Sažetak 2 ENDOKRINI SUSTAV Karla Golja

Kemijski glasnici: neurotransmiteri, endokrini hormoni (otpuštaju se u krv i

odlaze do ciljanih organa), neuroendokrini hormoni (neuroni ih izlučuju u krv),
parakrini ( stanice ih izlučuju i djeluju na ostale okolne stanice), autokrini
(stanice ih izlučuju i djeluju na istu stanicu koja ih je izlučila)
Skupine hormona:
 peptidi
 steroidi
 amini: hormoni štitnjače i hormoni nadbubrežnih žlijezda
PEPTIDI:
 topivi u vodi, pohrana u sekrecijskim mjehurićima
 sinteza: sintetiziraju se na zrnastom kraju endoplazmatskog retikuluma
endokrinih stanica
- preprohormoni se razgrade na prohormone koji se onda u
golgijevom aparatu pakiraju u sekrecijske mjehuriće u
kojima ih enzimi razgrađuju u biološke tvari (hormone)
- mjehurići mogu biti pohranjeni u citoplazmi ili vezani za
staničnu memebranu i uslijed stimulusa – povećanja
koncentracije kalcija ili cAMP-a se oslobađaju pomoću
egzocitoze u krv npr.…
STEROIDI
 topivi u lipidima, ne u vodi, ne pohranjuju se,
 brzo se sintetiziraju velike količine kolesterola
 difundiraju u krv

AMINI:
 derivati aminokiseline tirozina
 netopivi u vodi, pohranjuju se u obliku proteina hormoni štitnjače:
tireoglobulina u štitnjači, u krvi se vežu za globulin
 hormoni nadbubrežne žlijezde: topivi u vodi, pohranjuju se u mjehuriće i
izlučuju se egzocitozom
kontrola lučenja hormona: negativnom povratnom spregom, pozitivnom
povratnog spregom, cikličkim promjenama
uklanjanje hormona: metaboličkom razgradnjom – peptidi i katekolamini ;
izlučivanjem preko jetre u žuč – steroidi ; bubrezima pa kroz mokraću- peptidi u
katekolamini

HIPOFIZA
- drugo ime je pituitarna žlijezda, nalazi se ispod
hipotalamusa s kojim je povezana pituitarnim drškom
Prednji režanj (adenohipofiza)
- stanice slične epitelnim stanicama
- Hormon rasta – pospješuje stvaranje
proteina, diobu i diferencijaciju
- adrenokortikotropin: kontrolira ispuštanje
hormona iz nadbubrežne žlijezde
- hormon koji stimulira štitnjaču: kontrolira
lučenje tiroksina iz štitnjače
- prolaktin: razvoj mliječnih žlijezda i mlijeka
- folikustimulacijski hormon: rast i funkcija jajnika i testisa
- luteinizacijski hormon: rast i funkcija jajnika i testisa

najvažnije vrste stanica: somatotropne

(lučenje hormona rasta, somtotropin) i
kortikotropne (luče adenokortikotropni
hormon)

Hipotalamus kontrolira preko hipotalamičnih

oslobađajućih hormona koji se sintetiziraju u
hipotalamusu i ispuštaju se iz živčanih
završetaka u donji dio hipotalamusa potom
u lokalnu cirkulaciju  prednji režanj hipofize
oslobađaju tireotropin (TSH) i ACTH
Stražnji režanj hipofize (neurohipofiza)
- stanice slične glija stanicama
- Anti diuretski hormon – vazopresin: kontrolira koncentraciju vode u
organizmu
- oksitocin – rođenje djeteta, refleks sisanja
- kontrolira hipotalamus, djeluje na neurosekrecijske stanice

- hipotalamus: regulira homeostazu u organizmu preko kontrole lučenja

hormona;

 TRH – hormon koji oslobađa tireotropin, potiče lučenje TSH

iz tireotropnih stanica
 CRH – hormon koji oslobađa kortikotropin, potiče lučenje
ACTH iz kortikotropnih stanica

ŠTITNJAČA
- Nadzire ju adenohipofiza preko lučenja TSH (tireotropina)
- Hormone koje luči:
o Tiroksin T4 – pretvara se u trijodtironin
o Trijodtironin T3 – jači od tiroksina i kraće ostaje u krvi
o Kalcitonin
- Građa: od folikula – funkcijskih i strukturnih stanica koje: epitelne
sintetiziraju i luče tireoglobulin – bjelančevinu koja veže tirozin koji je
prekursor za T3 i T4
 stanice C luče kalcitonin koji nadzire koncentraciju kalcija u tijelu
SINTEZA T3 i T4
Jod se u folikul unosi pomoću Na/I
simportera zajedno s natrijem ulazi u
stanicu, u folikulu se stvara i
tireoglobulin koji se egzocitozom
izbacuje u folicule coloid, a na isto
mjesto dolazi i jod kroz pendrin
(kanal?). Tirozin se spaja s jodom a
proces ubrzava peroksidaza enzim
nastaju T4 -4 joda vezana za tirozin i
T3 -3 joda na tirozin; vežu se za tireoglobulin i ponovno iz coloida ulaze u
folikulnu stanicu i nastaje vezikula i iz nje se ispuštaju u krv.
T3 se veže u krvi za albumin, a T4 za globulin- proteine u krvi te se polako
otpuštaju. Djeluju sa latencijom i dugotrajno.

Regulacija:
Hipotlamus – regulira rad štitnjače preko adenohipofize, emocionalne reakcije i
hladnoća su podražaji za lučenje T4 i T3
TRH- hormon koji oslobađa tireotropin
TSH- tireotropin
Hipotalamus luči TRH koji djeluje na hipofizu
koja luči TSH koji djeluje na štitnjaču i luči se
T3 i T4
Mehanizmom negativne povratne sprege se
regulira lučenje t3 i t4 na način da t4 i t3
djeluju na TSH i smanjuje se lučenje

KORA NADBUBREŽNIH ŽLIJEZDA

- Građene od srži i kore
- Srž: izlučuju adrenalin i noradrenalin
- Kora: izlučuje kortikosteroide:
a) mineralkortikoidi (ALDOSTERON) djeluju na elektrolite
b) glukokortikoide (KORTIZOL) koji povećavaju konc. Glukoze u krvi
c) androgeni hormoni (androstendion)
 Zona glomerulosa  aldosteron, (mineralkokorikoidi)
 Zona fasciculata  kortizol ( glukokotikoidi)
 Zona reticularis  androstendion (androgen)
Svi hormoni kore nadbub. Žlijezdi su steroidi iz kolesterola; sintetiziraju se u
mitohondrijima i endoplazmatskom retikulumu, prekursor im je lipoprotein
LDL, a kotrikotropin ACTH povećava broj memebranskih receptora za LDL 
ulazi u stanicu i pomoću enzima oslobađa se kolesterol iz LDL (njihovu aktivnost
isto povećava ACTH)
Važnost aldosterona:
Manjak  gubi se NaCl u bubezima, smanjen je volumen izvanstanične
tekućine, smanjen je rad srca…smrt
Višak  zadržavanje natrija, povećanje volumena izvanstanične tekućine,
povišenje arterijskog tlaka, dolazi do
bijega od zadržavanja natija: povećanje volumena uzrokuje povećanje
arterijskog tlaka, povećava se izlučivanje natrija kroz bubrege, vraćaju se konc.
Soli u normalu, vraćanje vode u normalu
U bubrežnim stanicama:
- Glavne stanice i interkalirane stanice
glavne stanice: aldosteron prilikom vezanja za
receptor stvara receptorski kompleks, difundira u
jezgru te se događa sinteza proteina koji
zadržavaju natrij; također povećava se i umetanje
natrij-kalij crpke na bazolateralnoj membrani
(natrij ulazi u kapilare, kalij izlazi iz kapilara u
glavne stanice)i povećava se umetanje Enac kanala
na luminalnoj membrani

Važnost kortizola
- Glukokortikoidi su jako važni za odupiranje
kroničnom fizičkom i psihičkom stresu i bolestima
- Glavne uloge su:
a) osiguravanje adekvatnih hranjivih tvari za odgovor na stres
b) prebacivanje metabolizma na metabolizam masnih kiselina
- Vrste stresa koji potiču lučenje: trauma, infekcija, toplina, hladnoća,
nekroza…
Regulacija:
Stresni podražaji aktiviraju stvaranje hormona koji oslobađa kortikotropin
CRH u hipotalamusu  portalnom cirkulacijom ide do adenohipofize  luči
se u sistemsku cirkulaciju ACTH  potiče stvaranje kortizola
 dolazi do čuvanja glukoze kako bi je ostalo
dovoljno za potrebe mozga u stresnim situacijama,
ima ulogu u prebacivanju određivanju hoće li se u
stanici odvijati glikoliza, razgradnja masnih kiselina
(glikogenoliza) ili glukoneogeneza

Cirkadijski ritam: ujutro je velika sekrecija CRH,

koritkotropin (CRH), kasno na večer mala sekrecija
Protuupalna uloga:
Ubrizgavanje kortizola u stanicu prekida rane stadije
upale i prije nego počne i djeluje na brzo povlačenje upale ako je već počela
- Potiskuje imunosni sustav
- Smanjuje migraciju leukocita, smanjuj propusnost kapilara, smanjuje
vrućicu, stabiliziraju lizosomsku membranu
o kortizol sprečava nastanak upale
o kortizol utječe na povlačenje upale
o kortizol sprečava aktivaciju imunonog sustava
o tijekom stresa imunosni sustav utišan
o organizam podlozan infekcijama
o nakon stresa moze doći do aktivacije imunosnog sustava
Adisonova bolest: smanjeno otpuštanje kortizola i aldosterona, manjak
mineralokorikoida i glukokortikoida
Cushingov sindrom: povećano otpuštanje kortizola