Truting Dai hoe Su pham Kf thuét Tp. Hé Chi Minh Bé mén Vat ly - vies - Bai 19B: Khao sat bitc xa nhiét Mue dich: Khio sét hién tuong bite xa nbiét va kiém ching lai dinh luat Stefan—Boltzmann I LY THUYET Ju¥ THUYET vé bite xa nhiét thuémg nhée ‘én vit den tuyét dBi, Ia vat 06 kha ning hap thu hoan toan tit ca eée bic xa dién ticchiéu dén, bat ké buée séng nao. ‘Trén thye t6, ede tinh ch&t bite xa etia vat don tuyét dbi cling dp dung duge mét each gin ding cho vat rén thing thuing. Vige Kido sd¢ bile xa nhiet ctia vdt den tuyét dbi 06 thé quy vé hhéo sét bite xa itt cia vét rén. Céng thite Planck Moi vat tai nhiét 46 bat ki lun Iuén phét xa ng dién tit. Pho phat xa ctia vat den tuyét déi tim ra béi thyc nghiém c6 thé giai thich qua mat, ham 6 giai tieh lA céng thie Planck: amhe? 1 a.) = Py . «a9.t) trong dé h — hing s6 Planck, # — hing s6 Boltz~ mann, ~ tée d@ lan truyén bite xa dién tit. Phd phat xa (2,7) dién ta cing swat bite xa ra khdi mot don vi dign tich bé mat cita vat tai nhiét 46 7 vi bude séng nim trong khoang tir dén 4+1 don vi bude séng, ‘Hinh 1: Phé phat xa cita vat den tuyét déi Hinh 1 dua ra phd phat xa cia vat den tuyét déi (19.1) ting voi m6t vai nhiét d6 Ikhae nhau, HEF Chuyén dich Wien Quan sit phé btic xa c6 thé thy, khi nbiét 4d cita vat cang cao, dinh bic xa cing bi chuyén dich vé phia bude séng ngin, Bude séng duge bie xa manh nhat ti 1é nghich véi nhiét 46 tuyét d6i: b Amas = véi b =2,898-10~'m-K— hing s6 chuyén dich Wien. Diu nay ly gidi cho hign tuong phat sing cia vat ‘chi bi nung néng dn nguing mhiét d nao a6. Khi hit d@ tang cao, vat bic xa voi mau sic tit dé, hong sang ving 4m, ving sing, va dat tring sing 6 gan 6000K. Bo Cam Ving im Vang sing Teing Ting xanh Xanh ‘Hin 2: Mau sic thay déi theo nhiét 46 Dinh luét Stefan-Boltzmann Cong sudt phét xa toin phan bing téng céng suit phat xa theo moi bude séng: omy= f canaa= Két qua nay duge phat biéu dudi dang dinh nat Stefan-Boltzamm: céng sudt phat xa toan phan ctia vat den tuyét di ti lé thudn vdi luy thiva bac 4 cita nhiét dé tuyét doi @=oT (19.2) ‘Yéi g = 5.670367. 10-8 Wim? -K¢ la hing s6 Stefan- Boltzmann, Dinh luat nay dude Stefan va Boltz- ‘mann tim ra trude céng thite Planck bing phuong hap nhiét dong luc hoe vio nam 1879. Céng suit phét xa toin phan o6 tri sb bing dién ‘ich tao bai dd thi trén hinh 1 véi truc hodnh, Theo (19.2), dign tich nay ti 16 v6i lug thita ae 4 cita nit d9, Nhiét 46 ciia vat cing cao, téng bie xa cing manh mé.Bai 19B Khio sat bite xa nhiét Hin 8: Dung cu thi nghiém I. NGUYEN LY THI NGHIEM Trong thi nghiém nay ta sé tién hank kiém ching dinh luat Stefan-Boltzmann (19.2). Déi ‘tugng Khao sét 1a mot bing dén day téc, dong vai tro lam vat phét xa nhut hink 3. Nhd nguén dién thay aéi duce céng suit, bong dén sé phat séng 6 nhiéu mic a6 Khée nhau, tuong ting voi nhiét d6 va céng suit phat xa khée nhau. Do duce nhiét 46 ciing nhwt edng suat phat xa nay, ta 36 kkidm chiing duce tinh diing dan cita phuong trinh Stefan-Boltzmann (19.2). Céng suat phat xa bén vé trai cia phuong trinh (19.2) duge do bing cam bien nhiét dién, chu tao tit mét cap nhiét dién, cim dng véi nang long bide xa ® va sinh ra suat nbiét dién dong £. 8 nhiét dién dong nay hién thi trén trén dién ké ca 6 khudch dai. Cong suit phat xa 0 ti 16 voi suat hide dign dong do duge nay: @-E, Nhiét 46 bén vé phai cia phuong trinh (19.2) ‘dugc do mot cach gin tiép théng qua viée do dién tr ctia day téc bong dan, boi vi dién tré la mot ham s6 phu thude vao niet do: R=R(l vat 1 pe, (19.3) trong d6 nhiét 49 Celsius ¢= 1-273, Ry la dién ted cia day tée tai 0°C, a= 4.82-10-**C-1 va p= 6.76. 107°C"? Ih cdc hé s6 nhiét dién tré cia wolfram. Dién tré R biét duvc théng qua viée do dign &p trén 178 bong dn va dong dién di qua né: u Re 94) ‘Tir day 06 thé tinh dutge nhiét dé tuyét doi qua ham: yguide cita (19.3) 1 Terns =1)->] a9.) Din trd Ro tai 0°C o6 thé tin duioe sau khi do dién trd Rp cha day tée béng den tai nhiét d6 phong t,: Ep a9.6) Ro=- Pe °° That, + pee Nhiét d6 phong fp ghi lai truc tiép trén nhigt ké treo trong phong thi nghiém, Dién trd R, ciing do duce nhi dinh ludt Ohm tuong tu nhu ebng thie (19.4), Tay nhién edn uu ¥ 16, dong dign cho qua bong én phai rat nh, tm 60-100 mA, di dé do ign tr theo dinh Iudt Ohm nhung ting khéng im dén bj néng séng, xem nhu day tée vin dang 6 nhigt dé phong, III. QUY TRINH THI NGHIEM ‘Mot mat ta can do cong suit phat xa cia bong den théng qua suat dién déng F cia cam bién nhiét dign, Mat khée cdn xéc dink nbiét d6 cia day toe bong dan nha céng thite (19.5) viét dudi dang thutc hank: re fnasieE sm, aon 0 Pe PEIORTruting Dai hoe Su pham Kf thuét Tp. Hé Chi Minh Bé mén Vat ly - vies - ‘vdi Ro — dién trd day téc 6 0°C tinh theo cing thite a9.) Tratp= Be Nhu vay edn xéc dinh dign trd diy tée Ry 8 nhigt a6 phing ¢,, dign trd day te R; 8 nbiét 46 néng séng ¢ va suit nbiét dign dong E tuong ting Phan I: Xée dinh Ry thong qua do dién tré R, d nbiét 4 phong tp Lip mach dign nhw so dé hinh 4, véi dign tré 470 mae ndi tip a han ché dong dién qua béng dn, dim bio cho dan khong bi néng sing ma vin 4 nhiét dé phéng. i tr han dling ©) ® Hinh 4: $0 d8 mach ign do Rp ‘Trude khi bat nguén dién, cam dua mim chiét 4p nguén vé 0, Diéu chinh chiét ap ngudn dé ting dan dong dién J qua mach, sao cho am-pe ké hién gid tri lan luot bang 50 mA va 100 mA. Doc hiéu dign thé U tuong ving cita hai diu bong den tren von ké, ghi vao bang 1. Bing 1: $6 idu do tai nhit 46 phing T T Re (ma) (mv) @) 30. 100 Ro= Vin niim chiét dp vé 0 va t4t nguén, Doc gid tri tp trén nhiét ké do nbiét 6 phong, shi vio bang 1. HEF Phan Il: Do dién tré R, cia day téc néng. séng va suit nhiét dién dong E Lap mach dién nbut so dé hinh 5. Trude khi bat ngudn cln uu ¥ nim chiét ap v8 mui 0. Digu chinh, chiét dp nguén sao cho higu din thé hai dau béng din chi thi trén von ké Khodng 10 V. Ben sé trd nén néng sang. Hinh 5: So dé mach dign do R; Thit nghiém hoat dng cia cdm bién nbiét ién. Cam bién nbiét dién dat trong éng hing sang dé tranh nhiéu. Xoay éng hiing sing vé nhiéu phia Kchac nhau, ta sé thay dién ké trén bo khuéch dai chi thi nhiing ewing dé bite xa khac nhau. Dat éng hiing sing sét vio béng dan dang phat ing tai 10 V. Can chinh bo Khuéch dai bing nim ‘quy 0° [0] va mim "@6 nhay” [Ry] trén bing digu khién (hinh 6). Két qua edn chinh can dim bao sao cho khi che hoan toan éng chan séng lai, kim dign ké phai chi mic 0, con khi dé mo éng Iniing sang hiing tron bite xa tit bong dén, kim dién ké tré giin mic cute dai trén thang do, AMPLIFIER Hinh 6: Bang diéu khién bo khuéch dai Gitt nguyén trang thai thiét lap néi trén va bat dau quy trinh do Ry:Bai 19B Khio sat bite xa nhiét wie Bang 2: Sé ligu do Ikhi bong dn néng sing T T Re E T IgE eT w w (a) w « TZ 1 10 1. Doe higu ign thé U trén hai dau béng dén, Khép him lug thita cudng 46 I qua mach va suat nhiét dién dong E trén bo khuéch dai, ghi vao bing 2 2. Gidm dién 4p ngudn sao cho hiéu dign thé trén bong dan ha bét thm 1V réi tiép tuc ghi lai ede ‘thong 86 néi trén vao bang 2. Lap lai quy trinh do dén khi kim dién ké trén bo Kkhuéch dai gan nhu tré vé 0. IV. XULY DU LIEU Ta cin ching minh ring suit nhiét dign dong trén cm bién nhigt dign 1A mét ham lug tha theo hide dé tuyét di E=kT" (19.8) Véi n= const. Néu n =4 ching t6 dinh Iudt Stefan— Boltzmann nghiém ding, C6 thé chon mét trong hai phuong phép dé nghi audi day. Hi quy tuyén tin Vide li (19.8) dudi dang loga hai vé IgE = nig? +const Méi quan hé tuyén tinh git IgE va lg 6 thé a ding kiém tra bing phwong phap dé thi, Tit bang 80 liéu 2, ta can tinh chudi gia tri EvaT theo thang loga. Tit nhiing gid tri nay dung do thi ‘vdi lgT chiéu theo truc hoanh, lg chiéu theo true ‘tung. Cac diém thuc nghiém sé ¢6 xu huéng phan 15 theo mot dung thing Tit dé thi trén khép ham bang mét dudng thing. He s6 gée n cia dudng thing chinh la s6 bac luy thita. So sénb bic lug thita tim dude véi luy thita bac 4 theo dink luat Stefan—Boltzmann, 180 Phuong phép nay chi 4p dung trén méy tinh. Ve dé thi ham 6 £(7) thé hién su phu thude cia sudt nhigt dign ding E vio nhiét 46 7. Khdp d3 thi bang ham lug thita dang y= ax? va suy ra s6 bée Juy thita b. So sanh bic lug thita tim duge vi luf thita bie 4 theo dinh ludt Stefan—Boltzmann. V. CAU HOI KIEM TRA Phat biéu noi dung dinh Iuat Stefan- Boltzmann. Déi tuiong khdo sat bite xa nhiét trong bai thi nghiém la vat nao? Lam sao dé thay déi nhiét 46 cia vat 46? Céng suit bite xa to&n phiin duge do bang dung cu nao? Gid tri do doe due 8 dau? Néu phuong php xéc dinh nbidt d6 vat bi d6t néng trong bai thé nghigm? Bign tro Ro tai O°C duge xée dinh bing each nao? Néu phwong phap kiém ching dink Iuét Stofan-Boltzmann tit dit ligu trong bai thi aghiém, Nou khai niém vat den tuyét ai, Nhiing vat nao trén thu té ¢6 tinh chat gin véi vat den tuyét déi va tudn theo dinh Iuat Stefan- Boltzmann? Cin ect vio phé phat xa trén hinh 1, hay gidi thich vi sao nang hiong bite xa tit ede vat mung. néng phan lén la hong ngoai? Pe PEIOR