1.

YARI-İLETKEN PN JONKSİYON ALGILAYICILARI

Bir diyot ve bipolar transistördeki yarı-iletken pn-jonksiyon oldukça
güçlü bir ısıl bağımlılık taşır. Şayet jonksiyon sabit akım yani DC
kaynağına bağlanırsa sonuç gerilim jonksiyon sıcaklığının bir ölçüsü olur
.Böyle bir algılayıcının cazip bir özelliği yüksek doğrusallık derecesidir.
Bu bir eğimi (duyarlılık) ve bir kesişimi tanımlayan sadece iki nokta
kullanan basit bir kalibrasyon metoduna izin verir.
Yarı İletken Isı Sensörü (Lm35)
LM35 yarı iletken bir ısı sensörüdür.
Küçük hassas bir sıcaklık ölçümü için LM35
sıcaklık sensörü kullanılması daha uygundur.
LM35 serisi sensörlerin çıkış gerilimleri
sıcaklık ile orantılı olarak değişir.Ölçüm aralığı -55 ile 150 derce
arasındadır.Her bir derece için çıkış voltajı 10 mV artar.Hassasiyeti yarım
derece düzeyindedir.4 ile 30 volt arasında çalışabilir.

LM 35 ile Röle Sürülerek Lamba Yakılması Uygulaması

Yandaki devrede LM35 sensörünün çıkış
gerilimi rölenin kontaklarını çekecek değere
ulaştığında lambanın yandığını gözlemleriz.

1
 LM 35 ile Hassas Isı Kontrolü
LM35 sensörünün
çıkış voltajı,
trimpot ile
ayarlanan
referans sıcaklığa
denk gelen gerilim
değerinden büyükse buzzer uyarı yapacaktır.Bu devrede kullanılan
LM324 entegresi bir opamptır ve gerilim değerlerini karşılaştırmak için
kullanılmıştır.

CPU fan devrinin CPU ısısına göre kontrol devresi

2. TEMASSIZ ISI ALGILAYICILAR

Bir IR cihazı nesne tarafından yayılan
enerjinin bir kısmını toplar ve onu
nesnenin bilinmeyen sıcaklığı ile
ilişkilendirir. IR algılayıcılar birçok
avantaja sahiptirler ve temaslı
algılayıcıların uygun olmadığı her yerde kullanılabilirler. IR algılayıcı ısı
kaynaklarından uzağa monte edilerek bunların ölçüm değerlerini

2
 etkilemesi önlenebilir, kirli veya patlayıcı ortamdan izole edilmeleri
tavsiye edilmektedir. Bazı IR Algılayıcıları özel IR sıcaklık kontrolleri ile
kullanılabilir. Bu seri veri iletişimi ve kaydı seçenekleri ile kapalı devre
temassız bir sıcaklık kontrol sistemi sağlar.
Pirometreler temassız olarak sıcaklık ölçen cihazlardır. Cisimlerin
sıcaklıklarını yaydıkları ısıdan ölçer. Ölçme aralıkları 3000 °C dereceye
kadar çıkabilmektedir.

3. REZİSTANS SICAKLIK DEDEKTÖRLERİ (RTD)

Bu terim ekseriyetle iletken tel veya ince film şeklinde fabrikasyonu
yapılmış metal algılayıcılar ile doğrudan ilişkilidir. Bütün metallerin ve
çoğu alaşımların dirençlerinin sıcaklık bağımlılığı bunların sıcaklık
algılanılmasında kullanılmasına bir fırsat verir. Gerçekte bütün metaller
hemen hemen algılamada kullanılabilirken, platin; tahmin edilebilir
tepkisi, uzun dönem kararlılığı ve dayanıklılığından dolayı eşi bulunmaz
bir özelliğe sahiptir. Tungsten RTD’ler ekseriyetle 600 °C’nin üzerindeki
sıcaklıklar için uygulanır. Bütün RTD’ler pozitif sıcaklık katsayılarına
sahiptir.
• Rezistans termometreler -200°C'den + 850°C'ye kadar çeşitli
proseslerde (özellikle endüstride ve labaratuvar uygulamalarında)
yaygın olarak kullanılır. Düşük sıcaklıklarda termokuplla göre daha
doğru değer verirler.
• Rezistans termometreler iletken bir telin sıcaklığa bağlı olarak
direnç değerinin değişmesi ile elde edilen bir sıcaklık sensörüdür.
Sarımlı direnç prosese daldırılarak sabit bir akım uygulanır.
Sıcaklık değişimine bağlı olarak sarımlı direncin değeri değişir ve
üzerinde geçen sabit akımla değişen bir gerilim elde edilir.

3
 • Rezistans termometreler için dikkate alınması gereken kimi
unsurlar vardır. Bunlardan ilki üzerine uygulanan akımın küçük de
olsa bir sıcaklık değişimine neden olabilmesidir. Bir diğer önemli
unsur da akım taşıyan tellerin kendi direncidir.
• Rezistans termometredeki sıcaklık değişimi ve değerleri aşağıdaki
biçimle formüle edilir.
a : Rezistans termometre sıcaklık değişim faktörü
R0 : 0°C'deki direnç değeri
R100 : 100°C'deki direnç değeri
a= R100 - R0 /100R0
• Rezistans termometrelerde sıcaklık-direnç değişim değerleri IEC
751 standartlarına uygundur.
• Pt-100 ve Ni-100, 0°C'de ±0,1 ohm tolerans ile 100 ohmluk direnç
gösterir. Sıcaklık-direnç değişim değerleri aşağıdaki formülle
hesaplanabilir.
PT100 rezistans termometre direnç grafiği

İKİ KABLOLU RTD

4
 En basit
rezistans termometre
kullanım biçimi iki
kabloludur. Yalnızca
yüksek hassasiyet
gerektirmeyen,
bağlantı kablolarının
direncinin sinyaldeki hata payının içerisinde olduğu durumlarda kullanılır.
Bu biçimle 10m’ye kadar kablo kullanılabilir. Bu durum hem dengeli hem
de sabit köprüler için geçerlidir. Yük direnci ancak sensör çıkartılarak
ölçülebilir bu nedenle ölçüm sırasında sürekli doğrulama yapılamaz.
ÜÇ KABLOLU RTD
Yük direncini
küçültmek için üç
kablolu biçim
kullanılabilir. Bu
metotta iki taşıma
kablosu bitişik
kollardadır.
Köprünün her kolunda direnç oluşur böylece direnç ortadan kaldırılır. İki
direnç değerinin de aynı olmasını sağlayabilmek için yüksek kalitede
kablo kullanımını gerektirir. Bu şekilde 150m’ye kadar kablo kullanılabilir.

DÖRT KABLOLU RTD

Dört kablolu
rezistans termometre
biçimi ölçülen direncin

5
daha doğru ve güvenilir bir değere sahip olmasını sağlar. Yandaki ilk
şekilde standart iki terminalli RTD yük direncini ortadan kaldıracak
döngüyü oluşturacak şekilde başka bir çift kablo ile birlikte kullanılır.
Wheatstone köprüsü metodu bir miktar daha fazla bakır kablo kullanır
ancak en iyi çözüm değildir. Yandaki 2. şekilde tüm RTD’lerde
kullanılabilecek daha iyi bir çözüm görülebilir. Bu yöntemle 15 Ω’a kadar
kablo direnci ortadan kaldırılabilir.

DİKKAT EDİLECEK DURUMLAR

o Rezistans termometrenin daldırılacağı prosesin akışkan hızı ölçüm
hassasiyetini etkileyen bir faktördür. Rezistans termometreler
genelde akış yönüne dik yerleştirilmelidir.
o Rezistans termometre'nin doğru ölçüm yapabilmesi için rezistans
termometre dış kılıf çapının minimum 10-15 katı boyunda prosese
daldırılması gerekir.
o 500°C'ye kadar standart üretimler, 500-850°C'ye kadar olan
isteklerde özel tipler kullanılır. Rezistans termometreler genelde,
makinalar, tanklar, borular, gaz ve sıvı ortamlar ve yüzey ölçümleri
gibi proseslerde kullanılır.
o Rezistans Termometre elemanı olan Pt-100 ve Ni-100 IEC 751
standardına uygun direnç değerleri verir.