie świętych oraz dyscyplinie
kościelnej (utrzymanie celibatu duchownych, polecenie utworzenia w każdej diecezji
seminariów duchownych, konieczność wprowadzenia indeksu ksiąg zakazanych
i opracowanie katechizmu). Potrydencki model życia Kościoła zachował się niemal
całkowicie aż do czasów Soboru Watykańskiego II, chociaż w znacznym stopniu
funkcjonuje nadal (np. seminaria duchowne, katechizm, celibat).
(oprac. na podst.: Trydencki Sobór, w: Religia. Encyklopedia PWN [CD-ROM],
Do odnowy w Kościele katolickim przyczynił się m.in. hiszpański ksiądz –

św. Ignacy Loyola (1491–1556). Działał szczególnie w Rzymie, gdzie inicjował dzie-
ła charytatywne i organizował rekolekcje. W celu przygotowania młodych księży
do pracy duszpasterskiej na terenach zagrożonych reformacją założył „Collegium
Romanum” (Gregorianum). Propagował działalność duszpasterską, która miała
prowadzić wiernych do życia w naśladowaniu Chrystusa, zwłaszcza w miłości i po-
słuszeństwie. Założył zakon jezuitów, w którym położono silny nacisk na formację
intelektualno-religijną jego członków oraz podopiecznych. Jezuici reformowali
Kościół w duchu postanowień Soboru Trydenckiego.
Kolejną ważną postacią odrodzenia w Kościele był św. Karol Boromeusz (1538–
1584), włoski kardynał i arcybiskup Mediolanu. Był reformatorem duszpasterstwa
parafialnego – organizował działalność na rzecz wychowania religijnego dzieci.
359
Zakładał „szkółki niedzielne” i seminaria dla księży (był założycielem pierwszego
seminarium duchownego), troszczył się o chorych i potrzebujących.
(oprac. na podst.: Karol Boromeusz, Ignacy Loyola, w: Religia. Encyklopedia PWN [CD-ROM], red.
T. Gadacz, B. Milerski, t. 2 i 6, Warszawa 2001)
K. pyta:
– Jaki był pierwszy cel kontrreformacji?
– Jakie dekrety zostały wydane na Soborze Trydenckim?
– Co przyczyniło się do odnowy w Kościele?
– Kogo uznaje się za główne postacie odrodzenia w Kościele?
Uczniowie zapisują w zeszytach przedstawicieli reformacji i kontrreformacji. K. pod-
sumowuje:
Okres renesansu (odrodzenia) jest czasem zmian, które dotyczą praktycznie
każdej sfery życia człowieka. W chrześcijaństwie zachodnim podjęto wiele prób jego
odnowy, różne były jednak sposoby działania i ich konsekwencje. We wspólnotach
protestanckich działali Marcin Luter i Jan Kalwin, a w Kościele katolickim – Ignacy
Loyola i Karol Boromeusz.

1. Co mamy wspólnego? – analiza tekstu biblijnego, rozmowa kierowana
K. wskazuje na zapis w tabeli na tablicy i pyta:
– Co mają wspólnego luteranie, kalwini i katolicy?
Wśród najważniejszych elementów wspólnych są: osoba Jezusa, Biblia oraz
chrzest.
K. poleca uczniom odszukać w podręczniku tekst biblijny i chętny uczeń czyta go głośno:
„Wtedy Jan rzekł do Niego [Jezusa]: «Nauczycielu, widzieliśmy kogoś, kto nie
chodzi z nami, jak w Twoje imię wyrzucał złe duchy, i zabranialiśmy mu, bo nie
chodził z nami». Lecz Jezus odrzekł: «Nie zabraniajcie mu, bo nikt, kto czyni cuda
w imię moje, nie będzie mógł zaraz źle mówić o Mnie. Kto bowiem nie jest przeciwko
nam, ten jest z nami. Kto wam poda kubek wody do picia, dlatego że należycie do
Chrystusa, zaprawdę, powiadam wam, nie utraci swojej nagrody»”.
(Mk 9,38-40)
– Co zaniepokoiło apostołów podczas nauczania?
– Czyją mocą osoby spoza kręgu apostołów czyniły cuda?
– Jak można tę sytuację odnieść do relacji katolików i protestantów?
– Dlaczego katolicy i protestanci powinni współpracować w głoszeniu Ewan-
gelii?
K. uzupełnia:
Katolicy i protestanci wierzą w tego samego Jezusa i mają ten sam cel – osią-
gnąć niebo. Działania na rzecz pojednania wyznań chrześcijańskich nazywamy
ekumenizmem. To podejmowanie współpracy w przestrzeni religijnej (wspólne
modlitwy) oraz codziennego życia (wspólne akcje charytatywne). Razem możemy
zrobić wiele dobrego.
360
2. Od konfliktu do wspólnoty – praca z tekstem, rozmowa kierowana
Uczniowie czytają z podręcznika tekst o współpracy katolików i luteranów:
W 2017 r. upłynie 500 lat od początku reformacji. Zarówno Kościół katolicki jak
i wspólnoty protestanckie chcą wykorzystać ten fakt do poszukiwania dróg dróg ku
jedności. Został wydany dokument „Od konfliktu do komunii”, który zapowiada
wspólne dążenie do coraz głębszego pojednania. W przedmowie biskup Kościoła
ewangelicko-augsburskiego w RP pisze:
„Gdy w 2017 roku rzymskokatoliccy i ewangeliccy chrześcijanie będą spoglądać
na wydarzenia sprzed pięciuset lat, uczynią to w najwłaściwszy sposób, stawiając
Ewangelię Jezusa Chrystusa w samym centrum swoich refleksji. Powinniśmy rado-
wać się z Ewangelii i przekazywać ją współczesnym, aby cały świat uwierzył, że Bóg
staje się dla nas darem i powołuje nas do wspólnoty ze sobą i swoim Kościołem.
Jest to powód naszej radości we wspólnej wierze”.
(Od konfliktu do komunii. Luterańsko-katolickie upamiętnienie reformacji w 2017 roku.
Raport luterańsko-rzymskokatolickiej Komisji dialogu ds. Jedności, Dzięgielów 2013, s. 5)
Zdaniem ks. Matthiasa Turka, odpowiedzialnego w Watykanie za dialog z lu-
teranami, dokument ten jest prawdziwym kamieniem milowym w dwustronnych
relacjach. „Po tak wielu stuleciach konfliktów i nieporozumień, które były nawet
przyczyną wojen, będzie to pierwsza rocznica reformacji, którą będziemy obchodzić
razem, ekumenicznie”.
(oprac. na podst.: Od konfliktu do wspólnoty, <http://ekai.pl/wydarzenia/x68094/od-konfliktu-do-
wspolnoty/>, dostęp: 17.07.2014)
K. pyta:
– Jakie wydarzenie będzie miało miejsce w 2017 roku?
– Jak nazwano dokument, będący wynikiem wspólnej pracy luteranów i kato-
lików?
– Jak luteranie i katolicy chcą wykorzystać fakt rocznicy 500-lecia reformacji?
3. Wspólne działania – plakat, projektowanie zaproszeń, przygotowanie planu
K. dzieli klasę na 4-osobowe grupy, którym przydziela wykonanie różnych zadań (tecz-
ka pomocy). W zależności od przydzielonego zadania grupy otrzymują potrzebne im
materiały: arkusze papieru, karton, pisaki:
1. Przygotowanie plakatu zachęcającego do udziału w ekumenicznym spotkaniu
modlitewnym katolików i luteranów.
2. Przygotowanie planu wspólnej akcji charytatywnej na rzecz prześladowanych
chrześcijan w Afryce.
3. Opracowanie karty świątecznej na uroczystość Zesłania Ducha Świętego dla
misjonarzy katolickich i luterańskich.
4. Przygotowanie planu modlitewnego spotkania w szkole, na które zaproszeni
zostaną ksiądz Kościoła katolickiego i pastor Kościoła luterańskiego.
Po skończonej pracy uczniowie przedstawiają swoje plakaty, karty i plany przed całą klasą.
W zależności od rejonu Polski propozycje uczniów można zrealizować na terenie szkoły.
361
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy mapę wiedzy na temat renesansu, treści z tabeli o różni-
cach i podobieństwach Kościoła katolickiego i Kościołów protestanckich oraz przed-
stawicieli reformacji i kontrreformacji.
5. Praca domowa
1. Przygotuj album lub prezentację na temat wybranego przez siebie reformatora
Kościoła, żyjącego w epoce renesansu lub współcześnie.
2. Wypisz propozycje zmian w Kościele katolickim, które prowadziłyby do
pogłębienia więzi z Chrystusem.
3. Przez najbliższy tydzień módl się w intencji zjednoczenia chrześcijan.
6. Modlitwa
K. proponuje modlitwę śpiewem pieśni „Serce wielkie mam daj”.
1. Zwleczmy z siebie uczynki starych ludzi, d B C F
zniszczmy wszystko, co budzi Boży gniew. B C F
Wdziejmy biel nowych szat w Chrystusie Panu, B C D
nowy człowiek powstanie w każdym z nas. B g a
Ref.: Serce wielki nam daj, d A d
zdolne objąć świat. B C F
Panie, serce nam daj, d A d
mężne w walce ze złem. A d
2. Nowi ludzie w historię wpiszą miłość,
wskażą drogi odnowy ludzkich serc.
Nowi ludzie przeżyją własne życie
tworząc wspólnym wysiłkiem nowy świat.
3. Nowi ludzie przyniosą ziemi pokój,
w znaku wiary jednocząc cały świat.
Nowi ludzie przyniosą ziemi wolność,
prawda ludzi wyzwoli, niszcząc zło.
Literatura
Religia. Encyklopedia PWN [CD-ROM], red. T. Gadacz, B. Milerski, t. 2, 3, 5, 6, 9,
Warszawa 2001.
Od konfliktu do wspólnoty, <http://ekai.pl/wydarzenia/x68094/od-konfliktu-do-
-wspolnoty/>, dostęp: 17.07.2014.
H. Tuchle, C.A. Bouman, Historia Kościoła, Warszawa 1986.
Z. Wójcik, Historia powszechna XVI–XVII w., Warszawa 2012.
Warto wykorzystać
Filmy edukacyjne: Dzieje religii chrześcijańskiej. Reformacja, Z archiwum X Kościoła.
Reformacja.
362
45. Oświecenie i rewolucja francuska
– Poznanie zagrożeń dla wiary w filozofii oświecenia.
– Poznanie prawdy, że wiara i rozum wzajemnie się uzupełniają.
– Kształtowanie troski o rozwój wiary.
Wiedza:
– Uczeń definiuje pojęcia: deizm, masoneria, racjonalizm, modernizm,
– wymienia autentyczne osiągnięcia epoki oświecenia,
– wymienia zagrożenia wiary zawarte w filozofii oświecenia.
Umiejętności:
– Uczeń uzasadnia nielogiczność poglądów przeciwstawiających wiarę rozumowi,
– opisuje przebieg prześladowań Kościoła w okresie rewolucji francuskiej,
– charakteryzuje intelektualne postawy oświecenia,
– wskazuje wartości i zagrożenia kryjące się w myśli oświeceniowej,
– uzasadnia, dlaczego deizm i ideologia masońska nie dają się pogodzić z nauką
Kościoła katolickiego,
– uzasadnia, że wiara i rozum wzajemnie się uzupełniają i nie może być między
nimi sprzeczności.
– Uczeń wyraża krytyczną postawę wobec ideologii niezgodnych z wiarą kato-
licką,
– modli się o światły umysł i głęboką wiarę,
– wyraża przekonanie, że rozum potrzebuje wiary dla lepszego poznania rze-
czywistości.
Metody, formy i techniki: opowiadanie, rozmowa kierowana, prezentacja multi-

medialna, mapa wiedzy, wyjaśnienie pojęć, miniwykład, prawda-fałsz, pisanie
apelu, śpiew (recytacja), praca w parach, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: prezentacja multimedialna („Osiągnięcia nauki w oświeceniu”,
„Kościół podczas rewolucji francuskiej”), plansze (slajdy) z hasłami charak-
teryzującymi idee filozoficzne, karty pracy z wypisanymi zagrożeniami wiary
epoki oświecenia do pracy w parach, hasła do pracy „prawda/fałsz”.
1. Modlitwa
363
2. Czy Bóg stworzył wszystko? – opowiadanie, rozmowa kierowana
K. opowiada:
Pewnego dnia profesor pewnego uniwersytetu postanowił sprowokować swoich
studentów. Zapytał:
– Czy Bóg stworzył wszystko, co istnieje?
Pewien student odparł odważnie:
– Tak, stworzył.
– Wszystko? – spytał profesor.
– Tak, wszystko – brzmiała odpowiedź studenta.
– W takim razie Bóg stworzył także zło, prawda? Ponieważ zło istnieje – po-
wiedział nauczyciel.
Na to student nie znalazł odpowiedzi i zamilkł. Profesor był zachwycony moż-
liwością udowodnienia po raz kolejny, że wiara jest tylko mitem. Niespodziewanie
inny student zgłosił się i spytał:
– Czy mogę zadać panu pytanie, panie profesorze?
– Oczywiście – brzmiała odpowiedź.
– Czy zimno istnieje?
– Oczywiście – odpowiedział profesor. – Czy nigdy nie czułeś zimna?
– W rzeczywistości, proszę pana, zimno nie istnieje. Według badań fizycznych
zimno jest całkowitym brakiem ciepła. Przedmiot może być badany tylko jeśli
posiada i transmituje energię; to właśnie ciepło jest obiektem, który transmituje
swoją energię. Bez ciepła przedmioty są obojętne, niezdolne do reakcji. Ale zimno
nie istnieje. Stworzyliśmy termin „zimno”, by wyjaśnić brak ciepła. A ciemność? –
kontynuował student.
– Istnieje – odparł profesor.
– Ponownie się pan myli. Ciemność jest całkowitym brakiem światła. Można
badać światło i jasność, ale nie ciemność. Pryzmat Nicholsa pokazuje mnogość
różnych kolorów, na które może zostać rozbite światło pod względem długości fal.
„Ciemność” jest terminem, który stworzyliśmy, by wyjaśnić całkowity brak światła.
Na koniec student powiedział:
– A zło, profesorze, czy zło istnieje? Bóg nie stworzył zła. Zło jest nieobecnością
Boga w ludzkich sercach, jest brakiem miłości, człowieczeństwa i wiary. Miłość
i wiara są jak ciepło i światło. One istnieją. Ich brak prowadzi do zła.
Tym razem to profesor milczał…
(autor nieznany)
K. pyta:
– Dzięki czemu student mógł obronić tezę, że Bóg nie stworzył zła?
– W jakich sytuacjach wiara wymaga używania rozumu?
– Dlaczego wiara i rozum się uzupełniają?
K. uzupełnia:
Był taki czas w historii, że zbytnio przeakcentowano rolę rozumu. Opierano się
tylko na tym, co dało się sprawdzić i czego można było doświadczyć. Tak mocno
uwierzono w siłę ludzkiego rozumu, że zapomniano o wierze w Boga. Przeciwsta-
364
wiono sobie wiarę i rozum. Dziś poszukamy dowodów, że rozum pomaga odkrywać
istnienie Boga i rozwijać wiarę.
3. Świadectwa wiary naukowców – prezentacja multimedialna
K. prezentuje uczniom slajdy na temat osiągnięć nauki w oświeceniu (teczka pomocy).
Ich treść mogą czytać chętni uczniowie. K. robi wprowadzenie:
Wynalazki epoki oświecenia mają ogromny wpływ na rozwój nauki i techniki.
Zobaczycie, jakie były osiągnięcia czasu oświecenia i spojrzenie na wiarę wybitnych
przedstawicieli tego czasu.
Izaak Newton – angielski filozof, matematyk, fizyk, astronom i historyk. Przed-
stawił prawo powszechnego ciążenia i prawo ruchu.
Anders Celsius (Celsjusz) – szwedzki astronom i fizyk. Twórca stustopniowej
skali temperatury.
James Watt – szkocki inżynier i wynalazca, konstruktor maszyny parowej.
K. pyta:
– Jakich odkryć dokonano w epoce oświecenia?
Z wielu jeszcze innych osiągnięć korzystamy lub odwołujemy się do nich do dziś,
są to np. muzyka Beethovena i Mozarta czy polska Konstytucja 3 Maja (pierwsza
nowoczesna konstytucja w Europie). Wielu naukowców, którzy dokonali przełomo-
wych odkryć w różnych dziedzinach nauki potwierdzało, że wiedza może prowadzić
do rozwoju wiary w Boga.
1. Idee filozoficzne oświecenia – mapa wiedzy, prezentacja multimedialna

K. pisze na środku tablicy „Oświecenie”, rysuje strzałki i rozdaje uczniom plansze z ha-
słami charakteryzującymi idee filozoficzne (teczka pomocy). Całość można również
przedstawić w formie slajdów (teczka pomocy). K. wyjaśnia:
Podczas oświecenia oprócz techniki rozwija się też filozofia. Część założeń jest
pozytywna, a część zagraża wierze w Boga lub neguje prawdę o Jego istnieniu.
wiara w postęp wiedza = cnota
zakwestionowanie kult rozumu

autorytetów OŚWIECENIE
i natury
aktywizm sekularyzacja
Uczniowie przepisują schemat do zeszytów. K. uzupełnia:

Oświecenie nazywano początkowo „epoką rozumu” lub „wiekiem filozofów”,
a w końcu „wiekiem oświeconym”. Na zachodzie Europy oświecenie rozwijało się
od końca XVII wieku. Do Polski dotarło w drugiej połowie wieku XVIII. Jest to
365
okres literacki i kulturalny, lecz przede wszystkim ogół prądów ideowych, społecz-
nych i politycznych Europy.
Filozofia tego czasu charakteryzuje się kultem ludzkiego rozumu. Stwierdzenie
Kanta: „Miej odwagę posługiwać się swoim rozumem” zawiera postulat, by człowiek
zaczął używać własnego rozumu, uwierzył w jego moc i kierował się nim. Z taką
postawą łączy się odrzucenie autorytetów. Człowiek ma uniezależnić się od innych
i zdobyć samodzielność.
W całej Europie główną ideą oświecenia była walka o wolność, przeciwstawie-
nie się ideologii epok poprzednich oraz krytyczne (a często wręcz krytykanckie)
spojrzenie na dotychczasowy dorobek myśli kulturowej i politycznej. Osiągnięciem
oświecenia jest okazanie szacunku dla ludzkiej wiedzy, podjęcie walki z przesądami,
walka o równouprawnienie różnych grup obywateli i poszanowanie osoby.
2. Kierunki filozoficzne oświecenia – wyjaśnienie pojęć, praca w grupach
K. dzieli klasę na 4-osobowe grupy, w których uczniowie pracują nad poszczególnymi
kierunkami oświecenia (podręcznik). K. wyjaśnia:
Przypomnimy założenia głównych prądów oświecenia. Waszym zadaniem będzie
przeczytać definicję i odpowiedzieć na pytania:
– Na czym polega błąd przeakcentowania rozumu?
– W jaki sposób każdy z tych kierunków zagraża wierze?
Racjonalizm – głosił przekonanie o sile i możliwościach poznawczych rozumu
ludzkiego oraz o konieczności kierowania się nim we wszelkim działaniu. Inaczej
mówiąc, poznanie świata możliwe jest za pośrednictwem rozumu według zasady
Kartezjusza: „myślę, więc jestem”. Efektem myśli racjonalizmu w odniesieniu do
religii był deizm, czyli pogląd, według którego Bóg jest stwórcą i prawodawcą świata,
ale nim nie kieruje.
Masoneria – tajny ruch międzynarodowy powstały w XVIII w., który postawił
sobie za cel moralne i społeczne doskonalenie człowieka. Ruch ten szerzył świato-
pogląd racjonalistyczny, deistyczny i antyklerykalny.
Ateizm – odrzucenie wszelkich zasad religijnych, również istnienie Boga. Ateiści
uznawali kult materii. Wartości duchowe były dla nich nieważne.
Empiryzm – uznanie za podstawę poznania świata doświadczenia i ekspery-
mentu.
Radykalizm – kierunek polityczny, którego program domaga się głębokich re-
form w prawach, instytucjach i metodach działania rządu, jednak bez naruszania
podstaw panującego ustroju.
Humanitaryzm – zwrócenie uwagi na godność człowieka, przy czym zasadą
niepodważalną są równość i braterstwo.
Należy zwrócić uwagę, że rozwój prowadzi do katastrofy, jeżeli nie uwzględni się
w nim Boga. Tak stało się w epoce oświecenia. Rozwój nauki bez Boga doprowadził
do rewolucji francuskiej.
366
3. Prześladowanie Kościoła podczas rewolucji francuskiej – prezentacja multi-
medialna
K. wyjaśnia:
U podstaw prześladowania Kościoła w czasie rewolucji francuskiej było odrzu-
cenie Boga. Na ołtarzu Boga postawiono człowieka.
K. opowiada lub przekazuje treści, wykorzystując prezentację multimedialną „Kościół
podczas rewolucji francuskiej” (teczka pomocy). K. dopasowuje wybór treści: opowiada
o rewolucji, a następnie o prześladowaniach Kościoła w tym czasie lub tylko o sytuacji
Kościoła. Treść prezentacji:
Rewolucja francuska to okres rozruchów, powstań i zamachów stanu, które do-
prowadziły do upadku monarchii i ustroju stanowego we Francji. Rewolucja zniosła
porządek feudalny, wprowadziła równość wobec prawa, wolność słowa i wyznania
(oficjalnie, w rzeczywistości miała to być „wolność od wyznawania jakiejkolwiek
wiary”), doprowadziła burżuazję do władzy. Jej idee wywarły ogromny wpływ na
całą Europę, przyspieszając proces tworzenia się nowoczesnych państw narodowych.
Jednocześnie doprowadziła do ogromnych strat ludzkich i znacznego zniszczenia
dziedzictwa kulturalnego.
 26 VIII 1789 ogłoszono Deklarację Praw Człowieka i Obywatela.
 21 I 1793 stracono króla, w następstwie czego powstała koalicja państw eu-
ropejskich przeciw Francji, a w kraju wybuchły powstania monarchistyczne.
 Zaostrzenie nurtów antykościelnych:
– księży zaczęto uznawać za wrogów rewolucji,
– mnożyły się wystąpienia antykatolickie.
Prześladowanie Kościoła podczas rewolucji francuskiej:
 upaństwowiono i sprzedawano majątki kościelne,
 zażądano od księży złożenia przysięgi na wierność państwu, królowi oraz
zachowania konstytucji cywilnej, co łączyło się z wymówieniem posłuszeń-
stwa papieżowi,
 uchwalono nowy podział diecezji według granic departamentów, nie licząc
się z wolą i decyzjami Stolicy Apostolskiej,
 biskupstwa i parafie miały być obsadzane według schematu państwowego,
 dokonano kasaty wielu zakonów i zakazano składania ślubów zakonnych,
 tylko w Paryżu przyjmuje się liczbę 223 zamordowanych księży; do ataków
na księży doszło również na prowincji,
 około 30 tysięcy duchownych opuściło Francję.
Dechrystianizacja życia publicznego:
 wprowadzono kult rozumu i natury jako jedynie dozwolony,
 znikła niedziela i wszystkie święta oraz imiona chrześcijańskie,
 niszczono symbole religijne i napisy na cmentarzach,
 w Paryżu nakazano zamknięcie miejsc kultu religijnego,
 zakazywano odprawiania uroczystości religijnych, organizując w zamian
pochody antyreligijne,
 na masową skalę niszczono relikwie oraz wyposażenie świątyń.
367
Wydarzenia te stały się ostateczną przyczyną odwrócenia się wierzących kato-
lików oraz duchownych od rewolucji. Od tego momentu pojawiają się zdania, że
rewolucja jest dziełem szatana.
Władze, widząc rosnące niezadowolenie ludzi, zamierzały odejść od walki
z chrześcijaństwem:
 Dekret z 21 lutego 1795 r. ogłaszał wolność kultów religijnych, ale też rozdział
Kościoła od państwa.
Papież potępił działanie rewolucjonistów – stwierdził, że we Francji dochodzi
do schizmy.
W trakcie prezentacji uczniowie wypisują, na czym polegało prześladowanie Kościoła
lub K. zatrzymuje slajd, a uczniowie przepisują z niego informacje.
1. Modernizm – miniwykład, prawda-fałsz

K. wyjaśnia:
Na przełomie XIX i XX w. pojawia się modernizm, czyli zanegowanie rozumu
i wyeksponowanie intuicji człowieka, podobnie jak w oświeceniu połączone z odrzu-
ceniem Boga, a więc także praw moralnych wynikających z wiary. Skoro przyjęto,
że nie ma żadnych obiektywnych norm moralnych, uznawano, że każdy może czynić
to, co sam uważa za słuszne.
„Modernizm negował możliwość poznania Boga naturalnym rozumem (agno-
stycyzm), kwestionował prawdziwość proroctw i cudów jako dowodów Objawienia,
przeczył założeniu Kościoła bezpośrednio przez Jezusa Chrystusa, prymatowi
Piotra oraz boskiemu pochodzeniu Tradycji. Twierdził, że wiara jest irracjonalnym
uczuciem religijnym wyłonionym z podświadomości (fideizm), natomiast dogmaty
zmieniają swe znaczenie wraz z rozwojem świadomości ludzkiej w historii”.
(Modernizm, w: Religia. Encyklopedia PWN [CD-ROM], red. T. Gadacz, B. Milerski, t. 7,
Warszawa 2001)
Modernizm ma wpływ również na życie współczesnego człowieka. Bardzo ne-

gatywnie oddziałuje na sposób interpretowania i przeżywania ludzkiej wolności.
Kieruje ludzi w stronę materializmu.
K. czyta lub rozdaje uczniom karty pracy Prawda/Fałsz. Uczniowie szukają prawidło-
wych zdań.
Najważniejsza jest miłość i prawda / wolność i tolerancja.
W świecie musi / nie musi istnieć żadna prawda obiektywna.
W świecie muszą / nie muszą istnieć żadne obiektywne normy moralne.
Wolność oznacza, że mogę robić wszystko / nie mogę robić wszystkiego, czego
pragnę.
Wolność jest / nie jest kierowaniem się cielesnymi i emocjonalnymi odczuciami.
Istnieje / Nie istnieje obiektywne dobro.
368
Wolność realizuje / nie realizuje się przez wypełnianie obowiązków i zobo-
wiązań.
Prawdziwa wolność prowadzi / nie prowadzi do odpowiedzialności za własne
czyny.
(oprac. na podst.: M. Dziewiecki, Człowiek w obliczu wolności, <http://www.opoka.org.pl/
biblioteka/T/TM/czl_wolnosci.html#>, dostęp: 18.07.2014)
2. Prawdziwa wolność człowieka – analiza tekstu

K. poleca uczniom odszukać w podręcznikach teksty Ga 5,1 oraz KKK 1739. Chętny
uczeń czyta je głośno.
„Ku wolności wyswobodził nas Chrystus. A zatem trwajcie w niej i nie podda-
wajcie się na nowo pod jarzmo niewoli!”
(Ga 5,1)
„Wolność i grzech. Wolność człowieka jest ograniczona i omylna. Rzeczywiście,

człowiek zbłądził. Zgrzeszył w sposób wolny. (…) Od początku historia ludzkości
świadczy o nieszczęściach i uciskach, które zrodziły się w sercu człowieka w następ-
stwie złego używania wolności” (KKK 1739).
K. pyta:
– Na czym polega wolność człowieka?
– Do czego prowadzi niewłaściwe wykorzystanie wolności?
K. wyjaśnia:
Patrząc na konsekwencje rewolucji francuskiej, widzimy krzywdę i nieszczęście
ludzi. Takie są zawsze konsekwencje wyboru wolności bez Boga, niezależnie od
czasu. Postawienie człowieka na miejscu Boga nigdy nie doprowadzi do szczęścia.
Oświecenie odrzucało Boga, stawiając na pierwszym miejscu rozum, dzięki któ-
remu wydawało się, że człowiek może panować nad światem i być panem samego
siebie. Jest prawdą, że człowiek nad wszystkim chce panować – objąć rozumem – ale
to mu się nie udaje. Nie jest w stanie zapanować nad katastrofami, których nie da
się przewidzieć i uniknąć.
W takiej sytuacji człowiek traci poczucie sensu i wciąż spotyka go rozczarowanie
rzeczywistością, w której żyje. Próbuje zastąpić Boga na różne sposoby, sięgając np.
do filozofii Wschodu, sztuk medytacji.
3. Stop wolności bez Boga – pisanie apelu, praca w parach
K. rozdaje uczniom karty pracy z wypisanymi zagrożeniami wiary epoki oświecenia
(teczka pomocy). Ich zadaniem jest napisać apel do współczesnego człowieka, by unikał
postaw prowadzących do odejścia od Boga. Propozycje zagrożeń mogą być następujące:
Konsekwencje oddzielenia wiary od rozumu
 odrzucenie religii i jej zasad,
 odrzucenie wartości duchowych,
 wiara, że Bóg stworzył człowieka, ale nie troszczy się o niego,
 odrzucenie autorytetów,
 założenie, że świat można poznać tylko rozumem,
369
 dążenie do uniezależnienia człowieka od zasad moralnych,
 założenie, że człowiek w swoim działaniu musi się kierować tylko rozumem,
 założenie, że wiara jest tylko uczuciem religijnym.
Najlepsze wypowiedzi uczniowie mogą zapisać w zeszytach.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują treść mapy wiedzy na temat „Oświecenia” i wpisują, na czym
polegało prześladowanie Kościoła podczas rewolucji francuskiej oraz konsekwencje
oddzielenia wiary od rozumu.
5. Praca domowa
1. Przygotuj prezentację na temat wybranego naukowca, który łączył wiedzę
z wiarą w Boga.
2. Napisz, dlaczego rozum potrzebuje wiary dla lepszego poznania rzeczywi-
stości.
3. Napisz, na czym polega prawdziwa wolność człowieka.
6. Modlitwa
Śpiew (recytacja) hymnu do Ducha Świętego o światły rozum i głęboką wiarę.
O Stworzycielu Duchu, przyjdź,
nawiedź dusz wiernych Tobie krąg.
Niebieską łaskę zesłać racz
sercom, co dziełem są Twych rąk.
Literatura
J. Gierowski, J. Leszczyński, Historia, Warszawa 1989.
A. Radziwiłł, W. Roszkowski, Historia 1789–1871, Warszawa 2000.
L.J. Rogier, G. de Bertier de Sauvigny, J. Hajjar, Historia Kościoła 1715–1848,
Warszawa 1987.
Religia. Encyklopedia PWN [CD-ROM], red. T. Gadacz, B. Milerski, t. 7, Warszawa
2001.
M. Dziewiecki, Człowiek w obliczu wolności, <http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/
TM/czl_wolnosci.html>, dostęp: 18.07.2014.
370
VI
Mój rozwój

46. Pokora i pycha w moim rozwoju
– Poznanie znaczenia pokory i pychy w rozwoju relacji z Bogiem, samym sobą
i innymi ludźmi.
– Budowanie opartych na pokorze relacji z Bogiem i ludźmi.
Wiedza:
– Uczeń definiuje pojęcia: pokora, pycha,
– podaje biblijne przykłady pokory i pychy.
Umiejętności:
– Uczeń interpretuje teksty biblijne mówiące o pokorze i pysze (Łk 18,10-14;
J 13,5.16; Rz 12,16),
– wyjaśnia znaczenie tych postaw w rozwoju relacji z Bogiem, samym sobą i in-
nymi ludźmi,
– wskazuje i charakteryzuje sposoby kształtowania postawy pokory i wyzwalania
się z pychy.
– Uczeń przyjmuje postawę pokory, nie wywyższając się wśród kolegów.
Metody, formy i techniki: zdania niedokończone, analiza tekstu biblijnego, przypi-

sywanie cech, definiowanie pojęć, wypisywanie recepty, plan drogi do pokory,
tekst luk, praca w parach lub grupach.
Środki dydaktyczne: cytaty o pokorze na kartkach, karty pracy „Faryzeusz i celnik”,
karty pracy „Recepta na pychę”, tekst luk, nagranie „Fitness duchowy: pycha
& pokora”.

1. Modlitwa
K. proponuje uczniom śpiew lub recytację pieśni (podręcznik):
Kto się w opiekę odda Panu swemu,
a całym sercem szczerze ufa Jemu,
śmiele rzec może: Mam obrońcę Boga,
nie przyjdzie na mnie żadna straszna trwoga.
2. Warto… – zdania niedokończone
Uczniowie otrzymują (1 na 2 osoby) teksty biblijne oraz wybór cytatów na temat pokory
(teczka pomocy). Po zapoznaniu się z nimi szukają takich postaw, które warto reali-
zować w swoim życiu. Mogą pisać w zeszytach (po pozostawieniu miejsca na temat)
zdania rozpoczynające się „Warto… ponieważ…” np.:
372
Warto się uniżać… ponieważ będzie się wywyższonym.
Warto być pokornym… ponieważ wtedy Bóg jest blisko mnie.
„Każdy bowiem, kto się wywyższa, będzie poniżony, a kto się uniża, będzie wy-
wyższony” (Łk 18,14).
„Bądźcie między sobą jednomyślni. Nie gońcie za wielkością, lecz niech was
pociąga to, co pokorne. Nie uważajcie sami siebie za mądrych” (Rz 12,16).
„[Jezus] nalał wody do misy. I zaczął obmywać uczniom nogi i ocierać przeście-
radłem, którym był przepasany. «Zaprawdę, zaprawdę, powiadam wam: Sługa nie
jest większy od swego pana ani wysłannik od tego, który go posłał»” (J 13,5.16).
„Być i pokornym, i dumnym w duchu wiary znaczy: przeżywać to, że wobec Boga
jestem niczym, ale Bóg jest we mnie” (Dag Hammarskjold).
„Często uważałem, że ludzie małoduszni są najbardziej aroganccy i pyszni, po-
dobnie jak wielkoduszni są najbardziej skromni i pokorni” (Kartezjusz).
„Jestem przekonany, że życie proste i skromne dobrze służy każdemu, zarówno
pod względem fizycznym, jak i psychicznym” (Albert Einstein).
„Jeśli jesteś wielki – bądź pokorny” (przysłowie kazachskie).
„Pokora nie jest słabością, ale wielką potęgą człowieka, dlatego że miłość jest
potęgą” (Jan Twardowski).
„«Wielka» świętość polega na codziennym wykonywaniu «drobnych obowiąz-
ków»” (Josemaria Escriva de Balaguer).
(Encyklopedia cytatów, <http://www.poezje.hdwao.pl/kategoria-cytatow-72-pokora.html>,
dostęp: 17.07.2014)
Uczniowie czytają swoje uzupełnienia. Najlepsze K. może np. ocenić plusem. Następnie
zapowiada:
Celem naszej katechezy jest poszukiwanie piękna i wartości pokory. Zapiszcie
temat: „Pokora i pycha w moim rozwoju”.
1. Faryzeusz i celnik – analiza tekstu biblijnego

Uczniowie czytają z podręcznika przypowieść o faryzeuszu i celniku. K. robi wprowa-
dzenie:
Faryzeusz w czasach Jezusa był uznawany za uosobienie pobożności i prawości
życia, celnik zaś był postrzegany jako grzesznik i oszust. Obydwaj przyszli do świątyni,
by się modlić. Który z nich powinien bardziej spodobać się Bogu?
„Dwóch ludzi przyszło do świątyni, żeby się modlić, jeden faryzeusz, a drugi
celnik. Faryzeusz stanął i tak w duszy się modlił: «Boże, dziękuję Ci, że nie jestem
jak inni ludzie: zdziercy, niesprawiedliwi, cudzołożnicy, albo jak i ten celnik. Za-
chowuję post dwa razy w tygodniu, daję dziesięcinę ze wszystkiego, co nabywam».
A celnik stał z daleka i nie śmiał nawet oczu wznieść ku niebu, lecz bił się w piersi,
mówiąc: «Boże, miej litość dla mnie, grzesznika!» Powiadam wam: Ten odszedł do
domu usprawiedliwiony, nie tamten”.
(Łk 18,10-14a)
373
Poszukajcie kontrastów w postawach faryzeusza i celnika.
– Co zrobili faryzeusz i celnik po wejściu do świątyni?
– Co mówili o sobie?
– Co mówili o innych?
– Który z modlących się odszedł usprawiedliwiony?
Faryzeusz Celnik
stanął stał z daleka
nie jestem jak inni ludzie nie śmiał wznieść oczu
zachowuję post bił się w piersi
daję dziesięcinę miej litość dla mnie
Uczniowie przepisują tabelę do zeszytów, K. uzupełnia:
Stwierdzenie, że faryzeusz „stanął” oznacza, że stał wyprostowany, tak że był
widoczny dla innych. Jeżeli celnik stał z daleka, to znaczy, że faryzeusz był bliżej
miejsca świętego w świątyni. Celnik nie śmiał podnieść oczu, co wskazuje, że pochylił
się pełen pokory. Dalej mamy postawy typowe dla pokory i pychy: faryzeusz po
trzykroć się chwali, a celnik trzykrotnie się uniża. Celnik chwali Boga, a faryzeusz
samego siebie.
2. Pycha i pokora – przypisywanie cech, praca w parach
Uczniowie otrzymują karty pracy (jedną na dwie osoby) z tabelą „Faryzeusz i celnik”
oraz synonimami słowa „pycha” i „pokora” (teczka pomocy). Uczniowie mają za
zadanie przypisać dany synonim do odpowiedniej postaci.
Propozycje synonimów:
arogancja, zuchwałość, cichość serca, nadętość, potulność, duma, pyszałko-
watość, oddanie, hardość, prostota, ważniactwo, przemądrzałość, zarozumiałość,
wyniosłość, próżność, samochwalstwo, dyspozycyjność, posłuszeństwo, skromność,
skrucha, umiar, zaufanie, zgodność…
(Synonimy do słowa pycha, <http://synonim.net/synonimy-do-s%C5%82owa-pycha>, dostęp:
17.07.2014; Synonimy do słowa pokora, <http://synonim.net/synonim/pokora>, dostęp: 17.07.2014)
Faryzeusz Celnik
arogancja, zuchwałość, nadętość, duma, cichość serca, dyspozycyjność, oddanie,
pyszałkowatość, hardość, ważniactwo, posłuszeństwo, potulność, prostota,
przemądrzałość, zarozumiałość, wynio- skromność, skrucha, umiar, zaufanie,
słość, próżność, samochwalstwo zgodność
Uczniowie czytają prawidłowo dopasowane synonimy. Chętny uczeń dopisuje je do
tabeli na tablicy. K. podsumowuje:
Faryzeusz i celnik są przykładem postaw pychy i pokory. Współcześnie pokora
zatraciła swoje pierwotne znaczenie. Przez błędne jej pojmowanie człowiek, który
kieruje się w życiu pokorą, jest uważany za nieudacznika, który nie ma swojego
zdania i łatwo się podporządkowuje innym. Jest to błędne rozumienie pokory. We
wszelkich relacjach międzyludzkich zaczyna królować pycha.
374
Napiszcie teraz w parach własną definicję pokory i pychy.
Uczniowie pracują ok. 3 min. Następnie pary kolejno czytają swoje definicje. Najlepsze
można zapisać na tablicy.
3. Pycha i pokora w relacjach z innymi – definiowanie pojęć
K. prosi uczniów, by wymienili z pamięci siedem grzechów głównych w prawidłowej
kolejności.
Siedem grzechów głównych: pycha, chciwość, nieczystość, zazdrość, nieumiar-
kowanie w jedzeniu i piciu, gniew, lenistwo.
– Dlaczego pycha jest umieszczona na pierwszym miejscu?
Święty Jan Kasjan, układając listę grzechów głównych, na pierwszym miejscu
umieścił pychę, od której biorą początek wszystkie inne grzechy. Czym jest pycha?
Uczniowie czytają definicję pychy z podręcznika:
„Pycha to bezkrytyczne, wysokie mniemanie o sobie, dumne wynoszenie się
ponad innych (…), człowiek pyszny, który chełpi się swoimi złudnymi czy nawet
rzeczywistymi wartościami, niekiedy wręcz uniemożliwia budowanie więzi między-
ludzkich, dezorganizuje życie społeczne. Wszystko bowiem, co przedsiębierze, czyni
przede wszystkim ze względu na siebie, dla własnej chwały i dlatego do innych odnosi
się zawsze z lekceważeniem i pogardą, zwłaszcza gdy ich racje przeważają nad jego
osobistymi racjami. Nie zna on bezinteresownego poświęcenia się dla bliźnich, obca
jest mu tolerancja i nie potrafi z niezbędnym krytycyzmem spojrzeć na siebie, choć
nie ma miary w krytycznym ocenianiu intencji i poczynań współbraci”.
(T. Sikorski, Pycha, w: Słownik teologiczny, red. A. Zuberbier, Katowice 1989, s. 178-179)
K. pyta:
– Co pycha niszczy w relacjach międzyludzkich?
– Kto jest najważniejszy dla człowieka ogarniętego pychą?
Uczniowie szukają w podręczniku tekstu Flp 2,1-4, chętny uczeń czyta go głośno.
K. kontynuuje:
Przeciwieństwem pychy jest pokora, o której pisze św. Paweł:
„Jeśli więc jest jakieś napomnienie w Chrystusie, jeśli jakaś moc przekonująca
Miłości, jeśli jakiś udział w Duchu, jeśli jakieś serdeczne współczucie – dopeł-
nijcie mojej radości przez to, że będziecie mieli te same dążenia: tę samą miłość
i wspólnego ducha, pragnąc tylko jednego, a niczego nie pragnąc dla niewłaściwego
współzawodnictwa ani dla próżnej chwały, lecz w pokorze oceniając jedni drugich
za wyżej stojących od siebie. Niech każdy ma na oku nie tylko swoje własne sprawy,
ale też i drugich” .
(Flp 2,1-4)
– Co pokora zmienia w relacjach międzyludzkich?

– Kto jest najważniejszy dla pokornego człowieka?
K. wyjaśnia:
„Prawdziwa pokora nie ma nic wspólnego z kompleksem niższości. Wręcz
przeciwnie: pokora wymaga odwagi. Pokora bowiem łączy się ściśle ze służbą. Kto
chce służyć innym, musi być odważny, bo w służbie będzie trzeba często płynąć pod
375
prąd. Prościej jest oczywiście poddać się biegowi rzeczy i nic nie robić, ale znacz-
nie trudniej jest zakasać rękawy i poświęcić się służbie dla drugich. Ten, kto służy,
musi stanąć po stronie słabych i upokarzanych, a to wymaga od niego odwagi; musi
zapomnieć o nagrodzie i liczyć się z upokorzeniami”.
(A. Kalbarczyk, Wzór pokory, <http://www.bkaznodziejska.pl/nr/sugestie_homiletyczne/26_
niedziela_zwykla/wzor_pokory.html>, dostęp: 25.07.2014)
1. Jak walczyć z pychą? – wypisywanie recepty

K. wyjaśnia:
Takie same postawy jak faryzeusza i celnika spotkamy współcześnie. Również
dzisiaj są tacy, którzy robią wszystko, by w oczach innych byli uznawani za lepszych,
i tacy, którzy grzeszą, ale mają świadomość swojej grzeszności i pragną za nią Boga
przeprosić. Przygotujecie teraz receptę na chorobę pychy.
K. rozdaje wszystkim uczniom karty pracy „Recepta na pychę” (teczka pomocy), na
których wypisują swoje propozycje zaleceń i postaw przeciwnych pysze. Mogą korzystać
z synonimów pokory, z którymi pracowali wcześniej. Mogą również pracować w parach.
Recepta Fundusz miłości i pokory
Pacjent: człowiek pyszny Lekarz prowadzący: ………
Choroba: PYCHA Lekarstwo: POKORA
ZALECENIA Postawy wspierające leczenie:

 modlitwa: 2x dziennie, …………………………….
 sakrament pokuty: 1x w miesiącu, …………………………….
 lektura Biblii: w zależności od zaawansowania …………………………….
choroby, …………………………….
 Msza Święta: 1x w tygodniu, …………………………….
    1x na godzinę, można częściej, …………………………….
……………………………………………. …………………………….
Uczniowie czytają głośno treść swoich recept. Następnie K. krótko podsumowuje pracę,
zwracając uwagę na systematyczność walki z pychą.
2. Pokonać przejawy pychy – plan drogi do pokory, praca w parach lub grupach
Uczniowie w 4-osobowych grupach lub parach piszą „Plan drogi do pokory” przeciwny
do podanych w podręczniku punktów o przejawach pychy. Następnie dopisują, co warto
zrobić po osiągnięciu danej postawy. Praca trwa ok. 5 min. K. wyjaśnia:
Rozpoczęcie walki z pychą nie jest łatwe. Ona jest źródłem innych grzechów.
Odszukajcie w podręcznikach tekst o przejawach pychy. Przeczytajcie go w ciszy
i na jego podstawie będziemy szukać, co zrobić, żeby nie tylko wiedzieć, jakie są
postawy przeciwne pysze, ale też jak je w sobie wypracować.
Żeby wygrać z pychą, trzeba wiedzieć, jakie są jej przejawy:
376
1. Upór, obstawanie przy swoim zdaniu, nawet błędnym.
2. Prowokowanie sporów, kłótni, obelg.
3. Ignorowanie przepisów, brak posłuszeństwa przełożonym.
4. Nieustanne pouczanie innych.
5. Wywyższanie się, oczernianie i poniżanie innych dla własnych korzyści.
(oprac. na podst.: Rozerwać kajdany, wyzwolić się z niewoli, <http://warszawa.franciszkanie-
warszawa.pl/articles.php?article_id=58>, dostęp: 25.07.2014)
Przykładowy plan pracy:

Ad. 1. Przeciwieństwem uporu jest posłuszeństwo. Wiem, że warto wysłuchać,
jakie jest zdanie innych…
Ad. 2. Przeciwieństwem niezgody jest dążenie do pokoju. Wiem, że kłótnia nie
prowadzi do niczego dobrego…
Po skończonej pracy uczniowie czytają swoje propozycje. Mogą to robić kolejno, tak
jak siedzą w ławkach, lub w kolejności opracowywanych punktów.
3. Duchowa walka – tekst luk, prezentacja nagrania (fakultatywnie)
Wszyscy uczniowie otrzymują tekst luk (teczka pomocy). K. może sam czytać pełny
tekst lub uczniowie słuchają nagrania MP3 „Fitness duchowy: pycha & pokora”
(3:44) ze strony <http://www.ostatniaszuflada.pl/component/docman/cat_view/22-
-dwiki-mp3/31-fitness-duchowy>, dostęp: 17.07.2014. Uczniowie uzupełniają tekst
luk podczas drugiego czytania (słuchania).
Wada pychy
Kiedy człowieka opanowuje pycha, za nią jak w zaprzęgu zwykle idą wszystkie
inne wady: skąpstwo, przewrażliwienie na własnym punkcie, zawiść, niesprawiedliwość.
Człowiek pyszny gardzi innymi i – co najgorsze – nie zdaje sobie z tego sprawy. Ten,
kogo pycha omami, zaczyna żyć w swoim świecie złudzeń. Gdy pycha nas opanowuje,
stajemy się jak komputer, który się zawiesił, nic nie przyjmuje.
„Weź udział w trudach i przeciwnościach, jako dobry żołnierz Chrystusa Jezusa”
(2 Tm 2,3). Cnota jest trwałą dyspozycją do czynienia dobra.
Ćwiczmy dziś cnotę pokory. Pokora jest dobrze znana od starożytności. Nad
jedną świątynią widniał napis, który stanowił jakby podsumowanie klasycznej mą-
drości: „Poznaj samego siebie”. Mądrość życiowa, którą umiłowali starożytni Grecy,
nauczyła ich, jak wielkim darem jest poznanie siebie w prawdzie.
Pokora to głęboki realizm. Dzięki niej żyje się w prawdzie. Własne talenty się
ceni, pamiętając, jak wiele zawdzięcza się innym, ale nie zapomina się o własnych
ograniczeniach.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie wpisują ułożone przez siebie zdania niedokończone „Warto… ponieważ…”,
zapis z tabeli „Faryzeusz i celnik”, wklejają karty pracy „Recepta na pychę” oraz plan
drogi do pokory ułożony w parach (grupach).
377
5. Praca domowa
1. Wypisz, jakie znasz biblijne przykłady pokory i pychy.
2. Napisz, dlaczego pokora rozwija człowieka, a pycha niszczy.
3. Przez najbliższy tydzień módl się o dar pokory.
6. Modlitwa
K. proponuje uczniom modlitwę prośby o realizację planu drogi do pokory. Uczniowie
mogą czytać poszczególne punkty planu, zaczynając np. „Panie Jezus, proszę o umie-
jętność słuchania innych…”
Literatura
Encyklopedia cytatów, <http://www.poezje.hdwao.pl/kategoria-cytatow-72-pokora.
html>, dostęp: 17.07.2014.
A. Kalbarczyk, Wzór pokory, <http://www.bkaznodziejska.pl/nr/sugestie_homiletycz-
ne/26_niedziela_zwykla/wzor_pokory.html>, dostęp: 25.07.2014.
Rozerwać kajdany, wyzwolić się z niewoli, <http://warszawa.franciszkanie-warszawa.
pl/articles.php?article_id=58>, dostęp: 25.07.2014.
T. Sikorski, Pycha, w: Słownik teologiczny, red. A. Zuberbier, Katowice 1989,
s. 178-179.
Synonim: pycha, <http://synonim.net/synonimy-do-s%C5%82owa-pycha>, dostęp:
17.07.2014.
Synonim: pokora, <http://synonim.net/synonim/pokora>, dostęp: 17.07.2014.
Warto wykorzystać
„Fitness duchowy: pycha & pokora” (3:44) <http://www.ostatniaszuflada.pl/
component/docman/cat_view/22-dwiki-mp3/31-fitness-duchowy>, dostęp:
17.07.2014.
378
47. Modlitwa Pańska jako program drogi
chrześcijanina
– Uświadomienie, jak potrzebna jest modlitwa w rozwoju człowieka wierzącego.
– Kształtowanie opartego na Modlitwie Pańskiej programu życia chrześcijań-
skiego.
Wiedza:
– Uczeń wymienia prośby zawarte w Modlitwie Pańskiej.
Umiejętności:
– Uczeń interpretuje treść Modlitwy Pańskiej jako program drogi chrześcijanina,
– uzasadnia potrzebę systematycznej modlitwy,
– formułuje własną modlitwę, wzorując się na Modlitwie Pańskiej.
– Uczeń wyraża postawę zaufania Bogu poprzez codzienną systematyczną mo-
dlitwę.
Metody, formy i techniki: prezentacja nagrania, opowiadanie, rozmowa kierowana,

porównywanie tekstów, praca z tekstem, rozpoznawanie tekstów paralelnych,
redagowanie zasad życia, redagowanie modlitwy, kalambury, praca parach,
praca w grupach, praca indywidualna.
Środki dydaktyczne: nagranie „Ojcze nasz” w różnych językach i melodiach, karty pracy
z tekstami biblijnymi i fragmentem „Ojcze nasz”, karty pracy z zasadami życia.
1. Modlitwa
K. zaprasza uczniów do modlitwy do Ducha Świętego pieśnią (np. „Spocznij na nas,
Duchu Pana”) lub słowami modlitwy „Duchu Święty, który oświecasz”.
Wezwijmy Ducha Świętego, abyśmy lepiej zrozumieli treść dzisiejszej katechezy.
2. Mówić „Ojcze nasz” – prezentacja nagrania, opowiadanie, rozmowa kierowana
K. może przeprowadzić tę część katechezy na dwa sposoby:
a) K. prezentuje uczniom jedną z trzech wersji językowych „Ojcze nasz”:
 po grecku, np. „Πάτερ ἡμῶν (Our father) – Ancient greek” (0:50), ze strony:
<https://www.youtube.com/watch?v=dJRRA_IHR_o>, dostęp: 23.07.2014;
 po hebrajsku, np. „Ojcze Nasz po hebrajsku” (0:54), <https://www.youtube.com/
watch?v=Gp4vQsUEmYs>, dostęp: 23.07.2014.
379
 po łacinie, np. w wykonaniu św. Jana Pawła II „Pater Noster” (2:40), <https://www.
youtube.com/watch?v=wTCOafSGBYo>, dostęp: 23.07.2014.
K. pyta:
– Jaka to jest modlitwa?
– W jakim języku jest odmawiana?
K. wyjaśnia:
Modlitwa „Ojcze nasz” znana jest w niemal wszystkich językach świata. Modlą
się nią ludzie ze wszystkich narodów. Poświęcimy jej dzisiejszą katechezę.
b) K. stawia problem:
– Czym różni się „poznanie” modlitwy „Ojcze nasz” od „życia” nią?
Święty Jan od Krzyża jako mistrz nowicjatu miał w gronie kleryków studenta
prawnika, który chciał zostać karmelitą. Kiedyś student ten zgłosił się z prośbą do
św. Jana, aby mu dał odpowiednią lekturę dotyczącą modlitwy. Wówczas św. Jan od
Krzyża podał mu białą kartkę, kazał napisać na niej tekst „Ojcze nasz”, a następnie
polecił mu codziennie przez godzinę rozważać ten tekst i uczyć się jej.
Upłynęły lata. Karmelita się zestarzał i kiedy się go pytano, co robi na modlitwie,
wyciągał tę kartkę i mówił: uczę się modlić słowami „Ojcze nasz”.
(oprac. na podst.: E. Staniek, Chrystusowe „Ojcze nasz”, w: Konferencje i rozważania, Kraków 2003, s. 73)
– Ile czasu potrzeba, by nauczyć się słów modlitwy „Ojcze nasz” na pamięć?
– Ile czasu potrzeba, by nauczyć się żyć słowami modlitwy „Ojcze nasz”?
K. podsumowuje:
Umiejętność modlitwy ułatwia nam kontakt z Bogiem. Modlitwy trzeba uczyć
się całe życie. Celem naszej katechezy jest lepsze poznanie modlitwy „Ojcze nasz”
i zrozumienie przesłania próśb w niej zawartych. Jest to modlitwa Jezusa. On nie
tylko wypowiadał te słowa, lecz także żył zgodnie z nimi. To jest także naszym celem.
K. poleca uczniom zapisać temat: „Modlitwa Pańska jako program drogi chrześcija-
nina”.
1. Teksty modlitwy „Ojcze nasz” – porównywanie tekstów

Uczniowie czytają z podręcznika tekst biblijny „Ojcze nasz” oraz katechizmowy, po-
równują je i szukają w nim zwrotów nieużywanych na co dzień. K. wyjaśnia:
Modlitwa „Ojcze nasz” została ułożona i przekazana apostołom przez Jezusa,
dlatego nazywamy ją także Modlitwą Pańską. Tekst zapisany w Ewangelii wg św.
Mateusza różni się trochę od wersji zamieszczanej w katechizmach, ale treść jest
taka sama.
„Wy zatem tak się módlcie:
Ojcze nasz, który jesteś w niebie,
niech się święci imię Twoje!
Niech przyjdzie królestwo Twoje; niech Twoja wola spełnia się na ziemi, tak
jak i w niebie.
Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj;
380
i przebacz nam nasze winy, jak i my przebaczamy tym, którzy przeciw nam
zawinili;
i nie dopuść, abyśmy ulegli pokusie, ale nas zachowaj od złego”.
(Mt 6,9-13)
„Ojcze nasz, któryś jest w niebie, święć się imię Twoje. Przyjdź królestwo Twoje,
bądź wola Twoja, jako w niebie tak i na ziemi. Chleba naszego powszedniego daj
nam dzisiaj, i odpuść nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom.
I nie wódź nas na pokuszenie, ale nas zbaw ode złego. Amen”.
K. wyjaśnia:
Aby zrozumieć sens wielu wyrażeń tej modlitwy, należy pamiętać, że jej tłu-
maczenie na język polski powstało dawno temu. Język polski ewoluował, a tekst
modlitwy pozostał niezmienny. Na przykład wyrażenie „nie wódź nas” oznacza „nie
prowadź”, a w tłumaczeniu Ewangelii w Biblii Tysiąclecia zostało oddane jako: „nie
dopuść, abyśmy ulegli”.
– Jakie są różnice między tekstem „Ojcze nasz” z Ewangelii a tekstem kate-
chizmowym?
– Kiedy wspólnie odmawiamy „Ojca nasz”?
– Kiedy odmawiamy ją indywidualnie?
K. podsumowuje:
Modlitwę „Ojcze nasz” odmawiamy wspólnie podczas liturgii Mszy Świętej,
podczas różnego rodzaju nabożeństw, na katechezie. Często jest śpiewana dla pod-
kreślenia uroczystego charakteru liturgii. Odmawiamy ją także prywatnie, podczas
modlitw porannych lub wieczornych czy modląc się różańcem.
2. Prośby modlitwy „Ojcze nasz” – praca z tekstem
Uczniowie liczą, ile próśb zawiera modlitwa „Ojcze nasz”. K. robi wprowadzenie:
Jezus pragnie, abyśmy zwracali się do Boga słowami „Ojcze”. To niezwykłe
wyróżnienie. Każdy z nas ma jakieś doświadczenie rodzonego ojca, dobre lub złe.
Zdarza się czasem, że negatywne doświadczenia utrudniają nam poznanie właści-
wego obrazu Boga jako Ojca. Jednak Bóg Ojciec jest zupełnie inny. Jego dobroć
przerasta dobroć naszych ojców, nawet tych najlepszych.
Słowo „nasz” przypomina nam, że my wszyscy, którzy mówimy do Boga „Ojcze”,
jesteśmy dla siebie braćmi i siostrami.
K. pyta:
– Ile próśb zawiera „Ojcze nasz”?
K. prosi jednego z uczniów, by wypisywał kolejno prośby na tablicy (tak, aby pozostała
wolna prawa połowa). Nie nadaje im jednak ciągłej numeracji lecz dzieli na dwie
części. K. wyjaśnia:
O co modlimy się w „Ojcze nasz”? Po pierwsze o to, abyśmy umieli okazać miłość
Panu Bogu. Tę modlitwę wyrażają trzy prośby:
1. Święć się imię Twoje.
2. Przyjdź królestwo Twoje.
3. Bądź wola Twoja, jako w niebie tak i na ziemi.
381
Po drugie o to, abyśmy w pełni doświadczyli miłości Boga. Wyrazem tej modlitwy
są cztery prośby:
1. Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj.
2. Odpuść nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom.
3. Nie wódź nas na pokuszenie.
4. Zbaw nas ode złego.
Modlitwa „Ojcze nasz” składa się z siedmiu próśb. Pierwsze trzy odnoszą się do
oddawania chwały Bogu, a następne cztery wyrażają ludzkie potrzeby. Wśród nich
jest tylko jedna prośba o potrzeby materialne.
Słowo „amen” wyraża nasze pragnienie, aby modlitwa okazała się skuteczna
i aby wszystko, o co się modlimy, spełniło się w naszym życiu.
Uczniowie przepisują ponumerowane prośby do zeszytów.
3. „Ojcze nasz” w nauczaniu Jezusa – rozpoznawanie tekstów paralelnych, praca
parach
Uczniowie w parach otrzymują karty pracy z tekstami biblijnymi i fragmentem „Ojcze
nasz” (teczka pomocy). Ich zadaniem jest przeanalizować i porównać treść „Ojcze
nasz” z innymi wypowiedziami Jezusa, następnie udzielają odpowiedzi na pytanie.
K. wyjaśnia:
Najlepszym komentarzem dla słów modlitwy „Ojcze nasz” są słowa Jezusa wy-
powiedziane w innych miejscach Pisma Świętego. Przeczytajcie uważnie fragment
modlitwy oraz słowa Jezusa nawiązujące do jej treści i zastanówcie, co one wyrażają.
Grupa 1
„Ojcze nasz, któryś jest w niebie, święć się imię Twoje”.
„Nie każdy, który Mi mówi: Panie, Panie!, wejdzie do królestwa niebieskiego,
lecz ten, kto spełnia wolę mojego Ojca, który jest w niebie” (Mt 7,21).
– W jaki sposób należy oddawać cześć Panu Bogu?
Grupa 2
„Ojcze nasz, któryś jest w niebie… przyjdź królestwo Twoje”.
„Czas się wypełnił i bliskie jest królestwo Boże. Nawracajcie się i wierzcie
w Ewangelię” (Mk 1,15).
– Do czego Jezus wzywa nas w związku z nadejściem królestwa Bożego?
Grupa 3
„Ojcze nasz, któryś jest w niebie… bądź wola Twoja, jako w niebie tak i na ziemi”.
„To wam przykazuję, abyście się wzajemnie miłowali” (J 15,17).
– Co jest wolą Pana Boga?
Grupa 4
„Ojcze nasz, któryś jest w niebie… chleba naszego powszedniego daj nam
dzisiaj”.
382
„Nie martwcie się i nie mówcie: Co będziemy jeść? Co będziemy pić? Czym się
będziemy przyodziewać? (…); gdyż wie wasz Ojciec niebiański, że tego wszystkiego
potrzebujecie. Ale szukajcie najpierw królestwa Boga, i Jego sprawiedliwości, a to
wszystko będzie wam dodane” (Mt 6,31-33).
– O co trzeba się troszczyć bardziej niż o rzeczy doczesne?
Grupa 5
„Ojcze nasz, któryś jest w niebie… i odpuść nam nasze winy, jako i my odpusz-
czamy naszym winowajcom”.
„Jeśli nie przebaczycie ludziom, i Ojciec wasz nie przebaczy wam waszych prze-
winień” (Mt 6,14).
– Od czego uzależnione jest Boże przebaczenie?
Grupa 6
„Ojcze nasz, któryś jest w niebie… i nie wódź nas na pokuszenie”.
„Jezus udał się na Górę Oliwną. Gdy przyszedł na miejsce, rzekł do uczniów:
Módlcie się, abyście nie ulegli pokusie” (Łk 22,40).
– O co Jezus prosił uczniów i dlaczego?
Grupa 7
„Ojcze nasz, któryś jest w niebie… zbaw nas ode złego”.
„Od początku był on [diabeł] zabójcą i nie wytrwał w prawdzie, bo prawdy w nim
nie ma. Kiedy mówi kłamstwo, od siebie mówi, bo jest kłamcą i ojcem kłamstwa”
(J 8,44).
– Od jakich działań diabła Pan Bóg nas chroni?
Chętni uczniowie prezentują fragmenty „Ojcze nasz”, pytania oraz odpowiedzi.

K. podsumowuje albo po kolejnych prośbach, albo po wszystkich wypowiedziach.
1. Prośbą o uświęcenie imienia Boga w naszym życiu wyrażamy, że uznajemy ist-
nienie Boga, oddajemy Mu cześć i szacunek oraz chcemy żyć według Jego przykazań.
2. Słowami „przyjdź królestwo Twoje” prosimy, aby Jezus przyszedł ponownie,
jak obiecał, aby królestwo Boże, które już jest realizowane tu, na ziemi, pomimo
licznych przeszkód, mogło zapanować na świecie w całej pełni.
3. Mówiąc „bądź wola Twoja jako w niebie, tak i na ziemi”, wyrażamy przeko-
nanie, że poznając i wypełniając Bożą wolę, osiągniemy prawdziwe szczęście.
4. Określenie „chleb powszedni” oznacza wszystko, czego potrzebujemy do ży-
cia. Słowo „dzisiaj” przypomina nam, że codziennie potrzebujemy Bożej pomocy.
Bogactwo niesie ze sobą pokusę uniezależnienia się od Boga. Jezus chce, abyśmy
modlili się tylko o to, co jest potrzebne nam do życia „na bieżąco”, a nie na zapas.
5. Istnieje warunek, który musimy spełnić, aby uzyskać Boże przebaczenie. Tym
warunkiem jest przebaczenie „naszym winowajcom”. Kto nie chce przebaczyć bliź-
nim, nie jest zdolny do przyjęcia przebaczenia od Boga.
383
6. Słowami „nie wódź nas na pokuszenie” wyrażamy prośbę, abyśmy dzięki Bożej
pomocy nie ulegli pokusie czynienia zła.
7. Tym, który kusi, jest szatan lub zły człowiek, będący pod jego wpływem.
Dlatego w ostatniej prośbie „zbaw nas ode złego” modlimy się o uwolnienie spod
władzy szatana. Tylko Bóg może nas ocalić od śmierci, która grozi nam z powodu
grzechów popełnionych wskutek naszych słabości, złego przykładu innych ludzi
lub pokus szatana.
4. „Ojcze nasz” modlitwą młodych – śpiew
K. może zaprezentować uczniom nagranie śpiewu „Ojcze nasz” ze spotkania w Led-
nicy: „Lednica 2014 – Ojcze Nasz” (1:45), <https://www.youtube.com/watch?v=qk-
FhF2t0ROw>, dostęp: 23.07.2014. Następnie K. uczy śpiewać modlitwę na melodię
prawosławną.
1. Życie według „Ojcze nasz” – redagowanie zasad życia, praca w parach

Uczniowie pracują nadal w parach, ale K. przydziela im inne prośby z modlitwy „Ojcze
nasz”. Każda para opracowuje zasadę, którą można zastosować w życiu, aby lepiej
realizować słowa Jezusa (5 minut). Po skończonej pracy uczeń pisze nad prośbami
wypisanymi na tablicy początek modlitwy „Ojcze nasz” oraz stopniowo dopisuje po
prawej stronie opracowane zasady.
Uczniowie mogą też otrzymać gotowe karty pracy z zasadami (teczka pomocy), które
dopasowują do próśb.
Ojcze nasz, któryś jest w niebie!
1. Święć się imię Twoje. W każdym tygodniu zrobię coś na chwa-
łę Boga.
2. Przyjdź królestwo Twoje. Przed spowiedzią zastanowię się, co
muszę zmienić w moim życiu.
3. Bądź wola Twoja, jako w niebie tak Przed podjęciem ważnej decyzji zapytam
i na ziemi. na modlitwie, jaka jest wola Boga.
4. Chleba naszego powszedniego daj Nie będę marnował jedzenia.
nam dzisiaj.
5. Odpuść nam nasze winy, jako i my Pomodlę się za kogoś, kto zrobił mi
odpuszczamy naszym winowajcom. przykrość.
6. Nie wódź nas na pokuszenie. Codziennie odmówię modlitwę do
Anioła Stróża.
4. Zbaw nas ode złego. Będę często robił rachunek sumienia.
Na koniec K. dopisuje „Amen” (niech tak się stanie).
Uczniowie przepisują zasady do zeszytów.
384
2. „Ojcze nasz” wzorem mojej modlitwy – redagowanie modlitwy
Uczniowie nadal pracują w parach. K. wyjaśnia:
Wypisane przez was zasady życia według modlitwy „Ojcze nasz” potwierdzają,
że jest ona programem życia dla chrześcijanina.
„Ojcze nasz” jest czymś więcej niż modlitwą – jest drogą, która prowadzi bezpo-
średnio do serca naszego Ojca. Jest ona przekazywana każdemu chrześcijaninowi
podczas chrztu. Pierwsi chrześcijanie odmawiali tę modlitwę Kościoła trzy razy
dziennie. Także obecnie nie ma dnia, żebyśmy nie odmawiali Modlitwy Pańskiej,
żebyśmy nie próbowali przyjmować jej sercem i urzeczywistniać jej w życiu”.
(Youcat, p. 514)
Ważne jest, by łączyć słowa Modlitwy Pańskiej z codziennym życiem. Nie powinna
być tylko wypowiadaniem wyuczonych słów lub powtarzaniem ich bez zaangażowa-
nia serca. Ułóżcie własną modlitwę, nawiązującą do treści „Ojcze nasz”.
Warto nie tylko z uwagą i przekonaniem odmawiać Modlitwę Pańską, ale przede
wszystkim dostosowywać swoje życie do wypowiadanych z serca słów. Taki jest
cel podejmowania postanowień dotyczących przestrzegania zasad wynikających
z modlitwy „Ojcze nasz”.
Ułożone przez uczniów teksty można wykorzystać podczas modlitwy na zakończenie
katechezy.
3. „Ojcze nasz” drogą chrześcijanina – kalambury, praca w grupach
K. dzieli klasę na 4-osobowe grupy i każdej przydziela jedną z zasad wypracowanych
wcześniej (np. „W każdym tygodniu zrobię coś na chwałę Boga”), ale robi to tak, by
zachować tajemnicę przed innymi. Zadaniem grup jest przygotować kalambur do
wskazanej zasady. Po 4 min. przedstawiciele grup prezentują kalambury przed klasą,
która próbuje odgadnąć hasło.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy wypisane prośby z „Ojcze nasz”, zasady życia chrześci-
jańskiego oraz zapisują ułożone przez siebie modlitwy.
5. Praca domowa
1. Wybierz jedną z próśb z „Ojcze nasz” i wyjaśnij krótko jej znaczenie.
2. Napisz, jak rozumiesz słowa św. Tomasza z Akwinu: „«Ojcze nasz» jest naj-
doskonalszą modlitwą”.
3. Przygotuj recytację „Ojcze nasz” w obcym języku, którego się uczysz.
6. Modlitwa – śpiew lub recytacja
K. proponuje uczniom śpiew „Ojcze nasz” na melodię prawosławną (np. z „Lednica
2014”). Wcześniej robi wprowadzenie:
Zastanówcie się przez chwilę, w jakiej intencji ofiarujecie teraz modlitwę. Po-
myślcie o swoich rodzicach, rodzeństwie, chrzestnych, przyjaciołach lub kolegach.
Może ktoś z nich w sposób szczególny potrzebuje Bożej pomocy.
385
Od chrztu świętego nazywamy się dziećmi Bożymi i nimi jesteśmy, dlatego
ośmielamy się mówić: Ojcze nasz…
Uczniowie mogą również przeczytać ułożone przez siebie modlitwy.
Uwaga:
K. może rozpoczynać każdy z etapów katechezy innym nagraniem „Ojcze nasz”, wy-
bierając z propozycji „Warto wykorzystać”.
Literatura
E. Staniek, Chrystusowe „Ojcze nasz”, <http://www.opoka.org.pl/biblioteka/M/MR/
staniek_konferencje-07.html>, dostęp: 22.07.2014.
E. Staniek, Chrystusowe „Ojcze nasz”, w: Konferencje i rozważania, Kraków 2003.
Youcat polski. Katechizm Kościoła katolickiego dla młodych, Częstochowa 2011.
Warto wykorzystać
„Ojcze nasz” ze spotkania w Lednicy: Lednica 2014 – Ojcze Nasz (1:45), <https://
www.youtube.com/watch?v=qkFhF2t0ROw>, dostęp: 23.07.2014.
„Ojcze nasz po hebrajsku” (0:54), <https://www.youtube.com/watch?v=G-
p4vQsUEmYs>, dostęp: 23.07.2014.
„Pater noster” (2:40), <https://www.youtube.com/watch?v=wTCOafSGBYo>,
dostęp: 23.07.2014.
„Πάτερ ἡμῶν” (Our father) – Ancient greek (0:51), <https://www.youtube.com/
watch?v=dJRRA_IHR_o>, dostęp: 23.07.2014.
„Otcze nasz” (Отче наш) – N. Kedrov (1:45), <https://www.youtube.com/wat-
ch?v=6EvwwVpQOeg>, dostęp: 23.07.2014.
„Chór SGH – Ojcze nasz” (Stanisław Moniuszko) (2:39), <https://www.youtube.
com/watch?v=7nNw9GKoZTA>, dostęp: 23.07.2014.
„Pneuma – Ojcze Nasz” (Barakha) (4:12), <https://www.youtube.com/wat-
ch?v=nNliTGj-Jm4>, dostęp: 23.07.2014.
386
48. Być człowiekiem modlitwy. Przykłady
osób żyjących modlitwą
– Poznanie znaczenia modlitwy w życiu chrześcijanina (na przykładzie świętych).
– Zachęcenie do aktywnego przeżywania relacji z Bogiem.
Wiedza:
– Uczeń określa, czym jest modlitwa,
– podaje przykłady ludzi, którzy swoje życie opierali na modlitwie.
Umiejętności:
– Uczeń charakteryzuje znaczenie modlitwy w życiu wybranych świętych
(bł. Teresa z Kalkuty, św. o. Pio, Marta Robin),
– uzasadnia, dlaczego warto dobrze się modlić,
– omawia trudności napotykane przy modlitwie i wskazuje sposoby ich pokony-
wania.
– Uczeń stara się pogłębiać swą relację z Bogiem przez codzienną modlitwę.
Metody, formy i techniki: wywiad, świadectwo, prezentacja filmu, rozmowa kiero-

wana, analiza tekstu, „Karta identyfikacyjna”, schematyczne przedstawienie
treści, analiza tekstu piosenki, zaznaczanie tekstu, układanie modlitwy.
Środki dydaktyczne: nagranie wywiadu z Kamilem Stochem, karty pracy (bł. Te-
resa z Kalkuty, św. o. Pio, Marta Robin), formularze „Karta identyfikacyjna”,
zdjęcia orłów, tekst i nagranie piosenki „Modlitwa o wschodzie słońca”.
1. Modlitwa
K. zachęca uczniów do modlitwy w ciszy. Zwraca uwagę, aby uczniowie pamiętali, że
modlitwa jest rozmową z Bogiem – naszym Przyjacielem.
2. Wiara w życiu Kamila Stocha – wywiad, świadectwo, rozmowa kierowana
K. prezentuje krótki wywiad z Kamilem Stochem (zalecany od 30 minuty), ze strony:
<http://www.youtube.com/watch?v=ZP9tU0evijg>, dostęp: 11.03.2014. K. może
również opowiedzieć o życiu i wierze Kamila Stocha.
Kamil Stoch nie wstydzi się swojej wiary. Każdego dnia klęka do modlitwy rano
i wieczorem. Stara się w każdą niedzielę uczestniczyć we Mszy Świętej. Jeżeli w tym
dniu przewidziane są zawody sportowe, uczestniczy w Eucharystii w sobotę lub
387
inny dzień tygodnia. Doskonale sobie zdaje sprawę, że wszystko zależy do Boga.
Swoją wiarę zawdzięcza rodzicom, którzy nauczyli go modlitwy. Ważną rolę w ży-
ciu Kamila odegrał papież Jan Paweł II. Był i jest dla niego wzorem całkowitego
zaufania Bogu oraz miłości bliźniego. Mimo że nigdy nie udało mu się osobiście
spotkać z Ojcem Świętym, to jednak zawsze pozostanie on dla niego autorytetem,
który pragnie naśladować.
Kamil Stoch, wchodząc na podium w Soczi, uniósł głowę do góry. Wiele osób
zastanawiało się, co ten gest znaczył, co wtedy myślał? W wywiadzie z dziennikarzem
TVP Sport, wyjaśniając swoje zachowanie, powiedział tak:
„To nie były myśli, ale podziękowanie dla wszystkich, których już nie ma tutaj
z nami, a mieli wkład w moje przygotowanie, i podziękowania dla samego Pana
Boga za to, co mi okazał”.
(Soczi 2014. Kamil Stoch: Przede mną ciężka praca, żeby móc poczuć się w pełni spełnionym, <http://
www.sport.pl/soczi2014/1,130061,15471977,Soczi_2014__Kamil_Stoch__Przed_mna_ciezka_
praca__zeby.html>, dostęp: 11.03.2014)
K. pyta:
– Jak sądzicie, dlaczego Kamil Stoch się modli?
– Co modlitwa wnosi w jego życie?
– Jakie jeszcze inne znacie osoby, które nie wstydzą się mówić o swojej wierze
w Boga?
K. może opowiedzieć o portalu „Nie wstydzę się Jezusa”: www.mt1033.pl.
K. prosi uczniów, aby zapisali temat katechezy do zeszytów: „Być człowiekiem modli-
twy. Przykłady osób żyjących modlitwą”.
1. Czym jest modlitwa – analiza tekstu

K. poleca uczniom przeczytać z podręcznika definicję modlitwy:
„Modlitwa to zwrócenie się sercem ku Bogu. Kiedy człowiek się modli, wchodzi
w żywą relację z Bogiem. Modlitwa to wielka brama do wiary. Kto się modli, nie
żyje już więcej dzięki sobie, dla siebie i swoją własną siłą. Wie, że istnieje Bóg, do
którego należy się zwracać. Człowiek modlący się coraz bardziej zawierza się Bogu.
Już teraz szuka więzi z tym, z którym pewnego dnia spotka się twarzą w twarz.
Dlatego do życia chrześcijańskiego przynależy wysiłek codziennej modlitwy. Choć
dziwnie to zabrzmi: modlenie się jest darem, który otrzymujemy przez modlenie się”.
(Youcat, p. 469)
– Czym jest modlitwa?
– Co modlitwa uświadamia człowiekowi?
– Dlaczego chrześcijanin powinien modlić się systematycznie?
2. Życie bł. Teresy z Kalkuty, św. o. Pio, Marty Robin – „karta identyfikacyjna”
K. umieszcza na tablicy zdjęcia trzech osób: bł. Matki Teresy z Kalkuty, św. o. Pio,
Marty Robin i pyta:
388
– Kogo przedstawiają poszczególne zdjęcia?
– Co łączy osoby, których zdjęcia widzimy na tablicy?
Dziś na katechezie poznamy historię życia bł. Matki Teresy z Kalkuty, św. o. Pio
i Marty Robin.
K. prosi wybranego ucznia o rozdanie formularzy „Karta identyfikacyjna” (teczka
pomocy) i opowiada o poszczególnych osobach, korzystając z poniższych informa-
cji. Zadaniem uczniów jest na podstawie usłyszanych biografii uzupełnić otrzymany
formularz. Po skończonej pracy K. sprawdza poprawność zapisów, które ewentualnie
uczniowie poprawiają lub uzupełniają.
Imię: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nazwisko: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Data urodzenia: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Data śmierci: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zawód: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ostatnie miejsce zamieszkania: . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Modlitwa: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Imię: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nazwisko: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Data urodzenia: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Data śmierci: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zawód: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Modlitwa: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Imię: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nazwisko: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Data urodzenia: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Data śmierci: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zawód: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Modlitwa: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Błogosławiona Matka Teresa z Kalkuty – imię i nazwisko rodowe to Agnes
Gonxha Bojaxhiu. Urodziła się 26 sierpnia 1910 r. w Skopje. Jej rodzicami byli Ni-
kola i Drane Bojaxhiu. W wieku osiemnastu lat Agnes została przyjęta do zakonu
loretanek w Irlandii. Następnie przyjęła imię zakonne Maria Teresa od Dzieciątka
Jezus i wyjechała jako misjonarka do Indii. W wieku 36 lat w jej życiu nastąpił prze-
łom i odkryła powołanie w powołaniu. Patrząc na ubogich, chorych, zepchniętych
na margines społeczny, opuszczonych, postanowiła przyjść im z pomocą. Poprosiła
papieża o zgodę na opuszczenie dotychczasowego zakonu i założenie zgromadzenia,
389
które poświęciłoby się „najuboższym z ubogich”. 18 sierpnia 1948 r. Matka Teresa
otrzymała zgodę z Rzymu. Porzuciła czarny habit sióstr loretanek, a przywdziała sari
ubogich Hindusek i wyszła na ulice Kalkuty. Nagle znalazła się sama, bez wsparcia,
bez perspektyw na przyszłość. Jedyną ostoją był dla niej Jezus, do którego kierowała
swoje modlitwy. Po pewnym czasie znalazła dach nad głową u znajomej rodziny. Na
początku zaczęła uczyć ubogie dzieci pod gołym niebem, pisząc wyrazy patykiem na
piasku. Do Matki Teresy dołączyły dziewczyny, które kiedyś uczyła, a które później
zapragnęły nieść pomoc ubogim jako Misjonarki Miłości. I tak małymi krokami
zaczęła zakładać przytułki dla umierających, trędowatych, dzieci, starców. Ciężka
praca, nadludzki wysiłek i poświęcenie doprowadziły ją do ciężkiej choroby serca.
Umarła 5 września 1997 r. w Kalkucie w opinii świętości. Pomimo wielu zajęć za-
wsze znajdowała czas na modlitwę, ponieważ ona dawała jej siłę, umacniała więź
z Jezusem. Pani premier Indii Indira Gandhi, która była jej przyjaciółką napisała
takie oto słowa: „Matka Teresa w żaden sposób nie dyskryminuje ludzi ze względu
na kolor skóry, język, wiarę. Wprowadza ona w czyn prawdę o tym, że modlitwa to
całkowite oddanie i służba”.
(oprac. na podst.: Święci na każdy dzień, red. A. Tarzia, Kielce 2011, s. 639-641)
Święty ojciec Pio – imię i nazwisko rodowe Francesco Forgione. Urodził się
25 maja 1987 r. w rodzinie Marii i Gracjana Forgione w Pietrelcinie. Od najmłod-
szych lat odznaczał się łagodnością charakteru, jak również wielkim posłuszeń-
stwem. Z radością chodził do kościoła, gdzie z wielkim zaangażowaniem uczest-
niczył w Eucharystii. W dniu 6 stycznia 1903 r. wstąpił do klasztoru kapucynów,
a święcenia kapłańskie przyjął 10 sierpnia 1910 r. Był człowiekiem mającym wiele
problemów zdrowotnych. Największe cierpienie przyniosła mu gruźlica płuc, która
odnawiała się w niewyjaśniony sposób. Ten zły stan zdrowia był przyczyną jego
częstego opuszczania klasztoru i powrotów do rodzinnej miejscowości w celach
leczniczych. Jako kapłan był duchowym kierownikiem wiernych. W centrum jego
życia zawsze była Msza Święta, którą sprawował bardzo długo. Często robił prze-
rwy, podczas których adorował Chrystusa, kontemplował, przeżywał wewnętrzne
uniesienia. Ojciec Pio w jednym ze swoich listów napisał tak: „Wszystko, co Je-
zus zniósł w czasie swej Męki, także i ja cierpię w sposób niedoskonały, w takim
stopniu, w jakim to dopuszczone dla stworzenia ludzkiego”. Tajemnica jego
zjednoczenia z Ukrzyżowanym dopełniła się 20 września 1918 r., kiedy otrzymał
stygmaty na swoim ciele. Pięć ran, które miał na dłoniach, stopach i w boku, było
poddawanych wiele razy badaniom przez lekarzy i naukowców. Niekiedy posądzano
o. Pio o oszustwo, nakładano na niego różnego rodzaju restrykcje. Jednak pomimo
tych trudności, bólu, odrzucenia wszystko przyjmował spokojnie, a nawet milczał
w obliczu oszczerstw. Ojciec Pio przeszedł przez tajemnicę śmierci w wieku 81 lat
w nocy 23 września 1968 r. w San Giovanni Rotondo. Jan Paweł II wyniósł go do
grona świętych 16 czerwca 2002 r.
(oprac. na podst.: Święci na każdy dzień, red. A. Tarzia, Kielce 2011, s. 687-690)
390
Służebnica Boża Marta Robin – urodziła się 13 marca 1902 roku w Château-
neuf-de-Galaure, niewielkiej miejscowości we Francji. Jej rodzicami byli Amelia
i Józef. Kiedy Marta miała pięć lat, jej ojciec wykonał i zawiesił w domu drewniany
krzyż, ale bez figury Jezusa. Wtedy to dziewczynka stwierdziła, że jeżeli na krzyżu
nie ma Chrystusa, to Jego miejsce zajmie ona. I tak też było. Pod koniec I wojny
światowej Marta, mając 16 lat, zaczęła mieć problemy zdrowotne. Pojawiał się
u niej ogromny ból głowy, który bardzo często prowadził do utraty przytomności.
Zdarzały się jej nawet momenty paraliżu, ból powodowało patrzenie na światło,
nie mogła także przyjmować pokarmów. Coraz częściej pozostawała w łóżku. Od
roku 1921 miała całkowity paraliż nóg. Leżąc w łóżku, wykorzystywała czas na mo-
dlitwę różańcową, czytanie Ewangelii, żywotów świętych lub też robienie notatek.
Przez ponad 50 lat jej jedynym pokarmem była Eucharystia, którą raz w tygodniu
przynosił ksiądz. Przez całe życie Martę odwiedziło około 100 000 osób. Wśród
nich było troje młodych ludzi, którzy chcieli ją zobaczyć tylko po to, aby się z niej
pośmiać. Chora przywitała ich słowami: „Tak, to prawda, jestem śmiechu godna”.
To spotkanie zmieniło życie młodych ludzi do tego stopnia, że chłopak wstąpił do
zakonu trapistów, a dwie dziewczyny do Karmelu. Marta zmarła 6 lutego 1981 r.
o godzinie 17.00. Według zeznań świadków była obdarowana darem inendii (żyła
bez przyjmowania pokarmów), bilokacji, proroctwa, przeżywania Męki Pańskiej
i stygmatów, poznawała też treść listów zanim je otwarto i odczytano.
(oprac. na podst.: R. Koper, Wypłynęli na głębię, Sandomierz 2003, s. 364-367)
3. Pokonywanie trudności na modlitwie – rozmowa kierowana ubogacona prezen-

tacją
K. prezentuje uczniom zdjęcia (slajd) dwóch orłów, jednego chodzącego po ziemi,
a drugiego szybującego w powietrzu (teczka pomocy). Następnie pyta:
– Jakie ptak musi spełniać
warunki, aby wzbić się
w górę?
(pokonać grawitację, ru-
szać skrzydłami itd.)
– Co widzi orzeł chodzący
po ziemi, a co orzeł szy-
bujący w górze?
K. mówi:
Człowieka żyjącego bez modlitwy można porównać do orła stąpającego po ziemi,
a człowieka żyjącego modlitwą do orła szybującego po niebie. Tak jak ptak, który
chce szybować, musi pokonać wiele trudności, tak i my również musimy pokonać
wiele trudności, aby dobrze się modlić.
– Co przeszkadza młodym ludziom modlić się?
K. poleca wybranemu uczniowi zapisać odpowiedzi na tablicy, pozostali zapisują je
w zeszytach.
391
Trudności, które odciągają nas od modlitwy Sposoby przezwyciężenia
 brak czasu ………………………………
 brak systematyczności ………………………………
 odkładanie na późniejszą porę ………………………………
 rozproszenia ………………………………
 brak skupienia ………………………………
 brak ciszy ………………………………
 wmawianie sobie, że jest to dla mnie zbyt ………………………………
trudne ………………………………
 lenistwo ………………………………
Uczniowie z podanych trudności na modlitwie wybierają trzy dowolne i dopisują spo-
soby ich przezwyciężenia. Po wykonaniu zadania wybrane osoby przedstawiają swoje
propozycje, a najlepsze chętny uczeń zapisuje na tablicy. Pozostali przepisują całość
do zeszytów.
1. Postawa człowieka na modlitwie – analiza tekstu piosenki, zaznaczanie tekstu

K. rozdaje uczniom tekst piosenki „Modlitwa o wschodzie słońca” (jeden na 2 osoby).
Następnie prezentuje utwór. Może go sam zaśpiewać lub skorzystać ze strony: <http://
www.youtube.com/watch?v=-_uZ4S7YAzs>, dostęp: 14.03.2014. Po wysłuchaniu
piosenki uczniowie podkreślają w tekście słowa, które charakteryzują Boga, a później
słowa charakteryzujące człowieka wypowiadającego modlitwę. Uczniowie mogą rów-
nież pracować nad tekstem w podręczniku – wtedy wypisują cechy Boga i człowieka
w zeszycie.
Modlitwa o wschodzie słońca
Każdy Twój wyrok przyjmę twardy, C F C F
przed mocą Twoją się ukorzę. C G C G
Ale chroń mnie, Panie, od pogardy,
od nienawiści strzeż mnie, Boże.
Wszak Tyś jest niezmierzone dobro, DGDG

którego nie wyrażą słowa. D A D A
Więc mnie od nienawiści obroń
i od pogardy mnie zachowaj.
Co postanowisz, niech się ziści, E A E A

niechaj się wola Twoja stanie. EHEH
Ale zbaw mnie od nienawiści,
ocal mnie od pogardy, Panie.
(sł.: N. Tenenbaum, muz.: P. Gintrowski)
K. prosi uczniów o zaprezentowanie wyników pracy i krótko podsumowuje:
392
Tekst piosenki „Modlitwa o wschodzie słońca” przypomina nam prawdę, że Bóg
jest Nieskończonym Dobrem i że zawsze nas wysłuchuje. Człowiek, który w modli-
twie zwraca się do Boga, powinien mieć otwarte serce, gotowe do przyjęcia tego, co
od Niego otrzymuje. Nie jest to łatwe zadanie, jednak trzeba pamiętać, że zawsze
jest przy nas Bóg, który chce naszego zbawienia.
2. Rozmawiam z Jezusem – układanie modlitwy
K. poleca:
Wzorując się na słowach „Modlitwy o wschodzie słońca”, ułóżcie własną mo-
dlitwę, w której zwrócicie się do Jezusa. Może to być modlitwa prośby, ale również
dziękczynienia lub przeproszenia. Każdy z was pracuje indywidualnie, bo to ma
być wasza rozmowa z Jezusem.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają karty pracy o życiu bł. Teresy z Kalkuty, św. o. Pio i Marty Robin.
Przepisują również z tablicy trudności, które odciągają nas od modlitwy, i sposoby ich
pokonywania oraz słowa ułożonej indywidualnie modlitwy.
4. Praca domowa
1. Przeprowadź wywiad wśród swoich znajomych na temat modlitwy, a następnie
zapisz go w zeszycie. Możesz go też nagrać.
2. Przygotuj prezentację multimedialną na temat: „Modlitwa w moim domu
rodzinnym”.
3. Przez najbliższe 7 dni znajdź 5 minut wieczorem, aby pomodlić się własnymi
słowami, prosząc Boga o pogłębienie swojej wiary i miłości.
5. Modlitwa
Na zakończenie katechezy uczniowie zwracają się do Boga słowami modlitwy, którą
ułożyli podczas zajęć.
Literatura
Święci na każdy dzień, red. A. Tarzia, Kielce 2011.
R. Koper, Wypłynęli na głębię, Sandomierz 2003.
Soczi 2014. Kamil Stoch, Przed mną ciężka praca, żeby móc poczuć się w pełni speł-
nionym, <http://www.sport.pl/soczi2014/1,130061,15471977,Soczi_2014__Ka-
mil_Stoch__Przed_mna_ciezka_praca__zeby.html>, dostęp: 11.03.2014.
Warto zobaczyć
„Nie wstydzę się Jezusa” – http://www.mt1033.pl/
393
49. Dążenie do niezależności. Wychowanie
i samowychowanie
– Poznanie znaczenia wychowania i samowychowania w rozwoju człowieka.
– Kształtowanie postawy odpowiedzialności za własny rozwój.
Wiedza:
– Uczeń definiuje pojęcia: wychowanie, samowychowanie.
Umiejętności:
– Uczeń wyjaśnia, czemu służy wychowanie, do czego zmierza, kto uczestniczy
w tym procesie, kto nim kieruje i od czego zależy efekt wychowawczy,
– uzasadnia, co w procesie samowychowania prowadzi nas do Chrystusa, a co
nas od Niego oddala.
– Uczeń dokonuje refleksji nad własnym zaangażowaniem w proces samowy-
chowania,
– stawia sobie konkretne wymagania w aspekcie samowychowania.
Metody, formy i techniki: czytanie i analiza tekstu biblijnego, definiowanie pojęć, praca
z tekstem, dialogowanie z tekstem, szlifowanie diamentów, rady na wywiadówkę,
wysłuchanie piosenki, praca indywidualna, praca w parach lub grupach.
Środki dydaktyczne: wypowiedzi internautów o rodzicach do pracy w grupach, karty
pracy z rysunkiem szlifu diamentu „Mój rozwój”, nagranie piosenki „Pozwól
mi lepszym być”.

1. Modlitwa
K. poleca odszukać w podręczniku modlitwę św. Tomasza z Akwinu. Wszyscy czytają
głośno:
„Wszechmogący, miłosierny Boże, udziel mi, proszę, tej łaski, abym gorąco
pragnął, roztropnie szukał i doskonale wypełniał wszystko, co się Tobie podoba.
Kieruj moją drogą przez świat ku chwale Twojego imienia. Niech moja droga do
Ciebie będzie prosta, pewna i doskonała aż do końca.
Daj mi, o Panie, serce mocne, aby nie zniżyło się do niegodnej namiętności i nie
ugięło wobec nieszczęścia. Udziel mi także, o Panie, rozumu, abym poznał Ciebie,
gorliwości, abym Cię słuchał, wierności, abym wytrwał do końca i mógł połączyć
się z Tobą. Amen”.
(św. Tomasz z Akwinu, Youcat polski. Modlitewnik młodych, Częstochowa 2012, s. 126)
394
2. Odwaga decydowania – czytanie i analiza tekstu biblijnego
Spotykamy ludzi, którzy mają odwagę iść pod prąd. Nie robią czegoś, uzasad-
niając, że wszyscy tak robią. Podejmują decyzje, by służyć dobru bez lęku przed
konsekwencjami. Żyją według określonych zasad. Do takich osób należał biblijny
Tobiasz. Razem ze swoimi rodakami przebywał na wygnaniu w Asyrii – z dala od
Ojczyzny.
K. poleca chętnemu uczniowi przeczytać z podręcznika tekst o Tobiaszu:
„Ja, Tobiasz, chodziłem drogami prawdy i dobrych uczynków przez wszystkie
dni mojego życia. (…) całe pokolenie Neftalego, mego przodka, odstąpiło od domu
Dawida, mego praojca, i od miasta Jerozolimy, które wybrane było ze wszystkich
pokoleń Izraela jako miasto dla wszystkich pokoleń izraelskich do składania ofiar.
(…) Ale ja pielgrzymowałem często zupełnie sam na święta do Jerozolimy, jak jest
przepisane w nakazie wiekuistym dla całego Izraela. (…) Po uprowadzeniu do Asyrii,
dokąd mnie zabrano, przybyłem do Niniwy. Wszyscy moi bracia i współrodacy jedli
tam potrawy pogan. Co do mnie, strzegłem się, aby nie jeść niczego z pogańskich
potraw. I wierny byłem mojemu Bogu z całej duszy. Dawałem mój chleb głodnym
i ubranie nagim. A jeśli widziałem zwłoki któregoś z moich rodaków wyrzucone
poza mury Niniwy, grzebałem je. A jeden z mieszkańców Niniwy poszedł i doniósł
królowi, że to ja jestem tym, który grzebie potajemnie. Wtedy musiałem się ukrywać,
a kiedy dowiedziałem się, że król mnie szuka, aby mnie zabić, bałem się i uciekłem.
Wtedy cały mój majątek zagrabiono i nie zostało mi nic, co by nie poszło do skarbu
królewskiego, oprócz mojej żony, Anny, i mojego syna, Tobiasza”.
(Tb 1,3-4.6.10-12.17.19-20)
K. pyta:
– Co robił Tobiasz, by spełnić wymagania wiary?
– Jakich zasad przestrzegał wbrew temu, że odeszli od nich jego rodacy?
– Co spotkało Tobiasza za grzebanie zmarłych wbrew rozkazowi króla?
– Jakie cechy miał Tobiasz, że potrafił podejmować tak trudne decyzje?
– Co mogło mieć wpływ na Tobiasza, w kształtowaniu jego osobowości?
K. podsumowuje:
Tobiasz był wolny, nie poddawał się naciskom otoczenia. W swoim postępo-
waniu i w podejmowanych decyzjach kierował się własnymi przekonaniami (był
autonomiczny), ale były one oparte na Bożym prawie. Na tym między innymi polega
dojrzałość, do której prowadzi wychowanie i samowychowanie.
K. poleca uczniom zapisać temat: „Dążenie do niezależności. Wychowanie i samo-
wychowanie”.
1. Czym jest wychowanie – definiowanie pojęć

Uczniowie szukają w podręczniku definicji wychowania, następnie chętny uczeń czyta
ją głośno.
395
„Wychowanie to wspomaganie rozwoju dziecka w procesie stawania się człowie-
kiem na miarę swoich możliwości. To działanie długotrwałe, wymagające udziału
osób znaczących dla dziecka. Najlepszym miejscem prawidłowego wychowywania
dziecka jest dom rodzinny, pełna rodzina – mama, tata, członkowie rodziny. Szkoła,
grupa rówieśnicza, środki społecznego przekazu tylko uzupełniają, wspomagają
wychowawczą rolę rodziny.
Efekty wychowawcze zależą od prawidłowych relacji międzyludzkich, od szano-
wania godności dziecka, od poświęcanego mu czasu, miłości, mądrości, od troski
o jego pełny rozwój. Ważny jest dobry przykład, stawianie wymagań i ich respekto-
wanie, przestrzeganie zasad etyczno-moralnych. Młody człowiek ma mieć pewność,
że trzeba żyć w prawdzie, postępować dobrze, szukać piękna w sobie i wokół siebie,
dążyć do tego, aby być darem dla innych”.
(J. Winiarski, Wychowywać ale jak?, <http://wychowawca.pl/07-08-2012-wychowywac-ale-jak/>,
dostęp: 28.07.2014)
K. stawia pytania, a wybrany uczeń zapisuje odpowiedzi na tablicy w tabeli:

– Na czym polega wychowanie?
– Czyim zadaniem jest wychowanie dziecka?
– W jaki sposób dokonuje się wychowanie?
– Kto jeszcze zajmuje się wychowaniem?
K. dopisuje w pierwszej kolumnie „Kościół”.
Kto wychowuje dziecko? Dziecko wychowuje się przez:
 dom rodzinny  poszanowanie jego godności
 mama, tata (pełna rodzina)  poświęcanie mu czasu
 członkowie rodziny (rodzeństwo,  obdarzenie go miłością
dziadkowie)  uczenie poszukiwania mądrości
 szkoła  troska o jego pełny rozwój
 grupa rówieśnicza  dawanie mu dobrego przykładu
 środki społecznego przekazu (media)  stawianie wymagań i ich respektowa-
 Kościół nie
 przestrzeganie zasad etyczno-moral-
nych…
Uczniowie przepisują tabelę do zeszytów. K. podsumowuje:
Proces dochodzenia do samodzielności i niezależności jest wychowaniem.
Podstawowym i pierwszym środowiskiem, które mam wpływ na nasze wychowanie
i rozwój, jest rodzina. Każdy młody człowiek powinien mieć pewność, że warto żyć
w prawdzie, postępować dobrze, szukać piękna w sobie i wokół siebie, dążyć do
tego, aby być darem dla innych.
2. Relacje z rodzicami – praca z tekstem, praca w grupach
K. dzieli klasę na 4-osobowe grupy i rozdaje każdej dwie wypowiedzi internautów o ro-
dzicach (teczka pomocy). Zadaniem grup jest odpowiedzieć na pytania umieszczone
pod tekstami.
396
impression, 19 lipca 2012, 11:41
„Rodzice to przede wszystkim nauczyciele miłości bezwarunkowej. Mogą być
dla nas wzorami do naśladowania albo przeciwnie, stanowić świetne przykłady
obrazujące «jak nie żyć». Możemy się nimi rozczarowywać, gardzić, pałać do nich
nienawiścią. Przechodzić przez piekło, którego pewnie nie zdołalibyśmy przekuć
w głębszą więź, gdyby między nami a nimi istniał związek innego charakteru. Trudno
kochać po prostu i trwać w czymś często toksycznym, a jednak jakże trudno nie
kochać rodziców. Jesteśmy poniekąd na nich skazani i nie idziemy na łatwiznę.
Nie rezygnujemy z powodu cierpienia. Odpowiadając na ostatnie pytanie: moim
rodzicom zawdzięczam przede wszystkim to, że zaczynam wiedzieć, czym jest miłość
bezwarunkowa”.
(Kim są dla was wasi rodzice?, <http://m-forum.pl/kim-sa-dla-was-wasi-rodzice-t76328.html>,
dostęp: 25.07.2014)
– Czego mogą nas uczyć rodzice?

– Jaki wpływ mają rodzice na kształtowanie naszej osobowości?
– Na czym polega miłość bezwarunkowa?
martuśka, 19 lipca 2012, 23:56
„Obecnie mam już tylko mamę, ale oboje – tak mama, jak i tata – świetnie
sprawdzali się w swoich rolach. Popełniali błędy i mama wcale się ich nie wypiera,
wręcz sama o nich mówi. Co im zawdzięczam? Prawie wszystko. Od życia, przez
dach nad głową, po mleko w lodówce. Mam ogromne wsparcie u mamy, wolność
w sprawach wszelkich decyzji dotyczących mojego życia, nauczyli mnie odpowie-
dzialności, sumienności i szacunku do innych”.
(Kim są dla was wasi rodzice?, <http://m-forum.pl/kim-sa-dla-was-wasi-rodzice-t76328.html>,
dostęp: 25.07.2014)
– Czego uczą rodzice swoją postawą?

– Dlaczego błędy popełniane przez rodziców też wychowują?
– Dlaczego ważne jest wsparcie rodziców, nawet po opuszczeniu domu rodzin-
nego?
K. podsumowuje:
Więzi z rodzicami nie zawsze są idealne, ale każda sytuacja może służyć wycho-
waniu. Wychowanie dokonuje się nie tylko za pomocą słów – to przede wszystkim
postawa. Podane codzienne śniadanie czy obiad, troska w czasie choroby, chodzenie
na wywiadówkę utrwalają w nas zachowania, które stają się częścią naszego myślenia
i działania. Rodzice nie są idealni, też popełniają błędy i jest to naturalne. Umieć
im wybaczyć to sztuka samowychowania.
3. Być odpowiedzialnym – dialogowanie z tekstem
Anna Kamieńska, nieżyjąca już polska poetka, w jednym ze swoich notatników
z 1967 r. pytała niejako samą siebie, a teraz my zadamy sobie te same pytania.
Spróbujcie na nie odpowiedzieć.
397
– Kiedy człowiek przestaje być dzieckiem?
– A kiedy jest dorosły?
Po każdym pytaniu uczniowie mogą się wypowiadać. Gdy wszyscy chętni podadzą
swoje propozycje, K. czyta całość tekstu:
„Kiedy człowiek przestaje być dzieckiem?
– Kiedy zaczyna odpowiadać za siebie.
A kiedy jest dorosły?
– Kiedy poczuwa się do odpowiedzialności za innych”.
(A. Kamieńska, Notatnik 1965–1972, Poznań 1988, s. 32)
Miarą dorosłości jest odpowiedzialność za drugiego. W odniesieniu do rodzi-

ców jest to odpowiedzialność za wychowanie swojego dziecka przez stworzenie
mu możliwie najlepszych warunków wszechstronnego rozwoju. Dla dzieci jest to
odpowiedzialność za kształtowanie samego siebie.
„Wychowywać to nie znaczy kształcić tylko rozum, lecz kształtować harmonij-
nie całego człowieka, a więc także jego serce i charakter. Wychowywać oznacza
również – z pokolenia na pokolenie przekazywać wartości, które nadają życiu sens
i wypełniają je treścią. Wartości te przekazuje się nie tylko słowami, lecz przede
wszystkim przykładem własnego życia”.
(P. Bosmans, Nie zapomnij o radości, Warszawa 1990, s. 131)

1. Samowychowanie w wierze – rozmowa kierowana
Wychowanie i samowychowanie w sferze emocjonalnej, rodzinnej czy społecznej
powinno się dokonywać również w duchu wiary. Podczas waszego chrztu rodzice
zadeklarowali się, że będą was wychowywać w wierze. Nadszedł czas, by do tego
wychowania dodać samowychowanie w wierze.
– Czego powinno dotyczyć samowychowanie w wierze?
– Do kogo powinno nas prowadzić?
Święty Paweł, pisząc do Tesaloniczan, wskazuje, co powinno być owocem wiary:
„A Pan (…) niech spotęguje miłość waszą nawzajem do siebie i do wszystkich,
jaką i my mamy dla was; aby serca wasze utwierdzone zostały w nienagannej świętości
wobec Boga, Ojca naszego, na przyjście Pana naszego, Jezusa, wraz ze wszystkimi
Jego świętymi”. (1 Tes 3,12-13)
2. Dekalog pogody ducha – praca z tekstem

K. wyjaśnia:
Każdy z nas może nadawać swojemu życiu kierunek. Bóg wspiera nasze wysiłki
i zamiary, jeżeli widzi nasze starania. Przykładem stawiania sobie wymagań jest
św. Jan XXIII, papież, który jako 15-letni chłopiec ułożył własne zasady osobistego
rozwoju. Przeczytamy je.
Uczniowie czytają z podręcznika „Dekalog pogody ducha”. Następnie wybierają jedną
z zasad i piszą w zeszytach, jak konkretnie mogą ją realizować.
398
Dekalog pogody ducha św. Jana XXIII
1. Dzisiaj spróbuję żyć z dnia na dzień, nie będę dążył do rozwiązania wszystkich
życiowych problemów naraz.
2. Dzisiaj szczególnie zadbam o mój obraz: będę miał grzeczne maniery, nie
będę nikogo krytykował, będę unikał krytykowania i dyscyplinowania innych,
lecz nie siebie.
3. Dzisiaj będę szczęśliwy w pewności, że zostałem stworzony, by być szczęśliwym
nie tylko na tamtym świecie, ale także na tym.
4. Dzisiaj dostosuję się do okoliczności i nie będę udawał, że to okoliczności
mają się dostosować do moich życzeń.
5. Dzisiaj poświęcę 10 minut na wartościową lekturę, mając w pamięci, że jak
pożywienie jest niezbędne do życia ciału, tak wartościowa lektura jest nie-
zbędna do życia duszy.
6. Dzisiaj zrobię dobry uczynek i nie powiem o nim nikomu.
7. Dzisiaj zrobię co najmniej jedną rzecz, na którą nie mam ochoty, a gdyby to
pogorszyło mój humor, postaram się, aby nikt tego nie zauważył.
8. Dzisiaj sporządzę szczegółowy program. Być może nie wypełnię go co do
joty, ale przynajmniej go zredaguję. Będę się przy tym wystrzegał dwóch
plag: pośpiechu i niezdecydowania.
9. Dzisiaj będę święcie wierzył – nawet gdyby okoliczności świadczyły o czymś
przeciwnym – że dobra opatrzność Boska zajmuje się mną, jakby na świecie
nie istniał nikt oprócz mnie.
10. Dzisiaj odrzucę obawy. W szczególności nie będę się bał wiary w dobroć
i cieszenia się tym, co piękne.
(Dekalog pogody ducha św. Jana XXIII, <http://adonai.pl/abc/?id=21>, dostęp: 25.07.2014)
Uczniowie czytają swoje wyjaśnienia, a K. krótko je podsumowuje i pyta:

– Jakim słowem rozpoczyna się każda zasada?
– Dlaczego wypełnianie tych zasad przybliża nas do Boga?
– Dlaczego życie bez zasad oddala od Boga?
Każda z zasad rozpoczyna się słowem „dzisiaj”. Wczoraj już do nas nie należy,
jutro – jakkolwiek zaplanowane – pozostaje niepewne. Tym, co masz do dyspozycji,
jest twoje „dzisiaj”. „Dzisiaj” budujesz twoje jutro. Twoje i twoich bliskich. Ponadto
każda z zasad prowadzi do pokonywania samego siebie, swojej niechęci, lenistwa,
lęku i prowadzi do dobra.
3. Samowychowanie – szlifowanie diamentów, praca indywidualna
K. wyjaśnia:
Wychowanie to proces podobny do procesu szlifowania diamentów. Każdy
z nas jest takim diamentem, który został oszlifowany, ale nie jest jeszcze idealny,
i dlatego przychodzi czas, kiedy zaczyna sam świadomie tworzyć siebie. Rozpoczyna
się samowychowanie.
K. rozdaje uczniom karty pracy „Mój rozwój” z rysunkiem szlifu diamentu (teczka
pomocy), zwraca uwagę na zapis w tabeli i mówi:
399
Wiecie, w jaki sposób mogą wychowywać rodzice, szkoła, Kościół itd. Poznaliście
sposoby samowychowania św. Jana XXIII. Teraz rozpoczynacie samowychowanie,
czyli musicie kontynuować to, co zostało już rozpoczęte. Zastanówcie się, co naj-
bardziej potrzebuje doszlifowania w waszym wychowaniu.
Uczniowie wpisują w środek diamentu np. „poszanowanie godności” i wokół wpisują,
jakimi postawami, zachowaniami szanują i rozwijają swoją godność.
Chętni uczniowie czytają, co wybrali do kształtowania w procesie samowychowania i w jaki
sposób chcą to zrobić. K. podsumowuje pracę w zależności od wypowiedzi uczniów.
Jeśli umiejętnie skorzystacie z tego, co daje wam dom, szkoła, Kościół, na drodze
waszego życia, wasz rozwój dopełni się i harmonijnie rozwinie.
„Musimy nad sobą pracować, żebyśmy mogli w sposób wolny i z łatwością czynić
dobro. W pierwszym rzędzie pomaga w tym silna wiara w Boga, ale również to, że
żyjemy cnotliwie, z Bożą pomocą wykształcamy w nas trwałe postawy, nie dajemy
się ponieść nieuporządkowanym uczuciom i siły naszego umysłu i woli zawsze
zdecydowanie ukierunkowujemy na dobro”.
(Youcat, p. 300)
4. Pokonać błędy wychowawcze – rady na wywiadówkę, praca w parach lub grupach

Uczniowie dobierają się parami lub w 4-osobowe grupy i przygotowują w punktach kilka
propozycji, które należy powiedzieć na wywiadówce rodzicom dzieci w przedszkolu, tak
by nie popełniali błędów wychowawczych. Po 3–4 min. wybrani uczniowie prezentują
pozostałym swoje propozycje.
5. Pozwól mi lepszym być – wysłuchanie piosenki
K. może zaprezentować uczniom nagranie piosenki w wykonaniu Szymona Wydry
i zespołu Carpe Diem, „Pozwól mi lepszym być” (3:46) <http://www.youtube.com/
watch?v=SHydhUrF79E>, dostęp: 25.07.2014.
6. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują treść tabeli „Kto wychowuje dziecko?”, piszą wyjaśnienie jednej
z zasad „Dekalogu pogody ducha”. Następnie wklejają karty pracy z rysunkiem szlifu
diamentu „Mój rozwój”.
400
7. Praca domowa
1. Przeprowadź wywiad z kolegą lub koleżanką na temat: „Dlaczego warto
wychowywać samego siebie”.
2. Napisz własny dekalog pogody ducha.
3. Ułóż modlitwę o dobre i mądre samowychowanie.
8. Modlitwa
K. proponuje uczniom modlitwę w ciszy w intencji ich przyszłości, którą kończą, od-
mawiając wspólnie „Ojcze nasz”.
Literatura
P. Bosmans, Nie zapomnij o radości, Warszawa 1990.
Dekalog pogody ducha św. Jana XXIII, <http://adonai.pl/abc/?id=21>, dostęp:
25.07.2014
Kim są dla was wasi rodzice?, <http://m-forum.pl/kim-sa-dla-was-wasi-rodzice-
-t76328.html>, dostęp: 25.07.2014
A. Kamieńska, Notatnik 1965–1972, Poznań 1988.
Modlitwa za rodziców, <http://www.katedra.rzeszow.pl/pages/modlitewnik/rozne.
htm>, dostęp: 25.07. 2014.
B. Prątnicka-Olszewska, Planowanie osobistego rozwoju, <http://www.deon.pl/
religia/katecheza/art,10,planowanie-osobistego-rozwoju.html>, dostęp:
25.07.2014
J. Winiarski, Wychowywać, ale jak?, <http://wychowawca.pl/07-08-2012-wychowy-
wac-ale-jak/>, dostęp: 28.07.2014.
Warto wykorzystać
„Jak wychować dzieci” (1:55), <http://www.youtube.com/watch?v=Xf1heeeTB84>,
dostęp: 25.07.2014.
„Pozwól mi lepszym być” (3:46), Szymon Wydra i Carpe Diem, <http://www.youtu-
be.com/watch?v=SHydhUrF79E>, dostęp: 25.07.2014.
E. Dec-Szynal, Wychowanie do życia w rodzinie, <http://www.profesor.pl/publikac
ja,9135,Artykuly,Wychowanie-w-rodzinie-i-w-szkole>, dostęp: 25.07.2014.
J. Pulikowski, O wychowaniu do posłuszeństwa, <http://www.lutownica.dominikanie.
pl/matu/posluszenstwo02.htm>, dostęp: 25.07.2014.
401
50. Ś wiat dziecka i nastolatka. Dojrzałe
relacje z Bogiem i ludźmi
– Poznanie prawdy, że zmiana postrzegania świata jest właściwością ludzkiego
rozwoju.
– Kształtowanie bardziej dojrzałych relacji z Bogiem, drugim człowiekiem i sobą.
Wiedza:
– Uczeń określa różne sposoby postrzegania relacji z Bogiem i innymi w zależ-
ności od wieku (1 Kor 13,11),
– podaje przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu rówieśników na życie,
– wskazuje zmiany zachodzące we własnym postrzeganiu Boga i ludzi.
Umiejętności:
– Uczeń uzasadnia, że wraz z dorastaniem powinna dokonywać się zmiana relacji
z ludźmi,
– uzasadnia, że nastolatek powinien budować nową wizję obrazu Boga i relacji
z Nim.
– Uczeń poszukuje dojrzalszych form spotykania się z Bogiem i innymi.
Metody, formy i techniki: opowiadanie, wysłuchanie nagrania, rozmowa kierowana,

prawda czy fałsz, poszukiwanie argumentów, analiza tekstu biblijnego, łączenie
czynników wiary, planowanie budowania właściwych relacji, praca w parach.
Środki dydaktyczne: nagranie (słuchowisko lub spektakl „Mały Książę”, „Kim są
dzieci?” „Co to jest młodzież?”), wypowiedzi dorosłych o młodzieży na kart-
kach, karty pracy „Moje relacje”.
1. Modlitwa
K. prosi, by uczniowie pomyśleli o swoich rodzinach i powtarzali w myślach słowa
modlitwy o uzdrowienie relacji w ich rodzinach. K. czyta:
„Duchu Święty, potrzebuję Twojej pomocy. Przyjdź do mnie i oświeć mnie.
Proszę Cię o uzdrowienie naszego życia rodzinnego. Pomóż nam przebaczyć sobie
wszystko, co nas zabolało. Zobacz nasze rany i ulecz je. Uwolnij nas od przykrych
uczuć i niedobrych doświadczeń. Pomóż nam, Duchu Święty, otwierać się na siebie
nawzajem. Naucz nas akceptować siebie takimi, jacy jesteśmy. Przytul całą moją
rodzinę do Bożego Serca. Przynieś nam wszystkim wewnętrzne ukojenie. Ogarnij
402
nas swoją nieskończoną miłością. Prowadź nas drogą zgody, zrozumienia i prze-
baczenia. Amen”.
(Modlitwa o uzdrowienie relacji w rodzinie, <http://oazarodzinwieliczka.wordpress.com/2011/11/26/
modlitwa-o-uzdrowienie-relacji-w-rodzinie/>, dostęp: 31.07.2014)
2. Oswoić to znaczy być odpowiedzialnym – opowiadanie

K. lub uczeń czyta opis spotkania z lisem z „Małego Księcia”. K. może również wy-
korzystać słuchowisko „Mały Książę” (od 45:00 do 53:00) ze strony: <http://www.
youtube.com/watch?v=ImqdN1TfKbA>, dostęp: 31.07.2014. Dla ambitnych warto
pokazać fragment spektaklu „Mały Książę” (2:07) ze strony <http://www.youtube.com/
watch?v=QvLd50fwoN4>, dostęp: 31.07.2014.
„Lis zamilkł i długo przypatrywał się Małemu Księciu.

– Proszę cię… oswój mnie – powiedział.
– Bardzo chętnie – odpowiedział Mały Książę – lecz nie mam dużo czasu. Muszę
znaleźć przyjaciół i nauczyć się wielu rzeczy.
– Poznaje się tylko to, co się oswoi – powiedział lis. – Ludzie mają zbyt mało
czasu, aby cokolwiek poznać. Kupują w sklepach rzeczy gotowe. A ponieważ nie
ma magazynów z przyjaciółmi, więc ludzie nie mają przyjaciół. Jeśli chcesz mieć
przyjaciela, oswój mnie!
– A jak się to robi? – spytał Mały Książę.
– Trzeba być bardzo cierpliwym. Na początku siądziesz w pewnej odległości ode
mnie, ot tak, na trawie. Będę spoglądać na ciebie kątem oka, a ty nic nie powiesz.
Mowa jest źródłem nieporozumień. Lecz każdego dnia będziesz mógł siadać trochę
bliżej… (…)
W ten sposób Mały Książę oswoił lisa. A gdy godzina rozstania była bliska, lis
powiedział:
– Ach, będę płakać!
– To twoja wina – odpowiedział Mały Książę – nie życzyłem ci nic złego. Sam
chciałeś, abym cię oswoił…
– Oczywiście – odparł lis.
– Ale będziesz płakać?
– Oczywiście.
– A więc nic nie zyskałeś na oswojeniu?
– Zyskałem coś ze względu na kolor zboża – powiedział lis, a później dorzu-
cił: – Idź jeszcze raz zobaczyć róże. Zrozumiesz wtedy, że twoja róża jest jedyna
na świecie. Gdy przyjdziesz pożegnać się ze mną, zrobię ci prezent z pewnej
tajemnicy.
Mały Książę poszedł zobaczyć się z różami.
– Nie jesteście podobne do mojej róży, nie macie jeszcze żadnej wartości – po-
wiedział różom. Nikt was nie oswoił i wy nie oswoiłyście nikogo. Jesteście takie,
jakim był dawniej lis. Był zwykłym lisem, podobnym do stu tysięcy innych lisów.
Lecz zrobiłem go swoim przyjacielem i teraz jest dla mnie jedyny na świecie. (…)
403
Powrócił do lisa.
– Żegnaj – powiedział.
– Żegnaj – odpowiedział lis. – A oto mój sekret. Jest bardzo prosty: dobrze widzi
się tylko sercem. Najważniejsze jest niewidoczne dla oczu.
– Najważniejsze jest niewidoczne dla oczu – powtórzył Mały Książę, aby zapa-
miętać.
– Twoja róża ma dla ciebie tak wielkie znaczenie, ponieważ poświęciłeś jej wiele
czasu.
– Ponieważ poświęciłem jej wiele czasu… – powtórzył Mały Książę, aby zapa-
miętać.
– Ludzie zapomnieli o tej prawdzie – rzekł lis. – Lecz tobie nie wolno zapomnieć.
Stajesz się odpowiedzialny na zawsze za to, co oswoiłeś. Jesteś odpowiedzialny za
twoją różę.
– Jestem odpowiedzialny za moją różę… – powtórzył Mały Książę, aby zapa-
miętać”.
(A. de Saint-Exupéry, Mały Książę, Warszawa 1988, s. 59-65)
K. pyta:
– Co to znaczy „oswoić”?
– W jaki sposób Mały Książę oswajał lisa?
– Co to znaczy być odpowiedzialnym?
– Za kogo jest się odpowiedzialnym?
– Co wyróżniało różę Małego Księcia spośród innych?
– Dlaczego nie da się kupić przyjaciół?
– Jak można stworzyć więzy (relacje) między ludźmi?
K. podsumowuje:
W myśleniu Małego Księcia dokonała się przemiana. Nie tylko dowiedział się,
ale też zrozumiał, że oswoić kogoś, to zbudować głęboką relację, a nie tylko po-
wierzchowną znajomość. Na to potrzeba czasu i cierpliwości. Wchodząc w relacje
przyjaźni, stajemy się za siebie nawzajem odpowiedzialni. Odpowiedzialność jest
miarą dojrzałości człowieka.
K. poleca zapisać temat: „Świat dziecka i nastolatka. Dojrzałe relacje z Bogiem i ludźmi”.
1. Zadania dzieciństwa – wysłuchanie nagrania, rozmowa kierowana

K. może włączyć uczniom nagranie „Kim są dzieci? Dzieci wiedzą lepiej” (2:41) <http://
www.youtube.com/watch?v=SLAXL1s4j7Q>, dostęp: 31.07.2014. Wcześniej wyjaśnia:
Najpierw wysłuchamy wypowiedzi małych ekspertów, kim są dzieci.
– Kim są dzieci?
– Co jest trudne w okresie dzieciństwa?
– Czego oczekują dzieci od dorosłych?
– Jakie błędy popełniają dzieci?
404
K. kontynuuje:
Największy wpływ na świat dziecka mają rodzice. Na ważną ich rolę wskazują
dane statystyczne zamieszczone na jednym z portali internetowych.
Z sondażu przeprowadzonego przez CBOS wynika, że niemal wszyscy Polacy
dobrze wspominają swoje relacje z rodzicami. 92% badanych odczuwa silną więź
z mamą, w tym połowa (51%) określa ją jako bardzo mocną. Mniej, bo 80% ba-
danych, deklaruje ciepłe relacje z tatą. Większość ankietowanych (77%) twierdzi,
że w dzieciństwie i wczesnej młodości miała dobre stosunki z obojgiem rodziców.
(oprac. na podst.: Polaków wspomnienia o rodzicach, <http://www.rodzina.senior.pl/92,0,Polakow-
wspomnienia-o rodzicach,16967.html>, dostęp: 25.07.2014)
K. stawia problem:
– Jaki procent Polaków ma dobre relacje z rodzicami?
– Dlaczego ważne jest, by mieć dobre relacje z rodzicami?
– W jakim wieku zmieniają się relacje dzieci z rodzicami?
Od rodziców przejmujemy obraz świata i Boga. Potrzebujemy ich w dzieciństwie
i w okresie dojrzewania, a nawet gdy dorośniemy. Naturalne jest, że relacje dzieci
z rodzicami zmieniają się. Tak jak dorasta i zmienia się ciało, tak powinny dojrzewać
i zmieniać się więzi z osobami wokół nas.
K. stawia pytania, a chętny uczeń zapisuje odpowiedzi w tabeli na tablicy:
– Czego dzieci oczekują od swoich rodziców?
– Czego dzieci oczekują od swoich rówieśników?
– Czego dzieci oczekują od Boga?
Dziecko oczekuje
od rodziców opieki, czułości, bezpieczeństwa
od rówieśników dobrej zabawy, podzielenia się ciastkiem…
od Boga że spełni jego prośby
Uczniowie przepisują tabelę do zeszytów. K. podaje definicję dzieciństwa (podręcznik):
Dzieciństwo to czas, kiedy dziecko pragnie kontaktu z rówieśnikami. Ma ogromną
chęć poznawania świata i nieustannie zadaje pytania. Nabywa różne umiejętności,
które będą mu niezbędne w dalszym życiu. W tym czasie kształtuje się charakter
i osobowość dziecka. Dzieciństwo zazwyczaj kojarzy się z radością, szczęściem,
zabawą, jednak nie zawsze musi ono tak wyglądać. Okres ten może być również
najgorszy w całym życiu człowieka i mieć bezpośredni wpływ na jego dalsze życie.
(oprac. na podst.: Dzieciństwo, <http://pl.wikipedia.org/wiki/Dzieci%C5%84stwo>,
dostęp: 20.07.2014)
2. Młodość – wysłuchanie nagrania, rozmowa kierowana

K. może włączyć uczniom nagranie „Co to jest młodzież? Dzieci wiedzą lepiej” (2:27)
ze strony: <http://www.youtube.com/watch?v=KsZjpaefyZ4>, dostęp: 31.07.2014.
– Co to jest „młodzież”?
– Jakie zachowania są przypisane do okresu młodości?
405
– Jakie zmiany dokonują się w tym okresie?
– Czym różni się spojrzenie na życie młodych i dorosłych?
W życiu każdego człowieka przychodzi czas, kiedy chce być niezależny i sam
decydować o sobie. To początek przechodzenia od czasu dzieciństwa do dorosłości,
czas, kiedy zmienia się spojrzenie na siebie, drugiego człowieka i Boga.
K. czyta definicję młodości (podręcznik):
Młodość – „pod względem faz rozwoju człowieka przyjmuje się granice wieko-
we dla młodzieży między 11. a 18. rokiem życia. W okresie wiekowym, do którego
zalicza się młodzież, następuje gwałtowne dojrzewanie, wzrost. Jest to okres,
w którym człowiek rozwija swoje umiejętności, zainteresowania, wiedzę o świecie
(praktyczną i teoretyczną)”.
(Młodzież, <http://pl.wikipedia.org/wiki/M%C5%82odzie%C5%BC>, dostęp: 20.07.2014)
K. stawia kolejne pytania, chętny uczeń zapisuje odpowiedzi na tablicy obok pierwszej
tabeli:
– Czego młodzi oczekują od swoich rodziców?
– Czego młodzi oczekują od swoich rówieśników?
– Czego młodzi oczekują od Boga?
Dziecko oczekuje Młodzi oczekują
od rodziców opieki, czułości, zainteresowania, pieniędzy, zakupów,
bezpieczeństwa poważnego traktowania, poświęcenia
czasu…
od rówieśników dobrej zabawy,
podzielenia się
ciastkiem…
od Boga że spełni jego
prośby
3. Dorośli i młodzi – prawda czy fałsz, poszukiwanie argumentów, praca w parach

Uczniowie w parach otrzymują wypowiedzi dorosłych o młodzieży (teczka pomocy).
K. przydziela każdej parze jedną z nich. Zadaniem uczniów jest określić, czy zdanie jest
prawdziwe, czy nie, i uzasadnić swoją decyzję. K. robi wprowadzenie:
Zarówno dzieci, jak i młodzi mają określone oczekiwania wobec innych. Jak
jest w zetknięciu się z rzeczywistością? Przeczytacie, co o młodych mówią dorośli.
Zastanówcie się, co jest prawdą, a co fałszem w ich opiniach.
Nastolatek w oczach dorosłych. Młodych cechuje:
1. Głęboka pogarda dla wszelkich zasad i wartości obowiązujących w świecie
dorosłych.
2. Brak przekonania o wartości wykształcenia w życiu człowieka.
3. Przekonanie, że pieniądze biorą się z bankomatu, a mleko z lodówki.
4. Postawa roszczeniowa: „Kocham Was, ale kupcie mi…”
406
5. Przekonanie, że życie jest wieczne i z niczym nie należy się spieszyć.
6. Przekonanie, że Bóg stworzył rodziców do prania, sprzątania, wynoszenia
śmieci, porządkowania, zakupów itd.
7. Skłonność do pouczania rodziców na temat sensu życia i wytykania im błędów
przeszłości.
8. Pełne oddanie i poświęcenie sprawom kolegów lub koleżanek oraz nieustanny
dyżur przy telefonie i komputerowych środkach komunikacji.
9. Zupełny brak znajomości cen energii elektrycznej, gazu, wody, benzyny…
10. Prowadzenie rozmów z rodzicami i opiekunami na zasadzie „nadawania na
różnych falach”.
(oprac. na podst.: Młodzież, <http://pl.wikipedia.org/wiki/M%C5%82odzie%C5%BC>,
dostęp: 31.07.2014)
Uczniowie kolejno podają swoją ocenę wypowiedzi i uzasadnienie. K. podsumowuje
krótko i pyta:
– Jak wg was powinniście być postrzegani przez dorosłych?
– Co możecie zrobić, by dorośli dostrzegli w was wartościowych ludzi?
Uczniowie w parach piszą argumenty za tym, że patrzą na życie inaczej, niż zostało to
przedstawione w wypowiedziach osób dorosłych.
Dopiszcie do każdej z wypowiedzi, jak chcielibyście być postrzegani przez do-
rosłych i dlaczego na to zasługujecie, np. ad. 1.: Wiem, że mówienie prawdy jest
ważne. Mogę zadeklarować, że nie będę kłamał. Tak samo oczekuję od rodziców,
by mówili mi prawdę…
Po wypowiedziach uczniów K. uzupełnia:
Budowanie właściwych relacji wymaga tworzenia mocnych więzi. Potrzeba czasu
i cierpliwości, aby relacje z rodzicami, kolegami czy koleżankami były przyjacielskie.
4. Dorastać do życiowych zadań – analiza tekstu biblijnego
K. wyjaśnia:
Zmiany dokonujące się w spojrzeniu na własne życie, świat i innych ludzi to
normalny etap w rozwoju człowieka. Nie są one przypisane tylko do okresu młodości,
ale w tym czasie są największe. To okres przejścia od dzieciństwa do dorosłości. Nikt
nie chciałby pozostać całe życie dzieckiem i rozumieć świata na poziomie dziecka.
Święty Paweł w Liście do Koryntian pisze, że w życiu każdego człowieka powinna
dokonać się zmiana.
K. poleca uczniom przeczytać z podręcznika tekst biblijny:
„Gdy byłem dzieckiem,
mówiłem jak dziecko,
czułem jak dziecko,
myślałem jak dziecko.
Kiedy zaś stałem się mężem,
wyzbyłem się tego, co dziecinne”.
(1 Kor 13,11)
407
K. pyta:
– Jakie uczucia są typowo dziecięce?
– Kiedy należy odejść od dziecięcego sposobu życia?
– Dlaczego nie warto pozostać na etapie dziecka, lecz trzeba rozwijać się dalej?
K. uzupełnia:
Pan Bóg tak zaplanował człowieka, że dokonuje się w nim nieustanna przemia-
na. Z procesem tym wiąże się również wyznaczanie sobie kolejnych celów. Jako
dziewczyna lub chłopak jesteście na drodze stawania się kobietą i mężczyzną. Póź-
niejszym celem wielu z was będzie założenie rodziny. Jako chrześcijanie wszyscy
mamy spełniać zadania wyznaczone nam przez Boga. Przygotowanie do nich zaczyna
się w domu rodzinnym. Więzi, które tam powstają i których tam się uczymy, są
podstawą naszych relacji z innymi ludźmi. Jednak najważniejszą z wszystkich relacji
jest ta, którą mamy z Bogiem, ponieważ ma wpływ na kształtowanie naszych więzi
z każdą spotkaną osobą.

1. Smak wiary – łączenie czynników wiary
K. wyjaśnia:
Dobry kucharz, by zrobić wspaniałą potrawę, potrzebuje przypraw. Są przy-
prawy, których używa się od wieków, ale na różne sposoby się je łączy. Dodaje się
również nowe.
– Jakich przypraw używa się w kuchni?
– Jakie przyprawy można łączyć ze sobą?
Uczniowie wypisują nazwy przypraw na tablicy. K. kontynuuje:
Również nasza wiara, nasza więź z Bogiem, aby miała wartość i smak, potrze-
buje właściwych dodatków. Mogą to być znane składniki, lecz wykorzystane jak
najbardziej nowocześnie i na czasie.
– Jakie znacie składniki kształtujące wiarę?
– Co może nadać smak wierze ósmoklasistów?
– Co pomaga ósmoklasistom pogłębiać więź z Bogiem?
W trakcie udzielania odpowiedzi przez uczniów powstaje na tablicy zapis w tabeli.
Uczniowie mogą podawać i tradycyjne, i własne, nowoczesne propozycje rozwoju wiary
dla młodych ludzi.
Przyprawa nadaje potrawie: Składniki wiary sprawiają, że:
sól smak dobre uczynki inni nas lubią
pieprz ostrość rekolekcje zmieniamy swoje życie
zioła aromat, zapach modlitwa zyskujemy spokój duchowy
papryka kolor Pismo Święte wiemy, jak żyć
… … wolontariat poznajemy wartość życia
… … … …
408
K. podsumowuje:
Podstawowe składniki budujące więź z Bogiem pozostają te same: modlitwa,
Pismo Święte, sakramenty, rekolekcje, nabożeństwa, cisza. One są wszystkie
w zasięgu ręki. Możemy z nimi połączyć szczyptę nowego smaku, by ożywić nasze
relacje z Bogiem. Jeśli znudziła się wam „stara kuchnia wiary”, dodajcie do niej
czegoś nowego, by na tym budować nowy smak wiary. Wiary trzeba się uczyć, bio-
rąc przykład od ludzi dojrzałych, ale trzeba także „wyrastać” z tego, co naiwne, co
dziecięce, aby osiągać to, co dojrzałe.
Święty Paweł przestrzega: „Bracia, nie bądźcie dziećmi w swoim myśleniu, lecz
bądźcie jak niemowlęta, gdy chodzi o rzeczy złe. W myślach waszych bądźcie doj-
rzali!” (1 Kor 14,20).
2. Moje relacje, czyli co mogę zmienić – planowanie budowania właściwych relacji
K. wyjaśnia:
To, czego uczymy się od naszych rodziców, co obserwujemy w życiu innych,
sami możemy rozwijać w swoim życiu. Każdy ma swój czas i swoje możliwości.
Relacje dotyczą całego człowieka, a zatem jego intelektu, uczuć, wiary, rozwoju
fizycznego oraz sfery społecznej. Bez nich człowiek tkwiłby w samotności, bez
szans na rozwój.
K. rozdaje uczniom karty pracy „Moje relacje” z rysunkami i pytaniami (teczka
pomocy). Uczniowie w zeszytach odpowiadają indywidualnie na pytania. Po za-
kończeniu pracy (ok. 5 min.) K. umieszcza na tablicy pierwszy rysunek z karty pracy
i wskazuje kolejnych uczniów, by przeczytali swoje odpowiedzi. Tak samo robi przy
kolejnych rysunkach.
Moja nauka.
– Jakie postawy kolegów lub koleżanek mogą ci pomóc w nauce?
– Jakie postawy kolegów lub koleżanek mogą przeszkadzać w na-
uce?
Moja wiara.
– Czym różnią się twoje praktyki religijne teraz od tych w dzieciństwie?
– Co możesz robić, by „wyrastać” z wiary dziecinnej, a rozwijać wiarę
dojrzałą?
Moja kondycja.
– Jakie propozycje kolegów rozwijają kondycję ficzyczną?
– Z jakich propozycji powinieneś zrezygnować?
Moje relacje z innymi.

– Co powinieneś zmienić w swoich relacjach z rodzicami?
– Co powinieneś zmienić w relacjach z rodzeństwem, kolegami?
409
K. podsumowuje:
Zmienia się rzeczywistość, w której wzrastacie. Inaczej postrzegają was rodzi-
ce, inne wymagania stawia szkoła, i jeszcze inne są relacje wśród rówieśników.
Wszędzie dokonują się zmiany, łącznie z waszym umysłem, ciałem i uczuciami. Do
was należy podjęcie trudu rozpoznawania, czy to, co proponują inni, jest właściwe
i dobre, czy też prowadzi do zła. Święty Jan Paweł II podczas spotkania z młodzieżą
na Westerplatte powiedział ważne słowa: „Musicie od siebie wymagać, choćby inni
od was nie wymagali”.
Nasze relacje wobec ludzi będą dojrzałe, gdy nauczymy się odpowiedzialności za
własne postępowanie. Warto wiedzieć, że istnieją następstwa, skutki, konsekwencje
naszych wyborów i naszych działań. Po co? By nie mieć kiedyś pretensji do Pana
Boga, do rodziców, do innych, że nikt nam nie powiedział, żeśmy nie wiedzieli.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy treść tabeli „Dzieci – Młodzież oczekują”, zapisują
ułożone w parach argumenty, jak chcą być postrzegani przez dorosłych, zapis w tabeli
o łączeniu czynników wiary oraz odpowiedzi na pytania z karty pracy „Moje relacje”.
4. Praca domowa
1. Opracuj własny katalog form spotykania się z Bogiem, dostosowanych do
wieku i potrzeb ósmoklasisty.
2. Napisz, które z twoich relacji z innymi osobami zmieniły się najbardziej od
okresu dzieciństwa.
3. Ułóż modlitwę o dobre relacje z najbliższymi i módl się nią przez najbliższy
tydzień.
5. Modlitwa
K. proponuje uczniom modlitwę w ciszy o budowanie dobrych relacji z innymi.
Literatura
Modlitwa o uzdrowienie relacji w rodzinie, <http://oazarodzinwieliczka.wordpress.
com/2011/11/26/modlitwa-o-uzdrowienie-relacji-w-rodzinie/>, dostęp:
31.07.2014.
A. de Saint-Exupéry, Mały Książę, Warszawa 1988.
Polaków wspomnienia o rodzicach, <http://www.rodzina.senior.pl/92,0,Polakow-
-wspomnienia-o rodzicach,16967.html>, dostęp: 25.07.2014.
Młodzież <http://pl.wikipedia.org/wiki/M%C5%82odzie%C5%BC>, dostęp:
31.07.2014.
Warto wykorzystać
„Mały Książę”, <http://www.youtube.com/watch?v=ImqdN1TfKbA>, dostęp:
31.07.2014.
410
„Mały Książę” (2:07), <http://www.youtube.com/watch?v=QvLd50fwoN4>, do-
stęp: 31.07.2014.
„Kim są dzieci? Dzieci wiedzą lepiej” (2:41), <http://www.youtube.com/wat-
ch?v=SLAXL1s4j7Q>, dostęp: 31.07.2014.
„Co to jest młodzież? Dzieci wiedzą lepiej” (2:27), <http://www.youtube.com/
watch?v=KsZjpaefyZ4>, dostęp: 31.07.2014.
411
51. Za każdym razem widzę siebie inaczej.
Przyjmowanie opinii innych o sobie
– Poznanie prawdy, że nasz obraz samego siebie może różnić się od tego, jak
postrzegają nas inni.
– Inspirowanie do poszukiwania prawdy o sobie i kształtowanie umiejętności
przyjmowania opinii innych na swój temat.
Wiedza:
– Uczeń wymienia swoje zdolności oraz pozytywne cechy charakteru,
– podaje, za co najczęściej jest chwalony, a za co krytykowany,
– poddaje refleksji różnice, jakie dostrzega między własnym wyobrażeniem siebie
a tym, jak postrzegają go inni.
Umiejętności:
– Uczeń charakteryzuje zasady wypowiadania opinii o ludziach i przyjmowania
wypowiedzi na swój temat,
– uzasadnia potrzebę konfrontacji własnego obrazu siebie z opiniami innych.
– Uczeń dąży do lepszego poznania siebie,
– z godnością i spokojem przyjmuje opinie innych na swój temat,
– podejmuje pracę nad sobą, zaczynając od dziedzin najczęściej krytykowanych.
Metody, formy i techniki: czytanie z podziałem na role, analiza tekstu biblijnego,

rozmowa kierowana, pisanie Curriculum vitae, uzupełnianie schematu, „po-
strzeganie siebie”, tworzenie autoportretu, „Wyjść z twarzą…”.
Środki dydaktyczne: wzór CV (slajd lub na kartkach), lusterko ukryte w pudełku,
karty pracy z zarysem twarzy człowieka, karty pracy „Wyjść z twarzą…”.
1. Modlitwa
Uczniowie czytają z podręcznika:
„Boże, użycz mi pogody ducha, abym godził się z tym,
czego nie mogę zmienić.
Odwagi, abym zmieniał to,
co mogę zmienić.
I mądrości, abym odróżniał jedno od drugiego.
Pozwól mi co dzień żyć tylko jednym dniem
412
i czerpać radość chwili, która trwa,
i w trudnych doświadczeniach losu
ujrzeć drogę wiodącą do spokoju.
I przyjąć – jak Ty to czyniłeś –
ten grzeszny świat takim,
jaki on naprawdę jest,
a nie takim, jak ja chciałbym go widzieć.
I ufać, że jeśli posłusznie poddam się Twojej woli,
to wszystko będzie jak należy,
tak bym w życiu osiągnął umiarkowane szczęście
i u Twego boku na wieki posiadł szczęśliwość nieskończoną”.
(Modlitwa Friedricha Oetingera, <http://www.jutrzenka.cba.pl/modlitwa.html>,
dostęp: 21.07.2014)
2. Która opinia jest prawdziwa? – czytanie z podziałem na role, analiza tekstu
biblijnego
K. poleca odszukać w podręcznikach tekst Łk 7,36-39.44-50 i wybiera chętnych do
czytania z podziałem na role: narrator, faryzeusz, Jezus, współbiesiadnicy.
„Jeden z faryzeuszów zaprosił Go [Jezusa] do siebie na posiłek. Wszedł więc
do domu faryzeusza i zajął miejsce za stołem. A oto kobieta, która prowadziła
w mieście życie grzeszne, dowiedziawszy się, że gości w domu faryzeusza, przyniosła
flakonik alabastrowy olejku i stanąwszy z tyłu u Jego stóp, płacząc, zaczęła łzami
oblewać Jego stopy i włosami swej głowy je wycierała. Potem całowała Jego stopy
i namaszczała je olejkiem.
Widząc to, faryzeusz, który Go zaprosił, mówił sam do siebie: «Gdyby On był
prorokiem, wiedziałby, co to za jedna i jaka to jest ta kobieta, która się Go dotyka,
że jest grzesznicą».
[Jezus] zwróciwszy się w stronę kobiety, rzekł do Szymona: «Widzisz tę kobietę?
Wszedłem do twego domu, a nie podałeś Mi wody do nóg; ona zaś łzami oblała Mi
stopy i otarła je swymi włosami. Nie powitałeś Mnie pocałunkiem; a ona, odkąd
wszedłem, nie przestała całować nóg moich. Głowy nie namaściłeś Mi oliwą; ona
zaś olejkiem namaściła moje stopy. Dlatego powiadam ci: Odpuszczone są jej liczne
grzechy, ponieważ bardzo umiłowała. A ten, komu mało się odpuszcza, mało miłuje».
Do niej zaś rzekł: «Odpuszczone są Twoje grzechy». Na to współbiesiadnicy zaczęli
mówić sami do siebie: «Któż On jest, że nawet grzechy odpuszcza?» On zaś rzekł
do kobiety: «Twoja wiara cię ocaliła, idź w pokoju»”.
(Łk 7,36-39.44-50)
K. pyta:
– Jaką opinię miała kobieta wśród mieszkańców miasta?
– Jaką opinię wydał o niej faryzeusz?
– Co pomyślał faryzeusz o Jezusie?
– Co o Jezusie mówili współbiesiadnicy?
– Co dostrzegł w kobiecie Jezus?
– Co kobieta musiała przeżywać, że podjęła decyzję przyjścia do Jezusa?
413
Mieszkańcy miasta dostrzegali w kobiecie tylko jej grzechy. Również faryzeusz
w myślach nazwał ją grzesznicą. Ponadto zgorszył się postawą Jezusa, widząc scenę
namaszczenia nóg.
Kobieta miała świadomość swojej grzeszności, o czym świadczą jej pełne poko-
ry gesty, którymi chciała też przeprosić. Jezus znał prawdę o jej życiu – zarówno
o jej grzeszności, jak i o pragnieniu nawrócenia. Faryzeusz nie zobaczył jej miłości
i chęci zmiany życia. Nie wiemy, czy później postrzegano kobietę, jako tę która się
nawróciła, czy nadal szła za nią opinia grzesznicy.
Patrząc na postawy innych często widzimy tylko to, co jest na zewnątrz. Nie
znamy całej prawdy o drugiej osobie. Może się zdawać, że ktoś czyni coś złego,
a w rzeczywistości robi coś dobrego, lub odwrotnie. Wydajemy opinię o innych,
dokonując osądu według naszego rozeznania, które może być mylne. Podobnie
może być w naszym przypadku: ktoś może o nas wydać opinię niezgodną z tym, co
myślimy, czujemy i robimy. Jaką opinię mamy o samych sobie? Jak powinniśmy
przyjmować opinię innych o nas? To będzie dziś treścią naszej katechezy.
K. prosi uczniów o zapisanie w zeszycie tematu katechezy: „Za każdym razem widzę
siebie inaczej. Przyjmowanie opinii innych o sobie”.

1. Moja osobowość – pisanie Curriculum vitae
K. wyjaśnia:
Przed rozpoczęciem pracy w wybranej przez siebie firmie każdy kandydat musi
dostarczyć odpowiednie dokumenty.
– Jakie to dokumenty?
Wśród dokumentów jest na pewno świadectwo pracy, podanie, CV, badania le-
karskie itd. Musi znaleźć się także Curriculum vitae, czyli krótki życiorys zawodowy.
Wszystko po to, aby pracodawca mógł lepiej poznać swojego pracownika.
Przygotujecie teraz opinię o sobie samych. Napiszecie własne CV. Wypełniając
ostatni punkt, poproście o opinię kolegę lub koleżankę.
K. wyświetla jako slajd wzór CV lub daje go uczniom na kartkach (teczka pomocy).
Uczniowie w zeszytach piszą swoje CV. Ostatnią rubrykę wypełnia kolega lub koleżanka.
Curriculum vitae
Nazwisko i imię
data i miejsce urodzenia
posiadane umiejętności
cechy charakteru
zainteresowania
moja opinia o mnie samym
opinia kolegi lub koleżanki (wypełnia kolega lub koleżanka)
414
Po wykonaniu zadania K. prosi uczniów, aby zastanowili się nad tym, co mogą jeszcze
zrobić, aby ich życiorys był w przyszłości bogatszy.
2. Źródła poznania samego siebie – uzupełnianie schematu
K. pyta:
– Skąd macie informacje o was samych?
– Jakie znacie źródła poznania samego siebie?
Jeden z uczniów zapisuje schemat na tablicy:
Źródła poznania samego siebie
AUTOREFLEKSJA BÓG INNI LUDZIE

w jaki sposób: w jaki sposób: w jaki sposób:
………………………. ………………………. ……………………….
………………………. ………………………. ……………………….
K. wraz z uczniami wypełnia schemat na tablicy, a potem poleca przepisanie go do
zeszytu.
Autorefleksja – poznanie własnych zalet, wad, motywów postępowania, lęków,
obaw, pragnień, potrzeb, życiowych celów.
Inni ludzie – co myślą o mnie koledzy i koleżanki (ci, którzy mnie akceptują,
ale też ci, którzy mnie nie akceptują).
Bóg – Boże słowo jest jak lustro, w którym mogę się przeglądać.
1. Moje prawdziwe oblicze – „postrzeganie siebie”, tworzenie autoportretu

K. przygotowuje pudełko z włożonym do środka lusterkiem. Następnie podchodzi do
uczniów i prosi, aby każdy zajrzał do pudełka, dokładnie przyjrzał się w temu, co tam
zobaczy, ale nikomu o tym nie mówił. Chętni opowiadają o swoich doświadczeniach.
K. pyta:
– Co zobaczył każdy z was?
– Jakie uczucia pojawiają się w was, gdy patrzycie na siebie?
– Jakie szczegóły swojego wyglądu zapamiętaliście?
Lusterko pokazuje nasze prawdziwe odbicie, pozwala nam zobaczyć, jak widzą
nas inni, ale niestety tylko z zewnątrz. Czasem spotykamy krzywe zwierciadła, dają
one zniekształcony obraz i pokazują zdeformowane postacie. Odbicia w lustrach
są różne, choć taka sama osoba. Podobnie może być i w naszym życiu. Czasem
patrzymy na siebie i oceniamy właściwie, a niekiedy widzimy zniekształcony obraz
siebie i oceniamy się według niego. Dlatego ważne jest, abyśmy znaleźli właściwe
„lustro” poznania samego siebie.
415
K. pyta:
– Dlaczego czasem nie lubimy oglądać siebie w lusterku lub na nagraniu fil-
mowym?
Poznanie samego siebie wymaga ciągłego odkrywania prawdy o sobie i zmie-
rzenia się ze swoim lękiem. Bardzo często bowiem boimy się, że gdy zobaczymy,
jacy naprawdę jesteśmy, idealne wyobrażenie o nas samych rozpadnie się w gruzy.
Dlatego warunkiem dobrego poznania samego siebie jest pokora, samoakceptacja
oraz dystans do siebie (autoironia).
K. rozdaje uczniom karty pracy z konturem twarzy człowieka (teczka pomocy), a na-
stępnie poleca, aby stworzyli autoportret. Obok rysunku piszą, za co najczęściej są
chwaleni, a za co krytykowani.
NAJCZĘŚCIEJ JESTEM
KRYTYKOWANY ZA: CHWALONY ZA:
JA
………………
Wpisz imię
K. prosi, by uczniowie dopisali na karcie pracy:
Patrzę na siebie i tego się nie boję! lub Patrzę na siebie i cieszę się!
Nie zawsze zgadzamy się z opinią innych o nas. Czasem jest to pochwała, czasem
krytyka. Są osoby, którym trudno jest przyjąć krytykę, są i tacy, którzy nie wierzą,
że pochwała jest zasłużona. Warto podejść do opinii na nasz temat spokojnie i wy-
ciągnąć z nich wioski na przyszłość. Jedni mówią o naszych wadach, by sprawić nam
przykrość, a inni, by dać nam szansę zmiany na lepsze. Ale w obydwu przypadkach
możemy się dowiedzieć, nad czym musimy popracować.
2. Wszyscy mają prawo do własnego zdania – rozmowa kierowana, „Wyjść z twa-
rzą…”
K. pyta:
– Dlaczego krytykujemy innych?
– W jaki sposób kształtują się opinie o ludziach?
– Jak powinniśmy reagować na wypowiedzi innych o nas?
– Co w pierwszej kolejności powinniśmy zmienić w naszym życiu?
K. rozdaje karty pracy „Wyjść z twarzą…” do wypełnienia:
Wyjść z twarzą…
Wydarzenie Jak postąpisz?
1. Kolega z klasy wymyślił sobie i rozpo-
wiedział wśród znajomych, że kradniesz
pieniądze. Oczywiście jest to nieprawda.
416
2. Nauczyciel uczący matematyki pochwa-
lił cię za dobrze napisany sprawdzian.
Jednak wiesz, że wszystko było ściągnięte.
3. Ludzie krytykują cię za lenistwo. I tak
rzeczywiście jest.
4. Koleżanki chwalą cię za twoją do-

broć i sumienność. Zawsze było i jest to
prawdą.
K. prosi chętnych o odczytanie wypowiedzi. Po zakończeniu zadania prosi, aby ucznio-
wie do nagłówka tabeli dopisali:
Wyjść z twarzą z danej sytuacji to stanąć po stronie prawdy.
K. może zapytać, czy rzeczywiście w każdej sytuacji opisanej w tabeli stanęliby po
stronie prawdy.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie wpisują „Curriculum vitae”, przepisują schemat przedstawiający źródła
poznania samego siebie, wklejają autoportret oraz kartę pracy „Wyjść z twarzą”.
4. Praca domowa
1. Przeczytaj fragment Łk 7,36-39.44-50 o nawróconej grzesznicy, a następnie
dopisz dalsze jej losy, pamiętając, że spotkanie z Jezusem przemieniło ją.
2. Przygotuj prezentację multimedialną, w której zaprezentujesz swoje talenty.
3. Ułóż wiersz, który będzie zachętą do pracy nad samym sobą.
5. Modlitwa
Modlitwa taka sama jak na początku katechezy.
Literatura
V. Albisetti, Dobrodziejstwo samotności. Tysiąc powodów, aby dobrze się poczuć ze
sobą samym, Kielce 1999.
M. Dziewiecki, Osoba i wychowanie. Pedagogika personalistyczna w praktyce, Kra-
ków 2003.
417
52. Kto jest za tym, że nie ma słońca?
Normy moralne
– Poznanie prawdy o istnieniu obiektywnych norm moralnych.
– Kształtowanie postawy sprzeciwu wobec przejawów relatywizmu moralnego.
Wiedza:
– Uczeń określa, czym są obiektywne normy moralne oraz na czym polega re-
latywizm moralny,
– definiuje pojęcie prawo naturalne,
– podaje przykłady praw, które obowiązują każdego i w każdym czasie, oraz
takich, które ludzie mogą ustanawiać i modyfikować.
Umiejętności:
– Uczeń uzasadnia potrzebę respektowania obiektywnych norm moralnych,
– charakteryzuje zgubne skutki odrzucenia obiektywnych norm moralnych,
– rozpoznaje i właściwie ocenia spotykane w mediach wypowiedzi promujące
relatywizm moralny.
– Uczeń wyraża sprzeciw wobec lansowania relatywizmu moralnego.
Metody, formy i techniki: eksperyment, opowiadanie, analiza tekstu, miniwykład,

analiza tekstu biblijnego, rozpoznawanie zysków i strat, szczepionka, rozmowa
kierowana, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: papierowa teczka z niebieską kartką w środku, teksty o pra-
wie naturalnym do pracy w grupach, karty pracy z wypisanymi problemami
współczesnego świata oraz szczepionką do pracy w grupach.

1. Modlitwa
Uczniowie otwierają podręczniki i wspólnie modlą się słowami:
„Panie! Daj mi jasność sumienia,
które zawsze będzie gotowe poznać
Twoje natchnienie i wypełnić je.
Moje uszy są głuche, spraw bym mógł usłyszeć Twój głos.
Moje oczy są ślepe, spraw, by dostrzegły Twoje znaki.
Zaostrz mój słuch i rozjaśnij mój wzrok.
Oczyść i odnów moje serce.
Naucz mnie usiąść u Twoich stóp
i słuchać Twojego słowa”.
(H. Newman)
418
2. Do czego potrzebne są zasady? – eksperyment
K. pisze na tablicy 2+2 i pyta:
– Jaka będzie suma tego dodawania?
– Do czego potrzebna jest zasada dodawania?
– Dlaczego nie możemy sami ustalać wyniku dodawania?
K. pisze na tablicy np. „gopmóter” oraz „komputer” i pyta:
– Który zapis będzie dla was czytelny?
– Do czego potrzebujemy znajomości zasad języka polskiego?
– Jakimi zasadami posługujecie się, używając telefonu?
– Według jakich zasad należy poruszać się na drodze?
K. podsumowuje:
Są pewne zasady, nad którymi się nie dyskutuje, bo człowiek nie ma na nie
wpływu. 2+2=4 i według tej zasady płacimy na zakupach. A zawsze warto wiedzieć,
ile należy zapłacić. Potrzebujemy znajomości zasad języka polskiego, żeby napisać
list lub wypełnić formularz, znajomość zasad posługiwania się telefonem pomaga
prawidłowo go używać. Podobnie jest z zasadami poruszania się na drodze. Dla
naszego codziennego funkcjonowania zasady są niezbędne. Wszystkie powinny
służyć naszemu bezpieczeństwu fizycznemu i psychicznemu. Świadomość ich funk-
cjonowania pozwala mieć pewność, jak powinniśmy żyć, jak postępować.
K. pokazuje uczniom teczkę z niewidoczną w środku niebieską kartką i ogłasza gło-
sowanie:
Proszę o zagłosowanie przez podniesienie ręki:
– Kto jest za tym, że w teczce znajduje się niebieska kartka?
– Kto jest za tym, że w teczce nie ma niebieskiej kartki?
Po zliczeniu głosów K. pyta:
– Jaka wiedza jest potrzebna, żeby podać trafną odpowiedź?
– Dlaczego jeśli bez sprawdzenia wszyscy umówimy się, że w teczce nic nie ma,
nie stanie się to faktem?
– Dlaczego nie warto głosować na temat czegoś, o czym nie mamy żadnej
informacji?
K. lub uczeń otwiera teczkę i wyciąga niebieską kartkę. K. podsumowuje:
Jeżeli grupa osób umówi się, że stan rzeczywisty jest inny niż jest to naprawdę,
to przecież tak się nie stanie. Podobnie jest z zasadami. Niektóre z nich są ustalane
przez ludzi, ale są i takie, które człowiek odkrywa, i do których się dostosowuje, ale
nie może ich zmieniać, ponieważ są wpisane w ludzką naturę.
3. Czy Bóg istnieje? – opowiadanie
K. czyta opowiadanie „U fryzjera”:
Pewien mężczyzna poszedł jak co miesiąc do fryzjera. Zaczęli rozmawiać
o różnych sprawach. Ni z tego ni z owego wywiązała się dyskusja o Bogu. Fryzjer
powiedział:
– Wie Pan, ja nie wierzę, że Bóg istnieje.
– Dlaczego Pan tak uważa? – zapytał klient.
419
– Cóż, to bardzo proste. Wystarczy tylko wyjść na ulicę, żeby się o tym przeko-
nać. Gdyby Bóg istniał, myśli Pan, że byłoby tyle osób chorych? Istniałyby opuszczone
dzieci? Gdyby istniał Bóg, nie byłoby bólu, cierpienia… Po prostu nie mogę sobie
wyobrazić Boga, który na to wszystko pozwala.
Klient pomyślał chwilę, chciał coś powiedzieć, ale zrezygnował. Nie chciał
wywoływać niepotrzebnej dyskusji. Gdy fryzjer skończył, klient zapłacił i wyszedł.
W tym momencie zobaczył na ulicy człowieka, z długą, zaniedbaną brodą i włosami.
Wyglądało na to, że już od dłuższego czasu jego włosy i broda nie widziały fryzjera.
Był zaniedbany i brudny. Wtedy klient wrócił i powiedział:
– Wie pan co? Fryzjerzy nie istnieją!
– Bardzo śmieszne! Jak to nie istnieją? – zapytał fryzjer. – Ja jestem jednym
z nich!
– Nie! – odparł klient. – Fryzjerzy nie istnieją, bo gdyby istnieli, nie byłoby
ludzi z długimi włosami i brodą jak ten na ulicy.
– O nie! Fryzjerzy istnieją, to tylko ludzie do nas nie przychodzą z własnej woli.
– No właśnie – powiedział klient. – Dokładnie tak. Bóg istnieje, to tylko lu-
dzie Go nie szukają i robią to z własnej woli. Dlatego jest tyle cierpienia i bólu na
świecie.
(autor nieznany)
– Na podstawie jakich dowodów fryzjer stwierdził, że nie ma Boga?

– Na podstawie jakich dowodów klient stwierdził, że nie ma fryzjerów?
– Dlaczego subiektywne odczucia nie mogą być podstawą do tworzenia reguł?
K. poleca zapisać temat: „Kto jest za tym, że nie ma słońca? Normy moralne”.
1. Prawo naturalne – analiza tekstu, praca w grupach

Uczniowie pracują w 4-osobowych grupach nad tekstami o prawie naturalnym (teczka
pomocy lub czytają teksty z podręcznika). Ich zadaniem jest odpowiedzieć na pytania.
K. wyjaśnia:
Prawem, które nie może być kwestionowane ani też zmieniane przez człowieka,
jest prawo naturalne. Waszym zadaniem jest odkryć, dlaczego tak jest.
„Prawo naturalne wyraża pierwotny zmysł moralny, który pozwala człowiekowi
rozpoznać rozumem, czym jest dobro i zło, prawda i kłamstwo: (…) jest zapisane
i wyryte w duszy każdego człowieka, ponieważ jest ono rozumem ludzkim nakazują-
cym czynić dobro, a zakazującym grzechu… Jednakże ten przepis rozumu ludzkiego
nie mógłby mieć mocy prawnej, gdyby nie był głosem i wykładnią wyższego rozumu,
któremu nasz rozum i nasza wolność powinny być poddane”.
– W jaki sposób człowiek może rozpoznać prawo naturalne?

– Jaka jest główna zasada prawa naturalnego?
420
„Naturalne prawo moralne obowiązuje wszystkich. Mówi człowiekowi, jakie ma
podstawowe prawa i obowiązki, i stanowi tym samym właściwą podstawę współżycia
w rodzinie, społeczeństwie i państwie. Ponieważ naturalne poznanie jest często
zmącone przez grzech i ludzkie słabości, człowiek potrzebuje pomocy Boga i Jego
objawienia, aby podążać właściwą drogą”.
(Youcat, p. 333)
– Kogo obowiązuje prawo naturalne?

– Co jest treścią prawa naturalnego?
– Dlaczego człowiek w rozpoznawaniu prawa naturalnego potrzebuje pomocy
Boga?
„Główne przepisy prawa naturalnego zostały wyłożone w Dekalogu. Prawo to

jest nazywane prawem naturalnym nie dlatego, że odnosi się do natury istot nie-
rozumnych, lecz dlatego, że rozum, który je ogłasza, należy do natury człowieka”.
– Co jest spisanym prawem naturalnym?

– Dlaczego człowiek może to prawo rozpoznawać i żyć według niego?
K. podsumowuje:
Prawo naturalne jest trwałe i niezmienne. Nie jest uzależnione od przemian
historycznych czy zmieniających się poglądów i ideologii. Treść prawa naturalne-
go wypisana jest przez Boga w sercu każdego człowieka (por. Rz 2,15). Nikt tego
prawa nie może człowiekowi odebrać, ponieważ jest wpisane w jego naturę. Prawo
naturalne broni ludzkiej godności oraz określa fundamentalne prawa i obowiązki
człowieka. Jako podstawowe prawa wymienia się: prawo do życia, prawo własno-
ści, prawo do owoców pracy. Prawo naturalne ma bronić nienaruszalnych praw
człowieka i jest ono uważane za nadrzędne wobec prawa stanowionego. Nad tym
prawem nie można dyskutować i zmieniać go ze względu na poglądy grupy osób.
W przeciwieństwie do prawa naturalnego prawo stanowione jest obowiązującym
w danym społeczeństwie zbiorem norm, które zostały ustanowione przez organy
państwowe, i jest wolne od ocen moralnych.
2. Normy moralne – miniwykład
K. poleca uczniom przeczytać z podręcznika definicję norm moralnych:
„Nie każde zachowanie człowieka ma jednakową wartość. Pewne zachowania
prowadzą do rozwoju i szczęścia, do budowania więzi miłości z Bogiem, z samym sobą
i z innymi ludźmi. Są jednak i takie zachowania, które prowadzą do nienawiści, ego-
izmu, agresji czy desperacji. W tej sytuacji konieczna jest analiza ludzkiego zachowania
w wymiarze moralnym. Normy moralne można określić jako zasady, które chronią nas
przed wyrządzaniem krzywdy sobie i innym ludziom, które ukazują sposoby postępowa-
nia zgodne z naturą i powołaniem człowieka. Z kolei wrażliwość moralna to zdolność
odróżniania zachowań, które krzywdzą od zachowań, które służą dobru człowieka”.
(M. Dziewiecki, Odrzucanie norm moralnych i wartości duchowych. Analiza przyczyn i skutków,
<http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TM/0106N_01.html>, dostęp: 11.08.2014)
421
3. Zyski i straty – analiza tekstu biblijnego
K. przypomina historię Józefa Egipskiego i jego braci.
Człowiek w swojej wolności może sprzeciwić się prawu naturalnemu. Historie
takich postaw znajdziemy w Piśmie Świętym. To np. historia Józefa, sprzedanego
przez braci do Egiptu. Józef był najmłodszy z braci, ulubiony przez ojca, ale znie-
nawidzony przez braci. Bracia zazdrościli mu mądrości, pięknej szaty, a przede
wszystkim miłości ojca.
Wybrany uczeń czyta z Pisma Świętego:
„Józef udał się więc za swymi braćmi i znalazł ich w Dotain. Oni ujrzeli go z daleka
i zanim się do nich zbliżył, postanowili podstępnie go zgładzić, mówiąc między sobą:
«Oto nadchodzi ten, który miewa sny! Teraz zabijmy go i wrzućmy do którejkolwiek
studni, a potem powiemy: Dziki zwierz go pożarł. Zobaczymy, co będzie z jego snów!»
Gdy to usłyszał Ruben, [postanowił] ocalić go z ich rąk; rzekł więc: «Nie zabijajmy
go!» I mówił Ruben do nich: «Nie doprowadzajcie do rozlewu krwi. Wrzućcie go
do studni, która jest tu na pustkowiu, ale ręki nie podnoście na niego». Chciał on
bowiem ocalić go z ich rąk, a potem zwrócić go ojcu. Gdy Józef przybył do swych
braci, oni zdarli z niego jego odzienie – długą szatę z rękawami, którą miał na sobie.
I pochwyciwszy go, wrzucili do studni: studnia ta była pusta, pozbawiona wody. Kiedy
potem zasiedli do posiłku, ujrzeli z dala idących z Gileadu kupców (…); szli oni do
Egiptu. Wtedy Juda rzekł do swych braci: «Cóż nam przyjdzie z tego, gdy zabijemy
naszego brata i nie ujawnimy naszej zbrodni? Chodźcie, sprzedamy go Izmaelitom!
Nie zabijajmy go, wszak jest on naszym bratem!» I usłuchali go bracia. I gdy kupcy
madianiccy ich mijali, wyciągnąwszy spiesznie Józefa ze studni, sprzedali go Izma-
elitom za dwadzieścia [sztuk] srebra, a ci zabrali go z sobą do Egiptu”.
(Rdz 37,17-34)
K. wspólnie z uczniami analizuje tekst, uzupełniając stopniowo tabelę na tablicy:
Przekroczenie Bracia Cierpienie

norm zysk utrata Józefa
zazdrość poczucie wyższości radości życia brak miłości braci
plan zabicia brata pozbycie się brata godności zagrożenie życia
kłamstwo ucieczka przed dobrego imie- poczucie żalu
konsekwencjami nia we własnych
oczach
wrzucenie do studni pozbycie się pro- obecności brata lęk, niepewność…
blemu (wewnętrzna
pustka)
sprzedaż brata 20 sztuk srebra więzi z ojcem, któ- utrata wolności
ry cierpi
K. dopowiada:
Odrzucenie norm moralnych może nieść konsekwencje zarówno natychmiast,
jak i po upływie pewnego czasu. Tak było też w sytuacji braci Józefa. Znacie dalszy
422
ciąg historii. Po wielu trudnych przeżyciach (np. niesłuszne osadzenie w więzieniu)
Józef dostępuje wysokiego stanowiska w Egipcie. Dzięki jego mądrości faraon przy-
gotowuje zapasy na czas głodu, który dotyka również braci Józefa. Józef spotyka
się z nimi po wielu latach.
– Co czuli wtedy bracia Józefa?
– Dlaczego mógł ogarnąć ich lęk?
Dopiszcie do strat konsekwencje ich czynów w przyszłości.
Chętny uczeń dopisuje do kolumny „utrata”:
Strach przed zemstą, lęk, że ojciec dowie się o wszystkim…
Bracia Józefa sami wyznaczyli sobie prawa. Według nich mieli prawo zemścić
się na Józefie, pozbawić życia, sprzedać. Namawiali się nawzajem do zbrodni, a nie
zabili Józefa tylko dlatego, że mogli zarobić, sprzedając go do niewoli. Odebrali
mu to, co się należy każdemu: prawo do życia, prawo do wolności, do samostano-
wienia. Mogli wybierać między dobrem i złem – i wybrali zło, a potem nawzajem
się w nim utwierdzali.
4. Zobaczyć to, czego inni widzieć nie chcą – rozpoznawanie zysków i strat
Uczniowie nadal pracują w grupach. Otrzymują karty pracy z wypisanymi problemami
współczesnego świata (teczka pomocy). Mają wypisać zyski i straty młodego człowieka
na wzór tabeli o Józefie. Grupy mogą otrzymać po jednym problemie do analizy bądź
wszystkie.
– Z jakimi problemami moralnymi spotyka się młody człowiek?
Na kartach pracy macie wypisane zachowania, postawy i działania sprzeczne
z dobrem człowieka. Waszym zadaniem jest wypisać, jaki zysk osiąga młody człowiek,
co traci oraz na czym polega cierpienie poszczególnych osób w danej sytuacji. Weź-
cie pod uwagę straty w dwóch perspektywach – natychmiastowej i w dalszym życiu.
Przekroczenie Młody człowiek

Cierpienie
norm zysk utrata
narkotyki zapomnienie zdrowia, rodziny, rodzice:
o problemach życia…
eutanazja chory człowiek:
agresja koledzy:
aborcja dziecko:
związki partnerskie kobieta i mężczyzna:
„in vitro” poczęty, a niena-
rodzony człowiek
(embrion):
„róbta, co chceta” bliscy:
Uczniowie czytają swoje odpowiedzi. Najtrafniejsze chętny uczeń zapisuje w tabeli na
tablicy, a pozostali w zeszytach. K. uzupełnia:
423
Jeśli ktoś powiedziałby, że kobieta ma prawo do aborcji, bo chce tego grupa
kobiet, nie oznacza to, że wolno wprowadzić takie prawo. Prawa się nie ustala,
bo ktoś tego chce. Prawo do życia jest podstawowym prawem każdego człowieka,
wynikającym z natury i nie można z nim dyskutować. Człowiek ma prawo do życia.
Koniec kropka. Podobnie jest w kolejnych przypadkach, nad którymi pracowaliście.
Pozorny zysk z dokonanej aborcji jest niczym w porównaniu z utratą życia dziecka,
godności lekarza, szacunku kobiety wobec siebie.
Zarówno w historii Józefa i jego braci, jak i w sytuacjach analizowanych przez
was mamy do czynienia z relatywizmem moralnym. Jest to działanie poszczególnych
ludzi lub określonej grupy osób polegające na odwoływaniu się do tych systemów
wartości (prawo, humanizm, moralność świecka lub religijna, patriotyzm i in.), które
sprzyjają realizacji chwilowych oczekiwań bądź interesów. Tak jest w przypadku
osób domagających się legalizacji narkotyków, eutanazji, aborcji…
1. Pokonać relatywizm moralny – szczepionka

K. pyta:
– Jak zapobiegać postawom relatywizmu?
Uczniowie pracują w tych samych grupach i nad tymi samymi problemami. Grupy
otrzymują kolejną kartę pracy (teczka pomocy), na których wpisują szczepionkę –
sposoby zapobiegania postawom wyboru zła. K. wyjaśnia:
Dzisiejsza kultura, świat, w którym żyjemy, często neguje prawa wynikające
z natury. Zamiast uniwersalnego dobra wybiera egoistyczne zło. Do problemów,
które analizowaliście, dopiszecie, jak można im zapobiegać. Co można zrobić, by
nie doszło do zażywania narkotyków, aborcji, eutanazji… Zastanówcie się, jakie
działania podjęte wcześniej ze strony młodych ludzi, ich bliskich, kolegów, instytucji
i państwa mogłyby zapobiec tym dramatom.
Przekroczenie norm Szczepionka
Co mogą zrobić: młodzi, ich bliscy, koledzy, instytucje,
państwo…
narkotyki poszukiwanie osób wspierających, poświęcenie czasu przez
rodziców…
eutanazja
agresja
aborcja
związki partnerskie
„in vitro”
„róbta, co chceta”
424
Uczniowie czytają swoje propozycje. Najlepsze z nich można zapisać na tablicy i w ze-
szytach. K. uzupełnia:
Podane przez was propozycje są tak naprawdę realizowaniem 10 przykazań. Każ-
dy wybór dobra można przypisać do określonego przykazania. Jest także wypełnie-
niem prawa naturalnego, ponieważ prawo naturalne zostało wyrażone w Dekalogu.
Przykazania porządkują życie człowieka i dają poczucie bezpieczeństwa. Im
bardziej ludzie przekraczają przykazania, tym bardziej cierpią i odczuwają strach.
Widoczne to było w historii Józefa, jak również w przypadkach, które analizowali-
ście. Np. w przypadku narkomanii strach i brak poczucia bezpieczeństwa dotyczy
nie tylko osób, które zażywają narkotyki, ale również ich bliskich, a nawet przy-
padkowych osób.
K. poleca chętnemu uczniowi przeczytać z podręcznika 1 J 5,2-3:
„Po tym poznajemy, że miłujemy dzieci Boże,
gdy miłujemy Boga i wypełniamy Jego przykazania,
albowiem miłość względem Boga
polega na spełnianiu Jego przykazań,
a przykazania Jego nie są ciężkie”.
2. Konieczność przestrzegania zasad Dekalogu – rozmowa kierowana
K. może zapytać, kto w klasie najlepiej zna się na sporcie, i tej osobie stawia pytania:
– Jakie zasady obowiązują podczas meczu?
– Dlaczego wszyscy powinni stosować się do tych zasad?
– Jakie są kary za ich przekroczenie?
– Jak wyglądałby mecz, na którym nie byłoby żadnych zasad?
K. może polecić uczniowi przeczytanie historyjki (teczka pomocy):
Trwa mecz piłki nożnej, podczas którego zasadą jest brak wszelkich zasad.
Nikt nie sędziuje, nie ma oznaczonych linii ograniczających boisko, każde dzia-
łanie prowadzące do wygrania meczu jest dozwolone. Zaczyna się mecz. Piłkarz
biegnący z piłką w stronę bramki przeciwnika zostaje popchnięty i przewrócony.
Próbuje protestować. Zostaje za to zwyzywany i posądzony o narzucanie własnych
przekonań co do gry. Bramkarz przestawia bramkę w poprzek i twierdzi, że ma do
tego prawo, bo jest wolnym człowiekiem. Obrońca łapie za koszulkę napastnika, bo
ma moralny obowiązek nie dopuścić nikogo pod pole bramkowe. W końcu kibice
wyrywają sztachety z ławek i idą wymierzyć sprawiedliwość, bo nie może być tak,
żeby przeciwnik miał rację.
(oprac. na podst.: Relatywizm moralny i podwójne standardy. Kilka kwestii, <http://www.fronda.
pl/blogi/zycie-wierzacego/relatywizm-moralny-i-podwojne-standardy-kilka-kwestii,22655.html>,
dostęp: 11.08.2014)
– Kto z was chciałby uczestniczyć w takim meczu?

– Jaka byłaby szansa na wygranie?
Podobnie jest z życiem według zasad Dekalogu.
– Kto z was chciałby żyć w takim kraju, gdzie nie obowiązują żadne zasady?
– Dlaczego nie możemy tolerować życia bez poszanowania prawa?
425
Współcześnie „Tolerancję traktuje się jak najwyższą wartość, która jest ważniej-
sza od miłości i prawdy. Tak rozumiana «tolerancja» oznacza w praktyce zakaz od-
różniania dobra od zła, prawdy od fałszu. W świecie, w którym największą wartością
jest tolerancja, wszystko staje się absurdalne i bezsensowne, gdyż nie ma już różnicy
między dobrem a złem, szlachetnością a podłością, zdrowiem a chorobą. W takim
świecie wszystko jest jednakowo dobre tylko «inaczej»: zabijanie to ochrona życia
inaczej, narkomania to wolność inaczej, kradzież to zarabianie inaczej, choroba to
zdrowie inaczej, a kłamstwo to prawda inaczej”.
(M. Dziewiecki, Odrzucanie norm moralnych i wartości duchowych. Analiza przyczyn i skutków,
<http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TM/0106N_01.html>, dostęp: 11.08.2014)
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują tabelę z problemami współczesnego świata oraz szczepionki.
4. Praca domowa
1. Napisz, do czego może prowadzić odrzucenie przez człowieka norm moral-
nych.
2. Przeprowadź z trzema osobami wywiad na temat: „Dlaczego warto bronić
wartości moralnych”.
3. Przeanalizuj działalność Matki Teresy z Kalkuty i napisz, jakimi sposobami
przeciwdziałała aborcji, eutanazji i wykluczeniu społecznemu najbiedniej-
szych.
5. Modlitwa
K. proponuje uczniom modlitwę z początku katechezy.
Literatura
M. Dziewiecki, Odrzucanie norm moralnych i wartości duchowych. Analiza przyczyn
i skutków, <http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TM/0106N_01.html>,
dostęp: 11.08.2014.
Relatywizm moralny i podwójne standardy. Kilka kwestii, <http://www.fronda.pl/
blogi/zycie-wierzacego/relatywizm-moralny-i-podwojne-standardy-kilka-
kwestii,22655.html>, dostęp: 11.08.2014.
426
53. Dlaczego mądry, a nie inteligentny
i bogaty? Mądrość Salomona
– Zrozumienie, że mądrość jest darem Boga.
– Kształtowanie umiejętności podejmowania właściwych decyzji.
Wiedza:
– Uczeń wymienia ważniejsze fakty z życia Salomona,
– definiuje mądrość i wymienia jej przejawy,
– wskazuje różnice między mądrością Bożą a ludzką,
– omawia przejawy mądrości Salomona.
Umiejętności:
– Uczeń potrafi właściwie oceniać czyny, nazywając zło złem, a dobro dobrem,
– uzasadnia potrzebę Bożej pomocy w dokonywaniu mądrych wyborów.
– Uczeń dokonuje mądrych, zgodnych z wolą Bożą wyborów,
– wyraża postawę odpowiedzialności za rozwój darów, które otrzymał od Boga,
– dziękuje Bogu za właściwie podjęte decyzje i ich owoce.
Metody, formy i techniki: opowiadanie biblijne, ankieta, analiza tekstu biblijnego,

prezentacja nagrania, rozmowa kierowana, analiza tekstu, prezentacja postaw,
zdania niedokończone, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: fragment programu „Mądrość Salomona. Biblijna lekcja religii”
(odc. 85), karty pracy z tekstem i pytaniami.
1. Modlitwa
Uczniowie czytają tekst modlitwy o mądrości, która pomaga dokonywać właściwych
wyborów (podręcznik):
Przychodzę do Ciebie Boże i proszę o mądrość:
oczu, aby patrzyły mądrze,
ust, aby mówiły mądrze,
kroków, aby podążały mądrze,
serca, aby kochało mądrze,
myśli, aby były mądre,
rozumu, aby wybierał mądrze.
427
Przyjdź, Duchu Święty,
wypełnij nasze serca darem Twojej mądrości.
Przez Chrystusa Pana naszego. Amen.
2. Salomon sprawiedliwym sędzią – opowiadanie biblijne
K. opowiada historię sądu Salomona na podstawie 1 Krl 3,16-28. Uczniowie w trakcie
opowiadania mogą kontynuować wątek po stawianym pytaniu. Za prawidłową kon-
tynuację otrzymują plusy.
Salomon jako król sprawował też władzę sędziowską. Przyszły do niego dwie
kobiety.
– Z jakim problemem zwróciły się do Salomona?
Jedna z kobiet trzymała na ręku żywe dziecko, druga zaś dziecko martwe. Obie
mieszkały w jednym domu i obie zostały matkami w podobnym czasie. Gdy pewnej
nocy jedno z dzieci zmarło, obie uważały, że to, które żyje, jest jej dzieckiem. Jed-
na oskarżała drugą, że żywe dziecko zostało podmienione na martwe. Król, chcąc
rozsądzić spór, wydał polecenie strażnikowi.
– Jakie to było polecenie?
Salomon polecił strażnikowi pałacu podzielić żywe dziecko na dwie części, po
połowie dla każdej matki.
– Jaka była reakcja matek?
Pierwsza prosiła, by pozostawić dziecko przy życiu i oddać drugiej kobiecie.
Druga zgadzała się z poleceniem Salomona, by je zabić i podzielić.
– Jaki wydał wyrok Salomon?
Salomon oddał dziecko matce, która wolała raczej stracić je, niż pozwolić, by
zostało zabite.
Nie jest łatwe wydawanie wyroków tak, by były sprawiedliwe. Można zastanowić
się, co pomogło Salomonowi wydać właściwy wyrok. Czy to inteligencja, mądrość
czy też inne cechy?
3. Podejmowane wybory – ankieta
K. rysuje na tablicy kontur człowieka i odchodzących od niego 5 strzałek, które pod-
pisuje:
MĄDROŚĆ
BOGACTWO
DŁUGIE ŻYCIE
SŁAWA
INTELIGENCJA
K. mówi:
Wyobraźcie sobie, że Bóg chce wam dać wielki dar i proponuje do wyboru: mą-
drość, bogactwo, inteligencję, długie życie lub sławę. Możecie wybrać tylko jedną
rzecz. Na co się zdecydujecie?
428
K. organizuje sondaż. Uczniowie przez podniesienie ręki wskazują swój wybór, a chętny
uczeń liczy głosujące osoby i zapisuje na tablicy obok strzałek. W zależności od ilości
głosów oddanych na daną propozycję K. pyta:
– Dlaczego najbardziej pragniecie…?
– Jaka płynie korzyść z posiadania…?
Przed podobnym wyborem stanął król Salomon. To, co wybrał i co otrzymał,
będzie treścią naszej katechezy.
K. poleca zapisać temat: „Dlaczego mądry, a nie inteligentny i bogaty? Mądrość Sa-
lomona”.
1. Salomon prosi o mądrość – analiza tekstu biblijnego, prezentacja nagrania

K. może zaprezentować uczniom fragment programu „Mądrość Salomona. Biblijna
lekcja religii” (odc. 85) z tekstem 1 Krl 3,5-15 czytanym przez lektora (od 0:25 do 2:00;
całość – 10:06) <http://wideo.onet.pl/religia-madrosc-salomona-biblijna-lekcja-religii-
odc-85,6402,w.html>, dostęp: 23.07.2014 lub K. poleca uczniom otworzyć podręczniki
i przeczytać fragment 1 Krl 3,5-15. Wcześniej wyjaśnia:
Salomon dziedziczył tron po swoim ojcu Dawidzie. Od jego decyzji zależał los
ludu izraelskiego. Do niego należało rządzenie całym narodem i rozsądzanie sporów
między poddanymi.
„Pan ukazał się Salomonowi w nocy, we śnie. Wtedy rzekł Bóg: «Proś o to,
co mam ci dać». A Salomon odrzekł: «Tyś okazywał Twemu słudze, Dawidowi,
memu ojcu, wielką łaskę, bo postępował wobec Ciebie szczerze, sprawiedliwie
i w prostocie serca. (…) Tyś ustanowił królem Twego sługę w miejsce Dawida,
mego ojca, a ja jestem bardzo młody i nie umiem rządzić. Ponadto Twój sługa jest
pośród Twego ludu, któryś wybrał, ludu mnogiego, którego nie da się zliczyć ani
też spisać z powodu jego mnóstwa. Racz więc dać Twemu słudze serce rozumne do
sądzenia Twego ludu i rozróżniania dobra od zła, bo któż zdoła sądzić ten lud Twój
tak liczny?» Spodobało się Panu, że właśnie o to Salomon poprosił. Bóg więc mu
powiedział: «Ponieważ poprosiłeś o to, a nie poprosiłeś dla siebie o długie życie ani
też o bogactwa, i nie poprosiłeś o zgubę twoich nieprzyjaciół, ale prosiłeś dla siebie
o umiejętność rozstrzygania spraw sądowych, oto spełniam twoje pragnienie i daję
ci serce mądre i pojętne, takie, że podobnego tobie przed tobą nie było i po tobie
nie będzie. I choć nie prosiłeś, daję ci ponadto bogactwo i sławę, tak iż za twoich
dni podobnego tobie nie będzie wśród królów. Jeśli zaś będziesz postępować moimi
drogami, zachowując moje prawa i polecenia za przykładem twego ojca, Dawida, to
przedłużę twoje życie». Gdy Salomon się obudził, uświadomił sobie, że to był sen.
Udał się do Jerozolimy i stanąwszy przed Arką Przymierza Pańskiego, ofiarował
całopalenia i złożył ofiary pojednania oraz wyprawił ucztę wszystkim swoim sługom”.
(1 Krl 3,5-15)
K. pyta:
– O co Salomon mógł prosić Boga?
– O co Salomon Go poprosił?
429
– Dlaczego poprosił o mądrość?
– Na czym polega mądrość według Salomona?
Salomon prosi o mądrość nie ze względu na siebie, lecz ze względu na naród,
którym ma rządzić.
2. Mądrość Salomona – rozmowa kierowana, prezentacja nagrania
K. poleca uczniom wypisać z tekstu, na czym polegała mądrość w rozumieniu Salo-
mona. Uczeń zapisuje na tablicy:
Mądrość Salomona:
 serce pełne rozsądku do sądzenia ludu,
 rozróżnianie dobra i zła.
– Co to znaczy mieć serce pełne rozsądku?
– Co to znaczy rozróżniać dobro i zło?
K. może zaprezentować uczniom kolejny fragment filmu „Mądrość Salomona. Biblijna
lekcja religii” (odc. 85), od 2:00 do 3:50 lub wyjaśnia:
Mądrości, o którą prosił Salomon, nie można się nauczyć na uniwersytecie czy
przez studiowanie ksiąg. To mądrość życia według prawa ustanowionego przez
Boga. Jest ona darem, który można wyprosić na modlitwie.
– Co jeszcze Salomon otrzymał od Boga?
– Dlaczego Bóg dał Salomonowi więcej niż prosił?
– Dlaczego warto być mądrym człowiekiem?
Salomon otrzymał to wszystko, z czego mogliście wybrać na początku katechezy.
Ten, kto wybiera mądrość, może otrzymać wszystko, tzn. bogactwo, długie życie
i sławę. Nie są to jednak dary, które mają być wykorzystywane do egoistycznego
zaspokajania własnych potrzeb, lecz do służenia innym.
Bóg nie jest przeciwnikiem bogactwa, inteligencji czy sławy, chce tylko, aby czło-
wiek potrafił właściwie dysponować tym, co od Niego otrzymuje. Człowiek mądry
ma wszystko, bo potrafi właściwie pokierować swoim życiem.
1. Mądry czy inteligentny – analiza tekstu, praca w grupach

K. rysuje na tablicy tabelę z kolumnami „Mądrość” i „Inteligencja”. Następnie pyta
uczniów:
– Na czym polega mądrość?
– Jaka jest różnica między mądrością a inteligencją?
– Jaka jest różnica między człowiekiem mądrym a inteligentnym?
K. dzieli klasę na 4-osobowe grupy, przydziela każdej karty pracy z tekstem i pytaniami
(teczka pomocy). Po 5 min. przedstawiciel grupy czyta głośno tekst i odpowiada na
pytania. Wybrany uczeń zapisuje odpowiedzi hasłowo w tabeli.
Grupa 1
„Człowiek może używać swojej zdolności myślenia i inteligencji tak niemądrze,
że zacznie manipulować samym sobą i zniekształcać swoją świadomość. Sposób
430
myślenia o matematyce, chemii czy biologii zależy głównie od naszej inteligencji,
wiedzy i wykształcenia. Natomiast sposób myślenia o nas samych i o naturze czło-
wieka zależy głównie od naszego sposobu postępowania. Ponieważ człowiek nie ma
granic w błądzeniu, nie ma też granic w manipulowaniu własnym myśleniem. (…)
Takie właśnie myślenie według postępowania sprawia, że nawet niektórzy ludzie
inteligentni i wykształceni uznają za prawdę coś tak nieprawdziwego, jak przeko-
nanie, że możliwa jest spontaniczna samorealizacja człowieka, że piwo to nie napój
alkoholowy, że antykoncepcja to „lek”, że prezerwatywa daje „bezpieczny” seks, że
w jakiejś fazie swego rozwoju człowiek nie jest człowiekiem, albo że istnieją „wolne
związki”, a zatem związki, które nie wiążą, czyli nie są związkami”.
(M. Dziewiecki, Inteligencja i mądrość, <http://www.marekdziewiecki.pl/najnowsze-publikacje/
inteligencja-i-madrosc.html>, dostęp: 23.07.2014)
– Na czym polega inteligencja?

– Jakie zagrożenia niesie inteligencja bez mądrości?
Grupa 2
„(…) wysoka inteligencja nie gwarantuje mądrości. Nawet ludzie wyjątkowo
inteligentni i wysoce wykształceni potrafią myśleć nierozumnie, jeśli tylko pasuje
to do ich sposobu postępowania. Inteligencja jest jak miecz obosieczny. Ludzie
szlachetni wykorzystują ją po to, by precyzyjnie analizować rzeczywistość i szukać
prawdy, która wyzwala nie tylko z grzechu, lecz także ze słabości, naiwności, mani-
pulacji. Ludzie przeżywający kryzys czy żyjący kosztem innych ludzi, posługują się
inteligencją po to, by sprawnie manipulować, biegle oszukiwać, sprytnie kłamać,
robić dobre wrażenie, odgrywać rolę, jaka – w ich przekonaniu – im się opłaca. In-
teligencja jest czymś wrodzonym, natomiast mądrość jest czymś nabytym. Mądrość
to konsekwencja życia uczciwego i prawego”.
– Jakie dobro może przynieść właściwe wykorzystanie inteligencji?

Grupa 3
„Mądrość to coś więcej niż tylko sprawność w myśleniu. To kwestia miłości. Nie
osiągnie mądrości ten, kto nie kocha, gdyż mądrość to zdolność wykorzystywania
inteligencji, wykształcenia i wiedzy właśnie po to, by kochać. Człowiekiem mądrym
może być nawet analfabeta, pod warunkiem, że uczy się kochać mądrze, czyli na
wzór Jezusa. Miłość jest bowiem nie tylko szczytem dobroci, lecz także szczytem
mądrości. Nie trzeba w ogóle myśleć, by kogoś krzywdzić. Trzeba natomiast bardzo
mądrze myśleć po to, by kogoś rozumieć, wspierać w rozwoju i chronić przed jego
własnymi słabościami”.
431
– Dlaczego mądrość nie jest uzależniona od inteligencji?
Grupa 4
„Kto kocha, ten nie musi znać się na astronomii czy fizyce, lecz świetnie rozumie
człowieka. Wie, jaki sposób postępowania prowadzi do błogosławieństwa i życia,
a jaki do przekleństwa i śmierci. (…) Jest to zdolność odróżniania tych zachowań,
które prowadzą nas do świętości, do przyjaźni z Bogiem i ludźmi, do trwałej radości
i szczęścia, od tych zachowań, które prowadzą nas do krzywd, cierpień, grzechów,
uzależnień i rozpaczy. Człowiek mądry wie, że istnieją niemądre sposoby postępo-
wania, które sprawiają, że niektórym ludziom odechciewa się żyć. Taki człowiek
rozumie, dlaczego nieszczęśliwi są ci, którzy nie kochają. Wie też, że szczytem
nierozumności jest inteligentny egoista, gdyż skoro jest inteligentny, to ma szansę
odkryć oczywisty fakt, że szczęśliwi są tylko ci, którzy kochają i wiążą swój los z tymi,
którzy też kochają”.

Uczeń zapisuje na tablicy odpowiedzi poszczególnych grup.

MĄDROŚĆ INTELIGENCJA
 szuka prawdy bez mądrości:
 jest konsekwencją uczciwego i prawego życia  jest tylko wiedzą
 wypływa z miłości  prowadzi do manipulacji
 wykorzystuje inteligencję do dobrego celu  myli prawdę z fałszem
 nie zależy od ilości wiedzy  może prowadzić do oszuki-
 rozumie, wspiera i chroni wania,
 potrafi odróżniać dobro od zła  unieszczęśliwia ludzi
 prowadzi do świętości nie potrafi kochać…
 prowadzi do przyjaźni z Bogiem i ludźmi z mądrością:
 prowadzi do trwałej radości i szczęścia,  służy dobru…
 uszczęśliwia ludzi…
K. podsumowuje:
Mądrość Boża jest pełna Boga, zawsze zmierza ku dobru najwyższemu człowie-
ka, daje pokój serca, uczy właściwych relacji do drugiego człowieka, daje siłę do
wykorzystywania wszystkiego, co przynosi życie dla większego dobra.
Inteligencja, czyli inaczej mówiąc mądrość ludzka, jest bardziej ukierun-
kowana na osobiste korzyści, na rozwijanie tylko samego siebie, realizowanie
marzeń, zaspokajanie własnych potrzeb, jest egoistyczna, stara się unikać tego,
co trudne. Potrafi manipulować innymi ludźmi, najczęściej usprawiedliwia swoje
błędne decyzje.
432
2. Zastosowanie mądrości – prezentacja postaw
Uczniowie pracują w grupach jak wcześniej. Każda otrzymuje opis uzdolnień młodych
ludzi. Mają podać przykłady, jak mogą je wykorzystać dla dobrych celów oraz z krzyw-
dą dla innych i samych siebie. Uczniowie mają około 3 min. na przygotowanie się,
następnie prezentują przed klasą swoje propozycje.
Grupa 1
Wojtek i Mirek mają 15 lat. Obaj są uzdolnieni plastycznie i lubią malować
sprayem. Podaj przykład wykorzystania ich uzdolnień bez mądrości oraz do czegoś
dobrego.
Grupa 2
Krzysiek i Waldek mają 15 lat. Obaj są dobrymi informatykami i lubią tworzyć
strony internetowe. Podaj przykład wykorzystania ich uzdolnień bez mądrości oraz
do czegoś dobrego.
Grupa 3
Ania i Paulina mają 15 lat. Obie są uzdolnione muzycznie i lubią śpiewać i grać
na gitarze. Podaj przykład wykorzystania ich uzdolnień bez mądrości oraz do czegoś
dobrego.
Grupa 4
Zosia i Jacek mają 15 lat. Oboje są dobrymi komikami i lubią występować na
scenie. Podaj przykład wykorzystania ich uzdolnień bez mądrości oraz do czegoś
dobrego.
K. podsumowuje wypowiedzi uczniów, stwierdzając:
Mądrość prowadzi do dobra własnego i innych. Odrzucenie jej sprawia cierpienie
wielu osobom.
3. Wiem, że mądrość… – zdania niedokończone
K. wyjaśnia:
Podobnie jak na początku katechezy macie możliwość wyboru: chcecie zdobywać
mądrość, bogactwo, inteligencję, długie życie czy sławę.
K. ponownie organizuje sondaż, uczniowie przez podniesienie ręki wskazują swój wybór,
a chętny uczeń liczy głosujących i zapisuje wynik na tablicy obok poprzedniego zapisu.
W zależności od tego, czy i jak zmieniły się decyzje uczniów, pyta:
– Jakie zmiany dokonały się w waszych decyzjach?
– Dlaczego ważniejsze okazało się…?
– Która z mądrości – ta od Boga czy ta ludzka – ma większą wartość?
W podręczniku przy każdym temacie są przywoływane wartości służące czło-
wiekowi. Jedną z nich jest mądrość. Ułóżcie własne wyjaśnienie mądrości, kończąc
zdania:
Warto… mądrość…
Wiem, że mądrość…
433
Uczniowie mogą kończyć zdania, pracując w parach. Po 3 min. chętni czytają głośno
swoje uzupełnienia, najlepsze K. zapisuje na tablicy, a uczniowie w zeszytach.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują zapis z tablicy: „Mądrość Salomona”, treść tabeli „Mądrość
i inteligencja” oraz dokończone zdania.
5. Praca domowa
1. Przeprowadź wywiad na temat: „Moja najmądrzejsza decyzja w życiu”.
2. Zastanów się, kto jest dla ciebie przykładem niezwykłej mądrości.
3. Podczas wieczornej modlitwy zastanów się, jakie dobre decyzje podjąłeś
w swoim życiu. Podziękuj za nie Bogu.
6. Modlitwa
Taka sama jak na początku katechezy.
Literatura
M. Dziewiecki, Inteligencja i mądrość, <http://www.marekdziewiecki.pl/najnowsze-
-publikacje/inteligencja-i-madrosc.html>, dostęp: 23.07.2014.
Warto wykorzystać
„Mądrość Salomona. Biblijna lekcja religii” odc. 85, (10:06), <http://wideo.onet.
pl/religia-madrosc-salomona-biblijna-lekcja-religii-odc-85,6402,w.html>,
dostęp: 23.07.2014.
434
54. Moje obowiązki, które mnie rozwijają
Zasadnicze cele katechetyczne
– Poznanie znaczenia pracowitości w rozwoju człowieka i osiąganiu zamierzo-
nych celów.
– Kształtowanie postawy pracowitości.
Szczegółowe cele operacyjne
Wiedza:
– Uczeń podaje przykłady ludzi (uczniów, sportowców, naukowców…), którzy
osiągnęli sukces dzięki wytężonej pracy,
– wymienia swoje najważniejsze obowiązki.
Umiejętności:
– Uczeń podaje przykłady prac, zajęć, które podejmuje z chęcią, oraz takich, do
których czuje się przymuszany,
– interpretuje przypowieść o talentach.
– Uczeń uzasadnia potrzebę pracowitości dla rozwoju zarówno jednostek wy-
bitnych, jak i przeciętnych uzdolnień,
– wykorzystuje swoje umiejętności dla dobra własnego i innych.
Metody, formy i techniki: opowiadanie, film, rozmowa kierowana ubogacona prezen-

tacją, zarządzanie majątkiem, czytanie i analiza tekstu biblijnego, redagowanie
przypowieści, refleksja, praca w grupach, praca w parach.
Środki dydaktyczne: film „Malowanie piaskiem” lub „Mam Talent III. Magda
Welc”, zdjęcia (slajdy) osób, które osiągnęły sukces, banknoty o nominale 5,
3 i 1 milion, karty pracy „Duchowe talenty”.
1. Modlitwa
Duchowi Świętemu oddajmy nasz wysiłek i prośmy Go, aby kierował naszymi
myślami i słowami, aby pomógł nam odkryć w sobie dary otrzymane od Boga:
„Duchu Święty, który oświecasz…”
2. Praca radością czy przykrością – opowiadanie
K. opowiada „Bajkę o pracowitej mrówce”.
Codziennie wcześnie rano mała mrówka przybywała do pracy i natychmiast
rozpoczynała wykonywanie swoich obowiązków. Produkowała dużo, a to, co robiła,
dawało jej satysfakcję.
435
Szef lew był zdumiony, widząc, że mrówka pracuje bez nadzoru. Pomyślał więc,
że jeśli mrówka może wytwarzać tak dużo bez nadzoru, to czyż nie wytwarzałaby
jeszcze więcej, gdyby miała nadzorcę?!
Zatrudnił więc karalucha, który posiadał szerokie doświadczenie jako nadzorca
i znany był z pisania znakomitych raportów.
Pierwszą decyzją karalucha było wprowadzenie systemu kart zegarowych. Po-
trzebował także sekretarki, by pomagała mu pisać i drukować raporty oraz pająka
do zarządzania archiwami i monitorowania wszystkich rozmów telefonicznych.
Lew był zachwycony raportami karalucha i poprosił go o sporządzenie dodatko-
wych wykresów, w celu opisania tempa produkcji i przeanalizowania trendów tak,
by mógł je wykorzystać w prezentacji na zebraniach Zarządu.
Tak więc karaluch musiał kupić nowy komputer, drukarkę laserową i zatrudnić
muchę do prowadzenia działu informatyki.
Mrówka, kiedyś tak produktywna i zrelaksowana, nienawidziła nadmiaru nowej
papierkowej roboty i spotkań, które zabierały jej większość czasu.
Lew doszedł zatem do wniosku, że nadszedł czas mianowania osoby kierującej
działem, w którym pracowała mrówka.
Stanowisko dał więc cykadzie, której pierwszą decyzją był zakup do biura nowego
dywanu i ergonomicznego krzesła. Nowy kierownik cykada również potrzebowała
komputera i osobistego asystenta, którego wzięła ze sobą z poprzedniego działu
po to, by pomógł jej przygotować Strategiczny Plan Optymalizacji Kontroli Pracy
i Budżetu.
Dział, w którym pracowała mrówka, stał się smutnym miejscem, gdzie nikt się
już nie śmiał, za to wszyscy byli nerwowi. W tym samym czasie cykada przekonała
szefa lwa, co do absolutnej konieczności przeprowadzenia badania środowiska pracy.
Po przeglądzie kosztów funkcjonowania działu mrówki lew stwierdził, że efektyw-
ność uległa znacznemu zmniejszeniu. Zatrudnił więc sowę, prestiżowego i znanego
konsultanta, by ta przeprowadziła audyt i zaproponowała rozwiązania.
Sowa spędziła w dziale trzy miesiące i przygotowała ogromny, wielotomowy ra-
port, kończący się następującym wnioskiem: „W dziale jest przerost zatrudnienia”.
Zgadnijcie, kogo lew zwolnił jako pierwszego?
Oczywiście mrówkę, gdyż wykazywała „brak motywacji i negatywną postawę”.
(Bajka o pracowitej mrówce, autor nieznany)
K. pyta:
– Kiedy mrówka pracowała z dobrymi efektem i satysfakcją?
– Kiedy utraciła radość z pracy?
– Dlaczego jej praca nie przynosiła dobrych wyników, gdy nadzorowali ją inni?
Dopóki mrówka pracowała z własnej woli, praca przynosiła jej satysfakcję. Praca
pod przymusem odebrała jej radość tworzenia.
– Jakie czynności wykonujecie z radością?
– Jakie prace wykonujecie pod przymusem?
– Dlaczego ważne jest osiąganie satysfakcji z własnej pracy?
436
Każdy z was ma jakieś obowiązki: w szkole, w domu, a niektórzy także dodatkowe,
związane na przykład ze sportem czy uczęszczaniem na kółka przedmiotowe. Mogą
one stać się uciążliwym trudem lub pracą wykonywaną z satysfakcją.
3. Jak osiągnąć sukces? – film, rozmowa kierowana ubogacona prezentacją
K. może zaprezentować uczniom fragment filmu „Malowanie piaskiem” (np.: do 5:00)
<http://www.youtube.com/watch?v=4Bdm2rWA_0M>, dostęp: 26.07.2014 lub nagra-
nie „Mam Talent III. Magda Welc”, (2:00) <http://www.youtube.com/watch?v=VhhB3-
-SxdEU>, dostęp: 26.07.2014. Po obejrzeniu uczniowie wyrażają swoje odczucia.
K. pyta:
– W jakich dziedzinach osiągnięcie sukcesu połączone jest z wytężoną pracą?
– Czy znacie kogoś, kto osiągnął sukces, ale wcześniej włożył wiele wysiłku
w pracę?
Uczniowie mogą wymieniać zarówno osoby współczesne, jak i z historii. Mogą to być
osoby z osiągnięciami sportowymi, artystycznymi, politycznymi, a także działające
charytatywnie. Warto pokazać uczniom ich zdjęcia (slajdy).
Przykładowi ludzie sukcesu: Agnieszka Radwańska, Jakub Błaszczykowski, Anna Dym-
na (fundacja na rzecz niepełnosprawnych), ks. Jacek Stryczek (inicjator Szlachetnej
Paczki). Warto dać przykłady ucznia ze szkoły lub kogoś szlachetnego ze środowiska.
Patrząc na sportowców stających na podium czy artystów odbierających nagrody,
nie widzimy wielogodzinnych treningów czy ćwiczeń, które poprzedziły ich sukces.
Widzimy tylko owoc ich pracy, za którym kryje się systematyczny wysiłek, pokony-
wanie słabości, podejmowanie ciągle nowych wyzwań.
K. poleca zapisać temat: „Moje obowiązki, które mnie rozwijają”.
1. Gdybym miał 5 milionów – zarządzanie majątkiem

K. dzieli klasę na trzy części i rozdaje banknoty (po jednym na 2 osoby) – w pierwszej
o nominale 5 milionów, w drugiej o nominale 3 milionów i w trzeciej o nominale
1 milion (teczka pomocy). Uczniowie w parach zastanawiają się, co mogliby zrobić
z taką kwotą i wpisują propozycje na banknotach. K. wyjaśnia:
Pomyślcie, że do każdego z was przychodzi szef firmy, który mówi, że ponieważ
musi wyjechać, otrzymacie dużo pieniędzy. W jednej części klasy otrzymaliście po
5 milionów złotych, w drugiej po 3 miliony, w trzeciej po 1 milionie. Szef wyjechał
do filii firmy na inny kontynent i nie sprawdza, co robicie z pieniędzmi.
– Co zrobilibyście z takimi kwotami?
– Kto z was jest zawiedzony, że otrzymał mniej niż inni?
Uczniowie zastanawiają się i po 2 min. zgłaszają swoje propozycje. Chętny uczeń może
je zapisać na tablicy. K. podsumowuje pracę w zależności od odpowiedzi uczniów,
należy jednak wspomnieć:
Wiele osób chciałoby wydawać otrzymane pieniądze, żyć łatwo, bez trudu i wy-
siłku. Inni oddaliby je do banku, żeby pomnażały się i by ich wystarczyło na dłużej.
437
Może są i tacy, którzy chcieliby je pomnażać ciężką pracą i służyć nimi tym, którzy
mają braki finansowe.
Mija pięć lat. Powrócił właściciel firmy i chce się z wami rozliczyć.
– Jak wyglądałoby wasze rozliczenie?
– Kto z was miałby do oddania taką samą kwotę jaką otrzymał?
– Kto z was miałby do oddania większą kwotę niż otrzymał?
– Komu by zabrakło?
– Jak właściciel mógłby ukarać tych, którzy roztrwonili jego majątek?
Każdemu zostają powierzone jakieś obowiązki na miarę naszych umiejętności.
Sami przekonaliście się, że nie wszyscy chcieliby właściwie korzystać z pieniędzy,
którymi zostali obdarowani. Woleliby ich używać, a nie pomnażać.
2. Przypowieść o talentach – czytanie i analiza tekstu biblijnego
Uczniowie czytają tekst Ewangelii Mt 25,14-30 z podręcznika:
„Podobnie też [jest z królestwem niebieskim] jak z pewnym człowiekiem, który
mając się udać w podróż, przywołał swoje sługi i przekazał im swój majątek. Jednemu
dał pięć talentów, drugiemu dwa, trzeciemu jeden, każdemu według jego zdolności,
i odjechał. Zaraz ten, który otrzymał pięć talentów, poszedł, puścił je w obieg i zyskał
drugie pięć. Tak samo i ten, który dwa [otrzymał]; on również zyskał drugie dwa. Ten
zaś, który otrzymał jeden, poszedł i rozkopawszy ziemię, ukrył pieniądze swego pana. Po
dłuższym czasie powrócił pan owych sług i zaczął rozliczać się z nimi. Wówczas przyszedł
ten, który otrzymał pięć talentów. Przyniósł drugie pięć i rzekł: «Panie, przekazałeś
mi pięć talentów, oto drugie pięć talentów zyskałem». Rzekł mu pan: «Dobrze, sługo
dobry i wierny! Byłeś wierny w rzeczach niewielu, nad wieloma cię postawię: wejdź
do radości twego pana!» Przyszedł również i ten, który otrzymał dwa talenty, mówiąc:
«Panie, przekazałeś mi dwa talenty, oto drugie dwa talenty zyskałem». Rzekł mu pan:
«Dobrze, sługo dobry i wierny! Byłeś wierny w rzeczach niewielu, nad wieloma cię
postawię: wejdź do radości twego pana!» Przyszedł i ten, który otrzymał jeden talent,
i rzekł: «Panie, wiedziałem, żeś jest człowiek twardy: żniesz tam, gdzie nie posiałeś,
i zbierasz tam, gdzie nie rozsypałeś. Bojąc się więc, poszedłem i ukryłem twój talent
w ziemi. Oto masz swoją własność!» Odrzekł mu pan jego: «Sługo zły i gnuśny! Wie-
działeś, że żnę tam, gdzie nie posiałem, i zbieram tam, gdzie nie rozsypałem. Powinieneś
więc był oddać moje pieniądze bankierom, a ja po powrocie byłbym z zyskiem odebrał
swoją własność. Dlatego odbierzcie mu ten talent, a dajcie temu, który ma dziesięć
talentów. Każdemu bowiem, kto ma, będzie dodane, tak że nadmiar mieć będzie.
Temu zaś, kto nie ma, zabiorą nawet to, co ma. A sługę nieużytecznego wyrzućcie na
zewnątrz – w ciemności! Tam będzie płacz i zgrzytanie zębów»”.
(Mt 25,14-30)
K. pyta:
– Jakie kwoty otrzymali słudzy?
– Co z nimi zrobili?
– Jak pan rozliczył ich po powrocie?
– Którzy słudzy wykazali się pracowitością?
– Który okazał się leniwy?
– Dlaczego leniwy został ukarany?
438
– Jak został nagrodzony pierwszy i drugi sługa?
– Czym różniły się ich nagrody?
K. wyjaśnia:
Jeden talent to 42 kilogramy srebra lub złota. Aby zapracować na niego, potrzeba
było około 20 lat pracy. Ale talent ma w przypowieści znaczenie symboliczne. To
nie tylko umiejętności i uzdolnienia, które są wrodzone, jak talent muzyczny czy
plastyczny. Każdy z nas otrzymał do spełnienia jakieś zadanie, które Bóg przydzielił
nam na czas naszego życia. By je wypełnić, otrzymujemy Bożą pomoc i powinniśmy
z niej skorzystać. Im więcej otrzymujemy, tym więcej musimy pracować.
Każdy ze sług otrzymał talenty odpowiednio do swoich możliwości i miał je roz-
winąć. Sługa, który pomnożył 5 talentów, i ten, który pomnożył 3 talenty, otrzymali
tę sam nagrodę. Obaj weszli do radości pana. Nagroda jest nie za ilość, ale za to,
jak wykorzystamy dane nam umiejętności w życiu.

1. Talenty otrzymane od Boga – redagowanie przypowieści
K. stawia uczniom pytania, chętny uczeń zapisuje odpowiedzi na tablicy.
– Co jest potrzebne, by być dobrym uczniem? sportowcem? aktorem? naukow-
cem?
– Co jest potrzebne, by być dobrym tatą?
– Co jest potrzebne, by być dobrą mamą?
– Co jest potrzebne, by być dobrym dzieckiem?
Przykładowy zapis:
By osiągnąć sukces…, potrzebne jest:
 poświęcanie czasu na naukę, systematyczność…
 systematyczne ćwiczenia, wysiłek, dieta…
 uczenie się ról na pamięć, wielogodzinne próby, pokonanie lęku przed wi-
downią…
 czas dla dzieci, ciężka praca…
 cierpliwość, miłość, łagodność…
Uczniowie pracują w 4-osobowych grupach, otrzymują karty pracy „Duchowe talenty”.
Ich zadaniem jest dokończyć rozpoczętą przypowieść o darach duchowych. K. może
sam zdecydować, o jakich darach uczniowie będą pisać, lub wykorzystać propozycje
podane w teczce pomocy. K. wcześniej wyjaśnia:
Mamy do wykorzystania talent – dar życia, miłości, przyjaźni, wierności, zaufa-
nia… Każdy z nas je otrzymał, ale każdy w różnym stopniu je wykorzystuje. Ułóżcie
teraz przypowieść o darach duchowych. Np.:
Zestaw 1
Pan wybierał się w daleką drogę. Przywołał do siebie sportowca i powiedział:
Daję ci 5 umiejętności, byś osiągnął sukces.
Pan wyjechał, a sportowiec zaczął wykorzystywać otrzymane dary. Były to…
Dzięki nim osiągnął…
439
Gdy Pan wrócił…
Pan go…
Zestaw 2
Pan wybierał się w daleką drogę. Przywołał do siebie ucznia i powiedział: Daję
ci 5 umiejętności, byś osiągnął sukces.
Pan wyjechał, a uczeń zaczął wykorzystywać otrzymane dary. Były to…
Gdy Pan wrócił…
Pan go…
Zestaw 3
Pan wybierał się w daleką drogę. Przywołał do siebie aktora i powiedział: Daję
ci 5 umiejętności, byś osiągnął sukces.
Pan wyjechał, a aktor zaczął wykorzystywać otrzymane dary. Były to…
Gdy Pan wrócił…
Pan go…
Zestaw 4
Pan wybierał się w daleką drogę. Przywołał do siebie pewnego ojca i powiedział:
Daję ci 5 umiejętności, byś osiągnął sukces.
Pan wyjechał, a tata zaczął wykorzystywać otrzymane dary. Były to…
Gdy Pan wrócił…
Pan go…
Zestaw 5
Pan wybierał się w daleką drogę. Przywołał do siebie pewną matkę i powiedział:
Daję ci 5 umiejętności, byś osiągnęła sukces.
Pan wyjechał, a mama zaczęła wykorzystywać otrzymane dary. Były to…
Dzięki nim osiągnęła…
Gdy Pan wrócił…
Pan ją…
Uczniowie pracują przez 5–7 min. Następnie przedstawiciele grup czytają ułożone
przypowieści. K. krótko podsumowuje:
Każdy, kto otrzymał zadanie w życiu, otrzymał również pomoc do jego wypeł-
nienia. Niewykorzystanie jej sprawia, że zadanie jest źle wykonane i ktoś z tego
powodu cierpi. Dlatego musimy odpowiedzialnie potraktować te umiejętności,
które posiadamy, bo kiedyś będziemy się z nich rozliczali przed Bogiem. Ci, którzy
korzystają z nich dobrze, usłyszą kiedyś: „Wejdź do radości swego Pana!”. O tych,
którzy ich nie rozwijają, Bóg powie: „Sługę nieużytecznego wyrzućcie na zewnątrz
– w ciemności!”.
440
2. Moje talenty, by być dobrym dzieckiem – refleksja
Niech każdy teraz pomyśli:
– Jakie zadania masz do spełnienia?
– Jakimi darami Bóg cię obdarzył?
– Jakie talenty odkrywasz w swoim życiu?
– W jaki sposób możesz je rozwijać?
– Co ci przeszkadza w ich rozwijaniu?
– Jak możesz usunąć te przeszkody?
– Z którą z osób z przypowieści się identyfikujesz?
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy „By osiągnąć sukces…, potrzebne jest” oraz zapisują
zredagowane przez siebie przypowieści o duchowych talentach.
4. Praca domowa
1. Ułóż współczesną wersję przypowieści o talentach, w której to ty będziesz
główną postacią, otrzymującą określone umiejętności, aby być dobrym czło-
wiekiem.
2. Napisz, jak rozumiesz sentencję: „Co ważniejsze dla sukcesu: talent czy
pracowitość? A co ważniejsze w rowerze: przednie czy tylne koło?” (George
Bernard Shaw).
3. Napisz modlitwę o właściwe wykorzystanie darów, które otrzymałeś od Boga.
5. Modlitwa
Podziękujmy Bogu za wszystko, co od niego otrzymujemy, słowami Modlitwy
Pańskiej.
Literatura
Praca, w: Aforyzmy, cytaty, sentencje, <http://aforyzmy.internetdsl.pl/znalezione.
php>, dostęp: 26.07.2014.
Przypowieści Jezusa. Scenariusze spotkań i katechez biblijnych, red. W. Pikor, Kielce
2011.
W. Pikor, Przypowieści Jezusa. Narracyjny klucz lektury, Kielce 2011.
Warto wykorzystać
„Malowanie piaskiem” (8:32), <http://www.youtube.com/watch?v=4Bdm2rWA
_0M>, dostęp: 26.07.2014.
„Mam Talent III. Magda Welc” (6:44), <http://www.youtube.com/watch?v=VhhB3-
-SxdEU>, dostęp: 26.07.2014.
441
55. Moje zainteresowania – co lubię, kim
chcę zostać
– Poznanie wartości osobistych zainteresowań w kontekście przyszłego wybo-
ru zawodu i drogi życiowej.
– Budzenie refleksji nad własną przyszłością i wspieranie rozwoju ujawnianych
zainteresowań.
Wiedza:
– Uczeń wymienia swoje najważniejsze zainteresowania,
– określa, kim chce zostać i co chce robić w dorosłym życiu.
Umiejętności:
– Uczeń charakteryzuje sposób realizacji własnej drogi życiowej, określając cele
dalsze i bliższe,
– opracowuje plan rozwoju ujawnionych zainteresowań i osiągania życiowych
celów.
– Uczeń z zaangażowaniem podejmuje realizację swojego projektu,
– prosi Boga o pomoc w realizacji życiowych planów.
Metody, formy i techniki: prezentacja filmu, praca w parach, praca ze zdjęciami,

czytanie tekstu biblijnego, słowa kluczowe, rozmowa kierowana, puzzle lo-
giczne, bank pomysłów, przekształcanie tekstu.
Środki dydaktyczne: film „Zainteresowania – inspiracja do działania i sposób na
relaks”, zdjęcia przedstawiające dzieci w różnych sytuacjach, puzzle z imio-
nami świętych i ich zainteresowaniach, małe karteczki w białym i czerwonym
kolorze dla każdego ucznia.
1. Modlitwa
K. zaprasza uczniów do modlitwy „Ojcze nasz”.
2. Jak rozwijać zainteresowania? – prezentacja filmu, praca w parach
K. prezentuje uczniom film „Zainteresowania – inspiracja do działania i sposób na
relaks” odc. 6 (4:37), <https://www.youtube.com/watch?v=tRwvykWkp74>, dostęp:
14.07.2014. Wcześniej wyjaśnia:
442
Obejrzycie krótki film o możliwościach wykorzystania własnych zainteresowań.
Potem, pracując w parach, wypiszecie argumenty, dlaczego warto rozwijać swoje
zainteresowania. Para, która poda najwięcej argumentów, wygrywa.
Po ok. 4 min. uczniowie czytają swoje propozycje. Jeden z uczniów zapisuje je na
tablicy, a pozostali w zeszytach.
Warto rozwijać zainteresowania, ponieważ:
 są inspiracją do działania,
 można uczyć się czegoś nowego,
 poznaje się nowe osoby,
 rozwija się umiejętności,
 współpracuje się z innymi,
 wypracowuje się potrzebne cechy (np. cierpliwość),
 poznaje się świat,
 rozbudza się emocje,
 pogłębia się wiedzę,
 można dzielić się pasją z innymi,
 odczuwa się satysfakcję,
 odkrywa się predyspozycje do pracy zawodowej…
3. Kim będzie to dziecko? – praca ze zdjęciami
K. umieszcza na tablicy zdjęcia (slajdy) przedstawiające dzieci w różnych sytuacjach
(teczka pomocy) i proponuje uczniom szukanie zawodów dla nich.
Po wyczerpaniu pomysłów pyta:

– Co braliście pod uwagę, podając propozycje zawodów dla tych dzieci?
– Jak mogliby im pomóc rodzice w osiągnięciu zawodu zgodnego z ich zain-
teresowaniami?
K. podsumowuje:
Dla większości osób zainteresowania z dzieciństwa i czasu młodości mogą być
pomocne w wyborze przyszłej drogi życiowej. Dzisiaj będziecie rozpoznawać wła-
443
sne zainteresowania oraz zastanowicie się, jakie mogą mieć znaczenie w waszych
życiowych wyborach.
K. poleca zapisać temat: „Moje zainteresowania – co lubię, kim chcę zostać”.
II. Strategia działania (JAK TO OSiĄGNĄC?)
1. Budowanie życia na służbę dla innych – rozmowa kierowana, puzzle logiczne

K. przypomina postacie świętych, które uczniowie poznali wcześniej, ale w kontekście
ich umiejętności i zainteresowań oraz ich realizacji w życiu. Uczniowie mogą otrzymać
puzzle z imionami świętych, które mają połączyć z ich zainteresowaniami i umiejętno-
ściami (teczka pomocy). Wcześniej pyta:
– Jakie umiejętności i zainteresowania wykorzystali święci, których znacie?
Święty Paweł duża wiedza, biegła znajomość języków popularnych w I w.
po Chr., umiejętność przemawiania (Areopag), pisał listy do
chrześcijan…
Św. Jan XXIII duża wiedza, napisał „Dekalog pogody ducha”…
Bł. Matka Teresa zainteresowanie geografią, gorliwa modlitwa, ogromna siła
z Kalkuty woli, znajomość wielu języków, pomysły na pomoc chorym,
bezdomnym, porzuconym dzieciom…
Św. o. Pio łagodność charakteru, posłuszeństwo, ogromna siła woli, zo-
stał kapłanem i wyjątkowym spowiednikiem, z pokorą przyjął
stygmaty na dłoniach…
Św. Jan Paweł II wytrwała modlitwa, teatr, biegła znajomość wielu języków,
sport, nauczał tłumy ludzi, pielgrzymował do wielu krajów…
Św. Franciszek chciał być rycerzem, wytrwała modlitwa, pokochał ubogich
z Asyżu i ubóstwo, założył zakon franciszkanów…
Uczniowie mogą wymieniać również innych świętych. K. podsumowuje:
Wszyscy święci, których wymieniamy, wykorzystywali swoje zainteresowania
najpierw do budowania własnego życia, aby później służyć nimi innym. Żadna
z tych osób nie osiągnęłaby świętości, gdyby własne umiejętności pozostawiła dla
siebie. Możemy powiedzieć, że święci osiągnęli cel, którym było dojście do nieba
razem z innymi.
2. Kim chcę zostać? Jak zrealizować plan? – bank pomysłów
K. daje każdemu uczniowi po dwie małe karteczki, np. białe i czerwone. Na białych
uczniowie piszą, kim chcieli zostać w dzieciństwie, a na czerwonych, kim teraz chcą
zostać. Powstaje bank pomysłów: „Kim chcę – kim warto być”. Po 2 min. K. zbiera
kartki i odbywa się losowanie i zgadywanie, czyje to pomysły. K. podkreśla:
Wśród waszych propozycji jest ogromna różnorodność. Duża liczba pomysłów
pokazuje, jak bardzo jesteście twórczy. Przed wami najważniejsze zadanie: musicie
zaplanować, jak możecie pomysły zrealizować. Osiągnięcie celu jest możliwe dla
444
tych, którzy wytrwale i cierpliwie pracują nad sobą. Ważne jest, byście się zastano-
wili, jak możecie swoimi umiejętnościami służyć innym.
„Każdy chrześcijanin ma za zadanie świadczyć o Ewangelii własnym życiem.
Ale Bóg z każdym człowiekiem idzie jego własną drogą powołania. [Niektórych
z nas] posyła jako świeckich, żeby w rodzinach i życiu zawodowym pośród świata
budowali królestwo Boże”.
(Youcat, p. 138)
1. Konieczność planowania – czytanie tekstu biblijnego, słowa kluczowe

K. poleca uczniom odszukać w podręczniku tekst biblijny i wybiera jednego z nich do
czytania. Wcześniej wyjaśnia:
Nasze zainteresowania mogą mieć ogromne znaczenie przy wyborze życiowej
drogi. Pan Jezus nasze życie porównał do budowy wieży.
„Bo któż z was, chcąc zbudować wieżę, nie usiądzie wpierw i nie oblicza wy-
datków, czy ma na wykończenie? Inaczej, gdyby położył fundament, a nie zdołałby
wykończyć, wszyscy, patrząc na to, zaczęliby drwić z niego: «Ten człowiek zaczął
budować, a nie zdołał wykończyć»”.
(Łk 14,28-30)
– Co należy zrobić przed wybudowaniem wieży?
– Jak zostanie potraktowany ktoś, kto nie dokończy budowy?
Człowiek powinien z powagą i mądrością podejmować decyzje. Inaczej zniszczy
to, co posiada, i nie osiągnie celu.
K. poleca uczniom odszukać słowa kluczowe w tekście biblijnym i wypisuje je na tablicy:
 człowiek  zbudować  wydatki
 fundament  wykończenie
2. Jak budować własne życie – przekształcanie tekstu, praca indywidualna
K. wyjaśnia:
Człowiek, który buduje wieżę, musi wszystko zaplanować, by nie okazało się,
że jego trud i wydatki zostaną zmarnowane. Podobnie jest z życiem każdego z nas.
Musimy sprawdzić, jakie mamy możliwości i siły, by dążyć w życiu do zrealizowania
swoich planów. Wśród nich jest wasz przyszły zawód, wasza praca. Zastanówcie się,
w jakim zawodzie moglibyście najpełniej realizować swoje pasje.
Na podstawie tekstu o budowie wieży i słów kluczowych napiszcie, co musicie
zrobić, by budować własne życie. Słowo „wieża” zamieńcie na słowo „życie” i roz-
wińcie myśl, pamiętając, że jedną z najważniejszych rzeczy w życiu jest wykonywanie
określonego zawodu. Każdy może zacząć podobnie, np.:
Chcę budować własne życie. Muszę usiąść i zastanowić się, co chcę robić, gdy
będę dorosły, i jakie umiejętności są mi do tego potrzebne. By zostać… muszę
być… powinienem pracować nad… muszę rozwijać moje zainteresowania przez…
Chętni uczniowie czytają swoje teksty. K. dowartościowuje je i dopowiada w miarę
potrzeby.
445
3. Służę swoimi umiejętnościami – plan osiągania celów w życiu, praca w parach
Uczniowie w parach zastanawiają się, w jaki sposób mogą służyć innym w wybranych
przez siebie zawodach. Mogą wzajemnie podpowiadać sobie, co jest istotą poszcze-
gólnych zawodów. Po ok. 3 min. pracy uczniowie czytają kolejno swoje propozycje.
Najciekawsze można zapisać na tablicy i w zeszytach. K. podsumowuje:
Praca hartuje człowieka i uczy szacunku do posiadanych dóbr oraz do pracy innych
ludzi, choćby to były bardzo prozaiczne obowiązki. Istotą każdego zawodu jest służba
innym. Każda praca człowieka ma wielką wartość, jeżeli jest podejmowana w imię
miłości i z miłości, nawet jeśli jest przede wszystkim źródłem utrzymania. Wykony-
wany zawód jest również drogą do świętości. Gdy wykorzystujemy swoje umiejętności
w różnych dziedzinach życia dla dobra innych, wszyscy możemy osiągnąć niebo.
4. Pięknie żyć – wysłuchanie piosenki
K. może włączyć nagranie piosenki „Pięknie żyć” (4:24), <http://www.poezja-spiewana.
pl/index.php?str=lf&no=10305>, dostęp: 14.07.2014.
5. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy zapis „Warto rozwijać zainteresowania” i zapisują tekst
o budowaniu własnego życia oraz jak mogą służyć innym w wybranych zawodach.
6. Praca domowa
1. Narysuj komiks przedstawiający sposób realizacji twoich życiowych planów.
Uwzględnij w nim także rozwijanie własnych zainteresowań.
2. Która ze znanych ci osób osiągnęła sukces, wykorzystując swoje zaintereso-
wania. Opisz w zeszycie, jak tego dokonała.
3. Napisz modlitwę o umiejętne rozwijanie swoich zainteresowań i właściwy
wybór zawodu.
7. Modlitwa
Modlitwa w ciszy o właściwy rozwój zainteresowań i wybór przyszłego zawodu.
Literatura
K. Wons, Sens życia. Powołanie i wybór, Kraków 2010.
M. Sokołowski, Żyć nie byle jak, Kraków 2013.
A. Długosz, Z pomocą Jezusa rozwijamy nasze talenty, <http://www.bkaznodziej-
ska.pl/nr/sugestie_homiletyczne/33_niedziela_okresu_zwyklego/z_pomo-
ca_pana_jezusa.html>, dostęp: 14.07.2014.
Warto wykorzystać
„Pięknie żyć” (4:24), <http://www.poezja-spiewana.pl/index.php?str=lf&no=10305>,
dostęp: 14.07.2014.
„Zainteresowania – inspiracja do działania i sposób na relaks” (odc. 6) (4:37), <https://
www.youtube.com/watch?v=tRwvykWkp74>, dostęp: 4.07.2014.
446
VII
Wydarzenia zbawcze

56. Wszystkich Świętych – zwyczajni
niezwyczajni
– Pogłębione poznanie dróg prowadzących do świętości.
– Kształtowanie wytrwałości w dążeniu do świętości przez spełnianie codziennych
obowiązków.
Wiedza:
– Uczeń podaje prawdę, że świętość w niebie jest nagrodą za życie ziemskie,
– wymienia imiona świętych, którzy osiągnęli swoją świętość przez dobre życie
(np. św. Józef).
Umiejętności:
– Uczeń interpretuje tekst biblijny Mt 5,3-12,
– wyjaśnia, że świętość można osiągnąć przez codzienne dobre życie oraz mę-
czeństwo, czyli żyjąc duchem ośmiu błogosławieństw,
– charakteryzuje drogę do świętości wybranego świętego.
– Uczeń poszukuje w swoim środowisku osób skromnych, nieujawniających
swojej dobroci,
– troszczy się o swoją świętość w codziennym życiu.
Metody, formy i techniki: rozmowa kierowana, prezentacja multimedialna, uroczyste

czytanie Pisma Świętego, puzzle logiczne, „znajdź świętego”, uzupełnianie
formularza, praca w parach.
Środki dydaktyczne: plansza z hasłem „cmentarz”, prezentacja z relikwiarzami
i Nocą Świętych, puzzle logiczne z ilustracją i opisem życia świętych, karty
pracy „Znajdź świętego” i „Żyję według błogosławieństw”.
1. Modlitwa
K. poleca uczniom odszukać w podręcznikach tekst modlitwy św. Augustyna „Szukać
Cię znaczy kochać”, następnie wszyscy wspólnie czytają ją głośno.
Boże mój,
oddalić się od Ciebie znaczy upaść,
wrócić do Ciebie znaczy powstać,
powstać w Tobie znaczy budować na skale.
448
Odejść od Ciebie znaczy umrzeć,
wrócić do Ciebie znaczy zmartwychwstać,
mieszkać w Tobie znaczy żyć.
(…)
Wiara pcha nas ku Tobie,
nadzieja prowadzi do Ciebie,
miłość jednoczy z Tobą.
Amen.
(Youcat, s. 50)
2. To, co nas czeka, czyli śmierć – rozmowa kierowana

K. pisze lub umieszcza na tablicy planszę z hasłem „Cmentarz” (teczka pomocy).
Cmentarz (łac. coemeterium – miejsce snu, spoczynku); miejsce grzebania zmar-
łych, podziemne lub naziemne.
(Cmentarz , w: Encyklopedia katolicka, red. R. Łukaszyk, L. Bieńkowski, t. 3, Lublin 1985, k. 517)
K. pyta:
– O czym przypomina dosłowne znaczenie słowa „cmentarz” – „miejsce snu”?
– Dlaczego ciała zmarłych otaczamy szacunkiem i składamy na cmentarzu?
– Dlaczego przychodzimy na cmentarz, by się modlić za zmarłych?
Troskę o grzebanie ciał zmarłych spotyka się u najprostszych ludów i od naj-
dawniejszych czasów. Świadczy ona o wierze w dalsze życie człowieka po śmierci.
Chrześcijanie, wypowiadając słowa „Składu apostolskiego”, wyznają wiarę
w zmartwychwstanie ciała. Wierzymy, że kiedyś Jezus powtórnie przyjdzie na zie-
mię i wskrzesi umarłych z prochu do życia wiecznego. Wtedy też dokona sądu, by
ostatecznie wskazać nam miejsce wieczności. Dla jednych będzie to potępienie, dla
drugich świętość, czyli życie w niebie. Święty Jan w Apokalipsie napisał:
„Ujrzałem wielki tłum, którego nikt nie mógł policzyć, z każdego narodu i wszyst-
kich pokoleń (…) stojący przed tronem i przed Barankiem. Odziani są w szaty białe,
a w ręku ich palmy” (Ap 7,9).
3. Relikwie świętych i Noc Świętych – prezentacja multimedialna
K. wyjaśnia:
Zdarza się czasem, że ciała zmarłych są umieszczone w kościołach lub kaplicach,
gdzie otacza się je wyjątkową czcią. Tak jest np. z ciałem św. Bernadetty Soubirous.
Bywa też, że relikwie, czyli szczątki ciał świętych lub przedmioty związane z nimi,
umieszcza się w relikwiarzach.
K. może pokazać prezentację z relikwiarzami świętych (teczka pomocy).
449
Sarkofag św. Bernadety w Nevers Relikwiarz św. Wojciecha, Gniezno
Relikwiarz z ampułką zawierającą krew

Relikwiarz św. Stanisława na Wa- św. Jana Pawła II (Centrum Jana Pawła II
welu – Łagiewniki)
Procesja z relikwiami św. Katarzyny Relikwiarz z relikwiami św. Maura, św.

ze Sieny Jana Chrzciciela i św. Tymoteusza, Czechy
K. może pokazać fragment nagrania „Noc Świętych – Łódź 2012 (1)” (7:51) lub pre-
zentację z Nocy Świętych (ze swojego regionu lub zaproponowanych w teczce pomocy).
450
Od kilku lat 31 października, w wigilię uroczystości Wszystkich Świętych, w wielu
diecezjach i parafiach odbywa się Noc Świętych. To radosne czuwanie modlitewne
przy relikwiach świętych i błogosławionych. Odbywają się koncerty i przedstawienia,
by uczcić tych, którzy odznaczali się świętością życia. Młodzież wciela się w posta-
cie wybranych świętych. Relikwie przenoszone są w uroczystych procesjach przez
ulice miast, a potem umieszczane na ołtarzu w wybranym kościele. W centralnym
miejscu pośród wielu relikwii kapłan umieszcza monstrancję z Najświętszym Sa-
kramentem. To znak, że ci święci, którym oddajemy cześć, poświęcili swoje życie
Jezusowi Chrystusowi. W codziennym, zwyczajnym życiu w sposób niezwyczajny
ukochali Boga i Jemu poświęcili siebie.
K. poleca uczniom zapisać temat katechezy: „Wszystkich Świętych – zwyczajni nie-
zwyczajni”.
1. Osiem błogosławieństw – uroczyste czytanie Pisma Świętego, rozmowa kierowana

K. wybiera jednego ucznia do przeczytania z Pisma Świętego fragmentu Mt 5,3-12, prosi
wszystkich o powstanie, a następnie o wysłuchanie słów Ewangelii.
„Błogosławieni ubodzy w duchu, albowiem do nich należy królestwo niebieskie.
Błogosławieni, którzy się smucą, albowiem oni będą pocieszeni.
Błogosławieni cisi, albowiem oni na własność posiądą ziemię.
Błogosławieni, którzy łakną i pragną sprawiedliwości, albowiem oni będą na-
syceni.
Błogosławieni miłosierni, albowiem oni miłosierdzia dostąpią.
Błogosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądać będą.
Błogosławieni, którzy wprowadzają pokój, albowiem oni będą nazwani synami
Bożymi.
Błogosławieni, którzy cierpią prześladowanie dla sprawiedliwości, albowiem do
nich należy królestwo niebieskie.
Błogosławieni jesteście, gdy [ludzie] wam urągają i prześladują was i gdy z mego
powodu mówią kłamliwie wszystko złe o was. Cieszcie się i radujcie, albowiem
wielka jest wasza nagroda w niebie. Tak bowiem prześladowali proroków, którzy
byli przed wami”.
– Jakie postawy błogosławionych wymienia Jezus?
– Jaką nagrodę otrzymają błogosławieni?
– Kto jest wzorem człowieka błogosławionego?
K. uzupełnia:
Jezus w błogosławieństwach daje nam za wzór samego siebie. Miał czyste ser-
ce, bo był nieustannie blisko Ojca. Okazywał miłosierdzie: przyjmował celników
i nierządnice, ale także spotykał się z faryzeuszami. Czynił pokój: uczył miłości
nieprzyjaciół, uciszał rozszalałe żywioły i uzdrawiał. Był cichy: nie chciał, aby Go
obwołano królem.
Żyć błogosławieństwami, to być w drodze, to dążyć do doskonałości, by kiedyś
otrzymać nagrodę – znaleźć się w niebie. Biblijne błogosławieństwo to stan szczę-
451
ścia, które osiągamy dzięki czynieniu dobra. Jezus obiecuje to szczęście biednym
i uciśnionym, czyli tym, którzy często w oczach ludzkich uchodzą za godnych
pożałowania.
2. Wybrani święci i błogosławieni – puzzle logiczne, praca w parach
K. rozdaje parom puzzle logiczne z ilustracją i opisem życia świętych (teczka pomocy).
Zadaniem uczniów jest ich prawidłowe połączenie. Po 3 min. wybrani uczniowie czytają
głośno opisy życia poszczególnych świętych.
Św. brat Albert Wspaniały malarz, znany głównie z obrazu Ecce Homo,
Chmielowski który znajduje się obecnie w kaplicy sióstr albertynek w Kra-
kowie. W 1880 r. wstąpił do zakonu ojców jezuitów, jednak
po pewnym czasie przeniósł się do zakonu św. Franciszka
z Asyżu. Owładnięty miłością do Boga, porzucił malarstwo
i oddał się pracy na rzecz ubogich. Na znak solidarności
z bezdomnymi, alkoholikami i nędzarzami zamieszkał
z nimi w ogrzewalni. Pomagał bezrobotnym w znalezieniu
pracy. Zmarł na raka żołądka 25 grudnia 1916 r. W roku
1989 w Rzymie Jan Paweł II ogłosił go świętym.
Św. Józef Na kartach Pisma Świętego nie znajdziemy ani jednego

słowa, które byłoby wypowiedziane przez niego. Można
powiedzieć, że jest człowiekiem „mówiącym swoim milcze-
niem”. Zawsze posłuszny i oddany woli Boga. Jest patronem
rodzin, ojców, umierających, pracowników, kobiet w ciąży,
ubogich.
Św. Kamil de Lellis Święty ten w każdym człowieku chciał widzieć Chrystusa,
a w sposób szczególny w chorych, cierpiących, odrzuconych.
Mówił: „Daj, Boże, bym mógł umierać z rękami zniszczony-
mi przez Miłosierdzie…”. Swoją postawą wniósł do szpitali,
w życie ludzi cierpiących, nową iskrę nadziei i miłości. Jest
założycielem zakonu kamilianów, którego charyzmatem jest
służba chorym. W ikonografii przedstawiany jest w sutannie
z czerwonym krzyżem.
452
bł. Jose Sánchez Urodził się 28 marca 1913 roku w Meksyku. Brał czynny
del Río udział w życiu swojej parafii. W czasie prześladowania
Kościoła w Meksyku, pytany o wiarę w Jezusa Chrystusa,
z przekonaniem i odwagą powiedział: wierzę. Za to wyzna-
nie czternastoletni chłopiec został poddany okrutnym tortu-
rom, między innymi przecięto mu skórę na stopach i kazano
chodzić po rozsypanej soli. Został zabity 19 lutego 1928 r.
Na kilka dni przed śmiercią napisał w liście do rodziców:
„Myślę o chwili, kiedy przyjdzie mi umrzeć. Nic to jednak,
Mamo. Powinnaś się zgodzić z wolą Pana Boga. Umieram
szczęśliwy u boku Naszego Pana. Nie chcę, żebyś martwiła
się moją śmiercią”. Beatyfikował go papież Benedykt XVI
20 listopada 2005 r.
K. może krótko powtórzyć informacje o poszczególnych świętych, zadając pytania:
– Komu służył św. brat Albert Chmielowski?
– O kogo troszczył się i troszczy św. Józef?
– Jaką posługę podjął św. Kamil de Lellis?
– W jaki sposób bronił wiary czternastoletni Jose Sánchez del Río?
– Co mogli mieć wspólnego z innymi osobami żyjącymi w ich czasach?
– Czym wyróżniali się spośród innych, w czym byli nadzwyczajni?
K. krótko podsumowuje:
Osoby, o których mówiliście, osiągnęły świętość w codziennej rzeczywistości.
Wypełniali swoje obowiązki, ale czynili je ze względu na Boga. Odkryli, na czym
polega życie według ośmiu błogosławieństw.
3. Święci żyli według błogosławieństw – „znajdź świętego”, praca w parach
K. rozdaje wszystkim uczniom karty pracy „Znajdź świętego” (teczka pomocy). Ich
zadaniem jest wpisać obok konkretnego błogosławieństwa imię świętego lub błogosła-
wionego, który realizował je w swoim życiu.
Treść błogosławieństw Święty/błogosławiony
Błogosławieni ubodzy w duchu, albowiem do nich należy
królestwo niebieskie.
Błogosławieni, którzy się smucą, albowiem oni będą po-
cieszeni.
Błogosławieni cisi, albowiem oni na własność posiądą
ziemię.
Błogosławieni, którzy łakną i pragną sprawiedliwości,
albowiem oni będą nasyceni.
Błogosławieni miłosierni, albowiem oni miłosierdzia do-
stąpią.
Błogosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądać
będą.
453
Błogosławieni, którzy wprowadzają pokój, albowiem oni
będą nazwani synami Bożymi.
Błogosławieni, którzy cierpią prześladowanie dla sprawie-
dliwości, albowiem do nich należy królestwo niebieskie.
Po około 5 min. uczniowie czytają imiona świętych, uzupełniając nawzajem swoje
propozycje. K. krótko podsumowuje wyniki pracy.
1. Życie duchem ośmiu błogosławieństw – uzupełnianie formularza

K. rozdaje wszystkim uczniom karty pracy „Żyję według błogosławieństw” (teczka
pomocy). Uczniowie mają obok poszczególnych temperatur zaznaczonych na termo-
metrze dopisać treść błogosławieństwa, dopasowując do wysokości temperatury stopień
kierowania się w swoim życiu danym błogosławieństwem.
0
C Stosuję:
100
zawsze – ……………………………………………………….……………
prawie zawsze – ……………………………………………………………
często – …………………………………………………………………….
rzadko –…………………………………………………………………….
nigdy –……………………………………………………………………….
Uczniowie czytają swoje propozycje, a K. podsumowuje:

Kierowanie się w codziennym życiu błogosławieństwami Jezusa nie jest łatwym
zadaniem. Trzeba jednak pamiętać, że są to drogowskazy, które prowadzą nas do
pełni szczęścia. Dlatego warto wymagać od siebie, aby upodabniać się do Jezusa,
który najpełniej żył duchem ośmiu błogosławieństw.
Droga do świętości prowadzi przez codzienność. Ważne jest, abyśmy nasze prace,
nawet te najmniejsze, wykonywali z miłością do Boga i człowieka. Ludzie święci są
między nami, świętym możesz zostać i ty.
2. Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają karty pracy „Znajdź świętego” oraz „Żyję według błogosławieństw”.
3. Praca domowa
1. Przedstaw w formie wywiadu życiorys wybranego przez siebie świętego.
2. Pomódl się do Boga za wstawiennictwem swojego patrona.
454
3. Dowolną techniką wykonaj plakat pt.: „Wszyscy jesteśmy zaproszeni do
nieba”.
4. Modlitwa
K. zachęca uczniów, aby na wzór „Litanii do wszystkich świętych” wymieniali świętych
i błogosławionych, których znają. Po każdym wezwaniu wszyscy razem mówią: „Módl
się za nami”.
Literatura
Cristiada. Historia bł. José Sáncheza del Río. Biografia i modlitwy, br. r. i m. wyd.
Słowo na liturgiczne wspomnienie św. Kamila, <http://www.kamilianie.eu/index.
php?k=10&p=246>, dostęp: 31.07.2014.
Św. Albert Adam Chmielowski, w: Święci na każdy dzień, red. Antonio Tarzia, Kielce
2011.
J. Święcki, Osiem błogosławieństw, <http://www.mateusz.pl/mt/js/js-ob.htm>, do-
stęp: 31.07.2014.
Święty Józef Oblubieniec Najświętszej Maryi Panny, <http://www.brewiarz.pl/czytel-
nia/swieci/03-19a.php3>, dostęp: 31.07.2014.
455
57. „Moc truchleje”. Przesłanie Bożego
Narodzenia
– Poznanie wpływu przyjścia Jezusa na życie ludzi i historię.
– Poznanie teologicznego przesłania kolęd.
– Motywowanie do radosnego przeżywania świąt Bożego Narodzenia.
Wiedza:
– Uczeń podaje okoliczności narodzenia Pana Jezusa,
– mówi z pamięci tekst kolędy „Bóg się rodzi”,
– wskazuje, że od narodzin Jezusa liczy się lata naszej ery.
Umiejętności:
– Uczeń wykazuje, że narodzenie Jezusa zmieniło bieg świata (nowy kalendarz,
nowa kultura, nowa religia),
– omawia przesłania wybranych kolęd („Bóg się rodzi”),
– dokonuje porównania treści kolęd z przesłaniem tekstów biblijnych o naro-
dzeniu Jezusa.
– Uczeń przygotowuje się do przyjęcia Chrystusa we własnym sercu,
– śpiewa kolędy z rodziną i klasą, oddając cześć narodzonemu Jezusowi.
Metody, formy i techniki: śpiew, film, rozmowa kierowana, uroczyste czytanie Pisma
Świętego, „szopka z bohaterami”, tekst luk, analiza tekstu, praca ze słownikiem,
porównywanie tekstów, piramida wartości, wykonanie bombki na choinkę.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, nagranie kolędy „Wśród nocnej ciszy”, nagranie
orędzi z okazji świąt Bożego Narodzenia papieży Benedykta XVI i Franciszka,
karty pracy „Ewangelia o Bożym Narodzeniu”, karty pracy z tekstem kolędy
„Bóg się rodzi”, słowniki języka polskiego, kredki, nożyczki, kolorowe gazety,
klej, nici, choinka.
1. Modlitwa – śpiew
K. rozdaje uczniom teksty kolędy „Wśród nocnej ciszy” i wraz z uczniami śpiewa ją
lub prezentuje nagranie <http://www.youtube.com/watch?v=tur9Vtn_QYE>, dostęp:
20.06.2014.
1. Wśród nocnej ciszy głos się rozchodzi:
wstańcie, pasterze, Bóg się wam rodzi!
456
Czym prędzej się wybierajcie,
do Betlejem pośpieszajcie przywitać Pana.
2. Poszli, znaleźli Dzieciątko w żłobie
z wszystkimi znaki danymi sobie.
Jako Bogu cześć Mu dali,
a witając, zawołali z wielkiej radości:
3. Ach, witaj, Zbawco, z dawna żądany,
tyle tysięcy lat wyglądany.
Na Ciebie króle, prorocy
czekali, a Tyś tej nocy nam się objawił.
4. I my czekamy na Ciebie, Pana,
a skoro przyjdziesz na głos kapłana,
padniemy na twarz przed Tobą,
wierząc, żeś jest pod osłoną chleba i wina.
(Abba-Ojcze. Pieśni i piosenki religijne, red. H. Chamski, Olsztyn-Płock 2002, s. 225-226)
2. Boże Narodzenie przynosi radość – film, rozmowa kierowana

K. może wyświetlić fragment „Błogosławieństwo Urbi et Orbi” Benedykta XVI,
25.12.2011 (od 2:50 do 5:05) <http://www.youtube.com/watch?v=vfiXq-finhQ>,
dostęp: 24.06.2014 lub fragment „Orędzie Bożonarodzeniowe i błogosławieństwo Urbi
et Orbi, papieża Franciszka. 25/12/2013” (od 3:12 do 5:35), <http://www.youtube.com/
watch?v=TJ4LphOw2j0#t=499>, dostęp: 24.06.2014.
K. może również te teksty przeczytać.
Papież Benedykt XVI podczas orędzia wygłoszonego z okazji świąt Bożego
Narodzenia 25 grudnia 2011 r. powiedział:
„Drodzy bracia i siostry z Rzymu i całego świata!
Chrystus nam się narodził! Chwała Bogu na wysokościach, a na ziemi pokój
ludziom Jego upodobania. Do wszystkich dociera echo wieści z Betlejem, którą
Kościół katolicki głosi na wszystkich kontynentach, przekraczając wszelkie granice
narodowości, języka i kultury.
Syn Maryi Dziewicy narodził się dla wszystkich, jest Zbawicielem wszystkich.
Starożytna antyfona liturgiczna przyzywa Go następującymi słowy: «O Emma-
nuelu, królu nasz i Prawodawco, nadziejo i ratunku narodów; przyjdź nas wybawić,
nasz Panie i Boże». Veni ad salvandum nos! Przyjdź nas wybawić! Jest to wołanie
człowieka każdego czasu, który czuje, że sam nie jest w stanie przezwyciężyć trud-
ności i niebezpieczeństw. Odczuwa potrzebę włożenia swej ręki w rękę większą
i silniejszą, w rękę, która z wysoka wyciąga się ku niemu. Drodzy bracia i siostry,
tą ręką jest Jezus, narodzony w Betlejem z Dziewicy Maryi. On jest ręką, jaką Bóg
wyciągnął ku ludzkości, by ją wyprowadzić z ruchomych piasków grzechu i postawić
ją na nogi na skale, mocnej skale swojej prawdy i swojej miłości” (por. Ps 40,3).
(Orędzie Benedykta XVI na Boże Narodzenie 2011, <http://www.opoka.org.pl/aktualnosci/news.
php?id=40858&s=opoka>, dostęp: 24.06.2014)
457
Papież Franciszek podczas orędzia wygłoszonego z okazji świąt Bożego Naro-
dzenia dnia 25 grudnia 2013 roku powiedział:
„«Chwała Bogu na wysokościach, a na ziemi pokój ludziom Jego upodobania»
(Łk 2,14).
Drodzy bracia i siostry z Rzymu i świata, dobrego Bożego Narodzenia!
Posłużę się pieśnią aniołów, którzy ukazali się pasterzom z Betlejem w tę noc,
w którą narodził się Jezus. Śpiew ten jednoczy niebo i ziemię, kierując ku niebu
uwielbienie i chwałę, a ku ziemi ludzi – życzenia pokoju.
Zapraszam wszystkich, by włączyli się do tego śpiewu: śpiew ten jest dla każdego
mężczyzny i każdej kobiety, którzy czuwają w nocy, którzy mają nadzieję na lepszy
świat, którzy troszczą się o innych, starając się pokornie spełnić swój obowiązek.
Chwała Bogu! Przede wszystkim do tego wzywa nas Boże Narodzenie: aby oddać
chwałę Bogu, bo jest dobry, wierny i miłosierny. W tym dniu życzę wszystkim, aby
rozpoznali prawdziwe oblicze Boga, Ojca, który dał nam Jezusa. Życzę wszystkim,
by odczuli, że Bóg jest blisko, by przebywali w Jego obecności, aby Go miłowali,
aby oddawali Mu pokłon.
A każdy z nas może oddać chwałę Bogu zwłaszcza przez swoje życie, przez życie
wypełnione miłością Boga i braci”.
(Papież Franciszek na Boże Narodzenie, <http://www.diecezja.waw.pl/3294>, dostęp: 24.06.2014)
K. pyta:
– Do jakiej wdzięczności nas zachęcają nas Benedykt XVI i Franciszek?
– Z jakim darem przychodzi do nas Jezus?
– Kogo mamy rozpoznać w Jezusie?
– Czyją bliskość mamy odczuwać podczas świąt Bożego Narodzenia?
Benedykt XVI i Franciszek ukazują nam Jezusa, który przychodzi z darem
pokoju, z darem nadziei na lepszy świat. Naszym zadaniem jest jednak przyjść do
Jezusa i rozpoznać w nim Boga Zbawiciela. On może nas prowadzić przez życie.
Choć narodził się jako bezbronne dziecko, ma moc przemieniać świat miłością.
K. poleca zapisać temat: „Moc truchleje”. Przesłanie Bożego Narodzenia.
1. Narodzenie Jezusa – uroczyste czytanie Pisma Świętego

Uczniowie szukają w Piśmie Świętym fragmentu Łk 2,1-20. K. zapala świecę i prosi
wszystkich uczniów o powstanie. Jeden z nich czyta głośno:
„W owym czasie wyszło rozporządzenie cezara Augusta, żeby przeprowadzić spis
ludności w całym świecie. Pierwszy ten spis odbył się wówczas, gdy wielkorządcą
Syrii był Kwiryniusz. Podążali więc wszyscy, aby się dać zapisać, każdy do swego
miasta. Udał się także Józef z Galilei, z miasta Nazaret, do Judei, do miasta Dawi-
dowego zwanego Betlejem, ponieważ pochodził z domu i rodu Dawida, żeby się dać
zapisać z poślubioną sobie Maryją, która była brzemienna. Kiedy tam przebywali,
nadszedł dla Maryi czas rozwiązania. Powiła swego pierworodnego Syna, owinęła
Go w pieluszki i położyła w żłobie, gdyż nie było dla nich miejsca w gospodzie.
458
W tej samej okolicy przebywali w polu pasterze i trzymali straż nocną nad swoją
trzodą. Wtem stanął przy nich anioł Pański i chwała Pańska zewsząd ich oświeciła, tak
że bardzo się przestraszyli. I rzekł do nich anioł: «Nie bójcie się! Oto zwiastuję wam
radość wielką, która będzie udziałem całego narodu: dziś bowiem w mieście Dawida
narodził się wam Zbawiciel, którym jest Mesjasz, Pan. A to będzie znakiem dla was:
znajdziecie Niemowlę owinięte w pieluszki i leżące w żłobie». I nagle przyłączyło sie
do anioła mnóstwo zastępów niebieskich, które wielbiły Boga słowami: «Chwała
Bogu na wysokościach, a na ziemi pokój ludziom, w których sobie upodobał».
Gdy aniołowie odeszli od nich do nieba, pasterze mówili między sobą: «Pójdźmy
do Betlejem i zobaczmy, co się tam zdarzyło i o czym nam Pan oznajmił». Udali się
też pośpiesznie i znaleźli Maryję, Józefa oraz leżące w żłobie Niemowlę. Gdy Je ujrzeli,
opowiedzieli, co im zostało objawione o tym Dziecięciu. A wszyscy, którzy to słyszeli,
zdumieli się tym, co im pasterze opowiedzieli. A pasterze wrócili, wielbiąc i wysławia-
jąc Boga za wszystko, co słyszeli i widzieli, jak im to zostało przedtem powiedziane”.
(Łk 2,1-18.20)
– Jak aniołowie ogłosili narodzenie Jezusa?

– Co Jezus przynosi wszystkim ludziom?
Jezus przychodzi z darem pokoju. Tak jak pasterze po usłyszeniu tej wiadomości
pobiegli do Betlejem, tak każdy z nas zobowiązany jest poszukiwać Jezusa.
2. Świadectwo Ewangelii o Bożym Narodzeniu – „szopka z bohaterami”, tekst luk
K. rozdaje uczniom karty pracy „Ewangelia o Bożym Narodzeniu” (teczka pomocy).
Ich zadaniem jest wyszukać w tekście Ewangelii osoby związane z narodzeniem Jezu-
sa, następnie przedstawiają je w formie graficznej oraz podpisują odpowiednio. Pod
rysunkiem uzupełniają tekst luk. Po wykonaniu zadania omawiają głośno swoje prace.
Ewangelia o Bożym Narodzeniu
 Odszukaj w Łk 2,1-20, jakie osoby brały udział w narodzeniu Jezusa.
Przedstaw te osoby w formie graficznej w szopce i podpisz, kim są.
 Uzupełnij tekst luk.
„Nie bójcie się! Oto zwiastuję wam ……...… …………, która będzie udziałem
całego narodu: ….................................................
..........................., którym jest Mesjasz, Pan. A to
będzie znakiem dla was: Znajdziecie Niemowlę,
owinięte w pieluszki i leżące w żłobie”.
(Łk 2,10-13)
3. Radość płynąca z kolędy „Bóg się rodzi” – ana-

liza tekstu, praca ze słownikiem
K. dzieli klasę na 4 grupy (lub wielokrotność 4), rozdaje im karty pracy z jedną zwrotką
kolędy „Bóg się rodzi” (teczka pomocy) oraz słowniki języka polskiego. Zadaniem
uczniów jest napisać z pomocą słownika wyjaśnienie trudnych wyrażeń z kolędy, a na-
stępnie zapisać ją językiem współczesnym.
459
Tekst kolędy Wyjaśnienie wyrażeń Nowy tekst kolędy
1. Bóg się rodzi, moc truchleje, truchleje – rozsypuje Bóg się rodzi, moc się
Pan niebiosów obnażony. się w proch, rozsypuje,
Ogień krzepnie, blask ciemnieje, obnażony – rozebrany Syn Boży zostaje od-
Ma granice Nieskończony! odsłonięty… słonięty…
Wzgardzony – okryty chwałą,
Śmiertelny – Król nad wiekami!
Ref.: A Słowo Ciałem się stało
I mieszkało między nami.
2. Cóż masz, niebo, nad ziemiany?
Bóg porzucił szczęście twoje,
Wszedł między lud ukochany,
Dzieląc z nim trudy i znoje.
Niemało cierpiał, niemało,
Żeśmy byli winni sami.
3. W nędznej szopie urodzony,
Żłób Mu za kolebkę dano!
Cóż jest, czym był otoczony?
Bydło, pasterze i siano.
Ubodzy, was to spotkało
Witać Go przed bogaczami!
4. Podnieś rękę, Boże Dziecię,
Błogosław ojczyznę miłą.
W dobrych radach, w dobrym bycie,
Wspieraj jej siłę – swą siłą.
Dom nasz i majętność całą
I wszystkie wioski z miastami.
Po wykonaniu zadania uczniowie czytają wyjaśnione wyrażenia oraz nowe teksty kolędy.
Najlepsze teksty można zapisać na tablicy i w zeszytach. K. podsumowuje:
Słowa kolędy „Bóg się rodzi” są próbą wyjaśnienia tajemnicy Bożego Narodzenia.
Nieskończony i wszechmogący Bóg stał się człowiekiem, stał się jednym z nas. Autor
kolędy, Franciszek Karpiński, przeciwstawia sobie różne wartości: „Nieskończony”
i „ma granice”, „wzgardzony” i „okryty chwałą”, „śmiertelny” i „wieczny”. Możemy
te określenia przypisać Jezusowi jako Synowi Bożemu i jako człowiekowi. Nieskoń-
czony i wieczny Boży Syn przychodzi na świat jako śmiertelny człowiek. Jako Bóg
jest pełen chwały, jako człowiek będzie wzgardzony przez ludzi.
4. Radość płynąca z kolędy „Bóg się rodzi” – porównywanie tekstów
K. pyta:
– Które słowa kolędy „Bóg się rodzi” nawiązują do tekstu Pisma Świętego?
– Co w jej słowach pokrywa się z waszymi rysunkami na kartach pracy?
460
– Jakie jest najważniejsze przesłanie kolędy „Bóg się rodzi”?
Tekst kolędy ma swoje źródło w Piśmie Świętym. Warto, abyśmy śpiewając
kolędy, zastanawiali się nad ich przesłaniem. One niejednokrotnie pogłębiają na-
szą wiedzę na temat Bożego Narodzenia, jak również umacniają naszą wiarę we
wcielenie Syna Bożego.
1. Narodzenie Jezusa zmienia bieg historii – piramida wartości

K. wyjaśnia:
Zgodnie z tradycją 24 grudnia w wigilię Bożego Narodzenia ubieramy choinkę,
łamiemy się opłatkiem, składamy sobie życzenia. Wszystko to powoduje, że ten
dzień wygląda inaczej niż pozostałe dni roku. Nasz wzrok kierujemy na Dzieciątko
w żłóbku, które jest zapowiedzianym Zbawicielem świata. Jego narodzenie było
przełomowym punktem, od tego momentu zaczęto liczyć lata naszej ery. Dlatego
warto chwilę zatrzymać się i zastanowić:
– Jak świat zmienił się dzięki temu, że w Betlejem narodził się Jezus?
Chętny uczeń zapisuje odpowiedzi na tablicy, a uczniowie rysują w zeszytach piramidę
według wzoru. Następnie wpisują odpowiedzi z tablicy, zaczynając od góry, od najważ-
niejszych do mniej ważnych.
ZBAWIENIE
Jezus przyno- Bóg stał się liczy się lata

si pokój człowiekiem naszej ery
nowy kalendarz nowa kultura nowa religia
K. wyjaśnia:
Od czasów narodzin Jezusa do dnia dzisiejszego nie ma innej osoby, która by
wywarła większy wpływ na dzieje świata. Jezus zmienił bieg historii narodów i po-
szczególnych ludzi. Nie było żadnej innej osoby, która przyczyniłaby się do tylu zmian
prowadzących do dobra. Ta zmiana dokonuje się również dzisiaj. Jezus, rodząc się
w sercach konkretnych osób, zmienia ich życie. Jednak najważniejszym owocem
przyjścia Jezusa na ziemię jest zbawienie ludzi. Bóg zechciał stać się człowiekiem,
tzn. przyjąć ludzkie ciało, odczuwać ból, głód, pragnienie, przeżywać smutek i cier-
pienie, by dać nam szansę zmartwychwstania do wiecznej radości.
2. Chrystus przychodzi do mojego serca – wykonanie bombki na choinkę
K. rozdaje kredki, nożyczki, kolorowe gazety, klej, nitki, a następnie zachęca uczniów,
aby każdy z nich indywidualnie przygotował dowolną techniką bombkę na choinkę.
Na bombce umieszczają odpowiedź na pytanie:
461
– W jaki sposób mogę się przygotować na przyjęcie Jezusa do swojego serca?
Po wykonaniu zadania uczniowie wieszają bombki na choince, którą K. wcześniej
przygotowuje. Warto, by stała ona w sali przez okres Bożego Narodzenia. Jeżeli nie ma
takiej możliwości, uczniowie wykonane bombki zabierają do domu.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają karty pracy „Ewangelia o Bożym Narodzeniu”, wpisują najlepszy
tekst kolędy „Bóg się rodzi” ułożony w grupach oraz rysują piramidę wartości z wpisem,
co zmieniło się na świecie, kiedy narodził się Jezus.
4. Praca domowa
1. Naucz się na pamięć tekstu kolędy „Bóg się rodzi”.
2. Przygotuj teksty kilku kolęd i wraz z rodziną zaśpiewaj je w wigilijny wieczór.
W zeszycie napisz, jak ci się udało wykonać zadanie.
3. Wraz z kolegą lub koleżanką przygotuj prezentację multimedialną na temat:
„Boże Narodzenie to czas radosnego spotkania z Jezusem”.
5. Modlitwa
K. śpiewa wraz z uczniami kolędę „Bóg się rodzi”. Jeżeli wystarczy czasu, wskazane
jest, aby zaśpiewać jeszcze inne kolędy.
Literatura
Orędzie Benedykta XVI na Boże Narodzenie 2011, <http://www.opoka.org.pl/aktu-
alnosci/news.php?id=40858&s=opoka>, dostęp: 24.06.2014.
Papież Franciszek na Boże Narodzenie, <http://www.diecezja.waw.pl/3294>, dostęp:
24.06.2014.
Warto wykorzystać
„Błogosławieństwo Urbi et Orbi Benedykta XVI. 25.12.2011” (8:15), <http://www.
youtube.com/watch?v=vfiXq-finhQ>, dostęp: 24.06.2014.
„Orędzie Bożonarodzeniowe i błogosławieństwo Urbi et Orbi papieża Francisz-
ka”. 25/12/2013 (23:29), <http://www.youtube.com/watch?v=TJ4LphOw-
2j0#t=499>, dostęp: 24.06.2014.
„Wśród nocnej ciszy” (3:48), <http://www.youtube.com/watch?v=tur9Vtn_QYE>,
dostęp: 20.06.2014.
462
58. Trzech Króli – gdzie jest Mesjasz?
– Pogłębione poznanie prawdy, że poszukiwanie Jezusa jest zadaniem każdego
człowieka.
– Kształtowanie wytrwałości w poszukiwaniu Jezusa.
Wiedza:
– Uczeń określa postawy ludzi wobec Jezusa, analizując tekst biblijny Mt 2,1-12,
– wskazuje przyczyny lęku przed Jezusem Heroda i współczesnych ludzi.
Umiejętności:
– Uczeń charakteryzuje podobieństwa w postawach w poszukiwaniu Mesjasza
pomiędzy współczesnymi ludźmi, Herodem a mędrcami.
– Uczeń służy pomocą tym, którzy chcą być blisko Jezusa,
– modli się za tych, którzy Jezusa odrzucają.
Metody, formy i techniki: prezentacja filmu lub zdjęć, stopklatka, uzupełnianie

tabeli, rozmowa kierowana, praca z tekstem, układanie opowiadania, śpiew,
praca w grupach.
Środki dydaktyczne: film lub zdjęcia z Orszaku Trzech Króli, pytania i odpowiedzi
do metody stopklatka.
1. Modlitwa
K. zaprasza uczniów do śpiewu kolędy „Mędrcy świata, monarchowie…” (2 zwr.).
2. Orszak Trzech Króli – prezentacja filmu lub zdjęć
W zależności od warunków K. może przeprowadzić tę część zajęć na dwa sposoby.
a) K. prezentuje film o Orszaku Trzech Króli z najbliższej miejscowości lub dostępny
na stronach: <orszak.org>, <https://www.youtube.com/watch?v=0VYCrbvRP5A>,
dostęp: 06.08.2014 r.
b) K. pokazuje zdjęcia (teczka pomocy) z Orszaku Trzech Króli.
Niezależnie od przyjętej metody K. pyta:
– Kiedy ulicami polskich miast przechodzi Orszak Trzech Króli?
– O jakich wydarzeniach przypomina?
– Jaki jest jego przebieg?
– Kto może wziąć udział w Orszaku Trzech Króli?
– Dlaczego się go organizuje?
463
K. podsumowuje:
W uroczystość Objawienia Pańskiego, czyli 6 stycznia, wspominamy w liturgii
mędrców ze Wschodu idących do Betlejem pokłonić się nowo narodzonemu Je-
zusowi. W tym dniu w Polsce ulice wielu miast przemierza Orszak Trzech Króli.
Trzej królowie symbolizują ludzi z trzech kontynentów – Europy, Azji i Afryki.
W barwnym korowodzie idą dzieci i dorośli, radośnie śpiewając kolędy. Na końcu
wszyscy oddają pokłon Dzieciątku Jezus.
Orszak Trzech Króli nawiązuje do tradycji jasełek ulicznych wystawianych przez
wiele stuleci we Włoszech, Francji i w Polsce. To sposób przeniesienia wydarzeń
sprzed tysięcy lat do współczesności. Historia sprzed 2000 lat łączy się z dzisiejszą,
by pokazać, że tamte wydarzenia są wciąż aktualne. Na nowo próbujemy dostrzec
przesłanie, jakie niosą mędrcy ze Wschodu ludziom całego świata.
K. poleca zapisać temat: „Trzech Króli – gdzie jest Mesjasz?”
1. Mędrcy ze Wschodu – stopklatka

K. wybiera siedmiu uczniów (sześciu chłopców i jedną dziewczynę) do przedstawienia
fragmentu Mt 2,1-12 (podręcznik) i przydziela im role: narratora, trzech mędrców,
Heroda, uczonego, arcykapłana i Maryi. Uczniowie odgrywający role mędrców i He-
roda na hasło: „Stop” zatrzymują się w odgrywaniu roli i odpowiadają na pytania
(teczka pomocy). Narrator siada z boku sali, a „Herod” na środku, zmierzają do niego
„Mędrcy”, a „uczony” i „arcykapłan” stają blisko „tronu Heroda”. „Maryja” siada
w jednym z kątów sali. Dla lepszego efektu uczniowie odgrywający role mogą mieć
symboliczne elementy stroju swoich postaci (np. korony). Aktorzy przygotowują się
do odegrania scenki max. 3 min. W trakcie przygotowań pozostali uczniowie czytają
cicho tekst biblijny.
„Gdy zaś Jezus narodził się w Betlejem w Judei za panowania króla Heroda, oto
mędrcy ze Wschodu przybyli do Jerozolimy i pytali: «Gdzie jest nowo narodzony
Król żydowski? Ujrzeliśmy bowiem jego gwiazdę na Wschodzie i przybyliśmy oddać
mu pokłon»”.
STOP – odpowiadają „Mędrcy”.
K.: Mędrcy ze Wschodu. Co teraz robicie w Jerozolimie?
Mędrcy: Teraz pytamy jej mieszkańców o nowo narodzonego króla żydowskiego.
K.: Dlaczego o Niego pytacie?
Mędrcy: Ponieważ Go szukamy.
K.: Co chcecie zrobić, gdy go odnajdziecie?
Mędrcy: Chcemy oddać mu pokłon, bo jest On kimś wyjątkowym.
K.: Skąd wiecie, że narodził się nowy król żydowski?
Mędrcy: Obserwowaliśmy gwiazdy i jedna z nich przyprowadziła nas w te strony.
K.: Dlaczego zadaliście sobie tyle trudu, by iść za gwiazdą?
Mędrcy: Jesteśmy przekonani, że aby dojść do prawdy, trzeba cierpliwie i wy-
trwale szukać.
464
„Skoro to usłyszał król Herod, przeraził się, a z nim cała Jerozolima. Zebrał więc
wszystkich arcykapłanów i uczonych ludu i wypytywał ich, gdzie ma się narodzić
Mesjasz.
Ci mu odpowiedzieli: «W Betlejem judzkim, tak zostało napisane przez Proroka:
A ty, Betlejem, ziemio Judy,
nie jesteś zgoła najlichsze spośród głównych miast Judy,
albowiem z ciebie wyjdzie władca,
który będzie pasterzem ludu mego, Izraela».
Wtedy Herod przywołał potajemnie mędrców i wywiedział się od nich dokładnie
o czas ukazania się gwiazdy. A kierując ich do Betlejem, rzekł: «Udajcie się tam
i wypytujcie starannie o Dziecię, a gdy Je znajdziecie, donieście mi, abym i ja mógł
pójść i oddać Mu pokłon»”.
STOP – odpowiada „Herod”.
K.: Herodzie. Co teraz robisz?
Herod: Teraz zwołałem naradę arcykapłanów i uczonych.
K.: Dlaczego to zrobiłeś?
Herod: Ponieważ zaniepokoiły mnie wiadomości, które przynieśli trzej wędrowcy
ze Wschodu.
K.: Czego chcesz się dowiedzieć?
Herod: Chcę wiedzieć, gdzie się narodził nowy król żydowski.
K.: Skąd wiesz, że uczeni w Piśmie pomogą ci?
Herod: Dowiedziałem się, że arcykapłani i uczeni znają się na pismach proroc-
kich.
K.: Dlaczego przekazałeś mędrcom informacje o nowym królu?
Herod: Jestem przekonany, że dzięki nim dotrę do Niego i pozbędę się kandy-
data do mojego tronu.
„Oni zaś wysłuchawszy króla, ruszyli w drogę. A oto gwiazda, którą widzieli na
Wschodzie, szła przed nimi, aż przyszła i zatrzymała się nad miejscem, gdzie było
Dziecię. Gdy ujrzeli gwiazdę, bardzo się uradowali. Weszli do domu i zobaczyli
Dziecię z Matką Jego, Maryją; padli na twarz i oddali Mu pokłon. I otworzywszy
swe skarby, ofiarowali Mu dary: złoto, kadzidło i mirrę”.
K.: Mędrcy. Co teraz robicie?
Mędrcy: Teraz jesteśmy w Betlejem. Znaleźliśmy nowo narodzonego króla
i składamy Mu nasze dary.
K.: Dlaczego to robicie?
Mędrcy: Ponieważ w Nim znaleźliśmy Tego, Kogo szukaliśmy – Boga.
K.: Co chcecie przez to osiągnąć?
Mędrcy: Mamy nadzieję, że wkrótce wszyscy zobaczą w nim najlepszego władcę
na ziemi.
K.: Skąd wiecie, że są to właściwe dary?
Mędrcy: Dowiedzieliśmy się, że złożenie złota, kadzidła i mirry jest uznaniem
w Nim Boga, Króla i człowieka.
K.: Dlaczego oddajecie hołd małemu Dzieciątku?
465
Mędrcy: Jesteśmy przekonani, że On uczyni nasze życie szczęśliwszym.
„A otrzymawszy we śnie nakaz, żeby nie wracali do Heroda, inną drogą udali
się do swojego kraju”.
K.: Mędrcy. Co teraz robicie?
Mędrcy: Teraz wracamy do domu, omijając pałac Heroda.
K.: Dlaczego wracacie inną drogą?
Mędrcy: Ponieważ otrzymaliśmy we śnie taki nakaz. Wiemy, że Herod chce
zabić Dziecko.
K.: Co chcecie w ten sposób osiągnąć?
Mędrcy: Jesteśmy przekonani, że jeśli nie wskażemy Dziecięcia, ochronimy Je
przed śmiercią.
K.: Skąd wiecie, że wam się to uda?
Mędrcy: Podpowiedział nam to anioł, a On na pewno wie, jak uchronić Dziecię.
K.: Dlaczego chcecie uchronić nowo narodzonego króla?
Mędrcy: Dowiedzieliśmy się, że jest niezwykłym Królem niosącym pokój.
K. podsumowuje:
Tekst biblijny pokazuje nam różne postawy ludzi względem Jezusa. Jedni szukają
Go jak mędrcy, inni próbują Go wyeliminować ze swojego życia jak Herod. Jeszcze
inni tak jak arcykapłani i uczeni nie podejmują żadnego wysiłku, by sprawdzić, czy
rzeczywiście przyszedł na ziemię Zbawiciel.
2. Mądrość i żądza władzy – uzupełnianie tabeli
K. rysuje na tablicy tabelę. Następnie rozmawia z uczniami na temat postaw Heroda
i mędrców, a wybrany uczeń zapisuje wypowiedzi w pierwszej kolumnie tabeli.
K. pyta:
– Dlaczego Herod chciał zabić Jezusa?
– Czego się obawiał?
– Co było dla niego najważniejsze?
– Dlaczego mędrcy szukali Jezusa?
– Dlaczego zdobyli się na trud Jego poszukiwania?
– Co to znaczy, że uznali w Jezusie Boga?
466
Herod Współcześni ludzie
– chciał decydować o wszystkim
– nie uznawał nad sobą niczyjej władzy
– bał się utracić władzę
– nie znał Jezusa i nie chciał Go poznać
– interesował się tylko sobą i swoimi
potrzebami
– nie interesowali go inni…
Mędrcy Współcześni ludzie
– chcieli poznać Tego, o którym świad-
czyło pojawienie się gwiazdy
– przeczuwali, że On jest Kimś wielkim
– szukali czegoś więcej niż bogactwo
(które posiadali, o czym świadczą
dary)
– wiedzieli, że sami z siebie nie są
w stanie zmienić swojego życia…
K. podsumowuje:
Herod przejawiał zainteresowanie osobą Jezusa, ponieważ miał w tym ukryty
cel – zabezpieczyć się przed utratą władzy. Do tej pory uznawał tylko swoją władzę.
Jezusa, o którym niewiele wiedział, uznał za wroga, który może sięgnąć po jego
tron. Dlatego postanowił za wszelką cenę Go zniszczyć. Herod był przekonany,
że Jezus może go pozbawić tego, co kochał najbardziej: władzy i wygodnego życia.
Mędrcy ze Wschodu, idąc za światłem gwiazdy, odkryli w Jezusie samego Boga.
Włożyli wiele trudu i poświęcili dużo czasu, by do Niego dotrzeć. Przynieśli Jezuso-
wi symboliczne dary: złoto, uznając w Nim Króla, kadzidło, uznając prawdziwego
Boga, i mirrę jako znak człowieczeństwa Jezusa i zapowiedź Jego męki. Te dary
były wyrazem ich mądrości, wiary i wielkiej miłości.
3. Współcześni mędrcy i Herod – rozmowa kierowana, uzupełnianie tabeli
Treść Ewangelii o pokłonie mędrców, możemy odnieść do życia współczesnych
ludzi, u których możemy dostrzec cechy Heroda i mędrców. Zastanowimy się,
w czym współcześni ludzie są podobni do Heroda, a w czym do mędrców.
K., rozmawiając z uczniami, uzupełnia drugą kolumnę tabeli. K. pyta:
– Dlaczego niektórzy ludzie żyjący w XXI w. boją się Jezusa?
– Dlaczego chcą Go wyeliminować ze swojego życia?
– Co jest dla nich najważniejsze?
– Dlaczego współcześni ludzie także szukają Jezusa na wzór mędrców?
– Jaki trud podejmują, by Go odnaleźć?
– Co to znaczy, że uznają w Jezusie Boga?
467
Herod Niektórzy współcześni ludzie
– nie znał Jezusa i nie chciał Go po- – nie znają Jezusa
znać – chcą decydować o wszystkim
– chciał decydować o wszystkim – nie uznają nad sobą niczyjej władzy
– nie uznawał nad sobą niczyjej władzy – Jezus jawi im się jako Ktoś, kto
– bał się utracić władzę zabierze im wolność (stanowienia
– interesował się tylko sobą i swoimi o sobie)
potrzebami – interesują się tylko sobą i swoimi
– nie interesowali go inni… potrzebami…
Mędrcy Współcześni ludzie
– chcieli poznać Tego, o którym świad- – są wytrwali w dążeniu do prawdy
czyło pojawienie się gwiazdy – wiedzą, że sami z siebie niewiele
– przeczuwali, że On jest Kimś wielkim mogą zdziałać
– szukali czegoś więcej niż bogactwo – szukają czegoś więcej niż pieniądze
(które posiadali, o czym świadczą i władza
dary) – czują, że tylko Jezus może nadać
– wiedzieli, że sami z siebie nie są sens ich życiu…
w stanie zmienić swojego życia…
K. podsumowuje:
Wielu współczesnych ludzi tak naprawdę nie zna Jezusa. Ich powierzchowna
wiedza o Nim sprawia, że odczuwają przed Nim lęk. Do tego dochodzi egoizm
przejawiający się konsumpcyjnym nastawieniem do życia, chorobliwą wręcz po-
trzebą decydowania o sobie i obawą przed utratą wolności. Wielu ludzi XXI w. jest
przekonanych, że bez Jezusa żyje się wygodniej, bo nie ma żadnych ograniczeń – nie
trzeba przestrzegać przykazań i stawiać sobie wymagań. Ponadto można poświęcić
czas tylko dla siebie. Wydaje im się też, że są samowystarczalni i nie potrzebują
Jego pomocy – bo wysoko rozwinięta technika czy medycyna potrafią zaradzić wielu
współczesnym problemom.
Czasami postępujemy jak Herod, zwłaszcza wtedy, gdy interesujemy się Jezusem
dla osiągnięcia określonego celu. To tak jak uczeń klasy VIII, który w czasie przygo-
towania do sakramentu bierzmowania uczestniczy w celebracjach i nabożeństwach,
a po bierzmowaniu nie ma go nawet na niedzielnej Mszy Świętej. Choć celem tego
sakramentu jest pogłębienie wiary w Jezusa, to często jest on przyjmowany ze
względu na prezenty…
Do mędrców podobni są ci, którzy są gotowi wiele poświęcić, aby dojść do
poznania prawdy. Wiedzą, że ani bogactwo, ani władza, ani własne potrzeby nie
są celem samym w sobie. Szukają „gwiazdy”, dzięki której mogą znaleźć drogę do
Boga. Szukają Jezusa, bo wiedzą, że tylko On może sprawić, że będą szczęśliwi,
i tylko On jest im w stanie pomóc w trudnościach.
468
1. Co mnie prowadzi do Jezusa? – rozmowa kierowana

K. wyjaśnia:
Ze względu na charakter świąt Bożego Narodzenia przygotowujemy się do nich
bardzo starannie. Zastanowimy się, które spośród znaków zbliżających się świąt
obecnych w mediach, sklepach, na ulicach, mogą nas zaprowadzić do Jezusa.
– Co na ulicach, w sklepach, w mediach przypomina nam o narodzinach Jezusa?
– Gdzie trzeba szukać, żeby Go znaleźć?
Wystawy sklepowe, bombki, światełka, wszędzie kolędy i pastorałki, przygoto-
wania w domu, Orszak Trzech Króli – to zewnętrzne przejawy radości z narodzin
Jezusa. Często jednak w ferworze porządków, zakupów zapominamy o tym, co jest
w nich najważniejsze – przyjść i pokłonić się małemu Jezusowi i zaprosić Go do
swojego życia. Potrzeba nam mądrości i wytrwałości Mędrców, aby nie zatrzymać
się na blasku światełek i miłej atmosferze tego czasu.
2. Szukam Jezusa – praca z tekstem, układanie opowiadania, śpiew, praca w gru-
pach
K. dzieli klasę na 4-osobowe grupy i poleca odszukać tekst kolędy „O gwiazdo Betle-
jemska” w podręczniku. Uczniowie wypisują z niego wszystkie czasowniki. Następnie
korzystają z nich, by ułożyć opowiadanie pt. „Co zrobić, aby dziś spotkać Dziecię Jezus?”
Czas pracy: maksymalnie 5 min. Po upływie tego czasu przedstawiciele grup czytają
głośno ułożone opowiadania.
Jak i gdzie szukać Jezusa, podpowiedzą nam słowa kolędy „O gwiazdo betle-
jemska”.
1. O gwiazdo betlejemska, zaświeć na niebie mym. D A7 D G A7 D

Tak szukam cię wśród nocy, tęsknię za światłem twym. D A7 D G A7 D
Zaprowadź do stajenki, leży tam Boży Syn, h Fis h Fis
Bóg-człowiek z Panny Świętej, dany na okup win. A7 D G A7 D
2. O nie masz Go już w szopie, nie masz Go w żłóbku tam.
Więc gdzie pójdziemy, Chryste? Gdzie się ukryłeś nam?
Pójdziemy przed ołtarze wzniecić miłości żar,
i hołd Ci niski oddać: to jest nasz wszystek dar.
3. Ja nie wiem, o mój Panie, któryś miał w żłobie tron,
czy dusza moja biedna milsza Ci jest niż on?
Ulituj się nade mną, błagać Cię kornie śmiem,
gdyś stajnią nie pogardził, nie gardź i sercem mym!
K. podsumowuje:
Słowa kolędy są dla nas wskazówką, gdzie szukać Jezusa. Nie ma Go już w be-
tlejemskim żłobie, ale możemy Go znaleźć w Eucharystii. Światłem, które nas do
Niego zaprowadzi, jest nasza wiara i słowo Boże. Możemy przyjść przed ołtarz,
469
pokłonić się Mu, składając dary naszej modlitwy, cierpienia i miłości, i zaprosić
Go do swojego serca.
K. proponuje wspólny śpiew „O gwiazdo betlejemska”.
3. Pomagam innym poznać Jezusa – rozmowa kierowana
Tak jak mędrcy ze Wschodu, którzy z odwagą podążyli w daleką podróż, żeby
pokłonić się Jezusowi i wracali z wiarą i radością w sercach, możemy zanieść wiarę
w Chrystusa do naszych rodzin, do szkoły, kolegów, koleżanek i wszędzie tam, gdzie
spotykamy ludzi wierzących, słabych w wierze, poszukujących lub niewierzących.
– W jaki sposób możemy innym ludziom pomóc poznać Jezusa?
Uczniowie podają swoje propozycje, K. ewentualnie je uzupełnia.
Pomagam ludziom poznać Jezusa przez:
 modlitwę,
 zachęcanie innych do czytania słowa Bożego,
 odważne mówienie o swojej wierze,
 przystępowanie do sakramentów,
 zachęcanie innych do życia sakramentalnego,
 kształtowanie swojego sumienia i kierowanie się jego głosem,
 życzliwość w relacjach z kolegami…
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przerysowują tabelę z porównaniem współczesnych ludzi do Heroda i mę-
drców oraz przepisują propozycje, przez co pomagają innym poznać Jezusa.
5. Praca domowa
1. Napisz, jakie dary mógłby złożyć Jezusowi współczesny człowiek, by uznać
w Nim Boga, Króla i człowieka.
2. Nagraj telefonem komórkowym krótki film z Orszaku Trzech Króli w twojej
miejscowości.
3. Pomódl się za tych, którzy nie znają Jezusa i nie chcą Go poznać.
Literatura
S. Cabała, II Niedziela po Narodzeniu Pańskim – Objawienie Pańskie – Uroczystość,
<http://www.slowo.redemptor.pl/pl/45466/99725/II_Niedziela_po_Narodze-
niu_Panskim_%E2%80%93_Objawienie_Panskie_%E2%80%93_Uroczy-
stosc.html>, dostęp: 05.08.2014.
Z. Wójtowicz, Homilia na uroczystość Objawienia Pańskiego, <http://biblista.pl/
index.php?option=com_content&view=article&id=773&catid=340:bibl
ia-na-ambonie&Itemid=82>, dostęp: 05.08.2014.
Orszak Trzech Króli. Największe uliczne jasełka na świecie w 187 miejscowościach,
<http://orszak.org/o-nas/>, dostęp: 05.08.2014.
470
59. „Któryś za nas cierpiał” – przesłanie
Wielkiego Postu
– Pogłębienie zrozumienia prawdy o cierpieniu Chrystusa.
– Kształtowanie postawy otwarcia się na łaskę poprzez praktyki wielkopostne.
Wiedza:
– Uczeń podaje, że Wielki Post to czas rozważania Męki Pana Jezusa,
– wskazuje tekst biblijny o cierpieniu Jezusa (Mt 27,27-44).
Umiejętności:
– Uczeń interpretuje tekst biblijny o drodze krzyżowej i śmierci Jezusa,
– na podstawie tekstu „Gorzkich żali” i rozważań nabożeństwa drogi krzyżowej
opisuje cierpienia Jezusa dla naszego zbawienia.
– Uczeń w nabożeństwach drogi krzyżowej i gorzkich żali rozważa tajemnicę
męki Jezusa za jego grzechy,
– bierze aktywny udział w rekolekcjach wielkopostnych.
Metody, formy i techniki: rozmowa kierowana, uroczyste czytanie Ewangelii, analiza

tekstu biblijnego, praca z tekstem, układanie komentarzy i modlitw, śpiew,
refleksja, praca w grupach, praca w parach.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, świeca, obraz męki Pana Jezusa lub krzyż, karty
pracy z tekstami hymnów z „Gorzkich żali”, nagranie „Gorzkich żali”, karty
pracy „Któryś za nas…”.

1. Modlitwa
„Któryś za nas cierpiał rany…”
2. Nabożeństwa Wielkiego Postu – rozmowa kierowana
Nasze spotkanie rozpoczęliśmy modlitwą, która towarzyszy nam w czasie nabo-
żeństw drogi krzyżowej w Wielkim Poście. W tym okresie sprawowane jest również
nabożeństwo gorzkich żali.
K. pyta:
– Na czym polegają nabożeństwa drogi krzyżowej i gorzkich żali?
Podczas Wielkiego Postu pochylamy się nad tajemnicą miłości Boga do czło-
wieka, która najmocniej objawiła się w męce Jezusa Chrystusa. Kościół pomaga
nam w zgłębianiu tej tajemnicy przez wielkopostne nabożeństwa drogi krzyżowej
471
i gorzkich żali. To możliwość towarzyszenia Jezusowi w najtrudniejszych momen-
tach Jego życia.
K. poleca zapisać temat: „Któryś za nas cierpiał rany – przesłanie Wielkiego Postu”.
1. Jezus na Golgocie – uroczyste czytanie Pisma Świętego

K. eksponuje krzyż lub obraz przedstawiający mękę Pana Jezusa, zapala świecę i przy-
gotowuje uczniów do czytania tekstu biblijnego z podziałem na role: narrator – jeden
uczeń (czyta z Pisma Świętego), pozostali wcielają się w rolę tłumu (czytają z podręcz-
nika). Wszyscy wstają, a K. wyjaśnia:
Przypomnimy teraz opis męki Pana Jezusa przedstawiony w Ewangelii wg św.
Mateusza.
K.: Słowa Ewangelii według św. Mateusza.
U.: Chwała Tobie, Panie.
„Żołnierze namiestnika zabrali Jezusa ze sobą do pretorium i zgromadzili koło
Niego całą kohortę. Rozebrali Go z szat i narzucili na Niego płaszcz szkarłatny.
Uplótłszy wieniec z ciernia, włożyli Mu na głowę, a do prawej ręki dali Mu trzcinę.
Potem przyklękali przed Nim i szydzili z Niego, mówiąc: «Witaj, Królu żydowski!»
Przy tym pluli na Niego, brali trzcinę i bili Go po głowie. A gdy Go wyszydzili,
zdjęli z Niego płaszcz, włożyli na Niego własne Jego szaty i odprowadzili Go na
ukrzyżowanie.
Wychodząc, spotkali pewnego człowieka z Cyreny, imieniem Szymon. Tego przy-
musili, żeby niósł krzyż Jego. Gdy przyszli na miejsce zwane Golgotą, to znaczy Miej-
scem Czaszki, dali Mu pić wino zaprawione goryczą. Skosztował, ale nie chciał pić.
Gdy Go ukrzyżowali, rozdzielili między siebie Jego szaty, rzucając o nie losy.
I siedząc tam, pilnowali Go. A nad głową Jego umieścili napis z podaniem Jego winy:
«To jest Jezus, Król żydowski». Wtedy też ukrzyżowano z Nim dwóch złoczyńców,
jednego po prawej, drugiego po lewej stronie.
Ci zaś, którzy przechodzili obok, przeklinali Go i potrząsali głowami, mówiąc:
«Ty, który burzysz przybytek i w trzy dni go odbudowujesz, wybaw sam siebie; jeśli
jesteś Synem Bożym, zejdź z krzyża!» Podobnie arcykapłani z uczonymi w Piśmie
i starszymi, szydząc, powtarzali: «Innych wybawiał, siebie nie może wybawić. Jest
królem Izraela: niechże teraz zejdzie z krzyża, a uwierzymy w niego. Zaufał Bogu:
niechże Go teraz wybawi, jeśli Go miłuje. Przecież powiedział: Jestem Synem Bo-
żym». Tak samo lżyli Go i złoczyńcy, którzy byli z Nim ukrzyżowani”.
(Mt 27,27-44)
K.: Oto słowo Pańskie.

U.: Chwała Tobie, Chryste.
2. Cierpienie Jezusa – analiza tekstu biblijnego
K. pyta:
– Jakie cierpienie zadali Jezusowi żołnierze, którzy wykonywali na Nim wyrok?
– Co Jezus wycierpiał od tłumu przechodzącego obok krzyża?
472
K. podsumowuje:
Korona z cierni na głowie, bicie, plucie, wyszydzanie, przeklinanie – to tylko część
tego, co przeżył Jezus podczas swej męki. Na dodatek poniósł śmierć w najbardziej
haniebny sposób tego czasu – na krzyżu. Jak wiele cierpienia można wytrzymać?
Jezus dobrowolnie przyjmuje cierpienie zadawane przez żołnierzy i tłum. Za-
równo to fizyczne, jak i duchowe. Jako Syn Boży miał moc, aby się uwolnić z rąk
oprawców. Jednak przyjmuje ból, zniewagi i śmierć, by dać ludziom szansę zbawie-
nia. Każdego roku w Wielkim Poście Kościół przypomina tę prawdę, aby każdy na
nowo mógł sobie uświadomić, jak wielka jest miłość Boża. Opis ogromu cierpienia,
jakiego doświadczał Jezus, oraz wyjaśnienie, dlaczego je przyjął, znajdujemy w treści
nabożeństw wielkopostnych.
3. „Za moje złości…” – praca z tekstem, praca w grupach
K. dzieli klasę na 4-osobowe grupy. Każda z nich otrzymuje kartę pracy z jednym z hym-
nów „Gorzkich żali” (teczka pomocy). Zadaniem grup jest uzupełnienie karty pracy.
Czas pracy: maksymalnie 5 min. Podczas pracy grup K. może puścić cicho fragment
„Gorzkich żali”, np. ze strony <http://www.youtube.com/watch?v=yVlhETsIi20&li-
st=RDMuhVLw0Zx5U&index=2>, dostęp: 09.08.2014. K. wprowadza:
Bardzo wymowne w swej treści są „Gorzkie żale”. Nabożeństwo, w czasie którego
są śpiewane, znane jest tylko w Polsce. Tekst tej modlitwy składa się z trzech części.
Poznamy teraz opis męki Jezusa zawarty w hymnach z „Gorzkich żali”.
Zestaw 1
Część I. HYMN
1. Żal duszę ściska, serce boleść czuje,
Gdy słodki Jezus na śmierć się gotuje;
Klęczy w Ogrójcu, gdy krwawy pot leje,
Me serce mdleje.
2. Pana świętości uczeń zły całuje,
Żołnierz okrutny powrozmi krępuje!
Jezus tym więzom dla nas się poddaje,
Na śmierć wydaje.
3. Bije, popycha tłum nieposkromiony,
Nielitościwie z tej i owej strony,
Za włosy targa: znosi w cierpliwości
Król z wysokości.
4. Zsiniałe przedtem krwią zachodzą usta,
Gdy zbrojną żołnierz rękawicą chlusta;
Wnet się zmieniło w płaczliwe wzdychanie
Serca kochanie.
5. Oby się serce we łzy rozpływało,
Że Cię, mój Jezu, sprośnie obrażało!
Żal mi, ach, żal mi ciężkich moich złości
Dla Twej miłości!
473
Uzupełnij opisy cierpienia Jezusa na podstawie hymnu z cz. I „Gorzkich żali”,
a następnie dokończ zdanie.
Cierpienia Jezusa:
słodki Jezus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
klęczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
krwawy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
uczeń zły . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
żołnierz okrutny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
bije, popycha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
za włosy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
znosi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
krwią zachodzą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
żołnierz rękawicą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pan Jezus cierpiał z powodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zestaw 2
Część II. HYMN
1. Przypatrz się, duszo, jak cię Bóg miłuje,
Jako dla ciebie sobie nie folguje.
Przecież Go bardziej niż katowska dręczy,
Złość twoja męczy.
2. Stoi przed sędzią Pan wszego stworzenia,
Cichy Baranek, z wielkiego wzgardzenia;
Dla białej szaty, którą jest odziany,
Głupim nazwany.
3. Za moje złości grzbiet srodze biczują;
Pójdźmy, grzesznicy, oto nam gotują
Ze Krwi Jezusa dla serca ochłody
Zdrój żywej wody.
4. Pycha światowa niechaj, co chce, wróży,
Co na swe skronie wije wieniec z róży,
W szkarłat na pośmiech, cierniem Król zraniony,
Jest ozdobiony!
Żal mi, ach, żal mi ciężkich moich złości,
Dla Twej miłości!
474
Uzupełnij opisy cierpienia Jezusa na podstawie hymnu z cz. II „Gorzkich żali”,
a następnie dokończ zdanie.
Cierpienia Jezusa:
stoi przed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
dla białej szaty, którą jest odziany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
grzbiet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
w szkarłat na . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
cierniem Król . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pan Jezus cierpiał z powodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zestaw 3
Część III. HYMN
1. Duszo oziębła, czemu nie gorejesz?
Serce me, czemu całe nie truchlejesz?
Toczy twój Jezus z ognistej miłości
Krew w obfitości.
2. Ogień miłości, gdy Go tak rozpala,
Sromotne drzewo na ramiona zwala;
Zemdlony Jezus pod krzyżem uklęka,
Jęczy i stęka.
3.Okrutnym katom posłuszny się staje,
Ręce i nogi przebić sobie daje,
Wisi na krzyżu, ból ponosi srogi
Nasz Zbawca drogi!
4. O słodkie drzewo, spuśćże nam już Ciało,
Aby na tobie dłużej nie wisiało!
My je uczciwie w grobie położymy,
Płacz uczynimy.
Żal mi, ach, żal mi ciężkich moich złości,
Dla Twej miłości!
6. Niech Ci, mój Jezu, cześć będzie w wieczności
Za Twe obelgi, męki, zelżywości,
Któreś ochotnie, Syn Boga jedyny,
Cierpiał bez winy!
475
Uzupełnij opisy cierpienia Jezusa na podstawie treści Hymnu cz. III „Gorzkich
żali”, następnie dokończ zdanie.
Cierpienia Jezusa:
toczy twój Jezus z ognistej miłości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
sromotne drzewo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
zemdlony Jezus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
okrutnym katom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ręce i nogi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
wisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ból . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pan Jezus cierpiał z powodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Przedstawiciele grup czytają swoje opisy. Dokończone zdania „Pan Jezus cierpiał z po-
wodu…” zostają zapisane na tablicy. K. podsumowuje:
Hymny „Gorzkich żali” opisują cierpienia Jezusa od modlitwy w Ogrójcu, przez
sąd u Piłata, cierniem ukoronowanie, biczowanie, aż po śmierć na krzyżu. Za po-
mocą przejmujących słów i wzruszającej, smutnej melodii pomagają zrozumieć, że
najniewinniejszy na ziemi człowiek pozwolił potraktować siebie jak największego
złoczyńcę z powodu naszych grzechów (które w „Gorzkich żalach” są określone
jako „złości”). Jezus cierpiał, by uwolnić nas od zła i dać nam szansę powrotu do
Boga. Sami z siebie nie jesteśmy w stanie tego dokonać.
4. Rozważanie męki Jezusa – rozmowa kierowana
Jezus przyjął bolesną mękę, wolny od naturalnych odruchów buntu i odwetu,
jakie zwykle budzą się w człowieku podczas cierpienia. To, że dobrowolnie złożył
siebie w ofierze Bogu Ojcu, przyniosło wszystkim ludziom odkupienie z grzechów.
– Dlaczego powinniśmy rozważać mękę Pana Jezusa?
K. po wypowiedziach uczniów czyta fragment „Dzienniczka” s. Faustyny:
„Jezus mi powiedział, że najwięcej mu się przypodobam przy rozważaniu Jego
bolesnej męki, i przez to rozważanie wiele światła spływa na duszę moją. (…) Kie-
dy rozważam mękę Jezusa, to mi przychodzi jasne pojęcie wielu rzeczy, których
przedtem zrozumieć nie mogłam”.
(Dzienniczek, 267)
K. pyta:
– Co miała rozważać siostra Faustyna?
– Co zmienia w człowieku rozważanie męki Jezusa?
– Dlaczego inaczej patrzymy na życie, znając i rozumiejąc cierpienie Jezusa?
Rozmyślanie nad cierpieniem Jezusa pomaga poznać cenę, jaką Chrystus za-
płacił za nasze grzechy. Pamięć o Jego cierpieniu pomaga przyjąć i zrozumieć sens
trudnych wydarzeń, które nas spotykają – uczą, jak nieść nasz codzienny krzyż.
Rozważanie męki Jezusa pomaga także dostrzegać cierpienie innych, bliskich
i nieznanych nam osób.
476
1. „Któryś za nas…” – układanie komentarzy i modlitw, praca w parach

Każdy uczeń otrzymuje kartę pracy „Któryś za nas…” (teczka pomocy). Uczniowie,
pracując w parach, piszą komentarz oraz modlitwę do Jezusa Ukrzyżowanego. Czas
pracy: maksymalnie 5 min. Po upływie tego czasu chętni uczniowie czytają swoje ko-
mentarze, a teksty modlitw można wykorzystać na zakończenie katechezy.
1. Wyjaśnij wezwanie: „Któryś za nas cierpiał rany”.
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
2. Napisz swoją modlitwę do Jezusa Ukrzyżowanego, która będzie rozwinięciem
wezwania z drogi krzyżowej:
Kłaniamy Ci się, Panie Jezu Chryste, i błogosławimy Ciebie …………………
……………………………………………………………………………………………
….………………………………………………………………………………………
2. Miłość Ci kazała krzyż na plecy brać… – śpiew
K. rozdaje uczniom tekst piosenki „Wierzę w Ciebie, Panie, coś mnie obmył z win”
(teczka pomocy) i wyjaśnia:
Na różne sposoby możemy wyznawać wiarę w Jezusa i okazywać Mu wdzięczność
za to, że pozwolił się ukrzyżować z miłości do nas. Nauczymy się pieśni, która może
być naszym wyznaniem wiary.
1. Wierzę w Ciebie, Panie, coś mnie obmył z win, e C D h
Wierzę, że człowiekiem stał się Boży Syn. e C D H7
Miłość Ci kazała krzyż na plecy brać, a D G e
w tabernakulum zostałeś, aby z nami trwać. C D G H7
Jesteś przewodnikiem nam do wieczności bram, a D G e
tam przygarniesz nas do siebie. C D e
2. Tyś jest moim życiem, boś Ty żywy Bóg,

Tyś jest moją drogą, najpiękniejszą z dróg.
To jest moją prawdą, co oświeca mnie,
boś odwiecznym Synem Ojca, który wszystko wie.
Nic mnie nie zatrwoży już wśród najcięższych burz,
bo Ty, Panie, jesteś ze mną.
3. Tyś jest moją siłą, w Tobie moja moc,

Tyś jest mym pokojem w najburzliwszą noc.
Tyś jest mym ratunkiem, gdy zagraża los,
moją słabą ludzką rękę ujmij w swoją dłoń.
Z Tobą przejdę poprzez świat w ciągu życia lat
i nic złego mnie nie spotka.
477
4. Tobie, Boże, miłość, wiarę swoją dam,
w Tobie, Synu Boży, ufność swoją mam.
Duchu Święty, Boże, w serce moje zstąp
i miłości Bożej ziarno rzuć w me serce w głąb.
W duszy mojej rozpal żar, siedmioraki dar,
daj mi stać się Bożą rolą.
3. Dobrze przeżyć Wielki Post – refleksja
K. poleca uczniom wyciszyć się, a następnie zadaje pytania, odtwarzając cicho fragment
„Gorzkich żali”, <http://www.youtube.com/watch?v=yVlhETsIi20&list=RDMu-
hVLw0Zx5U&index=2>, dostęp: 09.08.2014. Uczniowie odpowiadają na pytania
w sumieniu:
– Jak chcesz przeżyć Wielki Post?
– W jakich nabożeństwach wielkopostnych planujesz brać udział?
– Kto może ci pomóc w dobrym przeżyciu tego czasu?
– Jaki jest termin rekolekcji wielkopostnych w twojej parafii?
– W jaki sposób chcesz się w nie włączyć?
4. Powtórzenie – rozmowa kierowana
K. pyta:
– Kiedy rozpoczyna się Wielki Post?
– Jak długo trwa?
– Do czego nas przygotowuje?
(do uroczystości Zmartwychwstania Pana Jezusa)
– Do czego jesteśmy wezwani w czasie Wielkiego Postu?
(do nawrócenia, pokuty, przemiany życia, odnowy wiary)
– Co pomaga dobrze przeżyć Wielki Post?
(sakrament pokuty, Eucharystia, rekolekcje, dobre postanowienia, udział w na-
bożeństwach gorzkich żali i drogi krzyżowej)
K. podsumowuje:
Dobrze przeżyty Wielki Post pomaga zmienić swoje serce, zbliżyć się do Boga,
odzyskać pokój i naprawić więź z ludźmi. To wszystko prowadzi do pełni radości
ze zmartwychwstania Jezusa.
5. Zapis do zeszytu
Uczniowie wpisują dokończone zdanie „Pan Jezus cierpiał z powodu…”, wklejają karty
pracy z komentarzem i modlitwą oraz piszą notatkę:
Wielki Post to czas, w którym pochylamy się nad tajemnicą miłości Boga do
człowieka, która najpełniej objawiła się w męce Jezusa Chrystusa. Kościół pomaga
nam w zgłębianiu tej tajemnicy przez wielkopostne nabożeństwa drogi krzyżowej
i gorzkich żali. To możliwość towarzyszenia Jezusowi w najtrudniejszych momen-
tach Jego życia.
478
Rozważanie cierpienia Jezusa pomaga nam zrozumieć sens trudnych wydarzeń,
które nas spotykają, przyjąć je z pokorą i złączyć z Jego cierpieniem.
6. Praca domowa
1. Napisz własny hymn opisujący mękę Jezusa Chrystusa.
2. Ułóż hasło zachęcające twoich kolegów do udziału w rekolekcjach wielko-
postnych.
3. Pomódl się o dobre przeżycie Wielkiego Postu.
7. Modlitwa
Uczniowie czytają ułożone w parach modlitwy, następnie wszyscy śpiewają „Wierzę
w Ciebie Panie”.
Literatura
J. Salij, Szukającym drogi. Co nam dała śmierć Chrystusa na krzyżu, <http://mateusz.
pl/ksiazki/js-sd/>, dostęp: 09.04.2014 r.
M. Zboralska, W męce mojej szukaj siły i światła, <http://adonai.pl/milosierdzie
/?id=18>, dostęp: 09.08.2014 r.
Warto wykorzystać
„Gorzkie żale w wykonaniu chóru reprezentacyjnego Wojska Polskiego” (13:19)
<http://www.youtube.com/watch?v=yVlhETsIi20&list=RDMuhVLw-
0Zx5U&index=2>, dostęp: 09.08.2014.
479
60. Wielkanoc – Pusty grób
– Pogłębione poznanie prawdy, że ze zmartwychwstałym Chrystusem spotyka-
my się podczas Eucharystii.
– Kształtowanie bardziej świadomego uczestniczenia we Mszy Świętej.
Wiedza:
– Uczeń wskazuje tekst biblijny o zmartwychwstaniu Mk 16,1-14,
– wymienia osoby, które spotkały Chrystusa zmartwychwstałego.
Umiejętności:
– Uczeń interpretuje tekst sekwencji wielkanocnej,
– wyjaśnia symbolikę grobu Pańskiego,
– opisuje zmartwychwstanie Chrystusa jako wypełnienie Bożej tajemnicy zbawie-
nia, która uobecnia się w tajemnicy przemiany chleba w Ciało i wina w Krew.
– Uczeń uczestniczy we Mszy Świętej w uroczystość Zmartwychwstania Pań-
skiego.
Metody, formy i techniki: pantomima, uroczyste czytanie Pisma Świętego, analiza

tekstu biblijnego, praca z tekstem, rozmowa kierowana z elementami prezen-
tacji, śpiew, układanie opowiadania, dokończenie modlitwy, refleksja, praca
w grupach.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, kartki z tekstem do pantomimy, świeca, karty
pracy z tekstami liturgicznymi do pracy w grupach, zdjęcia grobu Pańskiego,
karty pracy z fragmentem kolekty z Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego.
1. Modlitwa
K. zaprasza uczniów do modlitwy pieśnią „Jezus zwyciężył”.
2. Pierwszy dzień tygodnia – pantomima
K. wybiera uczniów do przedstawienia czterech scenek (minimum trzech do jed-
nej) za pomocą pantomimy. Uczniowie losują po jednej kartce ze zdaniem do
przedstawienia (teczka pomocy). Następnie w ciągu minuty przygotowują się do
odegrania scenki.
Scenki:
Jezus wychodzi z grobu.
Jezus przychodzi mimo zamkniętych drzwi.
480
Jezus przekazuje uczniom znak pokoju.
Jezus w drodze do Emaus wyjaśnia uczniom Pisma.
K. podsumowuje:
Każdego roku przychodzimy na liturgię świąt Wielkiej Nocy, aby usłyszeć naj-
ważniejszą i najradośniejszą nowinę: Jezus zmartwychwstał! Grób jest pusty. Dziś
się zastanowimy, dlaczego zmartwychwstałego Chrystusa najpełniej spotykamy
podczas Eucharystii.
K. poleca zapisać temat: „Wielkanoc – pusty grób”.
1. Pusty grób – uroczyste czytanie Pisma Świętego

K. zapala świecę i poleca uczniom wstać. Następnie czyta z Pisma Świętego fragment
Ewangelii według św. Marka o pustym grobie:
„Gdy minął szabat, Maria Magdalena, Maria, matka Jakuba, i Salome nakupiły
wonności, żeby pójść namaścić Jezusa. Wczesnym rankiem w pierwszy dzień tygodnia
przyszły do grobu, gdy słońce wzeszło. A mówiły między sobą: «Kto nam odsunie
kamień z wejścia do grobu?» Gdy jednak spojrzały, zauważyły, że kamień został już
odsunięty, a był bardzo duży. Weszły więc do grobu i ujrzały młodzieńca, siedzącego
po prawej stronie, ubranego w białą szatę; i bardzo się przestraszyły. Lecz on rzekł do
nich: «Nie bójcie się! Szukacie Jezusa z Nazaretu, ukrzyżowanego; powstał, nie ma
Go tu. Oto miejsce, gdzie Go złożyli. A idźcie, powiedzcie Jego uczniom i Piotrowi:
Podąża przed wami do Galilei, tam Go ujrzycie, jak wam powiedział». One wyszły
i uciekły sprzed grobu; ogarnęło je bowiem zdumienie i przestrach. Nikomu też nic
nie powiedziały, bo się bały.
Po swym zmartwychwstaniu, wczesnym rankiem w pierwszy dzień tygodnia, Jezus
ukazał się najpierw Marii Magdalenie, z której wyrzucił siedem złych duchów. Ona
poszła i oznajmiła to tym z Jego otoczenia, pogrążonym w smutku i płaczącym. Ci
jednak, słysząc, że żyje i że ona Go widziała, nie dali [temu] wiary.
Potem ukazał się w innej postaci dwom spośród z nich na drodze, gdy szli do
wsi. Oni powrócili i obwieścili pozostałym. Lecz im też nie uwierzyli.
W końcu ukazał się samym Jedenastu, gdy siedzieli za stołem, i wyrzucał im
brak wiary oraz upór, że nie wierzyli tym, którzy widzieli Go zmartwychwstałego”.
(Mk 16,1-14)
2. Świadkowie zmartwychwstania – analiza tekstu biblijnego

K. pyta:
– Kto przyszedł do grobu Jezusa?
– Co i kogo zobaczyły kobiety przy grobie?
– Co o Jezusie powiedział im młodzieniec?
– Komu ukazał się zmartwychwstały Jezus?
K. uzupełnia:
Ewangelista Marek nie opisuje samego zmartwychwstania Chrystusa, lecz pisze
o pustym grobie. Są natomiast świadkowie, którzy spotkali zmartwychwstałego
481
Jezusa. Opis wydarzeń niedzielnego poranka wskazuje, że Jego zmartwychwstanie
nie było powrotem do dawnego życia, lecz przejściem do nowego. Choć Maria
Magdalena i uczniowie widzą Jezusa i rozmawiają z Nim, jest to inna obecność niż
przed Jego śmiercią.
Zmartwychwstanie potwierdza, że Jezus:
– jest Mesjaszem, który rzeczywiście przyniósł królestwo Boże,
– jest Panem życia – zwyciężył śmierć,
– nam również da życie wieczne,
– na prośbę Ojca przyszedł, by „dać swoje życie jako okup za wielu” (Mt 20,28).
(oprac. na podst.: M. Beaumont, Co powinieneś wiedzieć o Jezusie, Kielce 2011, s. 109)
3. Grób Pański – rozmowa kierowana z elementami prezentacji

K. wprowadza:
W poranek wielkanocny prawdę o zmartwychwstaniu pomaga nam zrozumieć
pusty grób Pański.
– Kiedy w kościele pojawia się ołtarz nazywany grobem Pańskim?
– Co się w nim znajduje?
– Kiedy adorujemy Pana Jezusa w grobie Pańskim?
K. może pokazać kilka zdjęć przedstawiających grób Pański (teczka pomocy).
W Wielki Piątek na zakończenie liturgii Męki Pańskiej Najświętszy Sakrament
w monstrancji przykrytej białym welonem (symbolizującej całun, w który było
owinięte ciało Zbawiciela) jest przenoszony do ołtarza grobu Pańskiego, gdzie
znajduje się figura przedstawiająca martwego Jezusa. Dekoracja i oświetlenie grobu
podkreślają obecność Jezusa w Najświętszym Sakramencie, którego adorujemy od
zakończenia wielkopiątkowej liturgii, przez Wielką Sobotę do rozpoczęcia Wigilii
Paschalnej. W niedzielę wielkanocną figurę Jezusa leżącego w grobie przykrywa się,
a na miejscu monstrancji, którą kapłan zabiera na początku procesji rezurekcyjnej,
umieszcza się figurę Chrystusa Zmartwychwstałego.
4. Eucharystia spotkaniem ze Zmartwychwstałym – praca z tekstem, praca w gru-
pach
K. dzieli klasę na 5 grup. Każda z nich otrzymuje karty pracy z tekstami liturgicznymi
(teczka pomocy). Uczniowie mają przeczytać teksty i odpowiedzieć na zamieszczone
pytanie. Po wykonaniu zadania przedstawiciele grup czytają teksty i podają odpowiedzi.
Uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego jest największym świętem w Kościele.
Każda Msza Święta jest celebracją tego zbawczego wydarzenia. O zmartwychwstaniu
przypominają teksty liturgiczne podczas całego roku kościelnego.
Grupa 1 – Akt pokuty

K.: Panie, który umarłeś na krzyżu za nasze grzechy, zmiłuj się nad nami.
W.: Zmiłuj się nad nami.
K.: Chryste, który zmartwychwstałeś dla naszego usprawiedliwienia, zmiłuj się
nad nami.
482
K.: Panie, który wstąpiłeś do nieba, aby nas doprowadzić do Ojca, zmiłuj się
nad nami.
(Obrzędy wstępne, <http://ordo.pallotyni.pl/index.php/mszal-rzymski/czesci-stale/86-obrzedy-
wstepne>, dostęp: 13.07.2014)
– O co prosimy zmartwychwstałego Jezusa podczas aktu pokuty?

Grupa 2 – Aklamacja
K.: Uwielbiajmy tajemnicę wiary.
W.: Panie, Ty nas wybawiłeś przez krzyż i zmartwychwstanie swoje, Ty jesteś
Zbawicielem świata.
(Trzecia modlitwa eucharystyczna, <http://ordo.pallotyni.pl/index.php/mszal-rzymski/czesci-
stale/92-trzecia-modlitwa-eucharystyczna>, dostęp: 13.07.2014)
– Za co wielbimy Jezusa podczas aklamacji?

Grupa 3 – II Modlitwa eucharystyczna
K.: Wspominając śmierć i zmartwychwstanie Twojego Syna, ofiarujemy Tobie,
Boże, Chleb życia i Kielich zbawienia i dziękujemy, że nas wybrałeś, abyśmy stali
przed Tobą i Tobie służyli.
(Druga modlitwa eucharystyczna, <http://ordo.pallotyni.pl/index.php/mszal-rzymski/czesci-stale/91-
druga-modlitwa-eucharystyczna>, dostęp: 13.07.2014)
– Jakie wydarzenia z życia Jezusa wspominamy, ofiarowując w Eucharystii

chleb i wino?
Grupa 4 – Credo
Wierzę (…) w jednego Pana Jezusa Chrystusa, (…) On to dla nas, ludzi, i dla
naszego zbawienia zstąpił z nieba. I za sprawą Ducha Świętego przyjął ciało z Maryi
Dziewicy, i stał się człowiekiem. Ukrzyżowany również za nas, pod Poncjuszem Pi-
łatem został umęczony i pogrzebany. I zmartwychwstał dnia trzeciego, jak oznajmia
Pismo.
(Liturgia słowa, <http://ordo.pallotyni.pl/index.php/mszal-rzymski/czesci-stale/87-liturgia-slowa>,
dostęp: 13.07.2014)
– Jakie wydarzenia z życia Jezusa przywołujemy w wyznaniu wiary?
Grupa 5 – Wstęp do znaku pokoju (w okresie wielkanocnym)

K.: Panie, Jezu Chryste, w dniu zmartwychwstania pozdrowiłeś uczniów
słowami „Pokój wam”. Prosimy Cię, nie zważaj na grzechy nasze, lecz na wiarę
swojego Kościoła i zgodnie z Twoją wolą napełniaj go pokojem i doprowadź do
pełnej jedności.
(Obrzędy Komunii, <http://ordo.pallotyni.pl/index.php/mszal-rzymski/czesci-stale/95-obrzedy-
komunii>, dostęp: 13.07.2014)
– O jaki dar prosimy Jezusa przed przekazaniem znaku pokoju?
483
Na tablicy może powstać notatka z odpowiedzi grup:
Podczas liturgii Mszy Świętej:
 prosimy o przebaczenie Jezusa, który zmartwychwstał dla naszego zbawienia,
 uwielbiamy Jezusa, że nas wybawił przez krzyż i swoje zmartwychwstanie,
 ofiarując chleb i wino – Chleb życia i Kielich zbawienia – wspominamy ta-
jemnicę śmierci i zmartwychwstania Jezusa,
 wyznajemy wiarę w Jego mękę i zmartwychwstanie,
 prosimy Jezusa o dar pokoju, którym obdarzył uczniów po zmartwychwstaniu.
K. podsumowuje:
Przenalizowaliśmy teksty z czterech części Mszy Świętej. W każdej z nich, od
aktu pokuty przez wyznanie wiary, modlitwę eucharystyczną i przekazanie znaku
pokoju wspominamy mękę, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa.
„Pascha Chrystusa zawiera w sobie oprócz męki i śmierci także Jego zmar-
twychwstanie. Przypomina o tym aklamacja ludu po przeistoczeniu: Wyznajemy
Twoje zmartwychwstanie. Rzeczywiście, Ofiara eucharystyczna uobecnia nie tylko
tajemnicę męki i śmierci Zbawiciela, lecz także tajemnicę zmartwychwstania,
w której ofiara znajduje swoje wypełnienie. Jako żywy i zmartwychwstały, Chry-
stus może uczynić siebie w Eucharystii «chlebem życia» (J 6,35.48), «chlebem
żywym» (J 6,51)”.
(Jan Paweł II, Encyklika „Ecclesia de Eucharistia”, 14)
5. Przychodzisz Panie – śpiew

Tajemnicę zmartwychwstania Jezusa oddają słowa piosenki religijnej „Przycho-
dzisz, Panie” (podręcznik).
Przychodzisz, Panie, mimo drzwi zamkniętych, F C A7
Jezu zmartwychwstały ze śladami męki. d B A B C
Ty jesteś z nami, poślij do nas Ducha. F C A7
Panie nasz i Boże, uzdrów nasze życie. d B A B C d
1. Blask chwały Zmartwychwstałego – układanie opowiadania, praca w grupach

Uczniowie pracują w grupach jak poprzednio. Otrzymują tekst sekwencji wielkanocnej
(teczka pomocy lub podręcznik), którą czyta chętny uczeń. Zadaniem grup jest za-
znaczyć w tekście czasowniki, a następnie z ich użyciem ułożyć opowiadanie na temat
spotykania się ze zmartwychwstałym Chrystusem podczas Mszy Świętej. Uczniowie
pracują maksymalnie 5 min. Po upływie tego czasu czytają głośno swoje opowiadania.
Wcześniej K. wyjaśnia:
Podczas liturgii w uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego słuchamy sekwencji
wielkanocnej – pieśni radości mówiącej o spotkaniu Marii Magdaleny ze Zmartwych-
wstałym. Na jej podstawie ułożycie opowiadanie o waszym spotkaniu w Eucharystii
ze zmartwychwstałym Jezusem.
484
Sekwencja
Niech w święto radosne Paschalnej Ofiary
Składają jej wierni uwielbień swych dary.
Odkupił swe owce Baranek bez skazy,
Pojednał nas z Ojcem i zmył grzechów zmazy.
Śmierć zwarła się z życiem i w boju, o dziwy,
Choć poległ Wódz życia, króluje dziś żywy.
Maryjo, Ty powiedz, coś w drodze widziała?
Jam Zmartwychwstałego blask chwały ujrzała.
Żywego już Pana widziałam, grób pusty,
I świadków anielskich, i odzież, i chusty.
Zmartwychwstał już Chrystus, Pan mój i nadzieja,
A miejscem spotkania będzie Galileja.
Wiemy, żeś zmartwychwstał, że ten cud prawdziwy.
O, Królu Zwycięzco, bądź nam miłościwy.
(J. Nowicka, Niech w święto radosne, <http://liturgia.wiara.pl/doc/849028.Niech-w-swieto-
radosne>, dostęp: 13.07.2014)
K. podsumowuje:
Słowa sekwencji wzywają do radości z faktu, że Chrystus, chociaż poniósł śmierć,
żyje nadal. Wydarzenie niezwykłe. Dla Boga nie ma nic niemożliwego. Świadkiem
jest Maria Magdalena, która spotkała Jezusa Zmartwychwstałego. Widziała pusty
grób i porzuconą w nim odzież i chusty. Widziała także aniołów. Świadkami staje-
my się również my, uczestnicząc w liturgii Mszy Świętej. Tam słyszymy Jego słowa,
w których nam wyjaśnia Pisma, i przyjmujemy Jego Ciało, którym nas umacnia.
2. Prosić o łaski mocą zmartwychwstania – dokończenie modlitwy
K. wyjaśnia:
Wszystkie łaski, jakie możemy wyprosić u Boga, uzyskujemy mocą Jezusowego
zmartwychwstania. W niedzielę wielkanocną jest to szczególnie przywoływane,
między innymi w modlitwie wypowiadanej przez kapłana, zwanej kolektą.
Kolekta (od łac. collere – zbierać razem, tzw. modlitwa dnia, oracja) jest to mo-
dlitwa, która znajduje się w brewiarzu i w formularzu Mszy Świętej. Po wezwaniu
kapłana „Módlmy się” następuje chwila ciszy, aby uczestnicy liturgii uświadomili
sobie, że stoją w obecności Boga i wypowiedzieli w modlitwie osobistej swoje prośby.
Następnie przewodniczący liturgii recytuje lub śpiewa kolektę, która wyraża cha-
rakter obchodu liturgicznego (nawiązuje treścią do uroczystości lub wspomnienia
świętego patrona) i prośby wspólnoty do Boga.
(oprac. na podst. Słowniczek liturgiczny: Co to jest kolekta?, <http://www.przewodnik-katolicki.pl/
nr/przy_bramie_kosciola/slowniczek_liturgiczny_co_to19.html>, dostęp: 13.07.2014)
K. rozdaje wszystkim uczniom karty pracy z fragmentem kolekty z Niedzieli Wielka-

nocnej Zmartwychwstania Pańskiego (teczka pomocy). Zadaniem uczniów jest ją
dokończyć indywidualnie. Czas pracy: maksymalnie 3 min.
485
Boże, Ty w dniu dzisiejszym przez Twojego Syna pokonałeś śmierć i otworzyłeś nam
bramy życia wiecznego, spraw, ………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
…….………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
3. Prosimy Zmartwychwstałego – refleksja
K. poleca uczniom wstać. Następnie rozpoczyna:
„Nie bójcie się! Szukacie Jezusa z Nazaretu, ukrzyżowanego; powstał, nie ma
Go tu”.
Po chwili ciszy:
Panie Jezu, „wiemy, żeś zmartwychwstał, że ten cud prawdziwy (…) bądź nam
miłościwy”.
Chętni uczniowie czytają ułożone przez siebie modlitwy. Na zakończenie wszyscy śpie-
wają „Przychodzisz, Panie…”
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablic zapis z pracy w grupach, wklejają ułożone przez siebie
modlitwy oraz piszą notatkę:
W czasie każdej Mszy Świętej Jezus przychodzi do nas ze swoim pokojem i swoją
nadzieją, która ma moc przemienić nasze życie.
5. Praca domowa
1. Zaprojektuj blog (nazwa, układ tekstu, grafika – elementy stałe i zmienne), na
którym byłyby zamieszczone reportaże ze spotkań Jezusa Zmartwychwstałego
z uczniami.
2. Podczas Mszy Świętej w poranek wielkanocny poproś Jezusa o radość i pokój,
które płyną z Jego zmartwychwstania.
Literatura
Mszał Rzymski, <http://ordo.pallotyni.pl/index.php/mszal-rzymski>, dostęp:
13.07.2014.
J. Nowicka, Niech w święto radosne…, <http://liturgia.wiara.pl/doc/849028.Niech-
-w-swieto-radosne>, dostęp: 13.07.2014.
Słowniczek liturgiczny: Co to jest kolekta?, <http://www.przewodnik-katolicki.pl/
nr/przy_bramie_kosciola/slowniczek_liturgiczny_co_to19.html>, dostęp:
13.07.2014.
486
61. Nowa ewangelizacja w mojej parafii.
Zesłanie Ducha Świętego
– Pogłębienie wiedzy na temat zadań nowej ewangelizacji w parafii.
– Kształtowanie postawy odważnego dawania świadectwa w swoim środowisku.
Wiedza:
– Uczeń wskazuje przyczyny odchodzenia współczesnego człowieka od Chry-
stusa,
– określa, na czym polega dzieło nowej ewangelizacji,
– podaje przykłady, jak może ewangelizować w swojej parafii.
Umiejętności:
– Uczeń uzasadnia, że przyjmując sakramenty we wspólnocie parafialnej, stajemy
się odpowiedzialni za dzieło ewangelizacyjne Kościoła,
– uzasadnia, że dzieło nowej ewangelizacji dokonuje się wtedy, gdy człowiek
poddaje się działaniu Ducha Świętego,
– wyjaśnia, że w parafii każdy powinien odnaleźć własne miejsce i zadanie do
spełnienia.
– Uczeń ewangelizuje przez dawanie świadectwa w swoim środowisku,
– bierze udział w czuwaniu w wigilię uroczystości Zesłania Ducha Świętego.
Metody, formy i techniki: ankieta, teleturniej, kalambury, rozmowa kierowana,

analiza tekstu, śpiew, opracowanie statutu parafii, plakat lub scenka, refleksja,
praca w parach, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: nagranie czołówki „Familiady”, fragment „Evangelii gaudium”
do pracy w parach, zestawy pytań i odpowiedzi do „Parafiady”, wzór statutu
parafii, materiały do tworzenia plakatu.
1. Modlitwa
K. wprowadza do modlitwy:
Wielu ludzi w naszym środowisku coraz częściej doświadcza uczucia zniechęce-
nia i braku sensu swojego życia. W ich i naszych intencjach prośmy dzisiaj Ducha
Świętego o siłę i moc do podejmowania wyzwań dnia codziennego.
487
2. Życie z Chrystusem i drugim człowiekiem – ankieta, teleturniej
K. przygotowuje wszystkich uczniów do teleturnieju. Wybiera trzy osoby do prowadzenia
poszczególnych zespołów, którzy dobierają sobie po 3–4 zawodników. Pozostałe osoby
stanowią publiczność. Można włączyć zwiastun teleturnieju (np. ze strony: <http://
www.youtube.com/watch?v=Ek7ew97Nd_k>, dostęp: 14.05.2014). K. ustanawia
sekretarza teleturnieju odpowiedzialnego za zapisywanie wyników, a sam wciela się
w rolę prowadzącego:
Rozpoczynamy „Parafiadę”. W naszym teleturnieju serdecznie witamy trzy
zespoły:
1. Osoby niewierzące mieszkające na terenie naszej parafii.
2. Osoby bardzo wierzące i praktykujące (co niedziela są w kościele, działają
w ruchach religijnych).
3. Osoby ochrzczone, które do kościoła chodzą tylko od święta.
K. przygotowuje kartki z nazwami zespołów oraz zestawy pytań i odpowiedzi (teczka
pomocy).
Zespołom przewodzą: ……… Przedstawcie, proszę, swoich towarzyszy. Witamy
również zgromadzoną publiczność.
Zasady teleturnieju: W pierwszym pytaniu mamy 6 odpowiedzi, w drugim – 4,
w trzecim – 3. Ostatnie zadanie polega na indywidualnej odpowiedzi na 5 pytań,
gdy przeciwnik znajduje się w „kąciku muzycznym”. Liczy się suma zdobytych
punktów, uznawana jest zawsze pierwsza odpowiedź. Naradzamy się po drugiej
utracie szansy. Jak w każdej „Parafiadzie” na wstępie warto opowiedzieć dowcip:
„Pewnego razu trzy sąsiadujące ze sobą parafie nawiedziła plaga wiewiórek. Wiele
rudych zwierzątek zamieszkało w murach kościoła. Członkowie pierwszej parafii
uznali w tym wolę Boga i wiewiórki zostały. W drugiej parafii wyłapano delikatnie
wszystkie zwierzątka i wywieziono do lasu, ale szybko wróciły. W trzeciej parafii
wiewiórki pobłogosławiono i wpisano do kartoteki parafialnej – i nikt ich w kościele
od tej pory nie widział”. Z ludźmi bywa czasami podobnie…
Zapraszam pierwszych uczestników teleturnieju.
– Dlaczego ludzie nie chodzą do kościoła?
1. Bo nie wierzą 36
2. Bo im się nie chce 25
3. Bo nudzą się tam 20
4. Bo mają atrakcyjniejsze zajęcia 9
5. Bo mają uraz do ludzi tam spotykanych 7
6. Bo nie mogą 3
Punkty mnożone x2
– Znakiem wiary chrześcijan jest:
1. Modlitwa 31
2. Sakramenty 27
3. Dobre postępowanie (moralne) 25
4. Zaangażowanie w życie Kościoła 17
Punkty mnożone x3
488
– Czego ludzie pragną najbardziej na świecie?
1. Pieniędzy 39
2. Zdrowia 33
3. Miłości 28
Dane do ostatniego zadania. 5 sekund na odpowiedź na każde pytanie:
1. Najważniejsza osoba w moim życiu:
rodzice chłopak/dziewczyna Bóg dziadkowie przyjaciel
31 25 20 17 7
2. Co czujesz, gdy słyszysz, że Bóg cię kocha?
wzruszenie radość obojętność satysfakcję wdzięczność
28 26 22 14 10
3. Dlaczego ludzie nie dostrzegają znaków Bożej miłości?
bo Mu nie bo się Go boją bo są zajęci bo mają nega- bo są
wierzą tywne doświad- zmęczeni
czenia życiem
33 25 20 15 7
4. Jakie są źródła informacji o Bogu?
Biblia lekcja religii dziadkowie rodzice kościół
41 24 14 11 10
5. Wymień wspólnotę działającą w Kościele.
Koła Schola (chór) Ministranci Ruch Światło Akcja
różańcowe – Życie (oaza) katolicka
31 26 24 15 4
K. nagradza uczniów i podsumowuje informacje z ankiety, konfrontując z propozy-
cjami uczniów.
W naszym teleturnieju uczestniczyły osoby, które mają odmienne spojrzenie na
wiarę i wspólnotę parafialną. Oznacza to, że różne grupy osób potrzebują nowego
i różnorodnego stylu głoszenia Ewangelii. Wśród nich są tacy, którzy koncentrują
się tylko na tym, aby posiadać różne rzeczy, i którzy zapomnieli dawno o Bogu; tacy,
którzy rezygnują z wiary, jej pogłębiania i rozwijania, ale w święta przypominają
sobie o Bogu; oraz tacy, którzy szukają wspólnoty Kościoła, by w niej rozwijać swoją
wiarę. Co my, jako osoby wierzące, możemy zaproponować tym wszystkim ludziom?
3. Nowy styl głoszenia Ewangelii – kalambury, praca z tekstem, praca w parach
K. wybiera jednego lub dwóch uczniów do pokazania metodą kalamburu hasła „nowy
styl głoszenia Ewangelii”. Po jego odgadnięciu K. rozdaje uczniom (1 na 2 osoby)
489
fragment adhortacji „Evangelii gaudium” (teczka pomocy), w którym podkreślają
wyrażenia związane z nowymi sposobami głoszenia Ewangelii. K. wyjaśnia:
Wszystkim osobom, o których mówiliśmy wcześniej, możemy zaproponować
nowy styl głoszenia Ewangelii. Z taką propozycją wychodzi papież Franciszek.
„[Jezus] może zawsze swoją nowością odnowić nasze życie i naszą wspólnotę,
i nawet jeśli propozycja chrześcijańska staje wobec mrocznych epok i słabości
Kościoła, nigdy się nie starzeje. Jezus Chrystus może również rozbić uciążliwe
schematy, w których zamierzamy Go uwięzić, i zaskakuje nas swą nieustanną boską
kreatywnością. Za każdym razem, gdy staramy się powrócić do źródeł i odzyskać
pierwotną świeżość Ewangelii, pojawiają się nowe drogi, twórcze metody, inne
formy wyrazu, bardziej wymowne znaki, słowa zawierające nowy sens dla dzisiej-
szego świata. W rzeczywistości każda autentyczna działalność ewangelizacyjna jest
zawsze «nowa»”.
– Na czym polega nowość głoszenia Ewangelii?

– Kto sprawia, że ewangelizacja zawsze może mieć nowy wymiar?
– Jakie miejsce (wspólnota ludzi) powinna służyć ewangelizacji?
– Dlaczego głoszenie Ewangelii powinno odbywać się w parafii?
K. może przypomnieć o znakach stosowanych w głoszeniu Ewangelii, np. podczas
spotkań na Lednicy (sól, łyżeczka, lednicki dowód osobisty, pierścień synostwa…),
i wyjaśnić ich znaczenie. Warto również odwołać się do propozycji dla młodzieży z Przy-
stanku Jezus (np. ze strony: <http://www.przystanekjezus.pl>, dostęp: 14.05.2014).
K. prosi uczniów o zapisanie tematu: „Nowa ewangelizacja w mojej parafii. Zesłanie
Ducha Świętego”.
1. Nowa ewangelizacja lekarstwem dla współczesnego człowieka – analiza tekstu

W naszym środowisku, szkole czy parafii, potrzebne są zmiany w sposobie
głoszenia Jezusa Chrystusa. To samo dostrzegał św. Jan Paweł II i pisał o tym
w Redemptoris missio, encyklice poświęconej aktualności misji Kościoła w świecie.
Uczniowie szukają tekstu w podręczniku.
„Patrząc na dzisiejszy świat z punktu widzenia ewangelizacji, można wyróżnić
trzy sytuacje.
Przede wszystkim ta, ku której kieruje się działalność misyjna Kościoła: narody,
grupy ludzi, środowiska społeczno-kulturowe, w których Chrystus i Jego Ewangelia
nie są znane (…). To jest w ścisłym sensie misja ad gentes.
Istnieją dalej wspólnoty chrześcijańskie, które posiadają odpowiednie i solidne
struktury kościelne, mają żarliwość wiary i życia, promieniują świadectwem dawa-
nym Ewangelii w swym środowisku i czują się zobowiązane do misji powszechnej.
W nich prowadzona jest działalność duszpasterska Kościoła.
490
Istnieje wreszcie sytuacja pośrednia, zwłaszcza w krajach o chrześcijaństwie
dawnej daty, ale czasem również w Kościołach młodych, gdzie całe grupy ochrzczo-
nych utraciły żywy sens wiary albo wprost nie uważają się już za członków Kościoła,
prowadząc życie dalekie od Chrystusa i od Jego Ewangelii. W tym wypadku zachodzi
potrzeba «nowej ewangelizacji» albo «re-ewangelizacji»”.
(Jan Paweł II, Encyklika „Redemptoris Missio”, 33)
– Jakie rodzaje ewangelizacji wymienia Jan Paweł II?

– W jaki sposób definiuje nową ewangelizację?
– Jaka jest różnica pomiędzy nową ewangelizacją a pozostałymi formami?
Wybrany uczeń zapisuje na tablicy:
Podstawowe wymiary działalności misyjnej Kościoła:
 wśród osób, które nie znają Chrystusa i Jego Ewangelii – ad gentes,
 we wspólnotach, które żyją wiarą i świadczą o Chrystusie – działalność dusz-
pasterska,
 wśród osób ochrzczonych, które utraciły sens wiary – „nowa ewangelizacja”.
K. poleca zapisać do zeszytu sformułowane wnioski i wyjaśnia:
Ewangelizacja może dokonać się tylko wtedy, gdy człowiek współpracuje z Du-
chem Świętym. Kościół rozpoczął swoją działalność, kiedy na apostołów zstąpił Duch
Święty i rozpoczęli głoszenie Jezusa Chrystusa. Po tym wydarzeniu apostołowie
udzielili chrztu około trzem tysiącom ludzi. Później utworzyli pierwsze wspólnoty
wierzących. Działo się to nie dzięki umiejętnościom apostołów, ale mocy Ducha
Świętego.
2. Duch Święty w dziele ewangelizacji – rozmowa kierowana
Wybrany uczeń czyta tekst biblijny, a pozostali uczniowie śledzą jego treść w podręczniku.
„Nie chciałbym, bracia, byście trwali w niewiedzy co do darów duchowych. Różne
są dary łaski, lecz ten sam Duch; różne też są rodzaje posługiwania, ale jeden Pan;
różne są wreszcie działania, lecz ten sam Bóg, sprawca wszystkiego we wszystkich.
Wszystkim zaś objawia się Duch dla [wspólnego] dobra. Jednemu dany jest przez
Ducha dar mądrości słowa, drugiemu umiejętność poznawania według tego samego
Ducha, innemu jeszcze dar wiary w tymże Duchu, innemu łaska uzdrawiania przez
tego samego Ducha, innemu dar czynienia cudów, innemu proroctwo, innemu rozpo-
znawanie duchów, innemu dar języków i wreszcie innemu łaska tłumaczenia języków.
Wszystko zaś sprawia jeden i ten sam Duch, udzielając każdemu tak, jak chce”.
(1 Kor 12,1.4-11)
K. pyta:
– Z jakimi darami przychodzi do nas Duch Święty?
– W jakim celu otrzymujemy jego dary?
– Dlaczego różne osoby otrzymują różne dary?
Dary, o których pisze św. Paweł, nazywamy charyzmatami. Otrzymujemy je we
wspólnocie Kościoła i dla wspólnoty Kościoła. Duch Święty rozdziela je tak, jak sam
chce, bo On wie najlepiej, co jest nam potrzebne do głoszenia innym Chrystusa.
491
3. Zaufanie Bogu – śpiew
K. uczy:
Ci, co zaufali Panu, D
odzyskują siły, h
otrzymują skrzydła jak orły, G
biegną bez zmęczenia. AD

1. Parafia w nowym stylu – opracowanie statutu parafii, praca w grupach
K. dzieli klasę na 4-osobowe grupy. Wszyscy czytają z podręcznika fragment „Evan-
gelii gaudium” p. 28 i w grupach przygotowują statut parafii, według podanego wzoru
(teczka pomocy). Mają jednak tworzyć własną wizję głoszenia Ewangelii. K. wyjaśnia:
Stworzycie teraz własny model parafii, musicie jednak pamiętać, że są w niej
ludzie, których łączą z Chrystusem i Kościołem różne rodzaje więzi. Uwzględnij-
cie w tym modelu miejsce dla ochrzczonych, ale niewierzących, dla chodzących
do kościoła tylko od święta oraz dla wierzących i praktykujących. Pamiętajcie też
o konieczności współpracy z Duchem Świętym.
Parafia w nowym stylu
1. Celem parafii jest…
2. Do parafii może należeć…
3. Parafia zajmuje teren…
4. Zadania parafii:
 Głosić Ewangelię…
 Nowe sposoby głoszenia Ewangelii…
 Osoby zobowiązane do ewangelizacji w parafii…
5. Najważniejsze dla wspólnoty parafialnej…
„Parafia nie jest strukturą przestarzałą. Właśnie dlatego, że ma wielką elastycz-
ność, może przyjąć bardzo różne formy, wymagające otwarcia i misyjnej kreatyw-
ności ze strony duszpasterza i wspólnoty. (…) Zakłada to, że będzie rzeczywiście
utrzymywała kontakt z rodzinami i z życiem ludu, a nie stanie się strukturą ociężałą,
odseparowaną od ludzi albo grupą wybranych zapatrzonych w samych siebie. Pa-
rafia jest formą obecności Kościoła na danym terytorium, środowiskiem słuchania
Słowa, wzrostu życia chrześcijańskiego, dialogu, przepowiadania, ofiarnej miłości,
adoracji i celebracji.
Poprzez całą swoją działalność parafia pobudza i formuje swych członków, aby
byli ludźmi ewangelizującymi. Jest wspólnotą wspólnot, sanktuarium, gdzie spra-
gnieni przychodzą i piją, by dalej kroczyć drogą, jest centrum stałego misyjnego
posyłania”. (Papież Franciszek, Adhortacja apostolska „ Evangelii gaudium”, 28)
Przedstawiciele grup prezentują opracowane statuty. Chętny uczeń zapisuje na tablicy

propozycje do punktu „Nowe sposoby głoszenia Ewangelii…” K. krótko je podsumo-
wuje, dowartościowując podane metody ewangelizacji w parafii.
492
2. Mój udział w ewangelizacji parafii – plakat lub scenka, praca w grupach
K. wyjaśnia:
Każdy z was może być ewangelizatorem w swojej parafii. Jak ewangelizować,
by dotrzeć do jak największej grupy osób? Jak dotrzeć do młodych mieszkających
na terenie parafii? Niezbędna jest przede wszystkim pomoc Ducha Świętego, ale
trzeba też stosować nowoczesne metody – wtedy spojrzenie na Kościół i na parafię
może się zmienić.
Uczniowie w grupach (jak wcześniej) przygotowują plakat (scenki) z zaproszeniem do
swojego kościoła parafialnego na Mszę Świętą w uroczystość Zesłania Ducha Świętego.
K. przydziela zadania:
Przygotujcie plakat (scenkę) z zaproszeniem na Mszę Świętą w uroczystość
Zesłania Ducha Świętego:
 dla ochrzczonych, ale niewierzących,
 dla chodzących do kościoła tylko od święta,
 dla wierzących i praktykujących.
K. może podpowiedzieć uczniom, by wykorzystali np. współczesne osiągnięcia techniki
do przedstawienia metod ewangelizacji, np. żarówka, telefon komórkowy, pilot od tv,
Internet…
Po 4–5 min. grupy prezentują swoje plakaty (scenki) przed całą klasą. K. podsumowuje:
Dzieło ewangelizacji nie może się odbywać bez udziału Ducha Świętego. Nasze
wsłuchiwanie się w Jego natchnienia i właściwe ich odczytywanie, umocnione ko-
rzystaniem z sakramentów, daje nam szansę pełnego i owocnego głoszenia Dobrej
Nowiny tym, którzy przestali zwracać uwagę na tradycyjne formy przekazu.
3. Moje zadania w parafii – refleksja
K. mówi:
Zastanów się:
– Do której grupy należysz: ochrzczonych, ale niewierzących; chodzących do
kościoła tylko od święta; wierzących i praktykujących?
– Co możesz zrobić, żeby twoja parafia była miejscem ewangelizacji?
– O jakie dary Ducha Świętego chcesz się modlić, by służyć nimi w parafii?
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy „Działalność misyjna Kościoła” oraz „Nowe sposoby
głoszenia Ewangelii”.
5. Praca domowa
1. Przygotuj krótki film ewangelizacyjny dla osób z twojej parafii.
2. Zaproś kolegę lub koleżankę na czuwanie w wigilię uroczystości Zesłania
Ducha Świętego.
3. Podczas wieczornej modlitwy poproś Ducha Świętego o dary, którymi możesz
służyć twojej wspólnocie parafialnej.
493
6. Modlitwa
K. zaprasza uczniów do modlitwy w ciszy o dary Ducha Świętego. Modlitwę kończy
pieśnią „Ci, co zaufali Panu”.
Literatura
Jan Paweł II, Encyklika „Redemptoris missio”, <http://www.opoka.org.pl/biblio-
teka/W/WP/jan_pawel_ii/encykliki/r_missio_1.html>, dostęp: 14.05.2014.
Papież Franciszek, Adhortacja apostolska „Evangelii gaudium”, <http://w2.vatican.
va/content/francesco/pl/apost_exhortations/documents/papa-francesco_esor-
tazione-ap_20131124_evangelii-gaudium.html>, dostęp: 14.05.2014.
Przystanek Jezus, <http://www.przystanekjezus.pl>, dostęp: 14.05.2014.
Lednica 2000, <http://www.lednica2000.pl/lednica_2014>, dostęp: 14.05.2014.
Warto wykorzystać
„Family Feud [PL] – czołówka”, <http://www.youtube.com/watch?v=Ek7ew97Nd_
k>, dostęp: 14.05.2014.
494
Spis treści
I. Przyjęcie Jezusa
1. W którą stronę? Maryjo, Gwiazdo Nowej Ewangelizacji – prowadź! .............................. 8
2. Jak zmienić swoje życie? ....................................................................................................... 17
3. Jak zapracować na niebo? ..................................................................................................... 25
4. Błogosławieni, którzy zaufali miłości Jezusa ..................................................................... 31
II. Miłość
5. To moje życie – sam o sobie decyduję ................................................................................ 38
6. Udane relacje z innymi – szczęśliwe życie ......................................................................... 47
7. Odwieczny konflikt międzypokoleniowy ........................................................................... 54
8. Za kogo przebiera się Jezus? Ludzie, których spotykam .................................................. 62
9. Nierozumiana i odkrywana miłość – aborcja a adopcja duchowa ................................. 71
10. Niepotrzebna i przygarnięta miłość ................................................................................... 80
11. Miłość, która daje siłę i leczy. Dar i pomoc w przeżywaniu cierpienia .......................... 90
III. Syn Boży

12. Kim jest człowiek wierzący? ................................................................................................ 98
13. Jaki kolor miały oczy Jezusa? Chrześcijańskie świadectwa
historyczności Zbawiciela .................................................................................................. 104
14. Mówił o Nim świat. Pozachrześcijańskie świadectwa o Jezusie Chrystusie ................ 112
15. Cztery odsłony tej samej Prawdy. Orędzie czterech Ewangelii ..................................... 121
16. Cuda Jezusa wyrazem zbawczej miłości ........................................................................... 130
17. Życie Jezusa odczytane na osi i w spirali czasu. Rok liturgiczny .................................. 138
18. Czekanie na Boga, który przychodzi ................................................................................ 147
19. Spotkanie z Jezusem Chrystusem, który umarł i zmartwychwstał ............................... 153
20. Ten, który zmartwychwstał, wstąpił do nieba, aby dalej być obecnym ........................ 160
21. Przyjdzie, aby nas osądzić .................................................................................................. 166
22. Obowiązek, ale i przywilej. Udział we Mszy Świętej ...................................................... 173
23. „Oto wielka tajemnica wiary”. Modlitwa eucharystyczna .............................................. 183
24. Na ile mogę się zbliżyć do Boga? Sakrament Eucharystii .............................................. 190
25. Z Jezusem i do Jezusa. Kult Najświętszego Serca Pana Jezusa ...................................... 200
IV. Parafia, wspólnota, ruch

26. Moja parafia i jej historia .................................................................................................... 208
27. Moja diecezja ....................................................................................................................... 214
28. Gdy potrzebuję innych to… Ruchy i wspólnoty w Kościele .......................................... 220
29. Jak ubiera się święty? .......................................................................................................... 229
30. Czy ksiądz jest ważniejszy od ministranta? Apostolstwo świeckich ............................ 239
495
31. Jak spotkać żywego Jezusa? Obecność Chrystusa w liturgii ............................. 245
32. Komu jest potrzebne chodzenie do kościoła? .................................................... 252
33. Gromadzić się, by rozważać słowo Pana ............................................................. 258
34. Jakość wspólnoty a jakość mojej modlitwy. Pismo Święte
w życiu chrześcijanina ........................................................................................... 267
35. Po co jest piękno? Sztuka sakralna ....................................................................... 274
V. Europa
36. Chrześcijaństwo a świat antyczny ........................................................................ 282
37. Chrystianizacja Europy ......................................................................................... 294
38. Święty Benedykt i benedyktyni ............................................................................ 307
39. Rozłam w Kościele. Schizma wschodnia ............................................................. 315
40. Reforma gregoriańska ............................................................................................ 322
41. Jak powstawały uniwersytety? .............................................................................. 329
42. Spór o ewangeliczne ubóstwo. Aktualność idei franciszkańskiej .................... 338
43. Inkwizycja – prawda, pamięć i przebaczenie w Kościele .................................. 346
44. Reformacja i reforma katolicka. Sobór Trydencki ............................................. 355
45. Oświecenie i rewolucja francuska ........................................................................ 363
VI. Mój rozwój

46. Pokora i pycha w moim rozwoju .......................................................................... 372
47. Modlitwa Pańska jako program drogi chrześcijanina ....................................... 379
48. Być człowiekiem modlitwy. Przykłady osób żyjących modlitwą ..................... 387
49. Dążenie do niezależności. Wychowanie i samowychowanie ........................... 394
50. Świat dziecka i nastolatka. Dojrzałe relacje z Bogiem i ludźmi ....................... 402
51. Za każdym razem widzę siebie inaczej. Przyjmowanie opinii innych
o sobie ...................................................................................................................... 412
52. Kto jest za tym, że nie ma słońca? Normy moralne ........................................... 418
53. Dlaczego mądry, a nie inteligentny i bogaty? Mądrość Salomona .................. 427
54. Moje obowiązki, które mnie rozwijają ................................................................ 435
55. Moje zainteresowania – co lubię, kim chcę zostać ............................................. 442
VII. Wydarzenia zbawcze

56. Wszystkich Świętych – zwyczajni niezwyczajni ................................................. 448
57. „Moc truchleje”. Przesłanie Bożego Narodzenia ................................................ 456
58. Trzech Króli – gdzie jest Mesjasz? ........................................................................ 463
59. „Któryś za nas cierpiał” – przesłanie Wielkiego Postu ...................................... 471
60. Wielkanoc – pusty grób ......................................................................................... 480
61. Nowa ewangelizacja w mojej parafii. Zesłanie Ducha Świętego ...................... 487
496

Przewodnik Metodyczny KL 8 SP

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Przewodnik Metodyczny KL 8 SP

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Błogosławieni,

którzy ufają Jezusowi

Egzemplarz bezpłatny do użytku katechetycznego

Egzemplarz bezpłatny do użytku katechetycznego

Konsultacja historyczna Projekt okładki

Redakcja techniczna Ilustracje

Za zezwoleniem Władzy Duchownej

© Copyright by Wydawnictwo „JEDNOŚĆ”, Kielce 2014

Oddajemy do Waszych rąk przewodnik metodyczny pt. „Błogosławieni, którzy

Przewodnik metodyczny jest zbiorem gotowych scenariuszy otwartych na Waszą

Egzemplarz bezpłatny do użytku katechetycznego

Metody, formy i techniki: rozmowa kierowana, rozpoznawanie znaków Bożego

I. Ważne dla mnie (CZEGO PRAGNĘ?)

Wszyscy uczniowie otrzymują karty pracy „Bóg wobec…” z wypisanymi czasownikami,

1. Jestem dzieckiem Boga – analiza tekstu biblijnego

„W tym przejawia się miłość,

– Na czym polega miłość Boga do każdego z nas?

Na tablicy powstaje zapis:

3. Maryja doświadcza miłości i ją przekazuje – analiza obrazu

III. Moje osiągnięcia

1. Boża miłość w moim życiu – refleksja, medytacja obrazu, uzupełnianie tabeli

Metody, formy i techniki: świadectwo, analiza tekstu, teleturniej „Biblionerzy”,

I. Ważne dla mnie (CZEGO PRAGNĘ?)

– Co było przyczyną cierpienia Eweliny?

II. Strategia działania (JAK TO OSiĄGNĄĆ?)

1. Moja więź z Chrystusem – analiza tekstu, praca w parach

Wypiszcie, jakie cechy posiadał Piotr.

Wypiszcie, jakie cechy posiadał Judasz.

Cechy Piotra Cechy Judasza

III. Moje osiągnięcia

1. Pokonać rozpacz i strach – metaplan, praca w parach

Co zrobić, aby pokonać lęk i obawy

Metody, formy i techniki: licytacja, czytanie i analiza tekstu biblijnego, rozmowa

I. WAŻNE DLA MNIE (CZEGO PRAGNĘ?)

II. Strategia działania (JAK TO OSIĄGNĄĆ?)

1. Robotnicy w winnicy – czytanie tekstu biblijnego

2. Miłosierdzie ponad sprawiedliwością – obliczanie godzin pracy, praca w parach

III. MOJE OSIĄGNIECIA

1. Idę do nieba wspólnie z innymi – refleksja

I. WAŻNE DLA MNIE (CZEGO PRAGNĘ)

Po wypowiedziach uczniów K. podsumowuje:

II. Strategia działania (JAK TO OSIĄGNĄĆ?)

1. Wiara setnika z Kafarnaum – czytanie i analiza tekstu biblijnego

III MOJE OSIĄGNIĘCIA

1. Być błogosławieństwem dla innych – odkrywanie cech charakteru, praca w parach

Egzemplarz bezpłatny do użytku katechetycznego

I. Ważne dla mnie (CZEGO PRAGNĘ?)

– Według jakich zasad Anna żyła do chwili spotkania z Bogiem?

Wykorzystanie nowinek technologicznych może służyć rozwojowi człowieka lub

II. Strategia działania (JAK TO OSiĄGNĄĆ?)

1. Bogacz i Łazarz – metoda słowa kluczowego

III. Moje osiągnięcia

Sposoby służenia innym:

I. Ważne dla mnie (CZEGO PRAGNĘ?)

II. Strategia działania (JAK TO OSiĄGNĄĆ?)

„W trwale zjednoczonej rodzinie dzieci osiągają dojrzałość, w niej bowiem prze-

„Trzeba pamiętać (…) o potrzebie nieustającej wdzięczności za ten dar, jakim

Kodeks relacji międzyludzkich

III. Moje osiągnięcia

1. Pracuję nad moimi relacjami – graficzne przedstawienie treści, redagowanie

Metody, formy i techniki: burza mózgów, kolorowanie tekstu, rozmowa kierowana,

I. Ważne dla mnie (CZEGO PRAGNĘ?)

K. prosi chętnych o odczytanie najpierw pięknych chwil z życia staruszki, a następnie