KUR'ANI, LIBRI MË I MIRË SHKAQET E KONFLIKTEVE TË QËNDRIMI I KATËR IMAMËVE

QË ZBRITI NGA QIELLI lfq. 21 SHUMTA MES MUSLIMANËVE lfq. 34 NDAJ MUZIKËS lfq. 50

&
NËNTOR 2010 | DHULKADAH - DHULHIXHXHEH 1431 | NR. 19 | ÇMIMI 1€

REVISTË MUJORE FETARE EDUKATIVE KULTURORE SHKENCORE

HAXHI
DHE UNITETI I
MUSLIMANËVE
Haxhi është unitet i fjalës dhe i besës, unitet i ruajtjes së gjuhës dhe zbatim i sheriatit të Allahut,
unitet në adhurime, pasi të gjithë janë mbledhur për të njëjtin adhurim, të bardhë apo të zinj, të
pasur apo të varfër, udhëheqës apo shërbëtorë, duke i kërkuar Allahut falje dhe shpëtim nga zjarri i
xhehenemit. |fq.2

“Kapuni që të gjithë ju për litarin (fenë dhe Kur’anin) e Allahut, e mos u përçani!”
 PËRMBAJTJA

EDITORIALI
Unejs Murati
Haxhi dhe uniteti i muslimanëve ............................................. 2
Abdulaziz ibën Baz
Dobitë e haxhit ....................................................................... 4
Salih ibën Taha AbdulVahid (Ebu Islam)
Kuptimi i dëshmisë “La ilahe il‐lAllah” dhe kushtet e saj.......... 9

Dr. Muhamed ibën AbdulVehab el‐Akil

Kryeredaktor: Cilësitë lëndore dhe ato etike e morale të melaikeve III ........ 15
Unejs Murati
Zv. Kryeredaktor: Dr. Muhammed ba Kerim Muhammed ba AbdAll‐llah
Fidan Xhelili Kur’ani, libri më i mirë që zbriti nga qielli .............................. 21
Anëtarët e revistës:
Adem Avdiu
Adem Avdiu
Pse surja tevbe nuk fillon me besmelen? .............................. 27
Sabahudin Selimi
Xheladin Leka Fidan Xhelili
Bashkëpunëtorët: Parathënia e Ibën Maxhes ..................................................... 29
Bali Sadiku
Fehmi Dalipi Sultan el id
Lirim Sadiku Shkaqet e konflikteve të shumta mes muslimanëve ............. 34
Namik Vehapi
Dr. Muhamed ba Kerim Muhamed ba AbdAllah
Shuajb Rexha
Shkaqet e përçarjes së ummetit ............................................ 38
Redaktor gjuhësor:
Arian Koçi Muhammed Nasiruddin Albani
Ballina & Dizajni: Problematika e neglizhencës dhe dobësisë së imanit te
Avni G. Gashi thirrësit selefi ........................................................................ 43
Boton:
Adem Avdiu
Shtëpia botuese
Feja është e përsosur dhe e mjaftueshme për njerëzimin .... 44
Atik
Gjilan, Republika e Kosovës Dr. Abdul Kerim ibën Muhamed el‐Lahim
Tirazhi: 1000 Trashëgimia në Islam (IV) ...................................................... 47

Ebu AbduRrahman el Etheri

Adresa: Qëndrimi i katër imamëve ndaj muzikës ............................... 50
Rr. M. Idrizi p.n 60000 Gjilan
Dr AbduRrezak el Beder
Republika e Kosovës
Tel: 044 988 400 Shtatë shpërblime rrjedhëse për njeriun edhe pas vdekjes .. 55
e‐mail:
Unejs Murati
delirjedheedukim@gmail.com
Vdekja e dijetarit Muhamed Xhemil Zejnu,
dhimbje për muslimanët ....................................................... 59
Ndihmo Revistën:
Nr. i llog.: 1150‐138922‐0101‐09
ProCredit Bank of Kosovo
Swift Code: MBKORS22
Gjilan, Republika e Kosovës
 Editorial

HAXHI
dhe uniteti i
muslimanëve

Muslimanët nga e gjithë bota bashkohen te një shtëpi (Qabja), drejt së cilës ata drejtohen
pesë herë në ditë në namazin e tyre.

F
alënderimi i takon vetëm Allahut,
që e dërgoi të Dërguarin e Tij
mëshirë për gjithë njerëzimin. Për-
shëndetjet tona çdo herë qofshin mbi të
Dërguarin Muhamed, mbi familjen e tij
të pastër nga çdo shpifje dhe padrejtësi,
mbi shokët e tij besnikë dhe pasuesit e
tyre deri ditën kur të gjithë me një unitet
të përbashkët do dalim dhe japim llogari
para Allahut të Madhëruar.
Haxhi është një adhurim i veçantë i mus-
limanëve, që i bashkon ata me trup dhe
shpirt, një bashkim force dhe sinqeriteti,
një bashkim i çuditshëm që ngërthen një
qëllim të përbashkët.
Haxhi shfaq një unitet që përsëritet
vetëm në këtë rast, të gjithë të drejtuar
tek ai vend, pa marrëveshje paraprake, pa

2 Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
ndërmjetësime ndërshtetërore, por me të
vetmin qëllim: kryerjen e një obligimi
fetar të përcaktuar nga Allahu.
Praktikimi i një urdhri të tillë hyjnor
bën që ky unitet të jetë i gjallë dhe i
përsëritshëm te muslimanët që
nga koha e Muhamedit sal-lAll-
ahu alejhi ve sel-lem para shumë
shekujsh.
Ky unitet nuk gjendet tek asnjë
civilizim dhe që nga kohërat e
vjetra paritë e të gjitha vendeve të
botës kanë synuar ta kenë një
bashkim të tillë për ndonjë
çështje të caktuar, por ka qenë
e pamundur. Ndërsa te muslimanët e
sinqertë është më ndryshe, pasi kur i
thërret Allahu, i gjen të përulur ndaj ur-
dhrave të Tij.
Muslimanët nga e gjithë bota bashkohen
te një shtëpi (Qabja), drejt së cilës ata
drejtohen pesë herë në ditë në namazin e
tyre. Pastaj me një unitet të përkryer ata
drejtohen drejt kodrës së vogël, të quaj-
tur Arafat, të bashkuar me të vetmin qël-
lim, adhurimin e Allahut.
Ky unitet në vend dhe kohë të caktuar
nuk mund të dalë jashtë kohës së caktuar
nga Allahu, pasi haxhi si seminar në
vetvete është caktuar nga Allahu në
Kur’an: “Haxhi është në muajt e caktuar e
kush bën (ia fillon të zbatojë) haxhin në
këta muaj, nuk duhet t’i afrohet gruas, nuk
bën të marrë nëpër këmbë dispozitat e she-
riatit, as nuk duhet të shkaktojë grindje.” [1]
Haxhi është unitet i fjalës dhe i besës,
unitet i ruajtjes së gjuhës dhe zbatim i
sheriatit të Allahut, unitet në adhurime,
______________
[1] El Bekare: 197
[2] Alu Imran: 103
Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
pasi të gjithë janë mbledhur për të
njëjtin adhurim, të bardhë apo të zinj,
të pasur apo të varfër, udhëheqës apo
shërbëtorë, duke i kërkuar Allahut
falje dhe shpëtim nga zjarri i xhe-
henemit.
Allahu i ka porositur dhe oblig-
uar muslimanët me fjalët: “Dhe
kapuni që të gjithë ju për
litarin (fenë dhe
Kur’anin) e Allahut, e mos u
përçani!” [2]
Jemi obliguar të bashkojmë
trupin, mendjen dhe bindjen ndaj Al-
lahut, jemi thirrur të kapemi për litarin e
Allahut, të përulemi para urdhrave të Tij,
ndërkohë që e kemi të ndaluar të nda-
hemi e të përçahemi. Nëse ky unitet do
të gjendet përherë te muslimanët, atëherë
fjala e tyre do dëgjohet në çdo vend dhe
kohë.
Haxhi dhe pas tij festa e Bajramit e prerja
e kurbanit janë gëzim për të gjitha shtre-
sat e njerëzve, ngase ata solidarizohen me
njëri-tjetrin dhe ndiejnë se me të vërtetë
te muslimanët ekziston formula e
bashkimit si një trup i vetëm.
E lusim Allahun e Madhëruar që semi-
narin e haxhit dhe unitetin në të ta bëjë
jetëgjatë gjatë gjithë jetës sonë, t’i
bashkojë muslimanët e Lindjes dhe
Perëndimit në një qëllim të vetëm, që të
jemi trup i vetëm dhe të bashkuar të
takojmë Allahun e Madhëruar!
Unejs Murati
3
 DOBITË
E HAXHIT

Dobia më madhështore dhe përfitimi më i lartë është përjetimi që haxhiu ndjen në orientimin
e thellë të zemrës së tij drejt Allahut, përuljen para Tij, përmendjen e shpeshtë të Tij, veçanër-
isht nëpërmjet telbijes (thënies Lebejke Allahume lebejke…).

L
ëvdatat i përkasin Allahut, kurse
salavatet dhe selamet janë për të
Dërguarin e Allahut, për familjen
dhe për shokët e tij.
Allahu i Lartësuar e ka ligjëruar haxhin
për shkak të dobive dhe urtësive të
shumta e madhështore, të cilat për-
menden në ajetin Kur’anor: “Thirri
njerëzit për të kryer haxhin, ata do të vijnë
këmbësorë dhe hipur mbi kafshë, nga çdo
cep i largët, që të jenë të pranishëm në për-
______________
[1] El Haxh: 27-29
fitimin e dobive për ta dhe ta përmendin
Allahun në ditë të caktuara (të mirënjo-
hura) në mirënjohje të furnizimit me
bagëtitë. Ndaj hani prej tyre (bagëtive) dhe
ushqejini të gjorët e varfër. E më pas le t`i
përfundojnë ritet e tyre, t`i përmbushin zo-
timet e tyre dhe le të bëjnë tavaf rreth fal-
tores së lashtë (Qabes).”[1]
Në këto ajete, Allahu bëri të qartë se ftesa
që u drejtohet robërve të Tij për të kryer
haxhin bëhet që ata të përfitojnë dobi të

4 Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
ndryshme e të shumta. Ndër të tjera janë
përmendur katër prej tyre.
E para: Përmendja e Allahut në ditët e
caktuara, të cilat janë dhjetëditëshi i parë
i muajit Dhulhixhe së bashku me ditët e
Teshrikut (dita 11, 12, 13 e Dhulhix-
hes): “Dhe ta përmendin Allahun në ditë
të caktuara, në mirënjohje të furnizimit me
bagëtitë. Ndaj hani prej tyre (bagëtive) dhe
ushqejini të gjorët e varfër.”
Ndërsa tre dobitë e tjera i gjejmë në
pjesën e ajetit: “E më pas le t`i përfundo-
jnë ritet e tyre, t`i përmbushin zotimet e
tyre dhe le të bëjnë tavaf rreth faltores së
lashtë (Qabes).”
Dobia më madhështore dhe përfitimi më
i lartë është përjetimi që haxhiu ndjen në
orientimin e thellë të zemrës së tij drejt
Allahut, përuljen para Tij, përmendjen e
shpeshtë të Tij, veçanërisht nëpërmjet
telbijes (thënies Lebejke Allahume lebe-
jke…).
E gjithë kjo nënkupton sinqeritetin në
adhurimin e Allahut, madhërimin e dis-
pozitave të Tij, meditimin dhe përpjek-
jen e përsosjes së mënyrave që të afrojnë
tek Ai dhe të largojnë nga zemërimi i Tij.
Siç dihet, baza e fesë dhe boshti themelor
i saj, mbi të cilën ngrihet çdo vepër e
njeriut, është përmbushja me vërtetësi e
kuptimit të dëshmisë Lailahe il-lAllah
Muhamedun Rasulullah në të gjitha rraf-
shet, në aspektin e besimit, të veprave
(adhurimit) dhe fjalëve.
Dëshmia e parë kërkon pastrimin total
në përkushtimin e adhurimit vetëm Al-
lahut, si e drejtë e veçantë e Tij; vetëm
Atij i drejtohet lutja, vetëm prej Tij kihet
frikë, vetëm tek Ai janë shpresat, vetëm
______________
[2] El Isra: 23
[3] El Bejineh: 5
[4] Gafir: 14
Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
Atij i mbështetemi, për Atë falemi dhe
bëjmë kurban, agjërim dhe zotim, etj. Ai
nuk ka ortak në asgjë nga këto, as engjëll
të përzgjedhur dhe as Profet të dërguar,
siç thotë i Lartësuari: “Zoti yt ka vendosur
prerazi që të mos adhuroni askënd tjetër
veç Tij”[2] pastaj: “Ata nuk u urdhëruan
me diçka tjetër veçse që ta adhuronin Al-
lahun, duke ia përkushtuar vetëm Atij fenë,
me besim të pastër e të drejtë”, [3] dhe:
“Lutjuni Allahut sinqerisht, duke ia
përkushtuar vetëm Atij fenë, edhe nëse këtë
gjë nuk e dëshirojnë qafirët.”[4]
Fjala “fe” në këto ajete ka për qëllim ad-
hurimin, e cila nënkupton bindjen ndaj
Tij dhe ndaj Profetit të Tij, sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem, duke i përmbushur urd-
hëresat dhe duke iu larguar ndalesave.
Kjo bindje buron pikërisht nga besimi
tek Allahu dhe në dërgesën e Profetëve,
nga sinqeriteti në këtë bindje, nga pran-
imi me vërtetësi i çdo lajmi nga Allahu
dhe i Dërguari sal-lAllahu alejhi ve sel-
lem , duke shpresuar në shpërblim dhe
duke iu frikësuar dënimit -ky është kup-
timi i dëshmisë La ilahe il-lAllah, që do
të thotë nuk ka të adhuruar me të drejtë
përveç Allahut-, duke refuzuar adh-
urimin në të gjitha dimensionet dhe for-
mat e tij nga çdokush tjetër përveç
Allahut. Në të njëjtën kohë pohohet ad-
hurimi në kuptimin e tij gjithëpërfshirës
vetëm për Allahun, me meritë të plotë.
Prandaj çdo gjë që njerëzit adhurojnë
përveç Allahut është adhurim i kotë dhe i
padrejtë, kushdo qoftë ai person apo ajo
gjë që adhurohet: Profet, engjëll, xhin,
gur, dru, etj. Allahu thotë: “Kjo sepse Al-
lahu është i vetmi që me të drejtë meriton
5
 të adhurohet, ndërsa ato që adhurojnë
përveç Tij janë të kota.”[5]
Për këtë qëllim madhor i krijoi xhinët
dhe njerëzit, të cilët i urdhëroi duke
thënë: “Unë nuk i kam krijuar xhinët dhe
njerëzit për diçka tjetër veçse që të më ad-
hurojnë.”[6]
Dhe: “O ju njerëz, adhurojeni Zotin tuaj,
i Cili u ka krijuar ju dhe ata që ishin para
jush, që të jeni të devotshëm ndaj Tij.”[7]
Pra, adhurimi i Allahut është njësimi i
Tij në rububijeh (krijim, sundim, kon-
troll), në uluhijeh (në adhurimin me
vepra), në esma ve sifat (emra dhe cilësitë
e Tij), në bindjen ndaj Tij duke i përm-
bushur urdhëresat dhe braktisur ndalesat.
E gjithë kjo buron nga besimi, shpresa
dhe frika, siç e thamë më lart. Allahu e
emërtoi fenë adhurim për vetë faktin se
robërit e kryejnë adhurimin me përulje
dhe nënshtrim ndaj Tij. Edhe në aspektin
gjuhësor arabët shprehen duke thënë
rrugë muabed, d.m.th. e shtypur, e tra-
suar nga shkelja e këmbëve ose deve
muabed, d.m.th. e nënshtruar, e bindur.
Kjo çështje, pra tevhidi dhe sinqeriteti në
të dhe veçimi i Allahut me adhurim,
është çështja më madhore, rreth së cilës
______________
[5] El Haxh: 62
[6] Edh Dharijat: 56
[7] El Bekare: 21
[8] El E’araf: 70
[9] Sad: 5
[10] Safat: 36
[11] Safat: 35
6 Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
kanë ndodhur përplasje dhe ka pasur
armiqësi ndërmjet popujve dhe Pro-
fetëve, saqë populli i Adit i tha Profetit
Hud: “Thanë: A ke ardhur që të na ftosh të
adhurojmë Allahun një të vetëm dhe të
braktisim idhujt që adhuronin të parët
tanë?!”[8] Populli kurejshit i thanë Profetit
Muhamed sal-lAllahu alejhi ve sel-lem:
“A dëshiron që t`i bëjë të gjithë të adhuru-
arit një të vetëm?! Kjo është diçka e çudit-
shme.”[9]
Dhe thanë: “A t`i braktisim të adhuruarit
tanë për shkak të një poeti të çmendur?!”[10]
Kjo erdhi pas ajetit: “Ata ishin që kur u
thuhej lailahe il-lAllah, ata refuzonin me
mendjemadhësi.”[11]
Nga këto ajete dhe të ngjashme bëhet e
qartë se idhujtarët e urrejnë thirrjen e
tevhidit dhe refuzojnë me arrogancë t`i
përmbahen asaj për shkak se ishin të
kapur fort pas zakoneve të trashëguara
nga të parët e tyre, që nuk ishin gjë tjetër
veçse shirk dhe idhujtari.
Për besimtarët dhe njerëzit e ditur, për
thirrësit tek Allahu, del si detyrë që t`i
kushtojnë rëndësi kësaj çështjeje, duke ua
sqaruar njerëzve realitetin e tevhidit dhe
të shirkut në mënyrën më të plotë dhe të
qartë sepse ky është boshti themelor në
bazë të të cilit vlerësohen veprat, për mirë
apo për keq, të pranuara apo të refuzuara.
Allahu thotë: “Ne të kemi shpallur ty dhe
atyre që kanë qenë para teje: nëse i bën
ortak Allahut në adhurim, veprat e tua do
jenë të asgjësuara dhe do jesh nga të dështu-
arit.”[12]
Dhe: “E nëse i bëjnë ortakëri, do u asgjëso-
hen veprat e mira.”[13]
Pjesa e dytë e dëshmisë, dëshmoj se
Muhamedi është i Dërguari i Allahut,
është kushti i dytë për pranimin e
veprave dhe vlefshmërinë e tyre. Ky
kusht nënkupton pasimin e Profetit sal-
Allahu alejhi ve sel-lem, dashurinë për të,
vërtetimin e lajmeve të tij, bindjen ndaj
urdhrave të tij, braktisjen e ndalesave dhe
adhurimin e Allahut sipas sheriatit të sh-
pallur prej Tij dhe të kumtuar nga
Muhamedi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem.
Allahu thotë: “Çfarë t`u japë i Dërguari,
merreni (pasojeni, zbatojeni) dhe çfarë t`u
ndalojë, largojuni.”[14] Dhe: “Thuaj: Nëse
vërtet e doni Allahun, më pasoni mua, që
t`ju dojë Allahu dhe t`ju falë mëkatet
tuaja.”[15]
Nuk mund të ketë orientim në rrugën e
drejtë pa pasim të tij dhe kapje pas ud-
______________
[12] Ez Zumer: 65
[13] El En`am: 88
[14] El Hashr: 7
[15] Alu Imran: 31
[16] En Nur: 54
[17] El E’araf: 158
[18] Trans Buhariu
[19] En Nisa: 13-14
Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
hëzimit të tij, siç thotë i Lartësuari: “Nëse
i bindeni atij, do jeni të udhëzuar.”[16]
Dhe : “Thuaj: O ju njerëz, unë jam i Dër-
guari i Allahut tek të gjithë ju. Allahut i
përket sundimi i qiejve dhe tokës, nuk ka të
adhuruar me të drejtë veç Tij, Ai është që
jep jetë dhe merr jetë, ndaj besojini Allahut
dhe të Dërguarit të Tij, Profetit analfabet, i
cili i beson Allahut dhe fjalëve të Tij, paso-
jeni që të jeni të udhëzuar.” [17]
Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka
thënë: “I gjithë ummeti im do të hyjë në
xhennet, përveç atyre që refuzojnë.” Thanë:
“O i Dërguari i Allahut, e kush mund të
refuzojë?” Tha: “Kush më bindet mua, do
hyjë në xhennet, ndërsa kush më kundërsh-
ton mua, ai ka refuzuar.”[18]
Këtë kuptim e tregon dhe ajeti Kur’anor:
“Kush i bindet Allahut dhe të Dërguarit të
Tij, do të futet në xhennete, nën të cilat
rrjedhin lumenj, ku do të jenë përjetë. Ky
është triumfi i madh. Ndërsa kush e
kundërshton Allahun dhe të Dërguarin e
Tij dhe i shkel normat e vendosura prej Tij,
do të futet në zjarr, ku do të jetë përgjith-
monë dhe do të ketë dënim poshtërues.” [19]
Nga dobitë e haxhit dhe përfitimet e tij
madhore është edhe përkujtimi i ahiretit
dhe i qëndrimit para Allahut në Ditën e
7
 Gjykimit, pasi ritet e haxhit i unifikojnë
njerëzit në një veshje të njëjtë, me kokë
të zbuluar, të çfarëdo lloj kombi apo race
qofshin ata, duke përmendur Allahun
dhe duke iu përgjigjur thirrjes së Tij. Ky
moment i përngjan qëndrimit para Al-
lahut në Ditën e Gjykimit në një shesh të
vetëm, të zhveshur, të zbathur, të pabërë
synet, të frikësuar, të ndrojtur, të stresuar.
Kjo e nxit haxhiun të ndiejë frikën prej
Allahut, mbikëqyrjen e Tij dhe çiltërsinë
në kryerjen e veprave.
Nga përfitimet e haxhiut
gjatë haxhit është edhe
“O ju njerëz,
ftesa për të njohur fenë, adhurojeni Zotin
për të pyetur rreth çësht-
jeve të paqarta në tuaj, i Cili u ka
mënyrë që ta adhurojë
Zotin e tij me qartësi
krijuar ju dhe ata
dhe dituri, madje kur të që ishin para jush,
kthehet në vendin e tij të
bëhet orientues i atyre që që të jeni të devot-
ka nën përgjegjësi drejt
bindjes së Allahut dhe të
shëm ndaj Tij.”
Dërguarit të Tij, sal-lAl-
lahu alejhi ve sel-lem, duke ua mësuar të
vërtetën. Pra, kur kthehet në vendin e tij,
ai kthehet i furnizuar me mirësi dhe di-
turi të madhe. Pa dyshim që kjo është
nga dobitë më të mëdha të haxhit,
veçanërisht kur personi shikon mexhliset
e shumta të diturisë në Xhaminë e
Qabes, në Xhaminë e Profetit sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem dhe në të gjitha vendet e
tjera që kanë të bëjnë me ritet e haxhit,
duke dëgjuar thirrësit islamë që japin
këshilla dhe dituri dhe kështu përpiqet të
përfitojë sa më shumë. Nga dobitë e hax-
hit është edhe tavafi rreth Qabes, ecja
______________
[20] Trans Ahmedi, Ebu Daudi
8 Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
ndërmjet Safasë dhe Mervas, falja në
xhaminë e Qabes, gjuajtja e gurëve, qën-
drimi në Arafat dhe Muzdelifeh, për-
mendja e shpeshtë e Allahut, lutjet e
shumta dhe kërkimi i faljes në ato vende.
Të gjitha këto përbëjnë mirësi, sjellin
dobi, meritojnë shpërblime të mëdha,
shlyerje të mëkateve, sevape të shumë-
fishta, të cilat pa dyshim janë të pallogar-
itshme për atë që e kryen veprën me
sinqeritet dhe çiltërsi, në përputhje me
Sunnetin e Profetit sal-lAl-
lahu alejhi ve sel-lem dhe
duke ecur sipas udhëzimit
të tij.
Profeti sal-lAllahu alejhi ve
sel-lem ka thënë: “Në të
vërtetë, tavafi rreth Qabes,
sa`ji ndërmjet Safasë dhe
Mervas dhe gjuajtja e
gurëve është bërë për të për-
mendur Allahun.”[20]
E lusim Allahun që ta për-
mirësojë gjendjen e musli-
manëve, të na mundësojë
njohjen e fesë dhe t’i pranojë veprat e
mira prej nesh! E lusim që të caktojë për
prijës më të mirët tanë, të përmirësojë
zemrat dhe punët tona, ta ndihmojë fenë
e Tij, t`i poshtërojë armiqtë e Tij, vërtet
Ai është i afërt, i përgjigjet lutjes!
Sal-lAllahu ala nebijjina Muhamed ve
alihi ve sahbihi ve men ihteda bi hedjihi!
Ish-drejtori i përgjithshëm i drejtorive të studimeve
kërkimore akademike, të fetvave, të thirrjes dhe
këshillimit Abdulaziz ibën Baz
Përshtati: Shuajb Rexha
 KUPTIMI I DËSHMISË
“LA ILAHE ILLALLAH”
DHE KUSHTET E SAJ
“La ilahe il-lAllah” është grada më e lartë e besimit. Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka
thënë: “Besimi është gjashtëdhjetë e disa grada (shkallë), më e larta e tyre është “La ilahe il-
lAllah”, ndërsa më e ulëta është heqja e një pengese nga rruga. Edhe turpi është një gradë
prej besimit.”

M
e të vërtetë falënderimet i
takojnë Allahut, vetëm Atë e
falënderojmë dhe vetëm prej
Tij ndihmë dhe falje kërkojmë. I lutemi
Allahut të na ruajë prej të keqes së
punëve dhe veteve tona. Atë që e udhë-
zon Allahu, nuk ka kush ta humbasë dhe
atë që e humbet, nuk ka kush ta udhë-
zojë përveç Tij. Dëshmoj e deklaroj se
nuk meriton të adhurohet vetëm se Al-
lahu dhe dëshmoj e deklaroj se
Muhamedi është rob dhe i Dërguar i Tij.
O vëllezër, robër të Allahut!
Akidja vjen së pari, nëse doni ta dini.
Kemi folur tashmë për tevhidin uluhije
dhe thamë se kuptimi i tij është se musli-
mani e ka detyrë të besojë me zemrën e
tij se vetëm Allahu meriton të adhurohet;
pra s’ka të adhuruar tjetër me të drejtë
përveç Allahut dhe ky është edhe kuptimi
i shehadetit.
Tani do të flasim për dëshminë “La ilahe

Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0 9
 il-lAllah”. atë që adhurohet përveç Tij, ai i ka të shen-
Vëllezër muslimanë! jta gjakun dhe pasurinë, ndërsa llogaria e
Fraza “La ilahe il-lAllah” është dëshmia e tij i takon Allahut.”[3]
njësimit, për shkak të së cilës Allahu kri- “La ilahe il-lAllah” është grada më e lartë
joi krijesat. Allahu i Madhëruar thotë: e besimit. Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-
“Dhe nuk i krijova xhinët dhe njerëzit lem ka thënë: “Besimi është gjashtëdhjetë e
veçse për të më adhuruar.”[1] disa grada (shkallë), më e larta e tyre është
Kjo frazë “La ilahe il-lAllah” është dësh- “La ilahe il-lAllah”, ndërsa më e ulëta është
mia e njësimit, për shkak të së cilës luftoi heqja e një pengese nga rruga. Edhe turpi
i Dërguari i Allahut sal-lAllahu alejhi ve është një gradë prej besimit.”[4]
sel-lem dhe për të ranë dëshmorë sahabët
(Allahu qoftë i kënaqur prej “La ilahe il-lAllah” është dësh-
tyre). Profeti sal-lAllahu mia e njësimit, të cilën nëse
alejhi ve sel-lem ka e thotë dikush kur gjen-
thënë: “Jam urdhëruar det në shtratin e vdek-
t’i luftoj njerëzit de- jes dhe pastaj i del
risa të dëshmojnë shpirti, atëherë ai
“La ilahe il-lAl- hyn në xhennet.
lah”, se “nuk meri- Profeti sal-lAllahu
ton të adhurohet alejhi ve sel-lem ka
vetëm se Allahu” thënë: “Ai njeri që
dhe se unë jam i ka fjalët e fundit të
Dërguari i Allahut. E tij “La ilahe il-lAl-
nëse ata e bëjnë këtë, lah”, do të hyjë në xhen-
atëherë e kanë të shenjtë net.”[5]
gjakun dhe pasurinë e tyre, “La ilahe il-lAllah” është
veçse për të drejtat e saj, dhe llogaria dëshmia e njësimit, e cila bëhet
e tyre i takon Allahut.”[2] shkak që thënësi i saj të mos jetë përjetë-
“La ilahe il-lAllah” është dëshmia e sisht në zjarr. Profeti sal-lAllahu alejhi ve
njësimit dhe nëse dikush e thotë atë duke sel-lem ka thënë: “Allahu ia ka bërë
dëshmuar gjithashtu se Muhamedi është haram zjarrit (ia ka ndaluar) atij që ka
i Dërguari i Allahut, atëherë ai hyn në thënë “La ilahe il-lAllah” duke shpresuar
Islam dhe konsiderohet prej musli- me të shpërblimin e Allahut.”[6] Ndërsa në
manëve. Pas kësaj gjaku dhe pasuria e tij hadithin e ndërmjetësimit, Allahu i Mad-
janë të shenjta (të paprekshme). Profeti hëruar u thotë engjëjve: “Nxirrni nga
sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka thënë: zjarri këdo që ka pasur në zemrën e tij
“Kush thotë “La ilahe il-lAllah” dhe mohon qoftë edhe një thërrmijë besim.”[7]
______________
[1] Edh Dharijat: 56
[2] Sahihul Xhami: 1370.
[3] Sahihul Xhami: 6314.
[4] Buhariu.
[5] Sahihul Xhami: 6355.
[6] Muslimi.
[7] Mutefekun alejhi.

10 Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
Vëllezër muslimanë!
Dijeni se dëshmia “La ilahe il-lAllah”,
dëshmia e njësimit, është ajo me të cilën
ka dëshmuar Allahu për Veten e Tij dhe
me të dëshmuan për Allahun edhe en-
gjëjt e dijetarët. Allahu i Madhëruar
thotë: “Ka dëshmuar Allahu se nuk meri-
ton të adhurohet askush përveç Tij, dësh-
muan për këtë edhe engjëjt e dijetarët…
Nuk meriton të adhurohet askush përveç
Tij, Ai është Krenari, i Urti.”[8]
Vëllezër besimtarë!
Një pyetje mund të na brejë kur flasim
për këtë temë. Vallë, kushdo që thotë “La
ilahe il-lAllah” do të përfitojë prej saj në
dunja dhe në ahiret dhe konsiderohet
prej ithtarëve të saj? Përgjigja është jo!
Pse? Sepse munafikët në çdo vend dhe
kohë thonë “La ilahe il-lAllah” dhe dësh-
mojnë se Muhamedi është i Dërguari i
Allahut, por, edhe pse veprojnë kështu,
ata do të jenë në shtresën e fundit të zjar-
rit. Allahu i Madhëruar thotë: “Munafikët
do të jenë në shtresën e fundit të zjarrit, e
nuk mund të gjesh për ta ndihmues.”[9]
Në këto kohë të habitshme shumë njerëz
thonë “La ilahe il-lAllah” dhe dëshmojnë
se Muhamedi është i Dërguari i Allahut,
por kjo dëshmi është larg tyre dhe ata do
të jenë në shtresat e fundit të zjarrit për
shkak se e thonë me gjuhët e tyre, por e
mohojnë me zemra. I Madhëruari thotë:
“Thonë me gjuhët e tyre atë qe nuk e kanë
në zemra. Thonë “besuam në Allahun dhe
në Ditën e Fundit”, por ata nuk janë bes-
imtarë. Ata mundohen të mashtrojnë Al-
lahun dhe ata që besuan, por nuk
mashtrojnë veçse veten e këtë nuk e
ndiejnë.”[10]
______________
[8] Alu Imran: 18.
[9] En Nisa: 145.
[10] El Bekare: 8-9.
[11] Muhamed: 19.
[12] Muslimi.
Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
Ata thanë “La ilahe il-lAllah” me gjuhë,
por e përgënjeshtrojnë me zemra, madje i
urrejnë dëshmuesit e saj.
Ndërsa ai që thotë “La ilahe il-lAllah”, i
përmbush kushtet e saj dhe punon me
domethënien e saj, do të përfitojë prej saj
në dunja dhe në ahiret e do të konsidero-
het nga ithtarët e kësaj dëshmie.
Vëllezër muslimanë!
Dëshmia islame “La ilahe il-lAllah”
përmban tetë kushte. Nëse dikush i
përmbush ato dhe punon me
domethënien e tyre, do të ketë dobi nga
kjo dëshmi në dunja dhe në ahiret dhe
do të hyjë në rrethin e muslimanëve.
Këto kushte do t’i përmend para jush
dhe do t’ju pyes për to përpara Allahut
në Ditën e Gjykimit, prandaj kush dëshi-
ron të shpëtojë nga dënimi i Allahut, le
t’i mësojë këto kushte dhe t’i zbatojë në
mënyrë që të konsiderohet nga ata që e
përmbushin domethënien e kësaj dësh-
mie.
Kushti i parë: Të dish kuptimin e saj
Është detyrë për këdo që thotë “La ilahe
il-lAllah” që ta dijë kuptimin e saj.
Shumë njerëz e thonë këtë dëshmi, por të
paktë janë ata që e kuptojnë. Allahu i
Madhëruar thotë: “Dije se nuk meriton të
adhurohet me të drejtë vetëm se Allahu dhe
kërko falje për gabimet e tua, të besim-
tarëve dhe të besimtareve. Allahu i di mirë
veprat dhe vendqëndrimet tuaja.”[11]
Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka
thënë: “Kush vdes duke e ditur se “nuk
meriton të adhurohet vetëm se Allahu”, do
të hyjë në xhennet.”[12]
Dije, o rob i Allahut, se dëshmia “La
ilahe il-lAllah” përmban mohim e pastaj
11
 pohim. “La ilahe” (nuk ka të adhuruar) të sahabëve e tabiinëve është injorant
është mohim, ndërsa “il-lAllah” (përveç ndaj kësaj fjale. Prandaj është detyrë për
Allahut) është pohim. Prandaj e ke detyrë dëshmuesin e saj që t’ia dijë kuptimin.
që të mohosh të drejtën e adhurimit nga Kushti i dytë: Bindja në të, që nuk përm-
kushdo që adhurohet, pastaj ta pohosh ban dyshim
atë vetëm për Allahun e vetëm e të Duhet që dëshmuesi i kësaj fjale ta thotë
pashoq, sepse Allahu është i Vërteti, atë duke qenë i sigurt në zemrën e tij. Al-
ndërsa ata që adhurohen përveç Tij janë lahu i Madhëruar i ka cilësuar robërit e
të kotë. Tij besimtarë në Kur’an si njerëz të
Vëllezër muslimanë! palëkundur, pra që nuk dyshojnë. Ai
Injoranca ndaj kësaj fjale i ka bërë shumë thotë: “S’ka dyshim se besimtarët janë ata
njerëz që të bien në shirk, duke menduar të cilët kanë besuar Allahun dhe të Dër-
se i përsosin veprat që bëjnë. Ja, populli i guarin e Tij e nuk janë lëkundur. Madje
Musait alejhis selam, pasi ata luftojnë në rrugën e Al-
Allahu i shpëtoi prej lahut me pasuritë dhe veten
armikut të tyre dhe pasi “Munafikët do të e tyre. Të tillët janë
kaluan detin dhe dolën besnikë.”[14] Dhe ka thënë
në bregun tjetër, kaluan
jenë në shtresën e Profeti sal-lAllahu alejhi
pranë një populli që
përuleshin para idhujve
fundit të zjarrit, ve sel-lem: “Dëshmoj se
nuk meriton të adhurohet
të tyre duke bërë kështu e nuk mund të me të drejtë vetëm se Al-
shirk ndaj Allahut të lahu dhe se unë jam i Dër-
Madhëruar. Atëherë pop- gjesh për ta guari i Allahut. Nuk ka
ulli i Musait thanë: “O rob që e takon Allahun me
Musa, na bëj edhe neve ndihmues.” këtë dëshmi pa dyshuar në
një idhull që ta adhurojmë të, veçse do të hyjë në xhen-
ashtu siç kanë ata idhuj që i adhurojnë!” net.”[15] Dhe i ka thënë Ebu Hurejrës:
Tha: “Ju jeni popull injorant! Vërtet, ai “Këdo që të takosh pas këtij muri që dësh-
popull (që po adhuron idhuj) është i mon “La ilahe il-lAllah” duke qenë i sigurt
shkatërruar në atë (adhurim) dhe ajo që për të në zemrën e tij, përgëzoje me xhen-
vepruan është e asgjësuar (s’ka dobi).” net.”
Musai tha: “A të kërkoj për ju një zot tjetër Allahu i ka cilësuar munafikët si njerëz që
veç Allahut, duke e ditur se Ai ju vlerësoi dyshojnë në këtë fjalë, prandaj ka thënë:
mbi njerëzit e tjerë?!”[13] “...e u lëkundën zemrat e tyre, prandaj ata
Pra, ai që thotë “La ilahe il-lAllah” por u përpëliten në dyshimet që kanë.”[16] Pran-
lutet të tjerëve përveç Allahut është injo- daj munafikët janë të lëkundur, as me
rant ndaj kësaj dëshmie. Ai që thotë “La njërën palë e as me tjetrën. Allahu i Mad-
ilahe il-lAllah” por bën tavaf rreth varreve hëruar thotë: “Ata janë të lëkundur mes
______________
[13] El A'raf: 138-140.
[14] El Huxhurat: 15
[15] Sahihul Xhami: 1009.
[16] Et Tevbe: 45.

12 Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
tyre (besimit dhe mosbesimit) e nuk janë as
me ata (me besimtarët) as me ata (me
jobesimtarët). E atë që e humb Allahu, ti
kurrsesi nuk mund t’i gjesh atij rrugë shpë-
timi.”[17]
Kushti i tretë: Pranimi i kësaj dëshmie
Dhe i gjithçkaje që përfshin ajo, duke i
pranuar ato me zemrën, gjuhën dhe
gjymtyrët e tua. Allahu i Madhëruar i ka
cilësuar robërit e Tij besimtarë se ata para
kësaj dëshmie thonë “dëgjuam dhe u
bindëm”. Thotë i Madhëruari: “Fjala e
besimtarëve të vërtetë kur ata thërriten për
tek Allahu dhe i Dërguari i Tij në mënyrë
që të gjykojë (i Dërguari) mes tyre është që
të thonë “dëgjuam dhe u bindëm”. Të tillët
janë të shpëtuarit.”[18]
Dhe i ka cilësuar ata që përgënjeshtrojnë
se kur u thuhet atyre thoni “La ilahe il-
lAllah” , ata tregohen mendjemëdhenj.
Allahu i Madhëruar thotë: “Ata ishin që
kur u thuhej “La ilahe il-lAllah”, trego-
heshin mendjemëdhenj”.[19]
Sa ka prej njerëzve në këtë kohë që kur u
thuhet “thoni “La ilahe il-lAllah”, gjyko-
huni tek ajo, jetoni nën hijen e saj, luftoni
për hir të saj”, ata tregohen kryelartë dhe
mendjemëdhenj dhe thonë: “A t’i lëmë të
adhuruarit tanë për shkak të disa ekstrem-
istëve mendjelehtë që e shtrëngojnë dhe
vështirësojnë fenë?!” Nuk ka as ndryshim e
as fuqi veçse me ndihmën e Allahut,
Zotit të botëve!
Kushti i katërt: Dorëzimi dhe nënshtrimi
ndaj kësaj dëshmie
Është detyrë për dëshmuesin e kësaj fjale
______________
[17] En Nisa: 143.
[18] En Nur: 51.
[19] Saffat: 35.
[20] Ez Zumer: 54.
[21] Lukman: 22.
[22] El Ankebut: 1-3.
[23] El Bekare: 8.
[24] Mutefekun alejhi.
Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
që t’i dorëzohet asaj dhe gjithçkaje që ajo
përfshin. Thotë Allahu i Madhëruar: “E
kthehuni tek Zoti juaj dhe dorëzojuni Atij
para se t’ju vijë dënimi e pastaj të mos
ndihmoheni.”[20] Dhe thotë: “Dhe kush e
dorëzon veten e tij tek Allahu, duke qenë i
devotshëm, i tilli është kapur për lidhjen më
të fortë dhe tek Allahu do të jetë për-
fundimi i çështjeve.”[21]
Pra, i bindet Allahut duke qenë njësues, e
nëse vepron kështu, atëherë ai është
kapur për lidhjen më të fortë, e cila është
fjala “La ilahe il-lAllah”.
Kushti i pestë: Besnikëria, e kundërta e
përgënjeshtrimit
Thënësi i kësaj dëshmie duhet ta thotë
atë me besnikëri nga zemra e vet sepse
shumë prej njerëzve thonë “La ilahe il-
lAllah”, por janë prej mashtruesve më të
mëdhenj. Allahu i Madhëruar thotë:
“Elif, lam, mim. A menduan njerëzit se do
të lejoheshin të thoshin besuam dhe se nuk
do të sprovoheshin? Ne kemi sprovuar ata
që ishin para tyre e kjo në mënyrë që të
shfaqen ata që qenë besnik (në thënien e
tyre) dhe të shfaqen mashtruesit.” [22]
Dhe ka thënë: “E ka prej njerëzve që thonë
“besuam në Allahun dhe në Ditën e Fun-
dit”, por ata nuk janë besimtarë.”[23] Pro-
feti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka thënë:
“Nuk ka njeri që dëshmon me besnikëri
nga zemra se nuk meriton të adhurohet
vetëm se Allahu dhe se Muhamedi është rob
dhe i Dërguari i Tij, vetëm se Allahu e bën
atë haram për zjarrin.”[24]
Kushti i gjashtë: Sinqeriteti
13
 Dëshmuesi i kësaj fjale duhet që adh-
urimin e tij t’ia dedikojë vetëm Allahut e
jo të tjerëve përveç Tij, sepse nëse adh-
urimi u dedikohet të tjerëve përveç Tij,
atëherë konsiderohet shirk. Ka thënë All-
ahu i Madhëruar: “Allahut i takon feja e
pastër.”[25] Si dhe: “Dhe nuk u urdhëruan
për tjetër veç që ta adhurojnë Allahun me
sinqeritet dhe pastërti, të falin namazin, të
japin zekatin, e kjo është feja e drejtë.”[26]
Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka
thënë: “Njeriu më i lumtur nga ndërm-
jetësimi im Ditën e Gjykimit do të jetë ai
që ka thënë “La ilahe il-lAllah” me sin-
qeritet nga zemra e tij.”[27] Dhe ka thënë:
“Allahu ia ka bërë haram zjarrit atë njeri
që ka thënë “La ilahe il-lAllah” duke e bërë
këtë për hir të Allahut.”[28]
Kushti i shtatë: Dashuria për pasuesit e saj
Allahu i Madhëruar thotë: “Ka prej
njerëzve që zgjedhin në vend të Allahut
idhuj, që i duan (i madhërojnë) ata ashtu
siç (besimtarët e vërtetë) duan Allahun, por
ata që besuan kanë më shumë dashuri për
Allahun. E sikur ta dinin ata që bënë mi-
zori, se kur ta shohin dënimin (në botën
tjetër), do të binden se e tërë fuqia i takon
vetëm Allahut (e jo idhujve) dhe se Allahu
është ndëshkues i rreptë.”[29] I Madhëruari
ka thënë: “Thuaj: Namazi im, kurbani
im, jeta ime dhe vdekja ime janë vetëm për
Allahun, Zotin e botëve. Ai nuk ka shok,
prandaj unë për këtë jam urdhëruar dhe
jam i pari i muslimanëve (të
dorëzuarve).”[30]
______________
[25] Ez Zumer: 3.
[26] El Bejine: 5.
[27] Buhariu.
[28] Muslimi.
[29] El Bekare: 165.
[30] El En’am: 162.
[31] Sahihul xhami: 3040.
[32] El Bekare: 256.
[33] Muslimi.
14 Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka
thënë: “Nëse tri gjëra gjenden te dikush,
atëherë ai ka gjetur me to ëmbëlsinë e bes-
imit: të jenë Allahu dhe i Dërguari i Tij më
të dashurit për të se çdokush tjetër; të dojë
dikë vetëm për hir të Allahut dhe të urrejë
kthimin në kufër (mohim) pasi Allahu e
shpëtoi prej tij ashtu siç urren të hidhet në
zjarr.”[31]
Kushti i tetë: Mohimi i tagutit
Tagut quhet çdokush që adhurohet
përveç Allahut, me dëshirën e tij. Prandaj
nëse dikush adhurohet nga njerëzit me
dëshirën e tij, atëherë ai quhet tagut.
Allahu i Madhëruar thotë: “Nuk ka im-
ponim në fe, është sqaruar e vërteta nga e
kota, prandaj kush mohon tagutin dhe
beson Allahun, ai është kapur për lidhjen
më të fortë, e cila nuk ka këputje. Allahu
është Dëgjues dhe i Gjithëdijshëm.”[32]
Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka
thënë: “Ai që dëshmon “La ilahe il-lAllah”
dhe mohon çdo gjë që adhurohet veç Al-
lahut, i ka të shenjta gjakun dhe pasurinë e
tij, kurse llogaria e tij i përket Allahut.”[33]
I lutem Allahut të na bëjë të gjithëve ta
kuptojmë më së miri dëshminë “La ilahe
il-lAllah” dhe të na bëjë prej ithtarëve të
saj!
“El Akidetu Evelen” 1/97-102
Salih ibën Taha AbdulVahid (Ebu Islam), nxënës i
shejh Albanit (Allahu e mëshiroftë).
Përshtati: Mirandi Shehaj
 CILËSITË LËNDORE DHE ATO
ETIKE E MORALE TË

MELAIKEVE
(III)
TEMA E KATËRT
VDEKJA E MELAIKEVE

Transmetohet nga Aishja Allahu qoftë i kënaqur me të, se i Dërguari sal-lAllahu alejhi ve
sel-lem ka thënë: "Kush e lexon Kur'anin dhe është i shkathët në të, ai është me udhëtuesit e
nderuar e të ruajtur (melaiket), ndërsa ai që e lexon dhe i vjen e vështirë, ai ka dy shpër-
blime."

N
ga madhështia e Allahut dhe
përsosmëria e zotërimit të Tij
është se Allahu është i vetmi që
është veçuar me përjetshmëri, siç thotë
Allahu:
"Veç Allahut mos adhuro ndonjë zot tjetër,
s’ka të adhuruar tjetër (me meritë) veç Tij.
Çdo send zhduket e Ai jo. Vetëm Atij i
takon gjykimi dhe tek Ai do të ktheheni!”[1]
"Çdo gjë që është në të (në tokë) është zh-
dukur. E do të mbetet vetëm Zoti yt. që
është i madhëruar e i nderuar!”[2]
Ibën Kethiri, Allahu e mëshiroftë, thotë:
"Allahu tregon se të gjithë banorët e
______________
[1] El-Kasas: 88
[2]Err-Rrahman: 26-27
[3]Tefsir Ibën Kethir (3\272).
[4]Ez-Zumer: 68
tokës do të vdesin. Kjo vlen edhe për
banorët e qiejve, përveç çfarë do Zoti,
dhe nuk mbetet askush pos Allahut të
Madhëruar e të Shenjtë, i Cili është i
gjallë dhe kurrë nuk vdes."[3]
Dijetarët kanë bërë polemika rreth
gjërave të përjashtuara nga shkatërrimi
tek fjala e Allahut: "Dhe i fryhet Surit dhe
bie i vdekur çka ka në qiej dhe çka ka në
tokë, përveç atyre që do Allahu (të mos
vdesin), pastaj i fryhet atij herën tjetër, kur
ja, të gjithë ata të ngritur e presin (urdhrin
e Zotit).”[4]
Shejhul Islam ibën Tejmije, Allahu e

Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0 15
 mëshiroftë, thotë: "Përjashtimi përfshin
ata që janë në xhennet nga hyritë e xhen-
netit sepse në xhennet nuk ka vdekje.
Gjithashtu përfshin edhe gjëra të tjera e
për këtë themi se nuk mund të konklu-
dojmë prerë se çfarë ka përjashtuar Al-
lahu, sepse Allahu e ka përgjithësuar në
librin e Tij (d.m.th. përveç atyre që do
Allahu të mos vdesin).”[5]
Ibën Kethiri, Allahu e mëshiroftë, thotë:
"Kjo fryrje e Surit është fryrja e dytë dhe
është fryrja e rënies, pra vdesin të gjithë
banorët e tokës e të qiejve përveç atyre që
do Allahu, siç ka ardhur në ajetin e
Kur'anit dhe është sqaruar në hadithin e
njohur të Surit. Pas kësaj vdesin shpirtrat
e mbetur derisa i fundit vdes meleku i
vdekjes dhe veçohet i Përhershmi, i Për-
jetshmi, i Gjalli, Mbikëqyrësi, i Cili ka
qenë i pari gjithmonë, i fundit, i përher-
shëm dhe i përjetshëm."[6]
Pyetjes për vdekjen e melaikeve i është
përgjigjur hoxha i Islamit Ibën Tejmije:
"Shumica e dijetarëve thonë se të gjitha
krijesat do të vdesin, edhe melaiket edhe
meleku i vdekjes. Allahu subhanehu ve
teala është i Plotfuqishëm që t'i bëjë të
vdesin dhe prapë t'i ngjallë, siç është i
Plotfuqishëm t'i vdesë njerëzit dhe xhinët
dhe prapë t'i ngjallë ata. Allahu thotë:
"Ai është që e ka filluar krijimin dhe Ai
prapë e kthen atë dhe kjo është më e lehtë
për Të." Është vërtetuar në hadith të saktë
nga i Dërguari sal-lAllahu alejhi ve sel-
lem në shumë transmetime nga shumë
prej sahabëve se ka thënë: "Me të vërtetë
Allahu kur urdhëron me shpallje, melaiket
______________
[5] Mexhmu'ul fetava (4\261).
[6] Tefsir Ibën Kethir (4\63).
[7] Mexhmu'ul fetava (4\260), me shkurtim.
[8] Et-Tevbe: 128
[9] El-Kalem: 4
16 Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
i kap sikur të fikët", me një transmetim:
"Kur melaiket dëgjojnë fjalën e Allahut, u
bie të fikët." Pra, në këto hadithe tregohet
se melaiket bien, u bie të fikët, e nëse
lejohet për to të fikëtit, atëherë lejohet
edhe vdekja.”[7]
Pas gjithë kësaj u qartësua se melaiket në
këtë rast janë si njerëzit dhe xhinët,
vdesin dhe ringjallen përsëri, por a vdesin
para fryrjes së Surit siç vdesin njerëzit
dhe xhinët apo vdekja e tyre fillon me
fryrjen e Surit? Për këtë nuk ka ardhur
ndonjë argument dhe më mirë është të
mos thellohemi në të, Allahu e di më së
miri.
Tema e pestë
Cilësitë morale dhe etike të melaikeve
Allahu i ka nderuar melaiket duke i kri-
juar me sjellje të larta dhe të ndershme.
Kjo është nga dhuntitë më të mëdha ndaj
robërve të Tij. Allahu e ka cilësuar Pe-
jgamberin tonë, Muhamedin sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem, me morale të larta:
"Juve ju erdhi i Dërguar nga lloji juaj, atij
i vjen rëndë për vuajtjet tuaja sepse është
lakmues i rrugës së drejtë për ju, është i nd-
jeshëm dhe i mëshirshëm për besimtarët.”[8]
Dhe thotë: "Vërtet, ti je në një shkallë të
lartë të moralit!”[9]
Morali i mirë është dhunti e madhe dhe
shpërblimi i saj te Zoti është i madh.
Këtë nuk mund ta arrijë askush përveç
atyre që kanë virtyte të larta.
Meqë melaiket janë pronarë të virtyteve
të larta, Allahu u ka dhënë moral të lartë.
E lusim Allahun me emrat e Tij të bukur
dhe cilësitë e Tij të larta që të na furni- Kur'an dhe shpërblim për atë që lexon
zojë me moral të mirë dhe të na forcojë bukur; Allahu do ta ringjallë me
në fenë e Tij derisa ta takojmë e Ai të jetë melaiket, të cilët ishin ndërmjetësues e
i kënaqur me ne! udhëtues mes Allahut dhe Pejgamberëve
Nga ajo që tregon për moralin e të Tij. Në këtë rast Allahu i ka cilësuar
melaikeve është fjala e Allahut: "Në duar me dy cilësi të larta, që janë:
të udhëtuesve (engjëjve udhëtues mes Al-
lahut e njerëzve). Të nderuar e të ruajtur 1) Ndershmëria
(të devotshëm)." [10] Kemi përmendur më Ndershmëria është moral i mrekull-
herët se nga emrat e melaikeve është "ud- ueshëm, madhështor, që e fton të zotin e
hëtues". saj në çdo punë të hajrit si në këtë botë
Ibën Kethiri thotë: "D.m.th. morali i tyre edhe në botën e amshueshme.
është i butë, i mirë, i ndershëm dhe sjell- El Asfahanij thotë: "El-kerem, ndersh-
jet e tyre janë bamirëse, të mëria, është emër që për-
pastra, të përsosura, pran- doret për sjellje dhe
daj duhet që poseduesi i "Ai është që e ka veprime të lavdëruara dhe
Kur'anit në veprat e tij e
në fjalët e tij të jetë gjith-
filluar krijimin përdoret vetëm për cilësi
shumë të larta."[13]
një në rrugë të drejtë dhe
i zgjuar (kujdesshëm)."[11]
dhe Ai prapë e Ibën Kethiri thotë: "El
kerim, i ndershëm, është
Kjo është nga frytet e kthen atë dhe kjo personi tek i cili mblid-
besimit në melaike, që hen të gjitha llojet e të
domethënë se nëse ti e di është më e lehtë mirave, respektit dhe vler-
se melaiket janë cilësuar ave."[14]
me këto cilësi dhe se Al- për Të." Allahu azze ve xhel-le
lahu i do ata, do t'i pa- melaiket i ka krijuar
sosh dhe do t’u ngjash atyre e me këtë do ashtu, i ka furnizuar me këtë virtyt të
të arrish dashurinë e Allahut dhe të lartë për shkak të afërsisë së tyre me Al-
njerëzve. lahun dhe sepse kryejnë punë të rëndë-
Transmetohet nga Aishja Allahu qoftë i sishme që mund t'i kryejë vetëm ai që
kënaqur me të, se i Dërguari sal-lAllahu posedon këto cilësi. Allahu thotë: "Por
alejhi ve sel-lem ka thënë: "Kush e lexon janë robër të nderuar." Err-Rragib el Asfa-
Kur'anin dhe është i shkathët në të, ai është hanij thotë: "I ka krijuar të ndershëm."
me udhëtuesit e nderuar e të ruajtur Ai që dëshiron ta arrijë këtë moral të lartë
(melaiket), ndërsa ai që e lexon dhe i vjen e duhet të jetë i devotshëm ndaj Allahut,
vështirë, ai ka dy shpërblime."[12] pasi devotshmëria është çelësi i çdo të
Ky është vërtetim i asaj që ka ardhur në mire dhe sa më shumë të shtohet devot-
______________
[10] Abese: 15-16
[11] Tefsir Ibën Kethir (4\471).
[12] Buhariu (4\1822), Muslimi (1\55) dhe e transmeton imam Ahmedi në “Musnedin” e tij (6\48) dhe kjo shprehje që kemi përmendur është prej
tij.
[13] El Mufredat (fq 428), me disa ndërhyrje.
[14] En-nihaje (4\166).

Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0 17
 shmëria, aq më shumë shtohet ngritja
dhe respekti në këtë botë dhe botën
tjetër, siç thotë Allahu:
"O ju njerëz, vërtet Ne ju krijuam ju prej
një mashkulli dhe një femre, ju bëmë popuj
e fise që të njiheni ndërmjet jush, e s’ka
dyshim se tek Allahu më i ndershmi ndër ju
është ai që më tepër është ruajtur (nga të
këqijat), e Allahu është shumë i dijshëm
dhe hollësisht i njohur për çdo gjë.”[15]
2) Bamirësia
Err-Rragib Asfahanij thotë: “El birru,
bamirësia (devotshmëria), është të zgjeru-
arit në të mirë. Shumësi i fjalës barrun
(bamirës) është ebrar dhe berere. Allahu
thotë:
"E s’ka dyshim se të mirët (bamirësit) janë
në kënaqësinë e përjetimeve (në xhen-
net).”[16] Allahu thotë në lidhje me
cilësitë e melaikeve: " Të nderuar e të rua-
jtur (të devotshëm)".
Ibën Rexhebi, Allahu e mëshiroftë, thotë:
"El birru, bamirësia, thuhet për dy gjëra:
e para, t’i trajtosh mirë njerëzit dhe t’u
bësh mirë atyre; e dyta, të bësh të gjitha
adhurimet, të jashtme dhe të brend-
shme."[17]
Siç shihet, që të dy kuptimet janë të
pranishëm te melaiket sepse ata janë
bamirës ndaj robërve të Allahut dhe të
përulur e të dëgjueshëm ndaj Allahut,
nuk e kundërshtojnë Atë për ato që i ur-
dhëron të bëjnë dhe në të njëjtën kohë
janë bamirës ndaj krijesave, dashamirës
ndaj besimtarëve. Allahu i shpërbleftë me
shpërblimet më të mira për format e
bamirësisë së tyre ndaj nesh, ndër të cilat
______________
[15] El Huxhurat: 13
[16] El Infitar: 13
[17] Xhamiul ulum vel hikem (fq 238) me shkurtim.
[18] El Ahzab: 43
[19] Gafir: 7-9
18 Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
janë:
a) Lutja dhe kërkimi i faljes për ne
Siç thotë Allahu: "Ai ju mëshiron ju e edhe
engjëjt e Tij, e për t’ju nxjerrë ju prej er-
rësirave në dritë dhe Ai ndaj besimtarëve
është shumë mëshirues."[18] Kjo është
bamirësia më e madhe për ne, pasi lutja e
tyre dhe kërkimi i faljes për ne do të lërë
gjurmë të mëdha në udhëzimin dhe
forcimin tonë tek e vërteta, me lejen e Al-
lahut. Lexo këtë ajet kur'anor madhësh-
tor që ta shohësh se sa bamirësi bëjnë
melaiket ndaj nesh. Allahu thotë:
"Ndërsa ata (engjëjt) që bartin Arshin edhe
ata që janë përreth tij lartësojnë me falën-
derim Zotin e tyre, i besojnë Atij dhe i
luten Atij t’i falë ata që besuan (duke
thënë): “Zoti ynë, Ti me mëshirën dhe me
diturinë Tënde ke përfshirë çdo send, pran-
daj falja atyre që u penduan dhe ndoqën
rrugën Tënde dhe ruaji ata nga dënimi i
xhehennemit! Zoti ynë, futi në xhennetet e
Adnit, të cilat ua ke premtuar, ata dhe
kush ishte i mirë prej etërve të tyre, grave të
tyre dhe pasardhësve të tyre. Vërtet, Ti je
Ngadhënjyesi, i Urti! Dhe mbroji ata prej
të këqijave, pse atë që Ti e mbron atë ditë
prej të këqijave, Ti e ke mëshiruar atë, e ai
është ai shpëtimi i madh.”[19]
Kjo, për Zotin, është bamirësia më e
madhe ndaj nesh dhe vjen nga besimi i
plotë i tyre dhe morali i lartë që kanë, Al-
lahu i shpërbleftë për ne me shpërblimin
më të mirë dhe më të plotë. Medito, o
vëlla musliman, për këtë dhunti mad-
hështore dhe falënderoje Allahun, pastaj
edhe melaiket falënderoji për këtë.
b) Nga bamirësia e tyre ndaj nesh është
edhe dobia e madhe që kanë zbritur nga
qielli tek Pejgamberët. Kjo bamirësi
përmban në vetvete të mirat e dy botëve,
siç thotë Allahu:
"Po kështu me urdhrin tonë Ne të shpallëm
edhe ty shpirtin (Kur’anin). Ti nuk ke
ditur ç’është libri (Kur’ani), as ç’është bes-
imi, por Ne atë e bëmë dritë me të cilën e
vëmë në rrugë të drejtë atë që dëshirojmë
prej robërve Tanë. Në të vërtetë, edhe ti
udhëzon për në rrugën e drejtë."[20]
c) Nga bamirësia e tyre ndaj nesh është
ndërmjetësimi i tyre për pasuesit e
tevhidit në Ditën e Gjykimit, siç thotë
Allahu: "…dhe ata (melaiket) nuk ndërm-
jetësojnë pos për atë me të cilin është i kë-
naqur Ai (Allahu)."[21]
Bamirësia në çdo punë që bëjnë ata është
e qartë. Më vonë do të flasim për këtë me
emrin e Allahut, kur të flasim për veprat
e melaikeve.
Rezymeja është se bamirësia si virtyt i
lartë është cilësi e melaikeve dhe është
obligim bindja dhe besimi në këtë dhe
njëkohësisht të cilësohen melaiket me
këtë dhe të pasohen, sepse kjo është pjesë
nga besimi tek ata.
3. Nënshtrimi ndaj së vërtetës dhe ndaj kri-
jesave dhe mungesa e mendjemadhësisë
Allahu thotë: "Mesihu nuk tërhiqet prej
asaj se është rob i Allahut, nuk tërhiqen as
engjëjt më të zgjedhur. Kush tërhiqet prej
adhurimit ndaj Tij dhe bën mendjemad-
hësi, Ai do t’i ringjallë dhe do t’i tubojë të
gjithë pranë Tij."[22]
Allahu thotë: "S’ka dyshim se ata që janë
pranë (afër) Zotit tënd (melekët) nuk
______________
[20] Esh-Shura: 52
[21] El Enbija: 28
[22] En-Nisa: 172
[23] El Misbahul Munir (fq. 662), El Kamus (fq 996).
[24] Muslimi(1\93).
Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
tërhiqen nga adhurimi ndaj Tij nga mend-
jemadhësia, Atë e madhërojnë dhe vetëm
Atij i bëjnë sexhde.” El-A'raf: 206
Allahu thotë: "Vetëm e Tij është çdo gjë që
është në qiej e në tokë. E ata që janë pranë
Tij (melaiket), nuk shprehin mendjemad-
hësi në adhurimin ndaj Tij, e as nuk u
bëhet (ibadeti) monoton.” El-Enbija: 19
Ajetet në këtë kuptim janë të shumta.
Modestia është cilësi e çmuar që ngrihet
mbi druajtjen dhe nënshtrimin ndaj Al-
lahut az-ze ve xhel-le, pranimin e së
vërtetës, pa marrë parasysh nga ka ardhur
ajo dhe largimin nga diçka që thërret në
shfaqjen e vetvetes.[23]
E kundërta e saj është mendjemadhësia. I
Dërguari sal-lAllahu alejhi ve sel-lem e ka
sqaruar në hadith duke thënë se "mendje-
madhësia është refuzimi i së vërtetës dhe
nënçmimi i njerëzve".[24]
Domethënë se mendjemadhësia është re-
fuzimi i së vërtetës dhe mohimi i saj me
kryelartësi dhe nënçmim ndaj njerëzve.
Ndërsa melaiket janë modestë, të përulur
ndaj Zotit të tyre, dashamirës ndaj
njerëzve të përulur, luten për ta dhe
kërkojnë falje te Zoti për njerëzit.
Melaiket këtë cilësi e kanë dashur dhe ia
kanë ditur vlerën, prandaj ia kanë sug-
jeruar Pejgamberit sal-lAllahu alejhi ve
sel-lem, siç qëndron në hadithin e Ebu
Hurejrës: "Xhibrili u ul tek i Dërguari dhe
e përshëndeti me selam, shikoi lart nga
qielli, kur pa një melek duke zbritur. Xhib-
rili i tha: “Ky melek prej kur është krijuar
nuk ka zbritur para këtij çasti.” Kur zbriti
tha: “O Muhamed, më dërgoi tek ti Zoti
yt. A dëshiron të jesh Pejgamber e mbret
19
 apo rob dhe i Dërguar?” Xhibrili i tha:
“Bëhu modest ndaj Zotit tënd.” Atëherë
Muhamedi tha: “Rob dhe i Dërguar."[25]
Njerëzit më mendjemëdhenj janë ata që
tregohen mendjemëdhenj ndaj Zotit të
tyre dhe ndaj të Dërguarit të Tij, e lënë
Kur'anin dhe Sunnetin dhe kapen pas
logjikës, mendimeve dhe epsheve duke
pasuar kështu hoxhallarët e tyre dhe duke
pretenduar se drejtimi i tyre është më i
saktë (autori ka për qëllim drejtimet e de-
vijuara që kanë të bëjnë me emrat dhe
cilësitë e Allahut, pra mu'tezilitë, esh'ar-
itë, maturiditë etj.). Nga Allahu kërko-
jmë mbrojtje.
Pra, modestia është cilësi e mrekul-
lueshme, me të u cilësuan melaiket, e
deshën atë dhe pronarët e saj dhe Xhibrili
ia sugjeroi Pejgamberit sal-lAllahu alejhi
ve sel-lem.
4. Turpi
Turpi është cilësi e ndershme dhe moral i
lartë që e ndalon njeriun të veprojë gjëra
të këqija dhe të ulëta dhe njëkohësisht
nxit për plotësimin e moraleve të larta.[26]
Turpi është edhe nga degët e besimit,
imanit, siç ka ardhur në hadithin e Ebu
Hurejrës radijallahu anhu, se i Dërguari
sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka thënë:
"Imani, besimi është gjashtëdhjetë e disa
degë dhe turpi është degë e besimit."[27]
Ajo që tregon për cilësimin e melaikeve
me këtë moral të lartë është hadithi i
Aishes radijallahu anha, e cila thotë: "I
Dërguari ishte i shtirë në shtëpinë time, i
kishte të zbuluara këmbët (transmetuesi
______________
[25] Ahmedi në Musned (2\230)dhe senedi i tij është i mirë. Shiko "Musnedin e Ahmedit" me verifikim të dijetarit shqiptar Shuajb Arnauti, Allahu
e ruajttë.
[26] Xhamiul Ulum vel-hikem (fq 189).
[27] Buhariu (9), Muslimi (35).
[28] Muslimi (2401).
[29] "El-Minhaxh sherh Sahih Muslim ibën Haxhaxh" autor imam Neveviu (15\169).
20 Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
ka dyshuar dhe thotë ishte të zbuluara
mbi gjunjë ose nën gjunjë). Kërkoi leje
Ebu Bekri për të hyrë dhe e lejoi të hyjë.
Hyri ndërsa i Dërguari nuk ndryshoi
pozicionin dhe foli me të. Më pas kërkoi
leje Umeri, e lejoi të hyjë dhe prapë vazh-
doi në të njëjtën gjendje dhe filluan të
flasin. Më pas kërkoi leje Uthmani,
ndërsa këtë herë i Dërguari u ngrit dhe u
ul dhe e lëshoi rrobën (i mbuloi këmbët).
Hyri Uthmani dhe biseduan.” Kur
dolën, Aishja i tha të Dërguarit: “Hyri
Ebu Bekri, nuk lëvize dhe nuk ia vure
mendjen, pastaj hyri Umeri dhe veprove
njësoj, ndërsa kur hyri Uthmani, u ule
dhe e lëshove rrobën poshtë.” Atëherë i
Dërguari i tha: “A të mos kem turp nga
një njeri prej të cilit turpërohen
melaiket?!"[28]
Imam Neveviu, Allahu e mëshiroftë,
thotë: "Në këtë hadith ka dëshmi të qartë
për vlerën e Uthmanit dhe për pozitën e
tij tek melaiket dhe se turpi është një
cilësi e mirë nga cilësitë e melaikeve."[29]
Me këtë hadith u vërtetua se turpi është
nga sjelljet e melaikeve, është obligim të
bindemi në këtë të besojmë dhe t’i paso-
jmë ata në këtë cilësi, siç veproi i Dër-
guari sal-lAllahu alejhi ve sel-lem. Allahu
e di më së miri.
Vijon
Shkëputur nga libri "Bindjet e fraksioneve musli-
mane dhe feve të tjera rreth melaikeve të ndershëm"
Autor: Dr. Muhamed ibën Abdulvehab ElAkil
Ligjërues në Universitetin Islamik të Medinës
Përshtati: Fidan Xhelili
KUR’ANI,
LIBRI MË I MIRË QË ZBRITI NGA
QIELLI
”Mjerë ata që me duart e tyre e shkruajnë librin e pastaj thonë “kjo është prej Allahut”, që
për këtë të kenë ndonjë dobi të vogël (materiale). Mjerë ata për çfarë kanë shkruar me duart
e tyre dhe mjerë ata për çfarë kanë fituar.”

F
alënderimet dhe lavdërimet i
takojnë vetëm Allahut të Lartë-
suar, ndërsa salavatet dhe selamet
tona qofshin mbi të Dërguarin e Al-
lahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, mbi
familjen e tij të pastër, mbi shokët e tij
të sinqertë dhe mbi gjithë ata që pasuan
dhe pasojnë rrugën e tyre me mirësi deri
në ditën e ringjalljes.
S’ka dyshim se Kur’ani është libri më i
mirë i zbritur nga Allahu i Lartësuar nga
qielli. Këtë më së miri mund ta kupto-
jmë nga pikat në vijim:
______________
[1] Ez-Zumer: 23.
1. Kur’ani është libri të cilin Allahu e
cilësoi si fjalën më të bukur që është sh-
pallur prej Tij. Allahu i Lartësuar thotë:
“Allahu e ka shpallur fjalën më të bukur
(Kur’anin) në formën e një libri, pjesët e
të cilit i ngjasojnë njëra-tjetrës dhe
përsëriten. Prej tij u rrëqethet lëkura atyre
që i frikësohen Zotit të tyre, e mandej
qetësohen lëkura dhe zemrat e tyre, kur
përmendet Allahu. Ky libër është udhëzim
i Allahut. Nëpërmjet tij Allahu udhëzon
kë të dojë. Ndërsa atë që Allahu e shpije
në humbje, s’mund ta udhëzojë kush.”[1]

Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0 21
 Ibën Kethiri, Allahu e mëshiroftë, ka
thënë: “Ky është një lavdërim nga Al-
lahu i Lartësuar për librin e Tij,
Kur’anin e Madhëruar, i cili i ka zbritur
të Dërguarit fisnik.[2] Allahu ceku në
ajetin e mësipërm se Kur’ani Fisnik
është më i miri dhe më i larti nga librat
e tjerë të cilat Allahu Fuqiplotë i ka
zbritur para tij.
2. Kur’ani është libri i vetëm i zbritur
nga qielli, mbrojtja e të cilit nga shtimi
dhe pakësimi, ndryshimi dhe
zëvendësimi u mor përsipër nga Allahu.
Allahu i Madhëruar thotë: “Vërtet, Ne e
kemi zbritur Përkujtuesin (Kur’anin) dhe
vërtet Ne do ta ruajmë atë (Kur’anin).”[3]
Fjala “Përkujtues” ka për qëllim
Kur’anin, ndërsa përemri (atë) në fjalët
“...dhe vërtet Ne do ta ruajmë atë
(Kur’anin)” i referohet Kur’anit, sipas
mendimit të saktë.
Shejhu Muhamed Emin esh-Shinkiti,
Allahu e mëshiroftë, ka thënë: “…Ky
është kuptimi i vërtetë i këtij ajeti, se
përemri vetor në fjalët e Allahut: ”... dhe
vërtet Ne do ta ruajmë atë (Kur’anin)”, i
takojnë Përkujtuesit, i cili është
Kur’ani. Është thënë që përemri i refer-
ohet të Dërguarit të Allahut sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem si në fjalët e Allahut:
“Allahu do të të mbrojë ty nga njerëzit.”[4]
Por mendimi i parë është i saktë, ashtu
siç kuptohet qartë nga konteksti i
ajetit.[5]
Allahu i Lartësuar na ka treguar se
Kur’anit nuk mund t’i afrohet e
______________
[2] “Tefsirul-Kuranil-Adhim” 7/84.
[3] El-Hixhër: 9.
[4] El-Maide: 67.
[5] “Edvaul-Bejan”, 3/ 107.
[6] Fus-silet: 41-42.
22 Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
pavërteta në asnjë mënyrë. Allahu thotë:
“Ata që e mohojnë fjalën Tonë përkujtuese
(Kur’anin), kur u vjen, do të dënohen
rëndë. Ai është vërtet një libër i madhër-
ishëm. Atij nuk mund t’i afrohet gënjesh-
tra nga asnjëra anë. Kjo është shpallje prej
një të Urti që meriton të gjitha lëv-
datat.”[6]
Libri i këtij ummeti është i ruajtur nga
Allahu. Që nga shpallja e tij kanë kaluar
më shumë se katërmbëdhjetë shekuj
dhe ajo ende vazhdon të jetë ashtu siç i
është shpallur robit dhe të Dërguarit të
Allahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem.
Askush nuk mund të shtojë diçka në të,
të heqë nga ai qoftë edhe vetëm një
shkronjë apo të zëvendësojë një shkro-
një në vend të ndonjë shkronje tjetër.
Ai është i ruajtur në rreshta dhe gjokse.
Atë e mësojnë përmendësh me dhjetëra
mijëra muslimanë. Sikur dikush të
donte të shtonte në të ndonjë gjë apo të
hiqte nga ai një shkronjë, do ta kundër-
shtonin edhe fëmijët e muslimanëve
para të rriturve. E kjo është ruajtja që
Allahu i bën Kur’anit.
Ky është një realitet i dukshëm me të
cilin pajtohen edhe armiqtë e Islamit e
të mos flasim për pasuesit e Kur’anit.
Velim Mejmuri në librin e tij “Jeta e
Muhamedit”, megjithëse njihet për
kundërshtimin e tij ndaj Islamit dhe Pe-
jgamberit të tij sal-lAllahu alejhi ve sel-
lem, thotë: “Pas vdekjes së Muhamedit
sal-lAllahu alejhi ve sel-lem nuk kaloi as
një e katërta e shekullit dhe dolën në
skenë mospajtime të ashpra dhe lindën ndryshim në trembëdhjetë shekuj.”[10]
grupime. Si pasojë e këtyre mospaj- Kjo është e kundërta e asaj që ka ndod-
timeve shkoi kurban Uthmani (Allahu hur me librat e tjerë të shpallur, në të
qoftë i kënaqur me të) dhe këto mospaj- cilët kanë hyrë shumë ndryshime dhe
time janë prezente edhe sot. Mirëpo zëvendësime, shtime dhe pakësime,
Kur’ani vazhdoi të jetë libri i vetëm i madje edhe kanë humbur. Kjo ishte ajo
tyre. Mbështetja e të gjitha këtyre që përmendi Allahu i Lartësuar në më
grupimeve është te ky shumë se në një ajet në
libër i lexueshëm. Ky "Prej tij u rrëqethet librin e Tij të çmuar, ku
është argument i qartë thotë: “Vërtet besoni ju
se libri që kemi sot para lëkura atyre që i (besimtarë) se ata (hebren-
nesh ka ato fletushka që jtë) do t’ju besonin ju,
kalifi të cilit iu bë frikësohen Zotit të ndërkohë që disa prej tyre i
padrejtësi (e ka fjalën tyre, e mandej qetë- dëgjonin fjalët e Allahut
për Uthmanin Allahu dhe pasi i kuptonin, me
qoftë i kënaqur me të) i sohen lëkura dhe vetëdije i shtrembëronin
grumbulloi dhe i shkroi ato?!”[11]
në një libër. Ndoshta
zemrat e tyre, kur ”Mjerë ata që me duart e
ky është libri i vetëm në përmendet tyre e shkruajnë librin e
botë që mbeti fjalë për pastaj thonë “kjo është prej
fjalë i ruajtur nga Allahu." Allahut”, që për këtë të
ndryshimi gjatë një kenë ndonjë dobi të vogël
mijë e dyqind viteve.”[7] (materiale). Mjerë ata për çfarë kanë
Vuhejri në një koment që i bëri shkruar me duart e tyre dhe mjerë ata për
Kur’anit thotë: “Vërtet Kur’ani është çfarë kanë fituar.”[12]
nga fletushkat më të vjetra që nuk është “Me të vërtetë, një grup ithtarësh të librit
përzier dhe nuk i është shtuar asgjë, ai e shtrembërojnë librin me gjuhën e tyre
është nga librat më të vërtetë dhe origji- (ndërsa e lexojnë atë), që ju të mendoni se
nalë.”[8] ai farë leximi është prej librit (që ka
Orientalisti Lin Bul (1832-1895[9]) ka zbritur Allahu), kurse në të vërtetë nuk
thënë: “Ajo që e veçon më shumë Ku- është prej librit (që zbriti Allahu). Ato
ranin është se nuk e ka goditur asnjë thonë: “Kjo që lexojmë është nga Allahu”,
dyshim në origjinalitetin e tij. Vërtet që por ajo nuk është nga Allahu. Ata flasin
çdo shkronjë që lexojmë sot mund ta gënjeshtra për Allahun, duke qenë të
vërtetojmë se nuk ka pësuar asnjë vetëdijshëm për këtë.”[13]
______________
[7] “Hajatu Muahamed” (fq. 22-23, e botuar më 1912). Këtë e ka përmendur shejhu Ebul-Hasen Alij el-Hasen en-Nedevij në librin “En-Nubuv-
vetu vel-Enbija fi dev-ilKuran” (fq. 212, botuar nga Darul-Kalem es-Sadise).
[8] 1/349. E ka përmendur shejhu Ebul-Hasen en-Nedevij në librin paraprak, në të njëjtën faqe.
[9] Shkencëtar i monumenteve të lashta egjiptiane. Ka shkuar disa libra, shiko librin “El-Musteshrikun të Nexhib el-Akiki”, 2/164.
[10] Nga libri “En-Nubuv-vetu vel-Enbija e Ebil-hasen en-Nedevij”, fq. 213.
[11] El-Bekare: 75.
[12] El-Bekare: 79.
[13] Alu Imran: 78.

Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0 23
 Kjo ndodhi sepse Allahu i Madhëruar
nuk e mori përsipër ruajtjen e tyre, por
ua bëri obligim atyre që ta ruajnë dhe
ata e humbën, e ndryshuan dhe e ndër-
ruan. Allahu i Lartësuar thotë: “Ne e
kemi zbritur Tevratin, në të cilin janë ud-
hëzimi dhe drita. Sipas tij, Profetët që ia
kishin dorëzuar veten Allahut, i gjykonin
hebrenjtë, por edhe të diturit dhe rabinët
kështu vepronin, sepse atyre u qe besuar
ruajtja e librit të Allahut, për të cilin ata
dëshmonin…”[14]
Shejh Muhamed Emin esh-Shenkiti, Al-
lahu e mëshiroftë, ka thënë: “Nëse
thuhet cili është dallimi mes Tevratit
dhe Kur’anit, sepse që të dy janë fjalët e
Allahut që i zbritën të Dërguarit të Tij
salavatull-llahi alejhim, themi se (dal-
limi është se) Tevrati u ndryshua dhe u
zëvendësua (me fjalët e tyre. Ndërsa
Kur’ani është i mbrojtur nga ndryshimi
dhe zëvendësimi (me fjalë të tjera).
Sikur dikush të ndryshojë në të një
shkronjë apo ta zëvendësojë atë me një
tjetër, ose të shtojë në të një shkronjë
apo të heqë, do ta kundërshtojnë atë me
mijëra fëmijë të vegjël muslimanë, e të
mos flasim për të rriturit. Allahu ua la
përsipër beni Israilëve që ta ruajnë
Tevratin. Ua la në besim atyre, mirëpo
ata e shkelën premtimin dhe nuk e rua-
jtën atë, por e humbën qëllimisht.
Ndërsa Kur’anin e Madhëruar, Allahu
nuk ia la përsipër ruajtjen e tij askujt, që
të mos humbë, por e mori përsipër rua-
jtjen e tij ashtu siç na ka treguar:
______________
[14] El-Maide: 44.
[15] El-Hixhër: 9.
[16] Fus-silet: 41-42.
[17] Edvaul-Bejan, 2/ 89-90.
[18] El-Maide: 48.
24 Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
“Vërtet, Ne e kemi zbritur Përkujtuesin
(Kur’anin) dhe vërtet Ne do ta ruajmë atë
(Kur’anin).”[15] Si dhe: “Atij nuk mund
t’i afrohet gënjeshtra nga asnjëra anë. Kjo
është shpallje prej një të Urti që meriton të
gjitha lëvdatat” [16], por edhe shumë
ajete të tjera”.[17]
3. Kur’ani është libri mbrojtës ndaj li-
brave (të shpallur) para tij
Pasi Kurani është libri i fundit
i zbritur nga qielli, ai është
libri që mban formën e
fundit të fesë së Al-
lahut dhe është
burimi i fundit
në këtë
çështje.
Është
burimi
i
fundit në çështjet e
besimit te njerëzit, sheriatit të tyre dhe
rregullimin e jetës së tyre. Allahu e bëri
këtë libër dominues ndaj librave që u
zbritën para tij. Allahu i Lartësuar
thotë: “Ne të kemi zbritur ty (o
Muhamed) librin me të vërtetën, si përm-
bushës të shkrimeve të mëparshme dhe
mbrojtës të tyre...”,[18] pra, (Kur’ani)
është dëshmitar, besnik, i besueshëm,
mbikëqyrës, gjykues i çdo libri para tij, shme e Allahut, të cilën ia dhuroi të
ashtu siç është vërtetuar nga ibën Abasi, Dërguarit të Tij sal-lAllahu alejhi ve sel-
Allahu qoftë i kënaqur prej tij dhe të lem për të argumentuar profetësinë e tij.
tjerët.[19] Allahu i Madhëruar i sfidoi njerëzit dhe
Ibën Kethiri, Allahu e mëshiroftë, xhinët që të vijnë me një libër të ng-
thotë: “Këto fjalë të gjitha janë të afërta jashëm si Kur’ani dhe tha: “Thuaj:
në kuptim me njëra-tjetrën, por emri “Sikur të tuboheshin të gjithë njerëzit dhe
Muhejmin i përfshin të gjitha këto kup- xhinët për të hartuar një Kur’an të tillë,
time. Ky emër përf- ata nuk do të mund të hartonin një të ng-
shin kuptimet; jashëm me të, madje edhe sikur ta ndih-
besnik, dëshmues, monin njëri-tjetrin.”[22] Allahu po ashtu
gjykues i çdo libri thotë: “Atëherë le të sjellin një libër të ng-
që ishte para tij. Al- jashëm me të (me Kur’anin), nëse ajo që
lahu e bëri këtë libër thonë është e vërtetë.”[23]
të madhërishëm, e Më pas i sfidoi dhe kërkoi prej tyre që të
zbriti të fundit, vulë të sjellin vetëm dhjetë sure si të Kur’anit
të gjithë librave (të dhe tha: “Nëse ata thonë: “Ai
zbritura). E bëri (Muhamedi) e ka trilluar atë
gjithëpërfshirës, mad- (Kur’anin)!” Thuaju (o Muhamed!):
hështor dhe të përkryer “Sillni dhjetë sure të ngjashme (në bukuri
(në ligjet e tij), pasi dhe elokuencë) të trilluara dhe thirrni në
mblodhi tek ai të gjitha të ndihmë kë të mundeni, përveç Allahut,
mirat e librave të shpallur nëse thoni të vërtetën!”[24]
para tij dhe plotësoi në të ato Pasi as këtë nuk mundën ta bënin, i sfi-
të mira që nuk ishin shpallur doi prapë duke u thënë që të sillnin
më herët. Allahu e bëri këtë vetëm një sure dhe tha: “Nëse ata thonë:
libër dëshmues dhe besnik ndaj “Ai (Muhamedi) e ka trilluar atë
librave të tjerë. Allahu e mori për- (Kur’anin)”, thuaju: “Atëherë, sillni një
sipër ruajtjen e tij dhe tha: “Vërtet, Ne e sure të ngjashme me të dhe thirrni (në
kemi zbritur Përkujtuesin (Kur’anin) dhe ndihmë) kë të mundeni, përveç Allahut,
vërtet Ne do ta ruajmë atë (Kur’anin).’’ nëse thoni të vërtetën.”[25]
[20] [21] Ky sfidim është nga veçoritë e këtij libri
4. Është libri i vetëm me të cilin Allahu të çmuar, por një gjë e tillë nuk ishte te
sfidoi njerëzimin, që të shkruajë qoftë librat e mëparshme, sepse Allahu i
edhe vetëm një sure si të Kur’anit Lartësuar nuk i bëri ato mrekulli të të
Kur’ani Fisnik është mrekullia e përher- Dërguarve të Tij. Por Allahu e veçoi çdo
______________
[19] Kthehu tek ibën Xheriri, “Xhamiul-Bejan” 10/377-378.
[20] El-Hixhër: 9.
[21] Tefsirul-Kuranil-Adhim, 3/119.
[22] El-Isra: 88.
[23] Et-Tur: 34.
[24] Hud: 13.
[25] Junus: 38.

Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0 25
 të Dërguar me një mrekulli kryesore
prej asaj gjëje që veçohej populli i tij.
Mrekullia e Musait alejhi salatu ve
selam ishte shkopi (që shndërrohej në
gjarpër) dhe dora (që i bënte dritë),
sepse populli i tij ishte i njohur për
magjinë. Mrekullia e Isait alejhi salatu
ve selam ishte ringjallja e të vdekurve
dhe shërimi nga sëmundjet, sepse pop-
ulli i tij njihej për mjekësi. Kështu Al-
lahu e bëri Kur’anin Fisnik mrekulli të
të Dërguarit tonë sal-
lAllahu alejhi ve sel-lem
duke i sfiduar arabët me
vargëzimin dhe kupti-
min e tij sepse ata nji-
heshin për gjuhën e
pastër dhe gojëtarinë.
I Dërguari i Allahut sal-
lAllahu alejhi ve sel-lem
ka thënë: “Nuk ka asnjë
Pejgamber nga Pejgam-
berët vetëm se i është
dhënë një nga argumentet
(mrekullitë) që njerëzit u
besonin. Por ajo që më është dhënë mua
është shpallja që Allahu ma shpalli mua
dhe shpresoj të kem më shumë pasues në
Ditën e Kiametit.”[26]
Imam ibën Kethiri, Allahu e mëshiroftë,
në komentin e fjalëve të të Dërguarit
sal-lAllahu alejhi ve sel-lem: “Por ajo që
më është dhënë mua është shpallje”, tha:
“Do të thotë se me të jam veçuar unë në
mesin e tyre (Pejgamberëve të tjerë). Ky
Kur’an është mrekulli për njerëzit, edhe
______________
[26] Buhariu, Fadailul-Kur’an, Bab kejfe nezelel-Vahj, 3/9.
[27] Tefsirul-Kur’anil-Adhim, 1/89.
26
pse e kundërshtojnë atë, për dallim nga li-
brat e tjerë të shpallur, sepse ata nuk ishin
mrekulli. Allahu e di më së miri.”[27]
Ky është një përshkrim shumë i vogël
nga ato mirësi të këtij libri madhështor
që i zbriti këtij ummeti. Ky është libri i
vetëm të cilin Allahu e cilësoi si fjalën
më të bukur. Është libri i vetëm që Al-
lahu mori përsipër ruajtjen dhe mbrojt-
jen e tij në mesin e librave të tjerë (të
shpallur), është libri të cilin Allahu e
bëri mbrojtës dhe dësh-
"Vërtet, Ne e mues ndaj librave të sh-
pallur para tij, duke i
kemi zbritur përfshirë në të më të
mirat që ishin shpallur në
Përkujtuesin librat e shpallur para tij
dhe duke mbartur në
(Kur’anin) dhe vetvete edhe mirësi të
tjera të shumta. Ky është
vërtet Ne do ta libri i vetëm me të cilin
ruajmë atë Allahu sfidoi xhinët dhe
njerëzit, që të sjellin një
(Kur’anin)." të ngjashëm si ai apo
vetëm një sure si suret e
tij.Veçimi që Allahu i bëri këtij ummeti
me këtë libër madhështor, ndriçues i
qartë, përkujtues i urtë, tregon vlerën e
këtij ummeti dhe mirësinë e tij ndaj
ummeteve të tjera.
Shkëputur nga libri “Vasatij-jetu Ehlis-
Sun-neh bejnel-Firak”
E autorit: Dr. Muhammed ba Kerim
Muhammed ba Abdullah
Përshtati në shqip: Sabahudin Selimi
Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
Tevbe
PSE SURJA

NUK FILLON ME BESMELEN?

Abdullah ibën Abasi Allahu qoftë i kënaqur me ta e ka pyetur Aliun Allahu qoftë i kënaqur
me të se përse nuk është shënuar besmelja. Ai i ka thënë: “Ngase besmelja reflekton mëshirë
dhe surja Tevbe flete për luftën.”

K
omentatorët e Kur’anit Famëlartë e të çdo sureje, me përjashtim të sures Tevbe,
kanë sqaruar këtë çështje kur kanë është hadithi të cilin e transmeton Abdullah
komentuar suren Tevbe. Në këtë ibën Abasi Allahu qoftë i kënaqur me ta, që
çështje na shfaqen disa mendime, por para thotë: “Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-
se t’i shtrojmë, ia vlen të sqarohet dispozita lem nuk e ka ditur ndarjen mes sureve derisa i
e leximit të besmeles në fillim të çdo sureje ka zbritur atij bismil-lahirr-rrahmanirr-
në këndvështrimin juridiko-fetar, ashtu siç e rrahim.”[2] Pse surja Tevbe nuk fillon me be-
kanë sqaruar dijetaret e shkencës së fikhut. smele? Kjo pyetje parashtrohet çdo herë nga
Medh’hebi maliki, shafi’ij dhe hanbeli janë ata që nuk posedojnë njohuri për këtë tem-
të një mendimi se leximi i besmeles duke e atikë. Në vazhdim do të përmendim
përsëritur në fillim të çdo sure, me përjash- mendimet që hasim në librat e komen-
tim të sures Tevbe, është gjë e pëlqyer. Sa i timeve të Kur’anit, përkitazi me sqarimin e
përket medh’hebit hanefi, nuk kam hasur sures Tevbe.
në mendimin e tyre në lidhje me këtë
mesele në librat që kam unë.[1] Argumenti Mendimi i parë
se është i pëlqyer leximi i besmelës në fillim Imam Tirmidhi në “Sunenin” e tij, në ka-
______________
[1] Shiko për këtë “El Ahkamul Fikhijetul Has-sah bil Kur’anil Kerim”, faqe 466-467, nga prof.dr. Abdulaziz ibën Muhammed ibën Abdullah el
Huxhejlan. Botoi Daru Ibnul Xhevzij në Mbretërinë e Arabisë Saudite, botimi i tretë, 1429h.
[2] Transmeton Ebu Davudi në “Sunenin” e tij, numër 788, dhe e ka saktësuar Albani. Shiko “Sahihu Sunenu Ebi Davud” 3/372, hadithi nr. 754,
nga imam Albani, botoi shtëpia botuese Garras në Kuvajt, botimi i parë, 1423h/ 2002.

Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0 27
 pitullin e tefsirit ka alejhi ve sel-lem ka dërguar
shënuar një hadith[3] ku Aliun Allahu qoftë i kënaqur
tregohet se Abdullah ibën me të dhe ai nuk e ka lexuar be-
Abasi ka pyetur Uthman ibën smelen,[5] ashtu siç ka qenë tradita
Afanin, Allahu qoftë i kënaqur e arabëve.[6]
me këta shoqërues të Profetit, se
Mendimi i tretë
përse nuk është shënuar besmelja
Është shfuqizuar pjesa e parë e
në suren Tevbe? I është
sures Tevbe dhe me të edhe be-
përgjigjur se nuk na është
smelja.
sqaruar nga Pejgamberi sal-
lAllahu alejhi ve sel-lem sepse Mendimi i katërt
besmelja është prej sures Tevbe dhe për këtë Në kohën e Uthmanit sahabët kanë
nuk e kemi shënuar. Por ky hadith është i rënë në mospajtim: disa kanë mend-
dobët dhe nuk lejohet argumentimi me të. uar se suret Enfalë dhe Tevbe janë një, kurse
Dijetari i madh i hadithit Ahmed Shakiri, disa të tjerë kanë thënë se këto janë dy sure
Zoti e mëshiroftë, e ka bërë të dobët këtë dhe për këtë nuk është shënuar besmelja
hadith në fusnotën që ka elaboruar në dhe të dyja grupet janë pajtuar me këtë.
“Musnedin” e imam Ahmedit, Allahu e Mendimi i pestë
mëshiroftë. Imam Ibën Kethiri mendon Abdullah ibën Abasi Allahu qoftë i kënaqur
ashtu siç e ka shënuar hadithin e dobët Tir- me ta e ka pyetur Aliun Allahu qoftë i kë-
midhiu duke thënë në tefsirin e tij se nuk naqur me të se përse nuk është shënuar be-
është shënuar besmelja në këtë sure ngase smelja. Ai i ka thënë: “Ngase besmelja
sahabët nuk e kanë shënuar duke pasuar reflekton mëshirë dhe surja Tevbe flete për
prijësin e besimtarëve, Uthmanin, Allahu luftën.”[7] Komentatori Sidik Hasan Allahu
qoftë i knaqur me të, siç ka thënë Tirmid- e mëshiroftë thotë: “Mendimi i drejtë në
hiu.[4] këtë çështje është se nuk është shënuar be-
Mendimi i dytë smelja në suren Tevbe ngase Xhibrili nuk e
Tradita e arabëve në kohën para shpalljes së ka zbritur në këtë sure.”[8]Mendimi i dije-
Kur’anit ka qenë që kur kanë prishur mar- tarit Sidik Hasan është i mbështetur në
rëveshjen me një popull në letrën e tyre për mendimin e Imam El Kushejrit,[9][10] Zoti e
të treguar kundërshtimin, nuk e kanë mëshiroftë.
shënuar besmelen dhe kur ka zbritur surja Këto janë mendimet në lidhje me këtë tem-
Tevbe, e cila e ka prishur marrëveshjen mes atikë dhe mendimi më i drejtë është ai që
Pejgamberit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem dhe ka thënë dijetari Sidik Hasan, Allahu e
idhujtarëve, Profeti Muhamed sal-lAllahu mëshiroftë.
Adem Avdiu
______________
[3] Hadithi numër 3086, shejh Albani e ka bërë daif këtë hadith në “Sunenin e Tirmidhiut”.
[4] Shiko “Tefsirul Kur’anil Adhim” 4/101, botoi Daru Tibetu, botimi i dytë, 1425h/2004.
[5] Besmelja e tyre ishte Bismike Allahume-Në emrin Tënd, o Allahu ynë.
[6] Shiko “Fet’hul Bejan” 5/227 nga dijetari Siddik ibën Hasan. Botoi El Mektebul Asrije, 1412h/1992.
[7] Shiko për këto mendime në “Xhamiul Ahkamil Kur’an” 8/60 nga Imam Kurtubiu, botoi Darul Kitabul Arabij, 1426h/2005. Po ashtu këto
mendime i përmend imam Bedrudin Muhamed ibën Abdullah ez-Zerkeshij në librin e tij “El Burhan fi Ulumil Kur’an” 1/386-387. Botoi darul
Hadara li Nashri ve Tevzi’ 1427h/2006, botimi i parë.
[8] Shiko “Fet’hul Bejan” 5/228. Botoi El Mektebul Asrije 1412h/1992.
[9] Mendimin e Kushejrit e citon Zerkeshiu në librin “El Burhan fi Ulumil Kur’an” 1/387.
[10] Ky është Abdulkerim ibën Havazin ibën Abdulmelik ibën Talha en Nisaburij el Kusherij, imam i dijetarëve të Hurasanit në kohën e tij. Ka
vdekur në vitin 465 sipas kalendarit hënor. Shiko për këtë fusnetizimin në librin “El Burhan fi Ulumil Kur’an” 1/387.

28 Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
 P A R AT H Ë N A E

“SUNENIT”
TË IBËN MAXHES
KAPITULLI I KATËRT : ASHPËRSIA NDAJ ATYRE QË GËNJEJNË QËLL
IMISHT NDAJ MUHAMEDIT SALLALLAHU ALEJHI VE SELLEM

Transmetohet nga Aliu Allahu qoftë i kënaqur me të se ka thënë: “Ka thënë i Dërguari sal-
lAllahu alejhi ve sel-lem: ”Mos gënjeni ndaj meje sepse gënjeshtra ndaj meje ju fut në zjarr.”

HADITHI NUMËR 30 Sahih-Mutevatir, Ibën Maxheh nr. 30,

T
ransmetohet nga Abdullah
ibën Mes’udi Allahu qoftë i
kënaqur me të se ka thënë: ”Ka
thënë i Dërguari sal-lAllahu alejhi ve
shiko “Tuhfetul-eshraf ” (9368) dhe
“Es-Sahiha” (1383).
HADITHI NUMËR 31

T
sel-lem: “Kush gënjen ndaj meje me qël- ransmetohet nga Aliu Allahu
lim, le t’ia përgatitë vetes vendin nga qoftë i kënaqur me të se ka
zjarri.” thënë: “Ka thënë i Dërguari sal-

Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0 29
 lAllahu alejhi ve sel-lem: ”Mos gënjeni
ndaj meje sepse gënjeshtra ndaj meje ju
fut në zjarr.”
Buhariu (106), Muslimi (2).
Hadithi numër 32
Transmetohet nga Enes ibën Maliku se
ka thënë: “Ka thënë i Dërguari sal-lAl-
lahu alejhi ve sel-lem: ”Kush gënjen
ndaj meje (Enesi thotë: Mendoj se ka
thënë “me qëllim”), le ta përgatitë vendin
e tij nga zjarri.”
Sahih, Tirmidhiu (2661), “Tuhfetul-
eshraf ” (1525).
HADITHI NUMËR 33
T
ransmetohet nga Xhabiri Al-
lahu qoftë i kënaqur me të se
ka thënë: Ka thënë i Dërguari
sal-lAllahu alejhi ve sel-lem: “Kush gën-
jen ndaj meje me qëllim, le t’ia përgatitë
vetes vendin nga zjarri.”
Sahih, shiko “Tuhfetul-eshraf ” (2993).
HADITHI NUMËR 34
T
ransmetohet nga Ebu Hurejra
radijallahu anhu se ka thënë:
Ka thënë i Dërguari sal-lAl-
lahu alejhi ve sel-lem: “Kush thotë diçka
ndaj meje që nuk e kam thënë, le t’ia
përgatitë vetes vendin nga zjarri.”
Sahih, shiko “Tuhfetul-eshraf ”
(15089).
HADITHI NUMËR 35
T
ransmetohet nga Ebu Katade
Allahu qoftë i kënaqur me të
se ka thënë: Ka thënë i Dër-
guari sal-lAllahu alejhi ve sel-lem mbi
30 Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
këtë minber: “Kini kujdes nga transme-
timi i haditheve nga unë! Ai që flet për
mua le të thotë të drejtën dhe të vërtetën,
sepse ai që thotë diçka për mua që nuk e
kam thënë, le t’ia përgatitë vetes vendin
nga zjarri.”
Sahih, shiko “Tuhfetul-eshraf ”
(12130), shiko “Es-Sahiha” (1753).
HADITHI NUMËR 36
T
ransmetohet nga Abdullah
ibën Zubejri t’i ketë thënë
babait të tij, Zubejrit Allahu
qoftë i kënaqur me ta: “Ç’është me ty,
nuk të dëgjoj të transmetosh nga i
Dërguari sal-lAllahu alejhi ve sel-lem
siç dëgjoj ibën Mes’udin, filanin e fi-
lanin?!” (Zubejri) I tha: “Unë nuk jam
ndarë nga i Dërguari qysh kur jam
bërë musliman, mirëpo unë kam
dëgjuar nga ai një fjalë: “Kush gënjen
ndaj meje me qëllim, le t’ia përgatitë
vetes vendin nga zjarri.”
Buhariu (107)
HADITHI NUMËR 37
T
ransmetohet nga Ebu Seidi Al-
lahu qoftë i kënaqur me të se
ka thënë: “Ka thënë i Dërguari
sal-lAllahu alejhi ve sel-lem: ”Kush gën-
jen ndaj meje me qëllim, le t’ia përgatitë
vetes vendin nga zjarri.”
Sahih, shiko “Tuhfetul-eshraf ” (4254).
ÇËSHTJE ME RËNDËSI QË
KANË TË BËJNË ME KËTO HA
DITHE
E para
Gënjeshtër mund t’i thuhet çdo gjëje
që është e kundërta e realitetit, qoftë
ajo me qëllim apo pa qëllim. Mirëpo
gënjeshtra me qëllim dhe paramendim
është më e rëndë dhe dënimi i saj është
shumë më i madh, për këtë arsye edhe
i Dërguari sal-lAllahu alejhi ve sel-lem
e ka precizuar: “Kush gënjen ndaj meje
me qëllim…”. Ndërsa gënjeshtra pa
qëllim, të cilin ne e njohim si gabim,
është më e lehtë, edhe pse dëmet janë
të mëdha si me qëllim si pa qëllim, por
në të dytën faji mbi
personin është më i “Kush thotë diçka
lehtë dhe më i ar-
syeshëm. Mirëpo këtu ndaj meje që nuk
duhet të ndalemi pak.
Ky arsyetim vlen për e kam thënë, le
njerëzit që e meritojnë
të transmetojnë fjalët e
t’ia përgatitë vetes
të Dërguarit sal-lAl- vendin nga
lahu alejhi ve sel-lem
dhe t’ua mësojnë zjarri.”
njerëzve fenë e jo për
këdo që dëshiron të tregojë hadithe
nga i Dërguari sal-lAllahu alejhi ve sel-
lem. Për këtë arsye them se personi që
nuk ka kujdes se çfarë flet për të Dër-
guarin sal-lAllahu alejhi ve sel-lem dhe
transmeton nga ai çdo gjë që dëgjon
nga të tjerët mund të përfshihet nga
kërcënimi i këtij hadithi.
E dyta
Në këto hadithe kemi një mrekulli nga
mrekullitë e të Dërguarit sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem, pasi ai paralajmëron
se gënjeshtra ndaj tij do të përhapet
pas vdekjes së tij. Dhe kështu ndodhi.
Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
Gjenerata e sahabëve ishte gjenerata
më e ndritur dhe më e pastër e
njerëzimit, zemrat e tyre ishin më të
sinqertat dhe më të kulluarat nga çdo
thërrmije dyfytyrësie dhe gënjeshtre,
ata nuk e dinin se ç’ishte gënjeshtra, i
besonin njëri-tjetrit menjëherë sepse
nuk kishin dëgjuar më herët të gën-
jente ndokush, mirëpo me kalimin e
kohës, kur Islami filloi të përhapej, kur
drejtësia e Islamit filloi të gjente
vendin që meritonte, atëherë armiqtë e
Islamit, të shtyrë nga ur-
rejtja ndaj Islamit nisën
të përdornin të gjitha
metodat e mundshme
vetëm e vetëm për ta
shkatërruar Islamin.
Së pari ata i përçanë
muslimanët duke sh-
pikur grupime në mesin
e muslimanëve, si p.sh.
havarixhët, mu’tezilitët,
shiat, kaderitë, murxhiet
e shumë grupime të tjera. Ky ishte
shkatërrimi nga brenda, ndërsa për
luftën kundër Islamit nga jashtë nuk
kemi pse të zgjatemi, pasi ishte tradita
e jobesimtarëve që nga fillimi i Islamit
e deri në ditët e sotme; ata duan që Is-
lami të jetë kurban i të gjithë atyre që
nuk janë muslimanë.
Kur këto grupime u përçanë mes tyre,
atëherë secili grup mundohej që
mendimet dhe predikimin e vet ta
mbështeste sa më shumë në ajete
kur’anore dhe hadithe, sidomos në ha-
dithe. E, kur nuk gjenin hadithe të
31
 sakta, ata detyroheshin edhe të sh-
piknin hadithe të ndryshme vetëm për
të mbrojtur drejtimin e tyre. Këto janë
fillet e para të gënjeshtrës ndaj të Dër-
guarit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem.
Këto gjëra filluan më saktësisht me
vrasjen e kalifit të tretë, Uthmanit Al-
lahu qoftë i kënaqur me të, siç tregon
edhe fjala e Muhamed ibën Sirinit, Al-
lahu e mëshiroftë: ”(Më parë) Nuk
pyetnin për zinxhirin e transmetuesve
(isnadin), por kur ndodhi fitneja-
vrasja e Uthmanit Allahu qoftë i kë-
naqur me të atëherë thanë: “Na tre-
goni emrat e transmetuesve”. Atëherë
shikohet: nëse janë nga Ehli Sunneti,
merret hadithi i tyre, por nëse janë nga
pasuesit e bidateve, nuk merret.”[1]
E treta
Shkaqet e shpikjes së haditheve
Në vijim do të përmendim shkur-
timisht shkaqet kryesore që çuan në
shpikjen e haditheve ndaj të Dërguarit
sal-lAllahu alejhi ve sel-lem.
1. Dallimet politike: Ata që kanë gën-
jyer dhe ende gënjejnë më shumë ndaj
fesë e posaçërisht ndaj haditheve të të
Dërguarit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem
janë rafiditët, ose shiat. Imam Shafiu
thotë: “Nuk kam parë nga pasuesit e
bidateve që e dëshmojnë më shumë
gënjeshtrën sesa rafiditët.”[2]
Përballë tyre qëndrojnë pasuesit e
Muaviut Allahu qoftë i kënaqur me të,
të cilët mundohen ta mbrojnë
Muaviun dhe pasardhësit e tij. Ja një
______________
[1] “Mukadimet Sahih Muslim” (1\15).
[2] “Ihtisar Ulum el Hadith” i ibën Kethirit, faqe 109.

32 Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
shembull hadithi i shpikur: “Besnikët
janë tre, unë, Xhibrili dhe Muaviu.”
Edhe pasuesit e abasidëve vepruan të
njëjtën gjë. Sa u përket havarixhëve,
mund të thuhet se janë grupimi i
vetëm në Islam që nuk ka përdorur
gënjeshtrën në hadith, për shkak se ata
gënjeshtrën e shohin si kufër, mos-
besim, dalje nga feja.
2. Kufri (mosbesimi): Nga shkaqet e
shpikjes së haditheve është edhe urre-
jtja ndaj Islamit si fe dhe si shtet.
Armiqtë e Islamit shpikën shumë ha-
dithe me kuptime të ulëta dhe të
palogjikshme, të pakapshme për
mendjen, me qëllim që ta pasqyronin
gabimisht Islamin dhe ta njollosnin atë
3. Fanatizmi ndaj racës, fisit, gjuhës,
vendit dhe imamit: Si shembull për fa-
natizmin ndaj imamit mund të japim
hadithin që kanë shpikur fanatikët për
Ebu Hanifen, Allahu e mëshiroftë:
”Do të jetë një njeri në ummetin tim,
e quajnë Ebu Hanife en-Nu’man. Ai
është ndriçimi i ummetit tim”, ndërsa
kundër Shafiut shpikën këtë hadith:
”Do të jetë një njeri në ummetin tim,
e quajnë Muhamed ibën Idris. Ai është
më i dëmshëm për ummetin tim se Ib-
lisi.” Allahu na ruajttë nga fanatizmi
ndaj personave të caktuar, pasi është e
qartë deri ku ka arritur fanatizmi i
tyre, duke fyer edhe imamët më të
mëdhenj të Islamit.
4. Tregimet dhe vaizi (këshillimi):
Shumë njerëz që morën përsipër
këshillimin e masës nuk posedonin as
diturinë as devotshmërinë, gjëja që u
Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
interesonte ishte të tregonin diçka për
ta bërë masën të qante. Kështu ata sh-
piknin lloj-lloj tregimesh e ngjarjesh e
pastaj ia adresonin të Dërguarit sal-
lAllahu alejhi ve sel-lem.
5. Mospajtimet në fikh dhe akide.
6. Injoranca në fe dhe dëshira e madhe
për punë të mira: Disa njerëz e kup-
tuan se hadithi “Kush gënjen ndaj
meje me qëllim, le ta përgatitë vendin
e tij në zjarr” ka për qëllim ata që gën-
jejnë kundër të Dërguarit sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem dhe se këtu nuk hyjnë
ata që gënjejnë për të mirën e të Dër-
guarin. Ata kështu i dhanë vetes lirinë
që të shpikin hadithe që tregojnë për
vlerat e veprave të caktuara, si leximi i
Kur’anit dhe adhurime të tjera.
7. Afrimi te mbretërit dhe udhëheqësit
duke u transmetuar atyre hadithe të
shpikura që binin në ujdi me qejfet e
tyre.
Këto ishin disa nga shkaqet e shpikjes
së haditheve të të Dërguarit sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem. Shoh se u mbetem
borxh lexuesve që të tregoj për
mundin që dhanë dijetarët islamë në
mbrojtjen e hadithit të të Dërguarit
sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, por për
shkak të pamundësisë për t’u zgjeruar
më shumë, me emrin e Zotit, në
ndonjë numër tjetër të revistës do të
shkruaj rreth kësaj.
Lutja e jonë e fundit është se falën-
derimet i takojnë vetëm Allahut, Zotit
të botëve.
Përgatiti: Fidan Xhelili
33
 SHKAQET E
KONFLIKTEVE
TË SHUMTA MES
MUSLIMANËVE

Hasan el Basri dëgjoi disa njerëz të cilët po debatonin mes tyre dhe tha: “Këta janë mërzitur
nga adhurimi, nuk e peshojnë atë që flasin, e kanë të dobët devotshmërinë, ndaj dhe flasin
e debatojnë.”

K
ushdo që merr pjesë në jetën e
shoqërisë islame në mënyrë aktive,
vëren me keqardhje të madhe kon-
fliktet e shumta, zënkat dhe mospajtimet që
e bëjnë njeriun të ndihet në siklet të madh
dhe me të drejtë të pyesë me zë apo pa zë:
Pse vallë e gjithë kjo?
A nuk na takon neve si besimtarë musli-
manë, si pasues të Librit të Allahut dhe
Sunnetit të Profetit, që të jemi njerëzit e
parë që bashkohen rreth kushtetutës më të
drejtë, normave më fisnike, afrimitetit që
nuk mund të arrihet në asnjë lloj metode
tjetër përveç Islamit? A nuk duhet të jemi
më dashamirësit ndaj njëri-tjetrit? A nuk
kemi ne rrugët e zgjidhjes së gjykimit të
drejtë dhe dhënies fund këtyre belave ose
më së paku t’i minimizojmë sa kemi
mundësi?
Është e nevojshme që t’i njohim shkaqet e
këtyre mospajtimeve dhe konflikteve që t`u
ruhemi paraprakisht dhe të pastrojmë dhe
korrigjojmë veten nëse jemi zhytur në
ndonjërën prej tyre, në mënyrë që të kon-
tribuojmë sadopak sinqerisht për shuarjen e
konflikteve
1) Mashtrimi pas vesveseve të shejtanit, me
të cilat ia zbukuron njeriut shtysën për t`i
hyrë në hak tjetrit. Allahu thotë: “Thuaju
robërve të Mi të flasin atë që është më e mira,
sepse shejtani fut ngacmime ndërmjet tyre,
vërtet shejtani është armik i hapur për

34 Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
njeriun.” [1]
Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka
thënë: “Shejtani i ka humbur shpresat që të
adhurohet nga namazfalësit në Gadishullin
Arabik, por shpreson dhe ngulmon në nxitjen
e konflikteve mes tyre.”
2) Shpikjet në fe, sajesat dhe trillimet, duke
folur për fenë e Allahut atë që nuk është e
vërtetë, çka shkakton reagimin e pasuesve të
Sunnetit në mbrojtjen e fesë nga devijimet,
që të ruhet e pastër ashtu siç është shpallur.
Ebul Alijeh thotë: “Përmbajuni Sunnetit të
Profetit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem dhe
rrugës që ndoqën shokët e tij, ruhuni nga
shpikjet në fe, të cilat shkaktojnë mes
njerëzve armiqësi dhe urrejtje.”
Autori i librit “El Ibaneh” thotë: “Shpikësit
në fe dalin nga uniteti në përçarje, nga rreg-
ullsia në çoroditje, nga mirëkuptimi në për-
plasje, nga përputhja në kundërshtime, nga
dashuria në urrejtje, nga këshilla dhe
dashamirësia në mashtrim dhe armiqësi,
Zoti na ruajttë nga dedikimi ndaj ndonjë
emri tjetër përveç Islamit dhe Sunetit!
3) Zemërimi dhe natyra inatçore, duke
qenë një nga metodat më të suksesshme të
shejtanit për dëmtimin e njeriut. Ibën Rex-
heb el Hanbelij thotë: “Allahu i ka
lavdëruar ata që falin edhe kur janë të
zemëruar, siç shprehet në ajetin kur’anor:
“E kur zemërohen, ata falin”, sepse
zemërimi e shtyn njeriun të mos mbajë
drejtësi dhe të mos flasë të vërtetën pikër-
isht në atë moment ndodh largimi i zem-
rave dhe acarimi i marrëdhënieve mes
muslimanëve.
4) Smira, zilia, urrejtja e të mirave te tjetri,
e cila shkakton përgojime, ofendime dhe
përpjekje të ndryshme për të rrëzuar figurën
e tjetrit. Shejhul islam Ibën Tejmije ka
thënë: “Njeriu mund të sprovohet me zilinë
ndaj dikujt që i është dhënë dituri e do-
bishme ose vepra të mira. Zilia është ves i
______________
[1] El isra 53
Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
përçmuar në tërësi, por nëse ndodh te
dikush që i dedikohet diturisë, është përng-
jasim me popullin që ka merituar
zemërimin e Allahut (çifutët).”
Pa dyshim një nga format më të shëmtuara
të smirës është kur dikush të paraqitet në
formën e këshillës dhe dashamirësisë,
ndërkohë që realisht shfryn dëshirën e tij
për të dëmtuar personalitetin tënd.
5) Thashethemet, transportimi i fjalëve nga
njëri tek tjetri me qëllimin e nxitjes së se-
cilës palë ndaj tjetrës, duke shkaktuar fto-
hjen e marrëdhënieve, duke i mbushur
zemrat me pakënaqësi, duke ndërprerë lid-
hje, duke ndarë të afërm. Profeti sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem ka thënë: “Nuk hyn në
xhennet thashethemexhiu.”
Përjashtohet rasti kur njeriu dëshmon për
padrejtësinë që po i bëhet.
6) Polemikat dhe debatet, të cilat kanë si
qëllim mbrojtjen e pozicioneve partiake
klanore dhe triumfin me çdo kusht duke
mposhtur tjetrin qoftë dhe me gjëra aspak
parimore dhe me metoda djallëzore. Imam
el Axhurri ka thënë: “Të gjithë njerëzit e
urtë dhe të mençur janë të mendimit se
polemika në shumicën e rasteve largon zem-
rat e vëllezërve, shkakton përçarjen pas
unitetit dhe ftohjen pas afrimitetit.”
Imam Maliku thotë: “Debatet e ngurtëso-
jnë zemrën dhe shkaktojnë pakënaqësi.”
Hasan el Basri dëgjoi disa njerëz të cilët po
debatonin mes tyre dhe tha: “Këta janë
mërzitur nga adhurimi, nuk e peshojnë atë
që flasin, e kanë të dobët devotshmërinë,
ndaj dhe flasin e debatojnë.”
Dikush tjetër nga selefët ka thënë: “Kur Al-
lahu ia do të mirën dikujt, i hap portën e
veprave dhe i mbyll portën e debateve,
ndërsa kur Allahu ia do të keqen dikujt, i
mbyll portën e veprave (nuk i jep sukses për
të mira) dhe i hap portën e debateve.”
Kuptohet që nga kjo përjashtohet ai debat
35
 që zhvillohet në formë bashkëbisedimi
dashamirës, duke ruajtur normat dhe etikën
e debatit si dhe duke pasur qëllim të mirë
që debati të jetë konstruktiv, veçanërisht
nëse debati zhvillohet në prani të dikujt që
është mbi palët dhe që ka autoritetin e
duhur për të garantuar pranimin e rezultatit
të debatit nga palët. Allahu thotë: “ Polem-
izo me ta në mënyrën më të mirë.”[2]
7) Pasimi i tekave, përmbushja e dëshirave
dhe ideve me çdo kusht, shfryrja e inateve
dhe hatërmbetjeve të dunjasë në formën e
çështjeve fetare. Kjo gjë e bën njeriun të jetë
i predispozuar për të shkelur normat dhe
për të bërë zullum. Allahu
thotë: “Mos pasoni tekat dhe
t`i shmangeni drejtësisë.”[3] “Largohuni nga
Ibën Rexheb el Hanbelij ka
thënë: “Kur në mesin e
paragjykimet sepse
njerëzve u shtua debati dhe
ndarja mes tyre, kjo solli
paragjykimi është
urrejtjen dhe ofendimin e
ndërsjellë, ku secili shfaqet
thënia më e gën-
sikur po e urren tjetrin për jeshtërt (gënjeshtra
hir të Allahut, por në të
vërtetë është duke pasuar më e madhe).”
tekat e tij, duke mos dhënë
angazhimin e duhur për kërkimin dhe njo-
hjen e çështjeve mbi të cilat e ka bazuar ur-
rejtjen e tij.”
8) Padrejtësia që i bëjnë njëri-tjetrit sa herë
që nuk bien dakord për diçka dhe përpjekja
për imponimin e mendimit në çështje të
cilat në të vërtetë pranojnë larmi mendimi
dhe fushë të lirë veprimi, pa u përndjekur
nga një valë qortimi. Në çdo kohë dhe brez,
dijetarët e Islamit që nga koha e sahabëve
kanë pasur mendime të ndryshme, por në
përgjithësi nuk lejonin që kjo të shkaktonte
urrejtje dhe përçarje me palën tjetër që
kishte një mendim ndryshe (brenda kuadrit
të larmisë së pranuar). Imam Ahmedi e për-
______________
[2] El Ankebut 46
[3] En Nisa 135
36 Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
mendte Is’hak ibën Rahujen duke e
lavdëruar, pavarësisht mospajtimeve mes
tyre, duke thënë: “Nuk e ka kaluar urën e
Horasanit asnjë njeri më i mirë sesa Is’haku,
pavarësisht se nuk është dakord me ne në
disa çështje, kjo sepse njerëzit gjithmonë do
kenë mospajtime mes tyre.”
9) Fanatizmi pas dikujt apo diçkaje përveç
së vërtetës, qoftë ndaj një grupi, fisi, partie
apo një personi të caktuar. Kjo i bën ata të
shkelin parimet e ligjëruara nga Allahu dhe
të duan apo të urrejnë, të miqësojnë apo të
armiqësojnë dikë sipas fanatizmit të tyre.
Shejhul islam Ibën Tejmije ka thënë: “Nuk i
takon askujt që të caktojë
një figurë - kushdo qoftë
ai- dhe të dojë apo të urrejë
për shkak të përputhjes me
të në fjalë dhe vepra, sepse
përndryshe do jetë nga ata
që Allahu i ka cilësuar
duke thënë: “Ata të cilët e
përçanë fenë e tyre në
grupime, ku secili i gëzohet
idesë së tij.” Nuk i takon
askujt që të thërrasë në
diçka apo ta besojë atë
vetëm sepse e ka thënë dikush nga ata që ai
i do, por le të thërrasë në të sepse është nga
ato çështje që i ka urdhëruar Allahu dhe
Profeti.
10) Mendimi i keq për muslimanin dhe
paragjykimi. Sapo dëgjon diçka, ia jep men-
jëherë vendimin dhe e nxjerr përfundimin
pa e verifikuar më parë lajmin, pa njohur
rrethanat dhe kushtet, ndërkohë që Profeti
sal-lAllahu alejhi ve sel-lem ka thënë:
“Largohuni nga paragjykimet sepse
paragjykimi është thënia më e gënjeshtërt
(gënjeshtra më e madhe).” Mendimet e
mbrapshta burojnë nga zemrat e sëmura, që
gjurmojnë të metat, që angazhohen me të
tjerët dhe harrojnë veten, që nuk ia duan të
mirën tjetrit, në vend që ta ndihmojnë
duan ta fundosin. Harrojnë thënien e sele-
fëve: “Përpiqu ta justifikosh vëllanë tënd
qoftë dhe me 70 justifikime dhe nëse nuk
gjen dot justifikim, thuaj: “Ndoshta ai ka
një justifikim që unë nuk e di.”
Është kjo lloj zemërgjerësie dhe
dashamirësie për të cilën kemi nevojë, e cila
kërkon përmirësimin e vëllait gabimtar dhe
jo shkatërrimin e tij, nuk kemi nevojë për
zemrat e sëmura hipokrite që arrijnë të
shohin qimen te syri i tjetrit dhe nuk vëre-
jnë traun që u ka bllokuar sytë dhe mendjet
e tyre. Kush e ndjek këtë metodë të mbrap-
shtë në këtë pikë, do të shpërblehet në këtë
dunja me të njëjtën monedhë nga njerëzit
me kalimin e kohës; atë gur që ai sot ua
hedh njerëzve padrejtësisht, do t’i kthehet
nesër i shumëfishuar.
11) Shpeshherë konfliktet mes njerëzve
kanë si burim garimin për poste dhe au-
toritet, duke bërë që të garojnë qoftë dhe
duke shkelur vlerat e të tjerëve, madje duke
përdorur masën e gjerë naive për të arritur
interesa të ngushta meskine, gjë e cila çon
në urrejtjen mes njerëzve dhe në pengimin e
përparimit të atyre që e meritojnë, duke i
frenuar edhe njerëzit që të përfitojnë prej
tyre. Allahu thotë: “Vallë, a i kanë zili
njerëzit për mirësitë që Allahu u ka dhënë
atyre?!”[4] Injorantët e këtij lloji bëjnë çmos
ta zhvlerësojnë njeriun e specializuar në një
profil të caktuar dhe më pas përpiqen të
jenë ata kalorësit e mejdanit, megjithëse
nuk kanë asnjë ditë shkollë dhe asnjë gramë
dituri në atë fushë, duke pretenduar diçka
të pamerituar. Profeti sal-lAllahu alejhi ve
sel-lem ka thënë: “Kur t`i lihet çështja në
dorë atyre që nuk janë të aftë për të, prite ki-
ametin.”
12) Bisedat e fshehta dhe thurjet në grupe
______________
[4] En Nisa 54
Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
të fshehta, shumica e të cilave janë biseda
intrigante ngatërrestare, biseda të përsërit-
ura mizorisht pa asgjë të re dhe të do-
bishme, por vetëm përngjasim me gratë e
liga llafazane. Allahu thotë: “Në të vërtetë
bisedat e fshehta nxiten nga shejtani, ashtu që
të shkaktojnë mërzi tek besimtarët.”
13) Shakatë e tepruara, sepse çdo gjë e
tepruar që i kalon kufijtë jep efektin e
kundërt me të dëshiruarin. Shpeshherë fillo-
het me shaka dhe shndërrohet në pakë-
naqësi. Umer ibën Abdulazizi ka thënë:
“Ruhuni nga shakatë sepse shkaktojnë
acarime, urrejtje dhe tërheqin drejt të shëm-
tuarave.”
Dikush tjetër nga selefët ka thënë: “Çdo gjë
ka fillesat e saj dhe zanafilla e armiqësisë
është shakaja.”
14) Mosrregullimi i safeve në namaz, mos-
bashkimi i këmbëve dhe supeve për të qenë
pranë njëri-tjetrit. Nga parimet e vërtetuara
është se afërsia fizike ndikon në afërsinë sh-
pirtërore. Profeti sal-lAllahu alejhi ve sel-
lem ka thënë: “Pasha Allahun, do t’i
rregulloni dhe drejtoni safet në namaz ose Al-
lahu do t’ua përçajë zemrat tuaja.” Pra, fakti
që personi i rri larg vëllait të tij në namaz,
në adhurimin më të mirë, lë për të treguar
se të njëjtën gjë do bëjë dhe në gjëra të tjera,
nëse do kishte nevojë për të.
Duke shpresuar që kjo përmbledhje e
shkaqeve të konflikteve do të na shërbejë si
përkujtim që t`u shmangemi atyre sa të
mundemi, që të shërbejmë si përmirësues
konkret në shoqërinë islame dhe jo si de-
gradues të saj, e lusim Allahun të na japë
sinqeritet në fjalë dhe vepra, të na ndriçojë
me të vërtetën dhe të na përmirësojë gjend-
jen!
Autori:Sultan el id,
imam dhe hatib në qytetin e Riadit.
Përshtati: Shuajb Rexha
37
 E PËRSHKAQET
ÇARJES
SË UMMETIT

Gjatë kohës kur i Dërguari i Allahut sal-lAllahu alejhi ve sel-

lem ishte gjallë, nuk kishte ndarësi apo mospajtime sepse ai ishte
në mesin e tyre dhe shpallja i zbriste për çdo çështje, pra nuk kishte
mundësi për ndarësi dhe nuk kishte vend për bidate (risi).

T
ë gjitha falën-
derimet dhe
lavdërimet i
takojnë vetëm Allahut të Mad-
hëruar, ndërsa salavatet dhe se-
lamet tona qofshin mbi të
Dërguarin e Allahut sal-lAllahu ale-
jhi ve sel-lem, mbi familjen e tij të
pastër, mbi shokët e tij të sinqertë dhe
mbi gjithë ata që e pasuan dhe e paso-
jnë rrugën e tyre me mirësi deri në
ditën e ringjalljes.
I Dërguari i Allahut sal-lAllahu alejhi ve
sel-lem na ka paralajmëruar se edhe në
ummetin e tij do ketë grupime dhe mo-
spajtime, ashtu siç kishte ngjarë me

38 Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
Beni Israilët dhe ka thënë: “Çifutët janë Umerit, Othmanit dhe një pjesë nga
ndarë në shtatëdhjetë e një grupe, janë udhëheqja e Aliut, Allahu qoftë i kë-
ndarë të krishterët në shtatëdhjetë e dy naqur prej tyre. Në gjysmën e udhëheq-
grupe, ndërsa ummeti im do të ndahet në jes së Aliut, Allahu qoftë i kënaqur prej
shtatëdhjetë e tri grupe.”[1] tij, filluan të dalin risitë dhe të mbijnë
Në një transmetim tjetër ka ardhur: “Të bimët e grupimeve në bazat e fesë, në
gjitha (këto grupime) do të jenë në zjarr, çështjet e imanit dhe kështu vazhduan
përveç njërit, e ata janë xhemati.”[2] të formohen grupimet dhe bidatet duke
Në një transmetim tjetër ka ardhur: ”Të e saktësuar atë që na kishte parala-
gjitha (këto grupime) do të jenë në zjarr, jmëruar i Dërguari i Allahut sal-lAllahu
përveç një.” Ata thanë: alejhi ve sel-lem.
“E kush janë ata, o i “Çifutët janë ndarë Shkaqet e ndarjes (në
Dërguar i Allahut?” Ai në shtatëdhjetë e një grupime)
tha: “Kush është (me Shkaqet kryesore që
bindje) ashtu si jam grupe, janë ndarë të ndikuan në formimin e
unë dhe shokët e mi.”[3] krishterët në shtatëd- grupimeve janë dy:
Gjatë kohës kur i Dër- 1. Shkaqe të brendshme
guari i Allahut sal-lAl- hjetë e dy grupe, 2. Shkaqe dhe ndikimet të
lahu alejhi ve sel-lem ndërsa ummeti im do huaja nga jashtë.
ishte gjallë, nuk kishte
ndarësi apo mospaj-
të ndahet në shtatëd- 1. Sa u përket shkaqeve të
brendshme, më të rëndë-
time sepse ai ishte në hjetë e tri grupe.” sishmet ishin:
mesin e tyre dhe sh- a) Pasimi i tekave dhe ep-
pallja i zbriste për çdo çështje, pra nuk sheve të tyre: Kjo është baza e çdo devi-
kishte mundësi për ndarësi dhe nuk jimi dhe largimi nga e vërteta.
kishte vend për bidate (risi). b) Injoranca (xhehli): Kjo është nga
Pas vdekjes së të Dërguarit sal-lAllahu shkaqet më të mëdha që i shpie njerëzit
alejhi ve sel-lem njerëzit jetuan në në bidate, grupime dhe mospajtime.
krahët e kalifatit, që e udhëhoqën katër c) Teprimi (el-guliv, el-ifrat): Teprimi
kalifët e drejtë[4] dhe nuk kishte mospa- është nga shkaqet e rëndësishme dhe
jtime mes tyre në bazat e fesë ose nga punët që ndikojnë më shumë në
përçarje. Njerëzit ishin të bashkuar në formimin e grupimeve dhe mospaj-
harmoni nën udhëheqjen e Ebu Bekrit, timeve mes tyre. Shembull i tillë për
______________
[1] Transmeton Hakimi në “Mustedrek” 1/128 dhe ka thënë: “Ky është hadith i saktë sipas kushtit të Muslimit, mirëpo nuk e ka transmetuar dhe në
këtë (Hakimin) e ka pëlqyer edhe Dhehebiu.
[2] “Sahih Sunen ibën Maxheh” 3993, sahih.
[3] “Sahih Sunen et-Tirmidhij” 2641, hasen.
[4] Ebu Bekri, Umeri, Uthmani dhe Aliu, Allahu qoftë i kënaqur prej tyre.

Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0 39
 këtë është teprimi (guluvi) i shiave[5] d) Gjykimi i argumenteve nga Kur’ani
për Aliun, Allahu qoftë i kënaqur prej dhe Sunneti sipas logjikës, duke mend-
tij, dhe imamët e tyre, të cilët thonë se uar se baza është mendja, logjika (e jo
janë të pagabueshëm, teprimi i havarix- argumentet e sheriatit). Çdo gjë varet
hëve[6] dhe mu’tezilëve[7] në ajetet e qor- nga mendja, përmes saj gjejmë atë që
timit, teprimi i xhebrive[8] në vërtetimin na lejohet ta bëjmë dhe atë që nuk na
e caktimit të Allahut. lejohet, ashtu siç thonë
ç) Hapja e rrugës për “Mos më lartësoni mu’tezilët. El-Kadi
komentimin e bazave AbdulXheb-bar duke ren-
të fesë pa ndonjë argu- mua ashtu siç e ditur burimet e sheriatit
ment: Kjo është nga ka thënë: “Dije se burimet
ato punë që ndikojnë
lartësuan të kr- e sheriatit janë katër:
në ndarjen e ummetit ishterët birin e Mer- mendja, Kur’ani, Sunneti
dhe shpikjes së risive dhe Ixhmai, nuk mund të
në fe. Imam ibën Ka-
jemes, sepse unë jam arrihet njohja e Allahut
jimi, Allahu e mëshi- robi i Tij vetëm se me mendje.”[10]
roftë, ka thënë: “Në 2. Shkaqet dhe ndikimet e
përgjithësi përçarja e të
(robi i Allahut)”. huaja: Këto shkaqe dhe
krishterëve dhe e çi- ndikime mund t’i
futëve dhe përçarja e këtij ummeti në përmbledhim në pikat në vijim:
shtatëdhjetë e tre grupe është rezultat i a) Përzierja e muslimanëve me popujt e
te’vilit (komentimit të bazave të fesë pa tjerë rreth tyre dhe ndikimi i kulturës
argument). Si rezultat i te’vilit u derdh dhe mendimeve fetare të tyre, sidomos
shumë gjak në luftën e Xhemelit dhe pas përhapjes së Islamit, zgjerimit të
Sif-finit mes muslimanëve.”[9] çlirimeve dhe udhëtimit të musli-
______________
[5] Shiat janë një nga grupimet në Islam që e lartësonin Aliun, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, dhe imamët e tyre në gradat më të larta se ç’u takojnë.
P.sh. u thonë se janë të pagabueshëm etj. Nga mendimet më kryesore me të cilat e kanë kundërshtuar Ehli Sunnetin janë:
1) Ngritja e Aliut, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, nga gjithë shokët e tjerë të të Dërguarit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, atij i ka takuar kalifati në
mënyrë të patjetërsueshme dhe se i Dërguari i Allahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem i ka lënë testament për këtë.
2) Fjala e tyre se Pejgamberët dhe prijësit e tyre fetarë janë të pagabueshëm në mënyrë të prerë, qofshin ato mëkate të vogla apo të mëdha.
3) Betimi për pasimin e Aliut, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, me fjalë dhe vepra ashtu si ata besojnë dhe largimi nga çdo shok tjetër i të Dërguarit
sal-lAllahu alejhi ve sel-lem me fjalë dhe vepra, e në veçanti nga tre kalifët e përzgjedhur, Ebu Bekri, Umerit, Uthmanit, Allahu qoftë i kënaqur prej
tyre.
[6] Havarixhët janë grupimi i parë që ka lindur në Islam. Mendimet më kryesore të tyre mund t’i përmbledhim në tri pika:
1) Nxjerrja e Aliut, Uthmanit dhe disa sahabëve të tjerë, Allahu qoftë i kënaqur prej tyre, nga Islami.
2) Dalja e tyre kundër udhëheqësit zullumqar.
3) Nxjerrja e muslimanit nga Islami, nëse ai ka bërë një nga mëkatet e mëdha.
[7] Mu’tezilitët janë një nga grupimet e Islamit, që rrjedhin nga Vasil ibën Ata. Mendimet me kryesore të tyre mund t’i përmbledhim në katër pika:
1) Mohimi i cilësive të Allahut, i Cili është i pastër nga çdo mangësi.
2) Pohimi se Kur’ani është i krijuar e jo fjalë e Allahut.
3) Pohimi se njeriu i krijon veprat e tij, qofshin ato punë të mira apo të këqija, ndërsa Allahu nuk i krijon punët e robërve të Tij dhe veprat e tyre
varen nga dëshira e njeriut e jo nga dëshira e Allahut dhe pëlqimi i Tij.
4) Pohimi se kush ka bërë mëkat të madh nuk është as musliman e as jomusliman, por në një vend mes këtyre të dyjave, mirëpo në botën tjetër do
të jetë përgjithmonë në zjarr të xhehennemit.
[8] Xhebritë janë një nga grupimet në Islam dhe rrjedhin nga Xhehm ibën Safvani. Mendimi më i njohur i tyre është se mohojnë lirinë e njeriut për
të bërë vepra, duke menduar se njeriu nuk mundë të zgjedhë të jetë prej të devotshmëve apo prej mëkatarëve.
[9]“I’lamul-Muvek-kiin”, 4/317.
[10] “Sherhul-Usul el-Hamse”, faqe 88.

40 Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
manëve në ato vende të çliruara. grupimet i atribuuan Allahut të Lartë-
b) Hyrja në Islam e shumë popujve me suar të meta dhe cilësi me të cilat Al-
fe të ndryshme duke mos larguar nga lahu nuk e cilësoi Veten. Disa grupime
koka të gjitha mendimet dhe bindjet e të tjera i mohuan Allahut të Lartësuar
tyre të mëparshme. cilësitë me të cilat Allahu e cilësoi
c) Përkthimi i shumë librave të filo- Veten, ndërsa Ehli Sunneti janë mesa-
zofisë dhe logjikës, mbështetja e tarë në këtë çështje sepse nuk i atribuo-
studimit të tyre dhe thellimi në to nga jnë Allahut të Lartësuar cilësi me të
disa udhëheqës muslimanë. cilat Ai nuk e cilësoi Veten dhe nuk i
ç) Hyrja në Islam e disa çifutëve dhe mohojnë ato cilësi me të cilat Allahu e
zjarrputistëve me qëllime jo të mira, që cilësoi Veten (apo e cilësoi i Dërguari i
të komplotonin kundër fesë islame dhe Tij sal-lAllahu alejhi ve sel-lem).
muslimanëve. Njëri prej tyre ishte edhe Nëse shikojmë mendimet e grupimeve
Abdullah ibën Sebe’ el-jehudij, i cili në lidhje me të Dërguarin e Allahut sal-
hyri në Islam sipërfaqësisht për ta ndarë lAllahu alejhi ve sel-lem, gjejmë se një
këtë ummet duke përhapur mendime të pjesë e tyre e kanë ngritur të Dërguarin
gabuara, si teprimi (guluvi) i ngritjes së e Allahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem
Aliut, Allahu qoftë i kënaqur prej tij, shumë lart, ashtu siç e ngritën të kr-
dhe fjalët se atij i ka takuar kalifati ishterët Isain alejhi salatu ve selam. Një
(para Ebu Bekrit, Umerit dhe Uth- pjesë tjetër e nënvlerësuan atë, siç jemi
manit).[11] dëshmitarë edhe në këtë kohë, duke
Allahu i Lartësuar ashtu siç e bëri um- mos i përfillur hadithet e tij dhe duke i
metin e Muhamedit sal-lAllahu alejhi dhënë përparësi mendjes së tyre para
ve sel-lem ummet mesatar nga umme- fjalëve të tij, siç thonë mu’tezilët. El-
tet e tjera, ashtu e bëri Ehli Sunnetin Kadi AbdulXheb-bar duke radhitur
mesatar në këtë ummet nga grupimet burimet e sheriatit ka thënë: “Dije se
që lindën pas vdekjes së tij. burimet e sheriatit janë katër: mendja,
Ehli Sunneti gjithmonë ka qenë mesa- Kur’ani, Sunneti dhe Ixhmai.” Ndërsa
tar në këtë ummet, duke filluar nga Ehli Sunneti edhe në këtë çështje mba-
njohja e Allahut, njohja e të Dërguarit jti mesataren ashtu si përherë. Nuk e
të Tij sal-lAllahu alejhi ve sel-lem e deri ngritën të Dërguarin e Allahut sal-lAl-
te çështjet më të imta. Nëse shikojmë lahu alejhi ve sel-lem deri në atë shkallë
mendimet e ndryshme të këtyre që nuk e ngriti as Allahu, duke u
grupimeve, do të shohim se të gjitha e bazuar në fjalët e tij: “Mos më lartësoni
kaluan kufirin në njohjen e Allahut të mua ashtu siç e lartësuan të krishterët
Lartësuar, përveç Ehli Sunnetit, të cilët birin e Merjemes, sepse unë jam robi i Tij
janë mesatarë në këtë çështje. Disa nga (robi i Allahut). Atëherë thoni robi i Al-
______________
[11] Tema deri këtu është marrë nga libri “Vasatij-jetu ehlus-Sun-neh bejnel-Firak”.

Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0 41
 lahut dhe i Dërguari i Tij.”[12] Por as nuk
e nënvlerësuan atë. I Dërguari i Allahut
sal-lAllahu alejhi ve sel-lem për ta gjith-
monë ishte shembulli më i mirë, ashtu
siç ka thënë Allahu i Lartësuar në
Kur’an: “Ju e kishit shembullin më të
mirë të Dërguarin e Allahut…”[13] Fjalët
e tij gjithmonë ishin baza e tyre, argu-
menti i tyre, duke mos i dhënë të drejtë
mendjes të ndërhyjë, ashtu siç vepruan
disa grupime.
Ne jemi të obliguar ta pasojmë Ehli
Sunnetin sepse është grupi i vetëm i sh-
pëtuar, ashtu siç e kuptuam në fillim,
dhe ajo që i bëri të jenë gjithmonë në
hak është mesatarja e tyre ndaj çdo
grupimi duke e argumentuar atë me
burimet e sheriatit. Mos të bëhemi pre
e kurtheve të atyre që keqinterpretojnë
fjalët e Ehli Sunnetit në mesin tonë apo
ndoshta edhe shpifin shumë. Musli-
mani duhet të jetë i kujdesshëm në atë
që dëgjon apo transmeton nga personat
e tillë sepse mund të jetë njëri nga dy
gënjeshtarët. I Dërguari i Allahut sal-
lAllahu alejhi ve sel-lem ka thënë:
“Kush flet me ndonjë hadith timin dhe e
sheh se në të ka gënjeshtër, ai është njëri
nga gënjeshtarët.”[14]
E njëjta gjë vlen edhe për fjalët e dije-
tarëve, të cilët janë trashëgimtarët e Pe-
jgamberëve ashtu siç ka thënë i
Dërguari i Allahut sal-lAllahu alejhi ve
sel-lem: “…Vërtet dijetarët janë
______________
[12] Transmeton Buhariu, 3445.
[13] El-Ahzab: 21.
[14] Transmeton Muslimi, 1.
[15] “Sahih Sunen et-Tirmidhij” 2682.
[16] Et-Tevbe: 119.
42 Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
trashëgimtarët e Pejgamberëve dhe Pe-
jgamberët nuk kanë lënë trashëgimi di-
narë apo dërhem (pasuri), por lanë
trashëgimi diturinë dhe kush merr nga
ajo, ka marrë një pjesë të bollshme.”[15]
Keqinterpretimi i fjalëve të tyre është
mëkat e të mos flasim nëse u veshim
ndonjë fjalë atyre. Allahu i Lartësuar në
librin e Tij na porosit ta kemi frikë Atë
dhe të jemi të sinqertë në fjalë dhe
vepra. Allahu i Lartësuar thotë: “O bes-
imtarë! Frikësojuni Allahut dhe bëhuni
me ata që janë të sinqertë (në fjalë dhe
vepra)!”[16]
Duhet të jemi të kujdesshëm të mos
lejojmë që mendja dhe epshet tona të
ndërhyjnë në përcaktimin e rrugës së
drejtë që na treguan të parët tanë, por
ta pasojmë atë që mbështetet nga argu-
mentet e qarta dhe të vërteta.
Në fund, e lus Allahun e Lartësuar me
emrat e Tij të bukur dhe me cilësitë e
Tij të Larta që të na bëjë prej atyre që e
kuptojmë të vërtetën dhe e pasojmë atë!
Pjesa e parë e kësaj teme është shkëputur nga libri
“Vasatij-jetu ehlus-Sun-neh bejnel-Firak”
Dr. Muhamed ba Kerim Muhamed ba AbdAllah
Përmblodhi dhe përshtati: Sabahudin Selimi
 PROBLEMATIKA E NEGLIZHENCËS DHE
DOBËSISË SË IMANIT TE THIRRËSIT SELEFI
Pra, çdo neglizhencë në këtë thirrje është argument i mungesës së sinqeritetit të tyre, pasi
ndryshe kjo neglizhencë nuk kishte përse të shfaqej në fushën e thirrjes dhe të pengonte për-
parimin e saj.
N
ë realitet, kjo dukuri negative në këtë
shekull konsiderohet thelbi i problemit
te shumica e thirrësve dhe shkaku i kësaj
është mungesa e sinqeritetit ndaj Allahut në
thirrjen e njerëzve në rrugën e Allahut.
Nëse analizojmë pak më thellë natyrën dhe
shkaqet e mungesës së sinqeritetit të tyre, vërejmë
se epiqendra e kësaj është bindja se daveti në
rrugën e Allahut është një zanat si shumë zanate
të tjera dhe jo mision i shenjtë. Kjo bindje e
gabuar ndikoi te shumica e tyre që t'i qasen
thirrjes në rrugën e Allahut pa pasur kurrfarë lid-
hjeje me dijen dhe dijetarët.
Në anën tjetër vërejmë se thirrja selefite është në
përparim të dukshëm dhe kjo metodologji jo
vetëm u pëlqye dhe u pasua nga shumica e musli-
manëve, por edhe nga ata që para pak kohe ishin
armiqtë më të mëdhenj të saj.
Kur filloi lulëzimi i kësaj thirrjeje të bekuar dhe
gëzoi respekt të madh në mbarë botën, një pjesë e
madhe e muslimanëve nga lakmia për arritjen e
famës nga kjo thirrje u futën në kopshtin e saj pa
pasur aspak njohuri lidhur me natyrën, rregullat
dhe kushtet e saj, kështu që filluan ta emërtojnë
veten si selefi, por ky botëkuptim në një aspekt i
shkaktoi njollosje kësaj thirrjeje të bekuar.
Unë kam besimin e plotë se mungesa e sin-
qeritetit të një pjese myslimanësh që u futën dhe
e përqafuan këtë besim dhe metodologji shkaktoi
probleme në fushën e davetit, pasi thirrësi i
vërtetë është ai që nuk e shkëput kurrsesi lidhjen
e tij me dijen dhe dijetarët, qofshin ata të gjallë
apo të vdekur, ngase ky thirrës është në dijeni të
plotë se pa këto elemente, ai nuk mundet ta for-
cojë e shtojë dijen e tij në shkencat islame për t’i
kuptuar dispozitat dhe urtësitë e tyre, të cilët janë
faktorë kyçë që ia lehtësojnë përfitimin e
metodologjisë së davetit në ambientin ku jeton.
Kjo arrihet vetëm me mund shumë të madh dhe
durim të fortë, dy gjëra të paarritshme pa ndih-
mën e sinqeritetit.
Pra, çdo neglizhencë në këtë thirrje është argu-
Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
ment i mungesës së sinqeritetit të tyre, pasi
ndryshe kjo neglizhencë nuk kishte përse të
shfaqej në fushën e thirrjes dhe të pengonte për-
parimin e saj.
Problemi i mungesës së sinqeritetit zgjidhet me
kthimin e plotë e të pastër në lutjet e vazh-
dueshme drejtuar Allahut dhe këshillimit me dije-
tarë të mëdhenj, të cilët kanë përvojë dhe dije të
madhe për Islamin dhe këtë metodologji,
përndryshe mundi i tyre shumëvjeçar do të bëhet
hi e pluhur.
Të mos harrojmë edhe faktorin e fundit të rëndë-
sishëm që shkakton neglizhencën: shoqërinë ose
rrethin e keq që rrethon thirrësin në fenë e Al-
lahut të Madhëruar.
Se sa ndikim të madh ka rrethi, ambienti i keq,
na e sqaron hadithi i transmetuar në “Sahihun” e
Buhariut dhe Muslimit, ku Pejgamberi sal-lAl-
lahu alejhi ve sel-lem thotë: “Në popujt që ishin
para jush kishte qenë një njeri që kishte vrarë nën-
tëdhjetë e nëntë persona, pastaj deshi të pendohej
dhe pyeti për njeriun më të dijshëm… Hadithi
është i njohur për lexuesit.
Si përfundim themi se hadithi sqaron se vetëm
dijetari i vërtetë ishte ai që e kuptoi shkakun e
dështimit të këtij mëkatari në jetë, pra ishte
shoqëria e keqe që e rrethonte atë.
Nga hadithi argumentohet se nëse muslimani
rrethin dhe shoqërinë me të cilën jeton e përmirë-
son me davetin e tij duke ia përfituar zemrat që t'i
bëjë miq të davetit të tij si dhe arrin të distanco-
het nga shokët e këqij, kjo është shkak i për-
forcimit të tij. E kundërta e kësaj është edhe
shkaku i devijimit të tij si thirrës dhe shkak i de-
vijimit të shumë muslimanëve të thjeshtë.
Muhammed Nasiruddin Albani (Allahu e mëshi-
roftë)
Shkëputur nga libri “El-fetava el-kuvjetijjeh”, përm-
bledhur nga Amër AbdulMun'im
Përshtati: AbdulMelik-Besfort Maxhuni
43
 feja është e
përsosur
dhe e mjaftueshme
për njerëzimin [1]

“Ka thënë Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve sel-lem: "Nuk ka mbetur asnjë gjë që ju afron te
xhenneti dhe që ju largon nga zjarri pa iu sqaruar juve."

A
llahu subhanehu ve teala duke u xhinët dhe njerëzit përveç që të më adhuro-
përkujtuar të mirat robërve të Tij jnë."[3]
thotë: "Sot, Unë plotësova për ju Imam Ibën Kethiri Allahu e mëshiroftë
fenë tuaj dhe kam plotësuar për ju begatitë thotë në tefsirin e tij: “Kjo është begatia
e Mia dhe jam i kënaqur për ju që zgjodha më e madhe nga Allahu i Lartësuar për
Islamin fe."[2] këtë ummet. Ai ua plotësoi fenë atyre
Ky ajet i nderuar pohon plotësimin e she- dhe ata nuk kanë nevojë për fe tjetër, po
riatit dhe përsosmërinë e tij dhe se krije- ashtu as për pejgamber tjetër pas Pejgam-
sat kanë çdo gjë që u nevojitet, siç thotë berit të tyre Muhamedit sal-lAllahu alejhi
Allahu i Lartësuar: "Unë nuk i krijova ve sel-lem, prandaj për këtë Allahu e bëri
______________
[1] Titullin ia kam vendosur unë, ndërsa tema është nga libri “Ilm Usulul Bidai”, faqe 17, me titull “Temhid fi Kemalish Sheriati ve Kifajetiha” nga
dijetari eminent shejh Ali ibën Hasen ibën Ali ibën Abdulhamid el Halebi (sh.p.).
[2] El Maide: 3
[3] Edh-Dharijat: 56

44 Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
atë vulë për të gjithë Pejgamberët dhe e
dërgoi te xhinët dhe njerëzit. Nuk ka
hallall përveç asaj që ai bëri hallall, haram
është vetëm ajo që ai bëri haram dhe fe
është vetëm ajo që ai legjitimoi.[4] Çdo
gjë që ai tregoi është e vërtetë dhe e sin-
qertë, nuk ka gënjeshtër në të e as
kundërshtime, ashtu siç thotë Allahu i
Lartësuar: "Fjalët e Zotit tënd janë plot të
vërteta dhe të drejta."[5] Pra, të vërteta në
lajmërime dhe të drejta në urdhërime
dhe në ndalime, prandaj, kur ua përsosi
atyre fenë, u plotësua për ta begatia. Nuk
plotësuar për ju begatitë e Mia.” Umeri
u tha: “Betohem në Allahun se unë e di
ditën në të cilën i zbriti ky ajet Resulul-
lahut sal-lAllahu alejhi ve sel-lem si dhe
kohën kur është zbritur. I ka zbritur Pe-
jgamberit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem në
mbrëmjen e ditës së Arafatit, në ditën e
xhuma."[8] Pejgamberi sal-lAllahu alejhi
ve sel-lem ka thënë: "Me të vërtetë nuk
kishte asnjë Pejgamber para meje përveçse
ai ishte i obliguar ta drejtonte ummetin e
tij në atë të mirë që dinte për ta dhe t’i qor-
tonte nga e keqja që dinte për ta..."[9 ]

mund të paramendohet të dalë dikush Taberiu[10] transmeton nga Ebi Dherr el

dhe të shpikë diçka të re në sheriat sepse Gifarij Allahu qotë i kënaqur me të, i cili
shtimi në të konsiderohet korrigjim ndaj ka thënë: “Na la Resulullahu sal-lAllahu
Allahut të Lartësuar dhe se sheriati është i alejhi ve sel-lem e nuk kishte shpend që
mangët, por kjo kundërshton librin e Al- lëvizte krahët e tij në ajër përveçse ai na
lahut. Nuk mund të paramendohet që tregone neve[11] nga kjo dituri. Ebu
personi të shtojë në legjislacionin (fenë) e Dherri thotë: “Ka thënë Pejgamberi sal-
Allahut e të mos jetë i qortuar.[6] Në këtë lAllahu alejhi ve sel-lem: "Nuk ka mbe-
çështje janë të bindur të gjithë pasuesit e tur asnjë gjë që ju afron te xhenneti dhe
feve -e falënderoj Allahun për këtë- që ju largon nga zjarri pa iu sqaruar
mirëpo shumica e tyre mohojnë, ashtu juve."[12]
siç thotë Allahu i Lartmadhëruar: "Dhe, Ky hadith i nderuar është shumë i qartë
edhe pse bindshëm të besueshëm në to (se dhe kuptimplotë, se vërtet çdo gjë që të
ishin nga Zoti), i mohuan në mënyrë të afron tek xhenneti është sqaruar nga Pe-
padrejtë e me mendjemadhësi.” [7] jgamberi ynë sal-lAllahu alejhi ve sel-lem
Nga Tarik ibën Shihabi transmetohet se dhe çdo gjë që na largon nga zjarri
ka thënë: "Çifutët i kanë thënë Umerit: gjithashtu.
“Ju lexoni një ajet në librin tuaj, sikur ky Çfarëdo shpikje apo bidati qoftë ai, ai
të na kishte zbritur neve- popullit çifut- është korrigjim ndaj sheriatit (fesë),
atë ditë kishim për ta bërë festë.” Tha guxim i shëmtuar i poseduesit të tij, i cili
(Umeri): “Cili është ai ajet?” Thanë: "Sot, thërret se sheriati nuk mjafton, nuk është
Unë plotësova për ju fenë tuaj dhe i kam plotësuar dhe ka nevojë për shpikje dhe
______________
[4] Ibën Xheriri dhe Ibën Mundhiri transmetojnë nga Ibën Abbasi Allahu qoftë i kënaqur me ta në lidhje me këtë ajet thënien e tij: "Allahu i Mad-
hëruar e lajmëroi Pejgamberin e Tij dhe besimtarët se Ai e plotësoi për ta imanin (besimin), prandaj ata nuk kanë nevojë për ta shtuar atë kurrë..."
Kështu qëndron edhe në “Ed-Durrul Menthur” 3/17.
[5] El E’nam: 115
[6] "Elbid’atu vel Mesalihul Murseleh” 111 nga Tevfik el Vaiu.
[7] En-Neml: 14
[8] Transmeton Buhariu 45 dhe Muslimi 3017.
[9] Transmeton Muslimi 1844 nga Ibën Amri.
[10] Në "Mu'xhemihi el Kebir" (1647).
[11] Në “Mu’xhem” qëndron "përmendte neve" dhe përmirësimi është prej asaj që ka marrë Ibën Kethiri në “Tefsirin” e tij 2/226.
[12] Senedi i këtij hadithi është sahih. Shiko në “El Itmam” 21399 dhe në “Er Risaleh”, faqe 93, nga Imam Shafiu me vërtetitim të shejh Ahmed
Shakirit si dhe në “Miftahul Xhenneh”, faqe 32, nga Sujutij me sqarimet e vëllait tonë Bedër el Bedër.

Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0 45
 risi. jhi ve sel-lem, Ai i Cili i ka krijuar krije-
Kjo është ajo që kuptuan shokët e Pe- sat. Kush shton mbi këtë apo lë mangët,
jgamberit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, ai vetëm se ka kundërshtuar të Urtin,
ashtu siç është vërtetuar nga Ibën Krijuesin dhe të Gjithëditurin, duke bërë
Mes’udi Allahu qoftë i kënaqur me te, i ilaçe nga vetvetja, por ndoshta ilaçet e tij
cili ka thënë: "Pasoni e mos shpikni, ju shndërrohen në sëmundje e ibadeti i tij
mjafton (pasimi) dhe çdo risi është hum- është në mëkat, por ai nuk e heton fare
bje."[13] për arsye se feja është përsosur. E kush
Vërtet atij që e përkrah dhe e bën të mirë shton në të, ai mendon se feja është e
bidatin i atribuohet mendimi se sheriati mangët dhe e plotëson me miratimin e
për të nuk është plotësuar ende, prandaj mendjes së tij të prishur dhe me vizionin
sipas tyre nuk është për t’u argumentuar e tij dritëshkurtër.[16]
me fjalën e Allahut: "Sot, Unë plotësova Imam Shevkani në dialog me disa
për ju fenë tuaj".[14] bidatxhi për disa mendime të tyre thotë:
E nëse është kështu, atëherë bidatxhiu “E nëse Allahu e ka plotësuar fenë e Tij
me fjalët, gjendjen dhe deklaratat e tij para se të vdesë Pejgamberi i Tij sal-lAl-
tregon se sheriati nuk është plotësuar dhe lahu alejhi ve sel-lem, atëherë ç’është ky
se atij i kanë mbetur disa gjëra që duhen mendim të cilin e kanë shpikur shpikësit
korrigjuar, për arsye se sikur bidatxhiu të e tij pasi Allahu e plotësoi fenë e Tij?!
ishte i bindur për përsosmërinë dhe Nëse është prej fesë, sipas bindjeve të
plotësimin e fesë në të gjitha aspektet, tyre, atëherë feja tek ata është plotësuar
nuk kishte për të bërë bidate e as kor- me mendimin e tyre. E kjo është kritikë
rigjime ndaj fesë. Thënësi i këtyre gjërave ndaj Kur'anit. E nëse nuk është prej fesë,
(bidateve dhe korrigjimeve) është i hum- atëherë çfarë dobie ka të punuarit me atë
bur nga rruga e vërtetë. që nuk është prej fesë?![17]
Ibën Maxhishuni thotë: “E kam dëgjuar Ky është argument ngadhënjimtar dhe
Malikun duke thënë: “Kush shpik në fakt madhështor, saqë autori i mendimit
Islam bidat dhe e sheh si të mirë, ai të lirë[18] nuk mund të mbrohet me asnjë
vetëm ka thënë se Muhamedi sal-lAllahu mbrojtje, prandaj bëje këtë ajet të nder-
alejhi ve sel-lem ka tradhtuar shpalljen shëm gjënë e parë me të cilën godet e
sepse Allahu thotë: "Sot, Unë plotësova për inatos fytyrat e bidatxhinjve dhe zhvlerë-
ju fenë tuaj". Ajo që nuk ka qenë në atë son argumentet e tyre. Çdo gjë që është
kohë fe, as sot nuk është fe.[15] shpikur pas zbritjes së këtij ajeti është
Rrugët e fesë dhe ibadetet e sakta janë ato mbeturinë, shtim dhe bidat."[19]
që ka sqaruar nëpërmjet gjuhës së të Dër- Përshtati: Adem Avdiu
guarit të Tij, Muhamedit sal-lAllahu ale-
______________
[13] Transmeton Ebu Hajthemeh në “El Ilmë”, numër 54, nga rruga (e transmetimit) e Ibrahim en Nehaij. Ai thotë: “Ka thënë Abdullahu: “Ky
sened është sahih, prandaj është e njohur nga Ibrahimi në këtë formë se ky është transmetuar edhe nga të tjerë si Ibën Mes’udi.
[14] "El i'tisam” 1/111.
[15] "El i'tisam” 1/49.
[16] "Miftahul Xhenneh La ilahe il-lallah”, faqe 58, nga “Ma'sumi” me tahkik timin.
[17] Në “El Kavlul Mufid”, faqe 38.
[18] Qëllim është mendimi i mbështetur në gjëra që kundërshtojnë Kur'anin dhe Sunnetin për arsye se mendimi i lirë është dy llojesh: ai që është i
lavdëruar dhe ai që është i qortuar e këtu kemi për qëllim mendimin e lirë të qortuar, kur poseduesi i tij është ose pasues i bidatit ose bidatxhi (sh.p.).
[19] "Sijeru E'alamun-Nubela” 18/509.

46 Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
 TRASHËGIMIA
në Islam (IV) [1]

Nëse mbetet, veçohet gruaja (bashkëshortja), ajo nuk merr më shumë sesa përmasa e saj e
caktuar, që është një e katërta e pasurisë.

TEMA E GJASHTË 4. Gjyshi nga ana e babait, sado që të

TRASHËGIMTARËT NGA RADHA vazhdojë më lart (p.sh. gjyshi i babait
E MESHKUJVE etj.)
5. Vëllai (nga të dy prindërit)[2]

N
ë mënyrë të veçantë ata janë 6. Vëllai nga babai
pesëmbëdhjetë, si vijon: 7. Vëllai nga nëna
8. I biri i vëllait (tamam), sado që të
1. I biri vazhdojë më poshtë (p.sh. djali i djalit të
2. I biri i të birit, sado që të vazhdojë më vëllait etj.)
poshtë (p.sh. nipi i djalit etj.) 9. I biri i vëllait nga babai, sado që të
3. Babai vazhdojë më poshtë (p.sh. djali i djalit të
______________
[1] Para se të fillojmë temën e re, desha të korrigjoj gabimin teknike në numrin e shkuar të revistës. Gabim që ka qenë te shtyllat e trashëgimisë, te
shtylla e parë: I trashëguari është ai i vdekur (apo i gjallë), ku pjesa në kllapa është gabim, kurse fjalia e duhur është si vijon: I trashëguari është ai i
vdekur real ...
[2] Është vëllai nga babai dhe nëna (sh.p.).

Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0 47
 nga radha e meshkujve, atëherë vetëm tre
prej tyre trashëgojnë dhe ata janë:
1. I biri
2. Babai
3. Burri (bashkëshorti).
Kurse të tjerët nuk trashëgojnë sepse
mbulohen, privohen nga më i afërti,
kështu që gjyshi nuk trashëgon përderisa
është prezent babai, kurse të tjerët mbu-
lohen, privohen[3] nga babai dhe i biri.
- Sa merr nëse trashëgon vetëm njëri nga
trashëgimtarët nga radha e meshkujve?
Nëse mbetet, veçohet vetëm burri
(bashkëshorti), atëherë ai nuk merr më
shumë sesa përmasa e tij e caktuar, që
është gjysma e pasurisë.
E nëse mbetet, veçohet vetëm vëllai nga
nëna, ai merr gjithë pasurinë, duke përf-
shirë përmasën e tij që i takon si vëlla si
dhe pjesën tjetër të mbetur si trashëgim-
tar i vetëm.
E nëse mbetet, veçohet dikush nga të
vëllait nga baba etj)
tjerët nga radha e meshkujve pos dy të
10. Xhaxhai, sado që të vazhdojë më lartë
lartpërmendurve, e merr gjithë pasurinë
(p.sh. xhaxhai i babait)
ta'siben.[4]
11. Xhaxhai vetëm nga babai, sado që të
vazhdojë më lartë (p.sh. xhaxhai i babait
TEMA E SHTATË
vetëm nga babai)
TRASHËGIMTARET NGA RADHA
12. I biri i xhaxhait, sado që të vazhdojë
E FEMRAVE
më poshtë (p.sh i birit të vëllait të babait)
13. I biri i xhaxhait nga babai, sado që të

A
to janë dhjetë, si vijon:
vazhdojë më poshtë (p.sh i biri i të birit
të vëllait të babait nga babai)
14. Burri (bashkëshorti) dhe
1. E bija
15. Zotëria (ai që e liroi robin).
2. E bija e djalit, sado që të vazhdojë më
poshtë babai i saj që është në radhë të
Nëse janë të gjithë së bashku, kush
meshkujve (p.sh e bija e djalit të djalit
trashëgon nga meshkujt?
etj.)
Nëse tubohen të gjithë trashëgimtarët
______________
[3] Për shkak se kanë para vetes atë që është më prioritar (sh.p.).
[4] Është ai që trashëgon pa përmasë të caktuar (sh.p.).

48 Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
3. Nëna e katërta e pasurisë.
4. Gruaja (bashkëshortja) E nëse mbetet vetëm liruesja e robit,
5. Gjyshja nga ana e nënës atëherë ajo e merr tërë pasurinë pa pjesë
6. Gjyshja nga ana e babait[5] të caktuar (ta'siben).
7. Zonja (dhuruesja e lirisë së robit) E nëse mbetet dikush tjetër nga radha e
8. Motra (nga të dy prindërit)[6] femrave, pos dy të lartpërmendurave,
9. Motra nga babai atëherë ajo e merr tërë pasurinë, që përf-
10. Motra nga nëna. shin përmasën e saj që i takon dhe pjesën
Nëse janë të gjithë së bashku, kush e mbetur.
trashëgon nga femrat? - Nëse janë të gjithë së bashku meshkujt
Nëse tubohen të gjitha trashëgimtaret dhe femrat, kush trashëgon prej tyre?
nga radha e femrave, atëherë vetëm pesë Nëse mund të mblidhen meshkujt dhe
prej tyre trashëgojnë e ato janë: femrat, vetëm pesë prej tyre trashëgojnë
1. E bija dhe ata janë: dy prindërit
2. E bija e djalit “Nëse mbetet, veçohet (babai dhe nëna), dy fëmijët (i
3. Nëna biri dhe e bija) dhe njëri prej
4. Gruaja vetëm burri bashkëshortëve, ndërsa të tjerët
(bashkëshortja) (bashkëshorti), (trashëgimtarë) pos këtyre janë
5. Motra (motra të mbuluar, të privuar nga më i
nga të dy prindërit). atëherë ai nuk merr afërmi, kështu që gjyshi nuk
Kurse të tjerat nuk më shumë sesa për- trashëgon përderisa është
trashëgojnë sepse prezent babai, gjyshja nuk
mbulohen, privohen masa e tij e caktuar, trashëgon përderisa është
nga më e afërta, që është gjysma e pa- prezente nëna, fëmijët e djalit
kështu që gjyshja (i biri i të birit apo e bija e të
nuk trashëgon surisë.”. birit) nuk trashëgojnë përderisa
përderisa është është prezent i biri, kurse të
prezente nëna, motra nga nëna nuk tjerët mbulohen, privohen nga i biri dhe
trashëgon përderisa është prezente e bija babai.
dhe e bija e djalit, zonja (ajo që e liroi
robin) nuk trashëgon përderisa është Vijon
prezente motra (tamam) dhe motra nga
babai. Kjo temë është përgatitur nga libri "El-Feraid" i Dr.
- Sa merr nëse trashëgon vetëm njëra nga Abdul Kerim ibën Muhamed el-Lahim
trashëgimtaret nga radha e femrave? Përmblodhi dhe përshtati: Namik Vehapi
Nëse mbetet, veçohet gruaja
(bashkëshortja), ajo nuk merr më shumë
sesa përmasa e saj e caktuar, që është një
______________
[5] Do të vijë më vonë inshallah sqarimi se cila prej këtyre të dyjave (gjysheve) merr një të gjashtën e pasurisë.
[6] Është motra nga babai dhe nëna.

Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0 49
 Qëndrimi i
katër imamëve
ndaj uzikës
m
“Ebu Hanifja e ka urryer muzikën dhe e ka konsideruar mëkat dëgjimin e muzikës.”
V
ërtet vetëm Allahut i përket
hamdi. Atë e falënderojmë dhe
vetëm prej Tij falje dhe ndihmë
kërkojmë. Kërkojmë mbrojtje nga Allahu
prej të këqijave të vetes sonë dhe veprave
tona. Kë e udhëzon Allahu, s'ka kush e
lajthit dhe kë e largon nga rruga e
vërtetë, s'ka kush e udhëzon. Dëshmoj se
s'ka të adhuruar tjetër me meritë pos Al-
lahut, po ashtu dëshmoj se Muhamedi
është rob dhe i Dërguar i Tij.
O ju që keni besuar, kini frikë Allahun
me një frikë të denjë dhe mos vdisni pos
duke qenë muslimanë!
O ju njerëz! Keni frikë Zotin tuaj që ju
ka krijuar prej një veteje dhe nga ajo kri-
50 Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
joi palën e saj, e prej atyre të dyve u
shtuan shumë burra e gra. Dhe kini frikë
Allahun, që me emrin e Tij përbetoheni,
ruajeni farefisin, se Allahu është
Mbikëqyrës mbi ju.
O ju besimtarë, kini frikë Allahun dhe
thoni fjalë të drejta. Ai (Allahu) ju
mundëson të bëni vepra të mira, jua
shlyen mëkatet tuaja, e kush respekton
Allahun dhe të Dërguarin e Tij, ka shpë-
tuar me një shpëtim të madh.
Thënia më e vërtetë është thënia e Al-
lahut, kurse udhëzimi më i mirë është
udhëzimi i Muhamedit sal-lAllahu alejhi
ve sel-lem. Veprat më të këqija janë ato të
shpikurat, çdo shpikje është risi dhe çdo
risi është lajthitje, e çdo lajthitje çon në
zjarr.
Allahu subhanehu ve teala thotë: ”Po ka
nga njerëzit që blejnë tregime boshe (lojë,
zbavitje, këngë, muzikë) me qëllim që t’i
largojnë njerëzit prej rrugës së Allahut pa
pasur kurrfarë fakti dhe për t’i marrë ato
(ajetet) e Allahut si tallje. Për ta me siguri
është përgatitur dënim i turpshëm.”[1]
Transmetohet nga Pejgamberi sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem se ka thënë: “Nuk lejohet
shitja e këngëve, as blerja e tyre, as edhe çdo
lloj tregtie me to pasi çmimi i tyre është
haram. Ky ajet ka zbritur pikërisht për
këtë.”[2]
Allahu subhanehu ve teala thotë: “E kur i
lexohen atij ajetet Tona, ai kthehet krye-
lartë dhe bëhet sikur nuk i ka dëgjuar ato,
bëhet sikur në veshët e tij ka shurdhim të
rëndë, pra ti përgëzoje atë me një dënim të
dhimbshëm.”[3]
Transmetohet nga Pejgamberi sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem se ka thënë: “Do të ketë
nga ummeti im (muslimanët) njerëz të cilët
do t`ia lejojnë vetvetes imoralitetin, për-
dorimin e mëndafshit, pijet dehëse si dhe
instrumentet muzikore.”[4]
Xhabiri, Allahu qoftë i kënaqur me të,
tregon se Pejgamberi sal-lAllahu alejhi ve
sel-lem ka thënë: “Nuk e kam ndaluar të
qarët, porse kam ndaluar dy zëra të poshtër
e të çmendur; njëri në raste gëzimesh, i cili
shoqërohet me lojëra e zbavitje si dhe in-
strumente të djallit, dhe tjetri në raste
fatkeqësish, i shoqëruar me britma, shkulje
flokësh, grisje rrobash dhe melodi djajsh.”[5]
Ebu Malik el-Esh`arij, Allahu qoftë i kë-
naqur me të, thotë se Pejgamberi sal-lAl-
lahu alejhi ve sel-lem ka thënë: “Disa nga
______________
[1] Lukman: 6
[2] Tabaraniu.
[3] Lukman: 7
[4] Buhariu.
[5] Hakimi
Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
muslimanët do t`i tregtojnë pijet alkoolike
duke i emërtuar me emra të tjerë si dhe do
të rrinë duke dëgjuar këngët dhe instru-
mentet tek luhen në prani të tyre. Këta Al-
lahu do t`i përpijë në thellësi të tokës e disa
prej tyre do t`i shndërrojë në majmunë e
derra.”
Dije se prej gjërave që duhet t’i njohësh
patjetër është edhe shpjegimi i qëndrimit
të Islamit ndaj çështjes së instrumenteve
muzikore, muzikës dhe vallëzimit. She-
riati na e ka qartësuar ndalimin e saj dhe
dihet se sipas sheriatit, te pasuesit e ditur-
isë (katër imamët: Ebi Hanifete, Maliku,
Shafiu, Ahmedi, Allahu i mëshiroftë)
është vërtetuar ndalimi i muzikës me ar-
gumente të qarta nga Kur’ani dhe Sun-
neti. Pra muzika është e ndaluar, haram.
Këta janë pasuesit e udhëzimit dhe fesë së
vërtetë, të dalluar për diturinë e do-
bishme dhe punët e mira, medhhebi i
tyre është i qartë, argumentet e tyre janë
ngadhënjimtare.
Mjet për ta është Kur’ani, kurse argu-
ment është Sunneti, nuk ndjekin epshet e
tyre dhe nuk anojnë nga mendimet per-
sonale. Prej tyre pranohet ajo që është
transmetuar nga i Dërguari i Allahut, ata
janë imamët tanë të drejtë, mbrojtës të
fesë, mbartës të diturisë; edhe nëse janë
kundërshtuar për ndonjë hadith, përsëri
janë kthyer te Hadithi (Sunneti) dhe për
gjithçka që kanë gjykuar me të, ajo është
e pranuar dhe e mirëpritur.
Ata janë të drejtë dhe rruga e tyre po
ashtu është e drejtë, çdo bidadxhi,
kërkues i diturisë dhe pasues (mukalid)
do të njihet me medhhebin e tyre. Ata
ishin të sinqertë me Allahun, me Librin e
51
 Tij, me të Dërguarin e Tij dhe me Sun- limanit në këtë kohë; ky problem është
netin e të Dërguarit të Tij, nuk i kanë problemi i injorancës për vendimin e
kundërshtuar ato (Kur’anin dhe Sun- muzikës në këtë botë të tronditur dhe të
netin) me dyshime dhe janë nënshtruar ndryshuar.
në atë që janë urdhëruar. E lusim Allahun që të na sjellë dobi për
Ibën Kasimi, Allahu e mëshiroftë, i ka atë që dimë, të na mësojë atë që kemi
sqaruar mirësitë e katër dobi, ta bëjë diturinë ar-
imamëve dhe ka thënë: gument për ne në këtë
”Obligohemi t’i urrejmë “Nuk lejohet botë dhe në botën tjetër
dhe t’i ndalojmë ata që dhe të mos na e bëjë ar-
flasin kundër mirësive të
shitja e këngëve, gument kundër nesh.
katër imamëve dhe
gjithashtu të imamëve të
as blerja e tyre, as Lutjet tona më të mira
qofshin për të Dër-
tjerë të fesë për shkak të ur-
rejtjes ndaj tyre. Ata janë
edhe çdo lloj guarin e Allahut,
Muhamedin sal-lAllahu
fitimtarë në ajetet dhe la- tregtie me to pasi alejhi ve sel-lem, famil-
jmet e vërteta, në gjurmët jen, shokët dhe pasuesit
dhe argumentet e shumta çmimi i tyre është e tij në përgjithësi.
të logjikshme (Kur’an dhe
Sunnet), pasuesit e mirësisë haram”. PËRMENDJA E AR
janë të bashkuar tek ne, ata GUMENTEVE DHE
na kanë përcjellë fenë, kanë kthyer një GJURMËVE TE KATËR IMAMËT
numër të madh muslimanësh që të puno- PËR NDALIMIN E DËGJIMIT TË
jnë në medhhebin e tyre që prej lindjes së INSTRUMENTEVE MUZIKORE
Islamit deri në ditët e sotme, por dituria DHE TË KËNDUARIT
e tyre mësohet vetëm nga librat e tyre
dhe feja ruhet vetëm nga rruga e tyre. 1- Medhhebi i Imam Ebu Hanifes, Al-
Obligohemi që t’i nderojmë ata dhe të lahu e mëshiroftë
kemi respekt ndaj tyre, sipas punës së Nga Ebu Taijb et-Taberij thuhet se “Ebu
tyre. Duhet të kemi mendime të mira për Hanifja e ka urryer muzikën dhe e ka
ta sepse ata janë të zgjedhurit e ummetit, konsideruar mëkat dëgjimin e
trashëgimtarët e të Dërguarit të Allahut muzikës.”[7] Dhe ka thënë: “Dhe kështu
dhe njohja e fjalëve të tyre është shkak është medhhebi i gjithë Kufes.”[8]
për të njohur të vërtetën.[6] Transmetohet nga Ebu Hanifja, Allahu e
Ky shkrim na qartëson mendimet e mëshiroftë, i cili thotë: “Të kënduarit
vërteta të katër imamëve për vendimin e (muzika) është i ndaluar (haram) në të
Islamit ndaj instrumenteve muzikore dhe gjitha fetë.“[9] Ibën Kajimi thotë:[10]
këndimit (e vallëzimit), ashtu siç shëron “Medhhebi i Ebu Hanifes për muzikën
një problem të madh që i nevojitet mus- është medhhebi më i rreptë prej medhhe-
______________
[6] Shiko “Er-Ruud el-Mureba”, 1/19-20.
[7] Shiko "Telbisu Iblis të Ibën Xhevziut”, fq. 282, dhe “Igathetu el-Lehfani”, po ashtu të Ibën Kajimit 347.
[8] Shiko “Telbisu Iblis të Ibën Xhevziut”, fq. 282.
[9] Shiko “Rruh el-Meani të Alusit”, 21/68.
[10] “Igathet el-Lehfani” (fq. 348)

52 Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
beve dhe fjala e tij në këtë çështje është Ibrahim ibën Mundhir el-Medeni është
prej fjalëve më të ashpra. Ai i ka qortuar pyetur dhe i është thënë: “Ju po e lehtë-
shokët e tij duke ju treguar për ndalimin soni këndimin?” Tha: “Allahu na ruajtë!
e të dëgjuarit të të gjitha instrumenteve si Një gjë të tillë te ne nuk e bën askush
fyellin, defin, bile edhe të rrahurit të tu- përveç se hipokritët (fasikët).”[16]
panit dhe ka thënë se të gjitha këto janë Ebu Tajib el-Taberi thotë: “Ky është
prej mëkateve, është rrugë që të shpie në medhhebi i gjithë Medinës.”
mëkat dhe nuk i pranohet dëshmia (i re-
fuzohet), dhe më rigoroze se kjo kanë 3- Medhhebi i Imam Shafiut, Allahu e
thënë: “Me të vërtetë dëgjimi është mëshiroftë Shafiu, Allahu e mëshiroftë,
mëkat dhe të shijuarit e saj është kufër.” thotë: “Kam lënë në Irak një gjë që i
thuhej poezi, e kanë shpikur zindikë[17]
2- Medhhebi i Imam Malikut, Allahu e për t’i larguar njerëzit nga Kur’ani.”[18]
mëshiroftë Ibën Tejmijje thotë:[19] “Ajo që ka për-
Is’hak ibën Isa el-Tiba thotë: “E kam mendur Shafiu është se muzika është prej
pyetur Malik ibën Enesin për lehtësimin shpikjeve të zindikëve”, kjo është fjala e
e banorëve të Medinës për këndimin imamit me përvojë në rregullat e Islamit.
(muzikën) dhe ai tha: “Te ne një gjë të Ibën Xhevziu thotë: “Shokët më të mëd-
tillë e veprojnë vetëm hipokritët henj të Shafiut e kanë kundërshtuar (ur-
(fasikët).”[11] [12] Thashë (autori): Ky ryer) të dëgjuarit e muzikës.”[20]
sened është i vërtetë, e ka vërtetuar shejh Ebu Tajib et-Taberi, Allahu e mëshiroftë,
Albani.[13] Ebu Tajib et-Taberiu thotë: thotë: “Nuk lejohet të kënduarit, të
“Sa i përket Malik ibën Enesit, ai e ka dëgjuarit dhe as të rrahurit e tupanit dhe
ndaluar muzikën dhe të dëgjuarit e saj kush ia vesh këtë Shafiut, vetëm se ka
dhe ky ishte medhhebi i gjithë Med- gënjyer për të.”[21] Ibën Xhevziu shprehet:
inës.”[14] “Këto janë fjalët e dijetarëve shafij dhe
Ibën Kasimi thotë: “E kam pyetur Ma- pasuesve të tyre, por e kanë lehtësuar atë
likun për këndimin (muzikën) e ai më (muzikën) të mëvonshmit nga mangësia
tha: “Ka thënë Allahu subhanehu ve e diturisë së tyre dhe mundja e injorancës
teala: ”...dhe çka pas të vërtetës ! vetëm së (epsheve).”[22] Imam Shafiu thotë:[23] “Të
humbje”, E çfarë e vërtetë është kjo?[15] kënduarit është mekruh,[24] i përngjan të
______________
[11] Thashë (autori): Na qartësohet se të lehtësuarit e muzikës nuk është nga medhhebi i Imam Malikut, dhe një gjë të tillë e përforcojnë edhe dijetarët
e Medinës.
[12] Transmetimi është i vërtetë, e ka nxjerrë Hal-lali në librin e tij “El Emru bil Ma’ruf ve nehju anil Munker”, fq. 142, po ashtu edhe Ibën Xhevziu
në librin e tij “Telbisu Iblis”, fq. 282, nga Abdullah ibën Ahmed nga baba i tij e ky nga Is’haku.
[13] “Ndalimi i instrumenteve muzikore…” (faqe 98)
[14] “ Telbisu Iblis” të Ibën Xhevziut, fq. 282.
[15] Shiko në “Xhamiu Ahkam el-Kur’an të Kurtubiut”, 14/52.
[16] Transmetimi është i vërtetë, e ka nxjerrë Hal-lali në librin e tij “El Emru bil Ma’ruf ve nehju anil Munker”, fq. 142, nga transmetimet e Abas
ibën Muhamed ed-Durit, i cili thotë se e ka dëgjuar Ibrahimin me të . Autori thotë se senedi është i vërtetë.
[17] Të dalët nga feja.
[18] Transmetimi është i vërtetë, e ka nxjerrë Ebu Nuajm në librin “El-hiljetu”, fq. 146, vëll. 9, po ashtu edhe Hal-lali në “El Emru bil Ma’ruf ve
nehju anil Munker”, fq. 151), dhe Ibën Xhevziu në “Telbisu Iblis”, fq. 283. Të dyja rrugët e transmetimit janë nga Hasen ibën Abdulaziz el-Xhervij,
i cili thotë: “E kam dëgjuar Shafiun me të.” Autori thotë se senedi është i vërtetë.
[19] “ Mexhmu’ul Fetava” 11/507
[20] “Telbisu Iblis” i Ibën Xhevziut, fq. 283.
[21] Po aty.
[22] Po aty.
[23] “El-Umm” 6/209
[24] Gjë e urryer te të parët e ummetit.

Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0 53
 kotës, kush vazhdon me të është i mangët moftë.”[32]
dhe i refuzohet dëshmia.” Ebu Tajib et- Ibën Tejmijje thotë:[33] “Medhhebi i
Taberi thotë: “E ka bërë pronarin e saj të katër imamëve për instrumentet
mangët sepse ai i ka thirrur njerëzit tek e muzikore është se te të gjithë është e
kota dhe kush i thërret njerëzit tek ajo, ai ndaluar.”Ibën Kajjimi[34] thotë: “Le ta
është i mangët, hipokrit (fasik).”[25] dinë se defi, të rinjtë dhe këndimi nëse
Ibën Kajjimi thotë:[26] ”Shafiu dhe shokët bashkohen, atëherë dëgjimi i tyre është i
e tij të vjetër dhe po ashtu të diturit në ndaluar tek imamët e medhhebeve dhe te
këtë medhheb kanë qenë më rigorozët në dijetarët e tjerë muslimanë”. Ibën Tejmi-
të shprehurit e tyre për muzikën.” jje shprehet:[35] ”Janë bashkuar katër
imamët në mendimin se instrumentet
4-Medhhebi i Imam Ahmedit, Allahu e muzikore janë të ndaluara, gjithashtu
mëshiroftë edhe ato që të shpijnë drejt epshit, si
Abdullah ibën Ahmed ibën Hanbeli çiftelia, kitara etj..” Shejh Muhamed
thotë: “E kam pyetur babanë për Nasirudin el-Albani thotë:[36] “Dijetarët,
këndimin (muzikën), më tha: “Të kënd- fukahatë dhe katër imamët janë të një
uarit fut nifakun në zemër, nuk më çudit mendimi se ndalohen instrumentet
kjo gjë.”[27] Ibën Xhevziu shprehet:[28] muzikore, duke pasur për bazë hadithet e
“Ebu Harithi thotë: “E kam pyetur Ebu Pejgamberit sal-lAllahu alejhi ve sel-lem
Abdullahun se si e sheh ai poezinë[29] dhe dhe gjurmët e selefit.” Këta katër dijetarë
më tha: ”E dobëson zemrën.” Pastaj tha: të dalluar kanë folur për ndalimin e të
“Është bidat (risi).”[30] Ibën Xhevziu dëgjuarit të muzikës, këndimin dhe val-
thotë: “Të kënduarit që njihet sot është i lëzimin. E kush vjen pas tyre më i ditur
ndaluar për imam Ahmedin, ah sikur ta se këta në pranim dhe kundërshtim?, e
dinte ai se çfarë kanë shpikur njerëzit në çka pas të vërtetës, vetëm se humbje.
të!”[31] Thashë: Allahu e mëshiroftë Ibën Dhe fjala jonë e fundit është se lavdërimi
Xhevziun, sepse sikur ta kishte ditur se i takon vetëm Allahut, Zotit të botëve,
çfarë kanë shpikur njerëzit prej të kënd- përshëndetjet tona më të mira qofshin
uarit dhe të shtuarit në këtë kohë! për të Dërguarin e Allahut, Muhamedin
Ibën Xhevziu thotë: ”Kanë thënë fuka- sal-lAllahu alejhi ve sel-lem, familjen e tij
hatë (juristët) nga shokët tanë (d.m.th. dhe shokët e tij në përgjithësi.
hanbelitë), se nuk i pranohet dëshmia atij
që këndon dhe vallëzon, Allahu na ndih- Autori: Ebu AbduRrahman el Etheri
______________ Përshtati: Lirim Sadiku
[25] Shiko çështjet e dëgjimit të Ibën Kajimit (119).
[26] “Igathetu el-Lehfani” fq. 350
[27] Transmetimi është i vërtetë, e ka nxjerrë Hal-lali në librin e tij “El Emru bil Ma’rufi ve nehju anil Munkeri”, fq. 142. Autori thotë se senedi është
i vërtetë.
[28] “Telbis Iblis” fq. 280
[29] Tagbir, një prej llojeve të muzikës.
[30] Transmetimi është i vërtetë dhe e ka nxjerrë Hal-lali në librin e tij “El Emru bil Ma’ruf ve nehju anil Munker”, fq. 151, nga rrugët e Muhammed
ibën ebi Harun dhe Muhamed ibën Xhafer e këta nga Ebu Harithi, i cili u ka folur për këtë. Autori thotë se ky sened është i vërtetë.
[31] Shiko “Telbisu Iblis”, fq. 284.
[32] Ibid.
[33] “Mexhmu’ul Fetava” 11/576
[34] “Igathetu el-Lehfani” 1/ 350
[35] “Minhaxh el-Sunneh” 3/439
[36] “Tahrim Alatu et-Tarb…” (fq. 105),

54 Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
 SHTATË
SHPËRBLIME RRJEDHËSE
për njeriun edhe pas vdekjes

“Shtatë gjëra janë rrjedhëse në varr për robin pas vdekjes së tij; kush ka mësuar dikë, apo ka
lëshuar ujin, apo ka hapur pus, apo ka mbjellë fidanë hurme, apo ka ndërtuar xhami, apo
ka shpërndarë Kur’anin apo ka lënë fëmijë që kërkojnë falje për të tek Allahu pas vdekjes së
tij.”

F
alënderimi i takon vetëm Al-
lahut për çdo gjendje. Ai është i
plotë dhe pa të meta, Ai është i
falënderuari i parë dhe i fundit, tek Ai
do kthehemi dhe para Tij do dalim.
Mirësia më e mirë e Allahut për
robërit e Tij besimtarë është se ua la të
hapura dyert e veprave të mira që
bënë, që do të thotë se atyre u shkon
shpërblimi edhe pas vdekjes, ngase
banorët e varreve janë pengje, të
shkëputur prej obligimeve. Për veprat
e tyre në këtë botë ata ose shpërblehen
ose ndëshkohen, ndërsa ata që kanë
lënë disa gjëra, edhe pse janë në varr,
shpërblimi i tyre rrjedh duke i ngritur
ata në shkallë të larta dhe duke u
shtuar shpërblimet. A ka gjëra më të

Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0 55
 mira dhe a ka gjendje më të kë- fyesit e shtetit, burimet e urtësisë, jeta
naqshme se kjo? Muhamedi sal-lAl- e tyre është pasuri, vdekja e tyre është
lahu alejhi ve sel-lem ka treguar shtatë fatkeqësi, ata e mësojnë injorantin, e
gjëra për të cilat rrjedhin shpërblime kujtojnë harruesin, e udhëzojnë të
gjatë kohës që muslimani është në humburin. E, kur vdes ndonjëri prej
varr. E gjithë kjo është transmetuar tyre, dija e tij mbetet trashëgimi për
nga Bezari në “Musnedin” e tij, ha- njerëzit, shkrimet, punimet dhe fjalët
dithin e transmeton Enes Ibën Ma- e tij kalojnë mes tyre, prej tyre përfito-
liku, se i Dërguari i Allahut ka thënë: jnë të tjerët, ndërsa atij i shkojnë sh-
“Shtatë gjëra janë rrjedhëse në varr për përblimet edhe kur është banor i
robin pas vdekjes së tij; kush ka mësuar varrit.
dikë, apo ka lëshuar ujin, apo ka hapur Më herët kanë thënë vdes dijetari, por
pus, apo ka mbjellë fidanë hurme, apo dija e tij mbetet nëpër njerëz, ndërsa
ka ndërtuar xhami, apo ka shpërndarë sot edhe zëri dhe pamja e tij mbetet
Kur’anin apo ka lënë fëmijë që kërkojnë në mesin e njerëzve, e kush shpenzon
falje për të tek Allahu pas vdekjes së pasuri në botimin e librave të do-
tij.”[1] Pra, musliman i nderuar, med- bishme, shpërndarjen e kasetave apo
ito për këto vepra, bëhu i kujdesshëm CD, pa dyshim se ka arritur një sh-
që të kesh pjesë në to, shpejto në përblim të madh.
praktikimin e tyre para se të të kalojë
jeta e të mos arrish asgjë. Në vazhdim E DYTA: LËSHIMI I UJIT
do japim disa sqarime rreth këtyre
veprave. M e këtë është për qëllim rregul-
limi i kanaleve nga burimet
deri te vendbanimet e njerëzve apo
E PARA: NXËNIA E DIJES DHE kopshtet e tyre. Uji do të shërbejë për
SHPËRNDARJA E SAJ. pirje dhe ujitje dhe mban gjallë çdo

Q ëllimi me dije është dija e do-

bishme e cila ua mëson njerëzve
fenë e tyre, i afron ata tek Zoti, i
gjë që ka shpirt dhe jeton, ngase uji
është gjëja elementare për jetë. Këtu
hyn edhe rregullimi i çezmave dhe
vetmi që e meriton adhurimin, dije që vendosja e mjeteve për ftohjen e ujit
i udhëzon në rrugën e vërtetë, dije në vende publike.
përmes së cilës ndahet udhëzimi nga
devijimi, e vërteta nga e kota, hallalli E TRETA: SHPIMI I PUSEVE
nga harami. Këtu rezulton edhe
mirësia e dijetarëve këshillues dhe
thirrësve të sinqertë, të cilët realisht
Ë shtë pothuajse e njëjta gjë me të
dytën. Në një hadith nga i Dër-
guari i Allahut sal-lAllahu alejhi ve
janë ndriçuesit e njerëzimit, udhërrë-
______________
[1] E ka bërë të mirë Albani në “Sahihul Xhami” 3596.

56 Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0
sel-lem thuhet: ”Derisa një njeri ud- E PESTA: NDËRTIMI I
hëtonte në rrugët e nxehta i etur për XHAMIVE
ujë, gjen një pus, nxjerr ujë nga ai dhe
pi, pastaj hetoi se një qen ishte lodhur
dhe kishte nevojë të madhe për ujë.
P a dyshimi se xhamitë janë vendet
më të dashura të Allahut në tokë,
në të cilat Allahu urdhëroi të për-
Pastaj ai tha: “Këtë qen e paska godi- mendet dhe ngrihet emri i Tij. Këto
tur etja ashtu si më pat goditur mua”. xhami ndërtohen për faljen e namazit,
Ai nxori ujë duke përdorur këpucët e leximin e Kur’anit, përmendjen e Al-
tij, i dha ujë qenit dhe atë e falënderoi lahut, përhapjen e dijes dhe
dhe e fali Allahu.” Thanë: “O i Dër- bashkimin e muslimanëve e sa e sa
guar i Allahut, edhe në shërbimin dobi të shumta. Pa dyshim se
ndaj kafshëve kemi shpërblim?” Tha ndërtuesi i saj apo ndihmësi për ndër-
“Për çdo veprim ka sh- timin e saj ka shpërblim
përblim.”[2] “Kur të vdesë biri i të madh tek Allahu.
E si të mos ketë për atë Është transmetuar nga
që hap puse dhe bëhet
Ademit, i ndër- Muhamedi sal-lAllahu
shkaktar për ekzis- priten të gjitha alejhi ve sel-lem se ka
timin e tyre? punët, përveç tri thënë: “Kush ndërton
xhami për të arritur kë-
E KATËRTA: MB punëve: lëmosha naqësinë e Allahut, Al-
JELLJA E HUR rrjedhëse, dija që lahu do ndërtojë për të
MAVE një shtëpi në xhennet.”[3]
kanë dobi prej saj
D ihet se hurma
është pema më e
mirë, më e dobishmja
dhe fëmija që E GJASHTA: SH
PËRNDARJA E
dhe kush mbjell kërkon falje për të.” KUR’ANIT
hurma dhe musli-
manët hanë nga ajo, shpërblimi arrin
tek ai për frytet e saj. E dimë se nga
K
jo arrihet duke bo-
tuar Kur’anin apo
duke e blerë dhe duke e lënë nëpër
hurmat përfitojnë njerëzit, shtazët, sh- xhami apo qendra islame, ku musli-
pezët. Kështu është edhe me pemët e manët përfitojnë prej tyre dhe pa
tjera dhe për dobinë prej tyre, por dyshim se kushdo që lexon prej tyre,
është përmendur hurma ngase është një pjesë e shpërblimit i takon edhe
më e dobishmja, por shpërblimi arri- atij që e ka shpërndarë atë.
het edhe për mbjelljet e tjera.

______________
[2] Mutefekun alejhi.
[3] Mutefekun alejhi.

Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0 57
 E SHTATA: EDUKIMI I FËMI sel-lem ka thënë: “Për katër gjëra sh-
JËVE përblimi i tyre vjen edhe pas vdekjes;

P ërgatitja e tyre me moralin më të

lartë, dhënia e dijes së dobishme,
që ai pastaj të kërkojë falje për
kush vdes duke luftuar për hir të Al-
lahut, kush mëson dije dhe dija e tij
vazhdon pas vdekjes së tij, kush jep lë-
prindërit e vet duke kërkuar nga Al- moshë dhe njeriu që lë pas një fëmijë të
lahu t’i mëshirojë e t’i lartësojë në sinqertë që lutet për të.”[4]
shkalla të larta në xhenet. Pa dyshim Në “Sahihun” e Muslimit nga hadithi
se kjo është nga gjërat që i sjell dobi të i Ebu Hurejrës transmetohet se i Dër-
vdekurit në varr. guari i Allahut sal-lAllahu alejhi ve
Është transmetuar edhe një hadith sel-lem ka thënë: “Kur të vdesë biri i
tjetër me të njëjtin kuptim si i lartpër- Ademit, i ndërpriten të gjitha punët,
menduri. Hadithin e përveç tri punëve: lëmosha
nxjerr ibën Maxheh “Shtatë gjëra janë rrjed- rrjedhëse, dija që kanë
nga Ebi Hurejra, Al- hëse në varr për robin pas dobi prej saj dhe fëmija që
lahu qoftë i kënaqur kërkon falje për të.”[5]
me të, se Muhamedi
vdekjes së tij; kush ka më- Shumë nga dijetarët e ha-
sal-lAllahu alejhi ve suar dikë, apo ka lëshuar dithit lëmoshën rrjedhëse
sel-lem ka thënë: “Ajo ujin, apo ka hapur pus, e ka llogaritur pasurin që
që e përcjell musli- apo ka mbjellë fidanë lihet vakëf. Ndërsa fjala
manin pas vdekjes së “ndërtimi i shtëpisë për ba-
tij nga të mirat e tij hurme, apo ka ndërtuar nimin e udhëtarëve apo
është dija që mësoi dhe xhami, apo ka shpërndarë nevojtarëve” ka për qël-
ua mësoi të tjerëve, Kur’anin apo ka lënë limi ndërtimin e shtëpive
fëmija i sinqertë, sh- prej të cilave përfitojnë
përndarja e Kur’anit,
fëmijë që kërkojnë falje për muslimanët, qofshin ata
ndërtimi i xhamive të tek Allahu pas vdekjes së udhëtarë apo nevojtarë
apo ndërtimi i shtëpisë tij.” apo konvikte për studentë
për udhëtarët dhe ose shtëpi për jetim ose
nevojtarët apo kanal ujitës, apo lëmoshë fukarenj.
e dhënë nga pasuria e tij sa ishte gjallë. Lusim Allahun e Madhëruar të na
E gjithë kjo i takon edhe pas vdekjes së mundësojë veprimin e këtyre veprave
tij.” dhe pas vdekjes të përfitojmë nga këto
Transmeton Ahmedi dhe Tabaraniju shtatë gjëra!
nga Ebi Umame se ka thënë: “I Dër-
guari i Allahut sal-lAllahu alejhi ve Dr AbduRrezak el Beder
______________ Përshtati: Unejs Murati
[4] Albani e ka bërë të mirë në “Sahih ibën Maxheh” 198.
[4] “Sahihul xhami” 890.

58 Dëlirje&Edukim | N Ë N T O R 2 0 1 0