TEMA-5.

pdf

Anónimo

Lengua Gallega

1º Grado en Maestro/a de Educación Infantil

Facultad de Ciencias de la Educación y del Deporte

Universidad de Vigo

Reservados todos los derechos.

No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad.
 TEMA 5: ARTIGOS, POSESIVOS,DEMOSTRATIVOS E INDEFIN IDOS

No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad.
ARTIGOS

O ARTIGO DETERMINADO
O artigo determinado emprégase, para determinar o substantivo ou o pronome posesivo no xénero e
no número correspondentes. Presenta as seguintes formas en galego: a, o, as e os.
Existe tamén unha variante alomórfica do artigo determinado la, lo, las, los . Esta variante alomórfica
adoita chamarse «segunda forma do artigo». Os contextos nos que se debe ou pode empregar son
os seguintes:

Uso optativo Uso obrigatorio

Cando o artigo vai precedido dunha forma Despois da preposición por

verbal rematada en r ou s e despois dos (polo río baixan os peixes)

Reservados todos los derechos.

pronomes enclíticos nos, vos e lles
(é preciso compra-los libros hoxe)

Despois dos pronomes tónicos nós evós cando Despois do adverbio u

van seguidos dun elemento numérico (u-lo neno?)
(só fomos a cear nó-los catro)

Despois de ambos, entrambos e todos (cos

seus femininos), das preposicións tras edeseda
conxunción copulativa (e) mais
(eu emailo meu irmán fixemos a cama)

1. Contracción con algunhas preposicións e conxuncións

Ademais disto, débese ter en conta que o artigo determinado contrae coas preposicións a, con, de e
en; e coa conxunción comparativa ca.

Non se adoita empregar o artigo:

● Cando o posesivo antecede un nome de parentesco o uso do artigo é optativo en función do
grao de proximidade (canta máis proximidade menor tendencia ó seu emprego): miña nai /
meu pai, (a) miña tía / (o) meu tío
● En oracións exclamativas, con vocativos ou títulos de dignidade: meu rei!
● Cando vai acompañado doutro determinante: este meu fillo!

A súa presenza conleva a desaparición so -s ou do -r precedentes

a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-7507130
 No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad.
O ARTIGO INDETERMINADO
O artigo indeterminado, ó contrario do determinado, indetermina o substantivo ó que acompaña. Os
artigos indeterminados en galego son un, unha, uns e unhas. Este artigo contrae coas preposicións
co, de e en:

Reservados todos los derechos.

Maravilloso Desastre, 14 de abril solo en cines ¡+Info aquí!

a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-7507130
 POSESIVOS

Os determinantes ou pronomes posesivos expresan un concepto de posesión ou pertenza en sentido

amplo. O paradigma do posesivo en galego exprésase no seguinte cadro:

No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad.
Normalmente as formas de posesivo van acompañadas do artigo determinado, agás nos seguintes
casos:

Reservados todos los derechos.

● Cando o posesivo vai en vocativo (Estábache dicindo, meu compadre, que as cousas non
funcionan así)
● Cos nomes de parentesco, sempre que non se trate de varios posuidores (Meu avó fai anos
mañá, fronte a os meus avós están de aniversario de voda o mércores)
● Cando o posesivo vai en fórmulas de tratamento de respecto (Súa Maxestade quere algo
máis? ou atópase ben, Súa Ilustrísima?)
● Con algunhas expresións fixadas (meu dito, meu feito etc.)

Ademais...
● As formas do masculino singular meu, teu, seu, noso, voso, seu, pódense usar precedidas de
de, sen variación de xénero e número:
(Eses canastros son de noso (‘da nosa propiedade’) / É guapa de seu (‘en por si’))
● Cadanseus(s) e cadansúa(s) son unhas formas de posesivo que van ligadas a un distributivo
e non presentan variación de forma en relación coa categoría da persoa:
(André e Xacobe teñen cadanseu libro)
(Dálles ós nenos cadanseus caramelos)
● Existe tamén un posesivo de respecto, mi, que acompaña a nomes como madre ou padre e,
ocasionalmente, tío ou outros substantivos de tratamento (amo, señor):
(Non se preocupe mi madre, xa llo collo eu)

¿Seis meses gratis en Netflix, Disney+, Spotify...? ¡Hazte cliente de BBVA!

a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-7507130
 DEMOSTRATIVOS

No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad.
Os determinantes ou pronomes demostrativos empréganse para sinalar unha entidade e achegarlle á
persoa interlocutora unha idea de distancia, que se pode referir tanto ó tempo coma ó espazo.

Reservados todos los derechos.

Cómpre ter en conta que no galego moderno coexisten tres paradigmas de demostrativos que se
corresponden coas tres áreas dialectais:
● Este, esta, esto etc. É o que ocupa maior extensión xeográfica e o máis documentado nos
textos galegos medievais. Na maior parte do galego de Asturias o plural do masculino é o
etimolóxico: estos, esos, aquelos.
● Iste, esta, esto etc. As formas masculinas con i- (iste, ise, aquil e il) representan unha zona
compacta que comprende a maior parte da provincia de Ourense e o sur de Lugo.
● Este, esta, isto etc. Este sistema aparece en dúas áreas descontinuas moi poboadas: a
metade sur da provincia de Pontevedra e o nordés da Coruña.

1. Combinación co indefinido OUTRO

O demostrativo pode combinarse co indefinido outro e dá lugar a unha palabra nova: só o segundo
elemento admite morfemas de xénero e número.

a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-7507130
 2. Contraccións coas preposicións EN e DE
Igual que ocorre co pronome tónico de terceira persoa, o pronome demostrativo tamén contrae coas
preposicións en e de e dá lugar a:

No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad.
Reservados todos los derechos.
Estas contraccións non teñen lugar cando a preposición non rexe o substantivo modificado polo
demostrativo (de estas probas seren admitidas, gañariamos o xuízo.)

Maravilloso Desastre, 14 de abril solo en cines ¡+Info aquí!

a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-7507130
 INDEFINIDOS E NUMERAIS

INDEFINIDOS
Os determinantes ou pronomes indefinidos son as palabras que serven para facer referencia ben a
unha cantidade de modo impreciso, os cuantificadores, ou ben a un conxunto de unidades de forma
xenérica e/ou indeterminada, os identificadores.

Hai que ter en conta que os

No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad.
cuantificadores positivos
algún(s), algunha(s), alguén e
algo nunca se deben empregar
en oracións negativas. Isto é,
debemos de dicir non teño
présa ningunha e non
(*non teño présa algunha)

Reservados todos los derechos.

Ambos e ambas:
● Esixen a presenza do artigo cando funcionan como determinantes
(Ambos os alumnos aprobaron o exame)
● É optativo o numeral dous
(Ambos os dous alumnos aprobaron o exame)
● Cando ambos e ambas funcionan como pronome non esixen artigo, agás nos casos en que
se queira introducir o numeral
(Quen o fixo? Fixérono ambos. / Fixérono ambos os dous)

¿Seis meses gratis en Netflix, Disney+, Spotify...? ¡Hazte cliente de BBVA!

a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-7507130
 1. Contraccións coas preposicións con, de e en

No se permite la explotación económica ni la transformación de esta obra. Queda permitida la impresión en su totalidad.
Reservados todos los derechos.
Cun(s) / cunha(s)4 : os cuantificadores indefinidos un(s), unha(s) contraen coa preposición con cando
funcionan como determinantes. Cando son pronomes só contraen coas preposicións de e en.
● Como determinantes (ela andaba cun rapaz que non me acaía moito)
● Como pronomes (colle dous doces! Non grazas, con un xa me chega)

NUMERAIS
1. Cardinais
(Cero, Un/unha, Dous/dúas, Tres… Quince, Dezaseis, Dezasete… Catrocentos / catrocentas…)

Cando os numerais vinte, trinta, corenta..., noventa van seguidos da conxunción e, contraen na
pronunciación a súa vogal final coa conxunción e nunha realización [ε]: vinte e sete ['bintε'sεte], trinta
e dúas ['trintε'ðuas], oitenta e catro [oj'tεntε'katɾo].
Cento, millón, billón, trillón, aínda que expresan número, funcionan como substantivos, igual que
ducia, decena e centena.
Os numerais un/unha, cando son adxectivos, contraen con de, en e con, do mesmo xeito ca os
artigos indeterminados. Pola contra, cando son pronominais, normalmente contraen coas
preposicións en e de, pero non coa preposición con, da mesma maneira ca o indefinido un(s),
unha(s): fixouse nunha rapaza que estaba na festa; con unha xa chega.

2. Ordinais
(Primeiro, Segundo, Terceiro… Undécimo / décimo primeiro… Vixésimo, Vixésimo primeiro…)

Todos eles admiten morfemas de xénero e número, que nas formas compostas só se unen ó último
elemento: vixésimo segunda.

3. Multiplicativos
(Dobre; duplo, dupla /Triplo, tripla… Séxtuplo, séxtupla /Séptuplo, séptupla… Céntuplo, céntupla…)

Os restantes fórmanse mediante o cardinal correspondente seguido da palabra veces: duascentas

veces.

4. Partitivos
(Medio-a, Terzo-a, Cuarto-a, Quinto-a, Sétimo-a… Centésimo-a, Milésimo-a, Millonésimo-a…)

Nótese que a partir de 1/11 (e exceptuados 1/100, 1/1000, 1/1.000.000) o partitivo faise engadindo ó
cardinal o sufixo –avo: (1/16) un dezaseisavo, (2/29) dous vinte e noveavos, (7/345) sete trescentos
corenta e cincoavos.

a64b0469ff35958ef4ab887a898bd50bdfbbe91a-7507130