‫ﺑﺴﻢ ﻟﻠﻪ ﻟﺮﺣﻤﻦ ﻟﺮﺣﻴﻢ‬

‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫ﭼﺎ ﯾﻦ ﻣﺘﻦ ﺻﺮﻓﺎ ﺑﺮ ﺳﺘﻔﺎ‬

‫ده‬ ‫اي ا‬ ‫ً‬ ‫پ ا‬

‫ﺷﺨﺼﻲ ﻣﺠﺎ ﺳﺖ ﻣﺎ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﻧﺸﺮ‬

‫ز‬ ‫‪ ،‬ا‬ ‫ز ا‬

‫ی‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﺳﺎﻳﺘﻬﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‬

‫و‬ ‫در‬ ‫از‬

‫ﻳﮕﺮ ﯾﺎ ﭼﺎ ﻛﺘﺐ ﻣﺴﺘﻠﺰ ﻛﺴﺐ‬

‫م‬ ‫پ‬ ‫و‬ ‫د‬

‫ﺟﺎ ﻛﺘﺒﻲ ﻣﺆﺳﺴﻪ ﻛﺘﺎ ﻻﺑﺮ ﺑﻮ‬

‫ده‬ ‫ار‬ ‫ب ا‬ ‫از‬ ‫زه‬ ‫ا‬

‫ﻳﻦ ﻣﺘﻮ ﻣﺘﻀﻤﻦ‬

‫ن‬ ‫ﺳﺘﻔﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﺠﺎ‬
‫ز از ا‬ ‫ده‬ ‫و ا‬

‫ف‬‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺷﺮﻋﻲ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺳﺖ ﺗﺼﺮ‬

‫و‬ ‫ا‬ ‫و‬

‫ﻣﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺴﻮ ﻣﻴﺸﻮ ﺟﻤﻴﻊ‬

‫د و‬ ‫ب‬ ‫ل‬ ‫در‬

‫اي‬‫ﺣﻘﻮ ﺗﻬﻴﻪ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻳﻦ ﻣﺘﻮ ﺑﺮ‬

‫ن‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ق‬

‫ﻧﺎﺷﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺤﻔﻮ ﺳﺖ‬

‫ظ ا‬ ‫ۤان‬ ‫و‬

‫‪www.alabrar.info‬‬

‫‪salsabeel@alabrar.info‬‬
 ‫رﺳﺎﻟﺔ اﻟﻘﻮاﻋﺪ‬

‫اﻟﺤﻜﻴﻢ اﻟﺼﻤﺪاﻧﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺎﻟﻢ اﻟﺮﺑﺎﻧﻲ‬ ‫ﻣﺼﻨﻔﺎت‬ ‫ﻣﻦ‬

‫اﻟﻜﺮﻣﺎﻧﻲ‬ ‫ﺧﺎن‬ ‫ﻣﺤﻤﺪﻛﺮﻳﻢ‬ ‫اﻟﻤﺮﺣﻮم اﻟﺤﺎج‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

‫اﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻣﻘﺎﻣﻪ‬

 ‫رﺳﺎﻟﺔ اﻟﻘﻮاﻋﺪ‬ ‫ﻓﻬﺮس‬

‫‪٢.‬‬ ‫ﻟﻜﺘﺎ ‪.‬ب ‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫ﺗﺄﻟﻴﻒ ‪.‬ا ‪. .‬‬

‫ﻋﻠﺔ‪. . . .‬‬ ‫‪.‬ﻓﻲ‪. .‬ﺑﻴﺎ‪.‬ن‪. .‬‬
‫ﻣﻨﻬﻢ ‪٣. . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫ار ‪.‬ﻳﺪ ‪. . .‬‬
‫ﻏﺎﻳﺔ ‪.‬ﻣﺎ‪. .‬‬
‫ﻟﺨﻠﻖ ‪. . .‬‬
‫ﻟﻴﺒﻠﻐﻮا‪ .‬ا‪. . .‬‬
‫ﻟﺮﺳﻞ ‪. . .‬‬
‫ﺳﻞ ‪.‬ا ‪. . .‬‬‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‪. .‬ار ‪. .‬‬
‫ﻟﻠﻪ‪. . . .‬‬
‫ان ‪.‬ا ‪.‬‬
‫ﻓﻲ‪. .‬‬ ‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬‬
‫‪..‬‬
‫ﺗﺎﻫﺎ ‪٤. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫ﻧﻔﺴﺎ‪ .‬ا ‪.‬ﻻ ‪.‬ﻣﺎ‪ۤ.‬ا‪. .‬‬
‫ﻻﻳﻜﻠﻒ‪. . .‬‬
‫ﻟﻠﻪ‪. . . .‬‬
‫ان ‪.‬ا ‪.‬‬
‫ﻓﻲ‪. .‬‬ ‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬‬
‫‪..‬‬
‫ﺿﻴﻪ ‪٥. .‬‬
‫ﻣﺴﺎﺧﻄﻪ‪. .‬و ‪.‬ﻣﺮ‪.‬ا ‪. .‬‬
‫ﻟﺒﻴﺎن‪. . . . .‬‬
‫ﻟﺮﺳﻞ‪. . .‬‬
‫ﻟﻴﻬﻢ ا‪. . .‬‬
‫ﺳﻞ ا‪. . .‬‬
‫ﻧﻔﺴﻬﻢ ‪.‬و‪. .‬ار ‪. .‬‬
‫ﻟﻲ ‪.‬ا ‪. . .‬‬‫ﻟﻌﺒﺎ ‪.‬د ا‪. .‬‬
‫ﻟﻢﻳﻜﻞ‪ .‬ا‪. .‬‬
‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‪. . . .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬ﻓﻲ‪. .‬ان ‪.‬ا ‪.‬ﻟﻠﻪ‪. . . .‬‬
‫‪..‬‬
‫ﻳﺼﺤﺐ‪ .‬ا‪.‬ﻣﺪ‪. .‬‬
‫اده‬ ‫ﺑﻞ ‪. . . .‬‬‫ﺣﺴﺎﻧﻪ ‪. .‬‬
‫ﻣﺤﺴﻨﺎ‪. .‬ﻋﻦ‪ .‬ا‪. . . .‬‬
‫ﻻﻳﻤﻨﻊ‪. . . .‬‬
‫ﻋﻦ ‪ .‬ا ‪.‬ﺳﺎ‪.‬ء ‪.‬ﺗﻪ‪ .‬و‪. . . .‬‬
‫ﻣﺴﻴﺌﺎ ‪. .‬‬
‫ﻻﻳﺮ ‪.‬دع‪. . . .‬‬ ‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‪. . .‬‬
‫ﻟﻠﻪ ‪. . . .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .- .‬ﻓﻲ‪. .‬ان‪ .‬ا‪. .‬‬
‫‪..‬‬
‫‪٧‬‬ ‫اﻟﻔﺮﻳﻘﻴﻦ‬

‫‪٨.‬‬ ‫ﺳﻌﻬﺎ ‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫ﻧﻔﺴﺎ‪ .‬ا‪.‬ﻻ ‪.‬و‪. . .‬‬

‫ﻻﻳﻜﻠﻒ ‪. .‬‬
‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‪. . . . .‬‬
‫ﻟﻠﻪ‪. . . .‬‬
‫ان ‪.‬ا ‪.‬‬
‫ﻓﻲ‪. .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬‬
‫‪..‬‬
‫ﻟﻨﺎﻗﺼﺔ‪. .‬‬
‫ﻣﺎ‬ ‫ﻟﻌﻘﻮ‪.‬ل ‪.‬ا ‪. . .‬‬
‫ﻋﻠﻲ ‪.‬ا ‪. .‬‬
‫ﻻﻋﺘﻤﺎ‪.‬د‪. . .‬‬
‫ﻻﻳﺠﻮز‪ .‬ا‪. . .‬‬
‫ﻟﺸﺮ ‪.‬ع ‪.‬و‪. . . .‬‬
‫ﺑﻪ ‪.‬ا ‪. .‬‬
‫ﺣﻜﻢ ‪. .‬‬
‫ﺑﻤﺎ ‪. . .‬‬
‫ﻳﺤﻜﻢ‪. . .‬‬
‫ﻟﺨﺎﻟﺺ ‪. . .‬‬
‫ﻟﻌﻘﻞ ‪ .‬ا‪. . . .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .- .‬ﻓﻲ‪. .‬ان‪ .‬ا‪. . .‬‬
‫‪..‬‬
‫‪٩‬‬ ‫ﻟﻢﺗﻮزن ﺑﻤﻴﺰان اﻟﺸﺮع‬
‫ﻟﺤﻖ‪. .‬ﻟﻬﻢ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ‪.‬ا ‪. .‬‬
‫ف ‪.‬و ‪. . . .‬‬
‫ﻻﺧﺘﻼ‪. .‬‬
‫ﻟﺮﻓﻊ‪ .‬ا‪. . .‬‬
‫ﻟﻠﻪ ‪. .‬‬
‫ﺣﻜﻢ‪. .‬ﻣﻦ‪ .‬ا‪. .‬‬
‫ﺑﻨﺼﺐ‪. . .‬‬
‫ﺧﻠﻘﻪ ‪.‬اﻻ‪. . . .‬‬
‫ﻋﻠﻲ ‪. . .‬‬
‫ﻻﺗﻘﻮم‪. .‬ﻟﻠﻪ‪. . .‬‬
‫ﻟﺤﺠﺔ ‪. . .‬‬
‫ان ‪.‬ا ‪. . .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬ﻓﻲ‪. .‬‬
‫‪..‬‬
‫‪١٦‬‬
‫‪..‬‬
‫‪١٨‬‬ ‫ﻋﺮﻓﻬﺎ‪. . . . . . . . .‬‬
‫ﺑﺎﺑﻬﺎ ‪. . .‬‬
‫ﻣﻦ‪. . .‬‬
‫ﻃﻠﺒﻬﺎ ‪. .‬‬
‫ﻣﻦ ‪. . .‬‬
‫ﻋﺼﺮ‪. .‬و ‪. .‬‬
‫ﺑﺎﻗﻴﺔ‪. .‬ﻓﻲ‪. .‬ﻛﻞ‪. . .‬‬
‫ﻟﻠﻌﻠﻢ‪. . .‬‬
‫ﻟﺪﻻﺋﻞ ‪.‬ا ‪.‬ﻟﻤﻮ‪.‬ر‪.‬ﺛﺔ‪. . .‬‬
‫ان ‪.‬ا ‪. . .‬‬
‫ﻓﻲ‪. .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬‬
‫‪..‬‬
‫ﻟﺒﺎﻃﻞ‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫‪١٩‬‬ ‫ﻋﻠﻲ ‪.‬ا ‪. .‬‬
‫ﺑﺎﻟﺤﻖ‪. . .‬‬
‫ف‪. . .‬‬ ‫ﻳﻘﺬ‪. .‬‬‫ﻟﻠﻪ‪. .‬‬
‫ان ‪.‬ا ‪.‬‬
‫ﻓﻲ‪. .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬‬
‫‪..‬‬
‫ﻋﻨﻪ ‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫‪٢١‬‬ ‫ﺗﻜﻔﻞ‪ .‬ا‪.‬ﻟﻠﻪ‪. . .‬‬
‫ﻗﺪ ‪. . .‬‬
‫ﺻﻨﻊ‪. .‬‬
‫ﻟﻠﻌﺒﺪ‪. .‬ﻓﻴﻪ‪. . .‬‬
‫ﻟﻴﺲ‪. . .‬‬ ‫ان ‪.‬ﻣﺎ‪. . .‬‬
‫ﻓﻲ‪. .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬‬
‫‪..‬‬
‫ﻻﺣﺘﻴﺎ‪.‬ط‪. . . . . . . . . . .‬‬
‫‪٢٥‬‬ ‫ﻓﻴﻪ ‪.‬ا ‪. .‬‬
‫ﻻﻳﺠﺐ ‪. .‬‬
‫ﺑﺸﺒﻬﺔ‪. .‬و ‪. . . .‬‬
‫ﻟﻴﺲ ‪. . .‬‬
‫ﻣﻄﻠﻖ‪. .‬ﻟﻪ ‪.‬و‪. . .‬‬
‫ﻟﻤﻜﻠﻒ‪. . .‬‬
‫ﻟﻲ ا‪. . . .‬‬
‫ﻟﻢﻳﺼﻞ‪ .‬ا‪. .‬‬
‫ان ‪.‬ﻣﺎ‪. . . .‬‬
‫ﻓﻲ‪. .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬‬
‫‪..‬‬
‫ﺟﻨﺴﻪ‪. . . . . . .‬‬
‫‪٣٠‬‬ ‫ﻣﻦ ‪. . .‬‬
‫ﺑﺪﻟﻴﻞ ‪. .‬‬
‫ﻛﻞ ‪.‬ﻧﻮ‪.‬ع‪. . . .‬‬
‫ﻋﻠﻲ ‪. .‬‬
‫ﻳﺴﺘﺪ‪.‬ل‪. . .‬‬
‫ﺷﺮﻋﻲ ‪.‬و‪. . .‬‬
‫دي ‪.‬و ‪. . . .‬‬‫ﻋﻘﻠﻲ‪.‬و‪. .‬ﻋﺎ ‪. .‬‬
‫ﺛﻠﺜﺔ ‪. . .‬‬
‫ﻻﻣﻮر‪. . .‬‬
‫ان ‪.‬ا ‪. .‬‬
‫ﻓﻲ‪. .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬‬
‫‪..‬‬

‫ﻟﻨﺒﻲ ‪.‬و‪. . . . . . .‬‬

‫ﺷﺮﻳﻌﺘﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﺷﺨﺺ ‪.‬ا ‪. .‬‬
‫ﻣﻌﺮﻓﺔ ‪. . . .‬‬
‫ﻟﻌﻘﻠﻴﺎ‪.‬ت‪. .‬و ‪. . . .‬‬
‫ﻟﻤﻄﻠﻖ‪. .‬ﻣﻦ‪ .‬ا‪. . .‬‬
‫ﻟﻨﺒﻲ ‪.‬ا ‪. . .‬‬
‫ﻣﻌﺮﻓﺔ ‪.‬ا ‪. .‬‬
‫ﻟﻠﻪ ‪.‬و ‪. . . .‬‬
‫ﻣﻌﺮﻓﺔ‪ .‬ا‪. .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .- .‬ﻓﻲ‪. .‬ان‪. . . .‬‬
‫‪..‬‬
‫‪٣٣‬‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻟﻠﻌﻘﻞ ﻓﻴﻬﺎ ﻣﺪﺧﻞ‬ ‫اﻟﺸﺮﻋﻴﺎت و‬ ‫ﺷﺮﻳﻌﺘﻪ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻌﺎدﻳﺎت و ﺛﺒﻮت اﺣﻜﺎم‬
‫دة ‪.‬و‪. . . .‬‬
‫اﻟﻨﻔﺲ‬ ‫ﻟﻤﺠﺮ ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻟﻤﻌﺎﻧﻲ ‪.‬ا ‪. . .‬‬
‫ﻟﻠﻴﻘﻴﻦ‪. . . . .‬‬
‫ﻟﻌﻘﻞ‪. . . .‬‬
‫ﻟﺤﻘﺎﻳﻖ ‪.‬و‪ .‬ا ‪. .‬‬
‫ﻟﻤﻌﺮﻓﺔ‪ .‬ا ‪. . . .‬‬
‫ﻟﻔﺆ ‪.‬اد ‪. . . .‬‬
‫ﺛﻠﺜﺔ‪ .‬ا‪. .‬‬
‫ﻻﻧﺴﺎ ‪.‬ن ‪. .‬‬
‫ﻣﺸﺎﻋﺮ‪ .‬ا‪. . .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .- .‬ﻓﻲ‪. .‬ان‪. . . .‬‬
‫‪..‬‬
‫‪٣٩‬‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻔﻘﻬﺎء‬ ‫ﻣﺎ ﻳﻄﻠﺒﻪ‬ ‫ﻣﺪرك‬ ‫ﻫﻲ‬ ‫ﺑﺎﻟﺠﺰﺋﻴﺎت و‬ ‫ﻟﻠﻌﻠﻢ‬

‫‪..‬‬
‫‪٤٣‬‬ ‫ﻓﻲ ‪.‬د ‪.‬ﻳﻦ‪ .‬ا‪.‬ﻟﻠﻪ‪. . . . . . . . . . . . .‬‬‫ﺑﺎﻟﻈﻦ ‪. .‬‬
‫ﻟﻌﻤﻞ‪. . . .‬‬
‫ﺟﻮ ‪.‬از ‪.‬ا ‪. .‬‬
‫ﻋﺪ ‪.‬م ‪. .‬‬
‫ﻣﻔﺘﻮ‪.‬ح‪ .‬و‪. .‬ﺑﻴﺎ‪.‬ن ‪. .‬‬
‫ﻟﻌﻠﻢ‪. . .‬‬
‫ان ‪.‬ﺑﺎ‪.‬ب‪ .‬ا‪. .‬‬
‫ﻓﻲ‪. .‬‬‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬‬
‫‪..‬‬
‫ﻟﺤﺠﺔ‪. . .‬‬
‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻫﻜﺬا‪ .‬ا‪.‬ﻟﻲ‪. .‬ﻗﻴﺎ‪.‬م‪ .‬ا‪. . .‬‬
‫ﻳﻜﻮ ‪.‬ن ‪. . .‬‬
‫ﺑﺎﻟﺒﺎﻃﻞ ‪.‬و‪. . .‬‬
‫ﻣﻤﺰ‪.‬و‪.‬ﺟﺎ‪. . . . .‬‬
‫ﻟﺤﻖ ‪. .‬‬
‫ﻟﺤﻜﻤﺔ‪ .‬ا‪. . .‬‬
‫ﺟﻌﻞ‪. . . .‬‬ ‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‪. . .‬‬
‫ﻟﻠﻪ ‪. . . .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .- .‬ﻓﻲ‪. .‬ان‪ .‬ا‪. .‬‬
‫‪..‬‬
‫‪٥١‬‬ ‫ﻫﺬه اﻻزﻣﺎن‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﺑﺎﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻋﻠﻤﻮﻧﺎ ﻃﺮﻳﻖ اﻟﻌﻤﻞ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻻ اﻧﻬﻢ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬
‫‪..‬‬
‫‪٦٠‬‬ ‫ﻟﺪﻳﻦ ‪. . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﻟﺤﻔﻆ‪ .‬ا‪. . .‬‬
‫ﻋﺼﺮ‪. .‬ﻋﺪ‪.‬و‪.‬ﻻ‪. . .‬‬‫ﺟﻌﻞ‪. .‬ﻓﻲ‪. .‬ﻛﻞ‪. . .‬‬‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‪. . .‬‬
‫ﻟﻠﻪ‪. . . .‬‬
‫ان ‪.‬ا ‪.‬‬
‫ﻓﻲ‪. .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬‬
‫‪..‬‬
‫ﻋﻨﻬﻢ‪. . . . . . . .‬‬
‫‪٦٨‬‬ ‫وره‪. . .‬‬
‫ﺻﺪ‪. .‬‬
‫ﺻﺢ ‪. .‬‬
‫ﺧﺒﺎ‪.‬ر ‪.‬ﻫﻢ‪. .‬ﻻ ‪.‬ﻣﺎ‪. . .‬‬
‫ﻟﻌﻤﻞ ‪.‬ﺑﻪ‪. .‬ﻣﻦ‪ .‬ا‪. .‬‬
‫ﺻﺢ‪ .‬ا‪. . .‬‬
‫ﻟﻤﻜﻠﻒ ‪.‬ﻫﻮ‪. .‬ﻣﺎ ‪. .‬‬
‫ﻣﻄﻠﻮ ‪.‬ب‪ .‬ا ‪. . . .‬‬
‫ان ‪. . .‬‬‫ﻓﻲ‪. .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬‬
‫‪..‬‬
‫ﻻﻣﺮﻳﺔ ‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫‪٧١‬‬ ‫ﻟﻨﻔﺲ‪ .‬ا‪. . . .‬‬
‫ﻗﻌﻴﺔ‪. .‬و ‪.‬ا ‪. .‬‬
‫ﻻﺣﻜﺎ‪.‬م‪.‬ا ‪.‬ﻟﻮا‪. .‬‬
‫ﺑﻴﺎ ‪.‬ن ا‪. . .‬‬
‫ﻓﻲ‪. .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬‬
‫‪..‬‬
 ‫ﻗﻌﻬﺎ ‪ .‬و‪. . . . . . . . . .‬‬
‫ﻟﻜﻦ اﻟﺤﺠﺔ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻻﻧﻌﻠﻢ ‪.‬ﻣﻮ‪.‬ا ‪. .‬‬
‫ﻟﻘﻮا‪.‬ﺑﻞ‪. .‬و ‪. . . .‬‬
‫ﺑﺎﺧﺘﻼ ‪.‬ف‪ .‬ا‪. .‬‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻔﺔ‪. . . .‬‬
‫ﻻﻣﺮﻳﺔ‪. . . .‬‬
‫ﻟﻨﻔﺲ ‪.‬ا ‪. . .‬‬
‫ﻻﺣﻜﺎ‪.‬م ‪.‬ا ‪. . .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .- .‬ﻓﻲ‪. .‬ان‪ .‬ا‪. . .‬‬
‫‪..‬‬
‫‪٧٤‬‬ ‫ﻳﻮﺻﻞ ﻛﻞ ﻃﺎﻟﺐ اﻟﻲ ﻣﺎ ﻳﻨﺒﻐﻲ ﻟﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬
‫ﺑﺎﻟﺸﻚ ‪.‬و ‪. . . . .‬‬
‫اﻟﻈﻦ ﻓﻲ‬ ‫ﻟﻌﻤﻞ‪. . . . .‬‬
‫ﻋﻦ‪.‬ا ‪. .‬‬
‫ﻧﻬﺎﻫﻢ ‪. .‬‬
‫ﺑﻌﻘﻮﻟﻬﻢ‪.‬و‪. . . .‬‬
‫ﻳﺴﺘﺒﺪ‪.‬وا‪. . . . .‬‬
‫ان ‪. . .‬‬
‫س‪. .‬‬
‫ض‪. .‬ﻟﻠﻨﺎ‪. .‬‬
‫ﻟﻢﻳﺮ ‪.‬‬
‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ‪. . .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬ﻓﻲ‪. .‬ان‪.‬ا ‪.‬ﻟﻠﻪ‪. . . . .‬‬
‫‪..‬‬
‫‪٧٩‬‬ ‫دﻳﻨﻪ‬

‫اذا ‪.‬ﻛﺎ‪.‬ن‪. . . . . .‬‬

‫ﻓﻴﻬﺎ ﻗﺮﻳﻨﺔ‬ ‫ﺗﻜﻠﻒ‪. .‬و ‪. .‬‬
‫ﻻﺧﺒﺎ‪.‬ر‪. .‬ﺑﻼ‪. . .‬‬
‫ﻣﻌﺎﻧﻲ‪ .‬ا‪. .‬‬
‫ف‪. . .‬‬
‫ﻳﻌﺮ‪. .‬‬
‫ﻟﻔﻄﺮة‪. .‬‬
‫ﻋﻠﻲ‪ .‬ا‪. . .‬‬
‫ﻛﺎ ‪.‬ن ‪. .‬‬
‫ﻟﻌﺮﺑﻴﺔ ‪.‬و‪. .‬‬
‫ﺗﻌﻠﻢ ‪.‬ا ‪. . .‬‬
‫ﻣﻦ‪. . .‬‬
‫ان ‪. .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬ﻓﻲ‪. .‬‬
‫‪..‬‬
‫‪٨٥‬‬ ‫ﺣﻜﻤﻪ اﻟﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻳﺮد‬ ‫اﺷﺘﺒﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و اذا‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ ﻓﻲ ﻛﻼﻣﻬﻢ ﻳﺄﺧﺬ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺮاد ﺧﺎص‬ ‫ﻋﻠﻲ‬

‫ﻻﻋﺘﻤﺎ‪.‬د ‪. . . . .‬‬
‫ﻋﻠﻲ ﺧﺒﺮ‬ ‫ﺟﻮ ‪.‬ب‪ .‬ا‪. . .‬‬
‫ﻋﻠﻲ‪.‬و‪. .‬‬
‫ﻳﺪل‪. . .‬‬
‫ﻟﺜﻘﺔ‪. .‬و ‪. .‬‬
‫ﺧﺒﺮ ا‪. .‬‬
‫ﺗﺮﻛﻦ ‪.‬ا ‪.‬ﻟﻲ‪. . .‬‬
‫ﻟﻔﻄﺮة‪. . . .‬‬
‫ﻋﻠﻲ‪ .‬ا‪. . .‬‬
‫ﻛﺎﻧﺖ ‪. .‬‬
‫اذا ‪. . .‬‬
‫ﻟﻨﻔﺲ ‪. .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .- .‬ﻓﻲ‪. .‬ان ‪.‬ا ‪. . .‬‬
‫‪..‬‬
‫‪٨٧‬‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫اﻟﺜﻘﺎت اﻟﻜﺘﺎب و‬
‫‪..‬‬
‫‪٩٧‬‬ ‫ﻟﻠﻘﻄﻊ ‪. .‬‬
‫ﻟﻤﻔﻴﺪة‪. . . .‬‬
‫ﺋﻦ‪.‬ا ‪. . .‬‬ ‫ﻟﻘﺮ‪.‬ا ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺾ ‪.‬ا ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ‪. . .‬‬
‫ﻟﻴﻮ ‪.‬م ‪. .‬‬
‫ﻣﺪ ‪.‬ار ‪.‬ﻧﺎ ا‪. .‬‬
‫ﻋﻠﻴﻬﺎ ‪. .‬‬
‫ﻟﺘﻲ ‪. . .‬‬
‫ﻻﺧﺒﺎ‪.‬ر‪ .‬ا‪. .‬‬
‫ﺻﺤﺔ‪ .‬ا‪. .‬‬
‫ﻋﻠﻲ‪. . .‬‬
‫ﻻﺳﺘﺪﻻل‪. . .‬‬
‫ﻓﻲ‪.‬ا ‪. . . .‬‬‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬‬
‫‪..‬‬
‫ﻓﻲ ‪. . . .‬‬
‫ﺗﺮﺟﻴﺢ‬ ‫ﺑﻴﻨﻬﺎ‪. .‬و ‪.‬ا ‪.‬ﻣﺮ‪.‬و ‪.‬ﻧﺎ ‪. .‬‬
‫ﻧﻤﻴﺰ‪. . .‬‬
‫ان ‪. .‬‬
‫ﻻﻧﻘﺪ ‪.‬ر ‪. .‬‬
‫ﻟﺴﻼم‪. .‬و ‪. . .‬‬‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‪ .‬ا‪. . .‬‬
‫ﻗﺒﻠﻬﻢ ‪. . .‬‬
‫ﻻﺧﺒﺎ‪.‬ر‪. .‬ﻣﻦ‪. . . .‬‬
‫ف ‪.‬ا ‪. .‬‬
‫ﺧﺘﻼ ‪.‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .- .‬ﻓﻲ‪. .‬ان‪ .‬ا‪. . .‬‬
‫‪..‬‬
‫‪١١٣‬‬ ‫ﻏﻴﺮﻫﺎ ﻣﻦ اﻟﺘﺮاﺟﻴﺢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺎﻣﺔ‬ ‫و اﺟﻤﺎع‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﺮض‬ ‫اﻟﻤﺨﺘﻠﻔﺔ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬
‫‪...‬‬
‫‪١٣٧‬‬ ‫ﻟﻤﻘﻴﺪ‪. . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫ﻟﻤﺨﺼﺺ‪. .‬و ا‪. . .‬‬
‫رض ‪.‬و ‪.‬ا ‪. . . .‬‬
‫ﻟﻤﻌﺎ‪. . .‬‬
‫ﻟﻔﺤﺺ‪. .‬ﻋﻦ‪ .‬ا‪. .‬‬
‫ﺟﻮ ‪.‬ب ‪.‬ا ‪. . .‬‬
‫ﻋﺪ‪.‬م ‪.‬و‪. .‬‬
‫ﻓﻲ‪. .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬‬
‫‪..‬‬
‫ﻟﺮﺟﺎ‪.‬ل‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫‪١٤٣‬‬ ‫ﺑﻌﻠﻢ‪ .‬ا‪. .‬‬
‫ﻻﻋﺘﺪ‪.‬اد‪. . .‬‬
‫ﺟﻮ ‪.‬از ‪.‬ا ‪. .‬‬
‫ﻋﺪ‪.‬م ‪. .‬‬
‫ﻋﻠﻲ‪. .‬‬
‫ﻻﺳﺘﺪﻻل‪. . .‬‬
‫ﻓﻲ‪.‬ا ‪. . . .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬‬
‫‪..‬‬
‫ﻟﻤﺮﺟﻊ ‪. . .‬‬
‫ﻟﻴﻬﺎ ا‪. . . .‬‬
‫ﻟﻤﻌﻮ ‪.‬ل ‪.‬و ‪.‬ا ‪. .‬‬
‫ﻋﻠﻴﻬﺎ ا‪. . .‬‬
‫ﻟﺘﻲ ‪. . .‬‬
‫ﻻﺧﺒﺎ‪.‬ر‪.‬ا ‪. .‬‬
‫ﻛﺘﺐ‪.‬ا ‪. .‬‬
‫ﺻﺤﺔ‪. . .‬‬
‫ﻋﻠﻲ ‪. . .‬‬
‫ﻟﻌﻠﻤﺎء‪. . .‬‬
‫ﺟﻤﻊ‪. .‬ﻣﻦ‪ .‬ا‪. . .‬‬
‫ﺷﻬﺎ‪.‬دة‪. . .‬‬
‫ﻛﺮ ‪. .‬‬
‫ﻓﻲ‪.‬ذ‪. .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬‬
‫‪..‬‬
‫‪١٥٨‬‬
‫‪...‬‬
‫‪١٦٧‬‬ ‫ﻟﻌﻤﻞ ‪.‬ﺑﻪ‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫ﻻﻳﺠﻮز‪ .‬ا‪. . .‬‬
‫ﻟﻜﺘﺎ‪.‬ب‪. .‬و ‪.‬ﻣﺎ‪. . . .‬‬
‫ﻳﻌﻤﻞ ‪.‬ﺑﻪ‪. .‬ﻣﻦ‪ .‬ا‪. .‬‬
‫ﻓﻲ‪.‬ﻣﺎ‪. . . .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬‬
‫‪..‬‬
‫ﻟﺴﻼم‪.‬‬
‫ﻋﻠﻴﻬﻢ ‪.‬ا ‪. .‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ‪. . . .‬‬
‫ﻃﺮﻳﻖ‪ .‬ا‪ۤ.‬ل‪. . .‬‬
‫ﻣﻦ ‪. . .‬‬
‫ﻟﺮﻋﻴﺔ‪ .‬ا‪.‬ﻻ ‪. .‬‬
‫ﺣﺪ‪. .‬ﻣﻦ‪ .‬ا‪. . .‬‬
‫ﻛﻬﺎ ‪.‬ا ‪.‬‬
‫ادرا ‪. .‬‬
‫ﻋﻠﻲ‪. . .‬‬
‫ﻳﻘﺪ‪.‬ر ‪. .‬‬
‫ﻟﻴﺲ ‪. .‬‬
‫ﻳﻀﺎ ‪. . .‬‬
‫ﻟﺴﻨﺔ‪ .‬ا ‪. .‬‬
‫ان ‪.‬ا ‪. .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬ﻓﻲ‪. .‬‬
‫‪..‬‬
‫‪١٧٢‬‬
‫ﻟﻤﻴﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻘﻠﻴﺪ ‪.‬ا ‪. .‬‬
‫ﺟﻮ ‪.‬از ‪. . .‬‬
‫ﻋﺪ ‪.‬م ‪. .‬‬
‫ن ‪.‬و ‪. .‬‬
‫ﻣﺎ ‪.‬‬
‫ﺧﻠﻘﻪ‪. .‬ﻓﻲ‪. .‬ﻛﻞ‪. .‬ز ‪.‬‬
‫ﺑﻴﻦ‪. . .‬‬
‫ﻟﻠﻪ ‪.‬و ‪. .‬‬
‫ﺑﻴﻦ‪ .‬ا‪. .‬‬
‫ﺣﻲ‪. .‬‬
‫ﺳﻄﺔ ‪. .‬‬
‫ﻛﻮ ‪.‬ن ‪.‬وا‪. . .‬‬
‫ب‪. .‬‬
‫ﺟﻮ ‪.‬‬
‫ﺑﻴﺎ ‪.‬ن ‪.‬و ‪. .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬ﻓﻲ‪. .‬‬
‫‪..‬‬
‫‪١٧٣‬‬
‫‪...‬‬
‫‪١٧٧‬‬ ‫ﻻﺟﻤﺎ‪.‬ع‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫ﻧﻮ ‪.‬اع ‪.‬ا ‪. .‬‬
‫ﻛﺮ ‪.‬ا ‪.‬‬
‫ﻓﻲ‪.‬ذ‪. .‬‬‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬‬
‫‪..‬‬
‫ﻻﺣﻜﺎ‪.‬م ‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫‪١٨٦‬‬ ‫ﺑﺠﺰﺋﻴﺎ‪.‬ت‪ .‬ا‪. . .‬‬
‫ﻟﻌﻠﻢ‪. . . .‬‬ ‫ﺗﺤﺼﻴﻞ‪ .‬ا‪. .‬‬
‫ﺟﻪ ‪. . . .‬‬ ‫ﻓﻲ‪.‬و‪. .‬‬‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬‬
‫‪..‬‬
‫ﻻﺣﺘﻴﺎ ‪.‬ط ‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫‪١٩٠‬‬ ‫ﻓﻲ‪.‬ا ‪. . .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬‬
‫‪..‬‬
‫ب‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫‪١٩٦‬‬ ‫ﻻﺳﺘﺼﺤﺎ‪. .‬‬
‫ﻓﻲ‪.‬ا ‪. . . .‬‬‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬‬
‫‪..‬‬
‫ﻟﻨﻬﻲ‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫‪١٩٨‬‬ ‫ﻻﻣﺮ‪.‬و‪ .‬ا‪. .‬‬‫ﻓﻲ‪.‬ا ‪. .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬‬
‫‪..‬‬
‫ﻟﻤﻘﻴﺪ ‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫‪٢٠٤‬‬ ‫ﻟﻤﻄﻠﻖ ‪.‬و‪ .‬ا‪. . .‬‬
‫ص ‪.‬و ‪.‬ا ‪. . .‬‬
‫ﻟﺨﺎ ‪. .‬‬
‫ﺣﻮ‪.‬ال‪ .‬ا‪.‬ﻟﻌﺎ‪.‬م‪ .‬و‪ .‬ا‪. .‬‬
‫ﻓﻲ ا‪. .‬‬
‫ﻣﺠﻤﻞ ‪. .‬‬
‫ﻓﻲ‪. . . .‬‬‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬‬
‫‪..‬‬
‫ﻟﻤﻔﺎﻫﻴﻢ ‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫‪٢٠٦‬‬ ‫ﻓﻲ‪.‬ا ‪. . . .‬‬‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬‬
‫‪..‬‬

‫‪...‬‬
‫‪٢٠٨‬‬ ‫رض ‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫ﻟﻤﻌﺎ‪. . .‬‬
‫ﻟﻔﺤﺺ‪. .‬ﻋﻦ‪ .‬ا‪. .‬‬
‫ﺟﻮ ‪.‬ب ‪.‬ا ‪. . .‬‬
‫ﻋﺪ‪.‬م ‪.‬و‪. .‬‬
‫ﻓﻲ‪. .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬‬
‫‪..‬‬
‫ﻋﻠﻴﻪ‪ .‬و‪. .‬ﻛﺎ‪.‬ن‬
‫ﺑﺎﻟﻤﺠﻤﻊ‪. . .‬‬
‫ﻣﺜﺒﺘﺎ ‪. . . .‬‬
‫ﻋﻠﻴﻪ‪ .‬و‪. .‬ﻻ ‪. . .‬‬
‫ﻣﺠﻤﻌﺎ‪. . .‬‬
‫ﻟﻢﻳﻜﻦ ‪. . .‬‬
‫ان ‪. . . .‬‬
‫ﻻﺧﺒﺎ‪.‬ر ‪. .‬‬
‫ﻟﺴﻨﺔ‪. .‬و ا‪. . .‬‬
‫ب ‪.‬و‪ .‬ا ‪. .‬‬
‫ﻟﻜﺘﺎ‪. .‬‬
‫ﻓﻲ ا‪. .‬‬
‫ﻣﺎ ‪. .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .- .‬ﻓﻲ‪. .‬ان‪. .‬‬
‫‪..‬‬
‫‪٢١٣‬‬ ‫ﻳﺠﺐ ﻋﻠﻴﻚ اﻟﺘﻮﻗﻒ ﻋﻠﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻔﺎ ﻓﻴﻪ ﻓﺎﻧﺖ ﻓﻲ ﺳﻌﺔ ﻓﻴﻪ ﻋﻤﻼ‬

‫‪...‬‬
‫‪٢١٥‬‬ ‫ﻟﻠﺤﻖ‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﻟﻤﻌﺎﻧﺪ‪. . .‬‬
‫وج‪ .‬ا‪. . .‬‬
‫ﻻﺟﻤﺎ‪.‬ع‪. .‬ﺧﺮ‪. .‬‬
‫ﺗﺤﻘﻖ ‪.‬ا ‪. .‬‬
‫ﻻﻳﻀﺮ‪. .‬ﻓﻲ‪. . . .‬‬
‫ﻓﻲ‪.‬ا ‪.‬ﻧﻪ ‪. . .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬‬
‫‪..‬‬
‫ﻻﺧﺒﺎ ‪.‬ر ‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫‪٢١٥‬‬ ‫ف ا‪. . .‬‬
‫ﺧﺘﻼ‪. .‬‬
‫ﺳﺒﺐ‪ .‬ا‪. .‬‬
‫ﻫﻲ‪. . .‬‬ ‫ﻟﺘﻘﻴﺔ‪. .‬‬
‫ان ‪.‬ا ‪. .‬‬
‫ﻓﻲ‪. .‬‬ ‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬‬
‫‪..‬‬
‫ﻗﺎﺑﻬﻢ‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫‪٢١٩‬‬ ‫ﻟﺤﻔﻆ‪ .‬ر‪. . .‬‬
‫ﻟﺸﻴﻌﺔ ‪. . .‬‬
‫ﺑﻴﻦ‪.‬ا ‪. . .‬‬
‫ف‪. .‬‬ ‫ﻟﺨﻼ‪. .‬‬
‫ﻳﻘﺎﻋﻬﻢ‪ .‬ا‪. .‬‬
‫ﻟﺘﻘﻴﺔ‪ .‬ا ‪. . .‬‬
‫ﻣﻦ ‪.‬ا ‪. .‬‬
‫ان ‪. .‬‬
‫ﻓﻲ‪. .‬‬ ‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬‬
‫‪..‬‬
 ‫‪...‬‬
‫‪٢٢١‬‬ ‫ﻟﻌﺎﻣﺔ‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ ‪.‬ا ‪. .‬‬
‫ﺗﻔﻘﺖ‪. . .‬‬
‫ﻣﺎ ا‪. . .‬‬
‫ﺧﻼ ‪.‬ف‪. .‬‬
‫ﻟﺮﺷﺪ‪. .‬ﻓﻲ‪. . .‬‬
‫ان ‪.‬ا ‪. .‬‬
‫ﻓﻲ‪. .‬‬‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬‬
‫‪..‬‬
‫ﺟﻤﺎع‪ .‬ا‪. . .‬‬
‫ﻟﻌﺎﻣﺔ‬ ‫ف ‪.‬ا ‪. .‬‬
‫او ‪.‬ﻣﺎ‪. .‬ﻋﺮ‪. .‬‬
‫ﺋﻦ ‪. .‬‬
‫ﻟﻘﺮا‪. .‬‬
‫ﻟﺨﺒﺮ‪. .‬و ا‪. .‬‬
‫ﻟﺤﻦ ‪.‬ا ‪. .‬‬
‫ﻏﻴﺮ ‪. . .‬‬
‫ﺗﻘﻴﺘﻬﻢ‪. ). .‬ع(‪. .‬ﻣﻦ‪. . .‬‬
‫ﺟﻪ ‪. . .‬‬‫ﻓﻬﻢ ‪.‬و‪. .‬‬
‫ﻳﺸﻜﻞ‪. . .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .- .‬ﻓﻲ‪ .‬ا‪.‬ﻧﻪ‪. . . .‬‬
‫‪..‬‬
‫‪٢٢٤‬‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻦ ﺿﺮورﻳﺎﺗﻬﻢ‬

‫ﻟﻬﻢ‪. . .‬‬
‫ﺑﻴﻨﻮا‬ ‫اذن ‪. .‬‬
‫‪.‬ﻓﺎ‪.‬ذا‪. . .‬‬ ‫ﻟﺤﻖ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎﻧﻲ ‪.‬ﺗﻮ‪.‬ا ‪.‬ﻓﻖ‪ .‬ا‪. .‬‬
‫ﻳﻒ ‪.‬و‪. . . .‬‬
‫ﺗﺼﺎ‪.‬ر ‪. .‬‬
‫ﻋﻨﻬﻢ ‪.).‬ع ‪. . (.‬‬
‫اردة ‪. . .‬‬
‫ﻻﺧﺘﻼﻓﺎ ‪.‬ت‪ .‬ا‪.‬ﻟﻮ‪. . .‬‬
‫ﻟﻜﻞ‪ .‬ا‪. . . .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .- .‬ﻓﻲ‪. .‬ان‪. . .‬‬
‫‪..‬‬
‫‪٢٢٥‬‬ ‫ﻧﺼﻮﺻﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﻇﻮاﻫﺮﻫﺎ‬ ‫ﻧﻌﺮف‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻟﻨﺎ اﻻ ﻣﺎ‬ ‫اﻟﺒﻴﺎن‬ ‫ﻟﻜﻦ ﻗﺒﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺼﺎرﻳﻒ ﻛﻼﻣﻬﻢ‬

‫‪...‬‬
‫‪٢٢٥‬‬ ‫ﺣﻜﻤﻬﻤﺎ ‪. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .‬‬
‫ﻟﺠﻬﻞ‪ .‬و‪. .‬ﺑﻴﺎ‪.‬ن‪. . . . .‬‬
‫ﻟﺸﺒﻬﺔ‪ .‬و‪ .‬ا‪. . .‬‬
‫ﺑﻴﻦ‪ .‬ا‪. . .‬‬
‫ﻟﻔﺮ‪.‬ق‪. .‬‬
‫ﺑﻴﺎ ‪.‬ن ا‪. .‬‬
‫ﻓﻲ‪. .‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪ‪.‬ة‪. .-.‬‬
‫‪..‬‬
 ‫ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‬

‫ﻟﻌﻨﺔ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫رﻫﻄﻪ اﻟﻤﺨﻠﺼﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ اﻟﻄﺎﻫﺮﻳﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ‬ ‫رب‬ ‫اﻟﺤﻤﺪ ﻟﻠﻪ‬

‫ﻵﺑﺪﻳﻦ ‪.‬‬ ‫ا‬ ‫اﻋﺪاﺋﻬﻢ اﺑﺪ‬

‫و اﺻﻮل‬ ‫ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﻀﺒﻮﻃﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻮاﺋﺪ ﻋﻈﻴﻤﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺘﻴﻤﺔ‬ ‫ان ﻫﺬه درر‬ ‫اﻟﻌﺒﺪ اﻻﺛﻴﻢ ﻛﺮﻳﻢ ﺑﻦ اﺑﺮﻫﻴﻢ‬ ‫ﻳﻘﻮل‬ ‫ﺑﻌﺪ‬ ‫و‬

‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ اﺟﻤﻌﻴﻦ ﻓﻲ ﺳﻮاﻟﻒ‬ ‫ﺻﻠﻮات‬ ‫اﻟﻄﺎﻫﺮة‬ ‫اﻟﻌﺘﺮة‬ ‫و ۤاﺛﺎر‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻣﺘﺄﺻﻠﺔ اﺳﺘﻨﺒﻄﺘﻬﺎ ﻣﻦ‬

‫ﻟﻲ ﺟﻤﻌﻬﺎ‬ ‫و ﻟﻢﻳﻘﺪر‬ ‫ﻓﻲ ﺻﺤﻔﻲ ﻣﺘﺸﺘﺘﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺘﻔﺮﻗﺔ‬ ‫دﻓﺎﺗﺮي‬ ‫ﻛﺎﻧﺖ ﻓﻲ‬ ‫اﻻﻋﻮام و‬ ‫ﺧﻮاﻟﻒ‬ ‫اﻻزﻣﺎن و اﻻﻳﺎم و‬

‫ﺗﺒﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫رأﻳﺖ اﻧﻬﺎ ﺗﻔﻨﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺼﺎرﻳﻔﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺪﻧﻴﺎ‬ ‫ﺗﻘﻠﺒﺎت‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻫﺬا اﻻوان‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﺗﻔﻜﺮت‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫اﻵن و‬ ‫ﺗﺮﺗﻴﺒﻬﺎ اﻟﻲ‬ ‫و‬

‫اﻟﺒﺎﻗﻴﺎت اﻟﺼﺎﻟﺤﺎت و‬ ‫ﻟﻲ ﻣﻦ‬ ‫ﻟﺘﻜﻮن‬ ‫ﻓﺎﺣﺒﺒﺖ ﺟﻤﻌﻬﺎ ﻓﻲ رﺳﺎﻟﺔ ﻣﺨﺼﻮﺻﺔ‬ ‫اﻻﻋﻮام‬ ‫ﺗﻘﻀﻲ‬ ‫ﺑﻤﺮور اﻻﻳﺎم و‬

‫دﺧﻠﻪ‬ ‫اﻟﺒﺎب اﻟﺬي‬ ‫ﻟﻜﻨﻲ دﺧﻠﺖ ﺑﻴﺘﻬﺎ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻔﻘﻪ‬ ‫اﺻﻮل‬ ‫ﺗﻠﻚ اﻟﻘﻮاﻋﺪ ﻓﻲ ﻓﻦ‬ ‫اﻟﺪرﺟﺎت و‬ ‫وﺳﻴﻠﺔ اﻟﻲ‬

‫ﻫﻴﺊ ﻟﻜﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﻓﻴﻪ‬

‫ُ‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫اﻻﻋﺘﺮاﺿﺎت و اﻻﻳﺮادات و‬ ‫ﻗﺪ ﻛﺜﺮ ﻓﻴﻪ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﻓﺎﻧﻬﻢ ﻗﺪ دﺧﻠﻮا ﻓﻴﻪ ﻣﻦ‬ ‫اﻻﻛﺜﺮون‬

‫ﻳﻘﻴﻦ ﻋﻦ ﺷﻚ واﻗﻒ ﺑﺤﻴﺎﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎزاﺋﻪ‬ ‫ﻣﻌﺘﺮض‬ ‫ﻳﺨﻠﻮ ﻓﻴﻪ ﺣﻖ ﻋﻦ ﺑﺎﻃﻞ‬ ‫اﻋﺘﺮاض و رد و اﻳﺮاد و ﻻﻳﻜﺎد‬

‫ﻣﻨﻌﺎ ﻓﻴﺪﺧﻞ اﻟﻨﺎﻇﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﻬﻴﺌﻮا ﻟﻠﺪاﺧﻞ ﻓﻴﻪ اﻋﺘﺮاﺿﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﺤﻴﻄﻮا ﺑﻪ ﻋﻠﻤﺎ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ادﺧﻞ ﻓﻴﻪ ﻣﻦ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﺎﺣﺒﺒﺖ‬

‫اﻟﻄﺒﻊ ﻟﻮ ﺧﻠﻲ ﻋﻦ‬ ‫ﺗﺮدد ﻓﺎن‬ ‫ﻻ ﻣﺒﺪﻟﺔ ﻓﻴﻘﻒ ﻋﻠﻲ اﻟﺤﻖ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻐﻴﺮة‬ ‫ﺳﻠﻴﻤﺔ اﻟﻬﻴﺔ ﻏﻴﺮ‬ ‫ﺑﻔﻄﺮة‬ ‫ﻓﻴﻪ‬

‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻳﺮد‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﻣﻦ اﺣﺪ اﻻ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﺤﻖ‬ ‫ﺻﺮف‬ ‫اﻻﻟﻬﻴﺔ‬ ‫ﺑﺎﻟﻔﻄﺮة‬ ‫ﻳﻌﺮف‬ ‫اﻟﺸﺒﻬﺎت‬

‫ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺤﻖ ﻋﺮﻓﻪ‬ ‫و ورد‬ ‫اﻟﻘﻠﺐ ﻏﺎﻓﻼ ﻋﻦ ﻃﺮﻳﻖ اﻟﺸﺒﻬﺔ‬ ‫‪ ،‬ﻓﺎذا ﻛﺎن‬ ‫ﺗﺮﻛﻪ‬ ‫ام‬ ‫ﻗﻠﺒﻪ ﻗﺒﻠﻪ‬ ‫ﻳﺼﺪع‬ ‫اﻟﺤﻖ ﺣﺘﻲ‬

‫او‬ ‫ﻓﻴﻪ ﺣﺘﻲ ﻳﻌﺘﺮﺿﻮا ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺑﺎب ﻟﻢﻳﺘﻔﻜﺮوا‬ ‫اﻟﺮﺳﺎﻟﺔ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻗﺪ دﺧﻠﺖ ﻣﻨﻪ ﻓﻲ‬ ‫و ﻫﺬا اﻟﺒﺎب اﻟﺬي‬ ‫اﻧﺼﻒ‬ ‫ان‬

‫اﺻﻐﻲ اﻟﻴﻪ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﻣﺎ ﻫﻮ‬ ‫ﺗﻌﺮف‬ ‫ﺗﺪﻫﺶ ﻓﺘﺴﺘﻤﻊ اﻟﻴﻪ ﺣﺘﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻔﻮﺳﻬﻢ‬ ‫ﺗﺮﺗﺎع‬ ‫ﺑﻞ ﻟﻐﺮاﺑﺘﻪ‬ ‫ﻳﺮدوا‬ ‫او‬ ‫ﻳﻤﻨﻌﻮا‬

‫ﻛﻦ ﻟﻠﻪ ﻣﻦ اﻟﺸﺎﻛﺮﻳﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻓﺨﺬﻫﺎ‬ ‫ان ﺷﺎء‬ ‫ﻳﻘﺒﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻖ ﻗﻠﺒﻪ‬ ‫وﺟﻮه اﻟﺸﺒﻬﺎت ﻳﺼﺪع‬ ‫ﻏﺎﻓﻼ ﻋﻦ‬ ‫اﻻﻧﺴﺎن‬

‫ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺳﻤﻴﺘﻬﺎ ﻛﻤﺎ ﻫﻲ ﺑﺎﻟﻘﻮاﻋﺪ راﺟﻴﺎ ﻣﻦ اﻟﻠﻪ ﺣﺴﻦ ﺧﺘﺎﻣﻪ ﻓﻲ اﻟﺘﻘﺪﻳﺮ اﻧﻪ ﺑﺎﻻﺟﺎﺑﺔ ﺟﺪﻳﺮ‬ ‫و‬

‫ﻟﻄﺎﻫﺮﻳﻦ ‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻓﻲ ﻗﺪرﺗﻪ‬ ‫اﻟﻮﺟﻮه‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻛﺎﻣﻞ ﻻ ﻧﻘﺺ ﻓﻴﻪ ﺑﻮﺟﻪ ﻣﻦ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﻤﻮﺣﺪون‬ ‫اﻋﻠﻢ اﻧﻪ ﻗﺪ اﺟﻤﻊ‬

‫ﻣﻘﻬﻮر‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﺿﻌﻴﻒ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﺟﺎﻫﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻓﻲ ﺣﻜﻤﺘﻪ ﻓﻠﻴﺲ ﺑﻌﺎﺟﺰ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻓﻲ ﺳﻠﻄﺎﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻓﻲ ﻗﻮﺗﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻋﻠﻤﻪ‬

‫اﺣﺴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺧﻠﻘﻪ ﻋﻠﻲ اﻛﻤﻞ وﺟﻪ‬ ‫ان ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻣﻘﺘﻀﻲ ﻛﻤﺎﻟﻪ ﻓﻲ ﺟﻤﻴﻊ ذﻟﻚ‬ ‫اﻻﺷﻴﺎء و‬ ‫ﻻ ﺑﻌﺎﺑﺚ ﻓﻲ ﺷﺊ ﻣﻦ‬ ‫و‬

‫ﻧﻔﺴﻪ ﻟﻪ‬ ‫ﻋﺮف‬ ‫ﺗﻌﺮﻓﻪ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺧﻠﻘﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ۤاﻳﺔ ﺗﻌﺮﻳﻔﻪ‬ ‫ان‬ ‫اﻛﻤﻞ ﻫﺬا ﻣﻊ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺤﻴﺚ ﻻﻳﻤﻜﻦ اﺣﺴﻦ ﻣﻨﻪ‬ ‫ﻃﻮر‬

‫و‬ ‫ۤاﻳﺔ ﺗﻌﺮﻳﻔﻪ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻓﻲ اﻧﻔﺴﻬﻢ ﺣﺘﻲ ﻳﺘﺒﻴﻦ ﻟﻬﻢ اﻧﻪ اﻟﺤﻖ ﻓﻠﻮ‬ ‫و‬ ‫اﻵﻓﺎق‬ ‫ﺳﻨﺮﻳﻬﻢ ۤاﻳﺎﺗﻨﺎ ﻓﻲ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻟﺬا‬ ‫و‬ ‫ﺑﻪ‬

‫ﻳﻮﺻﻒ ﺑﺎﻟﻨﻘﺺ ﺗﻌﺎﻟﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻦ ذﻟﻚ‬ ‫ان ﻳﻌﺮف و‬ ‫ﻳﺠﺐ‬ ‫و ﻛﺎن‬ ‫ﺻﺎﻧﻌﻬﺎ ﻧﺎﻗﺺ‬ ‫ان‬ ‫ﺗﻌﺮﻓﻪ ﻧﺎﻗﺼﺔ ﻟﺪﻟﺖ ﻋﻠﻲ‬

‫ﺟﺎﻫﻞ‬ ‫ﻻغ او‬ ‫ﺻﺎﻧﻌﻪ ﻋﺎﺑﺚ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻟﺪل‬ ‫اﻟﻠﻐﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﺧﻠﻘﻪ اﻣﺮ واﻗﻊ ﻋﻠﻲ ﻧﻬﺞ اﻟﻌﺒﺚ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻟﻮ‬ ‫ﻋﻠﻮا ﻛﺒﻴﺮا و‬

‫ﺗﻌﺎﻟﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻦ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫و اﻟﺼﻮاب و‬ ‫ﻓﻌﻠﻪ ﻋﻠﻲ ﻧﻬﺞ اﻟﺤﻜﻤﺔ‬ ‫ﺟﺮي‬ ‫ﻋﺎﺟﺰ ﻋﻦ‬ ‫و اﻟﺼﻮاب او‬ ‫ﺑﻨﻬﺞ اﻟﺤﻜﻤﺔ‬

‫اﻟﺬﻳﻦ ﺧﻠﻘﻬﻢ ﻣﺪﻧﻴﻲ اﻟﻄﺒﻊ ﻣﺨﺘﻠﻔﺔ اﻟﻄﺒﺎﻳﻊ ﺟﻬﺎﻻ‬ ‫ﻋﺒﺎده‬ ‫ﺑﻌﺚ ﻓﻲ‬ ‫ان‬ ‫ذﻟﻚ ﻋﻠﻮا ﻛﺒﻴﺮا ﻓﻤﻦ ﻟﻄﻴﻒ ﺣﻜﻤﺘﻪ‬

‫ﻣﻌﻬﻢ‬ ‫و اﻧﺰل‬ ‫اﻟﻲ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ اﻟﺤﻖ‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﺪل ﻫﺪاة‬ ‫ﻣﻨﺬرﻳﻦ ﻣﻌﻠﻤﻴﻦ ﺣﻜﺎﻣﺎ ﺑﻴﻨﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫رﺳﻼ ﻣﺒﺸﺮﻳﻦ‬

‫و‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ ﻣﺎ ﻋﻠﻤﻬﻢ‬ ‫ﻓﺎراد‬ ‫اﻟﺮﺳﻞ‬ ‫ﺑﺎﺑﻼغ‬ ‫اﺣﺘﺞ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻌﻠﻤﻮن‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻮﻧﻮا‬ ‫ﻋﻠﻤﻬﻢ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻜﻤﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬
‫و‬ ‫ﻣﻠﻚ اﻟﺮﺳﻞ ﻧﻮاﺻﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﻠﻖ ﺣﺒﻠﻬﻢ ﻋﻠﻲ ﻏﺎرﺑﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻞ اﻣﺮﻫﻢ اﻟﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺬرﻫﻢ ﻋﻤﺎ ﻟﻢﻳﺒﻴﻦ ﻟﻬﻢ‬

‫ﻟﻢﻳﺒﻠﻐﻮا ﻏﺎﻳﺔ ﻣﺎ ارﻳﺪ ﻣﻦ ﺧﻠﻘﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﻟﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎﻟﻬﻢ‬
‫ۤ‬ ‫ﻟﻮﻻ ذﻟﻚ ﻟﻢﻳﻌﺮﻓﻮا‬ ‫و‬ ‫اﺳﺘﺮﻋﺎﻫﻢ اﻣﺮﻫﻢ‬

‫ﻣﻨﻪ‬ ‫ﻳﻠﺰم‬ ‫ﻓﻲ ﻣﺴﺌﻠﺔ‬ ‫ﻗﻮل‬ ‫ﻓﻜﻞ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﻳﺼﻠﻮا اﻟﻲ ذﻟﻚ ﻓﺨﺬﻫﺎ ﺑﺎﺑﺎ ﻣﻦ اﻟﻌﻠﻢ ﻳﻔﺘﺢ ﻣﻨﻬﺎ اﻟﻒ‬ ‫ان‬ ‫ﻫﻠﻜﻮا ﻗﺒﻞ‬ ‫و‬

‫و‬ ‫اﺗﻘﻨﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫اﺿﺒﻄﻬﺎ‬ ‫اﻟﺴﺪﻳﺪة و‬ ‫اﻟﻤﻘﺪﻣﺔ‬ ‫ﻓﺎﻋﺮف ﻫﺬه‬ ‫ﻋﺎﻃﻞ‬ ‫اﻻﻋﺘﺒﺎر‬ ‫ﻋﻦ ﺣﻠﻴﺔ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ ﺑﺎﻃﻞ‬ ‫ﺧﻼف‬ ‫ﺷﺊ ﻣﻦ‬

‫‪.‬‬ ‫اﻟﺤﺎل‬ ‫ﺗﻔﺼﻴﻞ‬ ‫ﻟﺪي‬ ‫ﻳﻨﻜﺮ ﻓﺮوﻋﻬﺎ‬ ‫ﻗﺎﻋﺪة ﺑﺎﻻﺟﻤﺎل و‬ ‫ﻳﺴﻠﻢ‬ ‫اﻣﺮء‬ ‫ﻓﻜﻢ ﻣﻦ‬ ‫ﺳﻨﺬﻛﺮه‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻣﺎ‬ ‫ﻓﺮع‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺴﻂ ﻻﻳﻈﻠﻢ‬ ‫ﻋﺪل ﻻﻳﺠﻮر و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ان‬ ‫اﻧﻪ ﻗﺪ اﺟﻤﻌﺖ اﻟﻌﺪﻟﻴﺔ ﻋﻠﻲ‬

‫ﻣﻨﻜﺮي اﻟﻌﺪل و‬ ‫ﻣﻦ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻋﻠﻲ‬ ‫رد‬ ‫اﻵﻳﺔ‬ ‫ﻳﻈﻠﻤﻮن و ﻫﺬه‬ ‫اﻧﻔﺴﻬﻢ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻟﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺷﻴﺌﺎ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻻﻳﻈﻠﻢ‬

‫ﻳﺴﺪ ﻋﻠﻲ اﺣﺪ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻤﻦ اﻟﻈﻠﻢ‬ ‫ﻟﻤﺎل‬

‫ۤ‬ ‫ا‬ ‫ﻓﻲ ﺗﺼﺪﻳﻖ اﻟﺘﻔﺼﻴﻞ ﻓﻲ‬ ‫ﺣﺎل و اﻟﺸﺄن‬ ‫ﻓﻲ ﻛﻞ‬ ‫اﻻﺟﻤﺎل ﻣﺼﺪق‬ ‫ﻟﻜﻦ‬

‫ﻳﻌﺎﻗﺒﻪ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻪ‬ ‫ﻳﻨﻬﺎه‬ ‫ﻳﺴﻠﻚ ﺑﺎﺣﺪ ﻃﺮﻳﻘﺎ ﺛﻢ‬ ‫او‬ ‫ﻟﻢﻳﻔﻌﻞ ﻳﻌﺎﻗﺒﻪ ﺑﺘﺮﻛﻪ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﺑﺴﻠﻮﻛﻪ‬ ‫ﻳﺄﻣﺮه‬ ‫ﻃﺮﻳﻘﺎ ﺛﻢ‬

‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺨﺼﻮص‬ ‫ﻣﻨﻪ‬ ‫ﻛﺄن ﻳﺄﻣﺮه ﺑﺎﻟﻌﻤﻮم و ﻛﺎن ﻣﺮاده‬ ‫ﺑﺎﻟﺘﻌﺒﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﻳﺄﻣﺮه‬ ‫ﻳﺨﻔﻲ ﻋﻠﻲ اﺣﺪ اﻣﺮا ﺛﻢ‬ ‫او‬ ‫ﺳﻠﻮﻛﻪ‬

‫ﻣﻦ ﻏﻴﺮ‬ ‫ﻣﺤﺪودا‬ ‫ﻣﻨﻪ‬ ‫و ﻛﺎن ﻣﺮاده‬ ‫ﺑﻤﺮﺳﻞ‬ ‫او ﻳﺄﻣﺮه‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ‬ ‫او‬ ‫ﻋﺎﻗﺒﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﺎم‬ ‫اﺋﺘﻤﺮ‬ ‫ﺑﻴﺎن ﻓﺎذا‬ ‫ﻏﻴﺮ‬

‫ﻫﻮ ﻟﻢﻳﺒﻴﻨﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻤﺠﻤﻞ ﺛﻢ ﻳﻌﺎﻗﺒﻪ ﺑﺘﺮﻛﻪ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ ﻣﺒﻴﻨﺎ‬ ‫او ﻳﺄﻣﺮه‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ‬ ‫او‬ ‫ﺑﻪ ﻋﺬﺑﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺑﻴﺎن ﻓﺎذا ﻟﻢﻳﺄت‬

‫ﻣﻔﺎده‬ ‫ﻳﺨﺎﻃﺒﻪ ﺑﻤﺎ‬ ‫او‬ ‫ﺛﻢ ﻳﻌﺎﻗﺐ اﻟﻌﺎﻣﻞ ﻋﻠﻲ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫اﻟﺬي ﻟﻢﻳﻨﺰل‬ ‫ﻫﻮ ﻳﺤﺐ ﻧﺎﺳﺨﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻜﻠﻔﻪ ﺑﺸﺊ‬ ‫او‬

‫ﻣﻔﺎده‬ ‫ﻳﺨﺎﻃﺒﻪ ﺑﻤﺎ‬ ‫او‬ ‫اﻟﻌﻜﺲ‬ ‫او‬ ‫ﻓﻀﻠﻪ‬ ‫اﻋﺘﻘﺎد‬ ‫و‬ ‫ﺛﻢ ﻳﻌﺎﻗﺐ اﻟﻤﺴﺘﻤﻌﻴﻦ ﺑﺘﺮﻛﻪ‬ ‫اﻟﻔﺮض‬ ‫ﻣﺮاده‬ ‫و‬ ‫اﻟﻔﻀﻞ‬

‫اﻻ‬ ‫ﻻﻳﻌﺮف‬ ‫ﻳﺨﺎﻃﺒﻪ ﺑﻤﺎ‬ ‫او‬ ‫اﻟﻌﻜﺲ‬ ‫او‬ ‫اﻋﺎﻓﺘﻪ‬ ‫و اﻋﺘﻘﺎد‬ ‫ﻟﻢﻳﺒﻴﻦ ﺛﻢ ﻳﻌﺎﻗﺒﻪ ﺑﻔﻌﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﺮﻣﺔ‬ ‫و ﻣﺮاده‬ ‫اﻻﻋﺎﻓﺔ‬

‫و‬ ‫ﻳﺨﺎﻃﺒﻪ ﺑﺎﻟﻤﺘﺸﺎﺑﻪ‬ ‫ﻟﻤﺮاده او‬ ‫ﺛﻢ ﻳﻌﺎﻗﺒﻪ ﺑﻤﺨﺎﻟﻔﺘﻪ‬ ‫ﻣﺮاده‬ ‫ﻟﻢﻳﺒﻴﻦ‬ ‫ﻋﻨﺪه و‬ ‫ﻏﻴﺮ ﻣﺎ‬ ‫ﻋﻨﺪه و ﻛﺎن ﻣﺮاده‬ ‫ﻣﺎ‬

‫ﻳﻘﻴﻦ ﺛﻢ ﻳﺴﺪ ﻋﻠﻴﻪ ﻃﺮﻳﻘﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﻤﻞ ﺑﻌﻠﻢ‬ ‫او ﻳﺄﻣﺮه‬ ‫ﺑﺎﻟﻤﺤﻜﻢ ﻋﺬﺑﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻓﺎذا ﻟﻢﻳﺄت‬ ‫اﻟﻤﺤﻜﻢ‬ ‫ﻛﺎن ﻣﺮاده‬

‫او‬ ‫ﻋﺎﻗﺒﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﻌﻤﻞ ﺑﻪ وﺑﺨﻪ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﻳﻜﻠﻔﻪ ﺑﻤﺎ ﻻﻳﻄﻴﻖ‬ ‫او‬ ‫ﻋﺎﻗﺒﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﻚ ﻋﺬﺑﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫او‬ ‫ﻋﻤﻞ ﺑﺎﻟﻈﻦ‬ ‫ﻓﺎذا‬

‫ﺷﻌﻮر‬ ‫ذﻟﻚ ﻣﻤﺎ ﻻﻳﺴﺘﺤﺴﻨﻪ اﻟﻌﺎﻗﻞ ﻟﻤﻦ ﻟﻪ ادﻧﻲ‬ ‫و اﻣﺜﺎل‬ ‫ﺗﻮﻗﻒ اﻫﻠﻜﻪ‬ ‫ﻻﻳﻌﺮف ﻓﺎذا‬ ‫ﺑﻤﺎ‬ ‫و ﻳﺄﻣﺮه‬ ‫ﻳﺨﺎﻃﺒﻪ‬

‫راﻋﻬﺎ ﺑﺎﻟﻤﺤﺎﻓﻈﺔ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻓﻘﺪ ﺟﻤﻌﺖ‬ ‫و‬ ‫ﺧﺬﻫﺎ‬ ‫اﺧﺮي‬ ‫ﻗﺎﻋﺪة‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﺴﻂ اﻟﺤﻜﻴﻢ‬ ‫اﻟﻌﺪل‬ ‫اﻟﺮب‬ ‫ﻓﻀﻼ ﻋﻦ‬

‫ﺷﻚ‬ ‫ارﺗﺎب‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﺮﻳﺒﺔ ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ازدراﺋﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻬﺎ‬ ‫و اﻳﺎك و اﻟﺘﻬﺎون‬ ‫اﻟﻤﻘﺪﻣﺔ ﻛﻞ ﺷﺊ ﺗﺮﻳﺪ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻟﻚ ﻓﻲ‬

‫ﻋﻠﻴﻬﺎ ‪.‬‬ ‫ﻳﺘﻔﺮع‬ ‫ﻳﻨﻜﺮ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﺪﻳﻬﻴﺔ‬ ‫اﻟﻤﻘﺪﻣﺎت‬ ‫ﻳﺴﻠﻢ‬ ‫اﻣﺮء‬ ‫ﻣﻦ ﻛﻔﺮ ﻫﻠﻚ ﻓﻜﻢ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﺷﻚ ﻛﻔﺮ‬ ‫و‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫اﻟﺬﻳﻦ ﻳﻌﻠﻢ‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد‬ ‫ﻻﻳﻜﻞ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻤﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺘﺄﻟﻬﻮن‬ ‫اﻟﻤﻮﺣﺪون‬ ‫ﻣﻘﺘﻀﻲ ﺣﻜﻤﺔ اﻟﻠﻪ اﻟﺘﻲ اﺟﻤﻊ ﻋﻠﻴﻬﺎ‬

‫و‬ ‫ﻃﺒﺎﻳﻌﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺮاﻧﺎﺗﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ۤاراﺋﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻫﻮاﺋﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻓﻬﺎﻣﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻘﻮﻟﻬﻢ‬ ‫ﻻﺧﺘﻼف‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻔﻴﻦ‬ ‫ﻻﻳﺰاﻟﻮن‬ ‫اﻧﻬﻢ‬

‫ﺛﻢ ﻳﻔﻌﻞ ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻢ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻻﻧﻌﺎم‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻳﺘﻤﺘﻊ‬ ‫ﻳﺄﻛﻠﻮا و ﻳﺘﻤﺘﻌﻮا‬ ‫ﺑﻼدﻫﻢ اﻟﻲ اﻧﻔﺴﻬﻢ ﺣﺘﻲ‬ ‫و‬ ‫اوﺿﺎﻋﻬﻢ‬

‫اﻟﻔﺮوج و‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫اﻟﺪﻣﺎء و ﺗﺒﺎح‬ ‫ﺑﺬﻟﻚ‬ ‫ﻓﻴﺮاق‬ ‫ﻳﻈﻠﻢ ﺑﻌﻀﻬﻢ ﺑﻌﻀﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻐﺸﻢ ﺑﺬﻟﻚ ﺑﻌﻀﻬﻢ ﺑﻌﻀﺎ‬ ‫ﻫﻮاه‬ ‫ﺣﺴﺐ‬

‫ﻋﺎﻗﺒﻬﻢ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻌﻞ ذﻟﻚ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﺎﻧﻪ‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد‬ ‫ﻳﺴﺘﺄﺻﻞ‬ ‫اﻟﺒﻼد و‬ ‫ﻳﻔﺴﺪ ﺑﻪ‬ ‫اﻟﺤﺮث و‬ ‫ﻳﻬﻠﻚ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺒﻄﻞ ﺑﻪ اﻟﻨﺴﻞ‬

‫ﻣﻨﻪ اﻟﻌﺒﺚ‬ ‫و ﻟﺰم‬ ‫ﻓﺴﺎدﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻪ ﺑﻮارﻫﻢ‬ ‫ﻟﺰم‬ ‫ﻟﻢﻳﻌﺎﻗﺒﻬﻢ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و ان‬ ‫ﻣﻨﻪ اﻟﻈﻠﻢ ﻛﻤﺎ ﻋﺮﻓﺖ‬ ‫ﻳﻠﺰم‬ ‫ﻓﺴﺎدﻫﻢ‬

‫و ﻛﺴﺮه‬ ‫ﺛﻢ ﺻﺎﻏﻪ ﺛﺎﻧﻴﺎ‬ ‫ﻛﺴﺮه‬ ‫ﺛﻢ‬ ‫ﻓﺨﺎرا‬ ‫اﻗﺒﺮﻫﻢ ﻛﻤﻦ ﺻﻨﻊ‬ ‫و‬ ‫اﻫﻤﻠﻬﻢ ﺛﻢ اﻣﺎﺗﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺧﻠﻘﻬﻢ‬ ‫اذ‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺨﻠﻖ‬

‫اﻟﺤﻜﻴﻢ ﻣﻦ ﻳﺮاﻋﻲ ﻟﻔﻌﻠﻪ ﻏﺎﻳﺔ ﻓﻤﻦ‬ ‫ﻫﺬا و‬ ‫اﻟﻌﺎﺑﺚ ﻟﻴﺲ ﻏﻴﺮ‬ ‫ﻋﻠﻮا ﻛﺒﻴﺮا اذ‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻦ ذﻟﻚ‬ ‫و ﻫﻜﺬا و‬

‫اﻟﻤﻄﻠﻖ‬ ‫ﻟﻐﻨﺎه‬ ‫ﺗﻠﺤﻘﻪ‬ ‫ﻻﻳﺠﻮز ان‬ ‫اﻟﻐﺎﻳﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻟﺨﻠﻘﻪ اﻟﺨﻠﻖ ﻏﺎﻳﺔ‬ ‫ان ﻳﻌﺘﺮف ان‬ ‫ﺑﺤﻜﻤﺘﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ وﺟﺐ‬ ‫اﻋﺘﺮف‬

‫ﻓﻲ اﻟﻔﻀﻞ ﺑﻴﻦ ﻣﻦ‬ ‫ﺳﻮي‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻳﺘﻔﻀﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻲ ﺧﻠﻘﻪ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫اﻻ ﻓﻀﻠﻪ‬ ‫ﻻﺗﻜﻮن‬ ‫و‬ ‫ﺗﻠﺤﻖ ﺧﻠﻘﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻴﺠﺐ‬

‫ﻓﻌﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﻻن‬ ‫ذﻟﻚ ﻇﻠﻤﺎ ﻣﻨﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﺑﻴﻦ ﻣﻦ ﻳﻮاﻓﻖ‬ ‫و‬ ‫ﺻﻨﻌﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻤﻠﻪ ﺣﻜﻤﺘﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻨﺎﻗﺾ ﻓﻲ ﻓﻌﻠﻪ‬
‫ﻟﻴﺲ اﻟﻤﺤﺴﻦ اﻻ ﻣﻦ ﻳﻮاﻓﻖ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺴﻲء‬ ‫و‬ ‫ﺑﻴﻦ اﻟﻤﺤﺴﻦ‬ ‫ﺷﺘﺎن‬ ‫و‬ ‫ﻋﺒﺚ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﻪ ﻗﺒﻴﺢ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺴﻦ‬

‫ﻳﺘﺨﻠﻖ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻜﻤﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻓﻲ ﺧﻠﻘﻪ‬ ‫ﻳﻀﺎد اﺣﺴﺎن‬ ‫اﻻ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻤﺴﻲء‬ ‫ﻟﻴﺲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﺑﺎﺧﻼق‬ ‫ﻳﺘﺨﻠﻖ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫اﺣﺴﺎن‬

‫اﻻﺣﻴﺎء‬ ‫ﻻ‬ ‫ﻛﺎﻟﺤﺮور و‬ ‫ﻻ اﻟﻈﻞ‬ ‫اﻟﻈﻠﻤﺎت ﻛﺎﻟﻨﻮر و‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻴﺲ اﻟﻘﺮﻳﺐ ﻣﻦ اﻟﻠﻪ ﻛﺎﻟﺒﻌﻴﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫اﺧﻼق‬ ‫ﺑﻀﺪ‬

‫ﻳﺒﻴﻦ ﻟﻬﻢ ﻓﺬﻟﻚ ﻣﻤﺎ ﻳﻮﺟﺐ اﻟﺤﺠﺔ‬ ‫ﺑﻴﺎن‬ ‫ﻟﻢﻳﺴﻮ ﺑﻴﻨﻬﻢ ﻣﻊ اﻧﻪ وﻛﻠﻬﻢ اﻟﻲ اﻧﻔﺴﻬﻢ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ‬ ‫ﻛﺎﻻﻣﻮات و ان‬

‫ﻳﻨﺼﺐ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺤﻜﻤﺔ‬ ‫ﻓﻠﺰم‬ ‫اﻟﺴﺎﺑﻘﺔ‬ ‫اﻟﻘﺎﻋﺪة‬ ‫ﺑﻴﻨﺎ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺷﺮﺣﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻟﺨﻠﻘﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻞ ﻫﻮ اﻳﻀﺎ ﻇﻠﻢ ﻛﻤﺎ اوﺿﺤﻨﺎ‬

‫ﻣﺘﺨﻠﻘﺎ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫و‬ ‫اﺣﺴﺎﻧﻪ ﻓﻲ ﺧﻠﻘﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺻﻨﻌﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻘﺘﻀﻲ ﺣﻜﻤﺘﻪ‬ ‫ﻳﻌﺮف‬ ‫و‬ ‫اﻻداء‬ ‫ﻣﻘﺎﻣﻪ ﻓﻲ‬ ‫ﻳﻘﻮم‬ ‫ﻓﻴﻬﻢ ﻣﻦ‬

‫ﻳﻬﺪﻳﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫اﺧﻼق‬ ‫ﻳﻌﺮﻓﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫اﺣﺴﺎن‬ ‫ﻓﻴﻘﻴﻤﻬﻢ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻏﻴﺮه‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫ﻟﻴﻤﺘﺎز‬ ‫ﺑﺎﺧﻼﻗﻪ ﻋﺎﻣﻼ ﺑﺎرادﺗﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬

‫ﻣﻦ ﺿﻞ ﻓﺎﻧﻤﺎ ﺿﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻨﻔﺴﻪ‬ ‫اﻫﺘﺪي‬ ‫ﺑﻌﺪ ذﻟﻚ ﻓﺎﻧﻤﺎ‬ ‫اﻫﺘﺪي‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺛﻢ ﻣﻦ‬ ‫ﻣﺮﺿﺎة‬ ‫ﻳﻮﻗﻔﻬﻢ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺳﺒﻞ اﻟﻠﻪ‬

‫ﺣﻴﻲ ﻣﻦ ﺣﻴﻲ ﻋﻦ ﺑﻴﻨﺔ ﺛﻢ ﻟﻢﻳﻜﻦ اﻟﻠﻪ ﻟﻴﻈﻠﻤﻬﻢ ﺑﻞ ﻫﻢ اﻧﻔﺴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻫﻠﻚ ﻣﻦ ﻫﻠﻚ ﻋﻦ ﺑﻴﻨﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ‬

‫و‬ ‫اوﺣﻲ اﻟﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﺧﺒﺮﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ ازﻳﺪ ﻣﻤﺎ ﻋﻠﻤﻬﻢ‬ ‫ﻟﻢﻳﺮد‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﺤﺘﺞ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﺑﻤﺎ ﻟﻢﻳﺒﻴﻦ ﻟﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻈﻠﻤﻮن‬

‫ﻋﻠﻴﻨﺎ‬ ‫ان‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫و‬ ‫ﻳﺘﻘﻮن‬ ‫ﻫﺪﻳﻬﻢ ﺣﺘﻲ ﻳﺒﻴﻦ ﻟﻬﻢ ﻣﺎ‬ ‫اذ‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻟﻴﻀﻞ ﻗﻮﻣﺎ ﺑﻌﺪ‬ ‫ﻣﺎﻛﺎن‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ ﻗﻮﻟﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬

‫ﻃﺮق اﻟﺮدي و‬ ‫ﺗﻨﺠﻴﻚ ﻋﻦ‬ ‫اﻟﻬﺪي و‬ ‫اﻟﻲ ﺳﺒﻞ‬ ‫ﺗﺮﺷﺪك‬ ‫ﻛﻠﻴﺔ‬ ‫ﻗﺎﻋﺪة‬ ‫ﻋﻠﻴﻨﺎ ﺑﻴﺎﻧﻪ ﺧﺬﻫﺎ‬ ‫ﻟﻠﻬﺪي و ﻗﺎل ان‬

‫اﻻزدراء‬ ‫اﻟﻨﻈﺮ ﻓﻴﻪ ﺑﻌﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻤﺎ اذﻛﺮ‬ ‫و اﻳﺎك و اﻟﺘﻬﺎون‬ ‫اﻟﻮﻻﻳﺔ‬ ‫ﻣﻘﺒﺎس اﻟﻨﺒﻮة و ﻣﺸﻜﻮة‬ ‫اﻋﺘﻦ ﺑﻬﺎ ﻓﺎﻧﻬﺎ ﻣﻦ‬

‫‪.‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫اﻟﻠﻪ ﻣﺴﻴﺌﺎ ﻋﻦ اﺳﺎﺋﺘﻪ‬ ‫ان ﻻﻳﺮدع‬ ‫اﻟﻐﻨﻲ اﻟﻤﻄﻠﻖ اﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫اﻟﻤﺘﺄﻟﻬﻮن‬ ‫ﻣﻘﺘﻀﻲ اﻟﺤﻜﻤﺔ اﻟﺘﻲ اﺟﻤﻊ‬

‫و‬ ‫ﺧﻠﻖ اﻟﺠﻨﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺮﺳﻞ‬ ‫ارﺳﺎل‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺒﺚ ﻓﻲ اﻟﺘﻜﻠﻴﻒ‬ ‫ﻟﺰم‬ ‫اﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﻤﻨﻊ ﻣﺤﺴﻨﺎ ﻋﻦ اﺣﺴﺎﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﻓﻀﻼ‬

‫ﺑﻴﺎن‬ ‫ﻓﻼ ﻋﻠﻴﻪ اﻻ‬ ‫ﻣﺤﺎل‬ ‫ذﻟﻚ ﻛﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﻧﻔﺴﻪ اﻟﻲ اﻟﺨﻠﻖ‬ ‫او اﻻﺣﺘﻴﺎج‬ ‫اﻟﻮﻋﻴﺪ ﺑﻬﺎ‬ ‫اﻟﻨﺎر و‬ ‫ﺧﻠﻖ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻮﻋﺪ ﺑﻬﺎ‬

‫اﻟﺬوات و‬ ‫ﺣﻔﻆ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻊ اﻟﻔﺮﻳﻘﻴﻦ‬ ‫اﻟﺴﺮب و اﺻﺤﺎب اﻻﻣﺪاد‬ ‫ﺗﺨﻠﻴﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺮﺷﺪ ﻣﻦ اﻟﻐﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻖ ﻣﻦ اﻟﺒﺎﻃﻞ‬

‫ﻟﻴﻬﻠﻚ ﻣﻦ ﻫﻠﻚ‬ ‫ﺣﺎل‬ ‫ﻓﻲ ﻛﻞ‬ ‫اﻟﺼﻔﺎت و اﻵﻻت و اﻻدوات و اﻻﻋﺮاض و اﻻﻋﻤﺎل و اﻻﻗﻮال و اﻻﺣﻮال‬

‫ﻋﻦ ﺑﻴﻨﺔ ﻓﻼﻳﻬﻠﻚ ﻫﺎﻟﻚ‬ ‫ﺑﺎﺧﺘﻴﺎره اﻟﻤﺤﻔﻮظ ﻟﻠﺤﻴﻮة‬ ‫ﻳﺤﻴﻲ ﻣﻦ ﺣﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ ﺑﻴﻨﺔ‬ ‫ﺑﺎﺧﺘﻴﺎره اﻟﻤﺤﻔﻮظ ﻟﻠﻬﻼك‬

‫ﺗﺨﻠﻴﺔ ﺑﻌﺪ‬ ‫و‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻦ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﺑﻤﺪد‬ ‫ﻻﻳﺤﻴﻲ ﺣﻲ اﻻ‬ ‫اﻟﺒﻴﺎن و‬ ‫ﺗﺨﻠﻴﺔ ﺑﻌﺪ‬ ‫و‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻦ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﺑﻤﺪد‬ ‫اﻻ‬

‫ﺑﺬﻟﻚ‬ ‫اﻵﺧﺮون‬ ‫اﺳﺘﻮﺟﺐ‬ ‫اﻟﻘﺮار و‬ ‫ﺑﺌﺲ‬ ‫و‬ ‫ﺟﻬﻨﻢ ﻳﺼﻠﻮﻧﻬﺎ‬ ‫اﻟﻨﺎر دار اﻟﺒﻮار‬ ‫ﺑﺬﻟﻚ‬ ‫اﻻوﻟﻮن‬ ‫ﻓﺎﺳﺘﺤﻖ‬ ‫اﻟﺒﻴﺎن‬

‫اﻃﺎع ﺑﻤﺪد و ﺑﻴﺎن و‬ ‫ﻓﺎﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ اوﻟﻲ ﺑﺎﻟﻄﺎﻋﺔ ﻣﻦ اﻟﻌﺒﺪ ﻻﻧﻪ‬ ‫اﻟﻘﺮار‬ ‫ﻧﻌﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺪﺧﻠﻮﻧﻬﺎ‬ ‫ﺟﻨﺎت‬ ‫اﻟﻨﻌﻴﻢ اﻟﻤﻘﻴﻢ‬

‫ﻣﻦ اﻟﻠﻪ‬ ‫و ان ﻛﺎن ﺑﻤﺪد‬ ‫ﻣﻦ ﻧﻔﺴﻪ‬ ‫اﺳﺎء‬ ‫اﻟﻌﺒﺪ اوﻟﻲ ﺑﺴﻴﺌﺎﺗﻪ ﻣﻦ اﻟﻠﻪ ﻻﻧﻪ‬ ‫اﺑﺪا و‬ ‫اﻟﻴﻬﺎ‬ ‫ﻟﻤﺎاﻫﺘﺪي‬ ‫ﻟﻮﻻ ذﻟﻚ‬

‫و‬ ‫اﻟﻤﺸﺮق‬ ‫ﺷﺌﺖ اﻟﻤﺜﻞ ﻓﺎﻋﺘﺒﺮ ﺑﻀﺮﻳﺮ اﻣﺮﺗﻪ ﺑﺎﻟﺴﻴﺮ اﻟﻲ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﺑﺪا‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫ﻟﻤﺎﻗﻮي‬ ‫ﺗﺨﻠﻴﺘﻪ اﻟﺘﻲ ﻟﻮﻻﻫﺎ‬ ‫و‬

‫ﻓﻤﺸﻲ‬ ‫اﻟﻤﺸﺮق‬ ‫ﻣﺸﻲ اﻟﻲ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫ﺑﻘﻮدك‬ ‫اﻟﻲ اﻳﺔ اﻟﺠﻬﺘﻴﻦ‬ ‫ﺳﻴﺮه‬ ‫ﻻ ﺑﺪ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻤﻐﺮب و‬ ‫ﻧﻬﻴﺘﻪ ﻋﻦ اﻟﺴﻴﺮ اﻟﻲ‬

‫اﻟﻤﻐﺮب‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻧﻔﺴﻪ اﻟﻤﺸﻲ اﻟﻲ‬ ‫و ان اﺧﺘﺎر‬ ‫ﻟﻮﻻ ذﻟﻚ ﻻﻣﺘﻨﻊ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﻤﺸﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻪ‬ ‫ﺑﻘﻮدك و ارﺷﺎدك اﻳﺎه‬

‫ﻗﺎل‬ ‫ﻟﻮﻻ ذﻟﻚ ﻻﻣﺘﻨﻊ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﻤﺸﻲ اﻟﻴﻪ ﻛﺬﻟﻚ ﺗﻘﺪﻳﺮ اﻟﻌﺰﻳﺰ اﻟﻌﻠﻴﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫و ﻗﻮدك‬ ‫ﺑﺴﻠﻮﻛﻚ ﺑﻪ‬ ‫ﻓﻴﻤﺸﻲ‬

‫ﻗﻞ ﻛﻞ ﻣﻦ ﻋﻨﺪ‬ ‫ﻣﺤﻈﻮرا و ﻗﺎل‬ ‫رﺑﻚ‬ ‫و ﻣﺎﻛﺎن ﻋﻄﺎء‬ ‫رﺑﻚ‬ ‫ﻋﻄﺎء‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻫﺆﻻء و ﻫﺆﻻء‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻛﻼ ﻧﻤﺪ‬

‫ﻣﺎ اﺻﺎﺑﻚ ﻣﻦ ﺳﻴﺌﺔ ﻓﻤﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺪﻳﺜﺎ ﻣﺎ اﺻﺎﺑﻚ ﻣﻦ ﺣﺴﻨﺔ ﻓﻤﻦ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻟﻬﺆﻻء اﻟﻘﻮم ﻻﻳﻜﺎدون ﻳﻔﻘﻬﻮن‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻓﻤﺎ‬

‫اﻟﻘﺎﻋﺪة‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺘﻘﻮن‬ ‫ﻫﺪﻳﻬﻢ ﺣﺘﻲ ﻳﺒﻴﻦ ﻟﻬﻢ ﻣﺎ‬ ‫اذ‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻟﻴﻀﻞ ﻗﻮﻣﺎ ﺑﻌﺪ‬ ‫ﻣﺎﻛﺎن‬ ‫و‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫و‬ ‫ﻧﻔﺴﻚ‬

‫ﻓﻲ‬ ‫ﺑﻼزم‬ ‫ﻟﻴﺲ‬ ‫و ﺟﻮدا و‬ ‫ﻓﻀﻼ‬ ‫ان ﻳﺸﺎء‬ ‫اﻻ‬ ‫ﺗﻘﺼﻴﺮه‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻻﻳﻤﻨﻊ اﻟﻤﻘﺼﺮ ﻋﻦ‬ ‫اﻟﺴﺪﻳﺪة ﻋﺮف ان‬

‫و‬ ‫اﻟﻤﺠﺎﻫﺪﻳﻦ‬ ‫و ﻳﺴﺪد‬ ‫ﺳﺒﻠﻪ‬ ‫اﻳﺎه‬ ‫ﺟﻌﻞ ﻟﻪ ﻣﻦ ﻫﺪاﻳﺘﻪ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﺛﻮاﺑﻪ‬ ‫ﺟﻬﺎده و‬ ‫ﻻﻳﻤﻨﻊ اﻟﻤﺠﺎﻫﺪ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻜﻤﺔ‬
‫ﻓﺎﻧﺎ‬ ‫ﻫﺬه اﻟﻘﺎﻋﺪة اﻟﺴﺪﻳﺪة‬ ‫ﻳﺒﻠﻐﻬﻢ اﻟﻲ ﻣﻘﺘﻀﻲ ﺗﻘﺼﻴﺮﻫﻢ ﻓﺎﺣﻔﻆ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻤﺪ اﻟﻤﻘﺼﺮﻳﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺒﻠﻐﻬﻢ اﻟﻲ ﻣﺎ وﻋﺪﻫﻢ‬

‫ﻟﻚ ‪.‬‬ ‫ذ‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻫﻴﻬﻨﺎ ﻣﻮﺿﻊ ﺑﻴﺎﻧﻬﺎ ازﻳﺪ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺄﺗﻲ‬ ‫و ﻟﻀﺮورة‬ ‫ﻟﻢﻧﻘﺪﻣﻬﺎ اﻻ ﻟﺤﻜﻤﺔ‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫و‬ ‫ﻻﻳﻜﻠﻒ اﻟﻠﻪ ﻧﻔﺴﺎ اﻻ وﺳﻌﻬﺎ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﻻﻳﻄﻴﻖ ﻛﻴﻒ‬ ‫ﻋﺒﺪه‬ ‫ﻳﻜﻠﻒ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﻋﺪل‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻣﺤﺎل‬

‫ﻟﻘﺪر‬ ‫ﻟﻮ ﺟﺎﻫﺪ اﻟﻌﺒﺪ وﺳﻌﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻠﻢ اﻧﻪ ﻓﻲ وﺳﻌﻪ‬ ‫ﻋﺒﺪه‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻛﻠﻒ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻄﺎﻗﺔ ﻓﻜﻞ ﻣﺎ ﺛﺒﺖ‬ ‫دون‬ ‫اﻟﻮﺳﻊ‬

‫اﻟﻠﻪ ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻪ‬ ‫ﻛﺬب‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻛﻠﻔﻪ ﺑﻪ ﻓﻘﺪ‬ ‫ان‬ ‫ﺛﺒﻮت‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻊ‬ ‫ﻓﻠﻢاﻗﺪر‬ ‫وﺳﻌﻲ‬ ‫ﺟﺎﻫﺪت‬ ‫اﻧﻲ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻫﻮ ﻳﺰﻋﻢ اﻧﻪ ﻛﻠﻔﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﻜﻠﻒ اﻟﻠﻪ ﻧﻔﺴﺎ اﻻ ﻣﺎ ۤاﺗﻴﻬﺎ‬ ‫و ﻳﻘﻮل‬ ‫ﻓﻴﻨﺎ ﻟﻨﻬﺪﻳﻨﻬﻢ ﺳﺒﻠﻨﺎ‬ ‫ﺟﺎﻫﺪوا‬ ‫اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫ﻳﻘﻮل‬ ‫ﺣﻴﺚ‬

‫ﻳﻜﻠﻒ اﻟﻠﻪ اﻟﻌﺒﺪ ﻣﺎ ﻟﻢﻳﺆﺗﻪ ﻓﺎﻧﻪ ﻟﻴﺲ‬ ‫و ﻛﺬا ﻣﺤﺎل ان‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫اﻓﺘﺮاء‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻤﺎ ﻟﻴﺲ ﻓﻲ وﺳﻌﻪ‬

‫ﺧﺎﻟﻒ‬ ‫و‬ ‫ﺿﻴﻖ ﻋﻠﻲ ﻧﻔﺴﻪ ﺑﻤﺎ ﻟﻢﻳﺆﺗﻪ اﻟﻠﻪ ﻟﻢﻳﻮﺟﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻜﻠﻒ اﻟﻌﺒﺪ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ۤاﺗﺎه‬ ‫ﻓﻲ ﻗﺪرﺗﻪ ﺑﻞ ﻳﻜﻠﻔﻪ ﺑﻤﺎ‬

‫اﻟﺪﻳﻦ اوﺳﻊ‬ ‫و ان‬ ‫ﺿﻴﻘﻮا ﻋﻠﻲ اﻧﻔﺴﻬﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم ان اﻟﺨﻮارج‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل اﻻﻣﺎم‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻨﻴﻔﻴﺔ اﻟﺴﻤﺤﺔ اﻟﺴﻬﻠﺔ‬

‫اﻟﻄﺎﻗﺔ‬ ‫ﺑﻘﺪر‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻠﻒ‬ ‫و‬ ‫ۤاﺗﺎه‬ ‫اﻟﻄﺎﻗﺔ ﻣﻤﺎ‬ ‫ۤاﺗﺎه ﻓﺎن‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫دون‬ ‫ﺑﻞ‬ ‫ۤاﺗﺎه‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻳﻜﻠﻒ اﻟﻌﺒﺪ ﻣﺎ‬ ‫‪ ،‬ﻓﺎذا ﻛﺎن‬ ‫ﻣﻦ ذﻟﻚ‬

‫ﻻﻳﺮﻳﺪ ﺑﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺮﻳﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻜﻢ اﻟﻴﺴﺮ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻛﻤﺎ‬ ‫ﻣﻴﺴﻮرا‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺎ ﻛﻠﻒ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اﻟﻮﺳﻊ‬ ‫ﺑﻘﺪر‬ ‫ﺑﻞ ﻛﻠﻒ ﻛﻞ ﻧﻔﺲ‬

‫اﻋﻄﺎﺋﻪ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫دل‬ ‫اﻟﻤﻴﺴﻮر‬ ‫ﻓﻜﻞ ﻣﻦ ﻟﻢﻳﺼﻞ اﻟﻲ‬ ‫ﺣﺮج‬ ‫ﻣﺎﺟﻌﻞ ﻋﻠﻴﻜﻢ ﻓﻲ اﻟﺪﻳﻦ ﻣﻦ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺴﺮ‬

‫ﺗﺘﻘﻮا اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻗﺎل ان‬ ‫ﻻﻧﻪ‬ ‫ﻋﺪم اﻟﺘﻘﻮي‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻨﺎ ﻟﻨﻬﺪﻳﻨﻬﻢ ﺳﺒﻠﻨﺎ‬ ‫ﺟﺎﻫﺪوا‬ ‫اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻄﻠﺐ ﺣﻘﻪ ﻻﻧﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬

‫ﺻﺪق‬ ‫و‬ ‫اﺗﻘﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﻣﺎ ﻣﻦ اﻋﻄﻲ‬ ‫ﺷﺮح‬ ‫و‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﺘﺼﺪﻳﻖ ﺑﺎﻟﺤﺴﻨﻲ ﻻﻧﻪ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺠﻌﻞ ﻟﻜﻢ ﻓﺮﻗﺎﻧﺎ‬

‫ﻣﺎﻳﻐﻨﻲ ﻋﻨﻪ‬ ‫ﻓﺴﻨﻴﺴﺮه ﻟﻠﻌﺴﺮي و‬ ‫ﺑﺎﻟﺤﺴﻨﻲ‬ ‫و ﻛﺬب‬ ‫اﺳﺘﻐﻨﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻣﺎ ﻣﻦ ﺑﺨﻞ‬ ‫ﻓﺴﻨﻴﺴﺮه ﻟﻠﻴﺴﺮي و‬ ‫ﺑﺎﻟﺤﺴﻨﻲ‬

‫ﻋﻠﻴﻬﻢ اﺧﺮﺟﻨﺎ ﻟﻬﻢ داﺑﺔ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻘﻮل‬ ‫وﻗﻊ‬ ‫و اذا‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫و‬ ‫اﻻﻛﺜﺮﻳﻦ‬ ‫ﺣﺎل‬ ‫ﻛﺸﻒ ﻋﻦ ﺣﻘﻴﻘﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺮدي‬ ‫اذا‬ ‫ﻣﺎﻟﻪ‬

‫اﻟﻨﺎﻗﺪ اﻟﺨﺒﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻨﺖ ﺗﻔﻬﻢ ﻓﺘﺒﻴﻦ ﻟﻠﻨﺎﻇﺮ اﻟﺒﺼﻴﺮ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﺎﻓﻬﻢ‬ ‫ﻻﻳﻮﻗﻨﻮن‬ ‫ﺑﺎﻳﺎﺗﻨﺎ‬
‫ﻛﺎﻧﻮا ۤ‬ ‫ان اﻟﻨﺎس‬ ‫ﺗﻜﻠﻤﻬﻢ‬ ‫اﻻرض‬

‫ﻣﻜﺬب‬ ‫اﻟﻤﺪﻋﻲ ﻋﺴﺮ ﻣﺎ ﻓﻲ اﻟﺪﻳﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺪﻳﻦ‬ ‫ﺣﺮج‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫وﺳﻊ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻪ ﻳﺴﺮ‬ ‫ﻋﺒﺎده‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺎ ﻛﻠﻒ اﻟﻠﻪ‬ ‫ان‬

‫ﻟﻤﺎ‬ ‫و اﻵﺧﺮة و اﻳﺎك و اﻻﻧﻜﺎر‬ ‫ﻛﻠﻴﺔ ﺗﻐﺘﻨﻢ ﺑﻬﺎ ﻓﻲ اﻟﺪﻧﻴﺎ‬ ‫ﻗﺎﻋﺪة‬ ‫اﻟﻠﻪ اﻟﻤﺠﻴﺪ ﺧﺬﻫﺎ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ‬

‫ﻋﻠﻴﻬﺎ ‪.‬‬ ‫ﻳﺘﻔﺮع‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫ﻫﻮ ﻣﺎ ﻟﻢﻳﺘﺪﻧﺲ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﻜﻤﻠﻪ اﻟﻠﻪ اﻻ ﻓﻲ ﻣﻦ ﻳﺤﺐ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻘﻞ اﻟﺨﺎﻟﺺ اﻟﺼﺮﻳﺢ اﺣﺐ اﻟﺨﻠﻖ اﻟﻲ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬

‫و‬ ‫ﻻﻳﺨﺎﻟﻔﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻠﻪ ﺻﺎﺋﺐ ﻳﺼﻴﺐ اﻟﺤﻖ‬ ‫و اﻟﻘﺮاﻧﺎت اﻟﻤﺒﻌﺪة‬ ‫اﻟﻤﻀﻠﺔ‬ ‫اﻻﻣﺎرة و اﻟﺸﻬﻮات‬ ‫اﻟﻨﻔﺲ‬ ‫ﺑﺎدﻧﺎس‬

‫ﻳﻨﻔﻲ ﻣﺎ‬ ‫اﻟﺸﺮع و‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺪﻳﻦ ﻓﻴﺜﺒﺖ ﻣﺎ اﺛﺒﺘﻪ‬ ‫ﺷﺮع‬ ‫ﺷﻴﺌﺎ ﻣﻤﺎ‬ ‫ﻧﻈﺮه‬ ‫ﻻﻳﺨﺎﻟﻒ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻖ ﻣﻌﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻊ اﻟﺤﻖ‬ ‫ﻛﺎن‬

‫و‬ ‫اﻟﺨﻠﻖ‬ ‫ﺻﻼح‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻻﻳﺜﺒﺖ اﻻ ﻣﺎ ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺎﺑﻊ ﻟﻠﻤﻨﻴﺮ‬ ‫و اﻟﻨﻮر‬ ‫ﺷﻌﺎﻋﻪ‬ ‫ﻧﻮر اﻟﺸﺎرع و‬ ‫ﻻﻧﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﻧﻔﺎه‬

‫و ﻻﺗﻀﺮه‬ ‫ﻻﻧﻪ ﻓﻲ ﻧﻔﺴﻪ ﻻﺗﻨﻔﻌﻪ ﻃﺎﻋﺔ ﻣﻦ اﻃﺎﻋﻪ‬ ‫و ﺑﻮاره‬ ‫اﻟﺨﻠﻖ‬ ‫ﻓﺴﺎد‬ ‫ﻻﻳﻨﻔﻲ اﻻ ﻣﺎ ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺛﺒﺎﺗﻪ‬ ‫ﺑﻘﺎؤه و‬

‫ﻛﺎن‬ ‫ﻟﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺨﻠﻖ‬ ‫ﻟﺼﻼح‬ ‫ﻳﻨﻬﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻟﻌﺒﺚ ﺑﻞ ﻳﺄﻣﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻔﺴﻪ‬ ‫ﻟﺼﻼح‬ ‫ﻻﻳﻨﻬﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻼﻳﺄﻣﺮ‬ ‫ﻋﺼﺎه‬ ‫ﻣﻌﺼﻴﺔ ﻣﻦ‬

‫و‬ ‫دﻳﻨﺎ‬ ‫اﻟﻔﻄﺮة‬ ‫ﻟﺬﻟﻚ ﺳﻤﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻟﺼﻼح و اﻟﻔﺴﺎد و‬ ‫ﻣﺎ ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻳﻌﺮف‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻓﻄﺮﺗﻪ‬ ‫ﻧﻮره اذا ﻛﺎن‬ ‫اﻟﻌﻘﻞ ﻣﻦ‬

‫ﻫﻲ‬ ‫ﻓﺎﻟﻔﻄﺮة‬ ‫ذﻟﻚ اﻟﺪﻳﻦ اﻟﻘﻴﻢ‬ ‫اﻟﻔﻄﺮة‬ ‫ﺗﻠﻚ‬ ‫اي‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻻ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻟﺨﻠﻖ اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫اﻟﻠﻪ اﻟﺘﻲ ﻓﻄﺮ‬ ‫ﻗﺎل ﻓﻄﺮة‬

‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ‬ ‫اﻟﺸﺮع و‬ ‫اﺛﺒﺘﻪ‬ ‫اﻟﻤﺒﺪل‬ ‫ﻓﻜﻠﻤﺎ اﺛﺒﺘﻪ اﻟﻌﻘﻞ اﻟﺼﺮﻳﺢ اﻟﺨﺎﻟﺺ ﻏﻴﺮ‬ ‫اﻟﻔﻄﺮة‬ ‫اﻟﺪﻳﻦ ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺪﻳﻦ‬

‫و‬ ‫اﻟﻐﻀﺐ‬ ‫اﻟﺸﻬﻮات و اﺳﺘﻔﺰه‬ ‫ﻏﻠﺐ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻧﺼﺒﻎ ﻓﻲ اﻟﻄﺒﺎﻳﻊ‬ ‫اﻟﻌﺎدات و‬ ‫اﺗﺒﻊ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﻔﺲ‬ ‫ﺑﺎدﻧﺎس‬ ‫ﺗﺪﻧﺲ‬ ‫اذا‬

‫اﻟﻘﺒﺢ ﺣﺴﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺒﺤﺎ‬ ‫ﻋﻨﺪه‬ ‫ﻳﺼﻴﺮ اﻟﺤﺴﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻳﻌﻤﻲ ﻋﻦ اﻟﺤﻖ‬ ‫و ﺑﺪل ﻓﻄﺮة‬ ‫ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﻮاﻣﻴﺲ‬ ‫ﻗﺎده‬

‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫ان‬ ‫ﺗﺮي‬ ‫ﻋﻠﻲ رﻓﻀﻪ ﻛﻤﺎ‬ ‫اﻋﺘﺎد‬ ‫ﻳﺴﺘﻘﺒﺢ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻋﺘﺎده‬ ‫ﻳﺴﺘﺤﺴﻦ ﻣﺎ‬ ‫اﻟﻌﺎدات‬ ‫ﻓﻤﺘﻲ ﻣﺎ اﺗﺒﻊ‬

‫ﻋﻠﻲ ﺗﺮﻛﻪ ﺣﺘﻲ اﻧﻪ ﻟﻮ ﻓﻌﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻢ ﻣﺎ‬ ‫اﻋﺘﺎدوا‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﻳﺴﺘﻘﺒﺤﻮن‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻓﻌﻠﻪ‬ ‫اﻋﺘﺎدوا‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﻳﺴﺘﺤﺴﻨﻮن‬
‫ﻗﺒﺤﺎ ﻓﻲ‬ ‫ﻻﻳﺮي‬ ‫ﻋﻦ ﻋﺎدﺗﻬﻢ‬ ‫اﻻﻧﻜﺎر و اﻟﺨﺎرج‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ اﺷﺪ‬ ‫ﻋﻘﻼء اﻟﻘﻮم و ﻳﻨﻜﺮون‬ ‫ﻳﺴﺘﻘﺒﺤﻪ‬ ‫اﻟﻌﺎدة‬ ‫ﻟﻢﺗﺠﺮ ﺑﻪ‬

‫ﻳﻨﺠﻮ ﻣﻨﻪ‬ ‫ﻻﻳﻜﺎد‬ ‫ﺑﻞ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫اﻟﻐﺮﻗﻲ ﻓﻲ ﻫﺬا اﻟﺒﺤﺮ ﻛﺜﻴﺮ ﻣﻦ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﻣﺤﺎﺳﻦ‬ ‫ﻗﻮم‬ ‫ﻋﻨﺪ‬ ‫ﻗﻮم‬ ‫ﻣﺜﺎﻟﺐ‬ ‫اﺑﺪا ‪،‬‬ ‫ذﻟﻚ‬

‫ﺷﺊ ﻳﺨﻔﻲ ﻋﻠﻴﻪ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫ﺷﻬﻮة‬ ‫ﻏﻠﺒﺖ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫اﻟﺸﻬﻮات‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ ﻗﺪ ﻳﻌﻤﻲ اﻟﻌﻘﻞ ﺑﺴﺒﺐ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﻗﻠﻴﻞ ﻗﻠﻴﻞ‬

‫ﺗﺨﻔﻲ اﻟﻤﻘﺎﺑﺢ‬ ‫اﻟﺸﻬﻮة‬ ‫ﺑﻞ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻳﺼﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻟﺬﻟﻚ ﻗﻴﻞ ﺣﺐ اﻟﺸﺊ ﻳﻌﻤﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺤﺎﺳﻨﻪ‬ ‫ﻋﻨﺪه‬ ‫ﻳﻈﻬﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﺤﻪ‬

‫ﻳﺴﺘﺤﺴﻨﻮن‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻓﻜﺜﻴﺮ ﻣﻦ‬ ‫‪،‬‬ ‫ذﻟﻚ ﺑﺤﺮ ﺿﻞ ﻓﻴﻪ اﻟﺴﻮاﺑﺢ‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫ﺗﺜﺒﺖ ﻣﺤﺎﺳﻦ ﻣﻌﺪوﻣﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻮﺟﻮدة‬

‫ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫ﻳﺮي‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ ﺣﺴﻨﺎ اﺑﺪا ﺑﻞ رﺑﻤﺎ‬ ‫ﻓﻼﻳﺮي‬ ‫اﻣﺎ اﻟﻐﻴﺮ اﻟﻤﺎﺋﻞ اﻟﻴﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺮﻛﻬﺎ ﻟﻤﻴﻠﻬﻢ اﻟﻴﻬﺎ‬ ‫اﻻﺷﻴﺎء و ﻳﺴﺘﻘﺒﺤﻮن‬

‫و‬ ‫ﻛﺒﺮه ۤاﺑﺎؤه‬ ‫و‬ ‫رﺟﻼ ﺑﺎﻧﻪ ﻛﺒﻴﺮ‬ ‫ﻋﺮف‬ ‫ﻗﺪ ﻳﻌﻤﻲ اﻟﻌﻘﻞ ﻋﻦ اﻟﺤﻖ ﺑﻮاﺳﻄﺔ اﻟﻨﻮاﻣﻴﺲ ﻛﻤﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺜﻴﺮا‬ ‫ﻗﺒﺤﺎ‬

‫ﻋﻨﺪه‬ ‫ﺑﺨﻌﺖ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﺖ ﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻔﺴﻪ‬ ‫ﻋﻨﺪه‬ ‫ﺻﻐﺮ‬ ‫و ﺗﻮﻗﻴﺮه و‬ ‫ﺗﻮاﺗﺮ ﻋﻠﻲ ﺳﻤﻌﻪ ﺗﻌﻈﻴﻤﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻧﺸﺄ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﺧﻮاﻧﻪ‬

‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻳﻌﺰم‬ ‫ﻳﻬﻠﻜﻪ ﺑﻞ‬ ‫او‬ ‫ﻳﻬﻠﻚ‬ ‫ﻳﻜﺎد ان‬ ‫ﻳﻌﻈﻢ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺤﻴﺚ‬ ‫و ﺻﻐﺮه‬ ‫ﺧﻔﻔﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫و اﺳﺘﻬﺎن‬ ‫ﺧﺎﻟﻔﻪ رﺟﻞ‬ ‫ﻓﺎذا‬

‫ﻣﺤﻼ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻪ اﻫﻼ‬ ‫و ﻟﻼزدراء‬ ‫ﻣﺴﺘﺤﻘﺎ‬ ‫و اﻻذﻻل‬ ‫ﻟﻼﻫﺎﻧﺔ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻟﻌﻞ ذﻟﻚ اﻟﺮﺟﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻠﻌﻨﻪ‬ ‫و‬ ‫و ﻳﻜﻔﺮه‬ ‫ﻗﺘﻠﻪ‬

‫و ﻳﻨﻜﺮون‬ ‫ﺑﺎﻃﻼ‬ ‫ﻳﻘﻮل و ان ﻛﺎن‬ ‫ﻳﻮﻗﺮوﻧﻪ ﻓﻴﺼﺪﻗﻮﻧﻪ ﻓﻲ ﻛﻞ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻧﺎﻣﻮﺳﻬﻢ ﻳﻌﺰروﻧﻪ‬ ‫اﻟﻘﻮم‬ ‫ﻟﻜﻦ ﺟﻌﻠﻪ‬ ‫و‬

‫ﻣﺨﺎﻟﻔﻪ ﻗﺒﻴﺤﺎ‬ ‫ﻓﻴﺮون‬ ‫ﻏﻠﺐ ﻋﻠﻲ ﻋﻘﻠﻬﻢ‬ ‫اﻟﻨﺎﻣﻮس‬ ‫ﺣﺐ‬ ‫ان‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻘﺎ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﺑﺨﻼﻓﻪ‬ ‫ﻳﻘﻮل‬ ‫ﻛﻞ ﻣﻦ‬

‫و‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻣﺜﻞ ذﻟﻚ ﻣﻦ ﻃﺎﻟﺖ اﻻزﻣﻨﺔ ﻓﻲ ﺗﻮﻗﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻐﺎ ﻣﺎ ﺑﻠﻎ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻣﻮاﻓﻘﻪ ﺣﻘﺎ ﻛﺎﺋﻨﺎ ﻣﺎ‬ ‫رده و‬ ‫ﻳﺠﺐ‬

‫و‬ ‫ﻣﺜﻞ ذﻟﻚ اﻟﻘﻮاﻋﺪ اﻟﻤﺴﻠﻤﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻻﺛﻢ‬ ‫اﻟﻌﺰة‬ ‫اﺧﺬﺗﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻪ رﺟﻞ ﻳﻮﻣﺎ ﻣﺎ ﻛﺒﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﺳﺘﻬﺎن‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﺗﻌﻈﻴﻤﻪ‬

‫ﻣﺨﺎﻟﻔﻪ‬ ‫اﻟﻨﺎس ﻓﻴﻨﻜﺮون‬ ‫ﻳﻐﻠﺐ ﻋﻠﻲ اﻛﺜﺮ‬ ‫ﻧﺎﻣﻮس‬ ‫اﻟﻤﺴﻤﻮﻋﺔ ﻣﻦ اﻻﻛﺎﺑﺮ ﻓﺎﻧﻬﺎ اﻳﻀﺎ‬ ‫اﻟﻨﺎس و‬ ‫ﺑﻴﻦ‬ ‫اﻟﻤﺸﻬﻮرة‬

‫ﻣﺎ ﺳﻤﻌﻮﻫﺎ ﻣﻦ‬ ‫و ﻃﺎل‬ ‫ﻟﻜﻨﻬﻢ اﺧﺬوﻫﺎ ﻣﺴﻠﻤﺔ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ روﻳﺔ‬ ‫اﻟﻘﺎﻋﺪة و‬ ‫ﻓﻲ اﺻﻞ‬ ‫اﻟﺨﻄﺎء‬ ‫ﻟﻌﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻣﺤﺎﻟﺔ‬

‫و رد‬ ‫ﻳﺠﺐ ﺗﺼﺪﻳﻘﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻣﺮ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻗﺪ ﺗﻮاﺗﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ اﺷﺒﺎﻫﻬﻢ ﻓﺰﻋﻤﺘﻬﺎ اﻟﻨﻔﺲ اﻧﻬﺎ ﺣﻖ ﻻﻳﻨﻜﺮ‬ ‫ﻟﺴﺎن‬ ‫ﻛﻞ‬

‫و‬ ‫ﻣﻨﻪ ﺑﺴﺎﺣﻞ‬ ‫ﻓﺎز‬ ‫ﻗﻞ ﻣﻦ‬ ‫اﺧﺮي و‬ ‫ﺗﺴﻔﻞ‬ ‫ﻣﺮة و‬ ‫ﺗﻌﻠﻮ‬ ‫اﻟﺤﻴﺎت و اﻟﺤﻴﺘﺎن‬ ‫ذﻟﻚ اﻳﻀﺎ ﺑﺤﺮ ﻛﺜﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻜﺮﻫﺎ‬

‫اﻟﻨﻮاﻣﻴﺲ‬ ‫ﻓﺎن اﻟﻌﺎدات و‬ ‫ادﻫﻲ‬ ‫و‬ ‫داﻫﻴﺔ ﻫﺬا اﻟﻌﻤﻲ اﻋﻈﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺪ ﻳﻌﻤﻲ اﻟﻌﻘﻞ ﻋﻦ اﻟﺤﻖ ﺑﻮاﺳﻄﻪ ﻏﻠﺒﺔ اﻟﻄﺒﻊ‬

‫ﻛﺜﻴﺮا‬ ‫وﺟﻬﻪ ﺧﻔﻲ ﻳﺸﺘﺒﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻋﻈﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﻋﻈﻢ‬ ‫اﻟﻄﺒﺎع‬ ‫اﻣﺎ ﺷﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ اﺳﻬﻞ‬ ‫و اﻟﻨﺠﺎة‬ ‫وﺟﻮﻫﻬﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻣﺤﺴﻮﺳﺔ‬

‫ﻣﺜﻼ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﺴﻮداء‬ ‫ﻏﻠﺐ‬ ‫ﻣﻘﺘﻀﻴﺎت ﻓﺎذا‬ ‫ﻟﻜﻞ ﻃﺒﻴﻌﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻋﻈﻢ ﻣﻦ اﻟﻐﻴﺮ‬ ‫ﺑﺎﻟﻔﻄﺮة ﻓﺨﻄﺮه‬ ‫ﻟﻴﺲ‬ ‫ﺑﺎﻟﻔﻄﺮة و‬ ‫ﻣﺎ‬

‫ﻳﺪﻋﻲ اﻟﻘﻄﻊ ﻋﻠﻲ ﺷﺊ ﺑﻞ‬ ‫ﻣﻘﺎم‬ ‫ﺣﺘﻲ اﻧﻪ رﺑﻤﺎ ﻳﺼﻞ اﻟﻲ‬ ‫ﻓﺎﺳﺪة‬ ‫ادﻟﺔ‬ ‫و‬ ‫واﻫﻴﺔ‬ ‫ﺧﻴﺎﻻت‬ ‫رﺟﻞ ﻳﺤﺼﻞ ﻟﻪ‬

‫اﻟﻤﺸﺘﺮك و‬ ‫ﻳﻐﻠﺐ ﻋﻠﻲ اﻟﺤﺲ‬ ‫اﻟﺴﻮداوي‬ ‫اﻟﻴﺒﺲ‬ ‫اﻟﻮﺟﻮه ﻓﺎن‬ ‫اﺛﺮ ﺑﻮﺟﻪ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺨﺎرج‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻟﻪ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺸﻬﻮد و‬

‫اﻟﻤﺮﺋﻴﺔ ﻣﻦ اﻟﺸﻌﻠﺔ‬ ‫و ﻳﺮي ﻛﺎﻟﺪاﺋﺮة‬ ‫ﻓﻴﺘﺠﺴﻢ ﻣﺎ ارﺗﺴﻢ ﻓﻴﻬﻤﺎ ﺣﺘﻲ اﻧﻪ رﺑﻤﺎ ﻳﻈﻬﺮ ﻣﺎ ﻓﻴﻬﻤﺎ‬ ‫اﻟﺨﻴﺎل‬ ‫ﻋﻠﻲ‬

‫ﻣﺮض‬ ‫ﻣﻊ اﻧﻪ‬ ‫اﻟﻤﺸﺎﻫﺪة و اﻟﻌﻴﺎن‬ ‫ﺑﺴﺮﻋﺔ ﻓﻴﺪﻋﻲ ﺻﺎﺣﺒﻪ‬ ‫اﻟﻨﺎزل‬ ‫ﻣﻦ اﻟﻘﻄﺮ‬ ‫اﻟﻤﺤﺴﻮس‬ ‫اﻟﺨﻂ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺠﻮاﻟﺔ‬

‫و‬ ‫ﻓﻲ ﺧﻴﺎﻟﻪ‬ ‫ﺗﺼﻮر‬ ‫ﺣﺘﻲ‬ ‫ﻣﺪة‬ ‫اﻟﺘﻔﻜﺮ ﻓﻲ ﺷﺊ‬ ‫ادام‬ ‫ادﻧﺎﻫﺎ ﻳﺤﺼﻞ ﻟﻤﻦ‬ ‫و ﻟﻬﺬا اﻟﻤﺮض درﺟﺎت‬ ‫ﻏﻠﺐ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻣﻌﻬﺎ‬ ‫ﺷﺎب‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﻣﻐﺪي‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻤﺮاح‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻣﻦ اﻟﻮاﻗﻊ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ اﻟﻘﻄﻌﻲ اﻟﻌﻴﺎﻧﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺸﺎﻫﺪة‬ ‫ﺗﺠﺴﻢ ﻓﻴﺪﻋﻲ‬

‫ﺧﻴﺎﻻت‬ ‫ﻳﺤﺼﻞ ﻟﻪ ﻓﻲ ﺣﺴﻪ اﻟﻤﺴﻤﻲ ﺑﺒﻨﻄﺎﺳﻴﺎ‬ ‫و‬ ‫اﺣﺘﺮﻗﺖ ﺑﺤﺮارﺗﻬﺎ ﻳﺼﻴﺮ ﻣﺎﻟﻴﺨﻮﻟﻴﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻔﺎﺳﺪة‬ ‫اﻟﺼﻔﺮاء‬

‫ﻓﻲ ﻧﻔﺴﻪ ﻗﺪ ﺗﺠﺴﻢ‬ ‫ﺧﻴﺎل‬ ‫ﻟﻴﺲ اﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻴﻦ‬ ‫رأي‬ ‫راﻫﺎ‬
‫ۤ‬ ‫ﻳﺤﻠﻒ اﻧﻪ‬ ‫اﻻﻧﻜﺸﺎف و‬ ‫ﻣﺠﺴﻤﺔ ﻣﺤﺴﻮﺳﺔ ﻟﻪ ﻓﻴﺪﻋﻲ‬

‫اﻟﻄﻌﺎم ﻳﺮي‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻋﻨﺪه‬ ‫ﻛﻞ ﻣﺎ ﻳﺤﻀﺮ‬ ‫ﺑﻬﺬا اﻟﻤﺮض و ﻛﺎن‬ ‫رﺟﻞ‬ ‫ﻣﺮض‬ ‫اﻧﻪ ﻗﺪ‬ ‫اﻟﺜﻘﺎت‬ ‫ﻣﺜﻞ ﻣﺎ ﺣﻜﻲ ﺑﻌﺾ‬

‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻃﻌﺎﻣﻲ اﺑﺮا ﻟﺘﻘﺘﻠﻮﻧﻲ ﺑﻬﺎ‬ ‫ﺗﺠﻌﻠﻮن‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻗﺘﻠﻲ‬ ‫ﻋﺎزﻣﻮن‬ ‫اﻧﺘﻢ‬ ‫و ﻳﻘﻮل‬ ‫ﻗﺘﻠﻪ‬ ‫اﻟﻨﺎس ﺑﺎرادة‬ ‫ﻳﺘﻬﻢ‬ ‫اﺑﺮا و‬ ‫ﻓﻴﻪ‬

‫ﻳﺄﻛﻞ ﺷﻴﺌﺎ‬ ‫و ﻣﺎﻛﺎن‬ ‫ﺗﻠﺒﺴﻮا ﻋﻠﻲ‬ ‫ﺗﺮﻳﺪون ان‬ ‫اﻧﺘﻢ‬ ‫ﻻﻳﺼﺪق و ﻳﻘﻮل‬ ‫ﻟﻪ اﻧﻪ ﻟﻴﺲ ﻛﺬﻟﻚ‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا ﻳﺤﻠﻔﻮن‬ ‫ﻛﻠﻤﺎ‬

‫ﻋﻠﻲ ﻗﺘﻞ‬ ‫اﻳﻘﺪم‬ ‫ﻗﺎﻟﻮا‬ ‫ﻋﺪل‬ ‫ﺛﻘﺔ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻨﺪك‬ ‫اﻟﺮﺟﻞ ﻛﻴﻒ ﺣﺎﻟﻪ‬ ‫ﻓﻼن‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫ﻗﺎﻟﻮا‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫رﻗﻮا‬ ‫و‬ ‫ﺿﻌﻒ‬ ‫اذا‬ ‫ﺣﺘﻲ‬

‫ﻧﻌﻢ ﻓﻠﻤﺎ اﺗﻮا ﺑﺎﻟﺮﺟﻞ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺗﺄﻛﻞ‬ ‫ﻗﺎﻟﻮا اذا اﺗﺎك ﺑﻄﻌﺎم‬ ‫ﻻ‬ ‫ﻋﺪاوة ﻗﺎل‬ ‫ﺑﻴﻨﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻗﺎﻟﻮا اﺑﻴﻨﻚ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻣﺴﻠﻢ‬ ‫اﻣﺮء‬

‫وﺿﻌﺖ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺘﻠﻲ‬ ‫و اردت‬ ‫اﻧﺖ اﻳﻀﺎ ﻋﺎدﻳﺘﻨﻲ‬ ‫ﻓﻼن‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫اﺑﺮا ﻗﺎل‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻋﻨﺪه رأي‬ ‫وﺿﻌﻪ‬ ‫و اﺗﺎه ﺑﻄﻌﺎم و‬
‫اﻟﻤﺎء ﺟﺮوا و ﻻﻳﻘﺪر ان ﻳﺸﺮب‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻓﻴﺮي‬ ‫ﻗﺪ ﻳﺤﺼﻞ ﻣﺜﻞ ذﻟﻚ ﻟﻤﻦ ﻋﻀﻪ اﻟﻜﻠﺐ اﻟﻜﻠﺐ‬ ‫اﻟﻄﻌﺎم اﺑﺮا و‬

‫ﻳﺘﺠﺴﻢ ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ ﻟﻴﺒﺴﻪ ﻳﺠﻔﻒ اﻟﺒﻨﻄﺎﺳﻴﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﻨﺞ‬ ‫ﻣﺎء‬ ‫ﻛﺜﻴﺮا ﻣﺎ ﻳﺤﺼﻞ ذﻟﻚ ﻟﺸﺎرﺑﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﺪﺧﻠﻪ‬ ‫ﻣﺎء و‬

‫ﺑﺸﺊ ﻣﻦ‬ ‫ﻋﺒﺮة‬ ‫ﻫﻜﺬا ﻓﻼ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻪ‬ ‫و ﺣﺸﺮت‬ ‫ﻛﻠﻤﻪ اﻟﻤﻮﺗﻲ‬ ‫اﻟﺴﻤﺎء و‬ ‫ﺻﻌﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫رأي‬ ‫ﻳﺰﻋﻢ اﻧﻪ‬ ‫اﻟﺨﻴﺎﻻت و‬

‫ﻋﻤﺎ‬ ‫اﻻﻋﺘﺪال و‬ ‫اﻟﺮﺟﻞ ﺑﻪ ﻋﻦ ﺷﺒﻪ‬ ‫و ﻻﻳﺨﺮج‬ ‫ﻗﻠﻴﻼ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻟﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻓﻘﺪ‬ ‫ﻫﺬه اﻻﻧﻜﺸﺎﻓﺎت و ﻫﺬا اﻟﻤﺮض‬

‫ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻓﻜﺮه‬ ‫اﺷﺘﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻞ ﻣﻦ ﺗﺪﺑﺮ ﻓﻲ اﻣﺮ‬ ‫اﻻﻋﺘﺪال و‬ ‫اﻟﺮﺟﻞ ﺑﻪ ﻋﻦ‬ ‫و ﻳﺨﺮج‬ ‫ﻗﺪ ﻳﺸﺘﺪ‬ ‫اﻟﻨﺎس و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ اﻏﻠﺐ‬

‫ﺑﻜﺜﺮة‬ ‫ﻛﺒﻌﺾ ﻣﻦ ﻳﺤﺼﻞ ﻟﻪ‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ذﻫﻨﻪ‬ ‫اﻟﺨﻴﺎل‬ ‫ﻣﻦ ذﻫﻨﻪ ﻟﻤﺎ ﺗﺤﺠﺮ‬ ‫ﻻﻳﻜﺎد ﻳﺨﺮج‬ ‫ﻳﺄﻧﺲ ﺑﻪ ﺑﺤﻴﺚ‬

‫ﻟﻮ اﺳﺘﺪﻟﻠﺖ ﺑﺠﻤﻴﻊ‬ ‫و‬ ‫اﺑﺪا‬ ‫ﻋﻦ ذﻫﻨﻪ‬ ‫ﺗﺨﺮج‬ ‫ﻻﺗﻜﺎد‬ ‫ﺷﺒﻬﺎت‬ ‫اﻻﺣﺘﻤﺎﻻت‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﻜﻮك‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﺒﻬﺎت‬ ‫ﻣﺮاﺟﻌﺔ‬

‫اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم ادﻻء‬ ‫ﺷﻌﺮﻳﺔ ﻣﻊ اﻧﻬﻢ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و ﺧﻴﺎﻻت‬ ‫ادﻟﺔ واﻫﻴﺔ‬ ‫اﻟﻬﺪي‬ ‫ادﻟﺔ اﺋﻤﺔ‬ ‫ﻳﺮي‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ ﺑﻞ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب و‬

‫‪ ،‬ﺗﻐﻴﺮت اﻟﺒﻼد و‬ ‫ذﻟﻚ ﻻﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺠﺞ اﻟﻠﻪ اﻟﺒﺎﻟﻐﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ اﻟﻠﻪ اﻟﻨﺎﻃﻘﺔ‬ ‫ﻋﺒﺎده و‬ ‫ﺣﺠﺞ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﺑﻼده و‬ ‫ﻓﻲ‬

‫ﻳﺘﻀﻌﻒ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻠﻤﺸﺎﻛﻠﺔ‬ ‫اﻟﺴﻮداء‬ ‫ﻛﻞ دﻟﻴﻞ ﻳﻨﺎﺳﺐ ﻃﺒﻊ‬ ‫ﻧﻈﺮه‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺴﻮداء ﻳﺘﻘﻮي‬ ‫ﻣﻦ ﻏﻠﺐ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﻣﻦ ﻋﻠﻴﻬﺎ‬

‫و ﺗﺮك اﻟﺠﻬﺎد و اﻻﻋﺮاض و‬ ‫اﻟﺠﺒﻦ‬ ‫ﻛﺎن ﻣﺆداه اﻻﻧﺰواء و‬ ‫ﻛﻞ دﻟﻴﻞ‬ ‫ﻳﺘﻘﻮي ﻋﻨﺪه‬ ‫ﻣﺜﻼ‬ ‫ﻳﻀﺎده‬ ‫ﻛﻞ دﻟﻴﻞ‬

‫ﻳﺘﻀﻌﻒ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻮداء‬ ‫ذﻟﻚ ﻣﻤﺎ ﻳﻨﺎﺳﺐ ﻃﺒﻊ‬ ‫اﻣﺜﺎل‬ ‫و‬ ‫اﻟﻔﺴﺎد‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻔﺮﻳﻖ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻄﻼق‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﻘﺎق‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻮﺣﺪ‬

‫ﻋﺪاوﺗﻪ ﺑﺎدﻧﻲ ﺷﺊ‬ ‫و‬ ‫ﻏﻀﺒﻪ‬ ‫و ﻳﺜﺎر‬ ‫ﻋﻠﻲ رﺟﻞ ﻓﻴﻜﺜﺮ ﻏﻀﺒﻪ‬ ‫اﻟﺼﻔﺮاء‬ ‫ﻗﺪ ﻳﻐﻠﺐ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫ﻳﻜﻮن ﻣﺆداه اﺿﺪاد‬

‫ﻳﺸﺒﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻜﻔﺮﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻌﺎدﻳﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ‬ ‫و ﻳﺘﺒﺮء‬ ‫ﺑﺎدﻧﻲ ﺷﺊ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻟﻌﻠﻪ ﻻﻳﻘﺘﻀﻲ ﻛﻞ ذﻟﻚ اﻟﻐﻀﺐ ﻓﻴﻠﻌﻦ‬ ‫و‬

‫ﻋﻠﻲ ﻣﻦ ذﻛﺮ‬ ‫ﻳﺮد‬ ‫ﺑﻞ ﻳﺴﺘﻘﺒﺢ ذﻟﻚ ﺑﻞ‬ ‫و اﻟﻤﺪاراة‬ ‫ﺣﺴﻦ اﻟﻤﺴﺎﻣﺤﺔ‬ ‫وﺟﻮه‬ ‫ﻳﺨﻔﻲ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻃﺒﻌﻪ‬ ‫اﻟﺴﺒﺎع‬

‫و اﻟﻀﺮب و‬ ‫اﻻﺧﺬ‬ ‫اﻻﻧﺘﻘﺎم و‬ ‫ادﻟﺔ‬ ‫اﻟﻨﺎس و ﻳﺘﻘﻮي ﻋﻨﺪه‬ ‫اﻟﺴﺘﺮ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻔﻮ‬ ‫اﻻﻏﻀﺎء و‬ ‫ﻳﺴﺘﻘﺒﺢ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺴﻨﻬﺎ‬

‫و اﻵراء و‬ ‫اﻟﻨﻬﻲ ﻋﻦ اﻟﻤﻨﻜﺮ‬ ‫ﺑﺎﻟﻤﻌﺮوف و‬ ‫اﻻﻣﺮ‬ ‫و اﻟﺠﻬﺎد و اﻟﺪﻓﺎع و‬ ‫اﻟﻄﻴﺶ‬ ‫و اﺟﺮاء اﻟﺤﺪود و‬ ‫اﻟﺒﻄﺶ‬

‫ﻏﻠﺐ اﻟﺒﻠﻐﻢ ﻋﻠﻲ رﺟﻞ‬ ‫و اذا‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫و اﻣﺜﺎل‬ ‫اﻟﺘﻜﺎﻟﻴﻒ اﻟﺼﻌﺒﺔ‬ ‫اﻟﻨﺎس و‬ ‫اﻟﺘﺸﺪﻳﺪ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺼﺎﻟﺢ اﻟﻤﺮﺳﻠﺔ‬

‫و‬ ‫اﻟﺸﻬﻮة‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﺗﺮك‬ ‫و‬ ‫اﻟﺪﻋﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺼﺎﻟﺤﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻏﻀﺎء‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺪاﻫﻨﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺪاراة‬ ‫ادﻟﺔ‬ ‫ﻋﻨﺪه‬ ‫ﻳﺘﻘﻮي‬

‫ﺑﺎﻟﻤﻌﺮوف و‬ ‫اﻻﻣﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺨﻔﻲ ﻋﻠﻴﻪ وﺟﻪ اﻟﻨﻬﻲ ﻋﻦ اﻟﻤﻨﻜﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺨﻔﺾ‬ ‫اﻟﻤﻴﻮﻻت و اﻻﺗﺼﺎﻻت و اﻟﻌﻤﺎرات و‬

‫اﻟﺪم‬ ‫ﻏﻠﺐ‬ ‫اذا‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﻳﻨﺎﺳﺒﻬﺎ‬ ‫و اﻟﺠﻬﺎد و‬ ‫اﻟﻐﻀﺐ ﻓﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫و اﻟﻐﺎرة و‬ ‫اﻟﻘﺘﻞ‬ ‫و اﺟﺮاء اﻟﺤﺪود و‬ ‫اﻟﺴﻴﺎﺳﺔ‬

‫و‬ ‫اﻻدﺑﺎر‬ ‫و‬ ‫اﻻﻗﺒﺎل‬ ‫ﺳﺮﻋﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻐﻀﺐ‬ ‫ﺳﺮﻋﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻴﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﻬﻮة‬ ‫و‬ ‫ادﻟﺔ اﻟﻤﺤﺒﺔ‬ ‫ﻋﻨﺪه‬ ‫ﻳﺘﻘﻮي‬ ‫ﻋﻠﻲ رﺟﻞ‬

‫و‬ ‫اﻟﻜﺒﺮﻳﺎء‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﻄﺶ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﺠﺎﻋﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﺨﺎوة‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻮ اﻟﻬﻤﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻻرﺗﻔﺎع‬ ‫و‬ ‫اﻻﺗﺼﺎل‬ ‫و‬ ‫اﻻﻳﺼﺎل‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺠﻠﺔ‬

‫اﻟﺼﺒﺮ ﻋﻠﻲ‬ ‫و اﻟﺤﺰم و‬ ‫اﻟﺘﺪﺑﻴﺮ‬ ‫و اﻻدﺑﺎر و‬ ‫اﻟﺰﻫﺪ‬ ‫اﻻﻋﺮاض و‬ ‫ﻳﺨﻔﻲ ﻋﻠﻴﻪ وﺟﻪ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫اﻟﺠﻼل و اﻣﺜﺎل‬

‫ﺑﻘﻴﺪ اﻟﻄﺒﺎﻳﻊ ﻋﻠﻲ ﻣﺎ وﺻﻔﺖ ﻳﻌﻤﻲ ﻋﻦ‬ ‫ﻣﻘﻴﺪا‬ ‫اﻟﻌﻘﻞ‬ ‫ﻓﺎذا ﺻﺎر‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫و اﻣﺜﺎل‬ ‫اﻟﺘﺒﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﺜﺒﺖ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﻮاﻳﺐ‬

‫ﺑﻤﺎ ذﻛﺮﻧﺎ‬ ‫ﻣﻘﻬﻮرة‬ ‫اﻏﻠﺒﻬﺎ‬ ‫ﺗﺮي اﻟﻌﻘﻮل‬ ‫ﺗﺘﺒﻌﺖ‬ ‫اذا‬ ‫اﻧﺖ‬ ‫و ﻻﻳﺒﺼﺮه و‬ ‫اﻟﻮاﻗﻊ‬ ‫اﻟﻌﺪل‬ ‫اﻟﺤﻖ‬

‫ﻳﻄﻮل‬ ‫ﻣﻤﺎ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﺷﺮﺣﻪ ﻓﻲ‬ ‫ﻟﻜﻞ رأﻳﺖ ﻣﻨﻬﻢ ﻣﻘﺎﻣﺎ‬ ‫و‬

‫وﺣﺪﻫﺎ‬ ‫اﻟﻌﻘﻮل‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻻﻳﺠﻮز اﻻﻋﺘﻤﺎد‬ ‫اﻻﻣﺮ ﻛﺬﻟﻚ‬ ‫اﻻﻣﻮر ﻓﺎذا ﻛﺎن‬ ‫ﻋﻘﻠﻴﻦ ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ ﻓﻲ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫و ﻟﺬا ﻻﺗﺮي‬

‫اﻟﺪﻟﻴﻞ اﻟﻌﻘﻠﻲ ﻟﻴﺲ‬ ‫ان‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ادﻋﺖ اﻟﻘﻄﻊ ﻓﻤﻦ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺴﺘﻘﻴﻢ‬ ‫اﻟﻘﺴﻄﺎس‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﻮﻳﻢ‬ ‫ﺑﺎﻟﻤﻴﺰان‬ ‫ﻟﻢﺗﻮزن‬ ‫ﻣﺎ‬

‫و‬ ‫ﺻﺪق‬ ‫ﻫﻮ ﺣﺠﺔ ﻓﻘﺪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻀﻌﻴﻔﺔ اﻟﻤﻨﺼﺒﻐﺔ اﻟﻤﻠﻮﺛﺔ‬ ‫اﻟﻌﻘﻮل‬ ‫اراد‬ ‫اذا‬ ‫اﺟﺎد‬ ‫و‬ ‫ﺑﺤﺠﺔ ﻓﻘﺪ اﺣﺴﻦ‬

‫ﻋﻦ اﻟﻤﻴﻞ اﻟﻲ‬ ‫اﻟﻤﻌﺼﻮم‬ ‫اﻟﻌﺪل‬ ‫اﻟﻤﻴﺰان‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﻮﻳﻢ‬ ‫ﺑﺎﻟﻤﻴﺰان‬ ‫اﻟﺴﻠﻴﻤﺔ اﻟﻤﻮزوﻧﺔ‬ ‫اﻟﻌﻘﻮل‬ ‫اراد‬ ‫اذا‬ ‫اﺻﺎب‬

‫ذو اﻟﻠﺴﺎن اﻟﻌﺪل‬ ‫ﻏﻴﺮ اﻟﺤﻖ‬

‫ﻛﻌﺐاﻻﺣﺒﺎر‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫و اﻟﻤﺮوي‬ ‫اﺣﻤﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ‬ ‫ﻗﻮل‬ ‫ﻋﻨﻚ‬ ‫ﻓﺪع‬

‫اﻟﺒﺎري‬ ‫ﺟﺪﻧﺎ ﻋﻦ ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﻋﻦ‬ ‫روي‬ ‫ﺣﺪﻳﺜﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻮﻟﻬﻢ‬ ‫اﻧﺎس‬ ‫ﺧﺬ ﻋﻦ‬ ‫و‬
‫ﺑﻬﺬه اﻟﻤﻐﻴﺮات‬ ‫ﻣﺸﻴﺒﺔ وﺟﺐ ﻓﻲ اﻟﺤﻜﻤﺔ ﻧﺼﺐ ﻋﻠﻢ ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻣﺪﻧﺴﺎ‬ ‫و اﻟﻌﻘﻮل‬ ‫ﺿﻌﻴﻔﺔ‬ ‫اﻻﺣﻼم‬ ‫ﻟﻤﺎ ﻛﺎﻧﺖ‬ ‫و‬

‫ﺳﻮاء‬ ‫ﻣﺎ ﺧﺎﻟﻔﻪ ﻳﺠﺐ اﺟﺘﻨﺎﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻪ ﻓﻤﺎ واﻓﻘﻪ ﻳﺠﺐ اﺗﺒﺎﻋﻪ‬ ‫اﻟﻌﻘﻮل اﻟﺮﺟﻮع‬ ‫وﺟﺐ ﻋﻠﻲ ﺳﺎﻳﺮ‬ ‫اﻟﻤﺒﺪﻻت و‬

‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ﺑﺤﺬاﻓﻴﺮﻫﺎ ﻣﻊ‬ ‫اﻟﻌﻘﻮل‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺎ اﺟﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ارش اﻟﺨﺪش و‬ ‫ﻣﺎ دوﻧﻪ اﻟﻲ‬ ‫او‬ ‫ذﻟﻚ ﻓﻲ اﻟﺘﻮﺣﻴﺪ‬ ‫ﻛﺎن‬

‫ﻣﻦ‬ ‫ﺣﻜﻤﻬﺎ ﻟﻴﺲ‬ ‫ان‬ ‫اﺗﻔﺎﻗﻬﺎ ﻛﺎﺷﻒ ﻋﻦ‬ ‫ﻻن‬ ‫ﻻ رﻳﺐ ﻳﻌﺘﺮﻳﻪ‬ ‫ﺻﺪق‬ ‫و‬ ‫ﺷﻮاﺋﺒﻬﺎ ﻓﺬﻟﻚ ﺣﻖ ﻻ ﻣﺮﻳﺔ ﻓﻴﻪ‬

‫ﻣﻨﻪ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻧﻮر‬ ‫اﻟﻤﺸﺘﺮﻛﺔ ﺑﻴﻨﻬﺎ اﻟﺘﻲ ﻫﻲ‬ ‫اﻟﻔﻄﺮة‬ ‫ﺑﻞ ﻫﻮ ﻣﻦ ﺟﻬﺔ‬ ‫اﻟﻤﺬﻛﻮرة‬ ‫ﺟﻬﺔ اﻧﻐﻤﺎرﻫﺎ ﻓﻲ اﻟﺸﻮاﺋﺐ‬

‫ﻟﻪ ﻣﺎ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﺻﺮاط‬ ‫اﻟﻤﺴﺘﻘﻴﻢ‬ ‫اﻟﺼﺮاط‬ ‫ۤاﻳﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻖ ﻓﺎﻧﻪ اﻟﺪﻳﻦ اﻟﻘﻴﻢ‬ ‫ﻧﻈﺮه‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫ﺗﻌﻮد و‬ ‫اﻟﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺪﺋﺖ‬

‫اﻧﻲ ﻟﻚ ﺑﺎﻟﻈﻔﺮ ﺑﻤﺜﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺠﺔ‬ ‫و ﻧﻈﺮه‬ ‫ﻏﻴﺮ اﻟﻤﺸﻴﺐ‬ ‫اﻟﻤﻌﺼﻮم‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ ﺣﻴﻨﺌﺬ اﻟﻌﻘﻞ‬ ‫اﻟﺴﻤﻮات و اﻻرض و ﻻن‬

‫اﻟﻌﻘﻞ ﻓﻴﻤﺎ‬ ‫ﺑﺮأي‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻔﻴﻦ اﻻ ﻣﻦ رﺣﻢ رﺑﻚ ﻓﻼﺗﻌﺘﻦ ﺑﻌﺪ ذﻟﻚ‬ ‫ﻻﻳﺰاﻟﻮن‬ ‫اﻧﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻤﺎﺗﺤﻂ ﺑﻬﺎ ﻋﻠﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ‬

‫اﻟﻔﻄﺮة‬ ‫ﻫﻮ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﻗﻄﻊ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻣﻄﺎﺑﻘﺎ ﻣﻊ ذﻟﻚ اﻟﻌﻘﻞ‬ ‫و ان‬ ‫اﺧﺘﻠﻒ ﻓﻴﻪ‬

‫ﻋﻨﺎ‬ ‫ﻓﻴﺄﺧﺬه‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻓﻬﻢ‬ ‫و ان‬ ‫ﻓﻬﻢ ﻳﺸﺎﻫﺪ ﻣﺎ ﻗﻠﻨﺎ‬ ‫ﻛﺎن ذا‬ ‫ﻓﻤﻦ‬

‫اﻳﻀﺎ‬ ‫ﻳﺨﺘﻠﻔﺎن‬ ‫ﻟﻌﻞ اﻟﻤﺘﺮاﻓﻌﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻬﻢ ﻛﻼﻣﻪ اﻳﻀﺎ ﺑﺎﻟﻌﻘﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ ذﻟﻚ اﻟﺤﻜﻢ‬ ‫ان اﻟﺮﺟﻮع‬ ‫ﻗﺎﺋﻞ‬ ‫و ان ﻗﺎل‬

‫ان ﻳﻜﻮن‬ ‫اﻟﺤﻜﻤﺔ اﻟﺘﻲ اﻗﺘﻀﺖ ﻧﺼﺐ اﻟﺤﻜﻢ اﻗﺘﻀﺖ‬ ‫اﻗﻮل‬ ‫اﻟﺤﻜﻢ ﻣﻦ ﻗﻮﻟﻪ ﻓﻜﻴﻒ اﻟﻤﺨﻠﺺ‬ ‫ﻣﺮاد‬ ‫ﻓﻲ ﻓﻬﻢ‬

‫ﺳﻠﻤﺎ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﻓﺬﻟﻚ ﻋﻠﻴﻪ ﻻ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺘﺮاﻓﻌﻴﻦ‬ ‫اﻻﺑﻼغ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻠﻪ اﻟﺤﺠﺔ اﻟﺒﺎﻟﻐﺔ‬ ‫اﻻﻳﺼﺎل‬ ‫و‬ ‫اﻻﺑﻼغ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﻴﺎن‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﺑﻠﺴﺎن‬ ‫ﻓﻴﻌﺮﻓﻬﻤﺎ اﻟﺤﻜﻢ اﻟﻮاﻗﻌﻲ‬ ‫ﻏﻴﺮه‬ ‫اﻟﺘﻔﻬﻴﻢ ﻋﻠﻴﻪ ﻻ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻓﺎﻻﺑﻼغ و‬ ‫رﺿﻴﺎ ﺑﺤﻜﻤﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺮاﻓﻌﺎ اﻟﻴﻪ‬ ‫ﻻﻣﺮه و‬

‫و‬ ‫ﺣﺠﺔ ﺣﺠﺔ‬ ‫ﻟﺬي ﻣﻘﺎل ﻣﻘﺎل و ﻟﺬي‬ ‫ﺣﺘﻲ ﻻﻳﺒﻘﻲ‬ ‫اﻻﻋﺬار‬ ‫ﻳﻘﻄﻊ‬ ‫اﻻرﺷﺎد و‬ ‫ﻳﻮﻗﻔﻬﻤﺎ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﻤﺮاد و‬ ‫ﻳﻔﻬﻤﻬﻤﺎ‬

‫اﻟﻴﻪ اﻧﻪ ﺣﻜﻢ اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻟﺮاد‬ ‫ﻟﻢﻳﻔﻬﻢ ﺣﻜﻤﻪ ﺑﺤﻴﺚ ﻳﻘﻄﻊ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﺗﻔﻬﻴﻤﻪ‬ ‫و‬ ‫اﺑﻼﻏﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻜﻢ ﺣﻜﻢ ﺑﻘﻮﻟﻪ‬ ‫ﻻن‬ ‫ذﻟﻚ‬

‫اذا‬ ‫اﻧﻪ‬ ‫ﻫﺬه اﻟﻘﺎﻋﺪة‬ ‫اﻟﻔﺼﻞ ﻓﻲ‬ ‫ﻫﺬا اﻟﻤﻘﺎم ﻓﺎﻟﻘﻮل‬ ‫اﻟﺤﻜﻢ ﻓﻲ ﻏﻴﺮ‬ ‫ﻟﺰوم‬ ‫ﻗﺪ ﻋﺮﻓﺖ‬ ‫و‬ ‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻓﻠﻴﺲ ﺑﺤﻜﻢ‬

‫اﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫روي ان‬ ‫ﺑﺎﻟﻐﺎ ﻣﺎ ﺑﻠﻎ ﻫﻮ اﻟﺤﺠﺔ اﻟﺘﻲ ﻻ ﻣﺮﻳﺔ ﻓﻴﻬﺎ ﻛﻤﺎ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺷﺊ ﻛﺎﺋﻨﺎ ﻣﺎ‬ ‫اﻟﻌﻘﻮل‬ ‫اﺗﻔﻘﺖ‬

‫ﻓﻲ‬ ‫ﺗﻨﺎزﻋﺘﻢ‬ ‫و ان‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫اﻟﻤﻨﺼﻮب ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻲ اﻟﺤﺎﻛﻢ‬ ‫رده‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺎ اﺧﺘﻠﻔﺖ ﻓﻴﻪ ﻓﻴﺠﺐ‬ ‫و‬ ‫ﻻ رﻳﺐ ﻓﻴﻪ‬

‫ﻓﻴﻤﺎ‬ ‫ﻳﺤﻜﻤﻮك‬ ‫ﺣﺘﻲ‬ ‫ﻻﻳﺆﻣﻨﻮن‬ ‫رﺑﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻼ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫و‬ ‫اوﻟﻲ اﻻﻣﺮ ﻣﻨﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺮﺳﻮل‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻓﺮدوه‬ ‫ﺷﺊ‬

‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﺘﻌﺮﻳﻒ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﻴﺎن‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺴﻠﻴﻤﺎ‬ ‫ﻳﺴﻠﻤﻮا‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻧﻔﺴﻬﻢ ﺣﺮﺟﺎ ﻣﻤﺎ ﻗﻀﻴﺖ‬ ‫ﻻﻳﺠﺪوا‬ ‫ﺷﺠﺮ ﺑﻴﻨﻬﻢ ﺛﻢ‬

‫اﻧﺰﻟﻨﺎ اﻟﻴﻚ اﻟﺬﻛﺮ‬ ‫ﻳﺘﻘﻮن و ﻗﺎل و‬ ‫ﻫﺪﻳﻬﻢ ﺣﺘﻲ ﻳﺒﻴﻦ ﻟﻬﻢ ﻣﺎ‬ ‫اذ‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻟﻴﻀﻞ ﻗﻮﻣﺎ ﺑﻌﺪ‬ ‫و ﻣﺎﻛﺎن‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺷﺄﻧﻪ‬

‫اﻟﻮﻻﻳﺔ‬ ‫ﻣﺼﺒﺎح‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻣﺸﻜﻮة اﻟﻨﺒﻮة و اﻗﺘﺒﺴﻨﺎه‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺬي اﺳﺘﻨﺒﻄﻨﺎه‬ ‫ﻫﺬا ﻫﻮ‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻟﻴﻬﻢ اﻵﻳﺔ‬ ‫ﻧﺰل‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﻟﻠﻨﺎس‬ ‫ﻟﺘﺒﻴﻦ‬

‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺮأي و اﻟﻬﻮي ﻳﻜﻮن‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ ﻣﻦ اﻟﻤﻨﺎﻫﻲ ﻋﻦ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺎ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺴﺘﻘﻴﻢ‬ ‫و وزﻧﺎه ﺑﺎﻟﻘﺴﻄﺎس‬

‫ﺳﺘﺒﺪ ﺑﺮ ﻳﻪ ﻫﻠﻚ ‪.‬‬ ‫أ‬ ‫ا‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻻﺳﺘﺒﺪاد ﺑﺎﻟﻌﻘﻮل اذ‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫ﺧﻠﻖ اﻟﻠﻪ اﻟﺨﻠﻖ‬ ‫ﻻن‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻘﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻠﻪ ﻋﻠﻲ ﺧﻠﻘﻪ اﻻ ﺑﺎﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﻻﺗﻘﻮم‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ اﻟﺒﺎﻟﻐﺔ اﻟﻜﺎﻣﻠﺔ‬ ‫ان‬ ‫اﻋﻠﻢ‬

‫ﻻﻳﻤﻜﻦ وﺻﻮﻟﻬﻢ اﻟﻴﻬﺎ اﻻ ﺑﺎﻟﺪﻻﻟﺔ‬ ‫و ﺟﻮده و‬ ‫اﺳﺘﻔﺎدﺗﻬﻢ ﻣﻦ ﻓﻀﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻫﻲ اﻟﺘﻔﻀﻞ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﻟﻐﺎﻳﺔ‬ ‫ﻻﻳﻜﻮن‬

‫اﻟﺘﺮﻫﻴﺐ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﺑﺎﻟﺘﺮﻏﻴﺐ‬ ‫و اﻟﻌﺪل و ﻻﻳﻈﻬﺮان‬ ‫ﻻ ﻧﻬﻲ اﻻ ﺑﺎﻟﻔﻀﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻻ اﻣﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﻬﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻻ دﻻﻟﺔ اﻻ ﺑﺎﻻﻣﺮ‬ ‫و‬

‫اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﺑﺎراءة اﻟﻤﺨﻮف اﻟﻤﻬﻮل و ﺣﺼﻮل‬ ‫ﻻ ﺗﺮﻫﻴﺐ اﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻘﻴﻦ ﺑﻪ‬ ‫و ﺣﺼﻮل‬ ‫اﻟﻔﻀﻞ‬ ‫ﺑﺎراءة‬ ‫ﻻ ﺗﺮﻏﻴﺐ اﻻ‬ ‫و‬

‫ﻣﺎ ﻇﻦ اﻧﻪ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ان‬ ‫ﻻﺣﺘﻤﺎل‬ ‫ﻻﻳﺮﻫﺐ ﻋﻨﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﺮﻏﺐ اﻟﻴﻪ‬ ‫اﻟﻤﻈﻨﻮن‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺸﻜﻮك‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺠﻬﻮل‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﺑﻪ‬

‫ﻋﻦ اﻟﻤﻨﻬﻲ‬ ‫اﻻﻧﺘﻬﺎء‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻻﻣﺮ اﻻ ﺑﻌﺪ اﻟﻴﻘﻴﻦ ﺑﺎﻻﻣﺮ‬ ‫ﻓﻼﻳﻘﻮم اﻻﻳﺘﻤﺎر‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻪ ﻣﺮﻫﻮﺑﺎ ﻋﻨﻪ‬ ‫ﻣﺮﻏﻮب‬

‫و‬ ‫اﻟﻤﻈﻨﻮﻧﺔ ﻻﺗﻮﺻﻞ اﻟﻲ اﻟﻐﺎﻳﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺸﻜﻮﻛﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺪﻻﻟﺔ اﻟﻤﺠﻬﻮﻟﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﺑﻌﺪ اﻟﻴﻘﻴﻦ ﺑﺎﻟﻨﻬﻲ ﻓﺎﻧﻬﻤﺎ ﻋﻴﻦ اﻟﺪﻻﻟﺔ‬

‫اﻳﺪي‬ ‫ﻣﺎ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻻﺗﻬﻴﺞ اﻟﻨﻔﺲ اﻟﻲ ﻃﻠﺒﻬﺎ ﻛﻤﺎ ﻋﺮﻓﺖ ﻓﻮﺟﺐ ﺗﺤﺼﻴﻞ اﻟﻌﻠﻢ ﻓﻲ ﻛﻞ ﻣﻜﻠﻒ ﺑﻪ ﻗﻠﻴﻼ ﻣﻦ ﻛﺜﻴﺮ‬
‫اﺿﻄﺮت‬ ‫اﻟﺘﻲ‬ ‫ﺑﺎﻟﻀﺮورة‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻳﺠﺪه‬ ‫ﻫﻮ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ﻻﻳﺨﻠﻮ ﻣﻦ اﻣﺮﻳﻦ اﻣﺮ ﻟﻴﺲ ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻟﻴﻮم‬ ‫اﻟﻨﺎس‬

‫و‬ ‫ﻻ رﻳﺐ ﻳﻌﺘﺮﻳﻪ‬ ‫و اﻟﺼﺪق اﻟﺬي‬ ‫ﻻ ﻣﺮﻳﺔ ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﻟﻬﺎ ﻓﻬﻮ اﻟﺤﻖ‬ ‫و اﻻذﻋﺎن‬ ‫ﺑﻬﺎ‬ ‫ﺑﺼﺎﻳﺮﻫﻢ اﻟﻲ اﻟﺘﺼﺪﻳﻖ‬

‫ﻗﻮم و ﻳﻨﻜﺮه‬ ‫ﻳﺜﺒﺘﻪ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫اﻣﺮ ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺸﻴﺘﻪ ﻛﻤﺎ ﻋﺮﻓﺖ‬ ‫و ﻣﺤﺎل‬ ‫ﻫﻮ ﻣﻤﺎ دﻋﺎﻫﻢ اﻟﻠﻪ اﻟﻴﻪ ﺑﺎﻟﺴﻨﺔ ارادﺗﻪ‬

‫اﻳﻘﺎﻓﻬﻢ ﻋﻠﻲ اﻟﺤﻖ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻨﺼﺐ ﺣﻜﻤﺎ ﻟﺮﻓﻌﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻤﺎ ﺳﺒﻴﻠﻪ ذﻟﻚ وﺟﺐ ﻓﻲ اﻟﺤﻜﻤﺔ اﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫ۤاﺧﺮون‬

‫وﺟﺪوه‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﺟﻤﻌﻮا‬ ‫ذﻟﻚ اﻟﺤﻜﻢ ﻣﻤﺎ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ان‬ ‫ﺗﻠﻚ اﻟﺤﻜﻤﺔ ﺑﻌﻴﻨﻬﺎ ﺗﻘﺘﻀﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻮاﻓﻖ ﻟﻠﻮاﻗﻊ‬

‫و‬ ‫ﻳﺮﺟﻌﻮا اﻟﻲ ﺣﻜﻤﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻖ ﺑﻌﺪ ﻋﺮﻓﺎﻧﻪ ﺣﺘﻲ ﻳﺘﺮاﻓﻌﻮا اﻟﻴﻪ‬ ‫ﻟﻢﻳﻨﻜﺮوا‬ ‫اﻟﺤﺎﺻﻠﺔ ﻓﻲ ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ ﻟﻮ‬ ‫ﺑﺎﻟﻀﺮورة‬

‫ﻳﻌﺮﻓﻬﻢ اﻟﺤﻖ ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺒﻴﻦ ﻟﻬﻢ ذﻟﻚ اﻟﺤﻜﻢ ﻣﺎ اﺧﺘﻠﻔﻮا ﻓﻴﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﺗﻠﻚ اﻟﺤﻜﻤﺔ ﺑﻌﻴﻨﻬﺎ ﺗﻘﺘﻀﻲ‬ ‫ﻳﺴﻠﻤﻮا ﻻﻣﺮه و‬

‫ﻋﻠﻮا‬ ‫اﻟﻌﺒﺚ ﺗﻌﺎﻟﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻦ ذﻟﻚ‬ ‫ﻟﺰم‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﺋﺪة‬ ‫اﻟﺨﻠﻖ‬ ‫ﻟﻮﺟﻮد‬ ‫ﺛﻢ ﻟﻢﻳﺘﺤﻘﻖ‬ ‫ﻓﺎﺋﺪة‬ ‫ﻟﻮﺟﻮده‬ ‫اﻻ ﻟﻢﻳﺘﺤﻘﻖ‬ ‫و‬

‫اﻟﻌﻨﺎد‬ ‫ﺑﻴﻨﻬﻢ‬ ‫ﻓﻴﻘﻮم‬ ‫اﻫﻮاﺋﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ۤاراﺋﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻜﻞ اﻟﻠﻪ ﻗﻮﻣﺎ ﻣﺨﺘﻠﻔﻴﻦ اﻟﻲ ﻋﻘﻮﻟﻬﻢ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺤﻜﻤﺔ‬ ‫ﻛﺒﻴﺮا ﻓﻤﺤﺎل‬

‫ﺑﺬﻟﻚ ﺧﻠﻘﻪ ﻋﺒﺜﺎ‬ ‫ﻓﻴﻜﻮن‬ ‫ﻻ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﻴﻨﻬﻢ ﺑﺎﻟﻘﺴﻂ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻴﻨﻬﻢ‬ ‫ﻟﻠﺨﻼف‬ ‫ﻻ راﻓﻊ‬ ‫و اﻟﻘﺘﺎل و اﻟﺘﻌﺎدي و اﻟﺘﺒﺮي و‬

‫ﻟﻠﻨﺎس ان ﻳﺪﻋﻮا‬ ‫ﻻ ﺑﺪ‬ ‫و‬ ‫واﻗﻊ‬ ‫ﺧﻼف‬ ‫ﺣﻜﻤﺘﻪ ﻧﺎﻗﺼﺔ ﻛﻤﺎ ﻣﺮ ﻓﺎﻟﺤﻜﻤﺔ اﻟﻜﺎﻣﻠﺔ ﺗﻮﺟﺐ ﻧﺼﺐ اﻟﻌﻠﻢ ﻟﻜﻞ‬ ‫و‬

‫اﻟﻤﺼﺒﻮب‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫اﻟﻤﻨﺼﻮب و‬ ‫اﻟﻲ ذﻟﻚ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫و ﻳﻨﻔﺮوا‬ ‫اﻫﻮاﺋﻬﻢ ﻓﻲ ﻛﻞ ﻣﺎ اﺧﺘﻠﻔﻮا ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ۤاراﺋﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻘﻮﻟﻬﻢ‬

‫ﻻﻣﺮه‬ ‫اﻟﺘﺴﻠﻴﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻟﺤﻜﻤﻪ‬ ‫و اﻻذﻋﺎن‬ ‫اﻟﺘﻲ وﺟﺪوﻫﺎ ﻓﻲ ﺑﺼﺎﺋﺮﻫﻢ اﻟﻲ اﻟﺘﺼﺪﻳﻖ ﺑﻪ‬ ‫اﻟﺬي اﺿﻄﺮوا ﺑﺎﻟﻀﺮورة‬

‫و‬ ‫ﺧﺎﻟﻒ ﻧﺒﻴﻪ ﻓﻲ ﺑﺮﻫﺎﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻓﻲ ﺳﻠﻄﺎﻧﻪ‬ ‫ﺿﺎد‬ ‫ﻗﻨﻊ ﺑﻌﻘﻠﻪ ﻓﻲ ﻣﺎ ﻫﻨﺎﻟﻚ ﻓﻘﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻤﻦ ﻟﻢﻳﻔﻌﻞ ذﻟﻚ‬

‫ﻣﻦ اوﺻﻴﺎﺋﻪ اﻟﺬﻳﻦ ﻫﻢ ﻓﻲ اﻻﻓﻖ اﻻﻋﻠﻲ‬ ‫او‬ ‫ﻧﺒﻴﻪ اﻟﻤﺼﻄﻔﻲ‬ ‫او‬ ‫اﻧﺎ رﺑﻜﻢ اﻻﻋﻠﻲ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اوﺻﻴﺎﺋﻪ ﻓﻲ اﻳﻤﺎﻧﻪ ﺑﻞ‬

‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﺑﺬﻟﻚ ﻧﻄﻖ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫اوﺻﻴﺎﺋﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺒﻲ‬ ‫و ﻗﻮل‬ ‫ﺣﻜﻤﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻗﻮل‬ ‫ﻓﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠﺔ‬ ‫ﻳﻘﻮل اﻗﻮل‬ ‫ﻻﻧﻪ‬

‫دﻋﻮا اﻟﻲ‬ ‫اذا‬ ‫اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ‬ ‫ﻛﺎن ﻗﻮل‬ ‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ اﻧﻤﺎ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻻﻃﻴﺎب ﺻﻠﻮات‬ ‫اﻻﺋﻤﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺳﻨﺔ اﻟﻨﺒﻲ‬ ‫و‬

‫و ذم‬ ‫ﺗﻜﻔﻴﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻨﺎ ﻋﻘﻮﻻ‬ ‫ان ﻳﻘﻮﻟﻮا ان‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻟﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻃﻌﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻘﻮﻟﻮا ﺳﻤﻌﻨﺎ‬ ‫ان‬ ‫رﺳﻮﻟﻪ ﻟﻴﺤﻜﻢ ﺑﻴﻨﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬

‫اﻟﻠﻪ ﻟﻴﺤﻜﻢ ﺑﻴﻨﻬﻢ ﺛﻢ ﻳﺘﻮﻟﻲ ﻓﺮﻳﻖ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب ﻳﺪﻋﻮن‬ ‫اﻟﻢﺗﺮ اﻟﻲ اﻟﺬﻳﻦ اوﺗﻮا ﻧﺼﻴﺒﺎ ﻣﻦ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫ﻗﻮﻣﺎ‬

‫ﻓﻴﻤﺎ ﺷﺠﺮ ﺑﻴﻨﻬﻢ ﺛﻢ‬ ‫ﻳﺤﻜﻤﻮك‬ ‫ﺣﺘﻲ‬ ‫ﻻﻳﺆﻣﻨﻮن‬ ‫رﺑﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻼ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫و‬ ‫ﻓﺼﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻌﺮﺿﻮن‬ ‫ﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ‬

‫اﻟﺬي‬ ‫اﻻﻣﺮ‬ ‫ان‬ ‫اﺑﺼﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻇﻬﺮ ﻟﻤﻦ ﻧﻈﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺴﻠﻤﻮا ﺗﺴﻠﻴﻤﺎ ﻓﺘﺒﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻧﻔﺴﻬﻢ ﺣﺮﺟﺎ ﻣﻤﺎ ﻗﻀﻴﺖ‬ ‫ﻻﻳﺠﺪوا‬

‫اﻵراء و اﻻﻫﻮاء و‬ ‫ﻻ ﻣﺤﻴﺺ ﻋﻨﻪ اﻟﻲ‬ ‫اﺧﺘﻼف و‬ ‫اﻟﻲ ﺣﻜﻢ ﻣﻦ ﻟﻴﺲ ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻛﺎن ﻣﺮده‬ ‫ﻛﺎﺋﻨﺎ ﻣﺎ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ﻓﻴﻪ‬

‫ﻓﻬﺬه‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺤﻖ‬ ‫ان ﻟﻢﺗﻌﺮض‬ ‫اﻟﺬﻛﺮ اﻟﺤﻜﻴﻢ ﻓﻲ ذﻟﻚ ﻣﺎ ﺗﻀﻄﺮ اﻟﻲ ﺗﺼﺪﻳﻘﻪ‬ ‫اﻵﻳﺎت و‬ ‫ﺳﺘﺘﻠﻲ ﻋﻠﻴﻚ ﻣﻦ‬

‫ﻻوﻟﻴﺎﺋﻪ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻦ ﻣﻦ اﻟﺸﺎﻛﺮﻳﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻌﻴﺶ ﺑﻬﺎ اﻟﻤﻬﺞ ﻓﺨﺬﻫﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﻠﻮب‬ ‫ﻣﻮات‬ ‫ﺗﺤﻴﻲ ﺑﻬﺎ‬ ‫اﺧﺮي‬ ‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫ﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ ‪.‬‬ ‫ا‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫اﻟﺤﺠﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﺑﺎﻟﺤﺠﺔ‬ ‫ﻻﺗﻜﻮن‬ ‫اﻟﺪﻻﻟﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻐﺎﻳﺔ ﻻﺗﻈﻬﺮ اﻻ ﺑﺎﻟﺪﻻﻟﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﻟﻐﺎﻳﺔ‬ ‫ﻻﻳﻜﻮن‬ ‫اﻟﺨﻠﻖ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻤﺎ ﻋﺮﻓﺖ‬

‫اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫و ان ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻻ ﺑﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ ﻗﺎﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و ان ﺗﻜﻮن‬ ‫اﻟﺨﻠﻖ ﻣﻜﻠﻔﻴﻦ ﻻ ﺑﺪ‬ ‫دام‬ ‫اﻻ ﺑﺎﻟﻌﻠﻢ ﻓﻤﺎ‬ ‫ﻻﺗﻘﻮم‬

‫و‬ ‫ﺑﻔﻨﺎﺋﻪ ﻳﺒﻘﻲ اﻟﻐﺎﻳﺔ ﻓﻲ اﻟﻐﻴﺐ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺒﻄﻼﻧﻬﺎ ﻳﻔﻨﻲ اﻟﺪﻟﻴﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺬﻫﺎﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﻴﻨﻬﻢ ﺗﺒﻄﻞ اﻟﺤﺠﺔ‬ ‫اذ‬ ‫ﺑﺎﻗﻴﺎ ﺑﻴﻨﻬﻢ‬

‫و ان ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻣﻦ اﻟﺤﻜﻴﻢ ﻓﻼ ﺑﺪ‬ ‫ﻣﺤﺎل ان ﻳﺼﺪر‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻇﻬﻮرﻫﺎ ﻳﺤﺼﻞ اﻟﻌﺒﺚ ﻓﻲ اﻟﺨﻠﻖ‬ ‫و ﺑﻌﺪم‬ ‫ﻟﻢﺗﻈﻬﺮ‬

‫ﻣﺤﺼﻠﺔ ﻟﻠﻌﻠﻢ ﻓﻼ ﺑﺪ ﻣﻦ‬ ‫و اﻣﺎرات‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ ﻻﻳﺤﺼﻞ اﻻ ﻣﻦ ادﻟﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ ﺑﻜﻞ ﻣﻜﻠﻒ ﺑﻪ ﻓﻲ ﻛﻞ ﻋﺼﺮ ﺑﺎﻗﻴﺎ‬

‫و‬ ‫دﺧﻞ اﻟﺒﻴﺖ ﻣﻦ ﺑﺎﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺮﻓﻬﺎ ﻣﻦ ﻃﻠﺒﻬﺎ‬ ‫و ﻗﺮن‬ ‫اﻟﻤﻮرﺛﺔ ﻟﻠﻌﻠﻢ ﻓﻲ ﻛﻞ ﻋﺼﺮ‬ ‫و اﻻﻣﺎرات‬ ‫اﻟﺪﻻﺋﻞ‬ ‫ﺑﻘﺎء‬

‫و‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﺑﻮار‬ ‫ﺑﺨﻔﺎﺋﻬﺎ‬ ‫ﻻن‬ ‫اﻻﻋﺼﺎر‬ ‫و‬ ‫اﻟﺪﻫﻮر‬ ‫ﻓﻲ ﻣﺮ‬ ‫اﻻﻣﺎرات‬ ‫و‬ ‫ﺗﻠﻚ اﻻدﻟﺔ‬ ‫ﺧﻔﺎء‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺤﻜﻤﺔ‬ ‫ﻻﻳﺠﻮز‬

‫زﻋﻢ اﻟﻌﺒﺚ ﻓﻲ ﺧﻠﻖ‬ ‫ﻣﻄﻠﻘﺎ‬ ‫اﻻﻣﺎرات‬ ‫ﺗﻠﻚ‬ ‫ﺧﻔﺎء‬ ‫ﻻﻳﺤﺼﻞ اﻟﻌﺒﺚ ﻣﻦ اﻟﺤﻜﻴﻢ ﻓﻤﻦ زﻋﻢ‬ ‫و‬ ‫اﺳﺘﻴﺼﺎﻟﻪ‬
‫ﻛﻞ ﻣﻦ ﻃﻠﺒﻬﺎ‬ ‫اﻻﻣﺎرات و‬ ‫ﻓﻲ ﻣﻌﺮﻓﺔ ﺗﻠﻚ‬ ‫اﻟﻨﺎس ﻳﺘﻔﺎﺿﻠﻮن‬ ‫اﻧﻤﺎ‬ ‫ﻋﻠﻮا ﻛﺒﻴﺮا و‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻋﻦ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻜﻴﻢ‬

‫و‬ ‫ﻟﻨﺜﻴﺒﻨﻬﻢ‬ ‫اي‬ ‫ﻓﻴﻨﺎ ﻟﻨﻬﺪﻳﻨﻬﻢ ﺳﺒﻠﻨﺎ‬ ‫ﺟﺎﻫﺪوا‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﺗﻲ اﻟﺒﻴﺖ ﻣﻦ ﺑﺎﺑﻪ وﺻﻞ اﻟﻴﻬﺎ اﻟﺒﺘﺔ‬ ‫و‬

‫ﺑﺎﻳﺘﻤﺎر‬ ‫اﻻ‬ ‫ﺑﺎﻻﻣﺘﺜﺎل و اﻻﻣﺘﺜﺎل ﻻﻳﻜﻮن‬ ‫اﻻ‬ ‫ﻻﺗﻜﻮن‬ ‫اﻟﻄﺎﻋﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﻋﻠﻲ اﻟﻄﺎﻋﺔ‬ ‫ان اﻟﺜﻮاب ﻻﻳﻜﻮن‬ ‫ﻣﻦ اﻟﺒﻴﻦ‬

‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﺛﻮاﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﺔ‬ ‫اﻣﺮه‬ ‫ﻓﻤﻦ ﺟﺎﻫﺪ ﻓﻲ اﻟﻠﻪ ﻛﻤﺎ‬ ‫ﺑﺎﺗﺒﺎع اﻻﻫﻮاء و اﻵراء‬ ‫ﻻ‬ ‫اﻟﻤﻄﺎع‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫ﺻﺎدر‬ ‫اﻣﺮ‬

‫اﺳﺘﺤﻖ‬ ‫و‬ ‫ﻇﻬﺮه‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻓﻘﺪ اﺗﻲ اﻟﺒﻴﺖ ﻣﻦ‬ ‫اﻣﺮه‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫اﻟﺒﺎب‬ ‫ﻣﻦ ﺟﺎﻫﺪ ﻓﻲ ﻏﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻬﺎ‬ ‫اﻟﻮﺻﻮل‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﺒﻞ‬

‫ﻻ‬ ‫اﻻﻣﺎم و‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻣﻔﺘﻮح‬ ‫ﻣﻦ اﻟﻈﻬﺮ‬ ‫اﻟﺒﺎب ﻣﺴﺪود‬ ‫ﺑﺎﺑﻪ ﻧﻌﻢ‬ ‫اﻧﺴﺪاد‬ ‫زﻋﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻠﻢﻳﻬﺘﺪ اﻟﻲ اﻟﻌﻠﻢ ﺳﺒﻴﻼ‬ ‫اﻟﺤﺮﻣﺎن‬

‫ﻟﻠﻪ ﻓﺘﺮﻗﺐ ‪.‬‬ ‫ان ﺷﺎء ا‬ ‫اﺳﺒﺎﺑﻪ ﺗﺄﺗﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫و اﻣﺎرات‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫اﻟﻤﺄﻣﻮر‬ ‫ﻓﻲ اﻟﻄﺮﻳﻖ‬ ‫اﻟﺴﻠﻮك‬ ‫ﺑﺪ ﻣﻦ‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺨﻠﻘﻪ ﻻﻳﺠﻬﻞ ﺷﻴﺌﺎ ﻣﻦ اﻣﺮﻫﻢ ﻣﻤﺎ ﻓﻴﻪ ﺻﻼﺣﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﺣﻜﻴﻢ ﻻﻳﻔﻌﻞ اﻟﻌﺒﺚ‬ ‫ان‬ ‫اﻋﻠﻢ‬

‫و‬ ‫رﺣﻤﺔ ﻓﻼﻳﻠﻌﺐ ﺑﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻄﻔﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺟﻮدا‬ ‫و‬ ‫اﻟﺨﻠﻖ ﻛﺮﻣﺎ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫اﻧﻤﺎ ﺧﻠﻖ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻌﺎدﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﻬﻢ ﻓﻲ ﻣﻌﺎﺷﻬﻢ‬

‫ﺑﻌﺚ ﻓﻴﻬﻢ رﺳﻼ‬ ‫ان‬ ‫ﻣﻦ ﺟﻤﻠﺔ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻧﻤﺎ ﻳﻔﻌﻞ ﺑﻬﻢ داﺋﻤﺎ ﻣﺎ ﻓﻴﻪ ﺻﻼﺣﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﻬﻤﻠﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﻠﻬﻮ ﻋﻨﻬﻢ‬

‫ﻫﺪاﻫﻢ اﻟﻲ ﻣﺎ ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻮﻧﻮا ﻳﻌﻠﻤﻮن و‬ ‫ﻋﻠﻤﻬﻢ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻜﻤﺔ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫ﻣﻌﻬﻢ‬ ‫و اﻧﺰل‬ ‫ﻣﻨﺬرﻳﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺒﺸﺮﻳﻦ‬

‫ﺗﻠﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻘﺘﻀﻲ ذﻟﻚ اﻟﻠﻄﻒ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻬﻢ‬ ‫ﻳﻘﺘﺮن‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻬﻢ‬ ‫ﻳﻀﺎف‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻣﻮاﻟﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﺑﺪاﻧﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻧﻔﺴﻬﻢ‬ ‫ﺻﻼح‬

‫اﻟﻠﺒﺲ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﻼد‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻻﻓﺴﺎد‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد‬ ‫اﺿﻼل‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻳﺸﺘﻬﻮن‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﺨﻠﻲ ﺑﻴﻦ اﻫﻞ اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻌﻨﺎﻳﺔ‬

‫ﻛﻤﺎ ﺑﻴﻦ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻛﺎﻟﺴﻔﺎح و اﻟﻨﻜﺎح و اﻟﺮﻳﺎء و اﻻﺧﻼص‬ ‫اﻟﺒﺎﻃﻞ ﻓﻲ ﺧﻠﻘﺘﻪ ﺷﺒﻴﻪ ﺑﺎﻟﺤﻖ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻣﻮرﻫﻢ‬ ‫اﻟﻀﻌﻔﺎء‬

‫ﺷﺒﻴﻬﺎ ﺑﺎﻟﺤﻖ‬ ‫ﺧﻠﻖ اﻟﺒﺎﻃﻞ ﻓﻲ ﺻﻮرﺗﻪ ﻟﺤﻜﻤﺔ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫اﻟﺰﺑﺪﻳﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻪ ﻣﻦ اﻣﺮ اﻟﻜﻠﻤﺘﻴﻦ‬

‫ﻳﺠﻌﻞ اﻟﻠﻪ ﻟﻜﻞ‬ ‫ان‬ ‫ﺷﺄﻧﻬﻤﺎ ﻓﻮﺟﺐ ﻓﻲ اﻟﺤﻜﻤﺔ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻳﺸﺘﺒﻪ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻣﺤﺎﻟﺔ‬ ‫اﻣﺮه‬ ‫اﻟﻀﻌﻔﺎء‬ ‫ﻳﻠﺘﺒﺲ ﻋﻠﻲ‬

‫و‬ ‫ﺣﻘﻴﻘﺔ‬ ‫و اﺗﺤﺎدا و‬ ‫اﺗﻔﺎﻗﺎ‬ ‫و ﻧﻮرا و‬ ‫ﺛﺒﺎﺗﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻬﺎ ﻋﻦ اﻟﺒﺎﻃﻞ ﻓﺠﻌﻞ ﻟﻠﺤﻖ دواﻣﺎ‬ ‫ﻳﻤﺘﺎز‬ ‫واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻋﻼﻣﺔ‬

‫اﻟﻨﻮر ﺑﺎﻟﻈﻠﻤﺎت و اﻻﻧﺘﻔﺎء‬ ‫ﻻ ﺷﻚ اﻧﻪ ﻻﻳﺸﺘﺒﻪ‬ ‫و ﺗﻜﺜﺮا و ﻓﻨﺎء و‬ ‫اﺧﺘﻼﻓﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻇﻠﻤﺔ‬ ‫و اﻧﺘﻔﺎء و‬ ‫ﻟﻠﺒﺎﻃﻞ زواﻻ‬

‫اﻟﻠﻪ اﻣﺮ‬ ‫ان ﻳﺨﺮم‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺤﻜﻤﺔ‬ ‫ﺻﻮاب ﻧﻮرا ‪ ،‬ﻓﻠﺰم‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻛﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻛﻞ ﺣﻖ ﺣﻘﻴﻘﺔ‬ ‫ﺑﺎﻟﺜﺒﺎت و ﻟﺬا روي ان‬

‫ﻓﻲ‬ ‫ﻻﻳﺨﺮﺑﻮا اﻟﻌﺒﺎد و ﻻﻳﻔﺴﺪوا‬ ‫ﺑﻄﻼﻧﻪ ﻟﻠﻤﻜﻠﻔﻴﻦ اﻟﻤﺮﺗﺎدﻳﻦ ﻟﻠﺤﻖ ﺣﺘﻲ‬ ‫ﻓﺴﺎده و‬ ‫ﻳﺒﻴﻦ‬ ‫و ﻳﻔﺴﺪه و‬ ‫اﻟﺒﺎﻃﻞ‬

‫ﻻﻳﻔﻠﺢ‬ ‫اﻟﻈﺎﻟﻤﻮن ‪،‬‬ ‫ﻻﻳﻔﻠﺢ‬ ‫اﻟﻜﺎﻓﺮون ‪،‬‬ ‫ﻻﻳﻔﻠﺢ‬ ‫اﻟﺴﺎﺣﺮون ‪،‬‬ ‫ﻻﻳﻔﻠﺢ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫و‬ ‫ﻗﺪ ﺑﻴﻦ ذﻟﻚ ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﻼد‬

‫ﻣﺎ ﺟﺌﺘﻢ ﺑﻪ اﻟﺴﺤﺮ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫ﻛﻴﺪ اﻟﺨﺎﺋﻨﻴﻦ‬ ‫ﻻﻳﻬﺪي‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫و ﻗﺎل ان‬ ‫ﻻﻳﻔﻠﺢ اﻟﺴﺎﺣﺮ ﺣﻴﺚ اﺗﻲ‬ ‫اﻟﻤﺠﺮﻣﻮن و ﻗﺎل‬

‫ﻫﻮ زاﻫﻖ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﺑﺎﻟﺤﻖ ﻋﻠﻲ اﻟﺒﺎﻃﻞ ﻓﻴﺪﻣﻐﻪ‬ ‫ﻧﻘﺬف‬ ‫ﺑﻞ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻻﻳﺼﻠﺢ ﻋﻤﻞ اﻟﻤﻔﺴﺪﻳﻦ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﻴﺒﻄﻠﻪ‬ ‫ان‬

‫ان‬ ‫ﻳﺮﻳﺪ اﻟﻠﻪ‬ ‫و ﻗﺎل و‬ ‫زﻫﻮﻗﺎ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫ان‬ ‫زﻫﻖ اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻖ‬ ‫ﺗﺼﻔﻮن و ﻗﺎل ﺟﺎء‬ ‫ﻟﻜﻢ اﻟﻮﻳﻞ ﻣﻤﺎ‬ ‫و‬

‫ان‬ ‫اﻻ‬ ‫ﻛﺮه اﻟﻤﺠﺮﻣﻮن و ﻗﺎل‬ ‫ﻟﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺒﻄﻞ اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻘﻄﻊ داﺑﺮ اﻟﻜﺎﻓﺮﻳﻦ ﻟﻴﺤﻖ اﻟﺤﻖ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺤﻖ اﻟﺤﻖ ﺑﻜﻠﻤﺎﺗﻪ‬

‫ﻻﺗﻔﺘﺮوا‬ ‫وﻳﻠﻜﻢ‬ ‫اﻟﻜﺬب ﻻﻳﻔﻠﺤﻮن و ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻳﻔﺘﺮون‬ ‫اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫اﻟﺨﺎﺳﺮون و ﻗﺎل ان‬ ‫ﻫﻢ‬ ‫ﺣﺰب اﻟﺸﻴﻄﺎن‬

‫ﻣﻦ‬ ‫ﺧﺎب‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و ﻗﺎل و‬ ‫ﻋﻨﻴﺪ‬ ‫ﺟﺒﺎر‬ ‫ﻛﻞ‬ ‫اﻓﺘﺮي و ﻗﺎل ﺧﺎب‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﺧﺎب‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫ﺑﻌﺬاب و‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻛﺬﺑﺎ ﻓﻴﺴﺤﺘﻜﻢ‬

‫اﻟﻠﻪ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫اﻟﻜﺎﻓﺮﻳﻦ‬ ‫ﻻﻳﻬﺪي اﻟﻘﻮم‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫و ﻗﺎل و‬ ‫ﻣﻦ دﺳﻴﻬﺎ‬ ‫ﺧﺎب‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺪ اﻓﻠﺢ ﻣﻦ زﻛﻴﻬﺎ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫ﺣﻤﻞ ﻇﻠﻤﺎ‬

‫ﻟﻴﺲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻤﺤﺎﺳﻦ ﻋﻦ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫اﻟﻔﺎﺳﻘﻴﻦ‬ ‫ﻻﻳﻬﺪي اﻟﻘﻮم‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫‪ ،‬ان‬ ‫اﻟﻈﺎﻟﻤﻴﻦ‬ ‫ﻻﻳﻬﺪي اﻟﻘﻮم‬

‫اﻟﻲ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫ﺑﺎﻟﺤﻖ‬ ‫ﻧﻘﺬف‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺑﻞ‬ ‫ﻗﻮل‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻖ اﻻ ﻏﻠﺐ اﻟﺤﻖ اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫ﻳﻘﻮم ﺑﺎزاء‬ ‫ﻣﻦ ﺑﺎﻃﻞ‬

‫و‬ ‫اﻟﻜﺎﻓﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﻔﻠﺢ اﻟﺴﺎﺣﺮ‬ ‫ﺟﺎس ﺧﻼل اﻟﺪﻳﺎر ﻓﺎذا ﻛﺎن‬ ‫ﻟﻤﻦ‬ ‫ﻛﺜﻴﺮة‬ ‫ﻫﻲ‬ ‫اﻵﻳﺎت و اﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻣﻦ‬

‫و ﻳﻜﻮن‬ ‫ﺑﺎﻟﺤﻖ ﻋﻠﻲ اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫و ﻳﻘﺬف‬ ‫ﻻﻳﺼﻠﺢ اﻟﻠﻪ ﻋﻤﻞ اﻟﻤﻔﺴﺪ‬ ‫و اﻟﻜﺎذب و‬ ‫اﻟﺨﺎﺋﻦ‬ ‫و اﻟﻤﺠﺮم و‬ ‫اﻟﻈﺎﻟﻢ‬

‫و‬ ‫ﻣﻦ ﺣﻤﻞ ﻇﻠﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻴﺪ‬ ‫ﺟﺒﺎر‬ ‫ﻛﻞ‬ ‫اﻟﻤﻔﺘﺮي و‬ ‫ﻳﺨﻴﺐ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺒﻄﻞ اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻘﻄﻊ داﺑﺮ اﻟﻜﺎﻓﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﺎﻃﻞ زﻫﻮﻗﺎ‬

‫و ﻻﻳﺴﺘﻮي‬ ‫اﻟﻌﺎﻃﻞ‬ ‫و اﻟﻤﻄﻮق و‬ ‫اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺤﻖ‬ ‫اﺷﺘﺒﺎه‬ ‫اﻟﻔﺎﺳﻖ ﻓﻼﻳﺒﻘﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻈﺎﻟﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﺜﻴﺐ اﻟﻠﻪ اﻟﻜﺎﻓﺮ‬
‫اﻻﻣﻮات و ﻫﺬه اﻟﻘﺎﻋﺪة و اﻵﻳﺎت و اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻻ‬ ‫اﻻﺣﻴﺎء و‬ ‫ﻻ‬ ‫اﻟﺤﺮور و‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻻ اﻟﻈﻞ‬ ‫اﻟﻈﻠﻤﺎت و اﻟﻨﻮر و‬

‫ﻟﻮﻻ‬ ‫ۤادم و‬ ‫ﻋﻴﺶ ﺑﻨﻲ‬ ‫و اﺳﺎس‬ ‫اﻟﻌﺎﻟﻢ‬ ‫ﺑﻨﺎء‬ ‫ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ‬ ‫ﺷﺎذ و‬ ‫ﻛﻠﻲ ﺑﺤﻴﺚ ﻻﻳﺸﺬ ﻋﻨﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺎﻣﺔ ﻓﻲ ﻛﻞ ﺟﺰﺋﻲ‬

‫ﻟﻢﺗﺸﻖ‬ ‫ﻫﺬه اﻟﻘﺎﻋﺪة‬ ‫اﻧﺖ ﻟﻮ ﺣﻔﻈﺖ‬ ‫ﻋﻮد و‬ ‫ﻟﻢﻳﺨﻀﺮ ﻟﻪ‬ ‫ﻋﻤﻮد و‬ ‫ﻟﻢﻳﺜﺒﺖ ﻟﻪ‬ ‫ﺳﻮق و‬ ‫ذﻟﻚ ﻟﻢﻳﻘﻢ ﻟﻠﺤﻖ‬

‫و‬ ‫اﻟﻔﻮاﻳﺪ‬ ‫و اﻛﺮم‬ ‫اﻟﻘﻮاﻋﺪ‬ ‫اﺷﺮف‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ارش اﻟﺨﺪش و ﻫﺬه اﻟﻘﺎﻋﺪة‬ ‫اﺑﺪا ﻣﻦ اﻣﺮ اﻟﺘﻮﺣﻴﺪ ﻓﻤﺎ دوﻧﻪ اﻟﻲ‬

‫اﻣﺎﻣﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻧﺒﻴﺎء‬ ‫ﻧﺒﻮة‬ ‫ﺑﻬﺎ ﺗﺜﺒﺖ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻦ ﻣﻦ اﻟﺸﺎﻛﺮﻳﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﺣﻔﻈﻬﺎ‬ ‫ﻧﻮر‬ ‫ﺳﻨﺦ ﻛﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻫﻲ اﺻﻞ ﻛﻞ ﺧﻴﺮ‬

‫ﺷﺮاﻳﻊ اﻟﻤﺘﺸﺮﻋﻴﻦ اﻟﻲ ﻏﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ‬ ‫اﻟﻔﻘﻬﺎء و اﻳﻤﺎن‬ ‫ﻓﻘﻪ‬ ‫اﻟﻌﺪول و‬ ‫ﻋﺪاﻟﺔ‬ ‫اﻻوﻟﻴﺎء و‬ ‫وﻻﻳﺔ‬ ‫اﻻﺻﻔﻴﺎء و‬

‫ﻏﻞ ﻣﻬﺮﻫﺎ ‪.‬‬ ‫و ا‬ ‫ﻗﺪرﻫﺎ‬ ‫و اﻋﺮف‬ ‫ذﻟﻚ ﻓﺎﺣﻔﻈﻬﺎ‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫ﻓﻬﻮ‬ ‫اﻻول‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺼﻨﻊ ﻓﻴﻪ اﻣﺎ‬ ‫ﻗﺪرة‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻟﻪ‬ ‫او‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺼﻨﻊ ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻗﺪرة‬ ‫اﻟﻴﻪ اﻟﻌﺒﺪ اﻣﺎ ﻟﻪ‬ ‫ان اﻟﺬي ﻳﺤﺘﺎج‬ ‫اﻋﻠﻢ‬

‫ﺻﻨﻊ‬ ‫روح‬ ‫ﺑﻤﺸﻴﺔ ﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻫﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻟﻠﻌﺒﺪ ﻓﻴﻬﺎ ﺻﻨﻊ‬ ‫ﺑﻤﺒﺎدي‬ ‫ﻫﻮ اﻳﻀﺎ‬ ‫و ان ﻛﺎن‬ ‫اﻟﻲ اﻟﻌﺒﺪ‬ ‫ﻣﻮﻛﻮل‬

‫اﻻﺿﺎﻋﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻧﻤﺎ وﻛﻞ اﻟﻠﻪ ذﻟﻚ اﻟﻲ اﻟﻌﺒﺪ ﻟﻴﺨﺮﺟﻪ ﻋﻦ ﺣﺪ اﻟﺒﻄﺎﻟﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻣﻘﺎﻣﻪ‬ ‫اﻟﻤﻘﺮر‬ ‫اﻟﻌﺒﺪ ﻋﻠﻲ اﻟﺘﻔﺼﻴﻞ‬

‫ﻧﺜﺮ‬ ‫اﺛﺎرة اﻻرض و‬ ‫اﻟﻌﺒﺪ ﻳﻤﻜﻨﻪ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻣﺜﻼ‬ ‫ﻛﺎﻟﺰرع‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫ﺗﺪﺑﻴﺮه و‬ ‫اﻟﺘﻌﻄﻴﻞ ﻟﻄﻔﺎ ﻣﻨﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻐﻲ‬ ‫و‬

‫ﻗﺪ ﻳﺤﻤﻞ اﻟﻠﻪ ﺑﻌﺾ ذﻟﻚ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫و اﻵﺑﺎر و اﻣﺜﺎل‬ ‫ﺣﻔﺮ اﻟﻘﻨﻲ‬ ‫اﺟﺮاء اﻟﻤﻴﺎه و‬ ‫اﻟﺴﻘﻲ ﺑﻌﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﺐ‬

‫ﻛﻔﻲ‬ ‫و‬ ‫اﺧﺮ‬ ‫ﺑﺎﺳﺒﺎب‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻗﺪ ﺗﻜﻔﻞ ذﻟﻚ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺎ ﻟﻴﺲ ﻟﻪ ﺻﻨﻊ ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺮﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺒﺪ ﻟﻄﻔﺎ ﻣﻨﻪ‬

‫و اﺟﺮاء اﻟﺮﻳﺎح و اﻟﺴﺤﺎب‬ ‫ﺗﺴﻴﻴﺮ اﻟﻜﻮاﻛﺐ‬ ‫ﻛﺎﺟﺮاء اﻻﻓﻼك و‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻞ اﻟﻴﻪ ﺷﻴﺌﺎ ﻣﻦ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺒﺪ ﻣﺆﻧﺘﻪ‬

‫ﻫﺬه‬ ‫ذﻟﻚ ﻓﻘﺪ ﺗﻜﻔﻞ اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻣﺜﺎل‬ ‫و‬ ‫ﺧﻠﻖ اﻟﺠﻨﻴﻦ ﻣﺜﻼ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺒﺎت‬ ‫اﻧﺒﺎت‬ ‫و‬ ‫اﻻرض‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻤﺎء‬ ‫اﻟﻤﺴﺨﺮ ﺑﻴﻦ‬

‫اﻟﻜﻠﻴﺔ ﺟﺎرﻳﺔ ﻓﻲ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﺻﻨﻊ ﻟﻠﻌﺒﺪ ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻣﺮ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﺗﺠﺮي‬ ‫ﺻﻨﻊ اﻟﻌﺒﺪ‬ ‫ﻓﻮق‬ ‫اﺧﺮ‬ ‫ﺑﺎﺳﺒﺎب‬ ‫اﻻﻣﻮر‬

‫اﻣﺮه‬ ‫ﻗﺪ وﻛﻞ اﻟﻠﻪ اﻟﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻠﻌﺒﺪ ﻓﻴﻬﺎ ﺻﻨﻊ‬ ‫اﻣﻮر‬ ‫اﻟﺘﺸﺮﻳﻊ ﻛﻤﺎ ﻫﻲ ﺳﺎرﻳﺔ ﻓﻲ اﻟﺘﻜﻮﻳﻦ ﻓﻔﻲ اﻟﺘﺸﺮﻳﻊ اﻳﻀﺎ‬

‫و‬ ‫اﻟﺘﻔﻜﺮ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ ﻛﺎﻟﺘﺪﺑﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻤﻠﻪ ﻻﻳﻌﻤﻞ اﻻ ﺑﻪ‬ ‫روح‬ ‫اﻟﻘﺪر‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﻳﺠﺐ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻤﺸﻴﺘﻪ‬

‫و‬ ‫اﻣﺎ اﻟﺨﻔﺎﻳﺎ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫و اﻣﺜﺎل‬ ‫ﻣﺴﺎﺋﻠﺘﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺠﺎﻟﺴﺔ اﻫﻞ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺤﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻄﻠﺐ ﻣﻦ اﻫﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺠﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﻈﺮ‬

‫ﻟﻪ ﺣﺎﺟﺔ ﻓﻴﻬﺎ ﻓﻔﻲ اﻟﺤﻜﻤﺔ ﺗﻜﻔﻞ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﻮاﻃﻦ اﻟﻐﻴﺒﻴﺔ اﻟﺘﻲ ﻻﻳﻌﻠﻢ ﺑﻬﺎ اﻟﻌﺒﺪ ﻣﻤﺎ ﻻ ﺻﻨﻊ ﻟﻪ ﻓﻴﻬﺎ‬

‫و‬ ‫ﻳﻄﻠﺐ ﺑﻌﺜﺔ اﻟﻨﺒﻲ‬ ‫ﻳﻘﺪر ان‬ ‫اﻟﻌﺒﺪ‬ ‫ان‬ ‫وﻛﻞ ﺑﻬﺎ اﺳﺒﺎﺑﺎ اﺧﺮ ﻟﻬﺎ ﺻﻨﻊ ﻓﻴﻬﺎ ﻣﺜﻼ‬ ‫و‬ ‫اﺧﺮ‬ ‫ﺑﺎﺳﺒﺎب‬ ‫اﻣﺮ ذﻟﻚ‬

‫اﻟﻤﻌﺠﺰ ﻓﺎﻧﻤﺎ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﺤﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺒﻄﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻣﻌﺮﻓﺔ اﻟﻤﺤﻖ‬ ‫ﻻﻳﻘﺪر‬ ‫ﻟﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻄﻠﺒﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺼﻐﻲ اﻟﻲ ﻣﺪﻋﻴﻪ‬

‫ﻋﻠﻲ اﻟﻜﺸﻒ ﻋﻦ ﺣﻘﻴﻘﺘﻬﺎ‬ ‫و ﻻﻳﻘﺪر‬ ‫ﻻ ﺻﻨﻊ ﻟﻪ ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ ﻣﻌﺮﻓﺔ ذﻟﻚ‬ ‫ﻳﺤﺘﺎج‬ ‫اﻟﻌﺒﺪ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬

‫ﻋﻤﻞ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ اﻟﺤﻨﻄﺔ‬ ‫ﻛﺎن ﻳﺤﺘﺎج‬ ‫ﻛﻤﺎ‬ ‫ﻋﺒﺪه‬ ‫ﻳﺒﻄﻞ اﻟﺒﺎﻃﻞ ﻟﻴﺴﺪ ﺣﺎﺟﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻖ‬ ‫ان ﻳﻘﺮر‬ ‫ﻓﺬﻟﻚ ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ‬

‫ﺗﻜﻔﻠﻪ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻛﺎﻻﻧﺒﺎت‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺎ ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻟﻪ اﻟﺼﻨﻊ ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻘﻲ‬ ‫اﻟﺒﺬر و اﺛﺎرة اﻻرض و‬ ‫ﻟﻪ اﻟﺼﻨﻊ ﻓﻴﻪ ﻣﻦ ﻧﺜﺮ‬

‫ﺻﻨﻊ اﻟﻌﺒﺪ ﻣﺎ ﻟﻪ ﻓﻴﻪ ﺻﻨﻊ ﻓﺎﻟﺒﺎﻗﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم اذا‬ ‫اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻧﺒﺘﻪ ﻛﺬﻟﻚ ﻓﻲ ﻣﻌﺮﻓﺔ اﻟﻨﺒﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻟﻪ‬

‫ﻳﺠﻤﻊ ذﻟﻚ ﻛﻠﻪ ﻗﻮﻟﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻻﻳﻜﻠﻒ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﺎﻃﻞ ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﺻﻨﻊ ﻓﻴﻪ ﻣﻦ ﻣﻌﺮﻓﺔ اﻟﺤﻖ‬ ‫اﻟﺬي‬

‫ﻗﻴﻞ‬ ‫ﺣﺮج ‪ ،‬و‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﻣﺎﺟﻌﻞ ﻋﻠﻴﻜﻢ ﻓﻲ اﻟﺪﻳﻦ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﻜﻠﻒ اﻟﻠﻪ ﻧﻔﺴﺎ اﻻ ﻣﺎ ۤاﺗﻴﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻻ وﺳﻌﻬﺎ‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻧﻔﺴﺎ‬

‫و‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ ﺻﻨﻊ‬ ‫ﻟﻠﻌﺒﺎد‬ ‫ﻟﻴﺲ‬ ‫و‬ ‫ﺟﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﺻﻨﻊ اﻟﻠﻪ ﻋﺰ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻤﻌﺮﻓﺔ ﻣﻦ ﺻﻨﻊ ﻣﻦ ﻫﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻻﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫اذا‬ ‫ﻟﻠﻪ ﻋﻠﻲ اﻟﺨﻠﻖ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻌﺮﻓﻬﻢ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻠﺨﻠﻖ ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻌﺮﻓﻬﻢ‬ ‫ان‬ ‫ﻳﻌﺮﻓﻮا ﻗﺒﻞ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻟﻠﻪ ﻋﻠﻲ ﺧﻠﻘﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬

‫ان‬ ‫ﻋﺮﻓﻬﻢ اﻟﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻤﺎ ۤاﺗﺎﻫﻢ‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻳﺤﺘﺞ ﻋﻠﻲ‬ ‫ان‬ ‫ﻣﻦ ﻗﻮﻟﻨﺎ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﺮﺟﻞ اﻛﺘﺐ‬ ‫ان ﻳﻘﺒﻠﻮه و ﻗﺎل‬ ‫ﻋﺮﻓﻬﻢ‬

‫ﻻ ﺧﻴﺮ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻟﻜﻦ اﻛﺜﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫ﻟﻪ ﻓﻬﻮ‬ ‫ﻻﻳﺴﻌﻮن‬ ‫ﻛﻞ ﺷﺊ‬ ‫و‬ ‫ﺳﻌﺘﻬﻢ‬ ‫ﺑﺪون‬ ‫اﻻ‬ ‫ﻣﺎاﻣﺮوا‬ ‫و‬ ‫ﻗﺎل‬

‫ﻛﻠﻔﻮا‬ ‫ﻻ ﻓﻘﻴﻞ ﻓﻬﻞ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﺑﻬﺎ اﻟﻤﻌﺮﻓﺔ‬ ‫ﻳﻨﺎﻟﻮن‬ ‫اداة‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻗﻴﻞ ﻟﻪ اﺻﻠﺤﻚ اﻟﻠﻪ ﻫﻞ ﺟﻌﻠﺖ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻬﻢ‬

‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫ﻻﻳﻜﻠﻒ ﻧﻔﺴﺎ اﻻ ﻣﺎ ۤاﺗﻴﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﻜﻠﻒ اﻟﻠﻪ ﻧﻔﺴﺎ اﻻ وﺳﻌﻬﺎ‬ ‫اﻟﺒﻴﺎن‬ ‫ﻻ ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻤﻌﺮﻓﺔ‬
‫ﻛﻞ ﺷﺊ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫ﻳﺴﻌﻮن‬ ‫ﺑﻪ ﻓﻬﻢ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻛﻞ ﺷﺊ اﻣﺮ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫ﻓﻬﻮ‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد‬ ‫ﻣﺎ ﺣﺠﺐ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻤﻪ ﻋﻦ‬

‫و‬ ‫اﻟﺤﺠﺞ‬ ‫اﻗﻮال‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻵﻳﺎت و اﻻﺧﺒﺎر و ﻛﺬا اﻟﻘﻮل‬ ‫اﻟﻲ ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻣﻦ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫ﻟﻪ ﻓﻬﻮ‬ ‫ﻻﻳﺴﻌﻮن‬

‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻛﺎﻟﻌﺮض‬ ‫ﻣﺎ ﻟﻪ ﻓﻴﻪ ﺻﻨﻊ‬ ‫ﺑﻘﺪر‬ ‫اﻟﻨﻈﺮ ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫اﻟﺮواة و‬ ‫ﺷﺮاﻳﻌﻬﻢ ﻓﺎﻧﻤﺎ ﻋﻠﻲ اﻟﻌﺒﺪ اﺧﺬ اﻟﺮواﻳﺔ ﻋﻦ‬

‫اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫ﺻﺪور‬ ‫اﻟﻌﺎﻣﺔ ﻓﻲ ﻋﺼﺮ‬ ‫اﺟﻤﺎع‬ ‫ﻣﺎ ﻋﻠﻢ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ اﻟﺠﺎﻣﻌﺔ ﻏﻴﺮ اﻟﻤﺘﻔﺮﻗﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺴﺘﺠﻤﻊ ﻋﻠﻲ ﺗﺄوﻳﻠﻪ‬

‫ﻏﻴﺮ اﻟﺜﻘﺔ‬ ‫او‬ ‫اﻻﺧﺬ ﻋﻦ اﻟﺜﻘﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺧﺒﺮ ۤاﺧﺮ‬ ‫او‬ ‫ﺗﻘﻴﺔ‬ ‫اﻟﺼﺎدر‬ ‫ذﻟﻚ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻻﻳﻌﻠﻢ اﻻ ﻣﻦ ﻧﻔﺲ اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻢ‬ ‫ان‬

‫ﻟﻨﺎ ﻋﻠﻤﺎ ﻗﻄﻌﻴﺎ ﺑﻬﺎ‬ ‫ﻫﺬه اﻟﻤﻮارد و ان‬ ‫ﻟﻨﺎ ﺻﻨﻌﺎ ﻓﻲ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫و اﻣﺜﺎل‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﻋﻦ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫ﻋﺪم ﺻﺎد‬ ‫ﻣﻊ‬

‫و‬ ‫ﻧﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻟﻨﺎ ﺻﺤﺔ‬ ‫اﻟﻤﻘﺪورة‬ ‫ﻟﺬﻟﻚ‬ ‫اﻻﺳﺒﺎب اﻟﻤﻌﺪة‬ ‫ﻛﺎﻧﺖ ﻋﻠﻲ ﻣﺎ وﺻﻔﻨﺎ ﻓﻤﺎ ﻋﻠﻤﻨﺎ ﺑﺤﺴﺐ‬ ‫اذا‬

‫ﺣﻔﻆ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻌﺮﻳﻒ‬ ‫ﻛﺎﻟﺒﻴﺎن و‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﺤﺠﺞ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻟﻨﺎ ﺻﻨﻊ ﻓﻴﻪ ﻓﺬﻟﻚ ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻟﻢﻧﻘﺪر‬ ‫ﻣﺎ‬

‫اﻟﻤﻔﺘﺮﻳﻦ‬ ‫و ﻛﺬب‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻟﻤﻐﻴﺮﻳﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺪاﺳﻴﻦ‬ ‫و دس‬ ‫ﺗﺤﺮﻳﻒ اﻟﻤﺤﺮﻓﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺪﻳﻦ ﻋﻦ ﺷﺮاﻳﺪ اﻟﻤﻠﺒﺴﻴﻦ‬

‫ازﻳﺪ ﻓﺬﻟﻚ ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻧﻌﻠﻢ ﺑﻪ اﺑﺪا ﻻﺳﻴﻤﺎ ﺑﻌﺪ اﻟﻒ ﺳﻨﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و ﻻﻧﻘﺪر‬ ‫ﻓﺬﻟﻚ ﻣﻤﺎ ﻟﻴﺲ ﻟﻨﺎ ﺻﻨﻊ ﻓﻴﻪ‬

‫ﻳﺌﺲ اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫اﻟﻴﻮم‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫و‬ ‫ﻟﺤﺎﻓﻈﻮن‬ ‫اﻧﺎ ﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺷﺄﻧﻪ اﻧﺎ ﻧﺤﻦ ﻧﺰﻟﻨﺎ اﻟﺬﻛﺮ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻏﻴﺮه‬ ‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻻ ﻋﻠﻲ‬

‫رﺿﻴﺖ ﻟﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫اﺗﻤﻤﺖ ﻋﻠﻴﻜﻢ ﻧﻌﻤﺘﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻛﻤﻠﺖ ﻟﻜﻢ دﻳﻨﻜﻢ‬ ‫و اﺧﺸﻮن اﻟﻴﻮم‬ ‫ﻣﻦ دﻳﻨﻜﻢ ﻓﻼﺗﺨﺸﻮﻫﻢ‬ ‫ﻛﻔﺮوا‬

‫اﻟﻴﻮم ﻻﻧﻌﺮف‬ ‫ﻋﻠﻴﻨﺎ ﺑﻴﺎﻧﻪ ﻓﻨﺤﻦ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﺎﺗﺒﻊ ﻗﺮۤاﻧﻪ ﺛﻢ‬ ‫ﻓﺎذا ﻗﺮأﻧﺎه‬ ‫ﻗﺮۤاﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻨﺎ ﺟﻤﻌﻪ‬ ‫و ﻗﺎل ان‬ ‫دﻳﻨﺎ‬ ‫اﻻﺳﻼم‬

‫و‬ ‫ﻓﺤﻔﻆ ذﻟﻚ‬ ‫و ﻏﻴﺮه‬ ‫اﻟﻤﻐﻴﺮ‬ ‫و ﻏﻴﺮه و اﻟﻤﻜﺬوب و ﻏﻴﺮه و اﻟﻤﺤﺮف و ﻏﻴﺮه و‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻟﻤﺪﺳﻮس‬ ‫اﻟﺤﺪﻳﺚ‬

‫ﺑﻪ‬ ‫ﻳﻘﻮم‬ ‫ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ ﻣﺜﻞ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺎ‬ ‫ﻻﻧﻘﺪر‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ ذﻟﻚ‬ ‫ﻣﺤﺘﺎﺟﻮن‬ ‫اﻳﻘﺎﻋﻨﺎ ﻋﻠﻲ اﻟﺤﻖ ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻓﺎﻧﺎ‬

‫ان‬ ‫ﻓﻌﻠﻴﻨﺎ‬ ‫ﺗﻔﺎوت‬ ‫ﻓﻲ ﺧﻠﻖ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﻣﻦ‬ ‫ﻣﺎﺗﺮي‬ ‫ﻗﺪ ﺗﻜﻔﻠﻪ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻻﻧﻘﺪر‬ ‫و‬ ‫ﺑﻘﺎؤﻧﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻴﻮﺗﻨﺎ‬

‫و‬ ‫اﻻﺻﻞ اﻻﺻﻴﻞ ﻳﺴﻬﻞ اﻟﺨﻄﺐ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺪ ﻳﺄﺗﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺄﺗﻲ ﺑﻤﺎ ﺗﺤﻤﻞ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻧﺄﺗﻲ ﺑﻤﺎ ﻛﻠﻔﻨﺎ‬

‫ﺑﺎرد‬ ‫ﻓﺎدﺧﻞ ﻣﺪﻳﻨﺔ اﻟﺸﺮﻳﻌﺔ ﺑﻘﻠﺐ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻣﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﻤﺎ ﻋﻠﻢ ﻛﻔﻲ ﻣﺎ ﻻﻳﻌﻠﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل اﻟﺼﺎدق‬ ‫اﻻﻣﺮ‬ ‫ﻳﻬﻮن‬

‫و‬ ‫اﻟﻤﻠﺒﺴﻴﻦ‬ ‫اﻳﺪي‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻔﺘﺮﻳﻦ‬ ‫ﻛﺬب‬ ‫و‬ ‫ﺗﺤﺮﻳﻒ اﻟﻤﺤﺮﻓﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺪاﺳﻴﻦ‬ ‫دس‬ ‫ﻻﺗﺨﺶ ﺷﻴﺌﺎ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺳﺎﻛﻦ‬

‫اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫رﻗﻴﺒﺎ ﻣﻦ ﺑﻴﻦ ﻳﺪﻳﻚ ﻳﺤﻔﻈﻮﻧﻚ ﻣﻦ اﻣﺮ اﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﺧﻠﻔﻚ‬ ‫ﻣﻌﻘﺒﺎت‬ ‫ﻟﻚ‬ ‫ان‬ ‫اﻋﻠﻢ ﻳﻘﻴﻨﺎ‬

‫ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻘﺼﻮا ﺷﻴﺌﺎ اﺗﻤﻪ ﻟﻬﻢ‬ ‫و ان‬ ‫ﺷﻴﺌﺎ ردﻫﻢ‬ ‫ان زاد اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن‬ ‫ﻻﺗﺨﻠﻮ ﻣﻦ ﺣﺠﺔ ﻛﻴﻤﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم ان اﻻرض‬

‫ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻖ ﻣﻦ اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫ﻟﻢﻳﻌﺮف‬ ‫ﻟﻮﻻ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻐﻴﺮ ﻋﺎﻟﻢ‬ ‫اﻻرض‬ ‫ﻟﻢﻳﺪع‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﺣﺪﻫﻤﺎ ﻋﻠﻴﻬﻤﺎ‬

‫ﻳﺎ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﺟﻞ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻳﺨﺒﺮ ﻣﻦ رﺑﻪ ﻋﺰ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻧﺰل‬ ‫ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ‬ ‫اﻟﺴﻼم ان‬ ‫اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻓﻴﻤﺎ ﺑﻴﻦ ﻗﺒﺾ اﻟﻨﺒﻲ اﻟﻲ‬ ‫ﻧﺠﺎة‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫و‬ ‫ﻫﺪاي‬ ‫و‬ ‫ﻃﺎﻋﺘﻲ‬ ‫ﻳﻌﺮف‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ ﻋﺎﻟﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻻ‬ ‫اﻻرض‬ ‫ﻟﻢاﺗﺮك‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ‬

‫اﻟﻲ‬ ‫ﻫﺎد‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫داع‬ ‫ﺣﺠﺔ‬ ‫اﻻرض‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫اﺑﻠﻴﺲ ﻳﻀﻞ‬ ‫اﺗﺮك‬ ‫ﻟﻢاﻛﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻵﺧﺮ‬ ‫اﻟﻨﺒﻲ‬ ‫ﺧﺮوج‬

‫اﻻﺷﻘﻴﺎء و‬ ‫ﺣﺠﺔ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﺴﻌﺪاء و ﻳﻜﻮن‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫اﻫﺪي‬ ‫ﻫﺎدﻳﺎ‬ ‫ﻗﻮم‬ ‫اﻧﻲ ﻗﺪ ﻗﻀﻴﺖ ﻟﻜﻞ‬ ‫و ﻋﺎرف ﺑﺎﻣﺮي و‬ ‫ﺳﺒﻴﻠﻲ‬

‫ﻣﻦ دﻳﻦ اﻟﻠﻪ ﻋﺰ‬ ‫اﻟﺰﻳﺎدة و اﻟﻨﻘﺼﺎن‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ ﻋﺎﻟﻢ ﻳﻌﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻻ‬ ‫ﻟﻢﻳﺪع اﻻرض‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم ان‬ ‫اﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬

‫ﻟﻮﻻ ذﻟﻚ ﻻﻟﺘﺒﺲ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ اﻣﻮرﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻘﺼﻮا اﻛﻤﻠﻪ ﻟﻬﻢ‬ ‫و اذا‬ ‫ﺷﻴﺌﺎ ردﻫﻢ‬ ‫ﻓﺎذا زاد اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن‬ ‫ﺟﻞ‬ ‫و‬

‫زاد‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫اﻟﻨﻘﺼﺎن‬ ‫و‬ ‫اﻟﺰﻳﺎدة‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ ﻋﺎﻟﻢ ﻳﻌﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻻ‬ ‫اﻻرض‬ ‫ﻻﻳﺪع‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫و‬

‫ﻟﻮﻻ ذﻟﻚ ﻻﻟﺘﺒﺲ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ اﻣﻮرﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺎﻣﻼ‬ ‫ﻓﻘﺎل ﺧﺬوه‬ ‫ﻧﻘﺼﻮا اﻛﻤﻠﻪ ﻟﻬﻢ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﺷﻴﺌﺎ ردﻫﻢ‬ ‫اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن‬

‫ﻻ ﻧﺎﺳﻴﻦ ﻟﺬﻛﺮﻛﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻧﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﻬﻤﻠﻴﻦ ﻟﻤﺮاﻋﺎﺗﻜﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺤﺠﺔ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻴﻦ اﻟﺤﻖ‬ ‫و ﻟﻢﻳﻔﺮق‬

‫ان‬ ‫ﻇﻬﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻘﺪ ﺗﺒﻴﻦ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﻲ ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻣﻦ‬ ‫اﻻﻋﺪاء ‪،‬‬ ‫اﺣﺎﻃﺖ ﺑﻜﻢ‬ ‫اﻟﻸواء و‬ ‫ﻟﻮﻻ ذﻟﻚ ﻻﺻﻄﻠﻤﺘﻜﻢ‬ ‫و‬

‫و اﻟﺼﻮاب‬ ‫ﻳﻮﻗﻔﻪ ﻋﻠﻲ اﻟﺤﻖ‬ ‫و ﻻﻳﻘﺪر و‬ ‫اﻟﻠﻪ اﻣﺮ ﻣﺎ ﻻﻳﻌﻠﻢ‬ ‫ﻛﻔﺎه‬ ‫ﻣﻦ اﻣﺮ اﻟﺸﺮاﻳﻊ‬ ‫و ﻗﺪر‬ ‫ﻣﻦ اﺗﻲ ﺑﻤﺎ ﻋﻠﻢ‬

‫‪.‬‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﻓﻲ ﻛﻞ‬ ‫ﻫﺬه اﻟﻘﺎﻋﺪة‬ ‫اﺣﻔﻆ‬ ‫وﻫﺎب و‬ ‫اﻧﻪ ﻛﺮﻳﻢ‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬
‫ﻻ‬ ‫ﻋﺪاه و‬ ‫اﻟﻤﻤﺪ ﻟﻤﺎ‬ ‫ﺳﻮاه و‬ ‫اﻟﻘﺎﺿﻲ ﻟﺤﺎﺟﺔ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻐﻨﻲ اﻟﻤﻄﻠﻖ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻫﻮ اﻟﻤﻔﻴﺾ اﻟﺤﻖ‬ ‫ان‬ ‫اﻋﻠﻢ‬

‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻌﻄﻲ اﻟﻤﺎﻧﻊ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺎﻓﻊ‬ ‫اﻟﻀﺎر‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺷﺊ اﻻ ﺑﻪ ﻓﻬﻮ‬ ‫ﺳﻮاه‬ ‫ﻻﺣﺪ‬ ‫ﻗﺪرة‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﺷﺊ ﻻﺣﺪ دوﻧﻪ اﻻ ﺑﻌﻄﺎﺋﻪ‬

‫و‬ ‫ﺗﻌﻠﻴﻤﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻓﻬﻢ ﻻﺣﺪ اﻻ ﺑﺘﻔﻬﻴﻤﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﺑﻪ ﻛﺬﻟﻚ ﻻ ﻋﻠﻢ ﻻﺣﺪ اﻻ ﺑﺘﻌﻠﻴﻤﻪ‬ ‫ﻟﺴﻮاه وﺟﻮد‬ ‫ﻓﻜﻤﺎ ﻟﻴﺲ‬ ‫ﺳﻮاه‬

‫ﻓﺒﻬﻢ ﻳﻌﻠﻢ اﻟﻠﻪ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺮﺳﻞ‬ ‫اﻻﻧﺒﻴﺎء و‬ ‫ﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺟﻌﻠﻬﺎ ﻟﻠﺘﻌﻠﻴﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺪرﻫﺎ‬ ‫ﺑﺎﺳﺒﺎب‬ ‫ﺗﻔﻬﻴﻤﻪ‬

‫ﻗﺎل‬ ‫ارﺷﺎدﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻫﺪاﻳﺘﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﺑﺘﻌﻠﻴﻤﻬﻢ‬ ‫دون ﻫﺆﻻء‬ ‫ﻓﻼ ﻋﻠﻢ ﻻﺣﺪ ﻣﻦ‬ ‫ﺷﺎء و اراد‬ ‫ﻳﻌﻠﻤﻬﻢ ﻛﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺳﻮﻳﻬﻢ‬

‫ﺑﻌﺚ ﻓﻲ اﻻﻣﻴﻴﻦ رﺳﻮﻻ ﻣﻨﻬﻢ ﻳﺘﻠﻮ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫ﻗﻮم ﻫﺎد و ﻗﺎل‬ ‫ﻟﻜﻞ‬ ‫ﻣﻨﺬر و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ اﻧﻤﺎ اﻧﺖ‬

‫ﻓﺎﺳﺄﻟﻮا اﻫﻞ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫و‬ ‫ﻣﺒﻴﻦ‬ ‫ﺿﻼل‬ ‫ﻣﻦ ﻗﺒﻞ ﻟﻔﻲ‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻜﻤﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻳﻌﻠﻤﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺰﻛﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻳﺎﺗﻪ‬

‫و ﻗﺎل و ان‬ ‫ﺷﻴﺌﺎ‬ ‫ﻻﺗﻌﻠﻤﻮن‬ ‫اﻣﻬﺎﺗﻜﻢ‬ ‫ﺑﻄﻮن‬ ‫اﺧﺮﺟﻜﻢ ﻣﻦ‬ ‫ﻳﻘﻮل‬ ‫ﻻﻧﻪ‬ ‫ﻻﺗﻌﻠﻤﻮن و ﻻﻳﻌﻠﻤﻮن‬ ‫ﻛﻨﺘﻢ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﺬﻛﺮ‬

‫ﻫﻢ اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻠﻴﻼ ﻣﻨﻜﻢ‬ ‫اي‬ ‫ﻣﺎاوﺗﻴﺘﻢ ﻣﻦ اﻟﻌﻠﻢ اﻻ ﻗﻠﻴﻼ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫و‬ ‫ﻣﺒﻴﻦ‬ ‫ﺿﻼل‬ ‫ﻣﻦ ﻗﺒﻞ ﻟﻔﻲ‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا‬

‫ﺷﺎء‬ ‫ﺑﺸﺊ ﻣﻦ ﻋﻠﻤﻪ اﻻ ﺑﻤﺎ‬ ‫ﻻﻳﺤﻴﻄﻮن‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﻲ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﺤﺠﺞ ﻓﻼ اﺣﺪ ﻳﻌﻠﻢ ﺷﻴﺌﺎ اﻻ ﺑﺘﻌﻠﻴﻢ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬

‫اﻟﻔﺎﻗﺪ ﻟﺸﺊ ﻻﻳﺴﻌﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫ﻫﻢ اﻟﺤﺠﺞ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﺳﺒﺎﺑﻪ‬ ‫ﺷﺎءه‬ ‫ﻳﺤﻴﻄﻮا ﺑﻪ ﻣﻦ ﻋﻠﻤﻪ ﻓﺎﻧﻤﺎ‬ ‫ﺷﺎء ان‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و‬

‫ﻓﺎﻟﺠﺎﻫﻞ ﻻﻳﺴﻌﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ‬ ‫ﻏﻴﺮه‬ ‫ﻳﻌﻄﻴﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻳﻨﺎﻟﻪ ﺑﻬﺎ اﻻ‬ ‫اداة‬ ‫ﻣﻦ ﻋﻨﺪ ﻧﻔﺴﻪ ﻻﻧﻪ ﻟﻴﺲ ﻟﻪ‬ ‫ﻳﻔﻘﺪه‬ ‫ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻣﺎ‬

‫و‬ ‫ﻳﺠﻬﻠﻮن‬ ‫ﺑﻤﺎ‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد‬ ‫ﻻﻳﺤﺘﺞ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻻﻳﺠﻮر‬ ‫ﻋﺪل‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ ﻟﻨﻔﺴﻪ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ اﻻﺧﺬ ﻣﻦ ﻋﺎﻟﻢ‬

‫ﻟﻴﺲ ﻓﻲ وﺳﻊ اﻟﺠﺎﻫﻞ ﺗﺤﺼﻴﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻻﻳﻜﻠﻒ اﻟﻠﻪ ﻧﻔﺴﺎ اﻻ وﺳﻌﻬﺎ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﻄﻴﻘﻮن‬ ‫ﻻﻳﻜﻠﻔﻬﻢ ﻣﺎ‬

‫ﺟﺎﻫﻼ ﻓﻼ‬ ‫ﻛﺎن ۤاﺗﺎه ﻟﻤﺎﻛﺎن‬ ‫ﻟﻮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺠﺎﻫﻞ ﺷﻴﺌﺎ‬ ‫و ﻟﻢﻳﺆت‬ ‫ﻻﻳﻜﻠﻒ اﻟﻠﻪ ﻧﻔﺴﺎ اﻻ ﻣﺎ ۤاﺗﻴﻬﺎ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ ﻟﻨﻔﺴﻪ‬

‫ﻓﻠﺬﻟﻚ ارﺳﻞ‬ ‫و ﻋﺮف‬ ‫ﻣﺎ ﻋﻠﻢ‬ ‫ﺑﻘﺪر‬ ‫ﻓﻴﻜﻠﻒ‬ ‫و ﻳﻌﺮف‬ ‫ﻻ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻋﻠﻴﻪ اﺑﺪا ﺣﺘﻲ ﻳﻌﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺷﺊ ﻋﻠﻲ اﻟﺠﺎﻫﻞ‬

‫ﻟﻮ ﻟﻢﻳﺮﺳﻞ اﻟﺮﺳﻞ‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻮﻧﻮا‬ ‫و‬ ‫ﺑﻤﺎ ﻋﻠﻤﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﺣﺘﺞ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﺑﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ اﻟﻜﺘﺐ‬ ‫اﻧﺰل‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻬﻢ اﻟﺮﺳﻞ‬

‫ﻣﺎ اﻟﺘﻜﻠﻴﻒ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ اﻟﺪﻳﻦ‬ ‫اﻟﺮب و‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫اذا ﻟﻢﻳﻜﻮﻧﻮا ﻳﻌﺮﻓﻮن‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﻳﺘﺪﻳﻨﻮن‬ ‫ﻋﻦ دﻳﻦ ﻟﻬﻢ‬ ‫ﺑﺎن ﻳﺒﺤﺜﻮا‬ ‫ﻣﻜﻠﻔﻴﻦ‬

‫ﻟﻪ‬ ‫ﻻﻳﺴﻌﻮن‬ ‫ﻛﻞ ﺷﺊ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫ﻓﻬﻮ‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد‬ ‫ﻣﺎ ﺣﺠﺐ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻤﻪ ﻋﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻗﺎل‬

‫ﻓﻲ ﻗﻮﻟﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﺑﻮاﺑﺮﻫﻴﻢ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫رﺟﻞ رﻛﺐ اﻣﺮا ﺑﺠﻬﺎﻟﺔ ﻓﻼ ﺷﺊ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و ﻗﺎل اي‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫ﻓﻬﻮ‬

‫اﺟﻤﻌﻴﻦ ﻣﺒﻠﻎ اﻟﺤﺠﺔ اﻟﺒﺎﻟﻐﺔ اﻟﺠﺎﻫﻞ ﻓﻴﻌﻠﻤﻬﺎ ﺑﺠﻬﻠﻪ ﻛﻤﺎ‬ ‫ﻟﻬﺪﻳﻜﻢ‬ ‫ﺷﺎء‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻗﻞ ﻓﻠﻠﻪ اﻟﺤﺠﺔ اﻟﺒﺎﻟﻐﺔ ﻓﻠﻮ‬

‫ﻻ‬ ‫ﻳﻌﺮﻓﻮن‬ ‫ﻳﺪﻋﻮﻫﻢ اﻟﻲ ﻣﺎ‬ ‫ﻳﻌﻠﻤﻮن‬ ‫ﻳﺤﺘﺞ ﻋﻠﻲ ﺧﻠﻘﻪ ﻣﺎ‬ ‫ﻋﺪل ﻻﻳﺠﻮر‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬ ‫ﻻن‬ ‫ﻳﻌﻠﻤﻪ اﻟﻌﺎﻟﻢ ﺑﻌﻠﻤﻪ‬

‫ﺟﺎﻫﻠﻴﻦ‬ ‫داﻣﻮا‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﻓﺎﻟﻨﺎس‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻟﺪﻋﺎء‬ ‫ﺟﻮدك‬ ‫ﺟﻬﻞ ﻻﻳﺴﻌﻪ‬ ‫اي‬ ‫و‬ ‫اﻟﺪﻋﺎء‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻨﻜﺮون‬ ‫و‬ ‫ﻳﺠﻬﻠﻮن‬ ‫اﻟﻲ ﻣﺎ‬

‫اﻟﻘﻴﻤﺔ اﻧﺎ‬ ‫اﻟﻨﺎس ﻋﺬرا و ﻗﺎل ان ﺗﻘﻮﻟﻮا ﻳﻮم‬ ‫ﻗﺪ ﺟﻌﻞ اﻟﻠﻪ ﻏﻔﻠﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﺣﺠﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﻣﻌﺬورون‬

‫ﻳﺆاﺧﺬ اﻟﺠﺎﻫﻞ اﻟﻐﺎﻓﻞ ﻋﻠﻲ ﻣﺎ ارﺗﻜﺐ‬ ‫ان‬ ‫ﻧﻘﻼ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻘﻼ‬ ‫اﻟﻌﺪل‬ ‫ﻣﻊ اﻧﻪ ﻟﻴﺲ ﻣﻦ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﻏﺎﻓﻠﻴﻦ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﻛﻨﺎ ﻋﻦ‬

‫اﻟﺮﺳﻞ‬ ‫ارﺳﺎل‬ ‫ﻣﺎﻛﻨﺎ ﻣﻌﺬﺑﻴﻦ ﺣﺘﻲ ﻧﺒﻌﺚ رﺳﻮﻻ ﻓﻤﺤﺾ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﻋﻠﻮا ﻛﺒﻴﺮا ﻗﺎل‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻦ ذﻟﻚ‬

‫ﻟﻢﻳﺤﺘﺞ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻠﻔﻬﻢ ﺑﺠﻬﻠﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻬﻢ ﺟﻬﺎﻟﺘﻬﻢ‬ ‫ﻟﻢﻳﺮض‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻜﺘﺐ دﻟﻴﻞ ﻋﻠﻲ‬ ‫و اﻧﺰال‬

‫و اﻟﺤﻼل و‬ ‫اﻟﻀﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﻔﻊ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻢ اﻟﺨﻴﺮ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﺛﺎﺑﺘﺔ ﻣﺎ ﻟﻢﻳﻌﻠﻤﻬﻢ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻓﻜﻤﺎ‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد‬ ‫ﺟﻬﺎﻟﺔ‬ ‫و‬

‫ﻛﺎﻧﻮا ﻣﻌﺬورﻳﻦ ﻏﻴﺮ ﻣﻜﻠﻔﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا ﺟﺎﻫﻠﻴﻦ‬ ‫ﻟﻢﻳﻈﻬﺮه ﻟﻌﺒﻴﺪه‬ ‫ﻟﻜﻦ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﺪ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎ‬ ‫اﻟﺤﺮام‬

‫ﻟﻠﻌﺒﺎد‬ ‫اﻟﺮﺳﻮل‬ ‫ﻟﻢﻳﻈﻬﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻳﺎه‬ ‫ﻋﺮﻓﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻬﻢ ﻛﺬﻟﻚ ﺑﻌﺪ ﻣﺎ اﻧﺰﻟﻪ اﻟﻲ رﺳﻮﻟﻪ‬ ‫ﻳﻈﻬﺮه‬ ‫ﺑﺸﺊ ﻣﻨﻪ ﺣﺘﻲ‬

‫ﻏﻴﺮ‬ ‫ﺟﺎﻫﻠﻮن ﻣﻌﺬورون‬ ‫اﻣﺘﻪ‬ ‫اﻟﺮﺳﻮل‬ ‫ﺗﻌﻠﻴﻢ‬ ‫و ﻋﺪم‬ ‫ﺗﺤﻤﻠﻬﻢ ﻓﻬﻢ ﺑﻌﺪ ﺗﻌﻠﻴﻢ اﻟﻠﻪ رﺳﻮﻟﻪ‬ ‫و ﻋﺪم‬ ‫ﻟﻤﺼﺎﻟﺤﻬﻢ‬

‫ۤاﻟﻪ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻌﻠﻢ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻻﺳﻼم‬ ‫ﺑﺪو‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻛﻤﺎ‬ ‫اﻟﺮﺳﻮل‬ ‫ﻣﻜﻠﻔﻴﻦ ﺑﺸﺊ ﺣﺘﻲ ﻳﻌﻠﻤﻬﻢ‬

‫ﻳﺠﺘﻬﺪ ﺑﻨﻔﺴﻪ ﻟﻨﻔﺴﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ اﺣﺪ ﻣﻜﻠﻔﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻄﻴﻦ‬ ‫اﻟﻤﺎء و‬ ‫ﺑﻴﻦ‬ ‫و ۤادم‬ ‫ﻧﺒﻴﺎ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻻﻧﻪ‬ ‫و اﻻﺣﻜﺎم‬ ‫اﻟﺸﺮاﻳﻊ‬

‫ﻋﻦ‬ ‫ﻳﺴﺄﻟﻮه‬ ‫ان‬ ‫ۤاﻟﻪ ﺑﻞ ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻟﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺘﻲ ﻳﻌﻠﻤﻬﻢ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻋﺒﺎدة‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﺻﻮﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺻﻠﻮة‬

‫اﻟﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﻟﻢﻳﺤﻦ وﻗﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎب اﻻﻗﺘﺮاف و اﺳﺘﻌﺠﺎل‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ ذﻟﻚ ﻣﻦ ﻃﻠﺐ اﻟﻌﻠﻢ ﺑﻞ ﻫﻮ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻜﻠﻴﻒ ﺟﺪﻳﺪ‬
‫ﻳﺎ‬ ‫ﻋﺎم‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻋﻦ اﻟﺤﺞ اﻓﻲ ﻛﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫رﺟﻞ‬ ‫ﺳﺄل‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ذﻟﻚ ﻳﺸﻴﺮ ﻣﺎ ﻋﻦ اﻟﻤﺠﻤﻊ‬

‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ وﻳﺤﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﺛﻠﺜﺎ‬ ‫او‬ ‫ﻣﺮﺗﻴﻦ‬ ‫ﻋﺎد‬ ‫ﻋﻨﻪ ﺣﺘﻲ‬ ‫ﻓﺎﻋﺮض‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬

‫ﻟﻮ ﺗﺮﻛﺘﻢ ﻛﻔﺮﺗﻢ ﻓﺎﺗﺮﻛﻮﻧﻲ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻮ وﺟﺒﺖ ﻣﺎاﺳﺘﻄﻌﺘﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻌﻢ واﻟﻠﻪ ﻟﻮ ﻗﻠﺖ ﻧﻌﻢ ﻟﻮﺟﺒﺖ‬ ‫ان اﻗﻮل‬ ‫ﻳﺆﻣﻨﻚ‬

‫اﻣﺮﺗﻜﻢ ﺑﺸﺊ ﻓﺄﺗﻮا ﻣﻨﻪ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫اﺧﺘﻼﻓﻬﻢ ﻋﻠﻲ اﻧﺒﻴﺎﺋﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺳﺆاﻟﻬﻢ‬ ‫ﺑﻜﺜﺮة‬ ‫ﻗﺒﻠﻜﻢ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﺗﺮﻛﺘﻜﻢ ﻓﺎﻧﻤﺎ ﻫﻠﻚ ﻣﻦ‬

‫اﺷﻴﺎء ان‬ ‫اﻟﻲ ذﻟﻚ ﻳﺸﻴﺮ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻻﺗﺴﺄﻟﻮا ﻋﻦ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫اﻧﺘﻬﻲ‬ ‫ﻓﺎﺟﺘﻨﺒﻮه‬ ‫ﻧﻬﻴﺘﻜﻢ ﻋﻦ ﺷﺊ‬ ‫و اذا‬ ‫ﻣﺎ اﺳﺘﻄﻌﺘﻢ‬

‫ﺗﺒﺪ ﻟﻜﻢ ﺗﺴﺆﻛﻢ ﺑﺎﻟﺠﻤﻠﺔ ﻟﻴﺲ ﻃﻠﺐ اﻟﻌﻠﻢ اﻟﻔﺤﺺ ﻋﻤﺎ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻢﺗﺒﺪ ﻟﻜﻢ‬ ‫اﺷﻴﺎء‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫اي‬ ‫ﺗﺒﺪ ﻟﻜﻢ ﺗﺴﺆﻛﻢ‬

‫اﻻﻇﻬﺎر‬ ‫ﻫﻤﺎ ﺑﻌﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻬﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﺗﻜﻠﻴﻒ اﻻ ﺑﻌﺪ اﻣﺮ اﻟﻨﺒﻲ اﻳﺎﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻧﻤﺎ ﻫﻮ ﻃﻠﺐ اﻟﺘﻜﻠﻴﻒ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻠﻒ اﻟﻌﺒﺪ ﺑﻪ‬

‫ﻋﻨﺪ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ‬ ‫ﻣﺨﺰون‬ ‫اﻟﻀﺮ ﻛﺜﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﻔﻊ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺨﻴﺮ‬ ‫ﻇﻬﺮت و‬ ‫ﻓﺎﻟﺘﻜﺎﻟﻴﻒ ﻟﻴﺴﺖ اﻻ ﻣﺎ‬ ‫و اﻻﺑﺮاز‬

‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اودﻋﻪ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اذا‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد و‬ ‫ﻟﻴﺲ ذﻟﻚ ﺑﺘﻜﻠﻴﻒ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻣﺎ ﻟﻢﻳﻈﻬﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫و‬ ‫ﻻﻳﻈﻬﺮﻫﺎ ﻗﺒﻞ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﻖ ﺑﻬﺎ‬ ‫ﺧﺎص‬ ‫ﻳﻈﻬﺮ ﻛﻞ ﻣﺴﺌﻠﺔ ﻓﻲ وﻗﺖ‬ ‫ان‬ ‫اوﺻﺎه‬ ‫و‬ ‫اﻳﺎه‬ ‫ﻋﻠﻤﻪ‬ ‫و‬ ‫وﺻﻴﻪ‬

‫اﻟﻔﺤﺺ‬ ‫ﻟﻠﻌﺒﺎد‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺣﺴﺐ اﻟﻮﺻﻴﺔ ﻟﻴﺲ‬ ‫و ﻟﻢﻳﻈﻬﺮه‬ ‫ﻋﻨﺪ اﻟﻮﺻﻲ‬ ‫ﻣﺨﺰون‬ ‫ﻻﻳﻜﺘﻤﻬﺎ ﺑﻌﺪ ذﻟﻚ ﻓﻜﻞ ﻣﺎ ﻫﻮ‬

‫و‬ ‫ﺗﻮﺧﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻋﻠﻴﻬﻢ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﺟﻬﻠﻬﻢ‬ ‫ﻣﻌﺬورون‬ ‫ﻓﻲ ﺟﻬﺎﻟﺘﻬﻢ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻟﻢﻳﻈﻬﺮ‬ ‫ﺑﺎﻗﻮن‬ ‫ﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻪ‬

‫اﻟﻤﺘﺸﺎﺑﻬﺎت‬ ‫ﺟﻌﻠﻮا ﻣﺎ ﻻ ﻧﺺ ﻓﻴﻪ ﻣﻦ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎرﻳﻮن و‬ ‫ﻛﻤﺎ زﻋﻤﺘﻪ‬ ‫اﻟﻤﺘﺸﺎﺑﻬﺎت‬ ‫ﻟﻴﺲ ذﻟﻚ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻻﺣﺘﻴﺎط‬

‫ۤاﻟﻪ ﻣﺨﺰوﻧﺎ ﻗﺒﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﺪ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﺟﻌﻠﻮا ﻟﻪ ﺣﻜﻤﺎ ﻛﻤﺎ ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫و اوﺟﺒﻮا اﻻﺣﺘﻴﺎط‬

‫ﻋﻨﺪ اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ ﺗﻜﻠﻴﻒ اﺣﺪ ﺗﻜﻠﻔﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺘﺸﺎﺑﻬﺎت‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻟﻤﺎﻳﻈﻬﺮه‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﻌﺜﺔ‬

‫اﻧﻪ ﻗﺪ‬ ‫زﻋﻤﻮه‬ ‫ﺗﺒﻠﻎ اﻟﻤﻜﻠﻒ ﻓﻤﺎ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﺒﺎﻟﻐﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻠﻪ اﻟﺤﺠﺔ اﻟﺒﺎﻟﻐﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺨﺰوﻧﺎ ﺗﻜﻠﻴﻒ اﺣﺪ ﻗﺒﻞ ﺑﻌﺜﻪ اﻟﺮﺳﻞ‬

‫ﺧﺒﺮ ﺑﺎزﻳﺪ ﻣﻦ اﻟﺘﻮﻗﻒ ﻓﻲ‬ ‫ﻟﻢﻳﺮد‬ ‫ﻣﺤﺾ ﻓﺎﻧﻪ‬ ‫اﺷﺘﺒﺎه‬ ‫ﻟﻢﻳﻈﻬﺮوه‬ ‫اﻟﺘﻮﻗﻒ ﻓﻴﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫اﻻﻣﺮ‬ ‫ورد‬

‫ﻧﺼﺎن‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫ورد‬ ‫ﺑﻞ اﻟﻤﻘﺒﻮﻟﺔ اﻟﺤﻨﻈﻠﻴﺔ ﻻﻣﺤﺔ ﺑﺎﻧﻪ ﻣﺎ‬ ‫اﻟﻤﺘﺸﺎﺑﻪ ﻣﺎ ﻻ ﻧﺺ ﻓﻴﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫اﻟﻤﺘﺸﺎﺑﻬﺎت و‬

‫اﻟﺸﺒﻬﺔ ﻣﺎ اﺷﺘﺒﻪ اﻻﻣﺮ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻫﻮ ﻛﺬﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺠﺰ اﻟﻤﺴﺘﻨﺒﻂ ﻋﻦ اﻟﺘﺮﺟﻴﺢ‬ ‫و‬ ‫اﺷﺘﺒﻪ اﻟﺤﻖ ﺑﺎﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫ﻣﺘﻌﺎرﺿﺎن و‬

‫ورد‬ ‫ﻟﺬا‬ ‫و‬ ‫ﻣﺠﻬﻮل‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺎ ﻻ دﻟﻴﻞ ﻋﻠﻴﻪ ﻓﻬﻮ‬ ‫و‬ ‫دﻟﻴﻠﻴﻦ ﻋﻠﻲ ﺷﺊ واﺣﺪ‬ ‫ﺑﻘﻴﺎم‬ ‫ﻻﻳﺤﺼﻞ اﻻ‬ ‫اﻻﺷﺘﺒﺎه‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻪ‬

‫ﻋﻨﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻪ ﻧﺺ‬ ‫ﻳﺮد‬ ‫ﻛﻞ ﺷﺊ ﻟﻚ ﻣﻄﻠﻖ ﺣﺘﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫روي‬ ‫اﻻﺛﺮ ﻓﻲ ذﻟﻚ اﻧﻪ ﻣﻄﻠﻖ ﻛﻤﺎ‬

‫ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻳﺮد‬ ‫ﻛﻞ ﺷﺊ ﻣﻄﻠﻖ ﺣﺘﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻬﻲ‬ ‫او‬ ‫ﻋﻠﻴﻚ اﻣﺮ‬ ‫ﻟﻢﻳﺮد‬ ‫ﻣﻄﻠﻘﺔ ﻣﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم اﻻﺷﻴﺎء‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﺣﺪودا‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺣﺪ ﻟﻜﻢ‬ ‫ان‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ ﻋﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻬﻲ‬

‫ﺣﺮﻣﺎت‬ ‫ﻋﻠﻴﻜﻢ‬ ‫ﺣﺮم‬ ‫و‬ ‫ﺳﻦ ﻟﻜﻢ ﺳﻨﻨﺎ ﻓﺎﺗﺒﻌﻮﻫﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻜﻢ ﻓﺮاﺋﺾ ﻓﻼﺗﻀﻴﻌﻮﻫﺎ‬ ‫ﻓﺮض‬ ‫و‬ ‫ﻓﻼﺗﻌﺘﺪوﻫﺎ‬

‫ﻋﻠﻴﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم ان‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻼﺗﺘﻜﻠﻔﻮﻫﺎ‬ ‫ﻧﺴﻴﺎن‬ ‫رﺣﻤﺔ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ‬ ‫اﺷﻴﺎء‬ ‫ﻋﻔﺎ ﻟﻜﻢ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻼﺗﻨﺘﻬﻜﻮﻫﺎ‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫ﻓﻬﻮ‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد‬ ‫ﻣﺎ ﺣﺠﺐ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻤﻪ ﻋﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﺑﻬﻤﻮا ﻣﺎ اﺑﻬﻤﻪ اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻛﺎن ﻳﻘﻮل‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻋﻨﺪ اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻓﻤﺎ‬ ‫ان ﺷﺎء‬ ‫ﻳﺄﺗﻲ ﺗﻔﺼﻴﻠﻬﺎ ﻓﻴﻤﺎ ﺑﻌﺪ ذﻟﻚ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫اﻟﻲ ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻣﻦ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ‬

‫ﻻ‬ ‫اذ‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻜﻠﻒ ﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ ﻟﻢﻳﻜﻦ ﺗﻜﻠﻴﻒ اﺣﺪ اﻟﻔﺤﺺ ﻋﻨﻪ‬ ‫ﻟﻢﻳﻨﺼﻮا‬ ‫و‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدا‬ ‫اﻟﺴﻼم‬

‫ﻟﻮاﺣﺪ ﻣﻦ‬ ‫ﺑﻴﻨﻮه‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﻧﺼﻮا‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﻴﺎن‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﺒﻴﻨﻮا‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﺒﻴﺎن‬ ‫ﺗﻜﻠﻴﻒ اﻻ‬

‫ﻟﻴﺲ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫ﻟﻢﻳﺠﺐ ﻋﻠﻴﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻛﺜﺮ اﻻ اﻧﻪ ﻟﻢﻳﺼﻞ اﻟﻴﻨﺎ ﺑﻌﺪ ﻓﻠﺴﻨﺎ ﺑﻤﻜﻠﻔﻴﻦ ﺑﺸﺊ ﻣﻨﻪ‬ ‫او‬ ‫رﻋﻴﺘﻬﻢ‬

‫ﻟﻢﻳﺒﻠﻎ ﺗﻜﻠﻴﻔﻨﺎ اﻟﻴﻨﺎ ﻓﺬﻟﻚ اﻳﻀﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻠﻪ اﻟﺤﺠﺔ اﻟﺒﺎﻟﻐﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺟﻬﺎﻟﺘﻨﺎ‬ ‫ﺑﺎﻗﻮن‬ ‫ﻧﺤﻦ‬ ‫اذ‬ ‫اﻟﺸﺒﻬﺎت‬ ‫ذﻟﻚ ﻣﻦ‬

‫ﻳﺘﻘﻮن ‪ ،‬و‬ ‫ﻫﺪﻳﻬﻢ ﺣﺘﻲ ﻳﺒﻴﻦ ﻟﻬﻢ ﻣﺎ‬ ‫اذ‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻟﻴﻀﻞ ﻗﻮﻣﺎ ﺑﻌﺪ‬ ‫و ﻣﺎﻛﺎن‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻄﻠﻖ ﻋﻠﻴﻨﺎ‬

‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﺳﺌﻞ اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺮﻓﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻤﺎ ۤاﺗﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻳﺤﺘﺞ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم ان‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫اﻋﺬر‬ ‫ﻛﻠﻤﺎ ﻏﻠﺐ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻦ اﻣﺮ ﻓﺎﻟﻠﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫ﻻ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻫﻞ ﻋﻠﻴﻪ ﺷﺊ‬ ‫ﺷﻴﺌﺎ‬ ‫ﻻﻳﻌﺮف‬ ‫ﻋﻤﻦ‬
‫ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﻤﺎ ﻋﻠﻢ ﻛﻔﻲ ﻣﺎ ﻻﻳﻌﻠﻢ‬ ‫ﺑﺎب و ﻗﺎل‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ اﻟﻒ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫اﻟﺘﻲ ﻳﻔﺘﺢ ﻛﻞ‬ ‫اﻻﺑﻮاب‬ ‫ﻫﺬا ﻣﻦ‬ ‫ﻟﻌﺒﺪه و‬

‫و‬ ‫ﻋﺮﻓﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻤﺎ ۤاﺗﺎﻫﻢ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﺟﻞ اﺣﺘﺞ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﺰ‬ ‫و ﻗﺎل ان‬ ‫ﻻﻳﻌﻠﻤﻮن‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ ﻣﺎ‬ ‫اﻟﻤﺮﻓﻮﻋﺎت‬ ‫ﺣﺪﻳﺚ‬

‫اذا‬ ‫ﻟﻠﻪ ﻋﻠﻲ اﻟﺨﻠﻖ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻌﺮﻓﻬﻢ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻠﺨﻠﻖ ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻌﺮﻓﻬﻢ‬ ‫ان‬ ‫ﻳﻌﺮﻓﻮا ﻗﺒﻞ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻟﻠﻪ ﻋﻠﻲ ﺧﻠﻘﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬

‫ﺟﻞ ﻻﻳﻜﻠﻒ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﺰ‬ ‫‪ ،‬ﻗﺎل‬ ‫ﻋﺮﻓﻬﻢ اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻤﺎ ۤاﺗﺎﻫﻢ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻳﺤﺘﺞ ﻋﻠﻲ‬ ‫ان ﻳﻘﺒﻠﻮه و ﻗﺎل ان‬ ‫ﻋﺮﻓﻬﻢ‬

‫ﻟﻢﻳﺒﻠﻐﻪ‬ ‫و‬ ‫اوﺣﻲ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ اﻟﻲ ﻧﺒﻴﻪ‬ ‫او‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﻟﻢﻳﻮح‬ ‫و‬ ‫ﻛﻠﻤﺎ ﻋﻠﻢ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﻓﺎذ ًا‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻧﻔﺴﺎ اﻻ ﻣﺎ ۤاﺗﻴﻬﺎ‬

‫اﻫﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺤﻤﻞ اﻟﻮﻗﺖ‬ ‫و ﻋﺪم‬ ‫ﺗﻘﻴﺔ‬ ‫ﺑﻌﺪه و ﻟﻢﻳﻈﻬﺮه‬ ‫ﺑﻠﻐﻪ اﻟﻲ اﻟﻮﺻﻲ‬ ‫او‬ ‫وﻗﺘﻪ‬ ‫ﻟﻌﺪم ﺻﻼح اﻟﺰﻣﺎن و ﺣﻠﻮل‬

‫ﻛﻞ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻟﺴﺒﻴﻞ ﻓﻴﻪ ﻗﻮﻟﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻟﻨﺎ ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﺼﻞ اﻟﻴﻨﺎ ﺑﻌﺪ ﻣﻮﺳﻊ ﻋﻠﻴﻨﺎ‬ ‫و اﻇﻬﺮه و‬ ‫ﺑﻠﻐﻪ‬ ‫او‬

‫و‬ ‫اﺷﺘﺒﻪ‬ ‫دﻟﻴﻼن و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎم‬ ‫اﻟﺸﺒﻬﺔ ﻣﺎ‬ ‫ﻣﺠﻬﻮل و‬ ‫ﻟﻴﺲ ﺑﺸﺒﻬﺔ ﺑﻞ ﻫﻮ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﻓﻴﻪ ﻧﺺ‬ ‫ﻳﺮد‬ ‫ﺷﺊ ﻟﻚ ﻣﻄﻠﻖ ﺣﺘﻲ‬

‫ﻣﺨﺼﻮﺻﺔ ﻓﺘﺮﻗﺐ ‪.‬‬ ‫ﻗﺎﻋﺪة‬ ‫ذﻟﻚ ﻣﻔﺼﻼ ﻓﻲ‬ ‫ﺑﻴﺎن‬ ‫ﺳﻴﺄﺗﻲ‬

 ‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫و ارﺗﻴﺎب‬ ‫داﺋﻤﺎ ﻋﻠﻲ ﺷﺒﻬﺔ‬ ‫و ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻂ‬ ‫اﻣﺮه‬ ‫ﺑﻴﻨﻬﺎ ﻫﻮ ﻓﻲ‬ ‫ﻟﻢﻳﻌﺮف اﻟﻔﺮق‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺛﻠﺜﺔ‬ ‫ان اﻻﻣﻮر‬ ‫اﻋﻠﻢ‬

‫و‬ ‫ﻫﻮ اﻟﺸﺮﻋﻲ‬ ‫ﻓﺎﻻول‬ ‫اﺟﺘﻬﺎدي‬ ‫اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ‬ ‫او‬ ‫ﺗﺴﻠﻴﻤﻲ‬ ‫ﺗﻘﻠﻴﺪي‬ ‫ﺷﺮﻋﻲ ﻓﺎﻧﻬﺎ اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺎدي‬ ‫و‬ ‫ﻫﻲ ﻋﻘﻠﻲ‬ ‫و‬

‫و اﺳﺎس‬ ‫اﻟﻌﺎﻟﻢ‬ ‫ﻣﺪار‬ ‫اﻟﺜﻠﺜﺔ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﻌﺎدي و‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫او اﻟﺠﺰﺋﻴﺎت و‬ ‫ﻓﻬﻮ اﻟﻌﻘﻠﻲ‬ ‫اﻟﻜﻠﻴﺎت‬ ‫اﻟﺜﺎﻧﻲ اﻣﺎ ﻣﺘﻌﻠﻘﻪ‬

‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻳﺴﺘﺪل‬ ‫و‬ ‫ﻣﺪرﻛﻪ اﻟﻌﻘﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﻘﻞ‬ ‫ﻳﻌﺮف‬ ‫ان‬ ‫ﻳﻨﺒﻐﻲ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﻓﺎﻻﻣﺮ اﻟﻌﻘﻠﻲ ﻫﻮ اﻟﻜﻠﻲ‬ ‫ۤادم‬ ‫ﻋﻴﺶ ﺑﻨﻲ‬

‫ﻻ رﻳﺐ ﻳﻌﺘﺮﻳﻪ ﺑﺤﻴﺚ ﻟﻮ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﻘﻞ ﺑﺎدﻟﺔ ﻗﻄﻌﻴﺔ ﻻﻳﺤﺘﻤﻞ اﻟﻨﻘﻴﺾ ﻓﻲ اﻟﻮاﻗﻊ ﻣﻮرﺛﺔ ﻟﻴﻘﻴﻦ ﻻ ﺷﻚ ﻓﻴﻪ‬

‫ﻓﻲ‬ ‫ﻣﻘﺮر‬ ‫ﻟﻴﺴﺖ ادﻟﺔ ذﻟﻚ ﻣﺎ ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫اﺳﺘﺒﺪ ﺑﺮأﻳﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﻞ‬ ‫ﻟﺮد‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ ذﻟﻚ‬ ‫و اﻧﻜﺮوا‬ ‫اﺟﺘﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ اﻫﻞ اﻟﺪﻧﻴﺎ‬

‫ﺗﻮرث‬ ‫اﻧﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻘﻴﻦ‬ ‫ﻻﺗﻮرث‬ ‫اﻣﺜﺎﻟﻬﺎ ﻓﺎﻧﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺳﺘﺜﻨﺎﺋﻴﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻗﺘﺮاﻧﻴﺔ‬ ‫اﻟﻘﻴﺎﺳﺎت‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻛﺘﺐ اﻫﻞ اﻟﻤﺠﺎدﻟﺔ‬

‫ﻳﺮي‬ ‫ﻣﻊ ذﻟﻚ ﺣﻴﻦ ﻳﺮﺟﻊ اﻟﻲ ﻗﻠﺒﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻗﺎﻣﺔ اﻟﺪﻟﻴﻞ ﻋﻠﻲ ﺧﻼﻓﻪ‬ ‫اﻟﻤﻄﻠﻮب و‬ ‫ﺑﻐﻴﺮ‬ ‫اﻟﻘﻮل‬ ‫ﻋﺠﺰ اﻟﻨﻔﺲ ﻋﻦ‬

‫اﻻﻣﺮ‬ ‫ﺧﻼف‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻻﺳﺘﺪﻻل‬ ‫اﻟﻌﺠﺰ ﻋﻦ‬ ‫ﻫﺆﻻء‬ ‫ﻣﻮاﻓﻘﺔ اﻟﻮاﻗﻊ ﻓﻐﺎﻳﺔ اﻣﺮ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫اﺣﺘﻤﺎل‬ ‫و‬ ‫اﻻﺿﻄﺮاب‬ ‫ﻓﻴﻪ‬

‫ﻓﺎﻟﻤﺜﺒﺖ‬ ‫و اﺿﻄﺮاب‬ ‫ﻗﻠﺒﻪ ﺑﻌﺪ ﻓﻲ ﻗﻠﻖ‬ ‫او رده و ان ﻛﺎن‬ ‫ﻣﻨﻌﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺠﺰ ﻋﻦ ﻧﻘﺾ اﻟﺪﻟﻴﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺜﺒﺖ ﺑﻬﺎ‬

‫رده او‬ ‫ﻣﻨﻪ ﻓﻲ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﻻﻗﻮي‬ ‫ﻟﻴﺲ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻘﻄﻊ ﺑﺎﻧﻪ ﻣﻮاﻓﻖ ﻟﻠﻮاﻗﻊ‬ ‫و‬ ‫اﻻدﻟﺔ ﻟﻴﺲ ﺑﻘﻄﻌﻲ ﺗﺴﻜﻦ اﻟﻨﻔﺲ اﻟﻴﻪ‬ ‫ﺑﻬﺬه‬

‫ﺣﺪة‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻗﺎﻋﺪة‬ ‫ﻳﺄﺗﻲ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻣﺤﻠﻪ‬ ‫ﻗﺮرﻧﺎه‬ ‫اﻧﻤﺎ ادﻟﺔ ذﻟﻚ اﻟﻤﻮﻋﻈﺔ اﻟﺤﺴﻨﺔ ﻛﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻌﻪ‬ ‫او‬ ‫اﻟﻨﻘﺾ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫و‬ ‫اﻟﻨﻔﺲ‬ ‫اﺿﻄﺮاب‬ ‫ﻣﻊ‬ ‫اﻟﺮد‬ ‫ﻻﻳﻜﻔﻲ ﻓﻴﻬﺎ اﻟﻌﺠﺰ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻫﺬا اﻻﻣﺮ ﻫﻮ اﻣﺮ اﻟﻌﻘﺎﺋﺪ ﻓﺎﻧﻪ ﻳﺠﺐ ﻓﻴﻬﺎ اﻟﻴﻘﻴﻦ‬ ‫و‬

‫ﺑﻌﻘﻠﻲ‬ ‫ﻳﺰول‬ ‫اﻧﻤﺎ‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﺎدي و‬ ‫اﻟﻘﻄﻊ اﻟﻌﻘﻠﻲ‬ ‫اذ ﻻﻳﺰول‬ ‫اﻻ ﺑﻤﺜﻠﻪ‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﺎدﻳﺎت و ﻻﻳﺮد‬ ‫اﻟﺪﻟﻴﻞ اﻟﻌﻘﻠﻲ‬ ‫ﻻﻳﺠﻮز رد‬

‫ﺑﺎﻟﻌﺎدﻳﺎت‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻳﺴﺘﺪل‬ ‫و‬ ‫ﻣﺪرﻛﻪ اﻟﻨﻔﺲ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﺎدة‬ ‫ﻳﻌﺮف‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﻫﻮ اﻟﺠﺰﺋﻲ‬ ‫اﻟﻌﺎدي‬ ‫اﻻﻣﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺜﻠﻪ ﻓﺎﻓﻬﻢ‬

‫اﺳﺘﻌﻤﻞ ﻓﻴﻪ اﻟﻌﻘﻞ اﺣﺘﻤﻞ‬ ‫و‬ ‫راﺟﻊ ﻋﻘﻠﻪ‬ ‫ﻋﺎدة و ان ﻛﺎن اذا‬ ‫ﺗﺴﻜﻦ اﻟﻨﻔﺲ اﻟﻴﻪ‬ ‫اﻟﻌﺎدي و‬ ‫اﻟﻤﻮرﺛﺔ ﻟﻠﻘﻄﻊ‬

‫و‬ ‫اﻟﺜﻘﺔ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫ذﻟﻚ ﻛﺎﻟﻌﻠﻢ اﻟﺤﺎﺻﻞ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻪ ﺑﺴﺒﺐ ذﻟﻚ‬ ‫و اﺿﻄﺮب‬ ‫اﻟﻌﻘﻠﻲ ﻣﺨﺎﻟﻔﺔ اﻟﻮاﻗﻊ‬ ‫ﺑﺎﻻﺣﺘﻤﺎل‬ ‫ﻓﻴﻪ‬

‫اﻟﻨﻔﺲ ﺗﺴﻜﻦ اﻟﻲ اﺧﺒﺎرﻫﻢ ﺑﺤﺴﺐ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ‬ ‫و اﻟﺸﻴﺎع و اﻟﻤﺤﺴﻮﺳﺎت و اﻟﻌﺮف و‬ ‫اﻟﺘﻮاﺗﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺪﻟﻴﻦ‬

‫اﻟﻜﺬب‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﻘﻮم‬ ‫ﺗﻮاﻃﺆ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺪﻟﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺜﻘﺔ‬ ‫ﻛﺬب‬ ‫راﺟﻊ ﻋﻘﻠﻪ اﺣﺘﻤﻞ ﻋﻘﻼ‬ ‫و ان ﻛﺎن اذا‬ ‫ﺗﻄﻤﺌﻦ‬ ‫اﻟﻌﺎدة و‬

‫ﺧﻂ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ ﺑﺴﺒﺐ اﻟﻘﺮاﺋﻦ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﺷﺊ ﻣﻦ ذﻟﻚ ﺑﻞ رﺑﻤﺎ ﻳﺤﺼﻞ‬ ‫اﻣﺘﻨﺎع‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫و‬ ‫ﺳﻬﻮﻫﻢ‬ ‫او‬ ‫اﺷﺘﺒﺎﻫﻬﻢ‬ ‫او‬

‫و اﻟﻜﻔﺎر و‬ ‫اﻟﻤﺸﺮﻛﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻧﻀﻢ اﻟﻴﻬﺎ اﻟﻘﺮاﺋﻦ‬ ‫اﺧﺒﺎر اﻻﻃﻔﺎل و اﻟﻔﺴﺎق اذا‬ ‫ﺧﺘﻤﻪ ﺑﻞ رﺑﻤﺎ ﻳﺤﺼﻞ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺜﻘﺔ‬

‫ﺑﻬﺬا‬ ‫ﻟﻮﻻ اﻟﻌﻤﻞ‬ ‫ۤادم و‬ ‫ﻋﻴﺶ ﺑﻨﻲ‬ ‫و ﻣﺪار‬ ‫اﻟﻌﺎﻟﻢ‬ ‫اﻟﻌﺎدي اﺳﺎس‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻫﺬا اﻟﻘﻄﻊ‬ ‫و‬ ‫ﻏﻴﺮﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻨﺎﻓﻘﻴﻦ‬

‫و‬ ‫اﻟﺸﺪﻳﺪ‬ ‫اﻟﺤﺮج‬ ‫ﻟﺰم‬ ‫و‬ ‫اﺷﺘﺪت‬ ‫و‬ ‫اﻻﻣﻮر‬ ‫اﻋﺘﺴﺮ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺨﻨﺎق‬ ‫ﺑﻬﻢ‬ ‫ﻟﻀﺎق‬ ‫اﻟﻌﺎدﻳﺔ‬ ‫اﻻﻣﻮر‬ ‫اﻟﻘﻄﻊ ﻓﻲ‬

‫ﺷﺄﻧﻪ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﺠﺰﺋﻴﺎت‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﻘﻞ ﻓﻲ‬ ‫اﻻﺳﺘﺪﻻل‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻳﻤﻜﻦ ﻻﺣﺪ‬ ‫اذ‬ ‫اﻻﻣﻮر‬ ‫ﻻﻳﻤﻜﻦ ﻻﺣﺪ اﻟﻤﺸﻲ ﻓﻲ اﻣﺮ ﻣﻦ‬

‫اﻟﻌﺎﻟﻢ ﻏﻴﺮ ﺟﺎرﻳﺔ ﻋﻠﻲ اﻟﻨﻬﺞ اﻟﻜﻠﻲ ﻻﺟﻞ‬ ‫اﻣﻮر‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻋﻠﻲ اﻟﻨﻬﺞ اﻟﻜﻠﻲ‬ ‫اﻻﺳﺘﺪﻻل‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﻠﻴﺎت‬ ‫درك‬

‫درك‬ ‫ﻓﺨﻠﻖ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻻﺟﻞ‬ ‫اﻟﻌﻮارض‬ ‫اﺧﺘﻼﻓﻬﺎ ﺑﺴﺒﺐ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺎرﺿﺔ ﻟﻜﻞ ﺟﺰﺋﻲ ﺟﺰﺋﻲ‬ ‫اﻟﻌﻮارض‬

‫ﺗﺴﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻗﺮرﻧﺎ‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﺎدﻳﺎت‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫ﺗﺴﺘﺪل‬ ‫و‬ ‫ﺑﻬﺎ‬ ‫ﻓﺘﻌﺮف‬ ‫ﻟﻠﺠﺰﺋﻴﺎت‬ ‫اﻟﻨﻔﺲ اﻟﻤﺪرﻛﺔ‬ ‫ﻣﺪرك‬ ‫اﻟﺠﺰﺋﻴﺎت‬

‫اذا‬ ‫ﻣﺜﻠﻪ ﻣﺜﻼ‬ ‫ﺑﻌﺎدي‬ ‫اﻻ‬ ‫رده‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻣﻨﻌﻪ‬ ‫اﻟﻌﺎدي و‬ ‫ﻧﻘﺾ اﻟﺪﻟﻴﻞ‬ ‫و ﻻﻳﺠﻮز‬ ‫ﺑﻬﺎ‬ ‫اﻟﻌﺎدي‬ ‫ﺣﺼﻞ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫اذا‬ ‫اﻟﻴﻬﺎ‬

‫ﻳﺤﺘﻤﻞ ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻤﻌﺼﻮم‬ ‫ﺑﺎﻧﻪ ﻟﻴﺲ‬ ‫رده‬ ‫ﻻﻳﺠﻮز‬ ‫اﻟﻌﺎدي‬ ‫ﺣﺼﻞ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﻳﻮﺛﻖ ﺑﻪ ﺑﺨﺒﺮ‬ ‫اي‬ ‫اﺧﺒﺮ ﺛﻘﺔ‬

‫ﻋﺎدي و اﻻﻧﺴﺎن‬ ‫ﻋﻘﻠﻲ ﻻ‬ ‫رد‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫ﺧﺒﺮه ﻓﺎن‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫و اﻟﻨﺴﻴﺎن و اﻟﺨﻄﺎء ﻓﻼﻳﺠﻮز اﻟﺮﻛﻮن‬ ‫اﻟﺴﻬﻮ‬ ‫اﻟﻜﺬب و‬

‫او‬ ‫ﻫﺬا اﻟﺜﻘﺔ‬ ‫ﺑﺨﻼف‬ ‫ﺛﻘﺔ ۤاﺧﺮ اﺧﺒﺮ‬ ‫اﻟﺮد ﺑﺎن ﻳﻘﺎل ان‬ ‫اﻟﺜﻘﺔ ﻗﻬﺮا ﻧﻌﻢ ﻳﻤﻜﻦ‬ ‫ﻋﺎدة ﺑﺎﺧﺒﺎر‬ ‫ﻳﺤﺼﻞ ﻟﻪ اﻟﻌﻠﻢ‬

‫ﻳﺠﺘﻤﻊ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺜﻠﻪ‬ ‫ﻋﺎدي‬ ‫اﻟﺪﻟﻴﻞ ﻓﺎﻧﻪ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫رد‬ ‫ﺑﺬﻟﻚ ﻳﻤﻜﻦ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﺜﻘﺔ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﻛﺬب‬ ‫ﻗﺎﻣﺖ اﻟﻘﺮاﺋﻦ ﻋﻠﻲ‬

‫اﻟﺬي ﻳﻌﺮف ﺑﺎﻟﺸﺮع‬ ‫اﻻﻣﺮ اﻟﺸﺮﻋﻲ ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﺗﻨﺎﻓﻲ ﻓﺎﻓﻬﻢ‬ ‫ﺣﺮج و‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻈﻦ اﻟﻌﻘﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻊ اﻟﺸﻚ‬ ‫اﻟﻌﺎدي‬

‫ﻓﻴﺜﺒﺖ اﻻﻣﺮ‬ ‫ﺑﺎﻟﺸﺮع‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺗﺴﺘﺪل‬ ‫ﻟﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺪرﻛﻪ اﻟﻨﻔﺲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﺮع‬ ‫دﻟﻴﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺟﺰﺋﻴﺎ‬ ‫ام‬ ‫ﻛﻠﻴﺎ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﺳﻮاء‬
 ‫ع‬ ‫ع‬ ‫م‬

‫و‬ ‫اﻟﻨﻘﺾ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و ﻻﻳﺠﻮز‬ ‫ﻟﻢﻳﺤﺼﻞ‬ ‫ام‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫او اﻟﻌﺎدي‬ ‫ﺣﺼﻞ اﻟﻴﻘﻴﻦ اﻟﻌﻘﻠﻲ‬ ‫ﺳﻮاء‬ ‫اﻟﺸﺮﻋﻲ ﺑﺎﻟﺪﻟﻴﻞ اﻟﺸﺮﻋﻲ‬

‫ﻓﺎن‬ ‫اﺑﺪا ﺑﻌﺪ ﺛﺒﻮﺗﻪ ﺑﺎﻟﺸﺮﻋﻲ‬ ‫و اﻟﻌﺎدي‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﻘﻠﻲ‬ ‫و ﻻﻳﺮد‬ ‫دﻟﻴﻞ ﺷﺮﻋﻲ ۤاﺧﺮ ﻣﺜﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻪ اﻻ ﺑﺎﻣﺮ ﺷﺮﻋﻲ‬ ‫اﻟﺮد‬

‫اﻟﺸﺮﻋﻲ ﺑﺎﻟﻌﻘﻠﻲ‬ ‫ﻳﺮدون‬ ‫اﻟﻌﻘﻞ ﻓﺎﻟﺬﻳﻦ‬ ‫ﺧﻄﺎء‬ ‫ﺑﻌﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﻬﻤﺎ ﻧﻌﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻘﻞ ﻻ اﻟﻌﻜﺲ‬ ‫ﻣﻴﺰان‬ ‫اﻟﺸﺮع‬

‫اﻟﻌﻘﻞ‬ ‫ﻗﺎﻋﺪة و‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻗﺪﻣﻨﺎ ﻓﻲ‬ ‫ﺑﺎﻻﻋﺮاض و اﻻﻣﺮاض‬ ‫ﻟﻴﺴﺖ ﺑﻤﻌﺼﻮﻣﺔ ﺑﻌﺪ ﻣﺎ ﺷﺎﺑﺖ‬ ‫ﺧﺎﻃﺌﻮن ﻓﺎن اﻟﻌﻘﻮل‬

‫ﻓﻲ ﺻﻠﻮﺗﻪ‬ ‫اﻻﻧﺴﺎن‬ ‫ﺷﻚ‬ ‫اذا‬ ‫ﻣﺜﻼ‬ ‫ﻏﻴﺮه‬ ‫ﻻ‬ ‫اﻟﻤﻌﺼﻮم‬ ‫ﻫﻮ ﻋﻘﻞ‬ ‫اﻟﻤﻌﺼﻮم و‬ ‫ﻫﻮ اﻟﻌﻘﻞ‬ ‫اﻟﺸﺮع‬ ‫ﻻﻳﺨﺎﻟﻒ‬ ‫اﻟﺬي‬

‫ﻣﻊ اﻟﻈﻦ ﺑﺎﻟﺜﻠﺚ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻻرﺑﻊ‬ ‫اﻟﺒﻨﺎء‬ ‫اﻟﺪﻟﻴﻞ اﻟﺸﺮﻋﻲ ﻋﻠﻲ اﻧﻪ ﻳﺠﺐ‬ ‫ﻗﺎم‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺮاﺑﻌﺔ‬ ‫او‬ ‫ﻫﻞ ﻫﻮ ﻓﻲ اﻟﺜﺎﻟﺜﺔ‬

‫ﺛﻠﺚ‬ ‫او‬ ‫اﻧﻬﺎ ارﺑﻊ‬ ‫ﻋﺎدة‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻌﺘﻘﺪ ﺷﺮﻋﺎ اﻧﻪ ﻋﻠﻲ ﻣﺎ ﺑﻨﻲ ﻣﻊ اﻧﻪ ﻻﻳﻘﻄﻊ ﻋﻘﻼ‬ ‫ان‬ ‫ﻳﺠﺐ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺒﻨﻲ ﻋﻠﻲ اﻟﺜﻠﺚ‬

‫ﺛﺒﻮت‬ ‫ﺑﻌﺪ‬ ‫او اﻟﻌﺎدة‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﻘﻞ‬ ‫و ﻻﻳﺠﻮز رده‬ ‫ﺑﻨﻲ ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫اذا‬ ‫ﺛﻠﺚ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻨﻲ ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫اذا‬ ‫ﻟﻜﻦ ﻳﻘﻄﻊ ﺷﺮﻋﺎ اﻧﻪ ارﺑﻊ‬ ‫و‬

‫دﻟﻴﻞ ﺷﺮﻋﻲ ۤاﺧﺮ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻪ ﺑﺤﺪﻳﺚ ۤاﺧﺮ‬ ‫ﺑﺎن ﻳﺴﺘﺪل‬ ‫اﻻ ﺑﺸﺮﻋﻲ ﻣﺜﻠﻪ‬ ‫ﻟﺰوم ﻫﺬا اﻻﻋﺘﻘﺎد ﺑﺎﻟﺸﺮع و ﻻﻳﺮد‬

‫اﻻﻋﺘﻘﺎد‬ ‫ﻻ ﻳﺠﺐ‬ ‫ام‬ ‫ﺷﻚ ﻓﻲ ﺛﻮﺑﻪ اﻟﻄﺎﻫﺮ ﻫﻞ اﺻﺎﺑﻪ ﻧﺠﺲ‬ ‫و ﻛﺬا اذا‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻻﻗﻞ ﺣﻴﻦ اﻟﺸﻚ‬ ‫ﺟﻮاز اﻟﺒﻨﺎء‬

‫ﻳﺮد‬ ‫اﻧﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺎدي‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻋﻘﻠﻲ‬ ‫ﻓﻼﻳﺮد‬ ‫ﺑﻄﻬﺎرﺗﻪ‬ ‫ﻋﺎدة‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻄﻬﺎرﺗﻪ ﺷﺮﻋﺎ ﻣﻊ اﻧﻪ ﻻﻳﻘﻄﻊ ﻋﻘﻼ‬

‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺪﻟﻴﻞ اﻟﺸﺮﻋﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻛﻠﻬﺎ اﻟﻌﻠﻢ اﻟﺸﺮﻋﻲ‬ ‫ﻓﻴﺸﺘﺮط‬ ‫اﻟﺸﺮع‬ ‫اﺣﻜﺎم‬ ‫ﺑﺎﻗﻲ‬ ‫ﻫﻜﺬا‬ ‫و‬ ‫ﺑﺪﻟﻴﻞ ﺷﺮﻋﻲ ۤاﺧﺮ‬

‫ﻻ ﺗﻨﺎﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺮج‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺎدﻳﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻈﻦ اﻟﻌﻘﻠﻴﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ ﻣﻊ اﻟﺸﻚ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﻳﺠﺘﻤﻊ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻬﺎ اﻻ اﻟﺸﺮﻋﻲ‬ ‫راد‬

‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﺗﺨﻠﺺ اﻻ ﺑﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻜﻢ‬ ‫و ﻣﻌﺎدن‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﻣﺨﺎزن‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻗﺎﻋﺪة ﺳﺪﻳﺪة ﻣﺄﺧﻮذة‬ ‫ﻓﺎﻓﻬﻢ راﺷﺪا ﻣﻮﻓﻘﺎ ﻓﺎﻧﻬﺎ‬

‫ﻻ ﻓﻴﻬﺎ ‪.‬‬ ‫ا‬ ‫راﺣﺔ‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫اﻻﺳﺘﺪﻻل‬ ‫ﻳﺠﺐ‬ ‫اﻟﻌﻘﻠﻴﺎت‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ اﻟﻤﻄﻠﻘﺔ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺔ اﻟﻨﺒﻲ اﻟﻤﻄﻠﻖ‬ ‫ﻗﺪره و‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﻲ‬ ‫ان اﺛﺒﺎت اﻻزل‬ ‫اﻋﻠﻢ‬

‫ﻟﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻔﺎﺗﺢ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺨﺎﺗﻢ‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﻘﻠﻴﺎت‬ ‫ﻳﻤﻜﻦ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺔ اﻟﻨﺒﻲ اﻟﺸﺨﺼﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺑﺎﻟﻌﻘﻞ اﻟﻘﺎﻃﻊ‬

‫ﺛﺒﻮت‬ ‫و‬ ‫ﻟﻠﻤﻜﻠﻔﻴﻦ ﺟﻤﻠﺔ‬ ‫اﻟﻌﺎم‬ ‫ﻫﻲ ﻣﺤﻠﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﺎدﻳﺎت‬ ‫ﺗﻜﻔﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﻘﻠﻴﺎت‬ ‫اﻻﺷﺨﺎص‬ ‫ﻻﻳﺠﺐ ﻣﻌﺮﻓﺔ‬

‫ﻓﻴﻪ ﻣﺪﺧﻞ اﻻ‬ ‫ﻟﻠﻌﻘﻠﻴﺎت‬ ‫ﻟﻴﺲ‬ ‫اﻟﻌﺎدﻳﺎت‬ ‫اﺣﻮاﻟﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻓﻌﺎﻟﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻗﻮاﻟﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ۤاﺛﺎرﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫اﺧﺒﺎرﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺷﺮاﻳﻌﻬﻢ‬

‫اﺣﺘﻤﻞ ﻓﻲ‬ ‫و ان‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺑﻬﺎ‬ ‫و اﻻﺳﺘﺪﻻل‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﺎدﻳﺎت‬ ‫ﻳﺠﺐ ﻣﻌﺮﻓﺘﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻴﺲ ﺗﻜﻠﻴﻒ اﻟﻌﺎﻣﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻌﻀﻬﺎ ﻟﺒﻌﺾ‬

‫اﻟﻌﺎدي و‬ ‫اﻟﺪﻟﻴﻞ‬ ‫اﻟﻌﺎدي و‬ ‫اﻧﻤﺎ ﻳﻌﺘﺒﺮ ﻓﻴﻬﺎ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻇﻦ ﻋﻘﻠﻲ ﻓﻜﻠﻬﺎ ﻟﻴﺲ ﺑﺸﺊ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻞ ﺷﺊ ﻣﻨﻪ اﻟﻒ ﺷﻚ‬

‫ﻓﻲ اﻟﺸﻚ‬ ‫ﻓﺎي ﺿﺮر‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺑﺎﻟﻌﻘﻠﻲ‬ ‫ان ﻳﺴﺘﺪل‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ ﺗﻜﻠﻴﻒ اﺣﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺑﺎﻟﻌﻘﻠﻲ‬ ‫اﻻﺳﺘﺪﻻل‬ ‫ﻟﻢﻳﻤﻜﻦ‬ ‫اذ‬

‫و‬ ‫ﻳﺆﺗﻲ ﺑﻬﺎ‬ ‫ان‬ ‫ﻫﻮ ﻣﻤﺎ ﻻﻳﻤﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻳﻘﻴﻨﻲ ﻋﻘﻠﻲ‬ ‫ﻻﻳﺮﻓﻌﺎن‬ ‫ﻛﺎﻧﺎ‬ ‫اذا‬ ‫اﻟﻈﻦ اﻟﻌﻘﻠﻲ ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻘﻠﻲ‬

‫ﻫﻲ‬ ‫ﺑﺎﻟﺸﺮﻋﻴﺎت و‬ ‫اﻟﺘﻜﺎﻟﻴﻒ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﺮاﻳﻊ‬ ‫و ﺛﺒﻮت اﺣﻜﺎم‬ ‫ﻋﺮﻓﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ۤاﺗﻴﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﻜﻠﻒ اﻟﻠﻪ ﻧﻔﺴﺎ اﻻ وﺳﻌﻬﺎ‬

‫ﻫﻲ اﻻﺻﻞ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﺸﺮﻋﻴﺎت‬ ‫ﻳﻜﻔﻲ ﻓﻴﻬﺎ اﻻﺧﺬ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻧﻔﺴﻬﺎ ﻣﺪﺧﻞ ﻟﻠﻌﺎﻣﺔ‬ ‫اﻟﻌﺎدة‬ ‫و‬ ‫ﺗﻌﺒﺪﻳﺔ ﻟﻴﺲ ﻟﻠﻌﻘﻞ‬

‫و اﺳﺘﺒﺮاء‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﺸﺮاﻳﻊ‬ ‫اﻟﺸﺮﻋﻴﺎت و‬ ‫اﻻ ﻓﺎﻟﻤﺮﺟﻊ ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫و اﻟﻌﺎدة و‬ ‫واﻓﻘﻬﺎ اﻟﻌﻘﻞ‬ ‫اﻟﺒﺎب و اﻟﻤﻴﺰان ﻓﺎن‬

‫اﺗﻲ ﺑﻤﺎ‬ ‫و اﺳﺘﺮاح و‬ ‫رﺷﺪ‬ ‫ذﻛﺮت ﻫﺪي و‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻟﻠﻌﻘﻞ ﻓﻴﻬﺎ ﻣﺪﺧﻞ ﻓﻤﻦ اﺧﺬ ﺑﻤﺎ‬ ‫اﻟﻌﺎدﻳﺎت‬ ‫اﻟﺬﻣﺔ ﻣﻨﻬﺎ ﻣﻦ‬

‫رام اﺛﺒﺎت اﻻزل و‬ ‫ﻫﻠﻚ ﻣﻦ ﺣﻴﺚ ﻻﻳﻌﻠﻢ ﻓﻤﻦ‬ ‫ﺧﺮب و‬ ‫دﻳﻨﻪ‬ ‫و ﻟﺒﻨﻴﺎن‬ ‫ﻣﻦ ﻟﻢﻳﻔﻌﻞ ﻓﻠﻨﻔﺴﻪ اﺗﻌﺐ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫اﻳﺪي اﻟﺮﺟﺎل و‬ ‫ﻳﺆﺳﺲ ﺑﻨﻴﺎﻧﻪ ﻓﺎﺧﺘﻄﻔﺘﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻘﺪ اﺧﺬ دﻳﻨﻪ ﺑﺎﻟﺘﻘﻠﻴﺪ ﻗﺒﻞ‬ ‫اﻟﻌﻘﻠﻴﺎت‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺔ اﻟﻨﺒﻲ اﻟﻤﻄﻠﻖ ﺑﻐﻴﺮ‬

‫ﻫﻮ ﻗﺎﺻﺮ ﻋﻨﻬﺎ ﺑﻞ ﻋﺎﻣﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺤﻀﺔ‬ ‫اﻻﺷﺨﺎص ﺑﺎﻟﻌﻘﻠﻴﺎت‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺔ‬ ‫رام‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻟﻤﺎل و‬
‫ۤ‬ ‫ا‬ ‫ﺿﻞ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺤﺎل و‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺎء‬

‫ﻟﻢﻳﻔﺰ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻴﺮان‬ ‫اﻟﻬﻼﻛﺔ‬ ‫ﺟﻨﺎح‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﺑﺎت‬ ‫و‬ ‫اﻟﻀﻼﻟﺔ ﺗﺎﺋﻬﺎ‬ ‫ﺑﻮادي‬ ‫ﻋﻦ ﺗﻠﻚ ﺿﻞ ﻓﻲ‬ ‫ﻗﺎﺻﺮون‬ ‫اﻟﻤﻜﻠﻔﻴﻦ‬

‫و‬ ‫ﺑﻬﺎ‬ ‫ﺗﻌﺮف‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺎدﻳﺎت‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫اﻻﺷﺨﺎص‬ ‫اﻧﻤﺎ ﺳﺒﻴﻞ ﻣﻌﺮﻓﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺳﺘﻌﺪاد‬ ‫ﻟﻤﺎ ﻟﻴﺲ ﻓﻴﻪ ﻟﺬﻟﻚ ﻣﻦ‬ ‫ﺑﺎﻟﻤﺮاد‬

‫ﺳﻜﻮن‬ ‫ﻣﻦ اﻟﺒﺪﻳﻬﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺤﺴﻮﺳﺎت‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﺪﻳﻬﻴﺎت‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫اﻟﻌﺎدﻳﺎت‬ ‫ﻣﺮﺟﻊ ﻛﺜﻴﺮ ﻣﻦ‬ ‫ﻻن‬ ‫ﺗﺴﻜﻦ اﻟﻨﻔﺲ اﻟﻴﻬﺎ‬

‫ﺑﺎﻟﻌﺎدﻳﺎت‬ ‫ﻻﻳﻤﻜﻦ ردﻫﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻘﻠﻴﺔ‬ ‫اﻻﺣﺘﻤﺎﻻت‬ ‫ﻳﺤﺘﻤﻞ ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫ﺑﻌﻘﻠﻴﺎت و‬ ‫ﻣﻊ اﻧﻬﺎ ﻟﻴﺴﺖ‬ ‫اﻟﺒﺪﻳﻬﻴﺎت‬ ‫اﻟﻨﻔﺲ اﻟﻲ‬
‫ﺗﺰول اﻟﺠﺒﺎل و ﻟﻢﺗﺰل و ان ﻛﺎن‬ ‫ﺗﻄﻤﺌﻦ ﺑﺤﻴﺚ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻊ ذﻟﻚ ﺗﺴﻜﻦ اﻟﻨﻔﺲ اﻟﻴﻬﺎ‬ ‫اﻟﻌﻘﻠﻴﺎت و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫و ﻻﻳﻘﺎم‬

‫اﻟﻤﺪار‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻋﺎدي‬ ‫ﻟﻜﻦ ﻛﻠﻬﺎ ﻋﻠﻢ‬ ‫ﻣﺤﺴﻮس و‬ ‫اﻟﻀﻌﻒ ﻛﻤﺎ ﻫﻮ‬ ‫اﻟﻘﻮة و‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻌﺎدي‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﺗﺨﺘﻠﻒ ﻣﺮاﺗﺐ‬

‫ﻣﻌﺮﻓﺘﻬﺎ‬ ‫رام‬ ‫ﻓﻤﻦ‬ ‫اﻟﻌﺎدﻳﺎت‬ ‫ﻣﺎ ذﻛﺮﻧﺎ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ۤاﺛﺎرﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ ﻣﻌﺮﻓﺔ اﺧﺒﺎرﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻋﺼﺎر‬ ‫ﻓﻲ ﺟﻤﻴﻊ‬

‫ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫ان ﻳﻘﺎم‬ ‫ﻻﻳﻤﻜﻦ‬ ‫ﺳﺮﻣﺪا اذ‬ ‫ﺗﻠﺠﻠﺞ ﻓﻲ ﻣﺴﺎﻟﻚ اﻟﺸﻚ‬ ‫اﺑﺪا و‬ ‫اﻟﺮﻳﺐ‬ ‫ﺑﻮادي‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﺗﺮدد‬ ‫ﻓﻘﺪ‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﻘﻠﻴﺎت‬

‫ﻳﺴﺘﻌﻤﻞ ﻓﻴﻬﺎ ﻓﺎﻧﻬﺎ ﻣﻦ‬ ‫ان‬ ‫ﻻﻳﻨﺒﻐﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺪﻟﻮﻟﻪ ﻋﻘﻼ ﺑﻞ ﻟﻴﺲ ﻟﻠﻌﻘﻞ ﻓﻴﻬﺎ ﻣﺪﺧﻞ‬ ‫ﺧﻼف‬ ‫دﻟﻴﻞ ﻋﻘﻠﻲ ﻳﻤﺘﻨﻊ‬

‫و‬ ‫ﺗﻘﻄﻊ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻌﻴﻨﻚ اﻟﺸﻤﺲ ﻃﺎﻟﻌﺔ‬ ‫ﺗﺮي‬ ‫اﻧﻚ‬ ‫اﻻﺗﺮي‬ ‫اﻟﻜﻠﻴﺎت‬ ‫ﻳﺪرك‬ ‫اﻟﻌﻘﻞ ﻛﻠﻲ‬ ‫ﻣﺪرك‬ ‫و‬ ‫اﻟﺠﺰﺋﻴﺎت‬

‫ﺑﺴﺎه و‬ ‫اﻧﻚ ﻟﺴﺖ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺪﻟﻮﻟﻪ اﻧﻬﺎ ﻃﺎﻟﻌﺔ ﻓﻲ ﺗﻠﻚ اﻟﺤﺎﻟﺔ‬ ‫ﺧﻼف‬ ‫ﺗﺄﺗﻲ ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻋﻘﻠﻲ ﻳﻤﺘﻨﻊ‬ ‫و ﻻﺗﻘﺪر ان‬ ‫ﺗﺘﻴﻘﻦ‬

‫اﻟﻌﺎدة‬ ‫ﻳﺤﺘﻤﻞ ﻋﻘﻼ ﻣﻊ ﻗﻄﻊ اﻟﻨﻈﺮ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻟﺴﺖ ﺑﻨﺎﺋﻢ‬ ‫ﻣﺮض و‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻓﻲ ﻋﻴﻨﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﺸﺘﺒﻪ ﻋﻠﻴﻚ‬ ‫ﻻه و‬ ‫ﻻ‬

‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻣﻊ ذﻟﻚ ﺗﻘﻄﻊ ﺑﻄﻠﻮﻋﻬﺎ ﺑﺤﻴﺚ ﻻﺗﺸﻚ ﺑﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻻ راﻓﻊ ﻟﻬﺎ ﻣﻦ اﻟﻌﻘﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺣﺘﻤﺎﻻت‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ‬

‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻜﺎﺑﺮا‬ ‫او‬ ‫اﻟﻤﺎﻟﻴﺨﻮﻟﻴﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺠﻨﻮن‬ ‫ﺑﻤﺮض‬ ‫ﻣﺮﻳﻀﺎ‬ ‫او‬ ‫ﻓﻲ ﻃﻠﻮﻋﻬﺎ ﺣﻴﻨﺌﺬ ﻣﻮﺳﻮﺳﺎ‬ ‫اﻟﺸﺎك‬ ‫ﻳﺴﻤﻮن‬

‫ﻣﺤﺴﻮس‬ ‫ﻳﺤﺘﻤﻞ ﻓﻲ ﻛﻞ اﻣﺮ‬ ‫ﻋﺎدي اﺑﺪا و‬ ‫ﻳﻘﻄﻊ ﺑﺎﻣﺮ‬ ‫اﻻﻧﺴﺎن ﺑﻬﺬا اﻟﻤﺮض ﻓﻼﻳﻜﺎد‬ ‫ﻟﺮﺑﻤﺎ ﻳﺒﺘﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ‬

‫ﻟﻜﺜﻴﺮ ﻣﻦ اﻟﻄﻠﺒﺔ ﺣﺘﻲ ﻳﻀﻴﻊ‬ ‫ﻫﺬا اﻟﻤﺮض‬ ‫اﻧﻤﺎ ﻳﺤﺼﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺴﻜﻦ اﻟﻲ ﺷﺊ‬ ‫ﻓﻼﻳﻜﺎد‬ ‫اﻟﻌﻘﻠﻴﺔ‬ ‫ﻋﺎدي اﻻﺣﺘﻤﺎﻻت‬

‫ﻫﻮ ﻳﻌﺪ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺘﻲ اﻧﻲ ﺳﻤﻌﺖ ﻣﻦ ﺑﻌﻀﻬﻢ‬ ‫ﺳﻤﻌﻮه او رأوه‬ ‫ﻓﻼﺗﺴﻜﻦ ﻧﻔﻮﺳﻬﻢ اﻟﻲ ﺷﺊ‬ ‫اﻟﻌﺮف و اﻟﻌﺎدة‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ‬

‫اﻟﺴﺎﻣﻊ‬ ‫ﻟﻼﻣﺎم‬ ‫اﻟﻤﺸﺎﻓﻪ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﻈﻦ‬ ‫و وﺟﻮب‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﺳﺪ‬ ‫ﻣﻘﺎم‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻋﺮض اﻟﻌﻠﻤﺎء ﻳﻘﻮل‬ ‫ﻧﻔﺴﻪ ﻣﻦ‬

‫ﻛﻼم‬ ‫اﻟﺘﻌﻤﻖ ﻓﻲ‬ ‫ان‬ ‫ﻳﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﻈﻦ اﻧﻈﺮ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اﻧﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻼﻣﻪ‬ ‫ﺑﻤﺪﻟﻮل‬ ‫ﻳﺤﺼﻞ ﻟﻪ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﻣﺎﻛﺎن‬ ‫ﻣﻦ ﻓﻠﻖ ﻓﻴﻪ اﻳﻀﺎ‬

‫ﻫﺬا‬ ‫ﻣﺎ ﺑﻴﻦ‬ ‫و ﺷﺘﺎن‬ ‫ﻛﻴﻒ ﻳﻌﻮﺟﻪ‬ ‫اﻻﻧﺴﺎن و‬ ‫ﻓﻬﻢ‬ ‫اي ﻣﻘﺎم ﻳﺆدي‬ ‫اﻟﺒﻴﺖ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﺑﺎﺑﻪ اﻟﻲ‬ ‫و دﺧﻮل‬ ‫اﻟﻌﺎﻣﺔ‬

‫اﻟﻌﺎدي‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻫﺆﻻء اﻻﺧﻴﺎر‬ ‫اﻟﺤﻖ ﻣﻊ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫ﻳﺤﺼﻞ اﻟﻌﻠﻢ ﻣﻦ‬ ‫ﻳﻘﻮل اﻵن‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻗﻮل‬ ‫ﺑﻴﻦ‬ ‫اﻟﻘﻮل و‬

‫ﻟﻠﻌﻠﻤﺎء‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ اﻟﻜﺘﺐ اﻟﻤﺼﻨﻔﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﻛﺘﺐ اﻟﺘﻮارﻳﺦ‬ ‫اﻟﻤﺮاد‬ ‫ﻳﻤﻜﻦ ﺗﺤﺼﻴﻠﻪ ﻛﻤﺎ ﻧﺠﺪ ﻓﻲ اﻧﻔﺴﻨﺎ ﺑﺪاﻫﺔ ﻓﻬﻢ‬

‫و‬ ‫ﻻﻧﺘﻮﻗﻒ ﻓﻲ ﺷﺊ ﻣﻦ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺒﻠﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻞ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻛﺘﺐ اﻟﻤﻌﺎﺻﺮﻳﻦ ﻟﻼﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫رﺿﻮان‬

‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺘﺮدد‬ ‫ﻣﻊ اﻧﻪ رﺑﻤﺎ ﻳﺤﺼﻞ ﻟﻨﺎ‬ ‫اﻟﻔﺆاد‬ ‫اﻟﻘﻠﺐ ﺛﻠﺞ‬ ‫ﺑﺎرد‬ ‫ﺑﻞ ﻧﺘﻠﻘﺎﻫﺎ‬ ‫ارﺗﻴﺎب‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﺨﺘﻠﺞ ﻓﻲ ﻗﻠﻮﺑﻨﺎ ﺷﻚ‬

‫ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻊ ذﻟﻚ ﻻﻳﻤﻨﻌﻨﺎ ﻣﻦ اﻟﻘﻄﻊ ﻓﻲ اﻟﺒﺎﻗﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺒﺎرة‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﺑﻤﺮاده‬ ‫ﻻﻧﻘﻄﻊ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺣﻴﺎن‬ ‫ﻓﻲ ﺑﻌﺾ‬ ‫اﻟﻤﺮاد‬

‫اﻟﻘﻠﺐ ﺳﺎﻛﻦ ﻓﻲ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﺸﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻈﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻴﻦ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ان اﻟﻔﺮق‬ ‫ﻻ ﺷﻚ‬ ‫اﻻﻋﺼﺎر و‬ ‫ذﻟﻚ ﻣﺪارﻧﺎ ﻓﻲ ﺟﻤﻴﻊ‬

‫ﻓﻲ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺎ ذﻛﺮﻧﺎ ﻗﻠﺐ ﻏﻴﺮ اﻟﻤﺒﺘﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﻚ ﻣﺘﻠﺠﻠﺞ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻟﻈﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺘﻤﻞ ﻟﺨﻼﻓﻪ‬

‫ﺗﻜﺎﺗﺒﻮا ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻨﺎس و‬ ‫ﺗﻜﺎﻟﻢ‬ ‫اﻟﻘﺮون و‬ ‫ﺗﻘﻀﺖ‬ ‫اﻟﺪﻫﻮر و‬ ‫ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ ﻣﻀﺖ‬ ‫و‬ ‫ﺳﺎﻛﻦ ﻣﻄﻤﺌﻦ‬ ‫ﺑﻬﺬه اﻻﻣﺮاض‬

‫و‬ ‫اﻟﻤﻘﺎﻣﺎت‬ ‫ﻓﻲ ﺑﻌﺾ‬ ‫اﻻﺿﻄﺮاب‬ ‫اﻟﻘﻠﺐ ﻣﻊ اﻧﻪ ﻗﺪ ﻳﺤﺼﻞ ﻟﻬﻢ‬ ‫ﺳﺎﻛﻨﻮا‬ ‫ﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫اﻟﻲ ﻳﻮﻣﻨﺎ‬ ‫ۤادم‬ ‫ﻋﺼﺮ‬

‫ﻳﺰﻋﺰع‬ ‫و‬ ‫اﻻﻧﺴﺎن‬ ‫ﻳﺴﺘﻔﺰ‬ ‫ان‬ ‫ﻳﺮﻳﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﻴﻄﺎن‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻮﺳﺎوس‬ ‫ﻓﻬﺬه‬ ‫ﻻﻳﻤﻨﻌﻬﻢ ذﻟﻚ ﻣﻦ اﻟﻘﻄﻊ ﻓﻲ اﻟﺒﺎﻗﻲ‬

‫ﻣﺪﺧﻞ‬ ‫ﻟﻠﺸﻴﻄﺎن‬ ‫اﻟﻘﻠﺐ‬ ‫ﺗﺰﻟﺰل‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﻠﺐ اﺛﺮا ﻋﻈﻴﻤﺎ‬ ‫ﺑﺴﻜﻮن‬ ‫ﻓﻲ اﻟﻌﻤﻞ‬ ‫اﻻﻳﻤﺎن ﻓﺎن‬ ‫ﻗﻠﺒﻪ ﻋﻦ اﻟﻘﻄﻊ ﻓﻲ‬

‫ان‬ ‫ﻣﺨﺼﻮﺻﺔ ﻓﺘﺮﻗﺐ ﻓﺎﻟﻮاﺟﺐ‬ ‫ﻗﺎﻋﺪة‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ ﻣﻦ‬ ‫ﻟﺤﺼﻮل‬ ‫ﻳﺄﺗﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻣﺤﻠﻪ‬ ‫ﺣﻘﻘﻨﺎه‬ ‫ﻋﺠﻴﺐ ﻛﻤﺎ‬

‫اﻟﻮﺟﻮه‬ ‫اﻟﻌﻘﻠﻴﺔ ﺑﻮﺟﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﻃﺮق اﻟﻌﺎدﻳﺎت و ﻻﻳﺠﺮي اﻻﺣﺘﻤﺎﻻت‬ ‫اﺛﺒﺎﺗﻬﺎ‬ ‫اﻵﺛﺎر و اﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫ﻳﺴﻠﻚ ﻓﻲ ﻓﻬﻢ‬

‫اﻟﺪﻟﻴﻞ اﻟﻌﻘﻠﻲ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﺳﻮاء‬ ‫ﺷﺎﻛﺎ ﻳﻌﻨﻲ‬ ‫او‬ ‫ﻇﺎﻧﺎ‬ ‫او‬ ‫اﻟﻌﻘﻞ ﻣﻊ ذﻟﻚ ﻣﺘﻴﻘﻨﺎ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﺳﻮاء‬ ‫ﻳﻌﻤﻞ ﺑﻬﺎ‬ ‫ان‬ ‫ﻳﺠﺐ‬ ‫و‬

‫ﻣﺮﺟﻮح او ﻗﺎم‬ ‫ﻣﺪﻟﻮﻟﻪ اﻳﻀﺎ دﻟﻴﻞ ﻋﻘﻠﻲ ۤاﺧﺮ اﻻ اﻧﻪ‬ ‫ﺧﻼف‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫او ﻗﺎم‬ ‫ﻣﺪﻟﻮﻟﻪ‬ ‫ﺧﻼف‬ ‫ﻗﺎﺋﻤﺎ ﺑﺤﻴﺚ ﻳﻤﺘﻨﻊ‬

‫اﻧﻤﺎ ﻣﺜﻞ ذﻟﻚ اﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻮﺟﻮه‬ ‫ذﻟﻚ اﻟﻌﻘﻞ ﺑﻮﺟﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﻣﺪرك‬ ‫ﻟﻪ ﻓﺎﻧﻪ ﻟﻴﺲ‬ ‫ﻣﺴﺎو‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺧﻼﻓﻪ اﻳﻀﺎ دﻟﻴﻞ‬

‫ﻓﻲ‬ ‫اﺟﺮوا‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫رﺿﻮان‬ ‫ﻟﻜﻦ اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ‬ ‫ﻏﻴﺮه او ﻟﻢﻳﺮض و‬ ‫رﺿﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻮاء‬ ‫اﻟﻔﻘﻴﻪ‬ ‫ﺑﻘﻮل‬ ‫ﻳﺠﺐ اﻟﻌﻤﻞ‬

‫اوﺟﺒﻮا اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﻈﻦ ﻣﻊ اﻧﻪ ﻋﻨﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﻓﺎﺧﺘﻠﻂ اﻻﻣﺮ ﻋﻠﻲ اﻛﺜﺮﻫﻢ ﻓﺎﻧﺴﺪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﻌﺎدﻳﺎت اﻟﻌﻘﻠﻴﺎت‬
‫ﻓﻴﻬﺎ ﻓﺒﺤﻜﻢ‬ ‫اﻟﻴﻮم‬ ‫ﻓﻘﻠﺖ اﻧﻪ ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻗﺒﻞ‬ ‫اﻟﺪار‬ ‫زﻳﺪ ﻓﻲ‬ ‫ﺑﻮﺟﻮد‬ ‫اﻟﺘﺤﻘﻴﻖ ﻻﻳﺤﺼﻞ ﻇﻦ ﻟﻬﻢ ﻓﺎﻧﻚ ﻟﻮ ﺷﻜﻜﺖ‬

‫ﻟﻮ ﻋﻠﻤﺖ‬ ‫ﻛﺬا‬ ‫و‬ ‫دﺧﻮﻟﻪ ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫ﺑﻌﺪم‬ ‫ﻇﻦ‬ ‫ﻟﻼﻧﺴﺎن‬ ‫ﻻﻳﺤﺼﻞ‬ ‫اﻟﺪار‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻵن‬ ‫دﺧﻮﻟﻪ ﻓﻴﻬﺎ ﻟﻴﺲ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫اﻻﺻﻞ‬

‫اﻵن و‬ ‫اﻟﺘﺄﺧﺮ ﻓﻠﻢﻳﺪﺧﻠﻬﺎ اﻟﻲ‬ ‫وﺟﻮد اﻟﺤﺎدث‬ ‫ﻗﻠﺖ اﻻﺻﻞ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫دﺧﻮﻟﻪ‬ ‫اول‬ ‫ﺷﻜﻜﺖ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫ﺑﻮﺟﻮده‬

‫و‬ ‫اﻟﺴﺎﺑﻖ ﻻﻳﺤﺼﻞ ﻟﻚ ﻇﻦ ﺑﺪﺧﻮﻟﻪ ﻓﻲ ﺗﻠﻚ اﻟﺴﺎﻋﺔ‬ ‫اﻟﺰﻣﺎن‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﺟﺰء‬ ‫اﻧﻤﺎ دﺧﻠﻬﺎ ﺣﻴﻦ ﻣﺎ اﻟﺘﻔﺘﻨﺎ ﻓﺎﻧﻪ ۤاﺧﺮ‬

‫ﻋﻠﻲ ﺷﻜﻚ ﻟﻮ اﻧﺼﻔﺖ ﻓﻜﺬﻟﻚ ﺑﻤﺤﺾ‬ ‫ﺑﺎق‬ ‫اﻧﺖ‬ ‫و‬ ‫اﺟﺮﻳﺘﻬﺎ ﻻ اﺛﺮ ﻟﻬﺎ ﻓﻲ اﻟﻨﻔﺲ‬ ‫ﺻﺮف ﻗﺎﻋﺪة‬ ‫اﻧﻤﺎ ﻫﻲ‬

‫ﻋﺪم‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ ﻣﻌﺎﻧﻴﻬﺎ‬ ‫اﻟﻜﻠﻤﺎت‬ ‫ﻧﻘﻞ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻬﻮ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫و‬ ‫اﻟﺪس‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﺤﺮﻳﻒ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫اﻻﺻﻞ‬ ‫ان‬ ‫ﻗﻮﻟﻚ‬

‫ﻫﻜﺬا ﻻﻳﺤﺼﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻘﻴﺔ‬ ‫اﻟﻨﺴﺎخ و ﻋﺪم‬ ‫ﻣﻦ ﻗﻠﻢ‬ ‫اﻟﻤﺠﺎز و ﻋﺪم اﻻﺿﻤﺎر و ﻋﺪم اﻻﺷﺘﺮاك و ﻋﺪم اﻟﺴﻘﻮط‬

‫ﻓﻲ اﻟﻨﻔﺲ ﺷﻴﺌﺎ ﻓﻔﻲ اﻟﺤﻘﻴﻘﺔ‬ ‫ﻻﻳﻮرث‬ ‫ﺣﻜﻤﻴﺔ وﺿﻌﻴﺔ‬ ‫ﻗﺎﻋﺪة‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻟﻚ ﻇﻦ ﺑﺎﻧﻪ ﻟﻢﻳﻘﻊ ﺷﺊ ﻣﻦ ذﻟﻚ‬

‫ﻛﺬﻟﻚ‬ ‫اﻟﺠﺒﺎر و‬ ‫اﻟﻠﻪ اﻟﻤﻠﻚ‬ ‫ﺻﻠﻮات‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻻﻃﻬﺎر‬ ‫ﻋﻦ اﻻﺋﻤﺔ‬ ‫ﺻﺪور اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻻ ﻇﻦ ﺑﺼﺤﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻋﻠﻢ ﻟﻬﻢ‬

‫اﻟﺸﻬﺮة‬ ‫و‬ ‫اﻻﺟﻤﺎع‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ‬ ‫ﻳﺴﺘﻨﺒﻄﻮن‬ ‫اﻟﻤﺘﺄﺧﺮﻳﻦ اﻟﺘﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻛﺘﺐ اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ اﻟﻤﺘﻘﺪﻣﻴﻦ‬ ‫اﻻﺻﻮل‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻳﺠﺮي‬

‫ﻗﺎﻟﻮا ان‬ ‫ﻛﻤﺎ‬ ‫اﻻﺻﻮل‬ ‫ﺗﻠﻚ‬ ‫اﺛﺒﺎت‬ ‫ﻻ ﺑﺪ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻛﻠﻤﺎﺗﻬﺎ ﺟﻤﻴﻊ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺘﻠﻚ اﻟﻜﺘﺐ اﻳﻀﺎ ﻳﺤﺘﻤﻞ ﻓﻴﻬﺎ‬

‫و‬ ‫اﻳﻀﺎ ﻛﺬﻟﻚ‬ ‫اﻻﺻﺤﺎب‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ ﻣﺎ ذﻛﺮﻧﺎ ﻓﻜﺘﺐ‬ ‫ﻋﺸﺮة‬ ‫اﺻﻮل‬ ‫اﺛﺒﺎت‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ اﻻ ﺑﻌﺪ‬ ‫ﻻﻳﺠﻮز‬ ‫ﻟﻔﻆ اﻟﺨﺒﺮ‬

‫ﻻ ﺑﺪ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻔﺎظ‬ ‫اﻟﻜﺘﺐ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺘﺐ‬ ‫اﻻﺧﻴﺎر‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫ﻻﻗﻮال‬ ‫و‬ ‫ﻟﻼﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﻘﺮاﺋﻦ‬ ‫اﺳﺘﻨﺒﺎط‬ ‫ﻣﺤﻞ‬ ‫ان‬ ‫اﻧﺖ ﺗﻌﻠﻢ‬

‫اﻧﻤﺎ ﻫﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻻﺗﻨﺒﺊ ﻋﻦ اﻟﻮاﻗﻊ‬ ‫اﻻﺻﻮل‬ ‫ﺗﻠﻚ‬ ‫ان‬ ‫ﻗﺪ ﻋﺮﻓﺖ‬ ‫اﺛﺒﺎت اﻻﺻﻮل اﻟﻌﺸﺮة و‬ ‫اﻟﻴﻬﺎ ﻣﻦ‬ ‫ﺟﻮاز اﻟﺮﻛﻮن‬

‫ﻏﻴﺮ‬ ‫و اﻻﺻﻮل‬ ‫اﻳﻀﺎ ﻣﺸﻜﻮﻛﺔ‬ ‫و اﻟﺸﻬﺮة و اﻻﺟﻤﺎع‬ ‫اﻟﻘﺮاﺋﻦ‬ ‫ﻓﺼﺎرت‬ ‫ﻻ ﻇﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻮﺿﻮﻋﺔ ﻻﺗﻔﻴﺪ ﻋﻠﻤﺎ‬ ‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫و‬ ‫ﻗﺮاﺋﻦ ﻇﻨﻴﺔ‬ ‫ﻫﺬه اﻟﻤﺸﻜﻮﻛﺎت اﻣﻮر و‬ ‫ﻣﻦ ﺗﻀﺎﻋﻴﻒ‬ ‫اﻟﺨﺎرج و‬ ‫ﻳﺤﺼﻞ ﻟﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻠﻈﻦ اﻟﻠﻬﻢ اﻻ‬ ‫ﻣﻔﻴﺪة‬

‫ﻓﻘﻬﻬﻢ‬ ‫اﻣﻮر‬ ‫ﻟﻴﺴﻮا ﻛﺬﻟﻚ ﻓﻲ ﻏﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺎدﻳﺔ‬ ‫اﻻﻣﻮر‬ ‫اﻟﻌﻘﻠﻴﺔ ﻓﻲ‬ ‫ﻻﺟﺮاء اﻻﺣﺘﻤﺎﻻت‬ ‫اﻧﻤﺎ ﻛﻞ ﺗﻠﻚ اﻟﻤﺤﻨﺔ‬

‫و ﻳﻜﺎﻟﻤﻮن اﻟﻨﺎس و‬ ‫ﻳﻘﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻬﺎ ﻋﻦ ﻋﻠﻢ‬ ‫اﻻﻃﺮاف ﻓﻴﻘﺮؤن و ﻳﻌﻤﻠﻮن‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و اﻟﺨﻄﻮط‬ ‫ﻓﺎﻧﻬﻢ ﻳﺄﺗﻴﻬﻢ اﻟﻜﺘﺐ‬

‫ﻣﻊ ﻏﻔﻠﺘﻬﻢ ﻋﻦ ﺗﻠﻚ‬ ‫اﻟﻔﻄﺮة‬ ‫ﺑﻬﺎ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻳﻌﻤﻠﻮن‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﻬﻮد‬ ‫و‬ ‫اﻻﻗﺎرﻳﺮ‬ ‫ﻳﺴﻤﻌﻮن‬ ‫و‬ ‫ﻳﻀﻤﻨﻮن‬ ‫و‬ ‫ﻳﺤﻮﻟﻮن‬

‫ﻓﻲ ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫اﻟﺸﺒﻬﺎت ﻳﺨﺪش‬ ‫اﻟﻲ ﺗﻠﻚ‬ ‫و اﻟﺘﻔﺎت‬ ‫ﺗﻌﻤﺪ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻔﻘﻬﻬﻢ ﻣﻮﺿﻊ ﺗﻮﺟﻪ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻟﻤﺎ‬ ‫اﻟﺸﺒﻬﺎت و‬

‫اﻟﻮاﺟﺐ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺎدﻳﺔ‬ ‫اﻻﻣﻮر‬ ‫ﻳﺸﺘﺒﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ ﺣﺘﻲ ﻳﺒﻠﻎ اﻟﺮﺟﻞ ﻣﻨﻬﻢ ﺣﻴﺚ ﻳﻀﻴﻊ ﻋﻨﻪ اﻟﻤﻔﺎﻫﻴﻢ اﻟﻌﺮﻓﻴﺔ‬

‫ﻓﺎﻧﻬﺎ ﺗﺜﺒﺖ ﺑﻌﺪ ﻣﺎ‬ ‫اﻟﺸﺎرع‬ ‫اﻟﺘﻲ وﺿﻌﻬﺎ‬ ‫اﻻﺣﻜﺎم‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﺒﻬﺎت‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ردﻋﻬﺎ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﻔﺲ‬ ‫اﺻﻼح‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫اﻟﻌﺮف و اﻟﻌﺎدة ﻓﺎذا‬ ‫ﻓﻬﻤﺖ ﻣﻌﺎﻧﻴﻬﺎ ﻋﻠﻲ ﺣﺴﺐ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻌﺮوﻓﺔ‬ ‫ۤاﺛﺎره ﺑﺎﻟﻌﺎدة‬ ‫ﺣﺼﻠﺖ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﻟﺪﻟﻴﻞ اﻟﻌﻘﻠﻲ‬

‫و ﺑﻤﺮاد‬ ‫اﻟﻤﻮرﺧﻴﻦ ﻣﻦ ﻛﺘﺒﻬﻢ‬ ‫ﺑﻤﺮاد‬ ‫ﻣﺜﻞ ﻣﺎ ﻳﺤﺼﻞ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫اﻟﻌﺎدي ﺑﻤﺮاد اﻟﺸﺎرع‬ ‫ﺣﺼﻞ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫اﻟﻤﺮاد‬ ‫ﺛﺒﺖ‬

‫ﻫﺬا اﻟﻌﻠﻢ ﻗﺪ ﻳﺠﺘﻤﻊ ﻣﻊ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﻛﺘﺒﻬﻢ‬ ‫اﻟﺸﻌﺮاء و اﻻدﺑﺎء‬ ‫ﻏﻴﺮﻫﻢ ﻣﻦ‬ ‫و اﻟﺤﻜﻤﺎء و‬ ‫اﻟﺼﺮﻓﻴﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺤﻮﻳﻴﻦ‬

‫و‬ ‫اﻟﻴﻘﻴﻦ اﻟﻌﻘﻠﻲ ﻋﺴﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺎدي‬ ‫اﻟﻮاﺟﺐ ﻫﻮ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻻ ﺿﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫وﻫﻤﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺷﻜﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻈﻦ اﻟﻌﻘﻠﻲ‬

‫اﺻﻼ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎ ﻳﺠﺐ اﻟﻌﻤﻞ‬ ‫اﻟﻤﻌﻠﻮم‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫ﺻﺎر‬ ‫ﺑﺎﻟﻤﺮاد‬ ‫اﻟﻌﺎدي‬ ‫ﺣﺼﻞ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻤﻜﻠﻔﻴﻦ‬ ‫ﺣﺮج‬

‫اﻟﻌﺎدة ام‬ ‫ﺳﺎﻋﺪﺗﻪ‬ ‫و ﺳﻮاء‬ ‫ﻻ‬ ‫ام‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫اﻟﺨﺎص‬ ‫ﺣﺼﻞ اﻟﻴﻘﻴﻦ اﻟﻌﻘﻠﻲ اﻟﻤﺴﺘﻨﺒﻂ ﻋﻦ اﻟﺪﻟﻴﻞ اﻟﻌﻘﻠﻲ‬ ‫ﺑﻤﻘﺘﻀﺎه ﺳﻮاء‬

‫ﻻﻳﺮﺟﻊ ﻣﻨﻪ اﻟﻲ ﺷﺊ ﻓﻌﻨﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺮﺟﻊ اﻟﻴﻪ ﻣﻦ ﻛﻞ ﺷﺊ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺸﺊ‬ ‫ﻳﻮزن‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻪ ﻛﻞ ﺷﺊ‬ ‫ﻓﺎن اﻟﺸﺮع ﻳﻮزن‬ ‫ﻻ‬

‫و‬ ‫اﻻﺣﻜﺎم‬ ‫ﺑﻤﻌﺮﻓﺔ ﻋﻠﻞ ﺗﻠﻚ‬ ‫اﻣﺮء‬ ‫ﻣﻦ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻲ‬ ‫ان‬ ‫ﺛﻢ‬ ‫ﺑﺎﻟﺸﺮع‬ ‫ﻳﻌﻤﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺎدة‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻘﻞ‬ ‫ﻳﺘﺮك‬ ‫ذﻟﻚ‬

‫و‬ ‫ﻣﻨﻪ اﻟﺘﻮﻓﻴﻖ ﻋﻠﻲ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﻓﻠﻪ اﻟﻤﻦ ﻋﻠﻲ اﻟﺪﻻﻟﺔ ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫اﺧﺮي و‬ ‫اﺳﺒﺎﺑﻬﺎ ﻓﺘﻠﻚ ﻣﻨﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻘﺎﻳﻘﻬﺎ‬

‫اﻻﻗﺸﺎب و‬ ‫ﺗﺰدرﻳﻪ ﻣﻊ ذﻟﻚ اﻋﻴﻦ‬ ‫ﺑﺎب و‬ ‫ﻳﻔﺘﺢ ﻣﻨﻪ اﻟﻒ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﻫﻲ‬ ‫ﻫﺬا اﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫اﻛﺘﺒﻬﺎ ﻓﻲ‬ ‫ﻗﺎﻋﺪة‬ ‫ﻛﻢ ﻣﻦ‬

‫‪.‬‬ ‫و ﻏﺎب‬ ‫ﻣﺎ ﻃﻠﻊ ﻧﺠﻢ‬ ‫اﻻﻃﻴﺎب‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫اﻟﺼﻠﻮة‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬
‫اﻧﻤﻮذج‬ ‫ﻫﻮ اﻟﻌﺎﻟﻢ اﻟﺼﻐﻴﺮ‬ ‫اﻻﻧﺴﺎن‬ ‫ﻻن‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﻔﺲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻘﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻔﺆاد‬ ‫ﺛﻠﺜﺔ‬ ‫اﻻﻧﺴﺎن‬ ‫ﻣﺸﺎﻋﺮ‬ ‫ان‬ ‫اﻋﻠﻢ‬

‫اﻟﻌﺎﻟﻢ ﻟﻪ ﻣﺮﺗﺒﺔ ﺣﻘﻴﻘﺔ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻟﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺒﻀﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻪ ﻣﻦ ﻛﻞ ﺟﻨﺲ ﻣﻦ ﻣﺮاﺗﺐ اﻟﻌﺎﻟﻢ ﺣﺼﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺎﻟﻢ اﻟﻜﺒﻴﺮ‬

‫اﻟﺬي‬ ‫وﺻﻒ ﺑﻪ ﻧﻔﺴﻪ ﻟﻠﻌﺎﻟﻢ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﻫﻲ وﺻﻒ اﻟﻠﻪ اﻻﻋﻈﻢ اﻻﻋﻈﻢ اﻻﻋﻈﻢ‬ ‫و اﻟﺼﻮرة و‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻤﻌﻨﻲ‬ ‫ﻣﺠﺮدة‬

‫ﺻﻮر‬ ‫ﻣﺮﺗﺒﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺠﺰﺋﻴﺔ اﻟﻨﻔﺴﻴﺔ‬ ‫اﻟﺼﻮر‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫اﻟﻤﺠﺮد‬ ‫ﻫﻲ اﻟﻌﻘﻞ اﻟﻜﻠﻲ‬ ‫ﻣﻌﺎن و‬ ‫ﻣﺮﺗﺒﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺒﻴﺮ‬ ‫اﻻﻧﺴﺎن‬ ‫ﻫﻮ‬

‫اﻟﻌﺎﻟﻢ‬ ‫اﻧﻤﻮذج‬ ‫اﻻﻧﺴﺎن‬ ‫و‬ ‫ﺑﻤﺮاﺗﺒﻬﺎ اﻟﻌﺸﺮﻳﻦ اﻟﻤﺤﻘﻘﺔ ﻓﻲ ﻣﺤﻠﻬﺎ‬ ‫اﻟﺼﻮر‬ ‫ذات‬ ‫ﻫﻲ اﻟﻨﻔﺲ اﻟﻜﻠﻴﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺟﺰﺋﻴﺔ‬

‫اﻟﻤﺠﺮدة‬ ‫ﺑﻪ اﻟﺤﻘﺎﻳﻖ‬ ‫ﻳﺪرك‬ ‫ﻫﻮ ﺣﺼﺔ ﻣﻦ اﻟﺤﻘﻴﻘﺔ اﻟﻜﻠﻴﺔ‬ ‫ﻓﺆاد و‬ ‫ﻗﺒﻀﺔ ﻓﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺼﺔ‬ ‫ﻧﻮع‬ ‫ﺧﻠﻖ ﻓﻴﻪ ﻣﻦ ﻛﻞ‬

‫ﺗﺸﻴﺮ اﻟﻲ‬ ‫اﻵﻻت‬ ‫و‬ ‫ﺗﺤﺪ اﻧﻔﺴﻬﺎ‬ ‫اﻻدوات‬ ‫ﻻن‬ ‫ﺳﻮاه‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﻳﻌﺮف‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻳﻌﺮف‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺼﻮرة‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻤﻌﻨﻲ‬

‫و‬ ‫ﻟﻪ ﻋﻘﻞ‬ ‫اﻻﻧﻜﺎر و‬ ‫ﺿﺪﻫﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻪ اﻟﻤﻌﺮﻓﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﺑﻪ‬ ‫اﻻﺷﻴﺎء‬ ‫ﺣﻘﺎﻳﻖ‬ ‫و‬ ‫وﺻﻒ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫و ﻻﻳﻌﺮف‬ ‫ﻧﻈﺎﺋﺮﻫﺎ‬

‫ﻳﺠﺘﻤﻊ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻈﻦ‬ ‫ﺿﺪه‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻪ اﻟﻴﻘﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻌﺎﻧﻲ اﻟﺠﺒﺮوﺗﻴﺔ‬ ‫ﻳﻌﺮف‬ ‫ﻫﻮ ﺣﺼﺔ ﻣﻦ اﻟﻌﻘﻞ اﻟﻜﻠﻲ ﺑﻪ‬

‫ﻫﻲ ﺣﺼﺔ ﻣﻦ اﻟﻨﻔﺲ اﻟﻜﻠﻴﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻪ ﻧﻔﺲ‬ ‫و‬ ‫اﺳﺘﻴﻘﻨﺘﻬﺎ اﻧﻔﺴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻬﺎ‬ ‫و ﺟﺤﺪوا‬ ‫ﻛﻘﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬ ‫اﻻﻧﻜﺎر‬ ‫اﻟﻴﻘﻴﻦ ﻣﻊ‬

‫ﻋﻨﺪ اﻟﻌﺎﻟﻢ‬ ‫ﺣﻀﻮر اﻟﻤﻌﻠﻮم‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻠﻜﻴﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺠﺰﺋﻴﺔ اﻟﻤﻠﻜﻮﺗﻴﺔ‬ ‫ﻳﻌﺮف اﻻﻧﺴﺎن اﻟﺼﻮر‬ ‫ﺑﻬﺎ‬

‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﺪ اﻟﻌﺎﻟﻢ‬ ‫ﺻﺮف ﺣﻀﻮر اﻟﻤﻌﻠﻮم‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ ﻫﻮ‬ ‫ﻻن‬ ‫اﻟﻮﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻈﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺠﺘﻤﻊ ﻣﻊ اﻟﺸﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺠﻬﻞ‬ ‫و ﺿﺪه‬

‫اﻟﻌﺎﻟﻢ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻟﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﻞ واﺣﺪ ﺑﺎﻛﺜﺮ ﻣﻦ ذﻟﻚ‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻫﻨﺎ ﻣﺤﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻌﺮﻓﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻄﻠﻖ اﻟﻌﻠﻢ ﻋﻠﻲ اﻟﻴﻘﻴﻦ‬

‫ﻧﻮع‬ ‫ﻣﻦ ﻛﻞ‬ ‫اﻻﻧﺴﺎن‬ ‫اﻟﺸﺊ اﻻ ﻣﺎ ﻫﻮ ﻣﻦ ﺟﻨﺴﻪ ﺟﻌﻞ اﻟﻠﻪ ﻓﻲ‬ ‫ﻻﻳﺪرك‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺮاﺗﺐ اﻟﺜﻠﺚ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ‬

‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻻ رﻃﺐ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻜﻮﻳﻨﻲ‬ ‫ﻟﻠﻜﺘﺎب‬ ‫اﻟﻤﺠﻴﺪ اﻟﺘﺪوﻳﻨﻲ اﻟﻤﻮاﻓﻖ‬ ‫ﻟﻠﻜﺘﺎب‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ ﻫﻲ اﻟﻤﻮاﻓﻘﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺼﺔ ﻟﻴﻌﺮﻓﻪ ﺑﻬﺎ‬

‫اﻟﻤﻘﺼﻮد‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻟﻔﺆاد‬ ‫ﻓﺎﻟﺔ ادراﻛﻬﺎ‬

‫ۤ‬ ‫ﺣﻘﺎﻳﻖ اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫ادراك‬ ‫اﻟﻤﻘﺼﻮد‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻫﻮ ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺎﺑﺲ اﻻ‬

‫ﻛﺎﻧﺖ‬ ‫ﺳﻮاء‬ ‫ﻣﻌﺎﻧﻴﻬﺎ‬ ‫ادراك‬ ‫اﻟﻤﻘﺼﻮد‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﻟﺔ ادراﻛﻬﺎ اﻟﻌﻘﻞ‬
‫ۤ‬ ‫اﻟﺠﺒﺮوﺗﻴﺔ‬ ‫اﻟﻤﺠﺮدة‬ ‫ﻣﻌﺎﻧﻴﻬﺎ‬ ‫ادراك‬

‫اﻟﺼﻮر‬ ‫او‬ ‫ﺑﺎﻟﻤﻮاد‬ ‫اﻻرﺗﺒﺎط‬ ‫ﺟﺰﺋﻴﺔ ﻣﻦ ﺣﻴﺚ‬ ‫او‬ ‫اﻟﺬﻫﻨﻴﺔ ﻛﻠﻴﺔ ﻛﺎﻧﺖ‬ ‫او‬ ‫اﻟﻨﻮرﻳﺔ‬ ‫او‬ ‫اﻟﺨﺎرﺟﻴﺔ‬ ‫اﻟﺬوات‬

‫ﺑﺎﻟﻔﺘﺢ ﻣﺪارﻛﻬﺎ‬ ‫اﻟﻤﺪرﻛﺎت‬ ‫ادراك‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻻﻧﺴﺎن‬ ‫ﻣﺎ ﻟﻢﻳﺴﺘﻌﻤﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ ذﻟﻚ اﻟﻨﻔﺲ‬ ‫ﻓﻤﺪرك‬ ‫اﻟﺬﻫﻨﻴﺔ‬

‫ﻣﺎ ﻳﻄﻠﺒﻪ‬ ‫ﻣﺪرك‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻟﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺸﻴﺮ اﻟﻲ ﻧﻈﺎﺋﺮﻫﺎ‬ ‫اﻵﻻت‬ ‫و‬ ‫ﺗﺤﺪ اﻧﻔﺴﻬﺎ‬ ‫اﻻدوات‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻻدراك‬ ‫ﻟﻢﻳﺼﺐ‬

‫اﺟﺘﻤﺎع‬ ‫اﻟﺴﺎﺑﻘﺔ اﻧﻪ ﻳﻤﻜﻦ‬ ‫اﻟﻘﺎﻋﺪة‬ ‫ﻟﻬﺎ اﻟﻌﻠﻢ ﻗﻠﻨﺎ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻏﺎﻳﺔ ﻣﺎ ﻳﺤﺼﻞ ﻣﻨﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﻔﺲ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻔﻘﻬﺎء‬

‫اي‬ ‫ﻫﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻊ اﻟﻴﻘﻴﻦ ﻓﺎﻟﻌﻠﻢ ﺻﻔﺔ اﻟﻨﻔﺲ‬ ‫اﻻﺟﺘﻤﺎع‬ ‫اﻟﻮﻫﻢ ﻓﻀﻼ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ ﻣﻊ اﻟﻈﻦ اﻟﻌﻘﻠﻲ‬

‫و‬ ‫ﺟﺰﺋﻴﺔ‬ ‫اﻣﻮر‬ ‫اﻟﻌﻘﺎﻳﺪ‬ ‫دون‬ ‫اﻟﺘﻜﺎﻟﻴﻒ اﻟﺸﺮﻋﻴﺔ اﻟﻤﺘﻌﻠﻘﺔ ﺑﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺠﺰﺋﻴﺔ‬ ‫اﻟﺼﻮر‬ ‫ﻻدراك‬ ‫ﻣﺪرك‬ ‫اﻟﻨﻔﺲ‬

‫ﺣﻀﻮرﻫﺎ ﻋﻨﺪ ﻧﻔﺲ اﻟﻌﺎﻟﻢ ﻓﻬﻲ‬ ‫اي‬ ‫ادراﻛﻬﺎ اﻟﻨﻔﺲ ﻛﻤﺎ ﻋﺮﻓﺖ ﻓﻼﻳﻄﻠﺐ ﻓﻴﻬﺎ اﻛﺜﺮ ﻣﻦ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﻣﺪرك‬

‫وﻫﻢ ﻓﻌﻠﻤﻬﺎ ﻣﺎ ﺣﻀﺮ ﻟﺪﻳﻬﺎ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺷﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻇﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻬﺎ ﻓﻲ ﻣﻘﺎﻣﻬﺎ ﻋﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﺪﻫﺎ‬ ‫ان ﺣﻀﺮت‬ ‫ﻟﻬﺎ‬ ‫ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت‬

‫اﻟﺨﺎرج‬ ‫ﺑﺎﻧﻪ‬ ‫او‬ ‫اﻟﺨﺎرج‬ ‫اﻧﻄﺒﻊ ﻓﻲ ذﻫﻨﻪ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﻟﻪ ﻓﺘﺪرﻛﻪ ﻋﺎﻟﻤﺔ ﺑﺎﻧﻪ‬ ‫ﻣﺰﻟﺰل‬ ‫او‬ ‫ﻣﺰﻳﻞ‬ ‫ﻣﻌﺎرض‬ ‫ﻏﻴﺮ‬

‫اﺻﻐﺖ اﻟﻨﻔﺲ اﻟﻲ‬ ‫اﻟﻜﻼم ﻓﺎذا‬ ‫اﻟﺜﺎﻧﻲ ﻣﺜﻞ ﻧﻔﺲ‬ ‫ﻣﺪﻟﻮل اﻟﻜﻼم و‬ ‫ﻣﺜﻞ ﻣﺎ اﻧﻄﺒﻊ ﻓﻲ ذﻫﻨﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﻓﺎﻻول‬ ‫اﻟﻮاﻗﻊ‬

‫ادرﻛﺖ ﻓﻲ‬ ‫اذا‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﻌﺎرﺿﻪ ﺷﺊ ﻛﻤﺎ ﻳﺄﺗﻲ‬ ‫اذا‬ ‫ﻫﻜﺬا‬ ‫ادرﻛﺘﻪ ﻋﻠﻤﺖ اﻧﻬﺎ ﺳﻤﻌﺖ ﻛﻠﻤﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﻼم‬

‫ﻋﺎرﺿﻪ ﺷﺊ ﻣﻦ‬ ‫اذا‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﻌﺎرﺿﻪ ﺷﺊ ﻣﻦ ﻋﺎﻟﻤﻪ‬ ‫اذا‬ ‫اﻟﻜﻠﻤﺔ‬ ‫ﺗﻠﻚ‬ ‫ﻣﺪﻟﻮل‬ ‫ذﻫﻨﻬﺎ ﻣﺪﻟﻮﻟﻬﺎ ﻋﻠﻤﺖ اﻧﻬﺎ‬

‫ﻣﺮة ﻛﺬا‬ ‫ﺳﻤﻊ‬ ‫او‬ ‫ﻟﻢﻳﻌﻠﻢ اﻳﻬﻤﺎ ﻣﻮاﻓﻖ ﻟﻠﻮاﻗﻊ‬ ‫ﻛﺬا و‬ ‫ﻣﻦ وﺟﻪ‬ ‫ﻛﺬا و‬ ‫اﻧﻄﺒﻊ ﻓﻲ ذﻫﻨﻪ ﻣﻦ وﺟﻪ‬ ‫ﺑﺎن‬ ‫ﻋﺎﻟﻤﻪ‬

‫و‬ ‫ﻳﺤﺼﻞ ﻟﻬﺎ ﻣﻨﻪ اﻟﻈﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻏﻠﺐ اﺣﺪ اﻟﻤﻌﺎرﺿﻴﻦ ﻓﺎﻟﻐﺎﻟﺐ راﺟﺢ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻟﻢﻳﻌﻠﻢ اﻳﻬﻤﺎ اﻟﻮاﻗﻊ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺬا‬ ‫ﻣﺮة‬ ‫و‬

‫ﺗﺴﺎوﻳﺎ ﺣﺼﻞ ﻟﻬﺎ ﻣﻨﻬﻤﺎ اﻟﺸﻚ ﻓﻠﻢﻳﻌﻠﻢ اﻳﻬﻤﺎ اﻟﻤﻮاﻓﻖ ﻟﻠﻮاﻗﻊ‬ ‫و ان‬ ‫ﻳﺤﺼﻞ ﻟﻬﺎ ﻣﻨﻪ اﻟﻮﻫﻢ‬ ‫اﻟﻤﻐﻠﻮب ﻣﺮﺟﻮح‬

‫اﻟﺸﻚ ﻓﻼﺗﻜﻦ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻴﻦ اﻟﺠﻬﻞ‬ ‫اﻟﻔﺮق‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﻨﻄﺒﻊ ﺷﺊ ﻓﻬﻮ اﻟﺠﻬﻞ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻧﻤﺎ ﻳﺤﺼﻞ اﻟﺸﻚ‬ ‫و‬

‫ﻋﺪم‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺠﻬﻞ‬ ‫ﻳﺸﺘﺮط‬ ‫اﻟﺠﻬﻞ ﺷﻜﺎ ﻣﻊ اﻧﻪ‬ ‫زﻋﻤﻮا‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ ذﻟﻚ‬ ‫ﻏﻔﻠﻮا‬ ‫ﺑﻌﺾ اﻟﻤﻨﺘﺤﻠﻴﻦ ﻗﺪ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﻐﺎﻓﻠﻴﻦ‬

‫زﻳﺪ‬ ‫وﺟﻮد‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﺑﺸﺎك‬ ‫واﺿﺢ ﻓﻠﺴﺖ‬ ‫ﻓﺮق‬ ‫ﺑﻴﻨﻬﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻄﺮﻓﻴﻦ ﻣﻊ ﺗﺴﺎوﻳﻬﻤﺎ‬ ‫ﺣﻀﻮر‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺸﻚ‬ ‫و‬ ‫ﺷﺊ‬ ‫ﺣﻀﻮر‬
‫ﻟﻢﻳﻈﻬﺮ ﻟﻚ ﺷﺊ اﺻﻼ ﻓﺎﻧﺖ‬ ‫اذا‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺪﻣﻪ‬ ‫اﻣﺎرات‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫وﺟﻮده‬ ‫اﻣﺎرات‬ ‫ﻳﻈﻬﺮ ﻟﻚ‬ ‫ان‬ ‫اﻻ‬ ‫اﻟﺪار‬ ‫ﻓﻲ‬

‫ﻋﻨﺪك‬ ‫اﻟﺠﻬﻞ ﻟﺘﺤﻔﻈﻪ ﻟﻤﺎ ﻳﺄﺗﻲ ﻓﻜﻞ ﻣﺎ ﻳﺤﻀﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺪ ﻛﺮرﻧﺎ ذﻟﻚ ﻓﻲ اﻟﺸﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺪﻣﻪ‬ ‫ﺑﻮﺟﻮده و‬ ‫ﺟﺎﻫﻞ‬

‫و‬ ‫ﻋﺮﻓﻚ ﻛﻤﺎ ﻳﺄﺗﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻟﺜﺎﻧﻮي اﻟﺬي ۤاﺗﺎك‬ ‫ﺗﻌﻠﻢ ﻣﻄﺎﺑﻘﺘﻪ ﻟﻠﻮاﻗﻊ‬ ‫و‬ ‫اﻧﺖ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻌﺎرض ﻋﺎدي‬ ‫ﻣﻦ ﻏﻴﺮ‬

‫ﺗﻤﻴﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺎﻧﺎ ﻣﺘﺴﺎوﻳﻴﻦ‬ ‫ان‬ ‫ﺑﻴﻦ اﻻﻣﺮﻳﻦ‬ ‫ﺗﺘﺮدد‬ ‫ﻫﻜﺬا ﻓﺎﻧﺖ‬ ‫ﻫﻜﺬا و‬ ‫ﻛﻠﻤﺎ ﻳﻌﺎرﺿﻪ ﺷﺊ ﻓﻴﻨﻄﺒﻊ ﻓﻲ ذﻫﻨﻚ‬

‫و‬ ‫ﻓﻲ وﺻﻴﺘﻪ ﻟﻤﻔﻀﻞ ﻣﻦ ﺷﻚ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل اﻟﺼﺎدق‬ ‫اﺣﺪﻫﻤﺎ اﻟﻐﺎﻟﺐ ﻓﺬﻟﻚ ﻣﻦ ﻣﺎ‬ ‫ان ﻛﺎن‬ ‫اﻟﻲ اﺣﺪﻫﻤﺎ‬

‫و اﻻﺣﻜﺎم‬ ‫ﻻ ﺑﺪ ﻓﻲ اﻟﺸﺮاﻳﻊ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﺣﺠﺔ اﻟﻠﻪ ﻫﻲ اﻟﺤﺠﺔ اﻟﻮاﺿﺤﺔ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻲ اﺣﺪﻫﻤﺎ ﻓﻘﺪ ﺣﺒﻂ ﻋﻤﻠﻪ‬ ‫ﻓﺎﻗﺎم‬ ‫ﻇﻦ‬

‫ﻋﺪم اﻟﻤﻌﺎرض و ﺗﺘﺮدد‬ ‫ﺗﺴﻜﻦ ﻋﻨﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﻔﺲ ﺗﻄﻤﺌﻦ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻟﻪ ﻓﻲ اﻟﻨﻔﺲ‬ ‫ﻣﻌﺎرض‬ ‫ﻣﺎ ﻻ‬ ‫اي‬ ‫ﻣﻦ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﻌﻠﻢ‬

‫ﻻ‬ ‫ﻓﺎن ﻛﺎن و‬ ‫ﻋﺮﻓﻪ‬ ‫ۤاﺗﺎه و‬ ‫ﺑﻤﺎ‬ ‫اﻻﻧﺴﺎن‬ ‫ﻓﻴﺤﺘﺞ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻋﻠﻲ‬ ‫اذا ﻛﺎن ﻣﻌﺎرض‬ ‫ﺑﻴﻦ اﻟﻄﺮﻓﻴﻦ‬ ‫و ﺗﻀﻄﺮب‬

‫اﻻﻧﺴﺎن‬ ‫ﻛﻞ واﺣﺪ ﻳﺪﻋﻮ‬ ‫ﻣﻌﺎرض‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫ﻓﺎذا ﻛﺎن‬ ‫وﺟﺐ اﻻﺧﺬ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺛﺒﺘﺖ اﻟﺤﺠﺔ‬ ‫اﻻﺣﺘﺠﺎج و‬ ‫ﺗﻢ‬ ‫ﻣﻌﺎرض‬

‫دﻋﻮة‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺒﻲ واﺣﺪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫واﺣﺪ‬ ‫اﻟﺮب‬ ‫و‬ ‫اﻵﺧﺮ‬ ‫ﺧﻼف‬ ‫ﻛﻞ واﺣﺪ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ ﺟﺎﻧﺒﻪ‬

‫واﺣﺪة‬ ‫ﻣﺎ اﻣﺮﻧﺎ اﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﻛﺜﻴﺮا ﻗﺎل‬ ‫ﻓﻴﻪ اﺧﺘﻼﻓﺎ‬ ‫ﻟﻮﺟﺪوا‬ ‫ﻣﻦ ﻋﻨﺪ ﻏﻴﺮ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻓﻠﻮ‬ ‫واﺣﺪة‬ ‫اﻟﺤﻖ‬

‫ﻟﻮ ﻛﻨﺖ ﺗﻌﻠﻢ اﻳﻬﻤﺎ‬ ‫اﻟﺸﻴﻄﺎن و‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و اﻻﺧﺮي‬ ‫اﺣﺪﻳﻬﻤﺎ ﻣﻦ اﻟﻠﻪ‬ ‫او‬ ‫اﻣﺎ ﻟﻴﺴﺘﺎ ﻣﻦ اﻟﻠﻪ ﻛﻠﺘﺎﻫﻤﺎ‬ ‫ﻓﺎﻟﺪﻋﻮﺗﺎن‬

‫اﻟﺤﻖ ﻣﻊ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻤﻚ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫ﻟﻤﻜﺎن‬ ‫ﻟﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻧﻘﻠﺐ ﻟﻚ اﻟﺸﻚ ﻋﻠﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻟﺜﺒﺘﺖ‬ ‫اﻟﺸﻴﻄﺎن‬ ‫اﻳﻬﻤﺎ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ اﻟﻠﻪ‬

‫ﺣﺠﺔ اﻟﻠﻪ ﻫﻲ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﺑﻴﻨﺔ‬ ‫دون‬ ‫اﺣﺪﻳﻬﻤﺎ ﻣﻦ‬ ‫اﺗﺒﺎع‬ ‫ﻻﻳﺠﺐ ﻋﻠﻴﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻳﻬﻤﺎ ﻛﻨﺖ ﻓﻲ ﺷﻚ ﻓﻼﻳﺘﻢ ﻋﻠﻴﻚ اﻟﺤﺠﺔ‬

‫اﻟﻤﻘﺘﺤﻢ ﻓﻲ اﺣﺪ اﻟﻄﺮﻓﻴﻦ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﻮﻗﻮف‬ ‫ﻻ ﺑﺪ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﺒﻬﺔ ﻳﺘﻮﻗﻒ ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ اﻟﻮاﺿﺤﺔ ﻓﺎﻟﺒﻴﻦ ﻳﺘﺒﻊ‬

‫اﻻﻧﺴﺎن‬ ‫ﻻﻳﺄﻣﻦ‬ ‫زرارة و‬ ‫اﻟﺸﻚ ﻛﻤﺎ ﻫﻮ ﻓﻲ ﺣﺪﻳﺚ‬ ‫اﻓﺮاد‬ ‫اﻟﻈﻦ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫اﻟﻬﻼك‬ ‫ﻣﺨﺎﻃﺮ ﺑﻨﻔﺴﻪ ﻻﻳﺄﻣﻦ‬

‫و‬ ‫اﻟﺮواﻳﺎت‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻣﻌﺮوف‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻫﻮ‬ ‫اﻟﺒﻴﻨﺎت‬ ‫ﻓﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠﺔ‬ ‫اﻟﺸﺒﻬﺎت‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﺸﺒﻬﺎت‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻧﻔﺴﻪ ﻓﻬﻮ اﻳﻀﺎ ﻣﻦ‬

‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻓﻴﺠﺐ اﻟﺘﻮﻗﻒ ﻋﻨﺪ اﻟﻈﻦ ﻛﻤﺎ‬ ‫اﻟﺸﺒﻬﺎت‬ ‫ﺑﺎﻟﺒﺪاﻫﺔ ﻓﻬﻲ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺒﻴﻨﺎت‬ ‫ﻟﻴﺴﺖ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻤﻈﻨﻮﻧﺎت‬

‫اﻟﻨﺒﻲ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻛﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺠﺔ اﻟﻠﻪ ﻫﻲ اﻟﺤﺠﺔ اﻟﻮاﺿﺤﺔ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻲ اﺣﺪﻫﻤﺎ ﻓﻘﺪ ﺣﺒﻂ ﻋﻤﻠﻪ‬ ‫ﻓﺎﻗﺎم‬ ‫ﻇﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﺷﻚ‬

‫ﻫﻮ ﻣﺎ ﺣﻀﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﻟﻮاﺟﺐ ﻫﻮ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﻌﻠﻢ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻇﻨﻨﺖ ﻓﻼﺗﻘﺾ‬ ‫و اذا‬ ‫ﻓﺎﻣﺾ‬ ‫اذا ﺗﻄﻴﺮت‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﺗﺘﻮﻗﻒ‬ ‫اﻟﻤﻌﺎرض‬ ‫ﻣﺎ ﺣﺼﻞ ﻟﻚ ﻣﻊ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻌﺎرض‬ ‫ﻣﻦ ﻏﻴﺮ‬ ‫اﻟﺸﺎرع‬ ‫ﻣﺮاد‬ ‫اﻟﻄﻠﺐ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻟﺪﻳﻚ ﺑﻌﺪ اﻟﻔﺤﺺ‬

‫اﻟﺴﻌﺔ ﻓﻲ‬ ‫ﺑﺎﺧﺒﺎر‬ ‫اﻻﺧﺬ‬ ‫او‬ ‫اﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫ﻣﻌﺎرض‬ ‫ﺗﺮﺟﻊ ﻓﻲ اﻟﻌﻤﻞ اﻟﻲ اﻣﺮ ﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻔﺘﻮي‬ ‫ﻟﺪﻳﻪ ﻓﻲ‬

‫ﻋﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻣﻜﻦ‬ ‫ﺑﺎﻻﺣﻮط ان‬ ‫اﻻﺧﺬ‬ ‫ان‬ ‫ﻻ ﺷﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻓﻲ ﻣﺤﻠﻪ‬ ‫ان ﺷﺎء‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻳﺄﺗﻲ‬ ‫اﻟﺒﻴﺎن‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ ﺣﺘﻲ ﻳﺄﺗﻴﻚ‬

‫اﻟﺒﺘﺔ ﻗﻄﻌﺎ ﻻ‬ ‫و ﻣﺮاده‬ ‫ﻋﻤﻠﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﺖ ﺑﺤﺠﺔ اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻣﺮا اذا‬ ‫ﺗﺘﻮﺧﻲ‬ ‫اﻻﺣﺘﻴﺎط اﺣﻮط و اﻻﺣﺘﻴﺎط ان‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ‬

‫ﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ ‪.‬‬ ‫ان ﺷﺎء ا‬ ‫ﻳﺄﺗﻲ ﺗﻔﺼﻴﻞ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﺣﺘﻴﺎط‬ ‫اﻻ ﻓﻼ‬ ‫و‬ ‫اﻣﻜﻦ ﻟﻚ ذﻟﻚ ﻓﻬﻮ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻏﻴﺮ‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫ﻻ‬ ‫ﻏﻴﺮه و‬ ‫ﻻ ﻣﻌﻪ ﺷﺊ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻣﺨﺮج و‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻟﻐﻴﺮه‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ اﺣﺪ ﺻﻤﺪ ﻓﻼ ﻣﺪﺧﻞ‬ ‫ان‬ ‫اﻋﻠﻢ‬

‫و‬ ‫اﻟﺨﻠﻖ‬ ‫ﻓﺎﺋﺪة‬ ‫ﻻﺣﺪﻳﺘﻪ ﺑﻞ ﻫﻮ ﻋﻴﻦ اﺣﺪﻳﺘﻪ ﻓﻼﺗﻠﺤﻘﻪ‬ ‫اﻟﻼزم‬ ‫اﻟﻤﻄﻠﻖ‬ ‫ﻏﻨﺎه‬ ‫ﻻﺟﻞ‬ ‫ﻏﻴﺮه‬ ‫ﺣﺎﺟﺔ ﻟﻪ اﻟﻲ ﺷﺊ‬

‫ان‬ ‫اﻟﺨﻠﻖ ﻻ ﺑﺪ‬ ‫ان ﻓﺎﺋﺪة‬ ‫ﻟﻤﺎ ﻋﻠﻤﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻋﻤﺎﻟﻬﻢ ﺗﺮﺟﻊ اﻟﻴﻬﻢ‬ ‫و ﻓﺎﺋﺪة‬ ‫اﻟﺨﻠﻖ‬ ‫ﻓﻔﺎﺋﺪة‬ ‫اﻓﻌﺎﻟﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻋﻤﺎﻟﻬﻢ‬ ‫ﻓﺎﺋﺪة‬

‫ﻣﻌﺼﻴﺔ ﻣﻦ‬ ‫و ﻻﺗﻀﺮه‬ ‫ﻫﻮ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻏﻨﻲ ﻋﻦ ﻃﺎﻋﺘﻬﻢ ۤاﻣﻦ ﺑﻤﻌﺼﻴﺘﻬﻢ ﻻﺗﻨﻔﻌﻪ ﻃﺎﻋﺔ ﻣﻦ اﻃﺎﻋﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺮﺟﻊ اﻟﻴﻬﻢ‬

‫اﻟﻲ اﻟﻨﻌﻴﻢ اﻟﺪاﺋﻢ‬ ‫دار اﻟﺒﻘﺎء و اﻟﻮﺻﻮل‬ ‫ﺗﻨﻌﻤﻬﻢ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻘﺎﺋﻬﻢ‬ ‫دوام‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ان اﻟﻔﺎﺋﺪة ﻣﻨﺤﺼﺮة‬ ‫ﻋﻠﻤﻨﺎ‬ ‫ﻋﺼﺎه و‬

‫ان‬ ‫ذﻟﻚ ﺳﺒﻴﻼ اﻻ‬ ‫اﺳﺒﺎب‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫ﺟﻬﺎل ﻻﻳﻬﺘﺪون‬ ‫ﻋﻠﻤﻨﺎ اﻧﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺜﺎﺑﺖ اﻻﻟﻴﻢ‬ ‫اﻟﺸﻘﺎء و اﻟﻌﻨﺎء‬ ‫ﻣﻔﺎرﻗﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻘﻴﻢ‬

‫ﻣﻮﺻﻠﺔ‬ ‫ﺑﺎﺳﺒﺎب‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫اﺳﺒﺎب‬ ‫ﻳﻬﺪﻳﻬﻢ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ اﻟﻲ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ دﻟﻴﻼ ﻋﻠﻤﻨﺎ اﻧﻪ ﻻ ﺑﺪ ﻓﻲ اﻟﺤﻜﻤﺔ‬ ‫ﻳﺠﺪوا‬

‫ادﻟﺔ ﻟﻴﺲ ﻫﻴﻬﻨﺎ ﻣﻮﺿﻊ ﺑﻴﺎﻧﻬﺎ ﻓﻼﺟﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻤﻘﺪﻣﺎت‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻟﺮﺳﻞ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻧﺒﻴﺎء‬ ‫ﻋﻠﻤﻨﺎ اﻧﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ ذﻟﻚ‬

‫اﻟﻴﻘﻴﻦ ﺑﺼﺪﻗﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻌﻬﻢ اﻟﻜﺘﺐ ﻣﻘﺮوﻧﺔ ﺑﺎدﻟﺔ ﻣﻮﺟﺒﺔ ﻟﻠﻌﻠﻢ ﺑﺤﻘﻴﺘﻬﻢ‬ ‫اﻧﺰل‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ ﺑﻌﺚ اﻟﻠﻪ اﻟﺮﺳﻞ‬
‫ﺟﺎؤا‬ ‫ﻓﻘﺪ‬ ‫اﻻﺷﺎرة‬ ‫ﻣﺎ ﻟﻴﺲ ﻫﻴﻬﻨﺎ ﻣﻮﺿﻊ ﺑﻴﺎﻧﻪ ﺑﺎﻛﺜﺮ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻤﻌﺠﺰات اﻟﺒﻴﻨﺎت و اﻟﻌﻠﻮم و اﻻﺧﻼق و اﻻﺣﻮال‬

‫اﻣﺮوا‬ ‫ﻓﻲ ﺷﺊ ﻣﻤﺎ‬ ‫و ﻟﻢﻳﻘﺼﺮوا‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﻣﺮاد‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫و ﻫﺪوا‬ ‫اﺣﻜﺎﻣﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻠﻐﻮا ﻋﻦ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﺷﺮاﻳﻌﻪ‬ ‫و‬

‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﺷﻚ ﻓﻲ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺆﻣﺮون‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﻳﻔﻌﻠﻮن‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻣﺎ اﻣﺮﻫﻢ‬ ‫ﻻﻳﻌﺼﻮن‬ ‫ﻣﻄﻬﺮون‬ ‫ﻣﻌﺼﻮﻣﻮن‬ ‫ﺑﻪ ﻓﺎﻧﻬﻢ‬

‫ﺑﻠﻐﻮا‬ ‫ﻫﻞ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻧﻬﻢ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﻮﺳﻮاس اﻟﺨﻨﺎس‬ ‫ﻻﺟﻞ‬ ‫ﻗﻠﻮب اﻟﻨﺎس‬ ‫اﻧﻤﺎ وﻗﻊ اﻟﺸﻚ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻜﻦ‬ ‫ارﺗﻴﺎب و‬

‫ﻣﺎ‬ ‫او‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﺑﺤﻴﺚ ﻻﻳﺤﺘﻤﻞ اﻟﻨﻘﻴﺾ ﻓﻲ ﺻﺪورﻫﻢ‬ ‫ﺑﻤﺮاد‬ ‫ﻟﻠﻤﻜﻠﻔﻴﻦ ﻋﻠﻤﺎ‬ ‫اﺣﺪث‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻣﺎ‬

‫ۤاﺛﺎرﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻟﺴﻨﻨﻬﻢ‬ ‫ﻋﺮض‬ ‫ﻟﻜﻦ‬ ‫ﻟﻬﻢ ﻋﻠﻤﺎ‬ ‫ﻳﺤﺪث‬ ‫ﺑﻠﻐﻮا ﻣﺎ‬ ‫ﺑﺎﺣﺘﻤﺎل ﻣﺮﺟﻮح او‬ ‫ﻇﻨﺎ ﻳﺤﺘﻤﻞ اﻟﻨﻘﻴﺾ‬ ‫اﺣﺪث‬

‫ﺑﻌﺪ‬ ‫ﻓﻼﻳﺤﺪث‬ ‫اﺧﻔﻲ دﻻﺋﻠﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ارﻛﺎﻧﻬﺎ‬ ‫و زﻋﺰع‬ ‫اﺧﻤﺪ اﻧﻮارﻫﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻃﻤﺲ ۤاﺛﺎرﻫﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻃﻼﻟﻬﺎ‬ ‫ﻋﻮارض ﻓﺪرس‬

‫و‬ ‫ﺑﺸﺮﺣﻪ اﻟﻄﻮاﻣﻴﺮ‬ ‫ﻣﻸوا‬ ‫ﺣﺘﻲ‬ ‫اﻟﺤﺎل‬ ‫ﻻﺳﺘﺒﺎﻧﺔ‬ ‫اﻟﻘﺎل‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ذﻟﻚ اﻟﻘﻴﻞ‬ ‫ﻓﺎﻛﺜﺮوا‬ ‫ﺷﻜﺎ‬ ‫او‬ ‫ذﻟﻚ اﻻ ﻇﻨﺎ‬

‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﺳﻼم‬ ‫اﻧﻬﻢ‬ ‫اﻟﺰﻣﺎن‬ ‫اﻣﺮ ﻛﺜﻴﺮ ﻣﻨﻬﻢ ﻓﻲ ۤاﺧﺮ‬ ‫ﻓﺎل‬
‫اﻻﺑﺤﺎث و اﻟﺪروس ۤ‬ ‫اﻃﺎﻟﻮا ﻓﻲ ﺑﻴﺎﻧﻪ‬ ‫اﻟﻄﺮوس و‬

‫و‬ ‫ﺛﻢ ﻃﺮﺗﻬﺎ ﻣﺎ ﻫﺪﻣﺖ ﺑﻨﻴﺎﻧﻬﺎ‬ ‫اﺣﺪث اﻟﻌﻠﻮم‬ ‫زﻋﻤﻮا اﻧﻬﻢ ﺑﻠﻐﻮا ﻣﺎ‬ ‫ﻳﺤﺪث اﻟﻈﻨﻮن و ۤاﺧﺮون‬ ‫ﻟﻢﻳﺒﻠﻐﻮا اﻻ ﻣﺎ‬

‫و‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫اﺣﺪث‬ ‫زﻋﻢ ﺟﻤﺎﻋﺔ اﻧﻬﻢ اﺑﻠﻐﻮا ﻋﻦ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻣﺎ‬ ‫اﻟﻈﻨﻮن و‬ ‫اﻻ‬ ‫ﻓﻼﻳﺤﺪث اﻵن‬ ‫زﻋﺰﻋﺖ ارﻛﺎﻧﻬﺎ‬

‫ﻧﻮرا‬ ‫ﻻﻳﺴﺘﻔﻴﺪ ﺣﻴﻨﺎ ﺑﻌﺪ ﺣﻴﻦ اﻻ‬ ‫ﻇﻬﻮرا و‬ ‫اﻻ‬ ‫اﻟﺪﻫﻮر‬ ‫ﻓﻲ ﻣﺮ‬ ‫ﻻﻳﺰداد‬ ‫اﺗﻘﻨﻮا ﺑﺮﻫﺎﻧﻪ ﺑﺤﻴﺚ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻨﻴﺎﻧﻪ‬ ‫ﺷﺪدوا‬

‫ﻻﻳﺼﺮم‬ ‫و‬ ‫ﻫﺎدم‬ ‫ﺑﻨﻴﺎﻧﻪ‬ ‫ﻓﻼﻳﻬﺪم‬ ‫اﻟﻘﻴﻤﺔ‬ ‫ﻳﻮم‬ ‫ﺑﻌﺪ ذﻟﻚ اﻳﻀﺎ ﻋﻠﻤﺎ اﻟﻲ‬ ‫ﻳﺤﺪث‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻤﺎ‬ ‫اﻻول‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻓﺎﺣﺪث‬

‫اﻟﻈﻨﻮن و ان‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ۤادم‬ ‫ﻋﻴﺶ ﺑﻨﻲ‬ ‫و اﺳﺎس‬ ‫اﻟﻌﺎﻟﻢ‬ ‫ﻓﺰﻋﻤﻮا ان ﺑﻨﺎء‬ ‫ﺗﺮﻗﻲ ﺟﻤﺎﻋﺔ ﻣﻦ اﻻوﻟﻴﻦ‬ ‫ﺻﺎرم و‬ ‫اﺻﻮﻟﻪ‬

‫ۤاﺛﺎرﻫﻢ اﺣﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻧﺒﻴﺎء‬ ‫ﺷﺮاﻳﻊ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﺷﺊ ﺣﺼﻠﺖ‬ ‫اي‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺟﻬﺔ ﻛﺎﻧﺖ‬ ‫اي‬ ‫ﺑﻈﻨﻮﻧﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫ﻣﺘﻌﺒﺪون‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد‬

‫اﻟﻈﻦ ﻣﻨﻬﺎ ﻓﻨﺤﻦ‬ ‫ﺣﺼﻮل‬ ‫ﺑﻞ ﻣﻦ ﺣﻴﺚ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫ﻻ ﻣﻦ ﺣﻴﺚ اﻧﻬﺎ‬ ‫ﺑﺎﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻧﺤﻦ ﻧﻌﻤﻞ‬ ‫ﻗﺎﻟﻮا‬ ‫و‬ ‫اﻟﻈﻦ‬ ‫اﺳﺒﺎب‬

‫ﻓﺼﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻐﺎ ﻣﺎ ﺑﻠﻎ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اﻻ ﻓﻤﻦ ﺣﻴﺚ ﺣﺼﻠﺖ ﻛﺎﺋﻨﺎ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺣﺼﻠﺖ ﻣﻦ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻇﻨﻮﻧﻨﺎ‬ ‫ﻣﺪار‬ ‫ﻧﺪور‬

‫ﻛﺴﺎﻳﺮ‬ ‫اﻟﻈﻨﻮن‬ ‫اﻻ‬ ‫ﻻﻳﺤﺪث‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻤﺎ ﻛﺎﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻳﺤﺪث ﻟﻠﻌﺒﺎد‬ ‫ﻣﻦ اﻟﺸﺮاﻳﻊ ﻣﺎ‬ ‫ۤاﺧﺮون ﻓﺰﻋﻤﻮا ان‬

‫ﻧﺤﻦ ﻧﺬﻛﺮ ﻫﻴﻬﻨﺎ ﻟﻚ ﻣﺎ‬ ‫ﻓﺮﺣﻮن و‬ ‫ﺑﻤﺎ ﻟﺪﻳﻬﻢ‬ ‫ﺣﺰب‬ ‫ﻣﺠﻤﻼ ﺟﻌﻠﻮا اﻣﺮﻫﻢ ﺑﻴﻨﻬﻢ زﺑﺮا ﻛﻞ‬ ‫اﻵﺛﺎر و اﻻﺧﺒﺎر‬

‫ﻣﻌﺮﺿﺎ ﻋﻦ ادﻟﺘﻬﻢ ﺻﺎﻓﺤﺎ ﻋﻦ ﻃﺮﻳﻘﺘﻬﻢ ﻓﺎﻋﻠﻢ اﻧﻪ ﻟﻤﺎ‬ ‫ذي اﻟﺠﻼل‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻟﻤﺘﻌﺎل و ﻗﺪرة‬ ‫ﻳﻘﺘﻀﻴﻪ ﺣﻜﻤﺔ اﻟﻠﻪ‬

‫ﻻﻳﺼﻠﻮن‬ ‫ﺗﻤﺘﻌﻬﻢ ﺑﺎﻟﻨﻌﻴﻢ اﻟﺴﺮﻣﺪ ﻋﻠﻢ اﻧﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻘﺎﺋﻬﻢ اﻻﺑﺪ‬ ‫اﻟﻔﺎﺋﺪة‬ ‫ﻛﺎﻧﺖ ﺗﻠﻚ‬ ‫ﻟﻔﺎﺋﺪة و‬ ‫ﺧﻠﻖ اﻟﻠﻪ اﻟﺤﻜﻴﻢ‬

‫ﻳﻬﺪﻳﻬﻢ اﻟﻲ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺤﻜﻤﺔ‬ ‫ﻓﻠﺰم‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫ﺧﻼف‬ ‫ﻟﻬﻢ‬ ‫ﻳﻮرث‬ ‫ﻳﺘﺮﻛﻮا ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻌﻤﻠﻮا ﺑﻤﺎ ﻳﻮرﺛﻬﺎ ﻟﻬﻢ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻴﻬﺎ اﻻ‬

‫ﻓﻲ ﻛﻞ ﺷﺊ اﻟﻴﻪ‬ ‫ﻓﻘﺮاء‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫ﻣﺨﻠﻮﻗﻮن‬ ‫ﻋﻠﻢ اﻧﻬﻢ‬ ‫اﻟﺴﺮﻣﺪي و‬ ‫اﻟﻨﻌﻴﻢ‬ ‫ﻟﻠﺒﻘﺎء اﻻﺑﺪي و‬ ‫اﻟﻤﻮرﺛﺔ‬ ‫اﻻﺳﺒﺎب‬ ‫ﺗﻠﻚ‬

‫اﻻ اﻟﻲ ﻣﺎ ﻫﺪﻳﻬﻢ‬ ‫و ﻻﻳﻬﺘﺪون‬ ‫اﻻ ﻣﺎ ﻋﻠﻤﻬﻢ‬ ‫و ﻻﻳﻌﻠﻤﻮن‬ ‫اﻻ ﻣﺎ اﻋﻄﺎﻫﻢ‬ ‫و ﻻﻳﻤﻠﻜﻮن‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻟﻬﻢ اﻻ ﻣﺎ ۤاﺗﻴﻬﻢ‬

‫اﻻﺳﺒﺎب و‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﺘﻠﻘﻲ ﻣﻨﻪ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ واﺳﻄﺔ ﻓﺨﻠﻖ ﻟﺬﻟﻚ وﺳﺎﺋﻂ ﺗﻌﻠﻤﻬﻢ ﺗﻠﻚ‬ ‫ﻻﻳﻘﺪرون‬ ‫ﻋﻠﻢ اﻧﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻪ‬

‫و‬ ‫اﻟﻴﻬﻢ اﻟﻜﺘﺐ‬ ‫اﻧﺰل‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎرﺳﻞ اﻟﻴﻬﻢ اﻟﺮﺳﻞ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻻوﺻﻴﺎء‬ ‫و‬ ‫ﻫﻲ اﻟﺮﺳﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻬﺪﻳﻬﻢ اﻟﻴﻬﺎ‬

‫ﻣﺴﺎﺧﻄﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺮاﺿﻴﻪ‬ ‫اداء‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻜﻤﺘﻪ‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﺎن‬ ‫ﺟﻌﻠﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ارﺗﻀﺎﻫﻢ ﻟﺤﻤﻞ ﺷﺮاﻳﻌﻪ‬ ‫و‬ ‫اﺻﻄﻔﺎﻫﻢ ﺑﺎﻟﻮﺣﻲ‬

‫اﻟﺮﺳﻮل‬ ‫ﻣﻦ ﻳﻄﻊ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﺣﺬرﻫﻢ ﻋﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺮﺟﻌﻮا اﻟﻲ ﺣﻜﻤﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺆﻟﻮا اﻟﻴﻬﻢ‬ ‫ان‬ ‫اﻣﺮﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻘﺪرﺗﻪ‬

‫ﻋﻦ‬ ‫ﻳﺨﺎﻟﻔﻮن‬ ‫اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫ﻓﺎﻧﺘﻬﻮا و ﻗﺎل ﻓﻠﻴﺤﺬر‬ ‫ﻣﺎ ﻧﻬﻴﻜﻢ ﻋﻨﻪ‬ ‫اﻟﺮﺳﻮل ﻓﺨﺬوه و‬ ‫ﻣﺎ ۤاﺗﻴﻜﻢ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻃﺎع‬ ‫ﻓﻘﺪ‬

‫ﺑﺬﻟﻚ‬ ‫ﻋﺎب‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﻻﺣﺴﻦ‬ ‫و ﻻﻳﻌﺪل‬ ‫اﻻوﻟﻲ‬ ‫ﻻﻳﺘﺮك‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻻﻳﺸﻚ ﻋﺎﻗﻞ ﻓﻲ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫اﻵﻳﺔ‬ ‫اﻣﺮه‬

‫ﻛﺬا‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺘﺔ‬ ‫ﻻﻳﺠﻮز‬ ‫و‬ ‫ﻓﻬﻮ ﻧﻘﺺ ﻓﻲ اﻟﺨﺎﻟﻖ ﺑﺪاﻫﺔ‬ ‫اﻟﻤﺨﻠﻮق‬ ‫ﻧﻘﺼﺎ ﻓﻲ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫رﺳﻠﻪ ﻓﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻧﺒﻴﺎﺋﻪ‬

‫ﻓﻲ‬ ‫ﻳﺨﺪش‬ ‫ﻻﻳﻜﺎد‬ ‫و‬ ‫اوﻟﻲ ﻣﻦ اﻳﺼﺎﻟﻬﺎ ﺑﺎﻟﻈﻦ‬ ‫و‬ ‫اﺑﻼﻏﻬﺎ ﺑﺎﻟﻌﻠﻢ اﺣﺴﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ‬ ‫اﻛﻤﺎل‬ ‫ان‬ ‫ﻻﻳﺸﻚ ﻋﺎﻗﻞ‬

‫راد‬ ‫ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ ﻻ‬ ‫ﻗﺎدر‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻋﻦ اﻻﻛﻤﻞ اﻻﺣﺴﻦ اﻻوﻟﻲ‬ ‫ﻓﻼﻳﺠﻮز ان ﻳﻌﺪل‬ ‫ﻣﺴﻜﺔ‬ ‫ذو‬ ‫ذﻟﻚ‬

‫و‬ ‫ﻟﻜﻦ ﻣﻨﻊ ﻋﻨﻪ ﻣﺎﻧﻊ‬ ‫و‬ ‫اوﻟﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻫﺬا اﻛﻤﻞ‬ ‫ان‬ ‫ﻗﻠﺖ‬ ‫ﻟﻘﺪره و ان‬ ‫ﻻ ﻗﺎﻫﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻣﺎﻧﻊ ﻋﻦ ﺣﻜﻤﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻘﻀﺎﺋﻪ‬

‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ان‬ ‫ﻻ ﻣﺎﻧﻊ ﻋﻨﻪ ﻣﻦ ﺟﻬﺘﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻓﻴﻨﺒﻐﻲ‬ ‫و‬ ‫اوﻟﻲ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ اﺣﺴﻦ‬ ‫ﺑﺎن‬ ‫اﻗﺮرت‬ ‫اذا‬ ‫اﻟﻤﺎﻧﻊ ﻣﻨﺎ ﻗﻠﺖ‬
‫اﺗﻤﻤﺖ ﻋﻠﻴﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻛﻤﻠﺖ ﻟﻜﻢ دﻳﻨﻜﻢ‬ ‫اﻟﻴﻮم‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻗﺪ ﻓﻌﻞ ﻻﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻛﻤﻞ‬ ‫و‬ ‫اﺑﻼﻏﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻋﻠﻲ ﻧﻬﺞ اﻟﻌﻠﻢ‬

‫اﻟﻤﺎﻧﻊ ﻣﻨﺎ اﻟﻴﺲ‬ ‫ان‬ ‫اﻣﺎ ﻗﻮﻟﻚ‬ ‫ﻧﺰاع و‬ ‫ﻣﻦ ﺟﻬﺘﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﺑﻼ‬ ‫دﻳﻨﺎ ﻓﻼ ﻧﻘﺺ‬ ‫اﻻﺳﻼم‬ ‫رﺿﻴﺖ ﻟﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻌﻤﺘﻲ‬

‫ﻣﺎ اﻧﺘﻢ ﻟﻪ ﺑﻤﻌﺠﺰﻳﻦ اﻟﺒﺘﺔ‬ ‫ﻋﺠﺰه و‬ ‫ﻇﻬﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻋﻠﻲ ﻧﻬﺞ اﻻﻛﻤﻞ‬ ‫اﺑﻼغ‬ ‫اﻟﻤﺎﻧﻊ ﻣﻨﺎ ﻟﻢﻳﻈﻬﺮ‬ ‫ان ﻛﺎن‬

‫اﺧﺒﺮﺗﻪ ﺑﺨﺒﺮ ﺑﺎﻟﻌﺮﺑﻴﺔ اﻛﻨﺖ ﻣﺒﻠﻐﺎ‬ ‫اذا‬ ‫ﻻﻳﺤﺴﻨﻬﺎ اﻛﻨﺖ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﻔﻬﻢ اﻟﻌﺮﺑﻴﺔ‬ ‫ﻣﺤﺮم‬ ‫رﺟﻞ‬ ‫اذا ﻛﺎن‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫ﻣﺜﺎل‬

‫ﻳﻌﻴﺒﻚ ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ ﻛﻞ اﺣﺪ ﻻﺳﻴﻤﺎ‬ ‫ﻋﺠﺰك و ﺳﻮء ﺗﺪﺑﻴﺮك و‬ ‫ﺑﻪ ﺣﺎﺷﺎ ﺑﻞ ﻫﻮ ﻣﻦ‬ ‫اﻳﺎه‬ ‫ﻣﻨﺒﻬﺎ‬ ‫او‬ ‫اﻟﻴﻪ اﻟﺨﺒﺮ‬

‫ﻣﺎﻧﻊ ﻣﻨﺎ ﻋﻦ‬ ‫اذا ﻛﺎن‬ ‫ﻫﻮ اﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺮﻓﺖ ذﻟﻚ ﻓﻲ اﻟﺪرﺟﺔ اﻟﻌﻠﻴﺎ ﻓﺎﻋﺮﻓﻪ ﻓﻲ اﻟﺴﻔﻠﻲ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﻋﺎﻗﺒﺘﻪ ﺑﺎﻟﻤﺨﺎﻟﻔﺔ‬ ‫اذا‬

‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫اﻟﻮﺣﻲ اﻟﻴﺲ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻧﻌﻠﻢ ﻣﺎ اﺗﻲ ﺑﻪ اﻟﺮﺳﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻪ اﻟﻤﺎﻧﻊ ﻋﻦ ﻓﻬﻢ اﻟﻌﺮﺑﻴﺔ‬ ‫ﻛﺎﻟﻤﺤﺮم اﻟﺬي‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ‬

‫اﻟﻲ‬ ‫اﻻﻳﺼﺎل‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫اﻻﺑﻼغ‬ ‫ﻋﺠﺰ اﻟﻤﺨﺒﺮ ﺑﺎﻟﻌﺮﺑﻴﺔ اﻛﺜﺮ ﺑﺎﻟﺠﻤﻠﺔ‬ ‫ان‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﺮﺑﻴﺔ ﻏﺎﻳﺔ اﻻﻣﺮ‬ ‫اﻟﻤﺤﺮم‬ ‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻛﻤﺨﺒﺮ‬

‫اﻟﺘﻌﻠﻴﻢ ﻳﺤﺼﻞ ﺑﻌﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻔﻬﻴﻢ ﻫﻮ اﻟﺘﻌﻠﻴﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ اﻟﻔﻬﻢ اﻟﺘﻔﻬﻴﻢ‬ ‫اﻻﻳﺼﺎل‬ ‫و‬ ‫ﺟﺴﺪه‬ ‫ﻓﻬﻢ اﻟﺴﺎﻣﻊ ﻻ ﺳﻄﺢ‬

‫اﻧﻤﺎ‬ ‫ﻫﺬا و‬ ‫ﻋﻦ ﺗﻌﻠﻴﻢ‬ ‫ﺗﻘﻮل ﺗﻘﻮل ﻋﺠﺰت‬ ‫ﻏﺒﻴﺎ ﻻﻳﻔﻬﻢ ﻣﺎ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اﻟﺘﻠﻤﻴﺬ ﻟﻮ‬ ‫اﻻﺗﺮي ان‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ ﻟﻠﻤﺘﻌﻠﻢ‬ ‫ﺣﺼﻮل‬

‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻣﺮاد‬ ‫اﻟﻤﻜﻠﻔﻮن‬ ‫ﻟﻢﻳﻌﻠﻢ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﺗﻌﻠﻢ ﻗﻠﺖ ﻋﻠﻤﺘﻪ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ذﻛﻴﺎ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻟﻮ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ ﻻﻧﻪ ﻟﻢﻳﺤﺼﻞ ﻟﻪ اﻟﻌﻠﻢ‬

‫ﻣﺘﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻤﺘﻲ ﻟﻢﻳﻌﻠﻤﻬﻢ ﻟﻢﻳﻔﻬﻤﻬﻢ‬ ‫ﻳﻌﻠﻤﻮن‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا‬ ‫ﻋﻠﻤﻬﻢ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻟﻢﻳﻌﻠﻤﻬﻢ ذﻟﻚ ﻓﻠﻮ‬ ‫ان‬ ‫ﻧﻘﻮل‬ ‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬

‫ﻣﺘﻲ ﻟﻢﻳﺒﻠﻎ اﻟﻤﺤﺘﺞ ﺣﺠﺘﻪ ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺘﻲ ﻟﻢﻳﻮﺻﻞ اﻟﻲ اﻓﻬﺎﻣﻬﻢ ﻟﻢﻳﺒﻠﻎ اﻟﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﻔﻬﻤﻬﻢ ﻟﻢﻳﻮﺻﻞ اﻟﻲ اﻓﻬﺎﻣﻬﻢ‬

‫ﺑﻄﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺧﻠﻘﻪ اﻟﺨﻠﻖ ﻋﺒﺜﺎ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻟﻮﻻ اﻟﺤﺠﺔ اﻟﺒﺎﻟﻐﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ اﻟﺤﺠﺔ اﻟﺒﺎﻟﻐﺔ ﻋﻠﻲ ﻛﻞ اﺣﺪ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺠﺔ ﻟﻪ‬

‫ﺑﺎﺳﺒﺎب‬ ‫ﻻﺗﺤﺼﻞ اﻻ‬ ‫و اﻟﻔﺎﺋﺪة‬ ‫ﻟﻬﻢ‬ ‫ﻟﻠﻔﺎﺋﺪة‬ ‫اﻻ‬ ‫ﻻﻳﻜﻮن‬ ‫اﻟﺨﻠﻖ‬ ‫ان‬ ‫ﻇﻬﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻠﻪ ﻓﺘﺒﻴﻦ‬ ‫و اﻟﻘﺪرة ﻧﻌﻮذ‬ ‫اﻟﺤﻜﻤﺔ‬

‫ان‬ ‫ﻣﻦ زﻋﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ ﻟﻬﻢ‬ ‫ﺣﺼﻮل‬ ‫ﻻ ﺗﻌﻠﻴﻢ اﻻ ﺑﻌﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﺑﺘﻌﻠﻴﻢ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫اﻻﺳﺒﺎب‬ ‫ﻻ ﺳﺒﻴﻞ ﻟﻬﻢ اﻟﻲ‬ ‫و‬

‫ﺗﻌﻠﻴﻢ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﺑﻌﺪم‬ ‫ﻓﻬﻮ ﻗﺎﺋﻞ ﻓﻲ اﻟﻮاﻗﻊ‬ ‫اﻧﺴﺪاده‬ ‫ﺗﺠﺪد‬ ‫او‬ ‫ﺑﺎﻟﺬات‬ ‫ﻣﺴﺪود‬ ‫ﺑﺎﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ ﻻﻳﻤﻜﻦ ﺣﺼﻮﻟﻪ‬

‫اﻟﻈﻦ ﺑﺎﺟﻤﺎﻋﻬﻢ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﻮاﻗﻌﻲ اﻟﺤﻘﻴﻘﻲ‬ ‫اﻻﺑﻼغ‬ ‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻋﻦ‬ ‫او ﻋﺠﺰه‬ ‫ﻟﻤﺎ ﻋﺮﻓﺖ‬ ‫اﺑﻼﻏﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻔﻬﻴﻤﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬

‫اﻟﻨﻘﻴﺾ اﻻ ﺑﺴﺒﺐ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫ﻻﻳﺠﻬﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ ﺑﻌﺪﻣﻪ ﺑﺎﻟﺒﺪاﻫﺔ‬ ‫ﻟﻌﺪم‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻳﺤﺘﻤﻞ اﻟﻨﻘﻴﺾ اﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﻳﺤﺘﻤﻞ اﻟﻨﻘﻴﺾ‬

‫اﻟﻌﻠﻢ ﻣﺎ‬ ‫ﻻن‬ ‫اﺣﺎﻃﺘﻪ ﻓﻬﻮ ﺑﺘﻌﻠﻴﻢ ﻧﺎﻗﺺ ﺑﻞ ﻟﻴﺲ ﺑﺎﻟﺘﻌﻠﻴﻢ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫و‬ ‫ﺷﻮﺑﻪ ﺑﺎﻟﺠﻬﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻮﺟﻮد‬ ‫ﻋﻠﻤﻪ‬ ‫ﻧﻘﺼﺎن‬

‫و‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ ﻣﻨﻜﺮ ﻟﻠﺘﻌﻠﻴﻢ ﺣﻘﻴﻘﺔ‬ ‫ﺣﺼﻮل‬ ‫اﻟﻨﺎﻗﺼﺔ ﻓﻤﻨﻜﺮ‬ ‫اﻻﻣﺎرات‬ ‫اﻧﻤﺎ ﻫﻮ ﺑﺎﻗﺎﻣﺔ ﺑﻌﺾ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﺤﺘﻤﻞ اﻟﻨﻘﻴﺾ‬

‫ﺣﺎﺷﺎ رﺑﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻌﺠﺰ اﻟﻤﺒﻠﻎ ﺣﻘﻴﻘﺔ‬ ‫اﻟﻘﻮل‬ ‫ﻳﻠﺰﻣﻪ‬ ‫اﻻﺑﻼغ‬ ‫ﻣﻨﻜﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺎﻣﻞ ﺣﻘﻴﻘﺔ‬ ‫ﻟﻼﺑﻼغ‬ ‫ﻣﻨﻜﺮ اﻟﺘﻌﻠﻴﻢ ﻣﻨﻜﺮ‬

‫اﻵﻳﺎت و‬ ‫ﻓﻲ اﻟﻤﻨﻊ ﻋﻦ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻐﻴﺮ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﺗﻜﺎﺛﺮت‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫ﻫﺬا و‬ ‫ﻻ ﻣﺎﻧﻊ ﻋﻦ ﻗﺪرﺗﻪ‬ ‫اﻟﻘﺎدر اﻟﺬي‬ ‫اﻟﻌﺰﻳﺰ اﻟﻘﺎﻫﺮ‬

‫ﻻﺣﺮﻣﻨﺎ ﻣﻦ ﺷﺊ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ۤاﺑﺎؤﻧﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻣﺎاﺷﺮﻛﻨﺎ‬ ‫ﺷﺎء‬ ‫ﻟﻮ‬ ‫اﺷﺮﻛﻮا‬ ‫اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫ﺳﻴﻘﻮل‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻓﻘﺪ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬

‫اﻻ اﻟﻈﻦ‬ ‫ان ﺗﺘﺒﻌﻮن‬ ‫ﻟﻨﺎ‬ ‫ﻓﺘﺨﺮﺟﻮه‬ ‫اﻟﺬﻳﻦ ﻣﻦ ﻗﺒﻠﻬﻢ ﺣﺘﻲ ذاﻗﻮا ﺑﺄﺳﻨﺎ ﻗﻞ ﻫﻞ ﻋﻨﺪﻛﻢ ﻣﻦ ﻋﻠﻢ‬ ‫ﻛﺬب‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ‬

‫اﻟﺒﻐﻲ ﺑﻐﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺛﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﺑﻄﻦ‬ ‫و‬ ‫رﺑﻲ اﻟﻔﻮاﺣﺶ ﻣﺎ ﻇﻬﺮ ﻣﻨﻬﺎ‬ ‫ﺣﺮم‬ ‫ﻗﻞ اﻧﻤﺎ‬ ‫ﺗﺨﺮﺻﻮن و ﻗﺎل‬ ‫اﻧﺘﻢ اﻻ‬ ‫و ان‬

‫ﻓﻌﻠﻮا‬ ‫اذا‬ ‫و‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫و‬ ‫ﻻﺗﻌﻠﻤﻮن‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻣﺎ‬ ‫ﺗﻘﻮﻟﻮا‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎﻧﺎ‬ ‫ﻟﻢﻳﻨﺰل‬ ‫ﺑﺎﻟﻠﻪ ﻣﺎ‬ ‫ﺗﺸﺮﻛﻮا‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻖ‬

‫ﻻﺗﻌﻠﻤﻮن‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻣﺎ‬ ‫ﺑﺎﻟﻔﺤﺸﺎء اﺗﻘﻮﻟﻮن‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻻﻳﺄﻣﺮ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻠﻪ اﻣﺮﻧﺎ ﺑﻬﺎ ﻗﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﺣﺸﺔ ﻗﺎﻟﻮا وﺟﺪﻧﺎ ﻋﻠﻴﻬﺎ ۤاﺑﺎءﻧﺎ‬

‫ﻻﺗﻌﻠﻤﻮن و ﻗﺎل و ان ﻛﺜﻴﺮا‬ ‫ﺗﻘﻮﻟﻮا ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻣﺎ‬ ‫ﺑﺎﻟﺴﻮء و اﻟﻔﺤﺸﺎء و ان‬ ‫اﻧﻤﺎ ﻳﺄﻣﺮﻛﻢ‬ ‫اﻟﺸﻴﻄﺎن‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫و ﻗﺎل‬

‫و ﻗﺎل و‬ ‫ﺑﻐﻴﺮ ﻋﻠﻢ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻛﺬﺑﺎ ﻟﻴﻀﻞ‬ ‫اﻓﺘﺮي‬ ‫ﻓﻤﻦ اﻇﻠﻢ ﻣﻤﻦ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫ﺑﺎﻫﻮاﺋﻬﻢ ﺑﻐﻴﺮ ﻋﻠﻢ‬ ‫ﻟﻴﻀﻠﻮن‬

‫و‬ ‫ﻗﺪ ﻋﺪ ﺑﻌﺾ اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ ﻗﺮﻳﺒﺎ ﻣﻦ ﺳﺒﻌﻴﻦ ۤاﻳﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻵﻳﺎت‬ ‫ﻻﺗﻘﻒ ﻣﺎ ﻟﻴﺲ ﻟﻚ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ اﻟﻲ ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻣﻦ‬

‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و ﻗﺎل اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺤﺠﻴﺔ‬ ‫ﻣﻔﺮده و ﻣﻜﺮره ﺳﻮاء‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﻻن ﻛﻼم‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ ﻟﻠﻤﺴﻠﻢ‬ ‫واﺣﺪة‬ ‫ﻳﻜﻔﻲ‬

‫و ﺣﺮم‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺣﻴﺚ اﺣﻞ‬ ‫ﺿﺎد‬ ‫ﺑﻤﺎ ﻻﻳﻌﻠﻢ ﻓﻘﺪ‬ ‫دان‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻤﺎ ﻻﻳﻌﻠﻢ‬ ‫دان‬ ‫ﺑﺮأﻳﻪ ﻓﻘﺪ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻣﻦ اﻓﺘﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬

‫ﻋﻦ اﺑﻲاﻟﺤﺴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻇﻨﻨﺖ ﻓﻼﺗﻘﺾ‬ ‫و اذا‬ ‫ﻓﺎﻣﺾ‬ ‫اذا ﺗﻄﻴﺮت‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻤﺎ ﻻﻳﻌﻠﻢ‬
‫و ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻲ ﻓﻴﻪ‬ ‫و اﻫﻮي ﺑﻴﺪه‬ ‫ﻓﻬﺎ‬ ‫ﻻﺗﻌﻠﻤﻮن‬ ‫ﺟﺎءﻛﻢ ﻣﺎ‬ ‫و ان‬ ‫ﻓﻘﻮﻟﻮا ﺑﻪ‬ ‫ﺗﻌﻠﻤﻮن‬ ‫ﺟﺎءﻛﻢ ﻣﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم اذا‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﺣﺘﻲ‬ ‫اﻟﻬﺪي‬ ‫اﻟﻲ اﺋﻤﺔ‬ ‫اﻟﺮد‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﺜﺒﺖ‬ ‫و‬ ‫اﻻ اﻟﻜﻒ ﻋﻨﻪ‬ ‫ﻻﺗﻌﻠﻤﻮن‬ ‫ﻻﻳﺴﻌﻜﻢ ﻓﻴﻤﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬

‫ان‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻓﺎﺳﺌﻠﻮا اﻫﻞ اﻟﺬﻛﺮ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻳﻌﺮﻓﻮﻛﻢ ﻓﻴﻪ اﻟﺤﻖ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺠﻠﻮا ﻋﻨﻜﻢ ﻓﻴﻪ اﻟﻌﻤﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺤﻤﻠﻮﻛﻢ ﻓﻴﻪ ﻋﻠﻲ اﻟﻘﺼﺪ‬

‫ﺗﻌﺎﻟﻲ‬ ‫ﺗﺒﺎرك و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ان‬ ‫)‬ ‫ان ﻳﻘﻮﻟﻮا‬ ‫ﺑﺎﻳﺘﻴﻦ ﻣﻦ‬

‫ۤ‬ ‫ﻋﺒﺎده‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺣﺼﺮ‬ ‫اﻟﺴﻼم ان‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻻﺗﻌﻠﻤﻮن ‪ ،‬و‬ ‫ﻛﻨﺘﻢ‬

‫ﺟﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﺰ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻟﻢﻳﻌﻠﻤﻮا‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﻻﻳﺮدوا‬ ‫و‬ ‫ﻳﻌﻠﻤﻮا‬ ‫ﺣﺘﻲ‬ ‫(‬ ‫خ‬ ‫ﻻﻳﻘﻮﻟﻮا‬ ‫ان‬ ‫ﺑﺎﻳﺘﻴﻦ ﻣﻦ ﻛﺘﺎﺑﻪ‬
‫ۤ‬ ‫ﻋﺒﺎده‬ ‫ﺣﺼﻦ‬

‫و‬ ‫ﺑﻌﻠﻤﻪ‬ ‫ﻟﻢﻳﺤﻴﻄﻮا‬ ‫ﺑﻤﺎ‬ ‫ﻛﺬﺑﻮا‬ ‫ﺑﻞ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ اﻻ اﻟﺤﻖ‬ ‫ﻻﻳﻘﻮﻟﻮا‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻣﻴﺜﺎق‬ ‫اﻟﻢﻳﺆﺧﺬ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫ﺑﺮأﻳﻚ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﺗﻔﺘﻲ‬ ‫اﻳﺎك ان‬ ‫ﺧﺼﻠﺘﻴﻦ ﻓﻴﻬﻤﺎ ﻫﻠﻚ ﻣﻦ ﻫﻠﻚ‬ ‫اﻟﺴﻼم اﻳﺎك و‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﻟﻤﺎﻳﺄﺗﻬﻢ ﺗﺄوﻳﻠﻪ‬

‫و‬ ‫ﺗﺪﻳﻦ اﻟﻠﻪ ﺑﺎﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل ان‬ ‫ﻋﻦ ﺧﺼﻠﺘﻴﻦ ﻓﻴﻬﻤﺎ ﻫﻠﻚ‬ ‫اﻟﺴﻼم اﻧﻬﺎك‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺪﻳﻦ ﺑﻤﺎ ﻻﺗﻌﻠﻢ‬ ‫او‬

‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل ﻗﺎل رﺳﻮل‬ ‫ﻋﻦ ۤاﺑﺎﺋﻪ ﻋﻦ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺮﺿﺎ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻤﺎ ﻻﺗﻌﻠﻢ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﺗﻔﺘﻲ‬

‫ﻋﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻻرض‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻤﻮات‬ ‫ﺑﻐﻴﺮ ﻋﻠﻢ ﻟﻌﻨﺘﻪ ﻣﻼﺋﻜﺔ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻣﻦ اﻓﺘﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻻﺗﻘﻒ ﻣﺎ ﻟﻴﺲ‬ ‫ﻗﺎل و‬ ‫ﺟﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﺰ‬ ‫ﻻن‬ ‫ﺗﺘﻜﻠﻢ ﺑﻤﺎ ﺷﺌﺖ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻲ ﺣﺪﻳﺚ ﻟﻴﺲ ﻟﻚ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻟﺤﺴﻴﻦ ﻋﻠﻴﻬﻤﺎ‬

‫ﻣﺎ‬ ‫او ﺗﻘﻮل‬ ‫ﺑﺮأﻳﻚ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﺗﻔﺘﻲ‬ ‫ان‬ ‫ﺧﺼﻠﺘﻴﻦ ﻣﻬﻠﻜﺘﻴﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم اﻳﺎك و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﻟﻚ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﺗﻔﺘﻲ‬ ‫او‬ ‫ﺗﺪﻳﻦ ﺑﺸﺊ ﻣﻦ رأﻳﻚ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل ان‬ ‫ﺧﺼﻠﺘﻴﻦ ﻫﻠﻚ ﻓﻴﻬﻤﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم اﻳﺎك و‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻻﺗﻌﻠﻢ‬

‫و‬ ‫ﻟﻌﻨﺘﻪ ﻣﻼﺋﻜﺔ اﻟﺮﺣﻤﺔ‬ ‫ﻫﺪي‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻐﻴﺮ ﻋﻠﻢ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻣﻦ اﻓﺘﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲﺟﻌﻔﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻐﻴﺮ ﻋﻠﻢ‬

‫ﻣﻨﻜﻢ ﻋﻤﺎ‬ ‫ﺳﺌﻞ اﻟﺮﺟﻞ‬ ‫اﻟﺴﻼم اذا‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺑﻔﺘﻴﺎه و‬ ‫ﻣﻦ ﻋﻤﻞ‬ ‫وزر‬ ‫ﻟﺤﻘﻪ‬ ‫اﻟﻌﺬاب و‬ ‫ﻣﻼﺋﻜﺔ‬

‫ﻓﻼﻳﺘﻬﻤﻪ‬ ‫و اذا ﻗﺎل اﻟﻤﺴﺌﻮل ﻻادري‬ ‫ﻻﻳﻘﻞ اﻟﻠﻪ اﻋﻠﻢ ﻓﻴﻮﻗﻊ ﻓﻲ ﻗﻠﺐ ﺻﺎﺣﺒﻪ ﺷﻜﺎ‬ ‫ﻻادري و‬ ‫ﻓﻠﻴﻘﻞ‬ ‫ﻻﻳﺪري‬

‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫ان اﻟﻌﺒﺎد اذا ﺟﻬﻠﻮا وﻗﻔﻮا و ﻟﻢﻳﺠﺤﺪوا ﻟﻢﻳﻜﻔﺮوا و‬ ‫ﻟﻮ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲﺟﻌﻔﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﺎﺋﻞ‬

‫اﻟﻨﺎر و‬ ‫ﻫﻮ ﻳﻌﻠﻢ ﻓﻬﻮ ﻓﻲ‬ ‫ﺑﺠﻮر و‬ ‫واﺣﺪ ﻓﻲ اﻟﺠﻨﺔ رﺟﻞ ﻗﻀﻲ‬ ‫اﻟﻨﺎر و‬ ‫ارﺑﻌﺔ ﺛﻠﺜﺔ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم اﻟﻘﻀﺎة‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫رﺟﻞ ﻗﻀﻲ‬ ‫اﻟﻨﺎر و‬ ‫ﻫﻮ ﻻﻳﻌﻠﻢ ﻓﻬﻮ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫رﺟﻞ ﻗﻀﻲ ﺑﺎﻟﺤﻖ‬ ‫اﻟﻨﺎر و‬ ‫ﻫﻮ ﻻﻳﻌﻠﻢ ﻓﻬﻮ ﻓﻲ‬ ‫ﺑﺠﻮر و‬ ‫رﺟﻞ ﻗﻀﻲ‬

‫ﻳﻘﻮﻟﻮا ﻣﺎ‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد ﻗﺎل ان‬ ‫ﻋﻦ ﺣﻖ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﺳﺌﻞ اﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻫﻮ ﻳﻌﻠﻢ ﻓﻬﻮ ﻓﻲ اﻟﺠﻨﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﺤﻖ‬

‫ﻳﻌﻠﻤﻮن و‬ ‫ﻳﻘﻮﻟﻮا ﻣﺎ‬ ‫ﻓﻘﺎل ان‬ ‫ﻋﻦ ذﻟﻚ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﺳﺌﻞ اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻻﻳﻌﻠﻤﻮن و‬ ‫ﻳﻘﻔﻮا ﻋﻨﺪ ﻣﺎ‬ ‫ﻳﻌﻠﻤﻮن و‬

‫ﻓﻲ وﺻﻴﺘﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ اﻟﻠﻪ ﺣﻘﻪ‬ ‫ادوا‬ ‫ذﻟﻚ ﻓﻘﺪ‬ ‫ﻓﻌﻠﻮا‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﻻﻳﻌﻠﻤﻮن‬ ‫ﻋﻤﺎ‬ ‫ﻳﻜﻔﻮا‬

‫ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺠﺔ اﻟﻠﻪ ﻫﻲ اﻟﺤﺠﺔ اﻟﻮاﺿﺤﺔ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻲ اﺣﺪﻫﻤﺎ ﻓﻘﺪ ﺣﺒﻂ ﻋﻤﻠﻪ‬ ‫ﻓﺎﻗﺎم‬ ‫ﻇﻦ‬ ‫او‬ ‫ﻟﻤﻔﻀﻞ ﻣﻦ ﺷﻚ‬

‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﻲ ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻣﻦ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﺧﺎﻟﻘﻪ‬ ‫و ﺑﺎرز‬ ‫اﺗﺒﻊ اﻟﻈﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﻋﻤﻲ ﻧﺴﻲ اﻟﺬﻛﺮ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻣﻮاﻟﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ ﺳﺎداﺗﻪ‬ ‫ورد‬ ‫ﺣﺪ اﻟﺘﻮاﺗﺮ ﻓﺎﻧﻈﺮ وﻓﻘﻚ اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ اﻧﻪ ﻫﻞ ﻳﺴﻊ اﻟﺸﻴﻌﻲ ﺑﻌﺪ ﻣﺎ‬ ‫اﻟﻤﺘﺠﺎوزة‬

‫و‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻳﻘﺮ ﺑﻌﺼﻤﺘﻬﻢ ﻣﺎ ﻳﺰﻳﺪ ﻋﻠﻲ ﺣﺪ اﻟﺘﻮاﺗﺮ ﺛﻢ واﻓﻖ ﻛﻞ ﺗﻠﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻃﺎﻋﺘﻬﻢ‬ ‫ﻳﻔﺘﺮض‬ ‫اﻟﺬﻳﻦ‬

‫و‬ ‫ﻳﺘﺨﻠﻒ ﻋﻦ ﺟﻤﻴﻊ ذﻟﻚ‬ ‫ان‬ ‫ﺳﺎﻋﺪﻫﻤﺎ دﻟﻴﻞ اﻟﻌﻘﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻪ ﻓﻲ اﻟﻨﻬﻲ ﻋﻦ ذﻟﻚ ﻗﺮﻳﺐ ﻣﻦ ﺳﺒﻌﻴﻦ ۤاﻳﺔ‬ ‫ﻛﺎن‬

‫ﻟﻠﺸﻴﻌﻲ ﻣﺘﺎﺑﻌﺔ ﺗﻠﻚ اﻻدﻟﺔ اﻟﻈﻨﻴﺔ اﻟﺘﻲ ﻫﻲ‬ ‫ﻳﺠﻮز‬ ‫ﻫﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫اﺣﻜﺎم‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﻈﻦ ﻓﻲ‬ ‫ﻳﻘﻮل ﺑﺠﻮاز‬

‫اﻟﺴﻨﺔ ﻣﻊ ﺻﺮاﺣﺘﻬﻤﺎ‬ ‫و ﺗﺮك اﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫ﻻﻳﺮﺿﻲ ﺑﻬﺎ اﺣﺪ ﻣﻤﻦ ﻟﻪ ﻃﺒﻊ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬ ‫اﻟﻌﻨﻜﺒﻮت و‬ ‫اوﻫﻦ ﻣﻦ ﺑﻴﺖ‬

‫اوﻫﻦ ﺷﺊ‬ ‫ﻳﺮﻛﻦ اﻟﻲ ﺗﻠﻚ اﻻدﻟﺔ اﻻﺻﻮﻟﻴﺔ اﻟﺘﻲ ﻫﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺄوﻟﻬﺎ‬ ‫ﻫﺬا او‬ ‫ﻛﻞ‬ ‫ان ﻳﺘﺮك‬ ‫ﻟﻠﺸﻴﻌﻲ‬ ‫ﻳﺠﻮز‬ ‫ﻫﻞ‬ ‫و‬

‫اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ان‬ ‫ﻳﻨﺎدون‬ ‫ﻻ ﺑﺎﻟﺠﻬﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻔﺴﻖ‬ ‫ﻻﻳﺘﻬﻤﻮن‬ ‫اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫اﻟﺜﻘﺎت‬ ‫اﻟﻌﺪول‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻗﻮم‬ ‫و‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺪﻧﻴﺎ‬

‫ان‬ ‫ﻓﻜﻴﻒ ﻳﻤﻜﻦ‬ ‫اﻧﺴﺪاده‬ ‫ﺑﻌﺪم‬ ‫ﻳﺸﻬﺪان‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ اﻳﻀﺎ ﻣﻌﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫و‬ ‫اﻧﺎ ﻻﻧﻔﺘﻲ اﻻ ﺑﺎﻟﻌﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻔﺘﻮح‬

‫ﻫﺬه‬ ‫ﻛﻞ‬ ‫ﻳﺮد‬ ‫ان‬ ‫ﺑﻨﻲ اﻟﺸﻴﻌﻲ‬ ‫اذا‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻠﻪ‬ ‫ﻧﻌﻮذ‬ ‫اﺑﺪا‬ ‫ﻻﻳﺘﺰﻟﺰل‬ ‫و‬ ‫ﻳﺴﻜﻦ ﻗﻠﺒﻪ اﻟﻲ ﺗﻠﻚ اﻻدﻟﺔ اﻟﺴﺨﻴﻔﺔ‬

‫ﻏﻴﺮﻫﺎ ﻣﻤﺎ ﺗﺮﻛﻨﺎﻫﺎ‬ ‫ﻫﺬه اﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫ﻣﻦ ﺗﺪﺑﺮ ﻓﻲ‬ ‫ﺑﻌﺪه ﻳﺆﻣﻨﻮن و‬ ‫ﺣﺪﻳﺚ‬ ‫ﻓﺒﺎي‬ ‫ﻓﻲ ﻣﺴﺌﻠﺔ‬ ‫اﻵﻳﺎت و اﻻﺧﺒﺎر‬

‫اﻻﻧﺲ‬ ‫اﻻﻋﺘﺒﺎر و ﺗﺮك‬ ‫اوردﻫﺎ ﺳﺎﻳﺮ اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ اﻟﻤﺤﺪﺛﻴﻦ ﺑﻨﻈﺮ‬ ‫اﻟﺨﻄﺎب و‬ ‫اوردﻧﺎﻫﺎ ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻨﺎ ﻓﺼﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻫﻨﺎ‬
‫ﻟﻴﺲ ﻣﻦ‬ ‫و اﻻﺟﺘﻬﺎد‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﻈﻦ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻧﺤﻮ اﻟﺒﺪاﻫﺔ‬ ‫ﻋﺮف‬ ‫ﻋﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﻬﻢ‬ ‫اﻟﻘﻮم و اﻻﺳﺘﻴﺤﺎش‬ ‫ﺑﻤﻮاﻓﻘﺔ‬

‫ﻳﺒﻠﻎ‬ ‫ان‬ ‫ﻻاﻇﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ دﻳﻦ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﺣﺮام‬ ‫ﻟﻤﺎﺛﻢ‬

‫ۤ‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ ا‬ ‫و‬ ‫اﻟﺨﻤﺮ‬ ‫ﺷﺮب‬ ‫ﻳﻌﺮف ان‬ ‫ﻻ رﺳﻮﻟﻪ ﻛﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫دﻳﻦ اﻟﻠﻪ‬

‫ﻣﻌﻪ‬ ‫ﻻﻳﻘﻮم‬ ‫ﻓﻘﺪ اﺗﺨﺬ ﻣﺬﻫﺒﺎ‬ ‫ﻳﺄول ﻫﺬه اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻣﻦ زﻋﻢ اﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺒﻠﻐﻬﺎ‬ ‫ﻣﺤﺮم‬ ‫ﻓﻲ ﺗﺤﺮﻳﻢ‬ ‫اﻵﻳﺎت و اﻻﺧﺒﺎر‬

‫ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺠﺔ ﺣﺠﺔ‬ ‫ﻟﺬي‬ ‫اﻟﺘﺄوﻳﻞ ﻟﻤﺎﺑﻘﻲ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﻓﺎﻧﻪ ﻟﻮ ﻓﺘﺢ‬ ‫ﻋﻮد‬ ‫ﻻﻳﺨﻀﺮ ﻟﻪ‬ ‫ﻟﻼﺳﻼم ﻋﻤﻮد و‬

‫و‬ ‫ﻫﻢ ﻗﺪ ﻧﻄﻘﻮا ﻟﻠﻬﺪاﻳﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﻳﻦ اﻟﺘﺄوﻳﻞ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻋﻘﻮﻟﻬﻢ‬ ‫ﻗﺪر‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻧﻜﻠﻢ‬ ‫اﻻﻧﺒﻴﺎء‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻧﺤﻦ ﻣﻌﺎﺷﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻋﺒﺮة‬ ‫ﻓﺎي‬ ‫اﻟﻌﺎﻣﻞ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫ﻋﺒﺮة‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺨﻤﺮ‬ ‫ﺷﺮب‬ ‫و‬ ‫ﻛﺤﺮﻣﺔ اﻟﺰﻧﺎ‬ ‫ﺣﺮام‬ ‫اﻟﺘﻌﻠﻴﻢ ﻓﺎﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﻈﻦ‬

‫ﺻﻠﻮات‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ‬ ‫ﺻﺪوره‬ ‫ﻛﻠﻴﻬﺎ ﺑﻤﺎ ﻋﻠﻢ‬ ‫اﻻﻣﻮر و‬ ‫اﻓﺘﺮاﻗﻬﻢ ﺑﻌﺪ ذﻟﻚ ﻓﻴﺠﺐ اﻟﻌﻤﻞ ﻓﻲ ﺟﺰﺋﻲ‬ ‫او‬ ‫ﺑﺎﺟﺘﻤﺎﻋﻬﻢ‬

‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﻈﻬﺮ اﻻ ﻋﻠﻲ اﻟﺴﻨﺔ ﺣﺠﺞ اﻟﻠﻪ ﻓﻤﺎ ﺻﺢ ﻋﻨﻬﻢ ﺻﺢ ﻋﻦ اﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﻓﺎﻧﻪ ﻻ ﻋﻠﻢ اﻻ ﻟﻠﻪ‬

‫ﻻ ﺣﺎﺟﺔ‬ ‫ﺑﺎﻟﻄﺎﻏﻮت و‬ ‫ﻧﻜﻔﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻧﺆﻣﻦ ﺑﺎﻟﻠﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻗﺪ اﻣﺮﻧﺎ‬ ‫اﻟﻄﺎﻏﻮت و‬ ‫ﻫﻮ ﻣﻦ‬ ‫ﺟﻬﻼء و‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ ﺟﻬﻞ‬ ‫ﻟﻢﻳﺨﺮج‬

‫اوﻫﺎﻣﻬﻢ‬ ‫ﺑﺎدق‬ ‫ﺣﺸﻮﻫﺎ ﺑﺎﻻدﻟﺔ ﻋﻠﻲ ﺣﺠﻴﺔ اﻟﻈﻦ‬ ‫ﻛﺘﺎب و‬ ‫ﺗﺰﻳﻴﻔﻬﺎ ﻓﺎﻧﻬﻢ ﻟﻮ ﺻﻨﻔﻮا اﻟﻒ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻨﺎ اﻟﻲ ذﻛﺮ ادﻟﺘﻬﻢ‬

‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺻﺪوره‬ ‫ﺧﺒﺮ واﺣﺪ ﺻﺢ‬ ‫او‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻳﺒﻄﻞ ﺟﻤﻴﻌﻬﺎ ۤاﻳﺔ ﻣﻦ‬

‫ردﻫﺎ ﺗﻀﻴﻴﻊ ﻋﻤﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻬﺎ‬ ‫و اﻟﺘﻌﺮض‬ ‫ذﻛﺮﻫﺎ‬ ‫ﺟﻬﻼء و ﺧﻄﻮات ﺷﻴﻄﺎن و‬ ‫ﻛﻠﻬﺎ ﺟﻬﻞ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫اﻟﺤﺠﺞ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫ﻓﺒﻌﺪ ذﻟﻚ‬ ‫اﻻﺧﺘﺼﺎر‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺳﺒﻴﻞ‬ ‫ذﻛﺮﻧﺎه‬ ‫ﻓﻠﻨﻘﺘﺼﺮ ﺑﻤﺎ‬ ‫ﻳﻤﻮت ﺑﺘﺮك ذﻛﺮه‬ ‫اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫و‬

‫ﻛﻌﺐاﻻﺣﺒﺎر‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫و اﻟﻤﺮوي‬ ‫اﺣﻤﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ‬ ‫ﻗﻮل‬ ‫ﻋﻨﻚ‬ ‫ﻓﺪع‬

‫اﻟﺒﺎري‬ ‫ﺟﺪﻧﺎ ﻋﻦ ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﻋﻦ‬ ‫روي‬ ‫ﺣﺪﻳﺜﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻮﻟﻬﻢ‬ ‫اﻧﺎس‬ ‫ﺧﺬ ﻋﻦ‬ ‫و‬

‫ﻓﻲ ﻏﻴﺮ‬ ‫ﻗﺎﻋﺪة‬ ‫وﺿﻌﻮه‬ ‫اﻋﻤﻞ ﺑﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺷﺊ ﻓﺎﻋﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺼﻮص‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ ﻓﻲ‬ ‫ﺻﺪوره‬ ‫ﺻﺢ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ‬ ‫ﺻﺪر‬ ‫ﻓﻤﺎ‬

‫‪،‬‬ ‫ﻧﻬﻲ‬ ‫او‬ ‫ﻓﻴﻪ اﻣﺮ‬ ‫ﻳﺮد‬ ‫ﻛﻞ ﺷﺊ ﻟﻚ ﻣﻄﻠﻖ ﺣﺘﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﺑﻌﺪ ﻗﻮﻟﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻣﻨﺼﻮص‬ ‫اﻧﻲ ﻟﻨﺎ ﺑﻐﻴﺮ‬ ‫اﻟﻤﻨﺼﻮص و‬

‫ﻣﺠﺎﻧﺒﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻻﻗﺘﺼﺎر‬ ‫و‬ ‫اﻵﺛﺎر‬ ‫ﻛﻞ ﺷﺊ ﻓﺎﻟﻮاﺟﺐ ﻣﺘﺎﺑﻌﺔ‬ ‫ﻋﻤﻮم‬ ‫ﻣﻦ ﺗﺤﺖ‬ ‫ﻳﺨﺮج‬ ‫ﺷﺊ‬ ‫اي‬ ‫و‬

‫اﺟﺘﻤﻌﻮا ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻓﺎن اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻻﻳﺴﺘﻮﺣﺸﻨﻚ ﻓﻲ ﻃﺮﻳﻖ اﻟﺤﻖ ﻗﻠﺔ اﻫﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﺑﺎﻟﻠﻪ اﻟﻌﻠﻲ اﻟﻌﻈﻴﻢ‬ ‫ﻗﻮة‬ ‫ﻻ‬ ‫اﻻﻏﻴﺎر و‬

‫اﻵﻳﺎت و اﻻﺧﺒﺎر ﻛﺎف‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻋﺒﺎدي اﻟﺸﻜﻮر و ﻫﺬا اﻟﻤﻘﺪار‬ ‫ﻗﻠﻴﻞ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺟﻮﻋﻬﺎ ﻃﻮﻳﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺷﺒﻌﻬﺎ ﻗﻠﻴﻞ‬ ‫ﻣﺎﺋﺪة‬

‫ﻳﻜﻠﻢ اﻻ‬ ‫ان‬ ‫ﺑﻞ ﻻﻳﻨﺒﻐﻲ‬ ‫ﻟﻠﻜﻼم‬ ‫ﻓﻠﻴﺲ ﺑﺎﻫﻞ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻣﻦ ﻻﻳﺴﻜﻦ ﻗﻠﺒﻪ ﺑﻤﺎ ذﻛﺮﻧﺎ ﻣﻦ‬ ‫ﻟﻼﺑﺮار و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ان ﺷﺎء‬

‫‪.‬‬ ‫اﻟﻨﺬر‬ ‫ﺣﻜﻤﺔ ﺑﺎﻟﻐﺔ ﻓﻤﺎ ﺗﻐﻦ‬ ‫ﻳﻘﺒﻠﻮن‬ ‫ﻻ ﻣﻦ اوﻟﻴﺎﺋﻪ‬ ‫ﻳﻌﻘﻠﻮن و‬ ‫ﺑﺎﻟﺘﻘﻴﺔ ﻓﺎﻧﻬﻢ ﻻ ﻻﻣﺮ اﻟﻠﻪ‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫ﻓﻲ‬ ‫و ﻻﻳﺠﻮز‬ ‫ﻣﻦ اﻟﺤﻖ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻜﻤﻪ ﺣﻖ ﻻﻧﻪ ﺑﺎﻟﺤﻖ‬ ‫و اﻣﺮه و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻫﻮ اﻟﺤﻖ اﻟﺪاﺋﻢ اﻻزﻟﻲ‬ ‫ان‬ ‫اﻋﻠﻢ‬

‫ﻫﻮ ﻏﺎﻟﺐ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻖ ﻣﻦ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻻن‬ ‫ﻏﻠﺒﺔ اﻟﺒﺎﻃﻞ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻧﻘﻄﺎﻋﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻖ‬ ‫اﺧﺘﺮام‬ ‫اﻟﺤﻜﻤﺔ‬

‫ﺑﺎﻣﺮ اﻟﻠﻪ‬ ‫اي‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﻪ ﺑﺎﻟﺤﻖ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺎﻟﻢ‬ ‫ﻗﻮام‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﺤﻮل‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﺰول‬ ‫داﺋﻢ ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻐﻠﻮب‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻛﻞ ﺷﺊ ﻏﻴﺮ‬

‫ﺷﺊ اﻻ‬ ‫و ﻻﻳﻘﻮم‬ ‫ﻫﻮ اﻟﺤﻖ ﻓﻠﻮ ارﺗﻔﻊ اﻟﺤﻖ ﻋﻦ اﻟﻌﺎﻟﻢ ﻟﻔﻨﻲ اﻟﻌﺎﻟﻢ ﻓﺎﻧﻪ ﻳﻨﻘﻄﻊ ﻋﻦ اﻣﺮ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫اﻟﺬي‬

‫ارﺗﻔﻊ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻮﻣﺎ ﻣﺎ‬ ‫و ان اﺧﺘﺮم‬ ‫ﻻﻧﻪ ﻣﻦ اﻣﺮ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﺛﺒﺎﺗﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺮﻛﺘﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻮاﻣﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺎﻟﻢ‬ ‫ﺣﻴﻮة‬ ‫ﺑﺎﻣﺮ اﻟﻠﻪ ﻓﺒﺎﻟﺤﻖ‬

‫و ﺛﺒﺎت‬ ‫ﺳﺒﺢ ﻧﺠﻮﻣﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻓﻼﻛﻪ‬ ‫و دوران‬ ‫اﻟﺤﻖ ﻓﻲ اﻟﻌﺎﻟﻢ ﻧﻈﺎﻣﻪ‬ ‫ﺑﻘﺎء‬ ‫دﻟﻴﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫ﺣﺮاك‬ ‫ﻟﻈﻞ اﻟﻌﺎﻟﻢ ﻣﻴﺘﺎ ﻻ‬

‫اﻧﺖ ﻟﻤﺎ‬ ‫اوﻟﻮا اﻻﻟﺒﺎب و‬ ‫ﻣﺎﻳﺘﺬﻛﺮ اﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﺷﻚ ﻳﻌﺘﺮﻳﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻫﺬا ﻣﻤﺎ ﻻ رﻳﺐ ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺣﺎﻟﻪ‬ ‫و ﺑﻘﺎؤه‬ ‫ارﺿﻪ‬

‫دﻳﻨﻪ‬ ‫اﻟﺰﻣﺎن و ﻛﺎن‬ ‫ﺣﺎﻣﻞ اﻟﺤﻖ ﻓﻲ ۤاﺧﺮ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺑﻤﻘﺪﻣﺎت ﻋﻨﺪك ان‬ ‫ﻋﻠﻤﺖ‬

‫و‬ ‫ﻓﺒﺪﻳﻨﻪ‬ ‫ﺑﻌﺪه‬ ‫اﻟﻘﻴﻤﺔ ﻓﺎﻧﻪ ﻻ ﻧﺒﻲ‬ ‫ﻳﻮم‬ ‫ﻳﺒﻘﻲ اﻟﻲ‬ ‫و ان‬ ‫ﺷﺮﻋﻪ ﻻ ﺑﺪ‬ ‫و‬ ‫دﻳﻨﻪ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻌﺎﻟﻢ ﺗﻌﻠﻢ‬ ‫ﺣﻴﻮة‬ ‫ﺷﺮﻋﻪ‬ ‫و‬

‫اذا‬ ‫ﺛﻢ‬ ‫ان ﺗﻘﻮم اﻟﺴﻤﺎء و اﻻرض ﺑﺎﻣﺮه‬ ‫ﻣﻦ ۤاﻳﺎﺗﻪ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬ ‫ﺗﻘﻮم اﻟﺴﻤﻮات و اﻻرض و‬ ‫ﺷﺮﻋﻪ‬

‫ﻳﻮم‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫اﻻﻋﺼﺎر و اﻻزﻣﺎن‬ ‫دﻳﻨﻪ ﻓﻲ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫ﺑﻘﺎؤ‬ ‫اﻟﻮاﺟﺐ‬ ‫ﺗﺨﺮﺟﻮن ﻓﺎذا‬ ‫اﻧﺘﻢ‬ ‫اﻻرض اذا‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫دﻋﻮة‬ ‫دﻋﺎﻛﻢ‬
‫ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻘﻮم‬ ‫ﺷﺮﻋﻪ ﻏﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫دﻳﻨﻪ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻟﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻴﺎﻣﻬﻤﺎ‬ ‫ﺑﻘﺎؤ اﻟﺴﻤﺎء و اﻻرض و‬ ‫ۤاﻳﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎق و‬ ‫اﻟﻘﻴﻤﺔ ﺑﻞ ﻫﻮ‬

‫ﻓﻲ ﻛﻞ‬ ‫ﻗﻮم و‬ ‫ﻓﻲ ﻛﻞ‬ ‫و ﻳﺘﺠﺪد‬ ‫ﻓﻲ ﻛﻞ ﻋﺼﺮ‬ ‫ﻗﻮم و‬ ‫ﻋﺎﻣﺎ ﻟﻜﻞ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻋﺼﺮ ﺑﻞ‬ ‫دون‬ ‫ﻋﺼﺮ‬ ‫دون ﻗﻮم و‬

‫ﺑﺬﻟﻚ ﻗﺎﺋﻤﺔ ﺣﻴﺔ‬ ‫ﻟﺘﻜﻮن‬ ‫ﻟﺘﻠﻚ اﻟﻮاﻗﻌﺔ ﺣﻜﻢ ﻣﻦ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫و ان ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻻ ﺑﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺼﺮ وﻗﺎﻳﻊ ﻟﻢﺗﻜﻦ ﻗﺒﻞ‬

‫اﻻﻋﺼﺎر و‬ ‫ﻳﻈﻬﺮ ﻓﻲ ﺳﺎﻳﺮ‬ ‫اﺻﻼب اﻟﺮﺟﺎل و‬ ‫ﻣﻘﺎﻣﻪ ﻟﺌﻼﻳﻀﻴﻊ ﻣﻦ ﻓﻲ‬ ‫ﻳﻘﻮم‬ ‫وﺟﺐ ﻓﻲ اﻟﺤﻜﻤﺔ ﻧﺼﺐ ﻣﻦ‬

‫ۤاﻟﻪ ﻓﻲ اﺣﺘﺠﺎﺟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻻﺣﺘﺠﺎج‬ ‫ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ ﻣﺎ ﻧﻘﻠﻪ اﻟﻌﺎﻣﻠﻲ ﻋﻦ اﻟﻄﺒﺮﺳﻲ ﻓﻲ‬ ‫ﻳﺪل‬

‫اﻋﺮﻓﻬﺎ‬ ‫او‬ ‫اﻛﺜﺮ ﻣﻦ اﺣﺼﻴﻬﺎ‬ ‫و ان اﻟﺤﻼل و اﻟﺤﺮام‬ ‫اﻟﺪاﻋﻲ اﻟﻴﻪ اﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫اﻟﻐﺪﻳﺮ ﻋﻠﻲ ﻣﻔﺴﺮ‬ ‫ﻳﻮم‬

‫ﻣﺎ‬ ‫ﺑﻘﺒﻮل‬ ‫اﻟﺼﻔﻘﺔ ﻣﻨﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫ۤاﺧﺬ اﻟﺒﻴﻌﺔ ﻋﻠﻴﻜﻢ‬ ‫ﻓﺎﻣﺮت ان‬ ‫واﺣﺪ‬ ‫ﻣﻘﺎم‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺤﺮام‬ ‫اﻧﻬﻲ ﻋﻦ‬ ‫ﺑﺎﻟﺤﻼل و‬ ‫ﻓﺎﻣﺮ‬
‫ۤ‬

‫ﻧﺼﺐ‬ ‫وﺟﻮب‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﺧﺮي‬ ‫ﻋﻠﺔ‬ ‫ﺑﻌﺪه ‪ ،‬و‬ ‫اﻻﺋﻤﺔ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺟﻞ ﻓﻲ ﻋﻠﻲ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺟﺌﺖ ﺑﻪ ﻋﻦ اﻟﻠﻪ ﻋﺰ‬

‫ﺷﻜﻮك و ﺷﺒﻬﺎت‬ ‫ﻳﻘﻊ ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻻﻧﻈﺎر‬ ‫ﺗﺘﺎﺑﻊ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻻﻓﻜﺎر و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﻮم و ﺗﻮارد‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻃﺎل‬ ‫ﻛﻞ اﻣﺮ ﻟﻤﺎ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻘﺎﺋﻢ‬

‫اﻟﺪﻫﻮر و‬ ‫ﻓﻴﻀﻤﺤﻞ ﺑﻤﺮ‬ ‫اﻟﻔﺠﺎر‬ ‫اﻟﻨﺎﺻﺒﻴﻦ‬ ‫و اﻻﺷﺮار و‬ ‫اﻟﻤﻨﺎﻓﻘﻴﻦ‬ ‫اﻳﺪي‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﻳﻠﻌﺐ‬ ‫اﻟﻤﺨﺮج و‬ ‫ﻳﻀﻴﻖ ﻣﻨﻬﺎ‬

‫ﻣﻦ اﻟﻮاﻗﻊ اﻻ رﺳﻤﻪ ﻓﻴﺠﺐ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺘﻲ ﻻﻳﺒﻘﻲ ﻣﻦ اﻻﺻﻞ اﻻ اﺳﻤﻪ‬ ‫اﻻﻋﺼﺎر و اﻻﻋﻮام‬ ‫ﻓﻲ ﺗﺼﺎرﻳﻒ‬ ‫اﻻﻳﺎم و‬

‫ﻋﻠﻲ‬ ‫و ﻳﺪل‬ ‫اﻟﻤﺒﻴﻦ‬ ‫اﻟﺸﺮع‬ ‫ﻳﻤﺤﻖ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺤﻜﻤﺔ ﻧﺼﺐ ﺣﺎﻓﻆ ﻟﺬﻟﻚ اﻻﻣﺮ ﻳﺤﻔﻈﻪ ﻋﻤﺎ ذﻛﺮ ﻟﺌﻼﻳﺒﻄﻞ اﻟﺪﻳﻦ‬

‫وﻟﻴﺎ ﻣﻦ اﻫﻞ ﺑﻴﺘﻲ‬ ‫اﻻﻳﻤﺎن‬ ‫ﺑﻬﺎ‬ ‫ﺑﻌﺪي ﻳﻜﺎد‬ ‫ﻟﻜﻞ ﺑﺪﻋﺔ ﻣﻦ‬ ‫ان‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫روي‬ ‫ذﻟﻚ ﻣﺎ‬

‫ﻣﻦ اﻟﺜﺎﺑﺖ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻫﻴﻬﻨﺎ ﻣﻮﺿﻊ ﺑﻴﺎﻧﻬﺎ‬ ‫اﺧﺮي‬ ‫ﻟﻪ ﻋﻠﻞ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﻛﻴﺪ اﻟﻜﺎﺋﺪﻳﻦ‬ ‫و ﻳﺮد‬ ‫ﻳﻌﻠﻦ اﻟﺤﻖ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻪ‬ ‫ﻳﺬب‬

‫ﺻﻠﻲ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻟﺬﻟﻚ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫ﻋﺘﺮﺗﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ اﻟﻘﺎﺋﻢ ﺑﻌﺪ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﺑﻴﻨﻨﺎ‬ ‫اﻟﺠﺎزم‬

‫ﻋﺘﺮﺗﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻓﻴﻜﻢ اﻟﺜﻘﻠﻴﻦ‬ ‫ﺗﺎرك‬ ‫اﻟﺨﺎﺻﺔ اﻧﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺎﻣﺔ‬ ‫رواه‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﻋﻤﺮه‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻓﻲ اواﺧﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫رواﻫﺎ‬ ‫ﻣﺘﻮاﺗﺮة‬ ‫اﺣﺎدﻳﺚ‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻻﺗﻌﻠﻤﻮﻫﻢ ﻓﺎﻧﻬﻢ اﻋﻠﻢ ﻣﻨﻜﻢ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫ﻟﻦﺗﻀﻠﻮا‬ ‫ﺗﻤﺴﻜﺘﻢ ﺑﻬﻤﺎ‬ ‫ان‬ ‫اﻫﻞ ﺑﻴﺘﻲ ﻣﺎ‬

‫و‬ ‫اﻟﻲ وﺻﻴﻪ‬ ‫ﺑﻌﺪه‬ ‫ﺛﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ۤاﻟﻪ اﻟﻲ ﻋﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺨﺎﺻﺔ ﻓﺎﻟﻤﺮﺟﻊ ﺑﻌﺪ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺎﻣﺔ‬

‫ﻟﻠﺸﺮع‬ ‫ﻫﻮ اﻟﺤﺎﻓﻆ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫ﺳﻴﺪﻧﺎ ﺑﻘﻴﺔ اﻟﻠﻪ ﻓﻲ ارﺿﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻧﺘﻬﻲ اﻻﻣﺮ اﻟﻲ ﻣﻮﻟﻴﻨﺎ‬ ‫ان‬ ‫وﺻﻲ وﺻﻴﻪ اﻟﻲ‬

‫ﻟﻜﺜﺮة‬ ‫اﻟﺤﻖ ﻣﻦ اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫ﻟﻢﻳﻌﺮف‬ ‫و‬ ‫ﻟﻮﻻ ذﻟﻚ ﻻﻟﺘﺒﺲ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ اﻣﻮرﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﺑﻌﺪ اﺑﻴﻪ ﻋﻠﻴﻬﻤﺎ‬

‫ﺣﺬف‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻔﺘﺮﻳﻦ‬ ‫اﻓﺘﺮاء‬ ‫و‬ ‫اﻟﺪاﺳﻴﻦ‬ ‫دس‬ ‫و‬ ‫ﺗﺄوﻳﻞ اﻟﺠﺎﻫﻠﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺒﻄﻠﻴﻦ‬ ‫اﻧﺘﺤﺎل‬ ‫و‬ ‫ﺗﺤﺮﻳﻒ اﻟﻐﺎﻟﻴﻦ‬

‫وﺟﻮد‬ ‫ﻓﻠﻮﻻ‬ ‫اﻻﻋﺼﺎر‬ ‫و‬ ‫اﻟﺪﻫﻮر‬ ‫اﻟﺪﻳﻦ ﻓﻲ ﻣﺮ‬ ‫ۤاﻓﺎت‬ ‫اﻟﻤﺸﺒﻬﻴﻦ اﻟﻲ ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻣﻦ‬ ‫ﺷﺒﻬﺎت‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﺎرﻗﻴﻦ‬

‫دﻟﻴﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺮﻳﺎح‬ ‫اﻟﻌﺎﺻﻔﺔ ﻣﻦ‬ ‫ﺑﺪده‬ ‫ﺳﺤﺎب‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﺳﺮع‬ ‫اﻟﻤﺒﻴﻦ‬ ‫اﻟﺸﺮع‬ ‫اﻧﻤﺤﻖ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﺎﻓﻆ ﻟﺒﻄﻞ اﻣﺮ اﻟﺪﻳﻦ‬

‫و‬ ‫ﻟﻤﺎ ﺣﻜﻢ اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻟﻨﺎس ﻻﻳﻌﻠﻤﻮن و‬ ‫ﻟﻜﻦ اﻛﺜﺮ‬ ‫و ﺑﻘﺎء اﻟﻨﻈﺎم و‬ ‫ﻗﻴﺎﻣﻬﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻻرﺿﻴﻦ‬ ‫ﺑﻘﺎء اﻟﺴﻤﻮات و‬ ‫ﺣﻔﻈﻪ‬

‫ۤاﺛﺎره و اﺧﺒﺎره ﻓﺎن ۤاﺛﺎر‬ ‫اﺑﻘﻲ ﻓﻴﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﻐﻴﺒﺔ ﻟﻤﺼﺎﻟﺢ ﻫﻮ اﻋﻠﻢ ﺑﻬﺎ ﻏﻴﺒﻪ ﻋﻨﺎ‬ ‫ﺻﻠﻮات‬ ‫ﻗﻀﻲ ﻟﺒﻘﻴﺔ اﻟﻠﻪ‬

‫واﺣﺪة و‬ ‫ﻃﻴﻨﺔ‬ ‫واﺣﺪة و روح واﺣﺪة و‬ ‫ﺣﻴﻮﺗﻬﺎ ﻓﺎﻧﻬﻢ ﻧﻔﺲ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻪ ﻗﻮاﻣﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻫﻮ روﺣﻬﺎ‬ ‫ۤاﺛﺎره و‬ ‫ۤاﺑﺎﺋﻪ ﻫﻲ‬

‫ان‬ ‫ﻋﻨﺎ‬ ‫ﻏﺎب‬ ‫اذا‬ ‫ﺣﺪﻳﺜﻬﻢ واﺣﺪ ﻓﻼ ﺑﺪ ﻓﻲ اﻟﺤﻜﻤﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻤﻬﻢ واﺣﺪ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻜﻤﻬﻢ واﺣﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻣﺮﻫﻢ واﺣﺪ‬

‫ان ﻳﻜﻮن‬ ‫اﻟﻘﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎﻣﻪ ﻻﻳﻨﺒﻐﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺪﻟﻪ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﺎﺋﻤﺔ ﻣﻘﺎﻣﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺪﻟﻪ‬ ‫ۤاﺛﺎرا ﺗﻜﻮن ﻧﻮره و‬ ‫ﻳﺴﺘﺨﻠﻒ ﻓﻴﻨﺎ‬

‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ ﺣﺠﺘﻪ ﺑﺎﻟﻐﺔ‬ ‫و ﻟﻴﻜﻮن‬ ‫ﺧﻔﺎﺋﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ اﻟﻠﻪ ﺣﺘﻲ ﻻﻳﻀﻴﻊ رﻋﻴﺘﻪ ﻓﻲ ﻏﻴﺒﺘﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ اﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﺣﻘﺎ‬

‫اوﻫﺎم و‬ ‫ۤاﺑﺎؤﻧﺎ ﻓﻲ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻳﻘﻮﻟﻮا اﻧﻤﺎ‬ ‫او‬ ‫اﻟﻘﻴﻤﺔ اﻧﺎ ﻛﻨﺎ ﻋﻦ ﻫﺬا ﻏﺎﻓﻠﻴﻦ‬ ‫ان ﻻﻳﻘﻮﻟﻮا ﻳﻮم‬ ‫ﺣﻜﻤﺘﻪ ﻓﻴﻬﻢ ﻛﺎﻣﻠﺔ‬

‫دﻳﻨﺎ ﻣﻦ ﻋﻨﺪﻧﺎ ﻓﺼﺮﻧﺎ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻧﺒﺪع‬ ‫ان‬ ‫ﻻﻧﻘﺪر‬ ‫ﺿﻌﻔﺎء‬ ‫ﻛﻨﺎ ذرﻳﺔ ﻣﻦ ﺑﻌﺪﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻇﻨﻮن‬ ‫و‬ ‫ﺷﺒﻬﺎت‬ ‫و‬ ‫ﺷﻜﻮك‬

‫ﻣﺎﻛﻨﺎ ﻧﺮﻳﻚ‬ ‫اﻻﻧﻌﺎم اذ‬ ‫ﺗﻤﺘﻌﻨﺎ ﻛﻤﺎ ﻳﺘﻤﺘﻊ‬ ‫و‬ ‫ﻏﻴﺒﺖ ﺣﺠﺘﻚ ﻓﺎﻛﻠﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺪ اﻫﻤﻠﺘﻨﺎ‬ ‫او ﻳﻘﻮﻟﻮا‬ ‫ۤاﺛﺎرﻫﻢ ﻣﻘﺘﺪﻳﻦ‬

‫ﻟﻢﻳﻚ ﺑﺎﻳﺪﻳﻨﺎ اﻣﺮ ﻧﻘﻄﻊ ﺑﻪ اﻧﻪ ﻣﻨﻚ ﻓﻠﻴﺲ ﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺠﺘﻚ ﺣﺘﻲ ﻧﺼﻐﻲ اﻟﻴﻪ‬ ‫ﻻﻧﺮي‬ ‫و‬ ‫ﺣﺘﻲ ﻧﺴﻤﻊ ﻣﻨﻚ‬

‫ﻟﺘﻘﻮم‬ ‫ﻗﻄﻌﻴﺔ‬ ‫و ۤاﺛﺎر‬ ‫ﺻﺤﻴﺤﺔ‬ ‫اﺳﺘﺨﻼف اﺧﺒﺎر‬ ‫ﻛﻨﺎ ﺑﺎﻟﺪﻳﻦ ﺟﺎﻫﻠﻴﻦ ﻓﻮﺟﺐ ﻓﻲ اﻟﺤﻜﻤﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻨﺎ ﺣﺠﺔ‬ ‫اﻟﻴﻮم‬

‫ﻗﺎﻃﻌﺎ‬ ‫ﺗﻜﻮن‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎﺑﻪ ﻓﻴﺼﺢ ﻋﻤﻠﻬﻢ ﺑﻬﺎ‬

‫ۤ‬ ‫اﻟﺤﻖ ﻣﻦ‬ ‫ﻃﻠﺒﻮا‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﻴﺖ ﻣﻦ ﺑﺎﺑﻪ‬ ‫دﺧﻠﻮا‬ ‫اذا‬ ‫ﺑﻬﺎ اﻟﺤﺠﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬
‫ﻳﺤﻴﻲ ﻣﻦ ﺣﻲ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻋﻦ ﺑﻴﻨﺔ ﻓﻤﻦ ﻇﻦ اﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻬﻠﻚ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﻦ ﻫﻠﻚ ﻋﻦ ﺑﻴﻨﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﻴﻤﺔ‬ ‫ﻳﻮم‬ ‫ﻻﻋﺬارﻫﻢ‬

‫ﻳﺼﺢ ﻋﻨﺪ اﻟﻠﻪ ﻋﻤﻠﻪ ﺑﻬﺎ ﻫﻮ ﻛﻤﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻬﺎ‬ ‫اﻟﻮﺻﻮل‬ ‫ﺻﺤﻴﺤﺔ ﻳﻤﻜﻦ ﻃﺎﻟﺐ اﻟﺤﻖ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫اﺳﺘﺨﻼف‬ ‫ﻻﻳﺠﺐ‬

‫اﻻﻗﻮال و اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﺑﻴﻦ‬ ‫ﻓﺮق‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻣﻌﺼﻮﻣﺎ ﻓﺎﻧﻪ ﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻳﺴﺘﺨﻠﻒ‬ ‫ان‬ ‫ﻳﻈﻦ اﻧﻪ ﻻﻳﺠﺐ‬

‫ﻫﻨﺎك‬ ‫ﻳﻜﻔﻲ‬ ‫اﻻﺟﺘﻬﺎد‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻳﻜﻔﻲ ﻫﻴﻬﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺘﺸﺎﺑﻬﺔ‬ ‫رﺟﺎل‬ ‫ﻫﻨﺎك‬ ‫ﻣﺘﺸﺎﺑﻬﺔ ﻳﻜﻔﻲ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫ﻓﻜﻤﺎ ﻳﻜﻔﻲ ﻫﻨﺎ‬

‫ﻗﺎل‬ ‫ﻓﻲ ﺳﺒﻴﻞ اﻟﻠﻪ اﻟﺒﺘﺔ ﻛﻤﺎ‬ ‫اﻟﻤﺠﺎﻫﺪون‬ ‫ﺻﺤﻴﺤﺔ ﻳﺼﻞ اﻟﻴﻬﺎ‬ ‫اﻻﺟﺘﻬﺎد ﻓﺎﻟﻘﻮل ﺑﻌﺪم وﺟﻮب اﺳﺘﺨﻼف ۤاﺛﺎر‬

‫ﺻﻠﻮات‬ ‫ﺑﻘﻴﺔ اﻟﻠﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻤﺎ ﻋﻠﻤﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻨﺎ ﻟﻨﻬﺪﻳﻨﻬﻢ ﺳﺒﻠﻨﺎ ﻻﻳﺘﻤﺸﻲ ﻓﻲ ﻣﺬﻫﺐ اﻻﻣﺎﻣﻴﺔ‬ ‫ﺟﺎﻫﺪوا‬ ‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ اﻟﺬﻳﻦ‬

‫اﻟﻴﻬﺎ‬ ‫اﻟﺮﺟﻮع‬ ‫ﻳﺠﺐ‬ ‫و‬ ‫ﺧﻠﻒ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻄﻬﺮ ﻋﻠﻤﻨﺎ اﻧﻪ ﻻﻳﺨﻞ ﺑﺎﻟﺤﻜﻤﺔ ﻓﻘﺪ ﻓﻌﻞ‬ ‫ﻣﻌﺼﻮم‬ ‫ﻋﻠﻲ ۤاﺑﺎﺋﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫و اﻟﺼﻮاب و‬ ‫ﻟﻜﻦ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻟﻤﺎ ﺑﻨﻲ ﺣﻜﻤﺘﻪ ﻋﻠﻲ ﻧﻬﺞ اﻻوﻟﻲ‬ ‫اوﻗﻔﻮا و‬ ‫ﻋﻨﻬﺎ ﻛﻤﺎ‬ ‫اﻣﺮوا و اﻻﺳﺘﻨﺒﺎط‬ ‫ﻛﻤﺎ‬

‫ﻛﻞ ﻧﺼﻴﺒﻪ‬ ‫ﻳﻨﺎل‬ ‫ﻻﻳﻤﻨﻊ ﻗﺎﺑﻠﻴﺔ ﻋﻦ ﻣﻘﺘﻀﺎﻫﺎ ﺣﺘﻲ‬ ‫اﻻﺧﺘﻴﺎر و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻧﻬﺞ‬ ‫ان ﻳﺠﺮي اﻻﻳﺠﺎد‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺤﻜﻤﺔ‬ ‫ﻛﺎن‬

‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺔ ارادﺗﻪ‬ ‫و‬ ‫دﻳﻨﻪ‬ ‫و اﺑﻄﺎل‬ ‫ﺟﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﺰ‬ ‫اﻃﻔﺎء ﻧﻮر‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫رﺟﺎل ﻳﺴﻌﻮن‬ ‫ﻓﻲ اﻻﻣﺔ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب و ﻛﺎن‬ ‫ﻣﻦ‬

‫ﻓﻲ اﻟﺤﺠﺞ ﺑﻌﺪ‬ ‫ﺟﺮي‬ ‫اﻻﻣﺮ ﻓﻲ اﺧﺒﺎرﻫﻢ اﻳﻀﺎ ﻣﺜﻞ ﻣﺎ‬ ‫ﺟﺮي‬ ‫و‬ ‫اﻣﻼء‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﻤﻨﻌﻬﻢ ﻋﻦ ارادﺗﻬﻢ ﺧﺬﻻﻧﺎ‬

‫ﻳﺪﻋﻮا‬ ‫اﻟﻲ اﻧﻔﺴﻬﻢ ﻛﻤﺎ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫دﻋﻮة‬ ‫و‬ ‫ﻣﻊ ادﻋﺎﺋﻬﻢ‬ ‫اﻟﻀﻼل‬ ‫ادﻋﺎء‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬

‫ﻓﺎﻧﻪ‬ ‫ﺑﻌﺪه‬ ‫و‬ ‫ﻋﺼﺮه‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﺟﺮي‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﺠﺞ اﻟﻲ اﻧﻔﺴﻬﻢ‬

‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻛﺬب‬ ‫ﺳﺘﻜﺜﺮ ﻓﻤﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻜﺬاﺑﺔ‬ ‫ﻛﺜﺮت‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺣﺘﻲ‬ ‫ﻋﺼﺮه‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ ﻓﻲ‬ ‫ﻛﺬب‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻛﺬب‬ ‫ﻓﻘﺪ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻗﺒﻠﻲ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻣﻦ‬ ‫ﻛﺬب‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻛﻤﺎ‬ ‫ﺳﻴﻜﺬب‬ ‫اﻳﻀﺎ‬ ‫اﻟﻨﺎر و ﻗﺎل‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻣﺘﻌﻤﺪا ﻓﻠﻴﺘﺒﻮء ﻣﻘﻌﺪه‬

‫و ﺳﺄل‬ ‫ﻋﻠﻴﻨﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم ان اﻟﻨﺎس اوﻟﻌﻮا ﺑﺎﻟﻜﺬب‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻓﻲ اﻋﺼﺎرﻫﻢ ﺣﺘﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫اﻧﻜﺎرك‬ ‫اﻛﺜﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺤﺪﻳﺚ‬ ‫اﺷﺪك‬ ‫ﻳﺎ ﺑﺎﻣﺤﻤﺪ ﻣﺎ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﺑﻌﺾ اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ ﻳﻮﻧﺲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ رﺣﻤﻪ اﻟﻠﻪ‬

‫ﺑﻦ اﻟﺤﻜﻢ اﻧﻪ ﺳﻤﻊ اﺑﺎﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ‬ ‫ﻫﺸﺎم‬ ‫ﺣﺪﺛﻨﻲ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫اﻻﺣﺎدﻳﺚ‬ ‫رد‬ ‫ﻳﺤﻤﻠﻚ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﻟﻤﺎ ﻳﺮوﻳﻪ اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ ﻓﻤﺎ‬

‫ﻣﻦ اﺣﺎدﻳﺜﻨﺎ‬ ‫ﺷﺎﻫﺪا‬ ‫ﻣﻌﻪ‬ ‫ﺗﺠﺪون‬ ‫او‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﺮۤان‬ ‫ﻋﻠﻴﻨﺎ ﺣﺪﻳﺜﺎ اﻻ ﻣﺎ واﻓﻖ‬ ‫ﻻﺗﻘﺒﻠﻮا‬ ‫ﻳﻘﻮل‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﺑﻬﺎ اﺑﻲ ﻓﺎﺗﻘﻮا اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻟﻢﻳﺤﺪث‬ ‫اﺑﻲ اﺣﺎدﻳﺚ‬ ‫اﺻﺤﺎب‬ ‫ﻓﻲ ﻛﺘﺐ‬ ‫دس‬ ‫ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﻟﻌﻨﻪ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻓﺎن اﻟﻤﻐﻴﺮة‬ ‫اﻟﻤﺘﻘﺪﻣﺔ‬

‫اﻟﻠﻪ ﻋﺰ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺣﺪﺛﻨﺎ ﻗﻠﻨﺎ‬ ‫اذا‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻓﺎﻧﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺳﻨﺔ ﻧﺒﻴﻨﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫رﺑﻨﺎ‬ ‫ﻗﻮل‬ ‫ﻻﺗﻘﺒﻠﻮا ﻋﻠﻴﻨﺎ ﻣﺎ ﺧﺎﻟﻒ‬ ‫و‬

‫اﺻﺤﺎب‬ ‫ﺑﻬﺎ ﻗﻄﻌﺔ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻌﺮاق ﻓﻮﺟﺪت‬ ‫ﻳﻮﻧﺲ واﻓﻴﺖ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و ﻗﺎل رﺳﻮل‬ ‫ﺟﻞ‬ ‫و‬

‫ﻛﺘﺒﻬﻢ ﻓﻌﺮﺿﺘﻬﺎ ﺑﻌﺪ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﺧﺬت‬ ‫و‬ ‫اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻣﺘﻮاﻓﺮﻳﻦ ﻓﺴﻤﻌﺖ ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫اﺻﺤﺎب‬ ‫وﺟﺪت‬ ‫و‬ ‫اﺑﻲﺟﻌﻔﺮ‬

‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫ﻣﻦ اﺣﺎدﻳﺚ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻛﺜﻴﺮة ان ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻓﺎﻧﻜﺮ ﻣﻨﻬﺎ اﺣﺎدﻳﺚ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﺑﻲاﻟﺤﺴﻦ اﻟﺮﺿﺎ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫اﺻﺤﺎب‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﺑﺎاﻟﺨﻄﺎب‬ ‫ﻟﻌﻦ اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻲ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻛﺬب‬ ‫اﺑﺎاﻟﺨﻄﺎب‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻲ‬ ‫ﻗﺎل‬

‫ﻓﻼﺗﻘﺒﻠﻮا ﻋﻠﻴﻨﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﺻﺤﺎب‬ ‫اﻻﺣﺎدﻳﺚ اﻟﻲ ﻳﻮﻣﻨﺎ ﻫﺬا ﻓﻲ ﻛﺘﺐ‬ ‫اﺑﻲاﻟﺨﻄﺎب ﻳﺪﺳﻮن ﻫﺬه‬

‫ﻧﺤﺪث و‬ ‫ﻋﻦ رﺳﻮﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻮاﻓﻘﺔ اﻟﺴﻨﺔ اﻧﺎ ﻋﻦ اﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﺮۤان‬ ‫ﺣﺪﺛﻨﺎ ﺣﺪﺛﻨﺎ ﺑﻤﻮاﻓﻘﺔ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﺎﻧﺎ‬ ‫اﻟﻘﺮۤان‬ ‫ﺧﻼف‬

‫ۤاﺧﺮﻧﺎ‬ ‫ﻣﺼﺪاق ﻟﻜﻼم‬ ‫اوﻟﻨﺎ‬ ‫و ﻛﻼم‬ ‫اوﻟﻨﺎ‬ ‫ﻛﻼم‬ ‫ۤاﺧﺮﻧﺎ ﻣﺜﻞ‬ ‫ان ﻛﻼم‬ ‫ﻓﻴﺘﻨﺎﻗﺾ ﻛﻼﻣﻨﺎ‬ ‫ﻻﻧﻘﻮل ﻗﺎل ﻓﻼن و ﻓﻼن‬

‫ﻣﻨﺎ‬ ‫ﻗﻮل‬ ‫ﻣﻊ ﻛﻞ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻣﺎ ﺟﺌﺖ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻮﻟﻮا اﻧﺖ اﻋﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻓﺮدوه‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫ﺑﺨﻼف‬ ‫اﺗﺎﻛﻢ ﻣﻦ ﻳﺤﺪﺛﻜﻢ‬ ‫و اذا‬

‫اﻟﺴﻼم ﻛﺎن‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﻴﻄﺎن‬ ‫ﻗﻮل‬ ‫ﻓﺬﻟﻚ‬ ‫ﻧﻮر‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻤﺎ ﻻ ﺣﻘﻴﻘﺔ ﻣﻌﻪ‬ ‫ﻧﻮر‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻘﻴﻘﺔ‬

‫اﺑﻲ‬ ‫اﻟﻤﺴﺘﺘﺮون ﺑﺎﺻﺤﺎب‬ ‫اﺻﺤﺎﺑﻪ‬ ‫و ﻛﺎن‬ ‫ﻳﺄﺧﺬ ﻛﺘﺐ اﺻﺤﺎﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ اﺑﻲ‬ ‫اﻟﻜﺬب‬ ‫ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﻳﺘﻌﻤﺪ‬ ‫اﻟﻤﻐﻴﺮة‬

‫ﻳﺴﻨﺪﻫﺎ اﻟﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺰﻧﺪﻗﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ اﻟﻜﻔﺮ‬ ‫اﻟﻤﻐﻴﺮة ﻓﻜﺎن ﻳﺪس‬ ‫اﺑﻲ ﻓﻴﺪﻓﻌﻮﻧﻬﺎ اﻟﻲ‬ ‫اﺻﺤﺎب‬ ‫اﻟﻜﺘﺐ ﻣﻦ‬ ‫ﻳﺄﺧﺬون‬

‫اﺑﻲ ﻣﻦ اﻟﻐﻠﻮ‬ ‫اﺻﺤﺎب‬ ‫ﻓﻲ ﻛﺘﺐ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻳﺒﺜﻮﻫﺎ ﻓﻲ اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻓﻜﻠﻤﺎ‬ ‫ان‬ ‫اﺑﻲ ﺛﻢ ﻳﺪﻓﻌﻬﺎ اﻟﻲ اﺻﺤﺎﺑﻪ ﻓﻴﺄﻣﺮﻫﻢ‬

‫اﻣﺎ‬ ‫ﻛﺬاب‬ ‫ﻓﻴﻬﻢ‬ ‫ﻧﺰل‬ ‫اﻫﻞ اﻟﻜﻮﻓﺔ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﻓﻲ ﻛﺘﺒﻬﻢ‬ ‫اﻟﻤﻐﻴﺮة‬ ‫ﻓﺬﻟﻚ ﻣﻤﺎ دﺳﻪ‬

‫ﺣﻀﻦ ﻗﻀﻴﻦ‬ ‫اذا‬ ‫ۤالﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﻧﺴﺎء‬ ‫ان‬ ‫ﺣﺪﺛﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻲ اﺑﻲ ﻳﻌﻨﻲ اﺑﺎﺟﻌﻔﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻳﻜﺬب‬ ‫ﻓﺎﻧﻪ‬ ‫اﻟﻤﻐﻴﺮة‬
‫اﻧﻲ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫اﺑﻮاﻟﺨﻄﺎب ﻓﻜﺬب‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻻﺣﺪﺛﻪ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ ﻣﻦ ﺷﺊ‬ ‫ﻣﺎﻛﺎن‬ ‫واﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻟﻌﻨﺔ اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻟﺼﻠﻮة و ان‬

‫ﻳﻜﺬﺑﻮن‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا‬ ‫ﺛﻠﺜﺔ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺬا‬ ‫ﻛﻮﻛﺒﺎ‬ ‫ﻳﺮي‬ ‫ﺣﺘﻲ‬ ‫اﻟﻤﻐﺮب‬ ‫اﺻﺤﺎﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﺼﻠﻲ ﻫﻮ‬ ‫ان‬ ‫اﻣﺮﺗﻪ‬

‫اﻧﺎ اﻫﻞ ﺑﻴﺖ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و اﻣﺮأة و‬ ‫اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ‬ ‫اﺑﻮﻫﺮﻳﺮة و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻋﻠﻲ‬

‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ‬ ‫اﻟﻨﺎس ﻛﺎن رﺳﻮل‬ ‫ﻳﺴﻘﻂ ﺻﺪﻗﻨﺎ ﺑﻜﺬﺑﻪ ﻋﻠﻴﻨﺎ ﻋﻨﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻨﺎ‬ ‫ﻛﺬاب ﻳﻜﺬب‬ ‫ﻻﻧﺨﻠﻮ ﻣﻦ‬ ‫ﺻﺎدﻗﻮن‬

‫اﻟﺴﻼم اﺻﺪق‬ ‫اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و ﻛﺎن‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻳﻜﺬب‬ ‫ﻣﺴﻴﻠﻤﺔ‬ ‫و ﻛﺎن‬ ‫اﻟﺒﺮﻳﺔ ﻟﻬﺠﺔ‬ ‫اﺻﺪق‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻓﻲ ﺗﻜﺬﻳﺐ ﺻﺪﻗﻪ‬ ‫) (‬

‫ظ‬ ‫ﻳﻌﻤﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و ﻛﺎن اﻟﺬي ﻳﻜﺬب‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺑﻌﺪ رﺳﻮﻟﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺑﺮء‬ ‫ﻣﻦ‬

‫ﻗﺪ اﺑﺘﻠﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ اﻟﺤﺴﻴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺳﺒﺎ ﻟﻌﻨﻪ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻳﻔﺘﺮي‬ ‫ﺑﻤﺎ‬

‫ﻋﻠﻲ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﻴﻦ‬ ‫ﻳﻜﺬﺑﺎن‬ ‫ﻛﺎﻧﺎ‬ ‫و ﺑﻨﺎن ﻓﻘﺎل‬ ‫اﻟﺸﺎﻣﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم اﻟﺤﺎرث‬ ‫ﺛﻢ ذﻛﺮ اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺑﺎﻟﻤﺨﺘﺎر‬

‫و ﺑﺸﺎر اﻻﺷﻌﺮي و ﺣﻤﺰة‬ ‫ﻣﻌﻤﺮ‬ ‫ﺎ و اﻟﺴﺮي و اﺑﺎاﻟﺨﻄﺎب و‬

‫و ﺑﺰﻳﻌ ً‬ ‫ﺑﻦ ﺳﻌﺪ‬ ‫اﻟﻤﻐﻴﺮة‬ ‫ﺛﻢ ذﻛﺮ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻛﻔﺎﻧﺎ اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻟﺮأي‬ ‫ﻋﺎﺟﺰ‬ ‫او‬ ‫ﻋﻠﻴﻨﺎ‬ ‫ﻳﻜﺬب‬ ‫ﻛﺬاب‬ ‫ﻟﻌﻨﻬﻢ اﻟﻠﻪ اﻧﺎ ﻻﻧﺨﻠﻮ ﻣﻦ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫اﻟﻨﻬﺪي‬ ‫ﺻﺎﻳﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﺰﻳﺪي‬

‫اﻟﻠﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫اﻫﻞ اﻟﺒﻴﺖ ﻣﻨﺬ ﻗﺒﺾ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻟﻢﻧﺰل‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺒﺎﻗﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اذاﻗﻬﻢ ﺣﺮ اﻟﺤﺪﻳﺪ‬ ‫ﻛﺬاب و‬ ‫ﻣﺆﻧﺔ ﻛﻞ‬

‫ﻳﺘﻘﺮﺑﻮن‬ ‫ﻟﻜﺬﺑﻬﻢ ﻣﻮﺿﻌﺎ‬ ‫اﻟﻜﺬاﺑﻮن‬ ‫وﺟﺪ‬ ‫و ﻧﻄﺮد و‬ ‫ﻧﻘﺘﻞ‬ ‫و ﻧﺤﺮم و‬ ‫ﻧﻘﺼﻲ‬ ‫ﻧﺬل و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫وﻻﺗﻬﻢ اﻟﻤﺎﺿﻴﻦ ﺑﺎﻻﺣﺎدﻳﺚ اﻟﻜﺎذﺑﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺪوﻧﺎ‬ ‫ﻳﺤﺪﺛﻮن‬ ‫ﺑﻠﺪة‬ ‫ﻋﻤﺎﻟﻬﻢ ﻓﻲ ﻛﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻀﺎﺗﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ اوﻟﻴﺎﺋﻬﻢ‬

‫و‬ ‫ﺗﻘﺮﺑﺎ اﻟﻲ وﻻﺗﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺬﺑﺎ ﻣﻨﻬﻢ ﻋﻠﻴﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﺎ ﻣﺎ ﻟﻢﻧﻘﻞ ﺗﻬﺠﻴﻨﺎ ﻣﻨﻬﻢ ﻟﻨﺎ‬ ‫ﻳﺮوون‬ ‫و‬ ‫ﻳﺤﺪﺛﻮن‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﺎﻃﻠﺔ‬

‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻣﻮت‬ ‫ﻛﺜﺮﺗﻪ ﻓﻲ زﻣﻦ ﻣﻌﺎوﻳﺔ ﺑﻌﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻈﻢ ذﻟﻚ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺬب‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﺰور‬ ‫ﻗﻀﺎﺗﻬﻢ‬

‫و‬ ‫ۤاﺛﺎرﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻛﺘﺒﻬﻢ‬ ‫دﺳﻮا‬ ‫اﻟﻤﻨﺎﻓﻘﻴﻦ ﻗﺪ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻨﺎدﻳﺔ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﺸﺎﻫﺪة‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﻲ ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻣﻦ‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻟﺨﺒﺮ‬

‫و ان‬ ‫وﻫﻢ ﻓﻲ اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﺳﻬﻮ‬ ‫ﻻﻳﺨﻠﻮن‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫اﻟﺮواة اﻟﺜﻘﺎت‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ‬ ‫ﺣﺮﻓﻮا و ﻏﻴﺮوا و زادوا و ﻧﻘﺼﻮا و‬

‫اﻟﻘﺒﻴﻞ اﻳﻀﺎ ﻛﺜﻴﺮ ﻓﻲ اﺧﺒﺎرﻫﻢ ﻓﺒﻘﻲ اﺧﺒﺎرﻫﻢ اﻟﺤﻘﺔ ﻟﺤﻜﻤﺔ ﻻﻳﻌﺮﻓﻬﺎ اﻻ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺬب‬ ‫ﻟﻢﻳﺘﻌﻤﺪوا‬

‫ﻟﻮ ﺧﻠﺺ اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺠﻲ‬ ‫ذي‬ ‫ﻣﻤﺰوﺟﺔ ﺑﺎﻟﺒﺎﻃﻞ ﻓﺎﺗﻴﺎ ﺟﻤﻴﻌﺎ ﻓﻠﻮ ﺧﻠﺺ اﻟﺤﻖ ﻟﻢﻳﺨﻒ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﺨﺼﻴﺼﻮن‬

‫و‬ ‫اﺗﻴﺎ ﺟﻤﻴﻌﺎ ﻟﻴﻬﻠﻚ ﻣﻦ ﻫﻠﻚ ﻋﻦ ﺑﻴﻨﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻜﻦ اﺧﺬ ﻣﻦ ﻛﻞ ﺿﻐﺚ ﻓﻤﺰﺟﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺠﻲ‬ ‫ذي‬ ‫ﻟﻢﻳﺨﻒ ﻋﻠﻲ‬

‫ﺑﻪ‬ ‫ﻳﺴﺘﺘﺮون‬ ‫ﻻﻫﻞ اﻟﺒﺎﻃﻞ ﻣﻠﺠﺄ‬ ‫و ﻳﻜﻮن‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﻳﺴﺘﻨﺪون‬ ‫ﻻﻫﻞ اﻟﺤﻖ ﻣﺴﺘﻨﺪ‬ ‫و ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻳﺤﻴﻲ ﻣﻦ ﺣﻲ ﻋﻦ ﺑﻴﻨﺔ‬

‫اﻟﻤﻘﺪر‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﻤﺎﻧﻊ ﻓﻲ ﺣﻜﻤﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻣﺮه‬ ‫واﻟﻠﻪ ﻣﻦ اﻟﺘﺪﺑﻴﺮ اﻟﺤﻜﻴﻢ ﻣﻦ ﺣﻜﻴﻢ ﻋﻠﻴﻢ ﻻﻳﻐﺎﻟﺐ ﻓﻲ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫و‬

‫ﻻﻣﻨﻌﻪ ﻋﻦ ارادﺗﻪ ﻣﺎﻧﻊ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺎﻫﺮ‬ ‫ﻣﺎﻗﻬﺮه‬ ‫ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ‬ ‫ﺷﺎء‬ ‫ﻫﻮ واﻟﻠﻪ ﻟﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻟﺬﻟﻚ ﻟﻌﻠﻞ ﻟﻴﺲ ﻫﻴﻬﻨﺎ ﻣﻮﺿﻊ ﺑﻴﺎﻧﻬﺎ‬

‫اﻫﻠﻪ ﻣﺠﻤﻼ ﺑﻘﻲ ﺑﻌﺪ ﺑﻘﻴﺔ اﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻫﻜﺬا اﺑﻘﻲ ﻟﻠﺤﻖ‬ ‫ﺻﻼح اﻟﻨﻈﺎم و‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻻﻳﺠﻮز ﻏﻴﺮه‬ ‫ﻟﻜﻨﻪ ﺣﻜﻤﺔ ﺑﺎﻟﻐﺔ‬ ‫و‬

‫ﺣﻘﺔ ﻣﻤﺰوﺟﺔ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻘﺔ ﻣﻤﺰوﺟﺔ ﺑﺎﻟﺒﺎﻃﻞ ﻛﻤﺎ ﺑﻘﻲ ﺑﻌﺪ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫و‬ ‫ﻧﺎﺳﺨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺬﺑﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺻﺪﻗﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻃﻼ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻘﺎ‬ ‫اﻳﺪي اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم ان‬ ‫اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺑﺎﻟﺒﺎﻃﻞ ﻛﻤﺎ‬

‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻤﺎ اﻧﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫وﻫﻤﺎ اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻔﻈﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺘﺸﺎﺑﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺤﻜﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺧﺎﺻﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺎﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﺴﻮﺧﺎ‬

‫ﻓﻼﺗﺠﺪ ﻓﻲ اﻟﺪﻧﻴﺎ ﺣﻘﺎ‬ ‫اﻟﺠﺎﻫﻠﻮن‬ ‫ﺣﺘﻲ ﺗﺤﻴﺮ‬ ‫دﻋﻮاه‬ ‫ﻣﺜﻞ‬ ‫ادﻋﻮا‬ ‫رﺟﺎل‬ ‫ﻣﻌﻪ‬ ‫ﻓﻘﺎم‬ ‫اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ‬ ‫ﺑﻌﺪه‬ ‫ﺧﻠﻒ‬

‫ﺣﺮﻓﻮه‬ ‫ﻻ ﻣﻦ ﺧﻠﻔﻪ ﻓﻘﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﺄﺗﻴﻪ اﻟﺒﺎﻃﻞ ﻣﻦ ﺑﻴﻦ ﻳﺪﻳﻪ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﺻﺮﻓﺎ ﻣﺤﻀﺎ ﻋﻦ اﻟﺒﺎﻃﻞ اﺑﺪا ﺣﺘﻲ‬

‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ۤالﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﺑﺎﺧﺒﺎر‬ ‫ﻓﻤﺎ ﻇﻨﻚ‬ ‫ۤاي‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ۤاي‬ ‫ﺣﺬﻓﻮا ﻣﻨﻪ ﺣﺘﻲ اﻧﻪ ﻻﻳﻌﻠﻢ‬ ‫و اﺧﺮوا و‬ ‫ﻗﺪﻣﻮا ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬

‫ﻣﺎارﺳﻠﻨﺎ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻘﻮل‬ ‫ﻓﻲ اﻣﻨﻴﺘﻬﻢ ﻛﻤﺎ اﻧﻪ‬ ‫اﻟﺸﻴﻄﺎن‬ ‫ﻟﻜﻦ اﻟﻘﻲ‬ ‫و‬ ‫ۤاﺛﺎرا‬ ‫ﺑﻌﺪﻫﻢ‬ ‫ﺧﻠﻔﻮا‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻓﻬﻢ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫ذﻟﻚ ﺳﻨﺔ ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻣﻨﻴﺘﻪ‬ ‫اﻟﺸﻴﻄﺎن‬ ‫ﺗﻤﻨﻲ اﻟﻘﻲ‬ ‫اذا‬ ‫اﻻ‬ ‫ﻣﺤﺪث‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻫﻞ اﻟﺒﻴﺖ‬ ‫ﻗﺮاءة‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻧﺒﻲ‬ ‫رﺳﻮل و‬

‫ﺣﺘﻲ اﻧﻬﻢ ﻟﻮ ﺳﻠﻜﻮا ﺟﺤﺮ‬ ‫و اﻟﻘﺬة ﺑﺎﻟﻘﺬة‬ ‫اﻟﻨﻌﻞ ﺑﺎﻟﻨﻌﻞ‬ ‫ﺣﺬو‬ ‫ﻗﺒﻠﻜﻢ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻟﺘﺮﻛﺒﻦ ﺳﻨﻦ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺧﻠﺖ ﻣﻦ ﻗﺒﻞ‬

‫اﻟﺬي‬ ‫اﻟﺤﻖ‬ ‫ﺑﺤﺮف و ﺑﺒﻘﺎء‬ ‫اﻻﻣﺮ ﻛﺬﻟﻚ ﺣﺮﻓﺎ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ اﻳﻀﺎ‬ ‫ﺻﻠﻮات‬ ‫ﻓﺒﻌﺪ ﺑﻘﻴﺔ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻟﺴﻠﻜﺘﻤﻮه‬ ‫ﺿﺐ‬
‫اﻟﺪﻧﻴﺎ‬ ‫ﺑﻘﺎء‬ ‫اﻟﺤﻖ ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫ﺑﻘﺎء‬ ‫دﻟﻴﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻋﺮﻓﺖ‬ ‫اﻟﺪﻳﺎر‬ ‫ﺗﻌﻤﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻫﺬه اﻻﺧﺒﺎر ﺗﻘﻮم اﻟﺴﻤﻮات و اﻻرض‬ ‫ﻓﻲ‬

‫ﻓﻬﻨﺎﻟﻚ ﻳﻈﻬﺮ اﻟﺤﻖ ﺧﺎﻟﺼﺎ‬ ‫اﻟﻤﻐﺎرب و اﻟﻤﺸﺎرق‬ ‫ﻳﻈﻬﺮ ﺷﻤﺲ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻣﺮ ﺣﺘﻲ ﻳﺘﻤﻴﺰ اﻟﺨﻼﺋﻖ‬ ‫و ﻫﻜﺬا ﻳﻜﻮن‬

‫اﻟﺒﻨﻲ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻟﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺣﺴﺐ اﻟﻮاﻗﻊ‬ ‫اﻻﺣﻜﺎم‬ ‫ﻳﺠﺮي‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﺪء‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﺸﺮع‬ ‫ﻳﻌﻮد‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫ﺷﻮب‬ ‫ﻣﻦ‬

‫و‬ ‫ﺟﻤﺎﻋﺘﻬﻢ‬ ‫و ﺗﺒﺪدت‬ ‫ﻛﻠﻔﺖ ﺑﻬﺎ ﻟﺘﻔﺮﻗﺖ ﺑﻨﻴﺘﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻬﺎ‬ ‫ﻇﻬﺮت‬ ‫ﻟﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻻﺗﻄﻴﻘﻬﺎ‬ ‫اﻟﻤﺮﻣﻮدة‬ ‫اﻻﻋﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻤﺰوﺟﺔ‬

‫ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﺷﺊ اﻻ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﻣﺰج‬ ‫و‬ ‫ﺧﻠﻂ‬ ‫زﻣﺎن‬ ‫اﻟﺰﻣﺎن‬ ‫ﻻن‬ ‫رﺣﻴﻢ‬ ‫رؤف‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺣﻜﻴﻢ ﻋﻠﻴﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺸﺘﺖ ﺷﻤﻠﻬﻢ‬

‫اﻟﻤﻤﺰوﺟﺔ اﻻ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﺑﻨﻴﺔ‬ ‫ﻓﻼﺗﻘﻮم‬ ‫ﻟﺤﻜﻤﺔ ﻟﻴﺲ ﻫﻴﻬﻨﺎ ﻣﻮﺿﻊ ﺑﻴﺎﻧﻬﺎ‬ ‫ﻏﻴﺮه‬ ‫ﻟﻄﺦ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻏﺮﻳﺒﺔ‬ ‫اﻋﺮاض‬

‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻛﻼ ﻧﻤﺪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺣﺘﻲ ﻳﺒﻘﻴﺎ‬ ‫اﻟﻤﺪد‬ ‫ﻳﺮﻳﺪ اﻟﻠﻪ ذﻟﻚ ﻓﻼ ﺑﺪ ﻟﻜﻞ ﻣﻨﻬﻤﺎ‬ ‫دام‬ ‫اﻋﺮاﺿﻬﺎ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺬاﺗﻴﺎﺗﻬﺎ‬

‫ﺑﺎﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻨﻲ اﻟﺨﻠﻖ‬ ‫ﻣﺪد‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫ﻣﺤﻈﻮرا و اﻟﺸﺮع‬ ‫رﺑﻚ‬ ‫و ﻣﺎﻛﺎن ﻋﻄﺎء‬ ‫رﺑﻚ‬ ‫ﻋﻄﺎء‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻫﺆﻻء و ﻫﺆﻻء‬

‫ﻋﻤﻠﻮا ﺑﻬﻤﺎ‬ ‫اذا‬ ‫اﻟﺒﺎﻃﻞ ﺣﺘﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺪدﻫﻢ ﻣﺸﺎﻛﻼ ﻟﻬﻢ ﻣﻤﺰوﺟﺎ ﻓﻴﻪ اﻟﺤﻖ‬ ‫و ان ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﻬﻢ ﻓﻼ ﺑﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻮاﻣﻬﻢ‬

‫اﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻓﻲ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫اﻟﻤﺰج‬ ‫ﻟﺬﻟﻚ وﻗﻊ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﻌﻠﻤﻮن‬ ‫ﻳﻤﺪ ﻛﻞ ﻣﻦ ﺟﻬﺘﻴﻬﻢ ﺑﻬﻤﺎ ﻣﻦ ﺣﻴﺚ‬

‫ﺑﺎﻟﻜﻢ‬ ‫اﻟﺨﺼﻴﺼﻮن اﻟﻌﺎﻟﻤﻮن‬ ‫ذﻟﻚ اﻣﺮ ﻻﻳﺤﺘﻤﻠﻪ اﻻ‬ ‫ﻣﺤﺘﻮم اﻣﺮه و‬ ‫ﻻﻳﻤﺎﻧﻊ ﻣﻦ‬ ‫ﺗﻘﺪﻳﺮه و‬ ‫ﻓﻼﻳﻐﺎﻟﺐ اﻟﻠﻪ ﻓﻲ‬

‫ﻟﺮوﺣﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻓﻠﻨﻔﺴﻪ اﺗﻌﺐ‬ ‫رام‬ ‫ﻓﻤﻦ‬ ‫ﻗﻮام اﻟﻌﺒﺎد‬ ‫ﻣﺎ ﺑﻪ‬ ‫اﻟﻤﺪن و‬ ‫ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺳﻴﺎﺳﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﻴﻒ‬ ‫و‬

‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻋﻨﻜﻢ‬ ‫زوي‬ ‫ﻋﻠﻢ ﻣﺎ‬ ‫ﻻﺗﺘﻜﻠﻔﻮا‬ ‫و‬ ‫ﻛﻤﺎ اﻣﺮﺗﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﻴﺖ ﻣﻦ ﺑﺎﺑﻪ ﻛﻤﺎ ارﻳﺪ ﻣﻨﻜﻢ‬ ‫ﻓﺎدﺧﻠﻮا‬ ‫اﻧﺼﺐ‬

‫اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن روي اي اﻟﻤﺴﻠﻤﻮن ان‬ ‫ﻗﺪ اﻓﻠﺢ‬ ‫ﻳﻘﻮل‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻟﻤﺪﺑﺮه ﺗﻔﻠﺤﻮا ﻻن‬ ‫ﺳﻠﻤﻮا اﻻﻣﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﺤﺐ اﻟﻤﺘﻜﻠﻔﻴﻦ‬

‫ﻻارﻳﺪ ﻣﻨﻬﻢ اﻻ ﻫﺬا ﻻﻳﻜﻠﻒ اﻟﻠﻪ ﻧﻔﺴﺎ اﻻ ﻣﺎ‬ ‫ﻫﻜﺬا و‬ ‫اﻻ‬ ‫ﻫﺬه اﻻﻋﺼﺎر‬ ‫ﻓﻼﻳﻨﺒﻐﻲ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻨﺠﺒﺎء ‪،‬‬ ‫اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ ﻫﻢ‬

‫و‬ ‫ﻻﺗﺘﻜﻠﻒ ﻣﺎ ﻟﻢﺗﺆﻣﺮ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﻗﺪر‬ ‫ﻻﺗﻐﺘﻢ ﻣﻤﺎ‬ ‫ﻓﺎﺳﺘﺮح و‬ ‫ﻻﻳﻜﻠﻒ اﻟﻠﻪ ﻧﻔﺴﺎ اﻻ وﺳﻌﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ۤاﺗﻴﻬﺎ‬

‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻠﻔﻚ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﺑﻌﻠﻢ اﻟﻐﻴﺐ‬ ‫و‬ ‫ﻻﺗﺘﺤﻤﻠﻪ ﻟﻮ اوﺗﻴﺘﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﺼﻠﺢ ﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻻارﻳﺪ ﻣﻨﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻻاﻟﻘﻲ ﻋﻠﻴﻚ‬

‫ﻟﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﻌﻄﻮا‬ ‫ﻏﻴﺮﻫﺎ‬ ‫ﺗﻜﻠﻔﻮا‬ ‫ﻟﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺮﻳﻬﺔ‬ ‫ﻣﺮة‬ ‫اﻧﻤﺎ ﻟﻬﻢ ادوﻳﺔ ﺑﺸﻌﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺻﺤﺎء‬ ‫ﺑﻐﺬاء‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻠﻒ اﻟﻤﺮﺿﻲ‬

‫ﻟﻠﻪ ‪.‬‬ ‫ﺷﺎء ا‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻛﻴﻒ‬ ‫ﺷﺎء‬ ‫ﺳﻴﺄﺗﻴﻚ ﻃﺮﻳﻖ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻻﻳﺤﺐ اﻟﻤﺘﻜﻠﻔﻴﻦ‬ ‫اﻋﻄﻮا ﻟﻬﻠﻜﻮا و‬
 ‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻗﺪ ﻣﺰﺟﺖ ﺑﺎﻟﺒﺎﻃﻞ ﻣﻨﺬ ﻧﻄﻖ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ۤالﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ان ۤاﺛﺎر‬ ‫ﻗﺪ ﻋﺮﻓﺖ ۤاﻧﻔﺎ‬

‫اﻟﺪس و‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﺑﺎﻧﺤﺎء اﻟﻤﺰج‬ ‫ﺳﻨﺔ‬ ‫و ﺳﺘﻮن‬ ‫ارﺑﻊ‬ ‫و ﻣﺎﺋﺘﺎن و‬ ‫ﻫﻮ اﻟﻒ‬ ‫ﻫﺬا و‬ ‫اﻟﻲ ﻳﻮﻣﻨﺎ‬ ‫ﺑﺎﻟﻜﻼم‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫و‬ ‫اﻟﻨﺴﺎخ‬ ‫ﻏﻠﻂ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺴﻴﺎن‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻬﻮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﺼﺤﻴﻒ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﺄﺧﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻘﺪﻳﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﻘﺼﺎن‬ ‫و‬ ‫اﻟﺰﻳﺎدة‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﺤﺮﻳﻒ‬

‫ﻧﻘﺺ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫زﻳﺪ ﻓﻴﻪ‬ ‫و ﻛﺬا ﺣﺮف اﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫ذﻟﻚ ﻣﻤﺎ ﻻﻳﺤﺼﻲ‬ ‫ﺑﻤﺮور اﻟﺰﻣﺎن و اﻻﺷﺘﺒﺎه و اﻣﺜﺎل‬ ‫اﻟﻤﺤﻮ‬

‫ﻓﻘﺪ اﻟﻨﺒﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻮﻟﻲ‬ ‫و ﻏﺎب‬ ‫ﺑﻘﻴﻨﺎ ﺑﻌﺪﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻧﺰﻟﺖ‬ ‫ﻛﺬا ﻳﻮم‬ ‫ﺑﺎﻳﺔ ﻣﻦ ۤاﻳﺎﺗﻪ اﻧﻬﺎ ﻛﺎﻧﺖ‬
‫ۤ‬ ‫اﻻﻃﻤﻴﻨﺎن‬ ‫ﻻﻳﻤﻜﻦ ﻣﻌﻪ‬

‫ﻋﻠﻲ ﻣﺎ‬ ‫ﻋﺮوة اﻟﻌﺒﺎد و‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫ﻫﺬا و ﻣﺎذا‬ ‫ﻳﻮﻣﻨﺎ‬ ‫اﻟﻤﻔﺰع‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫اﻟﻤﺨﺮج و‬ ‫ﻓﻜﻴﻒ‬ ‫اﻟﻌﺪد‬ ‫ﻛﺜﺮ‬ ‫اﻟﻤﺪد و ان‬ ‫ﻗﻞ‬ ‫و‬

‫و‬ ‫اﺧﺒﺎرﻫﻢ‬ ‫ارﻛﺎن اﻟﺒﻼد‬ ‫ﺑﻌﺪ‬ ‫و اﻟﺴﻨﺎد‬ ‫اﻟﻤﻌﺘﻤﺪ‬ ‫ان ﻋﺮوة اﻟﻌﺒﺎد و‬ ‫ﻻ رﻳﺐ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﺷﻚ‬ ‫ﻳﺠﻮز اﻻﻋﺘﻤﺎد اﻗﻮل‬

‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻟﻢﻳﺒﻖ ﻓﻴﻨﺎ ﻣﻦ ﺷﺮﻳﻌﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻴﻦ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ اﻻ ﻫﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﺣﺒﻞ ﺑﻴﻨﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ۤاﺛﺎرﻫﻢ‬

‫و‬ ‫اﻟﺴﻤﻮات‬ ‫ﺗﻘﻮم‬ ‫ﺑﻤﺎ ﻓﻴﻬﺎ ﻣﻦ اﻟﺤﻖ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻖ ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫ان‬ ‫ﻗﺪ ﻋﻠﻤﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ اﻻ ۤاﺛﺎرﻫﻢ‬

‫ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺎ ﺳﻮﻳﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﻣﻨﻬﺎ‬ ‫ﻧﻮر‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻤﺴﻚ ﺑﻐﻴﺮﻫﺎ ﻓﺎﻧﻪ ﻻ ﺣﻖ اﻻ ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻬﺎ‬ ‫اﻻرض ﻓﻼﻳﺠﻮز اﻟﻌﺪول‬

‫ان‬ ‫ﻗﺪ ﻋﺮﻓﺖ ﻓﻴﻤﺎ ﻗﺪﻣﻨﺎ ﻣﻦ اﻟﻘﻮاﻋﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻬﺎ‬ ‫اﻟﺮﺟﻮع‬ ‫ﺑﺎﻃﻞ ﺑﺎﻻدﻟﺔ اﻟﺘﻲ ﻟﻴﺲ ﻫﻴﻬﻨﺎ ﻣﻮﺿﻊ ﺑﻴﺎﻧﻬﺎ ﻓﻼ ﺑﺪ ﻣﻦ‬

‫ﺗﻔﻀﻞ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﺷﺎء‬ ‫ان‬ ‫ﻣﺎ ﻓﻲ ﺻﻨﻌﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ‬ ‫اﻟﺮب‬ ‫ﻳﺤﻤﻠﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺤﻜﻤﺔ‬ ‫ﻳﻠﺰم‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد‬ ‫ﻣﺎ ﻟﻴﺲ ﻓﻲ ﺻﻨﻊ‬

‫اﻟﺸﺮاﻳﻊ‬ ‫ﻣﺰج‬ ‫ﺑﻌﺪ‬ ‫اﺑﻮاب و ﻣﻌﻠﻮم ان‬ ‫ﻳﻔﺘﺢ ﻣﻨﻪ‬ ‫ﻣﻦ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻠﻔﻬﻢ ﺑﺎداﺋﻪ‬ ‫و ان ﺷﺎء‬ ‫ﺑﺤﻤﻠﻪ‬

‫ﻣﻦ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﺘﻲ ﺗﻨﻴﻒ ﻋﻠﻲ اﻟﻒ ﺳﻨﺔ ﻻ اﺣﺪ ﻳﻤﻜﻨﻪ ﻣﻌﺮﻓﺔ ﺣﻖ‬ ‫اﻟﻤﺪة‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﺑﻌﺪ ﻛﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺰج‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﻛﻞ‬

‫اﻧﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻘﻴﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻌﻤﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ ﻋﻤﺪ‬ ‫ﺧﻼف‬ ‫اﻳﻘﺎع‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ‬ ‫ﺻﺪر‬ ‫ﻓﻴﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺤﻠﻴﻬﺎ ﻣﻦ اﻟﻌﺎﻃﻞ ﻻﺳﻴﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﺎﻃﻞ‬

‫اﻟﻲ اﻟﺤﻖ ﺑﻼ رﻳﺐ‬ ‫و اﻟﻮﺻﻮل‬ ‫ﻻﻳﻤﻜﻦ ﻻﺣﺪ ﻣﻌﺮﻓﺔ اﻟﻐﻴﺐ‬ ‫و‬ ‫ﺳﺒﻌﻴﻦ وﺟﻬﺎ‬ ‫و ﻳﺮﻳﺪون‬ ‫ﺑﺎﻟﻜﻠﻤﺔ‬ ‫ﻳﺘﻜﻠﻤﻮن‬

‫اﻟﻈﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﺤﺮي‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻻﺟﺘﻬﺎد‬ ‫اﻧﻬﻢ ﻳﺴﺘﺨﺮﺟﻮﻧﻬﺎ‬ ‫ﻳﻈﻨﻮن‬ ‫اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ‬ ‫اﻟﻤﺨﺮج‬ ‫ﻓﻜﻴﻒ ﻳﻤﻜﻦ ﻣﻌﺮﻓﺔ‬

‫و ﻟﺬا ﻳﺘﻮﻗﻔﻮن و ﻳﺘﺤﻴﺮون و ﻟﺬا ﻳﺘﻤﺴﻜﻮن ﺑﺎﻻﺻﻮل‬ ‫ﻻﻳﺤﺼﻞ ﻟﻬﻢ ازﻳﺪ ﻣﻦ اﻟﺸﻚ ﻓﻲ ﻛﺜﻴﺮ ﻣﻦ اﻟﻤﻮاﺿﻊ‬

‫و‬ ‫اﻟﻤﺸﻬﻮرات‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺘﻜﻠﻔﺔ‬ ‫اﻻﺟﻤﺎﻋﺎت‬ ‫و‬ ‫اﻻﺳﺘﺼﺤﺎﺑﺎت‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﺮاءة‬ ‫اﺻﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺪم‬ ‫اﻟﻤﻮﺿﻮﻋﺔ ﻣﻦ اﺻﻞ‬

‫اﻻﺣﻜﺎم و ان‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺘﻬﻢ ﺑﺤﻘﺎﻳﻖ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫ﻻ ﺷﺊ ﻣﻦ ذﻟﻚ ﻳﻜﺸﻒ ﻋﻦ ﺻﺤﺔ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫اﻻﺣﺘﻴﺎط و اﻣﺜﺎل‬

‫اﻻﺣﻜﺎم‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻳﻐﻨﻲ ﻋﻨﻬﻢ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺪ ﺟﻬﻴﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻌﻠﻪ اﻻﻗﻞ ﻓﺎﻧﻤﺎ ﻫﻮ ﺑﻌﺪ ﺗﻌﺐ ﺷﺪﻳﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻇﻨﻮا ﺑﺼﺤﺔ ﺧﺒﺮ‬

‫ﺑﺎﺣﻜﺎم‬ ‫ﻻ ﺑﺪ ﻣﻦ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﺑﺎﻟﻈﻨﻮن و اﻻﺟﺘﻬﺎدات و‬ ‫اﻟﺘﻌﺒﺪ‬ ‫ﻻﻳﺠﻮز‬ ‫ﻗﺪ ﻋﺮﻓﺖ اﻧﻪ‬ ‫ﻫﺬا و‬ ‫اﺑﺪا ﻓﻤﺎ اﻟﺤﻴﻠﺔ ﻳﻮﻣﻨﺎ‬

‫ﻳﺘﻜﻔﻞ اﻟﺤﺠﺔ اﻟﺸﺎﻫﺪ ﻋﻠﻲ ﺣﻘﺎﻳﻖ‬ ‫و‬ ‫اﺣﻜﺎﻣﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺘﻜﻔﻞ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺮاﻳﻌﻪ‬ ‫ان‬ ‫اﻻ‬ ‫اﻟﺒﺮﻳﺎت‬ ‫ﺧﺎﻟﻖ‬

‫اﻟﺤﻤﺪ ﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻫﺪﻳﻨﺎ اﻟﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻄﺮﻳﻖ ﻣﻤﺎ ﺧﺼﺼﻨﺎ ﺑﻪ‬ ‫و ﻫﺬا‬ ‫اﻟﻤﺘﻴﻦ‬ ‫و اﻳﺼﺎل اﻟﺸﺮع‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ اﻟﺪﻳﻦ‬ ‫اﻻﺷﻴﺎء‬

‫ﻗﻠﻮﺑﻨﺎ‬ ‫اﺷﺮق‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻬﺎﻟﻚ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻨﺠﺎة‬ ‫ﻫﺪاﻧﺎ ﻃﺮﻳﻖ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺰاﻟﻖ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﺣﻴﺚ ﻋﺮﻓﻨﺎ اﻟﻤﺨﻠﺺ ﻣﻦ‬

‫ﻛﻨﺖ ﻃﺎﻟﺒﺎ‬ ‫اﻟﺠﻬﻼء و ان‬ ‫اﻟﺠﺎﻫﻠﻴﺔ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ ﻓﻲ‬ ‫ﺑﻨﻮر‬ ‫ﺻﺪورﻧﺎ‬ ‫اﻟﻌﻤﻴﺎء و ﻧﻮر‬ ‫اﻟﻄﺨﻴﺔ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫اﻟﻴﻘﻴﻦ ﻓﻲ‬ ‫ﺑﻨﻮر‬

‫ﻧﺬﻛﺮ ﻫﻴﻬﻨﺎ اﻳﻀﺎ ﻣﺎ‬ ‫ﻣﻨﻔﺮدة و‬ ‫ﻗﺪ ﻛﺘﺒﻨﺎ ﻓﻲ ذﻟﻚ رﺳﺎﻟﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻤﻌﺮﻓﺔ ذﻟﻚ ﻓﺎﺻﻎ اﻟﻴﻨﺎ ﻟﺘﻄﻠﻊ ﻋﻠﻲ ﻣﺎ ﻫﻨﺎﻟﻚ‬

‫ﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ ‪.‬‬ ‫ان ﺷﺎء ا‬ ‫ﻳﻜﻔﻲ اﻟﻤﺴﺘﺒﺼﺮ‬

‫ﻋﻠﻴﻪ ﻓﺎﻧﻪ‬ ‫ﻻﻳﻘﺪرون‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﺻﻨﻊ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻤﻞ ﻣﺎ ﻻﻳﺤﺘﻤﻠﻮﻧﻪ‬ ‫ﻋﺒﺎده‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻛﻤﺎ ﻋﺮﻓﺖ ﻗﺪ ﺗﻜﻔﻞ ﻋﻦ‬ ‫ان‬ ‫اﻋﻠﻢ‬

‫ﺑﻐﻴﺮ ذﻟﻚ ﻓﻠﻤﺎ ﺧﻠﻖ ﺧﻠﻘﻪ ﺑﺤﻴﺚ‬ ‫ﻻﻳﻘﻮم‬ ‫اﻟﺨﻠﻖ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻢ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫اﻟﻌﻠﻴﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﻔﻌﻞ اﻟﻌﺒﺚ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫اﻟﺤﻜﻴﻢ‬

‫ﻻﻳﺤﻴﻂ ﺑﺎﻃﺮاﻓﻬﺎ اﺣﺪ ﻣﻦ‬ ‫ﻋﺪﻳﺪة‬ ‫ﻣﺸﻴﺒﺎ ﺑﺎﺑﺎﻃﻴﻞ‬ ‫ﻫﺬه اﻻﻋﺼﺎر‬ ‫اﻟﺤﻖ ﻓﻲ‬ ‫و ﻗﺪر ان ﻳﻜﻮن‬ ‫اﻟﻐﻴﺐ‬ ‫ﻻﻳﻌﻠﻤﻮن‬

‫و‬ ‫اﻟﻤﺒﻄﻠﻴﻦ‬ ‫اﻧﺘﺤﺎل‬ ‫و‬ ‫اﻟﺪﻳﻦ ﺗﺤﺮﻳﻒ اﻟﻐﺎﻟﻴﻦ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫ﻳﻨﻔﻮن‬ ‫ﻋﺪوﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻧﺼﺐ ﻓﻲ ﻛﻞ ﻋﺼﺮ اﻋﻼﻣﺎ‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد‬

‫اﻟﺴﻤﻮات و اﻻرض‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ اﻟﺤﻖ اﻟﺸﺎﻫﺪ ﻋﻠﻲ ﺧﻠﻖ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻴﻦ اﻟﻮﻟﻲ اﻟﻤﻄﻠﻖ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻴﻨﻬﻢ‬ ‫ﺑﺎرﺗﺒﺎط‬ ‫ﺗﺄوﻳﻞ اﻟﺠﺎﻫﻠﻴﻦ‬

‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺤﻖ ﻣﻦ‬ ‫ﺻﻠﻮات‬ ‫ﻓﻴﻠﻬﻤﻬﻢ‬ ‫اﻻﻋﺼﺎر‬ ‫و‬ ‫اﻻﻋﻮام‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻳﺤﺪث‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﻴﻒ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻄﻠﻊ ﻋﻠﻲ اﻟﻜﻢ‬
 ‫ﻢ‬ ‫م‬ ‫ﻢ‬ ‫ﻊ‬

‫ﻗﻮﺗﻪ ﺑﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﺑﺤﻮل‬ ‫ﻳﺴﺪدﻫﻢ ﺣﺘﻲ ﻳﻌﺮﻓﻬﻢ اﻟﺤﻖ ﻓﻴﻈﻬﺮوﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺆﻳﺪﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺤﻠﻲ ﻣﻦ اﻟﻌﺎﻃﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﺎﻃﻞ‬

‫ﻛﻞ‬ ‫ﺻﻼح‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻳﺮي‬ ‫اﻟﺒﺎﻃﻞ ﻋﻠﻲ ﺣﺴﺐ ﻣﺎ‬ ‫ﺷﻮب‬ ‫ﺣﺘﻲ ﻳﺒﻘﻲ اﻟﺪﻳﻦ ﻓﻲ ﻛﻞ ﻋﺼﺮ ﺧﺎﻟﺼﺎ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد و اﻟﺒﻼد‬

‫ﻣﻦ‬ ‫ﺑﺎﻻﻧﻮار‬ ‫ﺷﻬﺪ ﺑﺬﻟﻚ اﻟﻌﻘﻞ اﻟﻤﺴﺘﻨﻴﺮ‬ ‫اﻵﺛﺎر و‬ ‫ﺗﻮاﺗﺮ ﺑﺬﻟﻚ‬ ‫اﻵﻳﺎت و اﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫ﻗﺪ ﻧﻄﻖ ﺑﺬﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺼﺮ‬

‫اﻟﺸﺮع‬ ‫زﻫﻖ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻮﻻ ذﻟﻚ ﻻﻧﻤﺤﻖ اﻟﺪﻳﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﻬﺎر‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﻣﺎ اﺧﺘﻠﻒ اﻟﻠﻴﻞ‬ ‫ﺻﻠﻮات‬ ‫اﻻﻃﻬﺎر‬ ‫اﻻﺋﻤﺔ‬

‫اﻟﻌﺪول‬ ‫ﻓﺎوﻟﺌﻚ‬ ‫و اﻟﺸﺮع اﻻﻋﺘﻤﺎد‬ ‫اﻧﻘﻄﻊ ﻋﻦ اﻟﺪﻳﻦ‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد و‬ ‫ﺑﺎﻟﻠﻪ ﺣﺠﺔ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻧﻌﻮذ‬ ‫دﺣﺾ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺘﻴﻦ‬

‫ﻳﻈﻬﺮون و‬ ‫ﺗﻠﺒﻴﺲ اﻟﻤﻠﺒﺴﻴﻦ‬ ‫ﻳﻘﻄﻌﻮن و‬ ‫اﻟﺪاﺳﻴﻦ‬ ‫ﻳﻨﻔﻮن و اﻳﺪي‬ ‫ﺗﺤﺮﻳﻒ اﻟﻐﺎﻟﻴﻦ‬ ‫ﻣﺮاﻗﺒﻮن و‬ ‫ﻓﻲ ﻛﻞ ﻋﺼﺮ‬

‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ‬ ‫اﻟﻨﺎﻇﺮة‬ ‫ﻋﻴﻦ اﻟﻠﻪ‬ ‫و ﻣﺸﺎﻫﺪة‬ ‫اﻟﺪﻳﻦ‬ ‫اوﻟﻴﺎء‬ ‫ﻣﺮاﻗﺒﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ وراﺋﻬﻢ ﺗﺴﺪﻳﺪ اﻻﺋﻤﺔ اﻟﻄﺎﻫﺮﻳﻦ‬

‫ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻫﻮ ﺳﻨﺎدﻧﺎ‬ ‫اذ‬ ‫ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ اﻋﺘﻤﺎدﻧﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻔﻲ ﺑﺎﻟﻠﻪ رﻗﻴﺒﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫وراﺋﻬﻢ اﻟﻠﻪ رﻗﻴﺐ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫اﻟﺪاﻟﺔ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺑﻌﺾ‬ ‫و ﻟﻨﺴﺮد‬ ‫اﻟﻜﺎﻓﺮﻳﻦ ﻻ ﻣﻮﻟﻲ ﻟﻬﻢ‬ ‫ۤاﻣﻨﻮا و ان‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻣﻮﻟﻲ اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫ﺑﺎن‬ ‫اﻟﻤﺰاﻟﻖ ﻋﻤﺎدﻧﺎ ذﻟﻚ‬

‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻓﻘﺪ‬ ‫اﻻﻏﻴﺎر‬ ‫ﺗﻘﻄﻊ ﺣﺠﺔ‬ ‫اﻟﻐﺒﺎر و‬ ‫ﺣﺘﻲ ﻳﺮﺗﻔﻊ ﻋﻦ اﻟﺒﻴﻦ‬ ‫و اﻻﺷﻌﺎر‬ ‫ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ ﺑﺎﻟﺘﺼﺮﻳﺢ‬

‫ﺛﻢ‬ ‫اﻟﺸﻴﻄﺎن‬ ‫ﻓﻴﻨﺴﺦ اﻟﻠﻪ ﻣﺎ ﻳﻠﻘﻲ‬ ‫ﻓﻲ اﻣﻨﻴﺘﻪ‬ ‫اﻟﺸﻴﻄﺎن‬ ‫ﺗﻤﻨﻲ اﻟﻘﻲ‬ ‫اذا‬ ‫ﻻ ﻧﺒﻲ اﻻ‬ ‫و‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻣﺎارﺳﻠﻨﺎ ﻣﻦ‬

‫ﻻﻣﺘﻬﻢ‬ ‫ﻗﺮأوا‬ ‫اذا‬ ‫ﻓﻜﺎﻧﻮا‬ ‫اﻟﺮﺳﻞ ﻛﻠﻬﻢ ﻛﺎﻧﺖ ﻛﺬﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻧﺒﻴﺎء‬ ‫ﺳﻴﺮة‬ ‫ان‬ ‫اﻻﺳﺘﺪﻻل‬ ‫ﻳﺤﻜﻢ اﻟﻠﻪ ۤاﻳﺎﺗﻪ وﺟﻪ‬

‫ﻓﺎﺗﻴﺎ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫اﺿﺎﻟﻴﻠﻪ ﺣﺘﻲ ﻳﺸﺒﻪ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ اﺑﺎﻃﻴﻠﻪ‬ ‫ﻗﺮأ‬ ‫ﻓﻴﻤﺎ‬ ‫اﻟﺸﻴﻄﺎن‬ ‫ﺷﺮاﻳﻌﻪ اﻟﻘﻲ‬ ‫و‬ ‫اﺣﻜﺎﻣﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ۤاﻳﺎت‬

‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻈﺎﻟﻤﻮن‬ ‫ﻟﻤﺎ ﻣﺮ اﻧﻪ ﻻﻳﻔﻠﺢ‬ ‫اﻣﺮه‬ ‫ﻳﺒﻄﻞ‬ ‫اﻟﺸﻴﻄﺎن و‬ ‫ﻓﻴﻨﺴﺦ اﻟﻠﻪ ﻣﺎ ﻳﻠﻘﻲ‬ ‫اي‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻻﻳﻌﺮف اي‬ ‫ﻣﺘﺸﺎﻛﻠﻴﻦ‬

‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻈﻬﺮﻫﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻌﺪه‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺤﻖ ﺛﻢ ﻳﺤﻜﻢ اﻟﻠﻪ ۤاﻳﺎﺗﻪ‬ ‫ﺟﺎﺋﺮون‬ ‫اﻋﻮاﻧﻪ ﻇﻠﻤﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﻴﻄﺎن‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻔﺮدة‬ ‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫اﻟﺸﻴﻄﺎن‬ ‫اﻟﻘﻲ‬ ‫اﻻﺣﻜﺎم‬ ‫ﻟﻨﺎ‬ ‫ﺗﻤﻨﻮا‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﻓﻲ ۤاﺛﺎرﻫﻢ اﻳﻀﺎ‬ ‫ﺗﺠﺮي‬ ‫اﻟﺴﻴﺮة‬ ‫ﻓﻬﺬه‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻣﺤﺪث‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻧﺒﻲ‬ ‫و‬ ‫ورد‬

‫و‬ ‫ﻳﻤﺤﻮﻫﺎ‬ ‫اي‬ ‫ﻟﻜﻦ ﺣﺘﻢ ﻣﻦ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ اﻧﻪ ﻳﻨﺴﺨﻬﺎ‬ ‫ﺷﺎء‬ ‫ﻏﻴﺮﻫﻢ ﻓﻲ اﺣﺎدﻳﺜﻬﻢ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻜﺬﺑﻴﻦ‬ ‫ﺑﺎﻳﺪي‬

‫ﻣﻤﺤﻮ‬ ‫اﻟﺸﻴﻄﺎن‬ ‫اﻟﻘﺎه‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻣﺮﻳﺔ ﻓﻴﻪ ﻣﺤﻜﻢ ﺑﻨﺺ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﻳﺤﻜﻢ اﺧﺒﺎرﻫﻢ اﻟﺼﺤﻴﺤﺔ ﻓﺎﻟﺤﻖ‬

‫اﻛﻤﻠﺖ ﻟﻜﻢ‬ ‫اﻟﻴﻮم‬ ‫اﺧﺸﻮن‬ ‫و‬ ‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻓﻼﺗﺨﺸﻮﻫﻢ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫و‬ ‫اوﻟﻴﺎﺋﻪ‬ ‫ﺑﺎﻳﺪي‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﻳﻤﺤﻮه‬ ‫ﻓﻜﻠﻤﺎ ﻳﻠﻘﻲ‬

‫ﻛﺬب‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺒﻲ ﺷﺮﻋﻪ‬ ‫اﻟﻘﺎء‬ ‫ذﻟﻚ اﻧﻪ ﺑﻌﺪ‬ ‫و‬ ‫دﻳﻨﺎ‬ ‫اﻻﺳﻼم‬ ‫رﺿﻴﺖ ﻟﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫اﺗﻤﻤﺖ ﻋﻠﻴﻜﻢ ﻧﻌﻤﺘﻲ‬ ‫و‬ ‫دﻳﻨﻜﻢ‬

‫اﻟﺤﻖ ﻣﻨﻪ ﻣﻦ اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫ﻟﻢﻳﻌﺮف‬ ‫ﻣﻐﺸﻮﺷﺎ ﺑﺎﻻﺑﺎﻃﻴﻞ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ اﻟﺪﻳﻦ ﻛﺎﻣﻼ ﻓﺎﻧﻪ‬ ‫ﻋﺼﺮه‬ ‫اﻟﻜﺬاﺑﺔ ﻋﻠﻴﻪ ﻓﻲ‬

‫اﻟﻤﺒﻴﻦ اﻛﻤﻞ‬ ‫اﻟﺸﺮع‬ ‫و‬ ‫ﻟﻠﻜﺘﺎب‬ ‫اﻟﻨﺒﻲ ﻓﻠﻤﺎ ﻧﺼﺐ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ اﻟﻮﻟﻲ اﻟﺤﺎﻓﻆ ﻟﻠﺪﻳﻦ اﻟﻤﺒﻴﻦ‬ ‫ارﺗﺤﺎل‬ ‫ﺑﻌﺪ‬

‫ﻓﻲ ﺧﺰاﻧﺔ ﻋﻠﻢ‬ ‫ﻣﻀﺒﻮط‬ ‫ﻣﺎ ﻟﻢﻳﺒﻴﻨﻪ‬ ‫ﻻﺗﻨﺎم و‬ ‫ﺑﻌﻴﻦ اﻟﻠﻪ اﻟﺘﻲ‬ ‫ﻣﺤﻔﻮظ‬ ‫اﻟﻨﺒﻲ‬ ‫اﻟﻘﺎه‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﺗﻢ اﻟﻨﻌﻤﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺪﻳﻦ‬

‫اﻟﺤﺎﻣﻲ‬ ‫اﻟﺴﻠﻄﺎن‬ ‫اﺗﻢ ﻓﻠﻤﺎ وﻟﻲ ﻋﻠﻴﻨﺎ‬ ‫ﻫﺬا و اي ﺗﻤﺎم‬ ‫اﻛﻤﻞ ﻣﻦ‬ ‫ﻓﺎي ﻛﻤﺎل‬ ‫اﻟﻮﻟﻲ‬ ‫ﺻﺪر‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ اﻟﺘﻲ ﻫﻲ‬

‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ان ﺷﺎء‬ ‫ﻓﻼﻧﺨﺸﻲ‬ ‫و اﺧﺸﻮن‬ ‫ﻓﻼﺗﺨﺸﻮﻫﻢ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻤﺮاﺑﻂ ﻋﻠﻲ ﺛﻐﺮ اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ ﻣﻤﺎ ﻳﻠﻲ اﻟﺸﻴﺎﻃﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻠﺪﻳﻦ‬

‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ اﻧﺎ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫ﻻ ﻏﻴﺮﻫﻢ ﺗﻜﻼﻧﺎ ﻋﻠﻲ اﻟﻮﻟﻲ اﻟﺤﺎﻓﻆ اﻟﺤﺎﻣﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻣﺎﺣﻴﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻣﻜﺬﺑﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻣﺤﺮﻓﺎ‬ ‫و‬ ‫داﺳﺎ‬

‫ذﻛﺮ اﻟﺨﻠﻖ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ ﻓﺎﻧﻬﻤﺎ ذﻛﺮ اﻟﻠﻪ ﻟﺨﻠﻘﻪ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫اﻟﺬﻛﺮ ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻟﺤﺎﻓﻈﻮن‬ ‫اﻧﺎ ﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻧﺤﻦ ﻧﺰﻟﻨﺎ اﻟﺬﻛﺮ‬

‫ﻻ ﻧﺴﺦ ﻓﻴﻪ ﻓﻜﻴﻒ ﻻﻧﻌﺘﻤﺪ ﻋﻠﻲ ﺣﻔﻈﻪ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﺣﺎﻓﻆ ﻟﻪ ﺑﺎﻟﻨﺺ اﻟﻤﺤﻜﻢ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﺮﻓﻨﺎ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﻟﻪ‬

‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ رﻗﻴﺐ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ان‬ ‫اﻻ‬ ‫ﺟﻬﺪه‬ ‫ﺟﻬﺪ‬ ‫ان اﻟﺸﻴﻄﺎن و ان ﻛﺎد ﻛﻴﺪه و‬ ‫ﻓﻘﺪ ﻋﺮﻓﻨﺎ‬ ‫وﻋﺪه‬ ‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﺑﻌﺪ‬

‫ﻳﻘﻄﻊ داﺑﺮ اﻟﻜﺎﻓﺮﻳﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺤﻖ اﻟﺤﻖ ﺑﻜﻠﻤﺎﺗﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻳﺮﻳﺪ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻨﺎ ﻳﺤﻔﻆ اﻟﺪﻳﻦ ﻣﻦ ﺷﺮﻫﻢ‬

‫اﺣﻘﺎق‬ ‫ان‬ ‫اﻟﺬﻛﺮ اﻟﺤﻜﻴﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻵﻳﺎت‬ ‫ﻇﻬﺮ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺘﺒﻴﻦ‬ ‫اﻟﻤﺠﺮﻣﻮن‬ ‫ﻛﺮه‬ ‫ﻟﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺒﻄﻞ اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻴﺤﻖ اﻟﺤﻖ‬

‫اﺣﺪ ﻣﻦ‬ ‫و ﻻﻳﺪرك‬ ‫ﻧﺴﺦ اﻟﺒﺎﻃﻞ ﻣﻦ ﺷﺄﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻔﻆ اﻟﺤﻖ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﺎﻃﻞ ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫و اﺑﻄﺎل‬ ‫اﻟﺤﻖ‬

‫ﻣﻄﻠﻊ‬ ‫ﻗﺎدر‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻏﻴﺮه‬ ‫ﻻﻳﻜﻠﻪ اﻟﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻫﻮ ﻻﻳﺨﻞ ﺑﺎﻟﺤﻜﻤﺔ ﻳﻘﻴﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ اﻻ ﻫﻮ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﻻﻳﻘﺪر‬ ‫و‬ ‫اﻟﺨﻠﻖ‬

‫ﻣﻄﺎﺑﻘﺔ‬ ‫ﻋﺪﻳﺪة‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫ﻳﺸﻬﺪ ﺑﺬﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻻوﻟﻲ ﻓﻴﺤﻔﻆ دﻳﻨﻨﺎ ﻋﻠﻲ ﻳﺪ وﻟﻴﻨﺎ‬ ‫ﺧﻼف‬ ‫و‬ ‫ﺣﻜﻴﻢ ﻻﻳﻔﻌﻞ اﻟﻌﺒﺚ‬

‫ﻻﺗﺨﻠﻮ ﻣﻦ ﺣﺠﺔ ﻛﻴﻤﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم ان اﻻرض‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫روي‬ ‫دﻟﻴﻞ اﻟﻌﻘﻞ ﻓﻤﻦ ذﻟﻚ ﻣﺎ‬ ‫ﻟﻠﻜﺘﺎب و‬
‫ﺳﻴﺎق‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻧﻜﺮة‬ ‫ﻛﻠﻤﺔ ﺷﻴﺌﺎ‬ ‫ان‬ ‫اﻧﺖ ﺗﻌﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫ﺷﻴﺌﺎ اﺗﻤﻪ ﻟﻬﻢ‬ ‫ﻧﻘﺼﻮا‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﺷﻴﺌﺎ ردﻫﻢ‬ ‫اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن‬ ‫زاد‬ ‫ان‬

‫و ان‬ ‫ﻟﻮ ﻗﻠﻴﻼ اﺗﻤﻪ ﻟﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻘﺼﻮا ﺷﻴﺌﺎ‬ ‫و ان‬ ‫ﻟﻮ ﻗﻠﻴﻼ ردﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺷﻴﺌﺎ‬ ‫اﻟﻌﻤﻮم ﻓﺎن زاد اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن‬ ‫ﻳﻔﻴﺪ‬ ‫اﻟﺸﺮط‬

‫و‬ ‫ﺗﺎم‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫زﻳﺎدة‬ ‫ﺗﺮاه‬ ‫ﺷﺊ‬ ‫ﻓﻠﺮب‬ ‫ﻋﻘﻮﻟﻨﺎ‬ ‫وراء‬ ‫ﺗﺪﺑﻴﺮﻫﻢ ﻣﻦ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻧﻘﺼﺎﻧﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻴﻔﻴﺔ زﻳﺎدﺗﻬﻢ‬ ‫ﻟﻢﺗﺪرك‬

‫ان اﻟﺮد ﻟﻠﺰﻳﺎدة و‬ ‫اﻟﺪﻟﻴﻞ اﻟﻘﺎﻃﻊ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﻨﺎس ﻓﺎذا دل‬ ‫ﻫﻢ اﻋﻠﻢ ﺑﻤﺼﺎﻟﺢ‬ ‫ﻧﻘﺼﺎن و‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺎﻣﺎ‬ ‫ﺗﺮاه‬ ‫اﻣﺮ‬ ‫ﻟﺮب‬

‫ﻣﻦ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﻣﺄﻣﻮر‬ ‫ﻗﺎدر‬ ‫ﻣﻄﻬﺮ ﻧﺎﻇﺮ‬ ‫ﻣﻌﺼﻮم‬ ‫اﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﺻﻨﻊ اﻟﺤﺠﺔ ﻻ اﻟﻤﻜﻠﻔﻴﻦ‬ ‫اﻟﻨﻘﺼﺎن‬ ‫اﺗﻤﺎم‬

‫و‬ ‫اﻟﺤﻼل‬ ‫ﻳﻌﺮف‬ ‫ﻟﻠﻪ ﻓﻴﻪ اﻟﺤﺠﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻻ‬ ‫اﻻرض‬ ‫ﻣﺎزاﻟﺖ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﺑﺪا‬ ‫اﻻﺗﻤﺎم‬ ‫و‬ ‫اﻟﺮد‬ ‫ﻓﻼﻳﺘﺮك‬

‫ﻳﻌﺮف‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ ﻫﻮ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﺤﺪﻳﺚ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﺗﺪﺑﺮ رﺣﻤﻚ اﻟﻠﻪ ﻓﻲ‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻟﻲ ﺳﺒﻴﻞ اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻳﺪﻋﻮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﺮام‬

‫ﻟﻢﺗﻚ ﻣﻦ ﺻﻨﻊ اﺣﺪ ﻏﻴﺮﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و اﻟﺪﻋﻮة‬ ‫اﻟﺘﻌﺮﻳﻒ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﻳﺪﻋﻮ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﺮام‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻼل‬

‫ﻣﻦ اﻣﺮ‬ ‫ﻳﺸﺎء‬ ‫ﻳﺴﺘﻌﺮﻓﻬﻢ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺴﺘﻬﺪﻳﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻌﺘﻤﺪ ﻋﻠﻲ وﻻﻳﺘﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺘﻜﻞ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻣﺮء ان‬ ‫ﻓﻠﻢ ﻻﻳﺮﺿﻲ ﻧﻔﺲ‬

‫ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ اﻣﺮﻫﻢ ﺑﺬﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺪﻋﻮة‬ ‫و‬ ‫ﻣﻊ ﻋﺼﻤﺘﻬﻢ ﻓﻲ اﻟﺘﻌﺮﻳﻒ‬ ‫ﻳﻘﺼﺮون‬ ‫اﻧﻬﻢ‬ ‫ﻇﺎن‬ ‫ﻫﻞ ﻳﻈﻦ‬ ‫و‬ ‫دﻳﻨﻪ‬

‫اﻧﻈﺮ ﻓﻲ‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻟﺤﻖ ﻣﻦ اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫ﻟﻢﻳﻌﺮف‬ ‫ﻟﻮﻻ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻐﻴﺮ ﻋﺎﻟﻢ‬ ‫ﻟﻢﻳﺪع اﻻرض‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم ان‬ ‫اﺣﺪﻫﻤﺎ ﻋﻠﻴﻬﻤﺎ‬

‫و‬ ‫اﻟﺒﺎﻃﻞ ﻣﻦ ﺻﻨﻊ اﻟﻠﻪ ﺑﻮﻟﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ اﻟﺤﻖ‬ ‫دﻋﻮاي ان‬ ‫ﻛﻴﻒ ﺻﺮﻳﺢ ﻓﻲ ﺗﺼﺪﻳﻖ‬ ‫اﻟﻤﺒﺎرك‬ ‫ﻫﺬا اﻟﺤﺪﻳﺚ‬

‫اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻟﻌﻤﺎد و‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻋﺘﻤﺎد‬ ‫ﻟﻴﺲ ذﻟﻚ ﻣﻦ ﺻﻨﻊ اﻟﺮﻋﻴﺔ اﺑﺪا ﻓﻠﻢﻳﻜﻠﻔﻮا ﺑﺬﻟﻚ اﺑﺪا ﻓﻤﻦ ﺗﻜﻠﻒ ذﻟﻚ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ‬

‫ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻟﻈﻨﻮن و اﺳﻬﺮوا‬ ‫ﻟﺘﺤﺼﻴﻞ‬ ‫ﻓﺎﺟﺘﻬﺪوا‬ ‫ﻻﻳﺤﺐ اﻟﻤﺘﻜﻠﻔﻴﻦ اﺑﺘﻠﻲ ﺑﻤﺎ اﺑﺘﻠﻲ ﺑﻪ اﻟﻌﺎﻣﺔ اﻟﺬﻳﻦ ﻻ ﻣﻮﻟﻲ ﻟﻬﻢ‬

‫ﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻲ‬ ‫ﻧﺰل‬ ‫ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ‬ ‫اﻟﺴﻼم ان‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﻌﻴﻮن و اﻗﺮﺣﻮا اﻟﺠﻔﻮن و اﻟﺠﻨﻮن ﻓﻨﻮن و‬

‫و‬ ‫ﻃﺎﻋﺘﻲ‬ ‫ﻳﻌﺮف‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ ﻋﺎﻟﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻻ‬ ‫ﻟﻢاﺗﺮك اﻻرض‬ ‫ﻳﺎ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﺟﻞ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻳﺨﺒﺮ ﻣﻦ رﺑﻪ ﻋﺰ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫اﻟﻨﺎس و‬ ‫اﺑﻠﻴﺲ ﻳﻀﻞ‬ ‫اﺗﺮك‬ ‫ﻟﻢاﻛﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺒﻲ اﻵﺧﺮ‬ ‫ﺧﺮوج‬ ‫ﻓﻴﻤﺎ ﺑﻴﻦ ﻗﺒﺾ اﻟﻨﺒﻲ اﻟﻲ‬ ‫ﻫﺪاي و ﻳﻜﻮن ﻧﺠﺎة‬

‫اﻫﺪي‬ ‫ﻫﺎدﻳﺎ‬ ‫ﻗﻮم‬ ‫اﻧﻲ ﻗﺪ ﻗﻀﻴﺖ ﻟﻜﻞ‬ ‫و ﻋﺎرف ﺑﺎﻣﺮي و‬ ‫اﻟﻲ ﺳﺒﻴﻠﻲ‬ ‫و ﻫﺎد‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫داع‬ ‫ﺣﺠﺔ‬ ‫اﻻرض‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻓﻲ‬

‫ﻛﺎﻧﺖ ﻧﻔﺴﻚ ﻣﺸﺘﺎﻗﺔ اﻟﻲ اﻟﺤﻖ ﻛﻴﻒ ﺑﻴﻦ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﺗﺪﺑﺮ‬ ‫اﻻﺷﻘﻴﺎء ‪،‬‬ ‫ﺣﺠﺔ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﺴﻌﺪاء و ﻳﻜﻮن‬ ‫ﺑﻪ‬

‫ذﻟﻚ ﻣﻦ‬ ‫و ان‬ ‫ﺑﺎﻃﻠﻪ‬ ‫ﺑﺎزاء‬ ‫ﺣﻖ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‬ ‫اﻻرض ﻧﻮر‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻨﺎس و‬ ‫ﻳﻀﻞ‬ ‫ان‬ ‫اﺑﻠﻴﺲ‬ ‫ﻻﻳﺘﺮك‬ ‫اﻧﻪ‬

‫ﻣﻦ ﻟﺠﺞ‬ ‫ﻳﺨﺮج‬ ‫ﺑﻨﻔﺴﻪ‬ ‫ﻛﺎن اﻻﻧﺴﺎن‬ ‫ﻟﻮ‬ ‫ﻗﻮم ﻫﺎد و‬ ‫ﻟﻜﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻪ‬ ‫و ﻟﺬا ﻗﺎل‬ ‫ﺻﻨﻊ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬

‫اﻟﻬﺪاة‬ ‫ﻗﻀﻲ ﻟﻬﻢ‬ ‫ان ﻳﻬﺪوا‬ ‫اﻻ‬ ‫ﻻﻳﻬﺘﺪون‬ ‫ﻟﻤﺎ ﻋﻠﻢ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ اﻧﻬﻢ‬ ‫ﻫﺎد و‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫ﻳﺤﺘﺎج‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ‬ ‫ﻫﺬه اﻟﺸﺒﻬﺎت‬

‫ﻋﻨﻪ‬ ‫ﻳﺬب‬ ‫وﻟﻴﺎ ﻣﻦ اﻫﻞ ﺑﻴﺘﻲ‬ ‫اﻻﻳﻤﺎن‬ ‫ﺑﻬﺎ‬ ‫ﻳﻜﺎد‬ ‫ﺑﻌﺪي‬ ‫ﻟﻜﻞ ﺑﺪﻋﺔ ﻣﻦ‬ ‫ان‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬

‫و‬ ‫ﻳﻌﻠﻦ اﻟﺤﻖ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﺑﺎﻟﻬﺎم‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻳﻨﻄﻖ‬ ‫ﻳﺬب‬ ‫ﺑﻌﺪ ﻗﻮﻟﻪ‬ ‫اﺧﺮي‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻴﺪ اﻟﻜﺎﺋﺪﻳﻦ‬ ‫و ﻳﺮد‬ ‫ﻳﻌﻠﻦ اﻟﺤﻖ‬ ‫و‬

‫‪ ،‬ﻣﺎادري‬ ‫ﺗﻮﻛﻠﻮا ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻻﺑﺼﺎر و‬ ‫ﻳﺎ اوﻟﻲ‬ ‫اﻟﻀﻌﻔﺎء ﻓﺎﻋﺘﺒﺮوا‬ ‫ﻳﻌﺒﺮ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻴﺪ اﻟﻜﺎﺋﺪﻳﻦ‬ ‫ﻳﻨﻮره و ﻳﺮد‬

‫ﻳﻌﻠﻦ اﻟﺤﻖ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻪ‬ ‫ﻳﺬب‬ ‫ﻫﻞ ﺗﻌﺘﻤﺪ ﻋﻠﻴﻪ اﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻻ‬ ‫ام‬ ‫ﺗﺘﻮﻛﻞ ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻓﻲ دﻳﻨﻚ‬ ‫ﺑﻬﺬه اﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫ﻫﻞ ﺗﻌﺘﺒﺮ‬

‫ﻧﻘﺺ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺄوﻳﻞ اﻟﺠﺎﻫﻠﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺪاﺳﻴﻦ‬ ‫دس‬ ‫و‬ ‫ﻛﻴﺪ اﻟﻜﺎﺋﺪﻳﻦ ﻣﻦ ﺗﺤﺮﻳﻒ اﻟﻤﺤﺮﻓﻴﻦ‬ ‫ﻳﺮد‬ ‫و‬ ‫ﻳﻨﻮره‬ ‫و‬

‫ﻟﻪ اﻟﻠﻬﻢ ﻻ ﺑﺪ ﻻرﺿﻚ ﻣﻦ‬ ‫دﻋﺎء‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻻ‬ ‫ام‬ ‫اﻟﺰاﺋﺪﻳﻦ‬ ‫زﻳﺎدة‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺎﻗﺼﻴﻦ‬

‫ﻻﻳﻀﻞ ﻣﺘﺒﻊ اوﻟﻴﺎﺋﻚ ﺑﻌﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻌﻠﻤﻬﻢ ﻋﻠﻤﻚ ﻟﺌﻼﺗﺒﻄﻞ ﺣﺠﺘﻚ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺠﺔ ﻟﻚ ﻋﻠﻲ ﺧﻠﻘﻚ ﻳﻬﺪﻳﻬﻢ اﻟﻲ دﻳﻨﻚ‬

‫ﻓﺎن‬ ‫ﻫﺪاﻳﺘﻬﻢ‬ ‫ﺣﺎل‬ ‫ﺷﺨﺼﻪ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ان ﻏﺎب‬ ‫ﻣﻜﺘﺘﻢ ﻣﺘﺮﻗﺐ‬ ‫ﺑﺎﻟﻤﻄﺎع او‬ ‫ﻇﺎﻫﺮ ﻟﻴﺲ‬
‫ٍ‬ ‫ﻫﺪﻳﺘﻬﻢ ﺑﻪ اﻣﺎ‬ ‫ان‬

‫و ان‬ ‫ﻻ ﺑﺪ‬ ‫ان اﻟﻬﺎدي‬ ‫اﻋﺘﺒﺮ ﻣﻦ ﻫﺬا اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫ﻋﺎﻟﻤﻮن ‪،‬‬ ‫ﻫﻢ ﺑﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻣﻨﺒﺜﺔ‬ ‫ﻗﻠﻮب‬ ‫ۤاداﺑﻪ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻤﻪ‬

‫اﻧﻤﺎ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻋﻴﻨﻬﻢ‬ ‫ﻳﺮوه‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻲ ﻫﺪاﻳﺘﻪ‬ ‫ﻻﻳﺸﺘﺮط‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻻﻳﻜﻞ ﻗﻮﻣﺎ اﻟﻲ اﻧﻔﺴﻬﻢ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﻳﻜﻮن‬

‫اﺑﻠﻴﺲ‬ ‫ﻳﺠﻮزون ان ﻳﻜﻮن‬ ‫اﻧﻬﻢ‬ ‫ﻗﻮم‬ ‫اﻟﻌﺠﺐ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺴﺪﻳﺪﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ‬ ‫ﺑﺎﺷﺮاق اﻧﻮاره‬ ‫ﻟﻮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻬﺪاﻳﺔ‬

‫اﻟﺤﺠﺔ‬ ‫اﻻﻣﺎم‬ ‫ﻻﻳﻜﻮن‬ ‫و‬ ‫ﺑﻬﺎ ﻋﺎﻟﻤﺎ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﺿﻤﺎﻳﺮ ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ‬ ‫ﻳﻮﺳﻮس‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻟﺪم‬ ‫ﻣﺠﺮي‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫ﻳﺠﺮي‬

‫و‬ ‫ﺗﺒﻌﻴﺪ اﻟﻘﺮﻳﺐ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻘﺮﻳﺐ اﻟﺒﻌﻴﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﺘﺴﺪﻳﺪ‬ ‫ﻗﺎدرا‬ ‫اﺣﺎﻃﺘﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻤﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺪرﺗﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻧﻮر‬ ‫اﻟﻘﺎﻫﺮ‬ ‫اﻟﻘﺎدر‬
‫اﻧﻜﻢ‬ ‫اﻟﺠﺒﺎر‬ ‫ﻳﺪي‬ ‫ﺑﻴﻦ‬ ‫اﻻﻏﻴﺎر‬ ‫ﻟﻮ ﺧﺎﺻﻢ اﻟﺤﺠﺔ‬ ‫اﻧﻈﺮوا‬ ‫و‬ ‫اﻻﺑﺼﺎر‬ ‫ﻳﺎ اوﻟﻲ‬ ‫ﻓﺎﻋﺘﺒﺮوا‬ ‫ﺗﺴﻬﻴﻞ اﻟﻌﺴﻴﺮ‬

‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل ان‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲﺟﻌﻔﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻣﺎذا ﻳﺠﻴﺒﻮن و‬ ‫اﻧﺘﻬﻜﺘﻢ ﺑﺬﻟﻚ ﺣﺮﻣﺔ اﻟﺮﺣﻤﻦ‬ ‫اﻟﺸﻴﻄﺎن و‬ ‫ﻧﻘﺼﺘﻤﻮﻧﻲ ﻋﻦ‬

‫ﻓﺎذا زاد اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن‬ ‫ﺟﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ دﻳﻦ اﻟﻠﻪ ﻋﺰ‬ ‫اﻟﺰﻳﺎدة و اﻟﻨﻘﺼﺎن‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ ﻋﺎﻟﻢ ﻳﻌﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻻ‬ ‫ﻟﻢﻳﺪع اﻻرض‬ ‫اﻟﻠﻪ‬

‫اﻧﻈﺮ وﻓﻘﻚ اﻟﻠﻪ ﻛﻴﻒ‬ ‫‪،‬‬ ‫ذﻟﻚ ﻻﻟﺘﺒﺲ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ اﻣﻮرﻫﻢ‬ ‫ﻟﻮﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻘﺼﻮا اﻛﻤﻠﻪ ﻟﻬﻢ‬ ‫و اذا‬ ‫ﺷﻴﺌﺎ ردﻫﻢ‬

‫و‬ ‫ﻓﻴﻜﻤﻠﻪ‬ ‫اﻟﻨﻘﺼﺎن‬ ‫ﻳﻌﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﺮدﻫﺎ‬ ‫اﻟﺰﻳﺎدة‬ ‫ﺣﺠﺔ ﺟﻠﻴﻼ ﻳﻌﻠﻢ‬ ‫اﻧﺰل‬ ‫و‬ ‫اﻻﻣﺮ‬ ‫ﺑﺎﻟﺘﺒﺎس‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﻟﻢﻳﺮض‬

‫ﺗﺪﺑﺮ‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻻ ذﻟﻚ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻻﻳﺼﻠﺢ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ ﻋﺎﻟﻢ ﻳﺼﻠﺤﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻻ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل اﻻرض ﻻﺗﻜﻮن‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫اﻟﻐﺎﻳﺔ ﻓﺘﺒﻄﻞ‬ ‫ﺑﻠﻮغ‬ ‫ﻗﺒﻞ‬ ‫ﻟﺌﻼﻳﻔﺴﺪوا‬ ‫ﻗﺪ ﺧﻠﻖ ﻟﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﻳﺼﻠﺢ اﻟﺨﻠﻖ اﻻ‬ ‫ﻟﻢﻳﺪع‬ ‫و‬ ‫ﻛﻴﻒ اﺣﻜﻢ اﻟﻠﻪ ﺧﻠﻘﻪ‬

‫زاد‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫اﻟﻨﻘﺼﺎن‬ ‫و‬ ‫اﻟﺰﻳﺎدة‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ ﻋﺎﻟﻢ ﻳﻌﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻻ‬ ‫اﻻرض‬ ‫ﻟﻢﻳﺪع‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻜﻤﺔ‬

‫ﺑﻴﻦ‬ ‫و ﻟﻢﻳﻔﺮق‬ ‫ﻟﻮﻻ ذﻟﻚ ﻻﻟﺘﺒﺲ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ اﻣﻮرﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻘﺼﻮا اﻛﻤﻠﻪ ﻟﻬﻢ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﺷﻴﺌﺎ ردﻫﻢ‬ ‫اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن‬

‫اﻣﺎ وﺟﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫ﻋﻦ ﺑﻘﻴﺔ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و ﻧﻘﻮل و‬ ‫ﺗﺪﺑﺮ ﻓﻲ ﺻﺮاﺣﺔ ﻫﺬا اﻟﺨﺒﺮ ﻓﻴﻤﺎ ﻧﺪﻋﻴﻪ‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻖ‬

‫اﻟﻐﻴﻢ ﻫﻞ‬ ‫ﻳﻮم‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ان‬ ‫اﻧﻈﺮ ﻓﻲ ﻫﺬا اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫اﻟﺴﺤﺎب ‪،‬‬ ‫ﺳﺘﺮﻫﺎ‬ ‫اذا‬ ‫ﺑﺎﻟﺸﻤﺲ‬ ‫ﻓﻜﺎﻻﻧﺘﻔﺎع‬ ‫ﺑﻲ ﻓﻲ ﻏﻴﺒﺘﻲ‬ ‫اﻻﻧﺘﻔﺎع‬

‫وراء‬ ‫اﻧﻪ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﻤﺲ‬ ‫ﻗﺮص‬ ‫ﻻﻳﺮي‬ ‫ﻫﻞ ﻳﻔﻘﺪ اﺣﺪ ﺷﻴﺌﺎ ﻏﺎﻳﺔ اﻻﻣﺮ اﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻃﺮﻳﻖ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻳﺸﺘﺒﻪ ﻋﻠﻲ‬

‫ۤاداﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻤﻪ‬ ‫و ﻧﻮره و‬ ‫اﺧﻔﻲ ﺷﺨﺼﻪ‬ ‫ﻏﺎب وراء ﺳﺤﺎب اﻟﺠﻮر و‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻻﻣﺎم‬ ‫ﻓﻜﺬﻟﻚ‬ ‫اﻟﺴﺤﺎب‬

‫و‬ ‫ﻻ ﻧﺎﺳﻴﻦ ﻟﺬﻛﺮﻛﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻧﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﻬﻤﻠﻴﻦ ﻟﻤﺮاﻋﺎﺗﻜﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﻤﻬﺘﺪون و‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﻳﻬﺘﺪي‬ ‫ﻓﻲ اﻟﻌﺎﻟﻢ ﻣﻨﺒﺜﺔ‬

‫ﻗﺎدرون‬ ‫ﻋﺎﻟﻤﻮن‬ ‫ﻣﻄﻠﻌﻮن‬ ‫ﻟﻨﺎ ﻣﻮاﻟﻲ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻻﻋﺪاء‬ ‫اﺣﺎﻃﺖ ﺑﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻸواء‬ ‫ﻟﻮﻻ ذﻟﻚ ﻻﺻﻄﻠﻤﺘﻜﻢ‬

‫اﻟﻨﺎﻗﺺ ﻓﻤﻤﻦ‬ ‫ﻣﺘﻜﻔﻠﻮا رد اﻟﺰﻳﺎدة و اﻛﻤﺎل‬ ‫اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻖ‬ ‫ﻣﺮاﻗﺒﻮن ﻣﺘﺤﻤﻠﻮن ﻣﺄﻣﻮرون ﻫﺎدون ﻣﻌﺮﻓﻮا‬

‫ﻣﺘﻤﺶ ﻓﻲ ﻃﺮﻳﻖ‬ ‫ذﻛﺮوا‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﻟﻌﻤﺮي ان‬ ‫اﻳﺪﻳﻬﻢ ﻧﻌﻢ‬ ‫ﻓﻮق‬ ‫ﻳﺪ اﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺿﻌﻴﻔﺎ‬ ‫اﻟﺸﻴﻄﺎن ﻛﺎن‬ ‫ﻛﻴﺪ‬ ‫و ان‬ ‫ﻧﺨﺸﻲ‬

‫اﻟﻌﺎوﻳﺔ‬ ‫اﻟﻜﻼب‬ ‫ﻳﻨﻬﺸﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻀﺎرﻳﺔ‬ ‫اﻟﺬﺋﺎب‬ ‫ﺣﺒﻠﻬﻢ ﻋﻠﻲ ﻏﺎرﺑﻬﻢ ﻳﺘﺨﻄﻔﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻬﻢ‬ ‫اﻣﺎم‬ ‫اﻟﻤﺨﺎﻟﻔﻴﻦ اﻟﺬﻳﻦ ﻻ‬

‫‪،‬‬ ‫اﻣﺎ ﻧﺤﻦ‬ ‫ﻳﺨﺸﻮن و‬ ‫ﻓﻠﻴﺨﺸﻮا ﻣﺎ‬

‫ﺑﻌﺪ ﻧﻴﻞ وﻻﻫﺎ‬ ‫اﻟﺴﻤﺎوات‬ ‫اﻻرض‬ ‫اﻫﻴﻠﺖ ﻋﻠﻲ‬ ‫اذا‬ ‫ﻓﻼﻧﺒﺎﻟﻲ‬

‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻳﻬﺪي‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻫﺎد و‬ ‫ﻣﻦ ﻳﻀﻠﻞ اﻟﻠﻪ ﻓﻤﺎ ﻟﻪ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺨﻮﻓﻮﻧﻚ ﺑﺎﻟﺬﻳﻦ ﻣﻦ دوﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻜﺎف ﻋﺒﺪه‬ ‫اﻟﻴﺲ اﻟﻠﻪ‬

‫رزﻗﻨﺎ ﻣﻌﺮﻓﺘﻪ ﻓﻤﺎ ﻟﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻫﺪاﻧﺎ اﻟﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺧﻠﻖ اﻟﻠﻪ ﻟﻨﺎ ﻫﺎدﻳﺎ‬ ‫ذي اﻧﺘﻘﺎم ﻓﺎذا‬ ‫ﻓﻤﺎ ﻟﻪ ﻣﻦ ﻣﻀﻞ اﻟﻴﺲ اﻟﻠﻪ ﺑﻌﺰﻳﺰ‬

‫ﻣﻦ‬ ‫اﻻرض‬ ‫ﻓﻲ ﺣﺪﻳﺚ ﻛﻤﻴﻞ اﻟﻠﻬﻢ ﺑﻠﻲ ﻻﺗﺨﻠﻮ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﺷﺎء‬ ‫ان‬ ‫ﻣﻦ ﻣﻀﻞ‬
‫ٍ‬
‫اﻧﻈﺮوا‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻴﻨﺎﺗﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻟﺌﻼﺗﺒﻄﻞ ﺣﺠﺞ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻣﻐﻤﻮر‬ ‫ﺧﺎف‬ ‫او‬ ‫ﻗﺎﺋﻢ ﻟﻠﻪ ﺑﺤﺠﺔ ﻇﺎﻫﺮ‬

‫و اﻧﺘﺤﺎل‬ ‫ﻋﻨﻪ ﺗﺤﺮﻳﻒ اﻟﻐﺎﻟﻴﻦ‬ ‫ﻳﻨﻔﻮن‬ ‫ﻓﻴﻨﺎ اﻫﻞ اﻟﺒﻴﺖ ﻓﻲ ﻛﻞ ﺧﻠﻒ ﻋﺪوﻻ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻋﻠﻤﻜﻢ ﻫﺬا ﻋﻤﻦ ﺗﺄﺧﺬوﻧﻪ‬

‫ﻋﻨﻪ ﺗﺄوﻳﻞ‬ ‫ﻗﺮن ﻋﺪول ﻳﻨﻔﻮن‬ ‫ﻳﺤﻤﻞ ﻫﺬا اﻟﺪﻳﻦ ﻓﻲ ﻛﻞ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺄوﻳﻞ اﻟﺠﺎﻫﻠﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺒﻄﻠﻴﻦ‬

‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﻲ ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻣﻦ‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻟﺠﺎﻫﻠﻴﻦ ﻛﻤﺎ ﻳﻨﻔﻲ اﻟﻜﻴﺮ ﺧﺒﺚ اﻟﺤﺪﻳﺪ‬ ‫و اﻧﺘﺤﺎل‬ ‫ﺗﺤﺮﻳﻒ اﻟﻐﺎﻟﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺒﻄﻠﻴﻦ‬

‫ﺟﺲ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻓﻲ‬ ‫اﻳﺪك‬ ‫ذﻟﻚ ﻛﻔﺎﻳﺔ ﻟﻠﻤﺆﻣﻦ اﻧﻈﺮ‬ ‫دون‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﻟﻜﺘﺎب‬ ‫اﻟﻤﻮاﻓﻘﺔ‬

‫ﻻ ﺗﺤﺮﻳﻒ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺪاﺳﻴﻦ‬ ‫دس‬ ‫ﻻﺗﺨﺶ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﻬﺎر‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻴﻞ‬ ‫ۤاﻧﺎء‬ ‫اﻋﺘﻤﺪ ﻋﻠﻲ اﺋﻤﺘﻚ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺪﻳﺎر‬ ‫ﺧﻼل‬

‫ﻧﺴﻴﺎن‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺨﺎﻃﺌﻴﻦ‬ ‫ﺧﻄﺎء‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻏﻠﻂ اﻟﻐﺎﻟﻄﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﺳﻬﻮ اﻟﺴﺎﻫﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻛﺬﺑﺔ اﻟﻜﺎذﺑﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺤﺮﻓﻴﻦ‬

‫و‬ ‫اﻟﻤﻄﻠﻊ ﻋﻠﻲ ﺟﻤﻴﻊ ذﻟﻚ ﻣﻦ وراﺋﻚ ﻣﺘﻜﻔﻞ ﻟﺘﻌﺮﻳﻒ ﺣﻘﻪ ﻣﻦ ﺑﺎﻃﻠﻪ‬ ‫ﻓﺎن اﻻﻣﺎم‬ ‫ﻻ ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺎﺳﻴﻦ‬

‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺳﺎﻳﺮ اﻟﻤﻮاﻟﻴﻦ اﻣﻮرﻫﻢ اﻟﺒﺘﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻮﻻ ذﻟﻚ ﻻﻟﺘﺒﺲ ﻋﻠﻴﻚ‬ ‫و‬ ‫ﺧﻄﺎﺋﻪ ﻣﻦ ﺻﻮاﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺻﺪﻗﻪ ﻣﻦ ﻛﺬﺑﻪ‬

‫ﻟﻌﺮﻓﺖ اﻧﻲ‬ ‫ﻗﺪرت ﻗﺪره‬ ‫اﻋﻠﻢ اﻧﻚ ﻟﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻓﺘﺮﻗﺐ‬ ‫اﻻﻋﺘﻤﺎد‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ‬ ‫ﺑﺎﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫ﺳﻨﺬﻛﺮ ﻟﻚ ﻛﻴﻔﻴﺔ اﻻﺧﺬ‬
‫ادﺧﻠﺘﻚ ﻓﻲ ﺣﺼﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻋﺪاء‬ ‫اﻟﺨﺸﻴﺔ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻸواء‬ ‫ﺗﻜﻠﻒ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻗﻮال‬ ‫ﻧﻘﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺳﻔﺎر‬ ‫ارﺣﺘﻚ ﻋﻦ ﺣﻤﻞ‬

‫ﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ ‪.‬‬ ‫رب ا‬ ‫اﻟﺤﻤﺪ ﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺻﻴﺼﻴﺔ ﻣﺘﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺼﻴﻦ‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫ﻳﺼﺢ‬ ‫ان‬ ‫ﺻﺢ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ وﺟﺐ‬ ‫ﻻ ﻛﻞ ﺧﺒﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ ﺻﺢ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫ﺻﺪوره‬ ‫ﻻ ﻛﻞ ﺧﺒﺮ ﺻﺢ‬ ‫ان‬ ‫اﻋﻠﻢ‬

‫اﻟﺘﻘﻴﺔ‬ ‫ﺣﺎل ﻋﺪم‬ ‫ﻳﺼﻞ اﻟﻴﻨﺎ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺧﺒﺮ ﻋﻦ ﺗﻘﻴﺔ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﻳﺼﺪر‬ ‫ﻓﺎﻧﻪ ﻗﺪ‬ ‫اﻻول‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ اﻣﺎ‬ ‫ﺻﺪوره‬

‫ﻟﻴﺲ‬ ‫اﻟﺼﺪور و‬ ‫اﻟﺨﺒﺮ ﺻﺤﻴﺢ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫وﺻﻞ اﻟﻴﻨﺎ ﺣﻜﻢ ۤاﺧﺮ ﻻ ﺗﻘﻴﺔ ﻓﻴﻪ ﻓﺤﻴﻨﺌﺬ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻘﻴﺔ‬ ‫ﺻﺪر‬ ‫ﻋﺮﻓﻨﺎ اﻧﻪ‬ ‫و‬

‫اﻟﺮﺷﺪ ﻓﻲ‬ ‫ﻣﻐﺪي و ان‬ ‫ﻻ‬ ‫ﺑﻤﺮاح و‬ ‫ﻋﻠﻤﻨﺎ اﻧﻬﻢ ﻟﻴﺴﻮا ﻣﻦ اﻟﺤﻖ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺼﺤﻴﺢ اﻟﻌﻤﻞ ﻓﺎﻧﺎ اﻣﺮﻧﺎ ﺑﻤﺨﺎﻟﻔﺔ اﻟﻌﺎﻣﺔ‬

‫ﻣﻮﺿﻮع و‬ ‫ﻫﻮ ﻻﻳﻌﻠﻢ اﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺜﻼ ﻗﺪ وﺻﻞ اﻟﻴﻚ ﺑﻮاﺳﻄﺔ ﺛﻘﺔ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫ﺧﺒﺮ‬ ‫رب‬ ‫اﻣﺎ اﻟﺜﺎﻧﻲ ﻓﺎﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺧﻼﻓﻬﻢ‬

‫ﻟﻜﻦ ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻴﺲ ﺷﺊ ﻣﻦ ذﻟﻚ‬ ‫او‬ ‫اﺧﺮ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫ﻣﻮاﻓﻖ ﻣﻊ‬ ‫ﻟﻠﻜﺘﺎب او‬ ‫ﻟﻜﻦ اﺻﻞ ﻣﻀﻤﻮﻧﻪ ﻣﻮاﻓﻖ‬ ‫و‬ ‫اﻧﺖ ﻻﺗﻌﻠﻢ‬

‫و‬ ‫ﻣﻮاﻓﻘﺘﻪ ﻟﻤﺰاﺟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻌﻨﺎه‬ ‫ﻟﻜﻦ رﺑﻤﺎ ﻟﺼﺤﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫ﺑﺎﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ اﻟﺨﺒﻴﺮ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫ﻣﻌﺎرض‬

‫ﺗﻜﻠﻴﻔﻚ ﻓﻲ اﻟﻈﺎﻫﺮ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع و‬ ‫اﻧﺖ ﻻﺗﻌﻠﻢ اﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻫﻮ اﻋﻠﻢ ﺑﻬﺎ‬ ‫ﻻﻣﻮر‬ ‫اﻟﻴﻚ‬ ‫ﻗﺮره و ﺳﺪده و اﻟﻘﺎه‬ ‫ﺻﻼﺣﻚ‬

‫ﺗﻌﻤﻞ ﺑﻪ ﺑﺘﻘﺮﻳﺮ اﻟﺤﺠﺔ اﻟﻤﻄﻠﻊ ﻓﻬﻮ ﺻﺤﻴﺢ‬ ‫ﻇﺎﻫﺮا ان‬ ‫ﻻ ﻣﺎﻧﻊ ﻋﻨﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫ﻣﻌﺎرض‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫اﺧﺬﺗﻪ ﻋﻦ ﺛﻘﺔ‬ ‫اذا‬

‫ﻣﺮادك‬ ‫ﻫﻞ‬ ‫ﻣﺮادك‬ ‫اﻧﺖ ﺗﻔﻜﺮ ﻓﻲ ﻧﻔﺴﻚ اوﻻ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻟﻮاﻗﻊ‬ ‫اﻟﺼﺪور‬ ‫ﻟﻴﺲ ﺑﺼﺤﻴﺢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬

‫ﻋﻠﻲ ﻣﺎ‬ ‫اﻻﻃﻼع‬ ‫ﺗﺮﻳﺪ‬ ‫او‬ ‫ذﻣﺘﻚ‬ ‫و ﻳﺒﺮئ‬ ‫ﻋﻤﻠﻚ ﺑﻪ ﻳﺴﻘﻂ اﻟﺘﻜﻠﻴﻒ ﻋﻨﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ ﻣﺎ ﻳﺼﺢ ﻋﻤﻠﻚ ﺑﻪ‬ ‫اﻟﻮﺻﻮل‬

‫واﻗﻌﺎ‬ ‫ﺻﺪوره‬ ‫ﻣﺎ ﻳﺼﺢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻜﻠﻒ ﻣﺎ ﻳﺼﺢ ﻋﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺛﻢ ﻣﺎ ﻟﻪ‬ ‫ان ﻣﻄﻠﻮب‬ ‫ﻋﻠﻤﺖ‬ ‫ﺻﺪوره ﻓﺎن ﺗﻔﻜﺮت‬ ‫ﺻﺢ‬

‫ﺑﻌﻴﻦ‬ ‫و اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻓﺎﻧﻚ‬ ‫او‬ ‫ﺗﺤﺮﻳﻒ‬ ‫او ﻧﺴﻴﺎن او ﺧﻄﺎء او‬ ‫ﺳﻬﻮ‬ ‫دس او‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻫﺬا دع ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻓﻌﻠﻲ‬

‫دﺧﻠﺖ ﻣﻦ‬ ‫اذا‬ ‫ﻳﺤﺼﻞ‬ ‫اﻻﺳﺘﻬﺪاء‬ ‫ﻟﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻚ ﻓﺎﺗﺮﻛﻪ‬ ‫ﺑﻌﺪه‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺴﺘﻬﺪﻳﻪ ﻓﻤﺎ ﻗﺮﺑﻪ اﻟﻴﻚ ﺧﺬ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ‬

‫ان ﺗﺄﺗﻮا‬ ‫ﻟﻴﺲ اﻟﺒﺮ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫ﻣﻦ اﺑﻮاﺑﻬﺎ‬ ‫ﻳﻘﻮل و اﺗﻮا اﻟﺒﻴﻮت‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻪ‬ ‫اﻟﺒﺎب اﻟﺬي اﻣﺮت ﺑﺎﻟﺪﺧﻮل‬

‫ﺑﺤﻮل‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﻟﻘﻮم ﻳﻬﺘﺪون‬ ‫ﻧﺒﻴﻨﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬ ‫ان ﺷﺎء‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻳﺄﺗﻲ‬ ‫اﻟﺬي ﻓﺘﺤﻮه‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و اﻟﺒﺎب‬ ‫ﻣﻦ ﻇﻬﻮرﻫﺎ‬ ‫اﻟﺒﻴﻮت‬

‫ان‬ ‫اﻟﺒﻴﺖ ﻣﺴﺘﺄذﻧﺎ ﻣﺴﺘﺄﻧﺴﺎ ﺑﺼﺎﺣﺐ اﻟﺒﻴﺖ دﺧﻠﺘﻪ‬ ‫دﺧﻮل‬ ‫ﻗﺼﺪت‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﺎب‬ ‫دﺧﻠﺖ ﻣﻦ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﻗﻮﺗﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬

‫و‬ ‫اﻟﻈﺎﻟﻤﻴﻦ‬ ‫اﻟﻘﻮم‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻧﺠﻮت‬ ‫ﻟﻚ راﻋﻲ اﻟﺒﻴﺖ ﻻﺗﺨﻒ‬ ‫اﻟﻤﺨﺎوف و ﻳﻘﻮل‬ ‫ﻣﺎ ﻋﻠﻴﻚ ﻣﻦ ﺳﺎﻳﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﺷﺎء‬

‫و‬ ‫اﻟﻴﻪ ﻋﻠﻤﻚ‬ ‫و ﻳﺆدي‬ ‫اﻋﻤﻞ ﺑﻤﺎ ﻫﻮ ﻣﻦ ﺻﻨﻌﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و اﻋﺘﻤﺎدك‬ ‫ﻓﻴﻤﺎ ﻳﻘﺮﺑﻪ اﻟﻴﻚ اﻟﺤﺠﺔ‬ ‫ﻧﻈﺮك‬ ‫ﻟﻴﻜﻦ‬

‫ﻛﻼﻣﺎ ﺑﻠﻴﻐﺎ ﻓﻲ‬ ‫ﻣﺮة‬ ‫ﻗﺪ ﻗﻠﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻻﻳﺤﺐ اﻟﻤﺘﻜﻠﻔﻴﻦ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻻﺗﺘﻜﻠﻒ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﻟﻴﺲ ﻓﻲ ﺻﻨﻌﻚ‬ ‫ذر‬ ‫ﻗﺪرﺗﻚ ﺛﻢ‬

‫اﻟﻌﺒﺪ اﻣﺎ‬ ‫ﺷﺄن‬ ‫ﻋﻤﻞ ﻫﻮ ﻣﻦ‬ ‫ﺷﺄن اﻟﺮب و‬ ‫ﻋﻤﻞ ﻫﻮ ﻣﻦ‬ ‫ان اﻻﻋﻤﺎل ﻋﻤﻼن‬ ‫ﻗﻠﺖ ﻟﻪ‬ ‫اﻻﺧﻮان‬ ‫ﻧﺼﻴﺤﺔ ﺑﻌﺾ‬

‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫اﺷﺘﻐﻠﺖ ﺑﻌﺒﻮدﻳﺘﻚ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫اﻟﻌﺒﺪ اﻟﻌﺒﻮدﻳﺔ‬ ‫ﺷﺄن‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﻟﺮﺑﻮﺑﻴﺔ‬ ‫اﻟﺮب‬ ‫ﺷﺄن‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺬي‬

‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺧﺬﻟﻚ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫و ﻟﻢﺗﻘﺪر‬ ‫ﻏﺼﺒﺖ اﻟﺮﺑﻮﺑﻴﺔ‬ ‫اﻟﻤﺮام و ان‬ ‫ﺣﺼﻞ‬ ‫ﻗﺎم اﻟﻨﻈﺎم و‬ ‫ﻻﻳﺨﻞ ﺑﺮﺑﻮﺑﻴﺘﻪ‬

‫ﻛﺬﻟﻚ‬ ‫اﻟﻤﺮام و‬ ‫ﻟﻢﺗﺒﻠﻎ‬ ‫اﻟﻨﻈﺎم و‬ ‫ﻓﻔﺴﺪ‬ ‫ﻗﺪرت‬ ‫ﻻ ﻋﻠﻲ اﻟﺮﺑﻮﺑﻴﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻠﻌﺒﻮدﻳﺔ ﻓﻼ اﻟﻌﺒﻮدﻳﺔ ﻓﻌﻠﺖ‬ ‫ﺗﺎرك‬ ‫اﻧﺖ‬

‫ﺑﺎﻟﺪﻳﻦ‬ ‫اﻟﺴﻮء‬ ‫ﻇﻦ‬ ‫ﺑﺎﻟﺸﻜﻮك و اﻟﺸﺒﻬﺎت و اﻟﺤﻴﺮة و‬ ‫ذﻫﺒﺖ ﺗﺮﺗﻜﺐ ﻣﺎ ﻟﻴﺲ ﻓﻲ ﺻﻨﻌﻚ اﺑﺘﻠﻴﺖ‬ ‫اذا‬ ‫اﻧﺖ‬

‫ﻳﻤﻨﻮن‬ ‫ﻫﻢ اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻘﻲ اﻟﺪﻳﻦ ﺿﺎﻻ ﻻ راﻋﻲ ﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻮﻟﻲ‬ ‫و ﻏﺎب‬ ‫اﻧﻪ ﻓﻘﺪ اﻟﻨﺒﻲ‬ ‫ﻳﺰﻋﻤﻮن‬ ‫رﺟﺎﻻ‬ ‫ﻧﺮي‬ ‫ﻛﻤﺎ‬

‫ﻣﻨﺔ ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫دﻻل و‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻻرض‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫و ﻧﻬﺎرا و ﻳﻤﺸﻮن‬ ‫ﻟﻴﻼ‬ ‫و ﻳﺘﻜﻠﻔﻮن اﻟﻤﺸﻘﺎت‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻓﻲ ﺣﻔﻆ دﻳﻨﻪ‬

‫ﻫﻮ ﻳﻤﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻏﻨﻲ ﻋﻨﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫دﻳﻨﻪ‬ ‫ﻳﺤﻔﻈﻮن‬ ‫اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ اﻧﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬

‫ﻟﺤﺎﻓﻈﻮن‬ ‫اﻧﺎ ﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻧﺎ ﻧﺤﻦ ﻧﺰﻟﻨﺎ اﻟﺬﻛﺮ‬ ‫ﻳﻘﻮل‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا ﺻﺎدﻗﻴﻦ‬ ‫ﻟﻼﻳﻤﺎن ان‬ ‫ﻫﺪاﻫﻢ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫و‬ ‫ﺗﻤﻴﻴﺰ اﻟﺤﻖ ﻣﻦ اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫اﻻﺣﻜﺎم و‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ‬ ‫و‬ ‫ﻫﻮ ﺣﻔﻆ اﻟﺪﻳﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻮﻟﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﻫﻮ ﻓﻲ ﺻﻨﻊ اﻟﻠﻪ ﻟﻠﻪ‬ ‫ﻓﺪع‬

‫و‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ‬ ‫اﻟﺮواة اﻟﺜﻘﺎت و ﻗﺮره‬ ‫اﺷﺘﻐﻞ ﺑﻤﺎ ﻫﻮ ﻣﻦ ﺻﻨﻌﻚ ﻣﻦ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻤﺎ وﺻﻞ اﻟﻴﻚ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫رﻓﻊ اﻟﻠﺒﺲ‬

‫ﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ ‪.‬‬ ‫ان ﺷﺎء ا‬ ‫ﻟﻪ ﺑﻤﺎﻧﻊ ﻋﻦ اﻟﻌﻤﻞ ﻋﻠﻲ ﻣﺎ ﻧﺒﻴﻨﻪ‬ ‫ﻟﻢﻳﺄت‬
 ‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻓﺎﻟﺤﺎﻟﺔ‬ ‫ﻋﺮوض اﻟﻌﻮارض‬ ‫ﺣﺎﻟﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫ﻋﺮوض اﻟﻌﻮارض‬ ‫ﺣﺎﻟﺘﻴﻦ ﺣﺎﻟﺔ ذواﺗﻬﺎ ﻗﺒﻞ‬ ‫ان ﻟﻼﺷﻴﺎء‬ ‫اﻋﻠﻢ‬

‫اﻟﺤﺎﻟﺔ اﻟﺜﺎﻧﻴﺔ ﺗﺴﻤﻲ ﻋﻨﺪﻧﺎ ﺑﺎﻟﺤﺎﻟﺔ اﻟﺜﺎﻧﻮﻳﺔ اﻟﻨﻔﺲ‬ ‫و‬ ‫اﻻوﻟﻲ ﻓﻲ اﺻﻄﻼﺣﻨﺎ ﺗﺴﻤﻲ ﺑﺎﻟﺤﺎﻟﺔ اﻻوﻟﻴﺔ اﻟﻮاﻗﻌﻴﺔ‬

‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻗﺪ ذﻛﺮﻧﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻫﻮ ﺑﻴﻦ‬ ‫ﻣﻘﺘﻀﻴﺎت‬ ‫اﻟﻨﻔﺲ اﻻﻣﺮﻳﺔ‬ ‫ﻣﻘﺘﻀﻴﺎت و ﻟﻠﺤﺎﻻت‬ ‫اﻟﻮاﻗﻌﻴﺔ‬ ‫ﻓﻠﻠﺤﺎﻻت‬ ‫اﻻﻣﺮﻳﺔ‬

‫اﻟﻲ اﻟﻬﺪاﻳﺔ‬ ‫ﻻﻓﺘﻘﺎره‬ ‫اﻧﻤﺎ ﻳﺤﻜﻢ ﺑﻤﻘﺘﻀﻲ ذﻟﻚ اﻟﺸﺊ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻄﻠﻖ‬ ‫ﻟﻐﻨﺎه‬ ‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻻﻳﺤﻜﻢ ﻓﻲ ﺷﺊ ﺑﻤﻘﺘﻀﻲ ذاﺗﻪ‬

‫ﺑﻮاﻗﻌﻴﺎت اﻻﺷﻴﺎء‬ ‫ﺣﻜﻢ واﻗﻌﻲ ﻣﺘﻌﻠﻖ‬ ‫ﺣﻜﻤﺎن‬ ‫ﻓﻠﻪ‬ ‫اﻻﺷﻴﺎء‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻓﻲ‬ ‫اﺣﻜﺎم‬ ‫اﻟﺤﻜﻢ ﻓﺒﺬﻟﻚ ﻳﺨﺘﻠﻒ‬ ‫و‬

‫ﻓﻘﺪ‬ ‫ﻋﺎرض‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺳﺮ‬ ‫اﻻﺷﻴﺎء‬ ‫واﻗﻌﻴﺎت‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫اﻻﺷﻴﺎء‬ ‫اﻣﺮﻳﺎت‬ ‫ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻨﻔﺲ‬ ‫اﻣﺮي‬ ‫ﺣﻜﻢ ﻧﻔﺲ‬ ‫و‬

‫اﻗﺘﺮن ﺑﺎﻻﻋﺮاض و ﺣﺪث‬ ‫اﻟﻌﺎﻟﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻓﺎن‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻧﺒﻴﻨﺎ‬ ‫ۤادم‬ ‫اﻫﺒﻂ‬ ‫ﻳﻮم‬ ‫اﻟﺪﻧﻴﺎ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﺣﺠﺒﺖ ﻋﻦ‬

‫اﻟﺘﻘﻴﺔ اﻟﺘﻲ ﻫﻲ اﺻﻞ‬ ‫و ﻇﻬﺮت‬ ‫ﺣﺘﻲ ﻗﺘﻞ ﻗﺎﺑﻴﻞ ﻫﺎﺑﻴﻞ‬ ‫اﻟﻄﻐﻴﺎن‬ ‫ﻇﻬﺮ ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻟﻌﺪوان و‬ ‫ﺑﺪا ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻻﻣﺮاض و‬ ‫ﻓﻴﻪ‬

‫‪:‬‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻧﺒﻴﻨﺎ‬ ‫ﻗﺎل ۤادم‬ ‫ﺣﺘﻲ‬ ‫اﻟﻄﻮر‬ ‫ﺗﻐﻴﺮ‬ ‫اﻟﺠﻮر و‬ ‫ﻓﺸﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻞ ﺑﻠﻴﺔ‬

‫ﻣﻐﺒﺮ ﻗﺒﻴﺢ‬ ‫اﻻرض‬ ‫وﺟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫ﺗﻐﻴﺮت اﻟﺒﻼد و‬

‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻇﻬﻮر رﺳﻮل‬ ‫ﺑﻞ اﻟﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻟﻘﺎﺋﻢ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﻴﺎم‬ ‫ﺳﻴﺴﺘﻤﺮ اﻟﻲ‬ ‫و‬ ‫اﺳﺘﻤﺮ اﻻﻣﺮ ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ‬ ‫و‬

‫اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻟﺠﻨﺘﺎن اﻟﻤﺪﻫﺎﻣﺘﺎن و ﻳﻈﻬﺮه‬ ‫ازاﻟﺔ ﻛﻞ ﺧﺒﻴﺚ ﻋﻦ اﻟﺪﻧﻴﺎ ﺣﺘﻲ ﻳﻈﻬﺮ‬ ‫و ﺟﻨﻮده و‬ ‫ﻗﺘﻞ اﺑﻠﻴﺲ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬

‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫اﺣﻜﺎم‬ ‫ﻳﺼﻔﻮ ﻓﻴﻈﻬﺮ ﺣﻴﻨﺌﺬ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﺪء‬ ‫اﻟﻌﺎﻟﻢ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻳﻌﻮد‬ ‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻋﻠﻲ ﺟﻤﻴﻊ اﻟﺪﻧﻴﺎ ﻓﻌﻨﺪ ذﻟﻚ‬

‫اﻟﺜﺎﻧﻴﺔ‬ ‫اﻟﻤﻘﺘﻀﻴﺎت‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻋﻠﻲ ﺣﺴﺐ‬ ‫اﻵن ﻓﺎﺣﻜﺎم‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻮﺿﻊ اﻻﻟﻬﻲ اﻻوﻟﻲ‬ ‫ﺑﺎﻻﺷﻴﺎء‬ ‫اﻟﻤﺘﻌﻠﻘﺔ‬

‫اﻟﺨﺎﺋﻒ ﻏﻴﺮ‬ ‫و ﺻﻠﻮة‬ ‫اﻟﻤﺮﻳﺾ‬ ‫ﺻﻠﻮة‬ ‫اﻟﺼﺤﻴﺢ ﻏﻴﺮ‬ ‫و ﺻﻠﻮة‬ ‫اﻟﻤﺴﺘﺄﻣﻦ‬ ‫ﺻﻠﻮة‬ ‫اﻟﻤﺘﻘﻲ ﻏﻴﺮ‬ ‫ﺗﺮي ﺻﻠﻮة‬ ‫ﻛﻤﺎ‬

‫ﺣﻜﻢ‬ ‫ﺣﺎل‬ ‫ﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻓﻲ ﻛﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺣﻮال‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ﺑﺤﺴﺐ‬ ‫اﻻﺣﻜﺎم‬ ‫ﺗﺨﺘﻠﻒ‬ ‫ﻫﻜﺬا‬ ‫و‬ ‫اﻵﻣﻦ‬ ‫ﺻﻠﻮة‬

‫اذ‬ ‫اﻟﺘﺘﺒﻊ ﻋﻦ اﻟﺤﻜﻢ اﻻوﻟﻲ‬ ‫ﻫﺬه اﻻزﻣﺎن‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻻﻫﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﺣﻜﻤﻴﻦ‬ ‫ان‬ ‫ﻇﻬﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻬﺎ ﻓﺘﺒﻴﻦ‬ ‫ﻣﺨﺼﻮص‬

‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ﻳﺨﺘﻠﻒ ﺑﺤﺴﺐ‬ ‫اﻟﺜﺎﻧﻮي‬ ‫اﻟﺘﻜﻠﻴﻒ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫اﻳﺎه‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﻟﻢﻳﺮد‬ ‫و‬ ‫ﻣﻜﻠﻔﻴﻦ ﺑﺬﻟﻚ‬ ‫ﻟﻴﺴﻮا‬

‫اﻟﻐﻴﺒﺔ ﻣﺜﻼ‬ ‫ﻓﺎﺣﻜﺎم زﻣﺎن‬ ‫ﻣﺴﻜﺔ‬ ‫ذي‬ ‫اﺧﺘﻼﻓﺎ ﻟﻴﺲ ﻳﺨﻔﻲ ﻋﻠﻲ‬ ‫و اﻻﺷﺨﺎص و اﻟﺤﺎﻻت‬ ‫اﻻﻣﻜﻨﺔ‬ ‫اﻻوﻗﺎت و‬

‫و اﺣﻜﺎم‬ ‫ﺷﺪﺗﻬﺎ اﻟﺒﺘﺔ‬ ‫او‬ ‫اﻟﺘﻘﻴﺔ ﺗﺨﺘﻠﻒ ﻣﻊ ﺣﺎﻟﻬﺎ‬ ‫اﺣﻜﺎم زﻣﺎن اﻟﺤﻀﻮر و اﺣﻜﺎم زﻣﺎن ﻋﺪم‬ ‫ﺗﺨﺘﻠﻒ ﻣﻊ‬

‫و اﺟﺘﻤﺎع اﻻﺧﺒﺎر و وﺟﻮد‬ ‫اﻻﻣﺮ‬ ‫زﻣﺎن ﻇﻬﻮر‬ ‫ﺗﺨﺘﻠﻒ ﻣﻊ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺗﻠﻒ ﻛﺜﻴﺮ ﻣﻦ‬ ‫زﻣﺎن اﻧﻄﻤﺎس اﻵﺛﺎر و‬

‫ﻛﻠﻤﺔ ﻣﺎ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﺑﺎﻧﻔﺴﻬﻢ‬ ‫ﻳﻐﻴﺮوا‬ ‫ﺣﺘﻲ‬ ‫ﺑﻘﻮم‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻻﻳﻐﻴﺮ ﻣﺎ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻛﻠﻬﺎ ﺑﺎﻟﺠﻤﻠﺔ‬ ‫او‬ ‫ﻛﺜﻴﺮ ﻣﻨﻬﺎ‬

‫ﺷﻴﺌﺎ ﻣﻤﺎ ﺑﻬﻢ ﻏﻴﺮ‬ ‫اﻟﻘﻮم‬ ‫اﻟﻨﻔﻲ ﻓﻜﻠﻤﺎ ﻏﻴﺮ‬ ‫ﻟﻤﻜﺎن‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻧﺤﻮ اﻟﺒﺪﻟﻴﺔ‬ ‫اﻟﻌﻤﻮم‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻳﺪل‬ ‫ﻫﻨﺎ‬ ‫ادوات اﻟﻌﻤﻮم و‬

‫اﻻﺣﻜﺎم‬ ‫ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻳﺪ ﻓﺘﺨﺘﻠﻒ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻴﻦ‬ ‫ﻣﻘﺪار ادارة‬ ‫ﻟﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻮ ﺣﺎﻻ ﺟﺰﺋﻴﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﺘﺔ‬ ‫اﻟﺤﺎل‬ ‫ﻣﺎ ﺑﻬﻢ ﻣﻦ ﺣﻜﻢ ﺗﻠﻚ‬

‫ﻻﻳﻌﻠﻢ ﺣﻘﺎﻳﻖ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﺤﺎﻟﻨﺎ اﻟﺒﺘﺔ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﻧﻄﻠﺐ اﻟﺤﻜﻢ‬ ‫ان‬ ‫ﻧﺤﻦ ﻳﻨﺒﻐﻲ ﻟﻨﺎ‬ ‫اﺧﺘﻼف اﻟﺤﺎﻻت و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺣﺴﺐ‬

‫ﻟﻴﺲ ﻻﺣﺪ ﻣﻦ اﻟﻤﻜﻠﻔﻴﻦ ﻣﻌﺮﻓﺔ‬ ‫و ﻟﻐﻴﺮه و‬ ‫ﻟﺬﻟﻚ‬ ‫اﻟﻤﻮﺿﻮع‬ ‫اﻻ اﻟﺤﺠﺔ‬ ‫ﺑﻬﺬه اﻻﺣﻮال‬ ‫اﻟﻤﺘﻌﻠﻘﺔ‬ ‫ﻫﺬه اﻻﺣﻜﺎم‬

‫ﻣﺎاﺷﻬﺪﻫﻢ اﻟﻠﻪ ﺧﻠﻖ‬ ‫و اﻟﺰﻣﺎن و اﻟﻤﻜﺎن و اﻟﺤﺎﻻت و‬ ‫اﻟﻜﻴﻒ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ ﻓﺎﻧﻬﻢ ﻟﻢﻳﻌﻄﻮا اﻻﺣﺎﻃﺔ ﺑﺠﻤﻴﻊ اﻟﻜﻢ‬

‫ﻳﻌﺮﻓﻬﻢ اﻟﻠﻪ ذﻟﻚ‬ ‫ان‬ ‫ﻻ ﺧﻠﻖ اﻧﻔﺴﻬﻢ ﻓﻠﻴﺲ ﻓﻲ ﺻﻨﻌﻬﻢ ﻣﻌﺮﻓﺔ ﺷﺊ ﻣﻦ ذﻟﻚ اﻟﻲ‬ ‫اﻟﺴﻤﻮات و اﻻرض و‬

‫ﻛﺸﻒ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻘﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎﻣﻪ ﺑﺎﻟﺤﻖ ﻓﺘﺒﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺠﺘﻪ ﻋﻠﻲ اﻟﺨﻠﻖ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻮاﺳﻄﺔ ﻟﺴﺎﻧﻪ اﻟﻨﺎﻃﻖ‬

‫اﻟﺘﺒﺲ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻖ ﻣﻦ اﻟﺒﺎﻃﻞ ﻓﻲ ذﻟﻚ اﻟﻌﺼﺮ‬ ‫ﻟﻢﻳﻌﺮف‬ ‫اﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ ﻓﻲ ﻛﻞ ﻋﺼﺮ‬ ‫ﻟﺰوم‬ ‫اﻳﻀﺎ ﻋﻦ‬

‫ﺷﺨﺺ‬ ‫ﻟﺘﻜﻠﻴﻒ ﻛﻞ‬ ‫اﻟﻤﻌﺮف‬ ‫اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ اﻣﻮرﻫﻢ ﻓﻲ ذﻟﻚ اﻟﻌﺼﺮ ﻓﺎﻟﺤﺠﺔ اﻟﻘﺎﺋﻢ ﻓﻲ ﻛﻞ ﻋﺼﺮ ﻫﻮ اﻟﻤﺒﻴﻦ‬

‫ﻟﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻫﺬا اﻻﻣﺮ ﺑﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻣﻦ ﺻﻨﻊ اﻟﺨﻠﻖ‬ ‫و‬ ‫اﻧﻤﺎ ذﻟﻚ ﻋﻠﻴﻪ ﻻ ﻋﻠﻲ اﻟﺨﻠﻖ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻛﻞ ﺑﻠﺪ ﻓﻲ ﻛﻞ وﻗﺖ‬

‫ﻣﻦ ﺻﻨﻊ اﻟﻠﻪ ﻋﺰ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻤﻌﺮﻓﺔ ﻣﻦ ﺻﻨﻊ ﻣﻦ ﻫﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻓﻘﻴﻞ ﻻﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺑﺬﻛﺮ ﺑﻌﺾ‬ ‫ﻧﺘﺒﺮك‬
‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫ﻋﺮﻓﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻤﺎ ۤاﺗﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﺟﻞ اﺣﺘﺞ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﺰ‬ ‫و ﻗﺎل ان‬ ‫ﻓﻴﻪ ﺻﻨﻊ‬ ‫ﻟﻠﻌﺒﺎد‬ ‫ﻟﻴﺲ‬ ‫و‬ ‫ﺟﻞ‬ ‫و‬

‫اذا‬ ‫ﻟﻠﻪ ﻋﻠﻲ اﻟﺨﻠﻖ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻌﺮﻓﻬﻢ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻠﺨﻠﻖ ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻌﺮﻓﻬﻢ‬ ‫ان‬ ‫ﻳﻌﺮﻓﻮا ﻗﺒﻞ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻟﻠﻪ ﻋﻠﻲ ﺧﻠﻘﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬

‫ان‬ ‫ﻣﻦ ﻗﻮﻟﻨﺎ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﺮﺟﻞ اﻛﺘﺐ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫ﻻ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺷﻴﺌﺎ ﻫﻞ ﻋﻠﻴﻪ ﺷﺊ‬ ‫ﻟﻢﻳﻌﺮف‬ ‫ﺳﺌﻞ ﻋﻤﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻘﺒﻠﻮه‬ ‫ان‬ ‫ﻋﺮﻓﻬﻢ‬

‫ﻟﻪ‬ ‫ﻻﻳﺴﻌﻮن‬ ‫ﻛﻞ ﺷﺊ‬ ‫و‬ ‫ﺳﻌﺘﻬﻢ‬ ‫ﺑﺪون‬ ‫اﻻ‬ ‫ان ﻗﺎل و ﻣﺎاﻣﺮوا‬ ‫ﻋﺮﻓﻬﻢ اﻟﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻤﺎ ۤاﺗﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻳﺤﺘﺞ ﻋﻠﻲ‬

‫اداة‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻗﻴﻞ ﻟﻪ اﺻﻠﺤﻚ اﻟﻠﻪ ﻫﻞ ﺟﻌﻠﺖ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﺧﻴﺮ ﻓﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻟﻜﻦ اﻛﺜﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫ﻓﻬﻮ‬

‫و‬ ‫ﻻﻳﻜﻠﻒ اﻟﻠﻪ ﻧﻔﺴﺎ اﻻ وﺳﻌﻬﺎ‬ ‫اﻟﺒﻴﺎن‬ ‫ﻻ ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻻ ﻓﻘﻴﻞ ﻓﻬﻞ ﻛﻠﻔﻮا اﻟﻤﻌﺮﻓﺔ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﺑﻬﺎ اﻟﻤﻌﺮﻓﺔ‬ ‫ﻳﻨﺎﻟﻮن‬

‫اﻟﻌﻘﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫ﻇﻬﺮ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺘﺒﻴﻦ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﻲ ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻣﻦ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻻﻳﻜﻠﻒ اﻟﻠﻪ ﻧﻔﺴﺎ اﻻ ﻣﺎ ۤاﺗﻴﻬﺎ اﻟﺨﺒﺮ‬

‫ﻳﺠﺐ اﻟﻌﻤﻞ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﺴﻠﻒ ﻻﻧﻬﺎ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫ﻻﻳﻜﻔﻲ ﻓﻲ ذﻟﻚ‬ ‫زﻣﺎن و‬ ‫ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ ﻛﻞ‬ ‫ان اﻟﻨﺎس ﻻﻳﻌﺮﻓﻮن‬ ‫اﻟﻤﺴﺘﻨﻴﺮ‬

‫اﺣﺪ‬ ‫و ﻻﻳﻘﺪر‬ ‫ﺑﻌﻀﻪ ﺑﺒﻌﺾ‬ ‫ﻣﺨﻠﻮط‬ ‫ﻛﻞ ﺷﺨﺺ‬ ‫ﻣﻜﺎن و‬ ‫ﻛﻞ‬ ‫زﻣﺎن و‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ ﺣﻜﻢ ﻛﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﻴﻤﺔ‬ ‫ﻳﻮم‬ ‫ﺑﻬﺎ اﻟﻲ‬

‫ﻣﺮاﻗﺒﺎ ﻟﻜﻞ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻤﻪ ﺑﺤﺎﻟﻪ ﻓﻼ ﺑﺪ‬ ‫ﻟﻌﺪم‬ ‫ﺣﻜﻢ ﻧﻔﺴﻪ ﻣﻨﻬﺎ‬ ‫اﺳﺘﺨﺮاج‬ ‫ﻋﻠﻲ‬

‫ﻓﺎذا ﻋﺮف‬ ‫ﻓﻴﻨﺎ ﻟﻨﻬﺪﻳﻨﻬﻢ ﺳﺒﻠﻨﺎ‬ ‫ﺟﺎﻫﺪوا‬ ‫ذﻟﻚ ﻗﻮﻟﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺠﺎﻫﺪ ﺣﺘﻲ ﻳﻬﺪﻳﻪ اﻟﻲ ﺳﺒﻞ ﺗﻜﺎﻟﻴﻔﻪ‬

‫اﻧﻪ ﻟﻢﻳﺨﻠﻖ‬ ‫ﻓﻌﺮف‬ ‫ﻟﻢﻳﻈﻤﺄ‬ ‫ﺑﻤﺎء‬ ‫ﻣﻦ وﺛﻖ‬ ‫و‬ ‫اﻃﻤﺌﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻴﻘﻦ ﺑﻪ ﺳﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻋﺘﻘﺎد‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﻣﻦ ﻧﻔﺴﻪ‬ ‫اﻻﻧﺴﺎن‬

‫ﺑﻴﻨﻜﻢ ﻫﻮ‬ ‫اﻟﺴﻼم اﻟﺬي ﻓﺮق‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻛﻤﺎ‬ ‫ﺷﺎء‬ ‫ﻳﺮﻋﻴﻪ ﻛﻴﻒ‬ ‫راع‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻬﻤﻼ‬ ‫ﻟﻢﻳﺘﺮك‬ ‫و‬ ‫ﺳﺪي‬

‫ﺑﻴﻨﻬﺎ ﻟﺘﺴﻠﻢ‬ ‫ﻓﺎن ﺷﺎء ﻓﺮق‬ ‫اﻣﺮﻫﺎ‬ ‫ﻓﺴﺎد‬ ‫ﺑﻤﺼﻠﺤﺔ ﻏﻨﻤﻪ ﻓﻲ‬ ‫اﻋﺮف‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺧﻠﻘﻪ‬ ‫اﻟﺬي اﺳﺘﺮﻋﺎه‬ ‫راﻋﻴﻜﻢ‬

‫اﻧﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﻬﻤﻠﻴﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﻋﺪوﻫﺎ اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫و ﺧﻮف‬ ‫ﺛﻢ ﻳﺠﻤﻊ ﺑﻴﻨﻬﺎ ﻟﻴﺄﻣﻦ ﻣﻦ ﻓﺴﺎدﻫﺎ‬

‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫و‬ ‫اﻻﻋﺪاء‬ ‫اﺣﺎﻃﺖ ﺑﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻸواء‬ ‫ﻟﻮﻻ ذﻟﻚ ﻻﺻﻄﻠﻤﺘﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻧﺎﺳﻴﻦ ﻟﺬﻛﺮﻛﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻤﺮاﻋﺎﺗﻜﻢ‬

‫اﻟﺤﻤﺪ ﻟﻠﻪ اﻧﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺘﺒﻴﻦ‬ ‫اﻟﺴﺤﺎب ‪،‬‬ ‫ﺳﺘﺮﻫﺎ‬ ‫اذا‬ ‫ﺑﺎﻟﺸﻤﺲ‬ ‫ﻓﻜﺎﻻﻧﺘﻔﺎع‬ ‫ﺑﻲ ﻓﻲ ﻏﻴﺒﺘﻲ‬ ‫اﻻﻧﺘﻔﺎع‬ ‫اﻣﺎ وﺟﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬

‫اﻟﺒﺎﻃﻞ ﻓﻲ ﻛﻞ وﻗﺖ ﺑﻤﺎ ﻳﻨﺎﺳﺐ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻌﺮﻓﻨﺎ اﻟﺤﻖ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺤﻔﻆ اﻟﻠﻪ ﻟﻨﺎ ﻣﻦ ﻳﺴﺪدﻧﺎ‬ ‫ﻣﺤﻔﻮﻇﻮن‬ ‫ﺑﻌﻴﻦ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻣﺮﻋﻴﻮن‬

‫و‬ ‫ﻻﻳﻘﺼﺮ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ ﻣﻤﺎ ﻟﻨﺎ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺎﻣﻞ‬ ‫ﺑﺎﻻﺑﻼغ‬ ‫ﻻ ﺗﻌﺮﻳﻒ اﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺘﻌﺮﻳﻒ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻜﺎﻧﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫زﻣﺎﻧﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺎﻟﻨﺎ‬

‫ﻓﺮق‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻠﻐﻪ اﻟﻴﻨﺎ ﻗﻄﻌﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﺴﻠﻴﻢ ﻓﺒﻌﺪ ذﻟﻚ ﻛﻠﻤﺎ وﺻﻞ اﻟﻴﻨﺎ ﻓﻬﻮ ﻣﻤﺎ ﻫﺪاﻧﺎ اﻟﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻋﻠﻴﻨﺎ اﻻ اﻟﻄﻠﺐ‬

‫ﻳﺠﻴﺒﻮﻧﻪ ﺑﻤﺎ ﻫﻮ ﺻﻼﺣﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺴﺘﻔﺘﻴﻬﻢ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﺣﻀﻮرﻫﻢ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﺑﻴﻦ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻐﻴﺒﺔ اﻟﻤﻨﻘﻄﻌﺔ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﺑﻴﻨﻨﺎ ﻓﻲ‬

‫ﻧﺤﻦ ﻧﺴﺘﻔﺘﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺴﻤﻊ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫ﺑﻤﺮأي‬ ‫ﻧﺤﻦ‬ ‫اذ‬ ‫ﻳﺴﻤﻌﻮﻧﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻓﻲ ﺧﻠﻘﻪ ﻳﺮوﻧﻨﺎ‬ ‫ﺷﻬﺪاء‬ ‫ﻓﺎﻧﻬﻢ‬ ‫اﺑﺪا‬

‫ﻻﺗﺤﺴﺒﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻣﺤﺎﻟﺔ‬ ‫و ﻳﻬﺪون‬ ‫ﻳﻬﺪوﻧﺎ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻄﻠﺐ ﻣﻦ ﺣﻴﺚ اﻣﺮوﻧﺎ ﻓﻬﻮ ﺟﻬﺎدﻧﺎ ﻓﻲ اﻟﻠﻪ‬

‫ﻣﺎ وﺻﻞ اﻟﻴﻜﻢ‬ ‫و اﻋﻠﻤﻮا ان‬ ‫اﻃﻤﺌﻨﻮا ﺑﻬﺪاﻳﺘﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫رﺳﻠﻪ ﻓﺎﺳﻜﻨﻮا رﺣﻤﻜﻢ اﻟﻠﻪ اﻟﻲ ﻋﺪﺗﻬﻢ‬ ‫وﻋﺪه‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻣﺨﻠﻒ‬

‫اﻟﻬﺎدي‬ ‫اﻟﺬﻳﻦ ﻳﺌﺴﻮا ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻌﻤﻴﺎء‬ ‫ﻻﺗﻜﻮﻧﻮا ﻛﺎﻟﻌﺎﻣﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺮﻓﻮﻛﻢ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﺑﻌﺪ اﻟﻄﻠﺐ ﻫﻮ ﺗﻜﻠﻴﻔﻜﻢ اﻟﻘﻄﻌﻲ اﻟﺒﺘﻲ‬

‫‪.‬‬ ‫اﺻﺤﺎب اﻟﻘﺒﻮر‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻜﻔﺎر‬ ‫ﻟﻬﻢ ﻛﻤﺎ ﻳﺌﺲ‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫اﻧﻪ دﻟﻴﻞ‬ ‫اﻟﻔﺠﺎر و‬ ‫ﻟﻌﺐ‬ ‫اﻻﻋﺼﺎر و‬ ‫ﻻﺗﻈﻨﻮا اﻧﻪ ﻣﻦ ﻧﻮاﺋﺐ‬ ‫اﺧﺘﻼف اﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫ﻻﺗﺴﺘﻮﺣﺸﻮا ﻣﻦ‬ ‫ﻻﺗﻀﻄﺮﺑﻮا و‬

‫اﻟﻘﻮاﺑﻞ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻋﻠﻲ ﺣﺴﺐ‬ ‫اﺣﻜﺎم‬ ‫ﻻن‬ ‫ﻣﻦ ﻋﻨﺪ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻮﻧﻬﺎ ﻣﻦ دﻳﻦ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻋﺪم‬

‫ﻟﻬﺎ ﻓﻲ اﻧﻔﺴﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺪﻧﻴﺎ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫اﻟﺨﻠﻂ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﻮاﺑﻞ ﻗﺪ اﺧﺘﻠﻔﺖ ﺑﻤﻘﺘﻀﻲ اﻟﻠﻄﺦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺜﺎﻧﻴﺔ اﻟﻨﻔﺲ اﻻﻣﺮﻳﺔ‬

‫ﻃﺒﻴﺒﺎ ﺣﺎذﻗﺎ ﻓﻴﺼﻒ ﻻﺣﺪﻫﻢ‬ ‫ﻳﺮاﺟﻌﻮن‬ ‫اﻧﻤﺎ ﻣﺜﻠﻬﻢ ﻛﺎﻟﻤﺮﺿﻲ اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﺼﻠﺤﻬﻢ اﻻ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻔﺔ‬ ‫اﺣﻜﺎم‬

‫و‬ ‫اﻧﻤﺎ ذﻟﻚ ﺑﺴﺒﺐ ﻧﺼﺤﻪ اﻟﻤﺮﺿﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻶﺧﺮ اﻟﻴﺎﺑﺲ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻶﺧﺮ اﻟﺮﻃﺐ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﺎرد‬ ‫ﻟﻶﺧﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﺎر‬ ‫اﻟﺪواء‬

‫اﻧﻤﺎ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﺧﺘﻼف اﺳﺒﺎب اﻻﻣﺮاض و‬ ‫ﺑﻞ ﻣﻦ ﺟﻬﺔ‬ ‫ﺑﺎﻟﻤﺪاواة‬ ‫ﺟﻬﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻤﺎﻟﻪ ﻓﻲ ﻋﻠﻤﻪ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫ﺣﺬاﻗﺘﻪ ﻻ ﺑﺴﺒﺐ‬

‫ذﻛﺮت ان اﻣﻮرا‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫ﻗﺎل و‬ ‫اﻟﻜﺎﻓﻲ ﺣﻴﺚ‬ ‫اول‬ ‫اﻟﻜﻠﻴﻨﻲ ﻓﻲ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻟﻨﻌﻢ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻌﺎﻟﺠﺎﺗﻪ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫اﻟﻤﺮﺿﻲ ﺗﺴﻠﻴﻢ‬

‫ﻻﺧﺘﻼف‬ ‫اﻟﺮواﻳﺔ ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫ان اﺧﺘﻼف‬ ‫اﻧﻚ ﺗﻌﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺮواﻳﺔ ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫ﻻﺧﺘﻼف‬ ‫ﺣﻘﺎﻳﻘﻬﺎ‬ ‫ﻻﺗﻌﺮف‬ ‫ﻗﺪ اﺷﻜﻠﺖ ﻋﻠﻴﻚ‬
‫اﻟﻠﻪ اﻧﻪ ﻻﻳﺴﻊ اﺣﺪا ﺗﻤﻴﻴﺰ ﺷﺊ ﻣﻤﺎ اﺧﺘﻠﻒ اﻟﺮواﻳﺔ ﻓﻴﻪ‬ ‫ارﺷﺪك‬ ‫ﻓﺎﻋﻠﻢ ﻳﺎ اﺧﻲ‬ ‫ان ﻗﺎل‬ ‫اﺳﺒﺎﺑﻬﺎ اﻟﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻠﻬﺎ‬

‫اﻟﻲ ۤاﺧﺮ ﻛﻼﻣﻪ رﻓﻊ اﻟﻠﻪ ﻓﻲ اﻟﺨﻠﺪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﺑﺮأﻳﻪ اﻻ ﻋﻠﻲ ﻣﺎ اﻃﻠﻌﻪ اﻟﻌﺎﻟﻢ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫ﻋﻦ‬

‫اﻣﺮ ﺑﺎﻻﺧﺬ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫رﺿﻴﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﺤﺠﺔ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻋﺮض‬ ‫ﻛﺘﺎﺑﻪ‬ ‫روي ان‬ ‫اﻧﻤﺎ ﺗﺒﺮﻛﻨﺎ ﺑﻜﻼﻣﻪ ﻟﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻋﻼﻣﻪ‬

‫ﻫﺬا اﺣﺪ ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻗﻮﻟﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻔﺌﺔ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫رﺣﻤﺔ ﻣﻦ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻓﺎﺧﺘﻼف اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻓﻘﻮﻟﻪ ﻛﺎﻟﺨﺒﺮ‬

‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ۤاﻟﻪ ﺟﻤﺎﻋﺔ اﻣﺘﻲ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻧﻤﺎ اﻣﺘﻪ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻣﺘﻲ رﺣﻤﺔ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻫﺬه اﻻزﻣﺎن‬ ‫اﺧﺘﻼﻓﻬﻢ رﺣﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻔﺮﻗﺔ اﻟﻨﺎﺟﻴﺔ اﻟﻤﺮﺣﻮﻣﺔ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻓﺎﻻﻣﺔ‬ ‫و ان ﻛﺎﻧﻮا ﻋﺸﺮة ‪،‬‬ ‫اﻟﺤﻖ‬

‫ﻫﺬه‬ ‫ﻻن‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﻮاﺑﻞ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫اﺧﺒﺎرﻫﻢ ﻓﺎﻧﻬﺎ ﺑﺴﺒﺐ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫و‬ ‫اﻟﻔﺮﻗﺔ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫اﻟﺒﺘﺔ ﻓﻼﻳﺴﺘﻮﺣﺸﻨﻚ‬

‫ﻫﺪاﻳﺔ اﻟﺤﺠﺔ ﻓﻴﻮﺻﻞ ﻛﻞ ﻃﺎﻟﺐ اﻟﻲ ﻣﺎ ﻳﻨﺒﻐﻲ ﻟﻪ ﺑﻬﺎ اﻟﺒﺘﺔ‬ ‫ﻳﻮم اﻟﻘﻴﺎم و اﻳﺪي‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫اﻻﺣﻜﺎم‬ ‫ﻣﺴﺘﻨﺒﻄﺔ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬

‫ﻗﻠﺖ ﻻﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺣﺎزم ﻗﺎل‬ ‫ﺑﻦ‬ ‫ﻣﻨﺼﻮر‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ ﻋﻦ‬ ‫اﺧﺒﺎر ﻋﺪﻳﺪة‬ ‫ﻣﻦ ﻗﺒﻠﻬﻢ‬ ‫ان اﻻﺧﺘﻼف‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫و ﻳﺪل‬

‫ۤاﺧﺮ‬ ‫ﺑﺠﻮاب‬ ‫ﻓﺘﺠﻴﺒﻪ ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫ﻏﻴﺮي‬ ‫ﺛﻢ ﻳﺠﻴﺌﻚ‬ ‫ﺑﺎﻟﺠﻮاب‬ ‫ﻣﺎ ﺑﺎﻟﻲ اﺳﺄﻟﻚ ﻋﻦ اﻟﻤﺴﺌﻠﺔ ﻓﺘﺠﻴﺒﻨﻲ ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬

‫ﻟﻴﺲ ﺷﺊ اﺷﺪ ﻋﻠﻲ ﻣﻦ‬ ‫اﻧﻪ ﻗﻴﻞ ﻟﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫اﻟﺰﻳﺎدة و اﻟﻨﻘﺼﺎن و‬ ‫اﻧﺎ ﻧﺠﻴﺐ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬

‫اﻟﺴﻼم‬ ‫دﺧﻠﺖ ﻋﻠﻲ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ ﻣﻮﺳﻲ ﺑﻦ اﺷﻴﻢ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ ﻣﻦ ﻗﺒﻠﻲ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬

‫ﻣﺎ اﺟﺎﺑﻨﻲ ﺛﻢ‬ ‫ﺑﺨﻼف‬ ‫رﺟﻞ ﻓﺴﺄﻟﻪ ﻋﻨﻬﺎ ﺑﻌﻴﻨﻬﺎ ﻓﺎﺟﺎﺑﻪ‬ ‫اذ ﺟﺎءه‬ ‫ﻓﺴﺄﻟﺘﻪ ﻋﻦ ﻣﺴﺌﻠﺔ ﻓﺎﺟﺎﺑﻨﻲ ﻓﺒﻴﻨﺎ اﻧﺎ ﺟﺎﻟﺲ‬

‫ﺧﺮج‬ ‫ﻋﻈﻢ ﻋﻠﻲ ﻓﻠﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺻﺎﺣﺒﻲ ﻓﻔﺰﻋﺖ ﻣﻦ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ اﺟﺎﺑﻨﻲ‬ ‫ﺑﺨﻼف‬ ‫ۤاﺧﺮ ﻓﺴﺄﻟﻪ ﻋﻨﻬﺎ ﺑﻌﻴﻨﻬﺎ ﻓﺎﺟﺎﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎءه‬

‫واﺣﺪة‬ ‫ﻣﻦ ﺛﻠﺚ اﻗﺎوﻳﻞ ﻓﻲ ﻣﺴﺌﻠﺔ‬ ‫ﻓﺪاك‬ ‫ﻳﺎ ﺑﻦ اﺷﻴﻢ ﻛﺄﻧﻚ ﺟﺰﻋﺖ ﻗﻠﺖ ﺟﻌﻠﻨﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﻧﻈﺮ اﻟﻲ‬ ‫اﻟﻘﻮم‬

‫اﻣﺴﻚ ﺑﻐﻴﺮ‬ ‫او‬ ‫ﻫﺬا ﻋﻄﺎؤﻧﺎ ﻓﺎﻣﻨﻦ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫اﻣﺮ ﻣﻠﻜﻪ‬ ‫داود‬ ‫ﺑﻦ‬ ‫ﺳﻠﻴﻤﺎن‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫ﻓﻮض‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻳﺎ ﺑﻦ اﺷﻴﻢ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬

‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻓﺎﻧﺘﻬﻮا‬ ‫ﻣﺎ ﻧﻬﻴﻜﻢ ﻋﻨﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺨﺬوه‬ ‫اﻟﺮﺳﻮل‬ ‫ﻣﺎ ۤاﺗﻴﻜﻢ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫اﻟﻲ ﻣﺤﻤﺪ اﻣﺮ دﻳﻨﻪ‬ ‫ﻓﻮض‬ ‫و‬ ‫ﺣﺴﺎب‬

‫ﻋﻦ اﺑﻲاﻟﺤﺴﻦ‬ ‫ﻓﻼﺗﺠﺰع و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻓﻮض‬ ‫اﻟﻲ اﻻﺋﻤﺔ ﻣﻨﺎ ﻣﺎ‬ ‫ﻓﻮض‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﻲ‬ ‫ﺗﺒﺎرك و‬

‫ﺳﺌﻞ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ ﺟﻤﻌﺘﻜﻢ ﻋﻠﻲ اﻣﺮ واﺣﺪ‬ ‫و ﻗﺎل اذا ﻛﺎن‬ ‫اﺻﺤﺎﺑﻲ ﻟﻜﻢ رﺣﻤﺔ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل اﺧﺘﻼف‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻧﺎ ﻓﻌﻠﺖ ذﻟﻚ ﺑﻜﻢ ﻟﻮ اﺟﺘﻤﻌﺘﻢ ﻋﻠﻲ اﻣﺮ واﺣﺪ ﻻﺧﺬ ﺑﺮﻗﺎﺑﻜﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬

‫رﺟﻞ ۤاﺧﺮ ﻓﺴﺄﻟﻪ ﻋﻨﻬﺎ ﻓﺎﺟﺎﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎء‬ ‫ﺛﻢ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺳﺄﻟﺘﻪ ﻋﻦ ﻣﺴﺌﻠﺔ ﻓﺎﺟﺎﺑﻨﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲﺟﻌﻔﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫زرارة‬

‫ﻗﻠﺖ ﻳﺎ ﺑﻦ‬ ‫ﺧﺮج اﻟﺮﺟﻼن‬ ‫ﺻﺎﺣﺒﻲ ﻓﻠﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ اﺟﺎﺑﻨﻲ‬ ‫ﺑﺨﻼف‬ ‫رﺟﻞ ۤاﺧﺮ ﻓﺎﺟﺎﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎء‬ ‫ﻣﺎ اﺟﺎﺑﻨﻲ ﺛﻢ‬ ‫ﺑﺨﻼف‬

‫ﻣﺎ اﺟﺒﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺨﻼف‬ ‫ﻓﺎﺟﺒﺖ ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ‬ ‫ﻳﺴﺄﻻن‬ ‫ﻣﻦ ﺷﻴﻌﺘﻚ ﻗﺪﻣﺎ‬ ‫اﻟﻌﺮاق‬ ‫ﻣﻦ اﻫﻞ‬ ‫رﺟﻼن‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬

‫اﻟﻨﺎس و ﻟﻜﺎن‬ ‫ﻟﻮ اﺟﺘﻤﻌﺘﻢ ﻋﻠﻲ اﻣﺮ واﺣﺪ ﻟﻘﺼﺪﻛﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻫﺬا ﺧﻴﺮ ﻟﻨﺎ‬ ‫زرارة ان‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫ﻗﺎل ﻓﻘﺎل‬ ‫اﻵﺧﺮ‬

‫اﻟﻨﺎر‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫او‬ ‫ﺷﻴﻌﺘﻜﻢ ﻟﻮ ﺣﻤﻠﺘﻤﻮﻫﻢ ﻋﻠﻲ اﻻﺳﻨﺔ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻓﻘﻠﺖ ﻻﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺑﻘﺎﺋﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻗﻞ ﻟﺒﻘﺎﺋﻨﺎ‬

‫ﺟﻮاب‬ ‫ﻓﺎﺟﺎﺑﻨﻲ ﺑﻤﺜﻞ‬ ‫ﻣﺮات‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ ﺛﻠﺚ‬ ‫ﻓﺎﻋﺪت‬ ‫ﻓﺴﻜﺖ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻣﻦ ﻋﻨﺪﻛﻢ ﻣﺨﺘﻠﻔﻴﻦ‬ ‫ﻳﺨﺮﺟﻮن‬ ‫ﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻤﻀﻮا‬

‫ﻳﺎ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫اﻟﺸﻴﻌﺔ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ﻓﺎﺟﺮﻳﺖ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻛﻨﺖ ﻋﻨﺪ اﺑﻲﺟﻌﻔﺮ اﻟﺜﺎﻧﻲ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺳﻨﺎن‬ ‫ﻋﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ‬ ‫و‬ ‫اﺑﻴﻪ‬

‫ﻓﺎﻃﻤﺔ ﻓﻤﻜﺜﻮا اﻟﻒ دﻫﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﺎ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪا و‬ ‫ﺑﻮﺣﺪاﻧﻴﺘﻪ ﺛﻢ ﺧﻠﻖ‬ ‫ﻟﻢﻳﺰل ﻣﻨﻔﺮدا‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﻲ‬ ‫ﺗﺒﺎرك و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ‬

‫ﻣﺎ‬ ‫ﻳﺤﻠﻮن‬ ‫اﻣﻮرﻫﺎ اﻟﻴﻬﻢ ﻓﻬﻢ‬ ‫ﻓﻮض‬ ‫و‬ ‫ﻃﺎﻋﺘﻬﻢ ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫اﺟﺮي‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﺷﻬﺪﻫﻢ ﺧﻠﻘﻬﺎ‬ ‫اﻻﺷﻴﺎء‬ ‫ﺛﻢ ﺧﻠﻖ ﺟﻤﻴﻊ‬

‫اﻟﺪﻳﺎﻧﺔ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻳﺎ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺛﻢ‬ ‫ﺗﺒﺎرك و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ان ﻳﺸﺎء‬ ‫اﻻ‬ ‫ﻳﺸﺎؤن و ﻟﻦﻳﺸﺎؤا‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﻳﺸﺎؤن و ﻳﺤﺮﻣﻮن‬

‫ﻓﻲ رﺳﺎﻟﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﻟﺰﻣﻬﺎ ﻟﺤﻖ ﺧﺬﻫﺎ اﻟﻴﻚ ﻳﺎ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﺗﺨﻠﻒ ﻋﻨﻬﺎ ﻣﺤﻖ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺮق‬ ‫اﻟﺘﻲ ﻣﻦ ﺗﻘﺪﻣﻬﺎ‬

‫و‬ ‫ﻧﻘﺼﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻌﻴﺒﻚ‬ ‫اﻣﺮك‬ ‫ﻟﻴﺤﻤﺪوا‬ ‫اﻋﻴﺒﻚ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﺎﺣﺒﺒﺖ‬ ‫زرارة‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫و‬ ‫اﻣﺮﺗﻚ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫اﺑﻲ‬ ‫اﻟﺬي اﻣﺮك‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﺻﺪرك‬ ‫ﻓﻼﻳﻀﻴﻘﻦ‬ ‫ان ﻗﺎل‬ ‫ﺑﺬﻟﻚ ﻣﻨﺎ داﻓﻊ ﺷﺮﻫﻢ ﻋﻨﻚ اﻟﻲ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬

‫وﺳﻌﻜﻢ اﻻﺧﺬ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﺑﺎﻣﺮ وﺳﻌﻨﺎ‬ ‫ﻣﺎاﻣﺮﻧﺎك و ﻻاﻣﺮﻧﺎه‬ ‫ﺑﻪ ﻓﻼ واﻟﻠﻪ‬ ‫ﺑﺨﻼف اﻟﺬي اﻣﺮﻧﺎك‬ ‫اﺑﻮﺑﺼﻴﺮ‬ ‫اﺗﺎك‬

‫ﻓﺮدوا‬ ‫اﻣﺮﻧﺎﻛﻢ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫اﻟﺤﻖ ﻓﻲ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻨﺎ ﻟﻌﻠﻤﺘﻢ‬ ‫اذن‬ ‫ﻟﻮ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻮاﻓﻖ اﻟﺤﻖ‬ ‫و ﻣﻌﺎن‬ ‫ﻟﻜﻞ ذﻟﻚ ﻋﻨﺪﻧﺎ ﺗﺼﺎرﻳﻒ‬ ‫و‬
‫اﻟﺬي اﺳﺘﺮﻋﺎه‬ ‫ﺑﻴﻨﻜﻢ ﻓﻬﻮ راﻋﻴﻜﻢ‬ ‫و اﻟﺬي ﻓﺮق‬ ‫ارﺿﻮا ﺑﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻻﺣﻜﺎﻣﻨﺎ‬ ‫و اﺻﺒﺮوا‬ ‫ﺳﻠﻤﻮا ﻟﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻨﺎ اﻻﻣﺮ‬

‫ﺑﻴﻨﻬﺎ ﻟﺘﺴﻠﻢ ﺛﻢ ﻳﺠﻤﻊ ﺑﻴﻨﻬﺎ ﻟﻴﺄﻣﻦ ﻣﻦ‬ ‫ﻓﺎن ﺷﺎء ﻓﺮق‬ ‫اﻣﺮﻫﺎ‬ ‫ﻓﺴﺎد‬ ‫ﺑﻤﺼﻠﺤﺔ ﻏﻨﻤﻪ ﻓﻲ‬ ‫اﻋﺮف‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺧﻠﻘﻪ‬

‫ﻓﺎﺟﺐ ﻳﺮﺣﻤﻚ اﻟﻠﻪ ﻣﻦ ﺣﻴﺚ ﺗﺪﻋﻲ اﻟﻲ ﺣﻴﺚ ﺗﺮﻋﻲ ﺣﺘﻲ ﻳﺄﺗﻲ ﻣﻦ‬ ‫ان ﻗﺎل‬ ‫ﻋﺪوﻫﺎ اﻟﻲ‬ ‫و ﺧﻮف‬ ‫ﻓﺴﺎدﻫﺎ‬

‫اﻟﻌﺼﺮ‬ ‫ﻳﺼﻠﻮن‬ ‫ﺑﻌﺾ اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻧﻪ رﺑﻤﺎ دﺧﻠﺖ اﻟﻤﺴﺠﺪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﺳﺌﻞ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺴﺘﺄﻧﻒ ﺑﻜﻢ اﻟﺪﻳﻦ اﺳﺘﻴﻨﺎﻓﺎ‬

‫ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﺧﺬ ﺑﺮﻗﺎﺑﻬﻢ‬ ‫ﻟﻌﺮﻓﻮا‬ ‫ﻋﻠﻲ وﻗﺖ واﺣﺪ‬ ‫ﺻﻠﻮا‬ ‫ﻟﻮ‬ ‫ﺑﻬﺬا‬ ‫اﻧﺎ اﻣﺮﺗﻬﻢ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﺑﻌﻀﻬﻢ ﻳﺼﻠﻲ اﻟﻈﻬﺮ‬ ‫و‬

‫اﻧﺖ اﻋﻠﻢ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﻟﻮ اﻓﺘﻴﻨﺎ رﺟﻼ ﻣﻤﻦ ﻳﺘﻮﻟﻴﻨﺎ ﺑﺸﺊ ﻣﻦ اﻟﺘﻘﻴﺔ‬ ‫ﺗﻘﻮل‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫زﻳﺎد‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻧﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﺑﻲﺟﻌﻔﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﺗﺮﻛﻪ واﻟﻠﻪ اﺛﻢ‬ ‫و ان‬ ‫اﺧﺬ اوﺟﺮ‬ ‫اﺧﺮي ان‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﺟﺮا و‬ ‫اﻋﻈﻢ‬ ‫و‬ ‫اﺧﺬ ﺑﻪ ﻓﻬﻮ ﺧﻴﺮ ﻟﻪ‬ ‫ﻓﺪاك ﻗﺎل ان‬ ‫ﺟﻌﻠﺖ‬

‫ﻣﺎ‬ ‫ﺧﻼف‬ ‫ﺳﻤﻊ ﻣﻨﺎ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻻ ﺣﻘﺎ ﻓﻠﻴﻜﺘﻒ ﺑﻤﺎ ﻳﻌﻠﻢ ﻣﻨﺎ‬ ‫ﻻﻧﻘﻮل‬ ‫ﻣﻦ اﻣﺮﻧﺎ اﻧﺎ‬ ‫ﻋﺮف‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬

‫و‬ ‫ﻣﻦ ﻗﺒﻠﻬﻢ‬ ‫اﻻﺧﺘﻼف‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﻲ ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻣﻦ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫اﺧﺘﻴﺎر‬ ‫و‬ ‫دﻓﺎع‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫ان‬ ‫ﻳﻌﻠﻢ ﻓﻠﻴﻌﻠﻢ‬

‫و‬ ‫ﻓﺎرﺗﻔﻊ ﻋﻦ اﻟﺸﻴﻌﻲ اﻟﻤﺴﻠﻢ اﻟﻮﺣﺸﺔ‬ ‫اﻻرض‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻤﻮات‬ ‫ﺧﻠﻖ‬ ‫ﺷﻬﺪاء‬ ‫ﻣﻌﺼﻮﻣﻮن‬ ‫ﻫﻢ ﺣﺠﺞ‬ ‫و‬ ‫ﺟﻬﺘﻬﻢ‬

‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ﻻﻳﺠﺐ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻠﻞ‬ ‫ﻻﺧﺘﻼف اﻻﺳﺒﺎب و‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫و اﻻﻋﺘﻘﺎد ﺑﺎن‬ ‫ﻳﺠﺐ اﻟﺘﺴﻠﻴﻢ ﻻﻣﺮﻫﻢ‬ ‫اﻻﺿﻄﺮاب و‬

‫ﻋﻠﻮم‬ ‫ﻟﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺧﺘﻼف‬ ‫ﻣﻘﺘﻀﻴﺎت‬ ‫ﻣﻄﺎﺑﻘﺔ اﻟﻌﺎﻣﺔ اﺣﺪ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﻌﺎﻣﺔ‬ ‫ﻻﻗﻮال‬ ‫ﺑﻌﻀﻬﺎ ﻣﻄﺎﺑﻘﺎ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ان‬ ‫اﺧﺒﺎرﻫﻢ‬

‫ﻫﻢ اﻋﻠﻢ ﺑﺠﻬﺎﺗﻬﺎ ﺑﻞ ﻻﻳﻌﻠﻢ ﺟﻤﻴﻌﻬﺎ ﻏﻴﺮﻫﻢ ﻓﻜﻴﻒ ﻳﻤﻜﻦ ﻻﺣﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺪ ﺧﻔﻴﺖ ﻋﻦ اﻟﺮﻋﻴﺔ‬ ‫اﻟﻤﻘﺘﻀﻴﺎت‬ ‫ﺑﺴﺎﻳﺮ‬

‫اﻟﻘﺎﻋﺪة‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫و‬ ‫ﺗﻌﻠﻢ ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫وﺿﻊ ﻛﻞ ﺧﺒﺮ ﻣﺤﻠﻪ اﻻ ﻣﻦ اﺧﺬ ﻋﻨﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ﻟﺮﻓﻊ‬ ‫اﻟﺘﺼﺪي‬

‫ﺗﺒﻴﻦ ﻣﻤﺎ ذﻛﺮﻧﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻣﺮه ان ﺷﺎء‬ ‫اﻟﻴﻬﻢ‬ ‫و اﻟﺮاد‬ ‫ﺷﺮﻳﻔﺔ ﺗﺴﻜﻦ ﺑﻬﺎ ﻧﻔﺲ اﻟﻤﺆﻣﻦ اﻟﻤﺴﻠﻢ ﻻﻣﺮﻫﻢ‬ ‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫اﻟﺘﻘﻴﺔ ﻋﻦ اﻟﻌﺎﻣﺔ اﻟﻄﺎﻏﻴﻦ ﺑﻞ‬ ‫او‬ ‫ﺗﺤﺮﻳﻒ اﻟﻤﺤﺮﻓﻴﻦ‬ ‫او‬ ‫اﻟﺪاﺳﻴﻦ‬ ‫دس‬ ‫ﻣﻦ اﺟﻞ‬ ‫ﻫﺬا اﻻﺧﺘﻼف‬ ‫اﻧﻪ ﻟﻴﺲ ﺟﻞ‬

‫ﻣﻮﻗﻒ‬ ‫اﻟﻮﻗﻮف‬ ‫ﻳﺠﺐ ﻓﻲ اﻟﻌﻤﻞ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫ﻻﻳﻌﻠﻤﻬﺎ ﺑﺠﻤﻴﻌﻬﺎ اﻻ ﻫﻢ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﻋﺪﻳﺪة‬ ‫ﻋﻠﻞ‬ ‫اﺳﺒﺎب و‬ ‫ﻫﻮ ﻻﺟﻞ‬

‫اذ‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ‬ ‫اﻻﺣﻜﺎم‬ ‫ﻻﺳﺘﻨﺒﺎط‬ ‫اﺣﺪ ﻋﻠﻲ وﺿﻊ ﻗﻮاﻋﺪ‬ ‫ﻻﻳﻘﺪر‬ ‫و‬ ‫ﺗﻌﻠﻴﻤﻬﻢ ﻛﻴﻔﻴﺔ اﻻﺧﺬ ﺑﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻬﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻣﺮﻫﻢ‬

‫و‬ ‫ﻳﻨﻬﻲ ﻋﻦ واﺣﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻫﻮﻳﻪ ﺛﻢ ﻳﺄﻣﺮ ﺑﻮاﺣﺪ‬ ‫و‬ ‫اﺧﺘﻼﻓﻬﺎ ﻓﻠﺮﺑﻤﺎ ﻳﺮﺟﺢ ﺧﺒﺮا ﻋﻠﻲ ﺧﺒﺮ ﺑﺮأﻳﻪ‬ ‫وﺟﻮه‬ ‫ﻻﻳﻌﻠﻢ‬

‫ﻟﻢﺗﺴﻤﻌﻮه‬ ‫ﺗﻘﻮﻟﻮا ﺑﺸﺊ ﻣﺎ‬ ‫ان‬ ‫اﻣﺎ اﻧﻪ ﺷﺮ ﻋﻠﻴﻜﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻗﺪ ﻗﺎﻟﻮا ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻴﺲ ذﻟﻚ ﻋﻠﻲ وﺟﻪ ارادﺗﻬﻢ‬

‫ﺑﺘﺮك‬ ‫اﻫﻤﻠﻮا اﻧﻔﺴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻧﻤﺎ ﺑﻌﺾ اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ ﻧﻈﺮ اﻟﻲ ﻛﺘﺐ اﻟﻌﺎﻣﺔ اﻟﺬﻳﻦ اﻟﻘﻲ ﺣﺒﻠﻬﻢ ﻋﻠﻲ ﻋﺎﺗﻘﻬﻢ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﻣﻨﺎ‬

‫ﻏﻔﻠﺔ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻓﺎﺧﺬ ﺑﻬﺎ ﺟﻬﻼ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﺧﺘﻼف اﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﺮاﻋﻲ ﻓﻮﺿﻌﻮا ﻗﻮاﻋﺪ ﺑﺮأﻳﻬﻢ ﻓﻲ رﻓﻊ‬

‫ﻫﺎد‬ ‫داع‬ ‫ﻓﻲ دﻳﻦ ﻣﻦ ﻟﻪ ﺣﺠﺔ‬ ‫ﺣﺎﻓﻆ ﻣﻦ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻻﺗﺘﻤﺸﻲ‬ ‫ﻫﺎد‬ ‫داع‬ ‫ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﻦ ﻟﻴﺲ ﻟﻪ ﺣﺠﺔ‬ ‫ان‬

‫ﻟﻚ‬ ‫اذا ﻛﺎن‬ ‫اﻟﻜﺎﻓﺮﻳﻦ ﻻ ﻣﻮﻟﻲ ﻟﻬﻢ ﻓﺎﻧﺖ‬ ‫ۤاﻣﻨﻮا و ان‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻣﻮﻟﻲ اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫ﺑﺎن‬ ‫ﺣﺎﻓﻆ ﻣﻦ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ذﻟﻚ‬

‫ﺗﺸﺎء‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﻓﺎﻧﺖ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻴﻦ ﻳﺪﻳﻪ‬ ‫ﻻﻣﺮه و ﻻﺗﻘﺪم‬ ‫ﻣﺎﻟﻚ ﻣﻦ ﻧﻔﺴﻚ ﻓﺴﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺪﻳﻨﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﻫﻮ اوﻟﻲ ﺑﻚ‬

‫‪.‬‬ ‫ﻣﻮات اﻟﻨﻔﻮس‬ ‫ﻛﻠﻴﺔ ﺗﺤﻴﻲ ﺑﻬﺎ‬ ‫ﻗﺎﻋﺪة‬ ‫ﺧﺬﻫﺎ‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫ﺷﻴﺌﺎ اﻻ‬ ‫و ﻻﻳﻌﺮﻓﻮن‬ ‫ﺷﻴﺌﺎ اﻻ ﻣﺎ ﻋﻠﻤﻬﻢ‬ ‫ﻻﻳﻌﻠﻤﻮن‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ اﻧﻬﻢ‬ ‫و ﻋﺮف‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻟﻤﺎ ﺧﻠﻖ اﻟﺨﻠﻖ‬ ‫ان‬ ‫اﻋﻠﻢ‬

‫و‬ ‫اﻟﺸﻬﻮات‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺎدات‬ ‫اﻛﺜﺮﻫﻢ ﻓﻲ ﻗﻴﺪ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺪارك‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻘﻮل‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻔﻮا‬ ‫ﻋﻠﻢ ﻣﻨﻬﻢ اﻧﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ۤاﺗﻴﻬﻢ‬

‫ﻗﺪ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫و‬ ‫اﻟﻔﺴﺎد‬ ‫و‬ ‫اﻟﺼﻼح‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻣﻌﺮﻓﺔ اﻟﺤﻘﺎﻳﻖ‬ ‫ﻻﻳﻘﺪر‬ ‫اﻟﻌﻘﻞ ﻣﻊ ذﻟﻚ ﻛﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﻮاﻣﻴﺲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻄﺒﺎﻳﻊ‬

‫ﻟﺌﻼﻳﻜﻮن‬ ‫ﻣﻨﺬرﻳﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺒﺸﺮﻳﻦ‬ ‫اﻧﺒﻴﺎء‬ ‫ﺑﻌﺚ اﻟﻴﻬﻢ‬ ‫ﻣﺴﻲء‬ ‫ﻛﻞ‬ ‫ﻫﻼك‬ ‫و‬ ‫ﻛﻞ ﻣﺤﺴﻦ‬ ‫ﺑﻨﺠﺎة‬ ‫ﺣﻜﻢ ﻓﻲ ﺣﻜﻤﺘﻪ‬

‫ﻳﻘﻮﻟﻮا ﻟﻮﻻارﺳﻠﺖ اﻟﻴﻨﺎ رﺳﻮﻻ ﻓﻨﺘﺒﻊ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﺣﺠﺔ ﺑﻌﺪ اﻟﺮﺳﻞ ﻓﻴﻘﻮﻟﻮا اﻧﺎ ﻛﻨﺎ ﻋﻦ ﻫﺬا ﻏﺎﻓﻠﻴﻦ‬ ‫ﻟﻠﻨﺎس‬

‫و‬ ‫اﻻﻧﺒﻴﺎء‬ ‫ﻟﻤﺎﺑﻌﺚ‬ ‫اﻟﻔﺴﺎد‬ ‫و‬ ‫اﻟﺼﻼح‬ ‫ﻋﻘﻮﻟﻬﻢ ﻛﺎﻓﻴﺔ ﻓﻲ ﻣﻌﺮﻓﺔ‬ ‫ان‬ ‫ﻣﻦ اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻓﻠﻮ ﻋﻠﻢ‬ ‫ﻧﻜﻮن‬ ‫و‬ ‫ۤاﻳﺎﺗﻚ‬

‫ﻗﺎل‬ ‫ﻣﺎ ﺗﻔﻬﻤﻬﺎ ﻛﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎراﺋﻬﺎ‬

‫ۤ‬ ‫ﻋﺪم رﺿﺎه ﺑﺎﺳﺘﺒﺪاد اﻟﻌﻘﻮل‬ ‫دﻟﻴﻞ ﻋﻠﻲ‬ ‫ادل‬ ‫اﻟﺮﺳﻞ‬ ‫ﻓﺎرﺳﺎل‬ ‫ﻟﻤﺎارﺳﻞ اﻟﺮﺳﻞ‬

‫ارﺗﻴﺎءﻫﻢ ﻓﻴﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ رﺿﻲ ﻣﻨﻬﻢ اﺟﺘﻬﺎدﻫﻢ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻟﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ رﺳﺎﻟﺘﻪ اﻟﻲ اﺻﺤﺎﺑﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫رﺿﻲ اﻟﻠﻪ ﻏﻴﺮ‬ ‫ان‬ ‫اﻧﻤﺎ اﺳﺘﺪﻟﻠﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻻ زاﺟﺮا ﻋﻦ وﺻﻔﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ادﻋﻮا ﻣﻦ ذﻟﻚ ﻟﻢﻳﺒﻌﺚ اﻟﻴﻬﻢ ﻓﺎﺻﻼ ﻟﻤﺎ ﺑﻴﻨﻬﻢ‬

‫ﻓﺒﻌﺪ ﻣﺎ ﺑﻌﺚ‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫اﻟﻤﻔﺴﺪة‬ ‫اﻟﻤﺸﻜﻠﺔ‬ ‫اﻻﻣﻮر‬ ‫اﻟﺘﺤﺬﻳﺮ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﻴﻤﺔ اﻟﺼﺤﻴﺤﺔ‬ ‫ﺑﺎﻻﻣﻮر‬ ‫ذﻟﻚ ﺑﺒﻌﺜﻪ اﻟﺮﺳﻞ‬

‫اﻟﻴﻬﻢ ﻓﻲ ﻛﻞ‬ ‫اﻟﺮد‬ ‫ﻳﺠﺐ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺒﻴﺮﻫﺎ‬ ‫اﻻﻣﻮر و‬ ‫اﻟﻴﻬﻢ ﻓﻲ ﺻﻐﻴﺮ‬ ‫اﻟﺮد‬ ‫وﺟﺐ‬ ‫اﻻﻧﺒﻴﺎء ﺑﺎﻟﺒﻴﻨﺎت اﻟﻮاﺿﺤﺎت‬ ‫اﻟﻠﻪ‬

‫اﻟﻴﻬﻢ ﻓﻲ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫اﻟﺮﺟﻮع‬ ‫ﻧﺤﻦ رﻋﺎﻳﺎﻫﻢ ﻳﺠﺐ ﻋﻠﻴﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﻘﻊ ﻓﺎﻧﻬﻢ اﻟﺴﻼﻃﻴﻦ‬ ‫او‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻻﺧﺘﻼف‬ ‫ﺷﺊ وﻗﻊ‬

‫اوﻟﻲ اﻻﻣﺮ‬ ‫و اﻃﻴﻌﻮا اﻟﺮﺳﻮل و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻃﻴﻌﻮا‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫و‬ ‫ﺗﻄﺎﺑﻘﺖ‬ ‫او‬ ‫ﺗﺨﺎﻟﻔﺖ ۤاراؤﻧﺎ‬ ‫ﺳﻮاء‬ ‫اﻣﻮرﻧﺎ‬

‫ﻻﺗﻌﻠﻤﻮن و ﻗﺎل‬ ‫ﻛﻨﺘﻢ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﺎﺳﺌﻠﻮا اﻫﻞ اﻟﺬﻛﺮ‬ ‫و اﻟﺮﺳﻮل و ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻓﺮدوه‬ ‫ﺗﻨﺎزﻋﺘﻢ ﻓﻲ ﺷﺊ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻣﻨﻜﻢ‬

‫ﻓﺎﻧﺘﻬﻮا و ﻗﺎل‬ ‫ﻣﺎ ﻧﻬﻴﻜﻢ ﻋﻨﻪ‬ ‫اﻟﺮﺳﻮل ﻓﺨﺬوه و‬ ‫ﻣﺎ ۤاﺗﻴﻜﻢ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫ﻣﺎ اﺧﺘﻠﻔﺘﻢ ﻓﻴﻪ ﻣﻦ ﺷﺊ ﻓﺤﻜﻤﻪ اﻟﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫و‬

‫ﻛﺜﻴﺮ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ اﻣﺮﻫﻢ‬ ‫اﻟﺨﻴﺮة‬ ‫ﻟﻬﻢ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ان‬ ‫اﻣﺮا‬ ‫رﺳﻮﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻀﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫اذا‬ ‫ﻻ ﻣﺆﻣﻨﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻤﺆﻣﻦ‬ ‫ﻣﺎﻛﺎن‬ ‫و‬

‫و‬ ‫ﺑﻴﻨﻬﻢ ﺑﺎﻟﻘﺴﻂ‬ ‫ﻗﺎﻣﻮا‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻓﺒﻌﺚ اﻟﺮﺳﻞ اﻟﻲ‬ ‫ﻣﻌﻠﻮم‬ ‫ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ ﻛﻤﺎ ﻫﻮ‬ ‫ﺗﺪل‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫و‬ ‫اﻵﻳﺎت‬

‫اﻟﻴﻬﻢ‬ ‫ﻳﺮﺟﻌﻮن‬ ‫ﻛﺎﻟﻤﻘﻠﺪﻳﻦ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻛﺎﻧﺖ‬ ‫ﻫﺬه اﻻﻋﺼﺎر و‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻛﺎﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا ﻓﻲ ﻋﺼﺮﻫﻢ‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﺪل و‬ ‫اﻧﺬروﻫﻢ‬

‫اﻟﻘﺎﺋﻤﻴﻦ ﻣﻘﺎﻣﻬﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻟﻤﻌﺼﻮﻣﻴﻦ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻻوﺻﻴﺎء‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ ﻓﻲ ﻋﺼﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺒﻴﺮﻫﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻣﻮر‬ ‫ﻓﻲ ﺻﻐﻴﺮ‬

‫اﻟﺬي‬ ‫اﻳﻦ اﻟﺘﻘﻠﻴﺪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻧﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺮﺿﺎ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫روي‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اوﻟﺌﻚ اﻟﺮﺳﻞ‬ ‫ﻳﺠﺮي‬ ‫ﻓﻴﻬﻢ ﻣﺎ‬ ‫اﻟﺠﺎري‬

‫و‬ ‫ﻋﺎﻟﻢ‬ ‫اﺻﻨﺎف‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺛﻠﺜﺔ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻳﻐﺪوا‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﺑﺎﺟﻌﻔﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺟﻌﻔﺮا‬ ‫ﺗﻘﻠﺪون‬ ‫ﻛﻨﺘﻢ‬

‫ﻓﻜﺎن‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﻲ ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻣﻦ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻏﺜﺎء‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺘﻌﻠﻤﻮن‬ ‫ﺷﻴﻌﺘﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫ﻓﻨﺤﻦ‬ ‫ﻏﺜﺎء‬ ‫و‬ ‫ﻣﺘﻌﻠﻢ‬

‫ﻳﺠﻴﺒﻮﻧﻬﻢ ﺑﻠﺴﺎﻧﻬﻢ ﻛﻤﺎ ﻳﺠﻴﺐ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺴﺄﻟﻮﻧﻬﻢ ﻋﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ دﻳﻨﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ‬ ‫ﻳﺄﺧﺬون‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻬﻢ‬ ‫ﻳﺨﺘﻠﻔﻮن‬ ‫اﻟﻨﺎس‬

‫و ﻋﺪم‬ ‫ﻓﻬﻤﻪ‬ ‫و ﻣﻘﺪار‬ ‫ﻛﻞ اﺣﺪ‬ ‫ﺑﻤﺰاج‬ ‫اﺷﺪ ﻟﻌﻠﻤﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻌﺮﻓﻮﻧﻪ ﺑﻞ اﺷﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻔﻬﻤﻮﻧﻪ‬ ‫ﺑﻠﺴﺎن‬ ‫ﻣﻘﻠﺪﻳﻬﻢ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬

‫ﺑﻤﺎ ﻻﻳﻌﺮﻓﻪ ﻻﻧﻬﻢ ﻛﺎﻧﻮا ﻣﺄﻣﻮرﻳﻦ ﻣﻦ ﻋﻨﺪ‬ ‫اﻟﻤﺮﺗﺎد‬ ‫ﻳﺠﻴﺒﻮا اﻟﺴﺎﺋﻞ‬ ‫ان‬ ‫ﻳﺴﺘﺤﻴﻞ‬ ‫و ﻛﺎن‬ ‫ﺑﺬﻟﻚ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫ﻋﻠﻢ‬

‫ﺑﻤﺎ ﻻﻳﻌﺮﻓﻪ اﻟﺴﺎﺋﻞ اﻟﻤﻨﻘﻄﻊ‬ ‫ﻳﺠﻴﺒﻮا‬ ‫ان‬ ‫ﻳﻤﻜﻦ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻻﺟﻠﻪ ﻓﻜﻴﻒ‬ ‫ﻧﺰﻟﻮا‬ ‫و‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻌﺜﻮا‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﺑﺎﺑﻼغ‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬

‫ﻳﺴﺄﻟﻮﻧﻬﻢ ﻋﻦ ﻣﺸﻜﻼﺗﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻋﺮاﺑﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﻮادي‬ ‫ﻳﺄﺗﻴﻬﻢ اﻫﻞ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﺑﻞ‬ ‫ﻻﻳﻮﻗﻨﻮن‬ ‫اﻟﻴﻬﻢ ذﻟﻚ ﻇﻦ اﻟﺬﻳﻦ‬

‫رﺳﻮل‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻤﺤﺎﺳﻦ‬ ‫روي‬ ‫ﺷﺄﻧﻬﻢ ذﻟﻚ ﻛﻤﺎ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﺪﻋﻮة‬ ‫ﻳﺒﻠﻐﻮن‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ ﻣﺒﻬﻤﻬﻢ‬ ‫ﻓﻴﻜﺸﻔﻮن‬

‫اﻧﺰﻟﻨﺎ اﻟﻴﻚ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﻲ‬ ‫‪ ،‬و ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻘﻮﻟﻬﻢ‬ ‫ﻗﺪر‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻧﻜﻠﻢ‬ ‫اﻻﻧﺒﻴﺎء‬ ‫ۤاﻟﻪ اﻧﺎ ﻣﻌﺎﺷﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻗﺪر‬ ‫ﻛﻼﻣﻬﻢ ﻓﻲ اﺟﻮﺑﺔ اﻟﻤﺴﺎﺋﻞ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﺒﻼغ ﻓﻜﺎن‬ ‫ﻋﻠﻴﻚ اﻻ‬ ‫ان‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻬﻢ‬ ‫ﻧﺰل‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﻟﻠﻨﺎس‬ ‫اﻟﺬﻛﺮ ﻟﺘﺒﻴﻦ‬

‫ﺑﺎﻳﻬﺎ‬ ‫ﻳﺄﺧﺬون‬ ‫اﻟﺒﺎﻃﻦ‬ ‫و‬ ‫وﺟﻮﻫﺎ اﺧﺮ ﻣﻦ اﻟﺘﺄوﻳﻞ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻣﺎ ﻳﻔﻬﻤﻪ‬ ‫وراء‬ ‫ﻟﻜﻼﻣﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻋﻘﻮل‬

‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻫﻮ ﻣﺮادﻫﻢ ﻣﻨﻪ ﻓﻲ اﻟﻈﺎﻫﺮ‬ ‫اﻟﻌﻘﻮل اﻟﻈﺎﻫﺮة و‬ ‫ﻟﻜﻼﻣﻬﻢ وﺟﻪ ﻳﻮاﻓﻖ‬ ‫و ان ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻟﻜﻦ ﻻ ﺑﺪ‬ ‫ﺷﺎؤا و‬

‫اﺑﻨﺎﺋﻬﻢ‬ ‫ﻳﻌﺮف اﻵﺑﺎء‬ ‫اﻟﺘﻜﺮﻳﺮ ﻛﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫رﻋﻴﺘﻬﻢ ﺑﺎﻟﺘﺮدﻳﺪ‬ ‫ﻳﻌﺮﻓﻮن‬ ‫ﺑﻬﻢ‬ ‫اﺻﻄﻼح ﺧﺎص‬ ‫ﻓﻲ ﺧﻄﺎﺑﺎﺗﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫ﻛﺎن‬

‫و ﻫﺬا‬ ‫ﺗﺼﻴﺮ ﻋﻨﺪﻫﻢ واﺿﺤﺔ‬ ‫اﻻﺻﻄﻼﺣﺎت و‬ ‫ﺣﺘﻲ ﻳﺘﻌﻠﻤﻮا ﺗﻠﻚ‬ ‫و اﻻﺷﺎرات‬ ‫اﻟﻘﺮاﺋﻦ‬ ‫اﻟﻠﻐﺎت ﺑﺎﻟﺘﺮدﻳﺪات و‬

‫ﻻﻳﻨﻄﻘﻮن‬ ‫ﺧﺎﺻﺔ ﻻﻧﻬﻢ‬ ‫اﺻﻄﻼﺣﺎت‬ ‫ﻟﻬﻢ‬ ‫ان‬ ‫ﻻ ﺷﻚ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻨﺴﺒﺔ اﻟﻲ ﺗﻼﻣﺬﺗﻪ‬ ‫اﺻﻄﻼح‬ ‫و‬ ‫ﻓﻦ‬ ‫ذي‬ ‫ﻛﻞ‬ ‫ﺷﺄن‬

‫و‬ ‫اﻟﻘﺮۤان‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻻﺻﻄﻼﺣﺎت‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻤﻬﻢ ﺗﻠﻚ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﺧﺎص‬ ‫ﺑﻮﺣﻲ‬ ‫ﻳﻨﻄﻘﻮن‬ ‫اﻧﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻧﻔﺴﻬﻢ‬ ‫ﺑﻬﻮي‬

‫ﻋﻠﻲ اﻟﺮﻋﻴﺔ ﺣﻤﻞ ﻛﻼﻣﻬﻢ ﻓﻴﻤﺎ ﻟﻬﻢ‬ ‫و ﻻﻳﺠﻮز‬ ‫ﺗﻌﻠﻤﻮا ﻣﻦ اﻟﻠﻪ ﺛﻢ ﻋﻠﻤﻮا رﻋﻴﺘﻬﻢ‬ ‫اﻟﻤﻌﺮاج و‬ ‫ﻟﻴﻠﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻮﺣﻲ‬

‫ﺑﻬﺎ ﻟﻬﻢ ﻟﻔﻆ‬ ‫ﺟﺎؤا‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ اﻟﺘﻜﺎﻟﻴﻒ اﻟﺘﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫ان ﻳﺄﺧﺬوا‬ ‫ﻋﻨﺪﻫﻢ اﻻ‬ ‫و اﻟﻤﺘﺪاول‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻟﻐﺘﻬﻢ‬ ‫اﺻﻄﻼح‬ ‫ﻓﻴﻪ‬

‫اﻻﺻﻄﻼح‬ ‫اﻟﻲ ﻏﻴﺮ اﻫﻞ ذﻟﻚ‬ ‫ﺑﺎﻻﺳﺘﺪﻻل و اﻟﻘﻴﺎﺳﺎت و اﻟﺮﺟﻮع‬ ‫ﻻﻳﻔﻬﻢ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ ﻳﺠﺐ اﺧﺬﻫﺎ ﻋﻨﻬﻢ‬

‫اﻻ ﺑﺎﻻﺧﺬ‬ ‫اﻻﺳﺘﺪﻻﻻت‬ ‫و‬ ‫ﺗﻜﻠﻢ ﻓﻲ ﻋﻠﻤﻪ ﻻﻳﻤﻜﻦ ﻣﻌﺮﻓﺔ اﺻﻄﻼﺣﻪ ﺑﺎﻟﻠﻐﺔ‬ ‫اذا‬ ‫اﻟﻌﺎﻟﻢ ﻓﻲ اﻻﻛﺴﻴﺮ‬ ‫ان‬ ‫ﻛﻤﺎ‬

‫ﻏﻴﺮﻫﺎ ﻓﺎﻫﻞ اﻟﺪﻳﻦ اﻳﻀﺎ ﻟﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻜﻤﺔ‬ ‫و اﻟﺒﻴﺎن و‬ ‫اﻟﻤﻌﺎﻧﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺤﻮ‬ ‫اﻟﺼﺮف و‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ اﻟﻌﺎﻟﻢ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻪ‬

‫ﻻﻳﺤﺼﻞ اﻟﻘﻄﻊ اﻻ ﺑﺎﻻﺧﺬ ﻋﻨﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ ﻫﻮ ﻣﺮادﻫﻢ ﻣﻦ ذﻟﻚ اﻟﻠﻔﻆ‬ ‫ﺑﺎن‬ ‫ﻳﺠﺐ ﺗﺤﺼﻴﻞ اﻟﻘﻄﻊ‬ ‫اﺻﻄﻼﺣﺎت‬

‫اﻟﺘﻜﻠﻴﻒ ﻟﻴﺲ ﻋﻠﻲ ﻃﺒﻖ‬ ‫ﻣﻘﺎم‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﺮۤان‬ ‫اﻟﻤﺴﺘﻌﻤﻠﺔ ﻓﻲ‬ ‫اﻻﻟﻔﺎظ‬ ‫ان‬ ‫ذﻟﻚ ﻣﺸﺎﻫﺪ ﻣﺮﺋﻲ‬ ‫و‬
‫او‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ ﺑﻮاﺳﻄﺔ اﻟﺘﺼﺮﻳﺢ‬ ‫ﺗﻔﺴﻴﺮه‬ ‫ﻣﻦ ﻏﻴﺮ اﻫﻞ ذﻟﻚ اﻟﺪﻳﻦ ﻓﻴﺠﺐ اﻻﺧﺬ ﻋﻨﻬﻢ ﻓﻤﺎ ﺛﺒﺖ‬ ‫اﺻﻄﻼح اﻟﻌﺮف‬

‫اﻟﺤﻜﻴﻢ ﻏﻴﺮ ﻣﺎ‬ ‫ﻛﺎن ﻣﺮاد‬ ‫ﻟﻢﻳﺜﺒﺖ ﻧﺤﻤﻠﻪ ﻋﻠﻲ ﻣﻘﺘﻀﻲ اﻟﻠﻐﺔ ﻓﺎﻧﻪ ﻟﻮ‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﺮدﻳﺪ ﻳﺆﺧﺬ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﺮاﺋﻦ‬

‫اﻟﻔﻄﺮة‬ ‫ﻋﻘﻮﻟﻬﻢ ﻓﻈﻬﺮ ﻟﻤﻦ ﻫﻮ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻳﻜﻠﻤﻮن اﻟﻨﺎس ﺑﻘﺪر‬ ‫ﻓﺎﻧﻬﻢ‬ ‫ﻣﺮاده‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﺗﺪل‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ ﻗﺮﻳﻨﺔ‬ ‫ﻧﻌﺮف ﻻﻗﺎم‬

‫ﻣﻦ اﺻﻄﻼﺣﻬﻢ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺘﺼﺮﻳﺤﻬﻢ‬ ‫ﻣﻮﻗﻮف‬ ‫ﻓﺎﻧﻪ‬ ‫اﻻﺳﺘﺪﻻل‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫ﻓﻼﻳﺤﺘﺎج‬ ‫ﻣﻦ اﻟﻠﻐﺔ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻤﺴﺘﻘﻴﻤﺔ‬

‫ﻣﻮﻗﻒ اﻻﺧﺬ ﺗﻘﻠﻴﺪا ﻣﻦ ﻛﻞ ﻣﻦ اﻟﻔﺮﻳﻘﻴﻦ ﻟﻢﻳﻘﻊ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫وﻗﻒ‬ ‫و اذا‬ ‫اﻻ ﺑﺘﺼﺮﻳﺤﻬﻢ‬ ‫ﻻﻳﻌﺮف‬ ‫ﻓﻜﺬﻟﻚ ﻓﺎﻧﻪ‬

‫و‬ ‫ﻓﻴﻪ ﻓﻬﻮ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ﻓﻲ ﻛﻞ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﻤﺎ ﻻ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﺸﻘﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻔﺮﻗﺔ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫اﻻﻣﺮ اﻟﻲ‬ ‫اﺧﺘﻼف و ﻟﻢﻳﺆل‬ ‫ﻛﺜﻴﺮ‬

‫ﻟﻢﺗﻘﻢ‬ ‫اﻟﻤﺘﺸﺎﺑﻬﺎت و‬ ‫اﻻ ﻓﻬﻮ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ دﻟﻴﻞ ﻗﻄﻌﻲ ﻋﻠﻲ اﺣﺪ اﻟﻤﻌﺎﻧﻲ ﻓﻬﻮ‬ ‫اﺧﺘﻼف و ﻗﺎم‬ ‫ﻣﻤﺎ ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻣﺎ‬

‫ﻓﻲ وﺻﻴﺘﻪ ﻟﻤﻔﻀﻞ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺣﺠﺔ اﻟﻠﻪ ﻫﻲ اﻟﺤﺠﺔ اﻟﺒﺎﻟﻐﺔ ﻛﻤﺎ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ ﺑﻪ ﻋﻠﻲ‬

‫ﻋﻦ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺠﺔ اﻟﻠﻪ ﻫﻲ اﻟﺤﺠﺔ اﻟﻮاﺿﺤﺔ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻲ اﺣﺪﻫﻤﺎ ﻓﻘﺪ ﺣﺒﻂ ﻋﻤﻠﻪ‬ ‫ﻓﺎﻗﺎم‬ ‫ﻇﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﺷﻚ‬

‫ﻓﺮده‬ ‫اﻣﺮ اﺧﺘﻠﻒ ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻣﺮ ﺗﺒﻴﻦ ﻟﻚ ﻏﻴﻪ ﻓﺎﺟﺘﻨﺒﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﺗﺒﻌﻪ‬ ‫رﺷﺪه‬ ‫ﺛﻠﺜﺔ اﻣﺮ ﺗﺒﻴﻦ‬ ‫اﻻﻣﻮر‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫اﻣﺮ ﺑﻴﻦ ﻏﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﺘﺒﻊ‬ ‫رﺷﺪه‬ ‫ﺛﻠﺜﺔ اﻣﺮ ﺑﻴﻦ‬ ‫اﻻﻣﻮر‬ ‫اﻧﻤﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺟﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﺰ‬

‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ذﻟﻚ ﻣﻦ‬ ‫اﻣﺜﺎل‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫رﺳﻮﻟﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻜﻤﻪ اﻟﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻳﺮد‬ ‫اﻣﺮ ﻣﺸﻜﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﺠﺘﻨﺐ‬

‫ﻓﻲ اﻟﻨﻬﻲ‬ ‫وردت اﺧﺒﺎر ﻛﺜﻴﺮة‬ ‫اﻟﺪﻟﻴﻞ اﻟﻌﻘﻠﻲ ﻛﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻈﻦ‬ ‫اﻟﻤﺸﻜﻼت ﺑﺎﻟﺮأي و‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻛﺜﻴﺮة و ﻻﻳﺠﻮز اﻟﻘﻮل‬

‫ﺑﻦ‬ ‫ﻣﺴﻌﺪة‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫اﻻﺳﻨﺎد‬ ‫ﻗﺮب‬ ‫اﻟﻌﺎﻣﻠﻲ ﻋﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﻓﻲ‬ ‫رواه‬ ‫ﺑﺠﻤﻴﻊ ذﻟﻚ ﻣﻨﻬﺎ ﻣﺎ‬ ‫اﻟﻘﻮل‬ ‫ﻋﻦ‬

‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ اﻳﺎﻛﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﺻﺪﻗﺔ ﻋﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻦ ۤاﺑﺎﺋﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫اﻟﺒﻜﺎء‬ ‫ﻋﻦ ﻳﺤﻴﻲ‬ ‫ﺑﺴﻨﺪه‬ ‫اﻟﻜﻔﺎﻳﺔ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺨﺰاز‬ ‫ﻋﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺬب‬ ‫اﻛﺬب‬ ‫اﻟﻈﻦ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﻈﻦ‬

‫ﺳﺒﻌﻴﻦ ﻓﺮﻗﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻣﺘﻲ ﻋﻠﻲ ﺛﻠﺚ‬ ‫ﺳﺘﻔﺘﺮق‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل ﻗﺎل رﺳﻮل‬ ‫ﻋﻦ ﻋﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫و‬ ‫ﻣﻦ ﻋﻠﻤﻜﻢ‬ ‫ﻳﻘﺘﺒﺴﻮن‬ ‫و‬ ‫ﺑﻮﻻﻳﺘﻜﻢ‬ ‫ﻳﺘﻤﺴﻜﻮن‬ ‫اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫اﻟﻨﺎﺟﻮن‬ ‫و‬ ‫ﻫﺎﻟﻜﻮن‬ ‫اﻟﺒﺎﻗﻮن‬ ‫و‬ ‫ﻓﺮﻗﺔ ﻣﻨﻬﺎ ﻧﺎﺟﻴﺔ‬

‫ﻣﻘﺎم‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻫﻴﻬﻨﺎ‬ ‫ۤاﻳﺎت و اﺧﺒﺎر ﻛﺜﻴﺮة‬ ‫ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ‬ ‫‪ ،‬و ﺗﺪل‬ ‫ﺑﺮأﻳﻬﻢ ﻓﺎوﻟﺌﻚ ﻣﺎ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﻣﻦ ﺳﺒﻴﻞ ﻫ‬ ‫ﻻﻳﻌﻤﻠﻮن‬

‫ﻛﺮﺟﻮع‬ ‫اﻻﻣﻮر‬ ‫ﻓﻲ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫اﻻوﺻﻴﺎء‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ اﻟﺮﺳﻞ‬ ‫اﻟﺮﺟﻮع‬ ‫اﻟﻼزم‬ ‫ان‬ ‫ﻗﺪ ﺑﻴﻨﺎ ﺑﻌﻀﻬﺎ ۤاﻧﻔﺎ ﻓﻈﻬﺮ‬ ‫و‬ ‫ذﻛﺮﻫﺎ‬

‫ﻓﺎﻟﻌﺎﻣﻠﻲ ﻋﻦ‬ ‫ﻟﻼوﺻﻴﺎء‬ ‫ﻣﻘﻠﺪﻳﻦ‬ ‫ﻳﻜﻮﻧﻮا‬ ‫ان‬ ‫اﻳﻀﺎ ﻳﺠﺐ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﺑﺤﺮف‬ ‫اﻟﻤﻘﻠﺪﻳﻦ اﻟﻲ ﻋﻠﻤﺎﺋﻬﻢ ﺣﺮﻓﺎ‬

‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻗﻠﺖ ﻟﻠﺮﺿﺎ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﻲﻧﺼﺮ‬ ‫ﻗﺮب اﻻﺳﻨﺎد ﺑﺴﻨﺪه‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﻓﻲ‬

‫ﻧﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ ۤاﺑﺎﺋﻚ ﻓﻨﻘﻴﺲ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻧﺴﻤﻊ اﻻﻣﺮ ﻳﺤﻜﻲ ﻋﻨﻚ‬ ‫ﻳﻘﻮﻟﻮن‬ ‫ﺑﻌﺾ اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﺪاك‬ ‫ﺟﻌﻠﺖ‬

‫و‬ ‫ﻻ ﺣﺎﺟﺔ ﺑﻬﻢ اﻟﻴﻨﺎ ﻗﺪ ﺧﺮﺟﻮا ﻣﻦ ﻃﺎﻋﺘﻨﺎ‬ ‫ﻫﺆﻻء ﻗﻮم‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻻ واﻟﻠﻪ ﻣﺎ ﻫﺬا ﻣﻦ دﻳﻦ ﺟﻌﻔﺮ‬ ‫ﻓﻘﺎل ﺳﺒﺤﺎن‬

‫ان ﻳﻜﻮن اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫ﻓﻴﺠﺐ‬ ‫‪،‬‬ ‫اﺑﺎﺟﻌﻔﺮ اﻟﺤﺪﻳﺚ‬ ‫اﻟﺬي ﻛﺎﻧﻮا ﻳﻘﻠﺪون ﺟﻌﻔﺮا و‬ ‫ﻓﻲ ﻣﻮﺿﻌﻨﺎ ﻓﺎﻳﻦ اﻟﺘﻘﻠﻴﺪ‬ ‫ﺻﺎروا‬

‫اﻟﻌﺎﻣﻠﻲ ﻋﻦ اﻟﻜﻠﻴﻨﻲ‬ ‫اورد‬ ‫ﻛﻤﺎ‬ ‫ﺳﻤﺎع‬ ‫ﺑﺸﺊ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ‬ ‫ﺑﺎب ﻻﻳﻨﻄﻘﻮن‬ ‫ﻓﻲ ﻛﻞ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﻟﻼوﺻﻴﺎء‬ ‫ﻣﻘﻠﺪﻳﻦ‬

‫اﻟﻤﺴﺌﻠﺔ ﻋﻤﺎ‬ ‫اﻟﻨﺎس ﺗﺮك‬ ‫ﻫﻞ ﻳﺴﻊ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﺳﺌﻞ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ ﻳﻮﻧﺲ ﻋﻦ ﺑﻌﺾ اﺻﺤﺎﺑﻪ‬ ‫ﺑﺴﻨﺪه‬

‫ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل ﻳﻐﺪوا اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻋﻦ ﻳﻮﻧﺲ ﻋﻦ ﺟﻤﻴﻞ ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و ﺑﺎﻻﺳﻨﺎد‬ ‫ﻻ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻴﻪ‬ ‫ﻳﺤﺘﺎﺟﻮن‬

‫اﻟﻲ‬ ‫و ﺑﺴﻨﺪه‬ ‫ﻏﺜﺎء‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺘﻌﻠﻤﻮن‬ ‫ﺷﻴﻌﺘﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫ﻓﻨﺤﻦ‬ ‫ﻏﺜﺎء‬ ‫و‬ ‫ﻣﺘﻌﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺎﻟﻢ‬ ‫اﺻﻨﺎف‬ ‫ﺛﻠﺜﺔ‬

‫ﺑﺸﺊ ﻣﺎ‬ ‫ﺗﻘﻮﻟﻮا‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻲ ﺣﺪﻳﺚ اﻣﺎ اﻧﻪ ﺷﺮ ﻋﻠﻴﻜﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻫﺎﺷﻢ ﺻﺎﺣﺐ اﻟﺒﺮﻳﺪ‬

‫وﺟﻮب‬ ‫ﻻﻳﺸﻚ ﻓﻴﻪ ﻋﺎﻗﻞ ﻓﻈﻬﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻲ ﺣﺪ اﻟﺘﻮاﺗﺮ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺑﺎﻟﺠﻤﻠﺔ ﺗﺰﻳﺪ‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻣﻨﺎ‬ ‫ﻟﻢﺗﺴﻤﻌﻮه‬

‫و‬ ‫ﺧﺎﺻﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺎﻣﺎ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫ﻓﻲ ﻛﺘﺐ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫اﻟﻤﻘﻠﺪﻳﻦ ﻣﻦ‬ ‫ﻛﻜﻮن‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻣﻦ اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫ﻛﻮن‬

‫و‬ ‫ﻣﺠﺎز‬ ‫و‬ ‫اﻟﻔﺎﻇﺎ ﻓﻴﻬﺎ ﺣﻘﻴﻘﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻬﻴﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻣﺮا‬ ‫و‬ ‫ﻣﺘﺸﺎﺑﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺤﻜﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺒﻴﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺠﻤﻼ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻘﻴﺪا‬ ‫و‬ ‫ﻣﻄﻠﻘﺎ‬

‫ﺣﺠﻴﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻣﻮر‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻣﺪﻟﻮل‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻳﺠﺘﻬﺪ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻠﻤﻘﻠﺪ‬ ‫ﻻﻳﺠﻮز‬ ‫و‬ ‫ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﺟﺰﺋﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫اﺷﺘﺮاك‬
‫اﻟﻤﺠﺘﻬﺪ ﻋﻠﻲ ﻣﻘﺘﻀﻲ‬ ‫ﻛﻼم‬ ‫ﺣﻤﻞ‬ ‫و‬ ‫ۤاﺧﺮ‬ ‫ﺑﻄﻼن‬ ‫و‬ ‫ﺑﻌﺾ‬ ‫اﺳﺘﻌﻤﺎل‬ ‫ﺻﺤﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻌﺾ اﻟﻲ ﺑﻌﺾ‬ ‫رد‬ ‫و‬ ‫ﺑﻌﻀﻬﺎ‬

‫اﺧﺒﺎر‬ ‫وﺳﺎﻳﻂ ﻛﺬﻟﻚ ﻓﻲ‬ ‫او‬ ‫ﻋﻨﻪ ﺑﻮاﺳﻄﺔ‬ ‫ﺑﺎﻟﺴﻤﺎع‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺔ اﺻﻄﻼﺣﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ اﻟﻤﺠﺘﻬﺪ‬ ‫ﺧﺎص‬ ‫ادﻟﺘﻪ اﻻ ﺑﻨﺺ‬

‫ﺑﺎﻻﺟﺘﻬﺎد‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺷﺊ ﻣﻦ ذﻟﻚ‬ ‫اﻻﻣﻮر اﻟﻤﺬﻛﻮرة ﻣﻮﺟﻮد و ﻻﻳﺠﻮز اﻻﺳﺘﺪﻻل‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫ﺳﻼم‬ ‫اﻻﺋﻤﺔ‬

‫اﺻﻄﻼح‬ ‫ﻓﻠﻼﻣﺎم‬ ‫ﻟﻠﻤﺠﺘﻬﺪ اﺻﻄﻼﺣﺎ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻜﻤﺎ‬ ‫ﺑﺤﺮف‬ ‫وﺳﺎﺋﻂ ﺣﺮﻓﺎ‬ ‫او‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ ﺑﻮاﺳﻄﺔ‬ ‫ﺑﺴﻤﺎع‬ ‫اﻻ‬ ‫اﻟﺮأي‬ ‫و‬

‫اﻟﻌﺪم‬ ‫اﺻﻞ‬ ‫اﺟﺮاء‬ ‫ﻓﻜﻤﺎ ﻻﻳﻜﺸﻒ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻓﻜﻤﺎ اﻧﻪ ﻳﺘﻜﻠﻢ ﻓﻲ اﻻﻏﻠﺐ ﺑﻠﻐﺔ اﻫﻞ زﻣﺎﻧﻪ ﻛﺬﻟﻚ اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫ان‬ ‫ﻓﺎﻧﻚ‬ ‫اﻻﻣﺎم‬ ‫رأي‬ ‫اﻟﻤﺠﺘﻬﺪ ﻻﻳﻜﺸﻒ ﺷﺊ ﻣﻦ ذﻟﻚ ﻋﻦ‬ ‫رأي‬ ‫ﻋﻦ ﺷﺊ ﻣﻦ‬ ‫اﻻﺳﺘﺼﺤﺎب‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻤﻘﻠﺪ‬

‫اﻻﻣﺮ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫اﺳﺘﻌﻤﻠﻪ اﻟﻤﻔﻴﺪ ﻣﻊ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﺗﺨﺎﻟﻒ اﻻﻣﺮ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫ﻓﺎﻻﺻﻞ‬ ‫ﻟﻠﻮﺟﻮب‬ ‫اﻟﺰﻣﺎن‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫اﻻﻣﺮ ﻓﻲ‬ ‫ان‬ ‫ﻗﻠﺖ‬

‫ﺣﺮﻓﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻻ ﻛﺬﻟﻚ اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ام‬ ‫اﻟﻤﻔﻴﺪ‬ ‫رأي‬ ‫ﻻﻳﻌﻠﻢ اﻟﻤﻘﻠﺪ اﻧﻪ ﻫﻞ ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻔﻴﺪ‬ ‫رأي‬ ‫ﻻﻳﻜﺸﻒ ﻋﻦ‬

‫ﻋﻠﻲ ﺳﺒﻴﻞ اﻟﻘﻄﻊ‬ ‫اﻟﻄﻬﺎرة‬ ‫ﻋﻦ اﻫﻞ ﺑﻴﺖ‬ ‫ﺻﺪر‬ ‫ﻣﻨﻬﻲ ﻋﻨﻬﺎ اﻻ ﻣﺎ‬ ‫اﻻﺳﺘﺪﻻﻻت ۤاراء‬ ‫ﺑﺎﻟﺠﻤﻠﺔ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫ﺑﺤﺮف و‬

‫ﻧﺤﻦ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﻈﺮ ﻓﻴﻪ ﻓﺎﻧﺎ ﻟﺴﻨﺎ ﻣﻦ ﺷﻴﻌﺘﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ ﺷﺊ ﻣﻦ ذﻛﺮ ﻣﺎ ﻓﻲ اﻟﻜﺘﺐ اﻻﺻﻮﻟﻴﺔ‬ ‫ﻓﻼﻳﺤﺘﺎج‬ ‫اﻟﻴﻘﻴﻦ‬ ‫و‬

‫و‬ ‫ۤالﻣﺤﻤﺪ دﻧﺎ‬ ‫دان‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ۤالﻣﺤﻤﺪ ﻗﻠﻨﺎ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻧﺮﺟﻊ ﻓﻲ ﺟﻤﻴﻊ ذﻟﻚ اﻟﻴﻬﻢ ﻓﻤﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫ﺷﻴﻌﺔ ۤالﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫ﻟﺸﺎﻋﺮ ‪:‬‬ ‫ﻗﺎل ا‬ ‫ﻧﻌﻢ ﻣﺎ‬

‫اﻟﻨﺎر‬ ‫اﻟﺤﺸﺮ ﻣﻦ ﻟﻬﺐ‬ ‫ﻳﻮم‬ ‫ﻳﻨﺠﻴﻚ‬ ‫ﺗﺨﺘﺮ ﻟﻨﻔﺴﻚ ﻣﺬﻫﺒﺎ‬ ‫ان‬ ‫ﺷﺌﺖ‬ ‫اذا‬

‫ﻛﻌﺐاﻻﺣﺒﺎر‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫و اﻟﻤﺮوي‬ ‫اﺣﻤﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ‬ ‫ﻗﻮل‬ ‫ﻋﻨﻚ‬ ‫ﻓﺪع‬

‫اﻟﺒﺎري‬ ‫ﺟﺪﻧﺎ ﻋﻦ ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﻋﻦ‬ ‫روي‬ ‫ﺣﺪﻳﺜﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻮﻟﻬﻢ‬ ‫اﻧﺎس‬ ‫ﺧﺬ ﻋﻦ‬ ‫و‬

‫ان‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻳﻘﻮل‬ ‫ﺳﻤﻌﺖ اﺑﺎﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﻨﺤﻮي ﻗﺎل‬ ‫ﻓﻀﻞ اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻋﻦ اﺑﻲاﺳﺤﻖ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻓﺎﻟﻌﺎﻣﻠﻲ ﻋﻦ‬

‫ﺑﻴﻦ اﻟﻠﻪ ﻣﺎﺟﻌﻞ اﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻧﺤﻦ ﻓﻴﻤﺎ ﺑﻴﻨﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺻﻤﺘﻨﺎ‬ ‫اذا‬ ‫ﺗﺼﻤﺘﻮا‬ ‫و‬ ‫ﻗﻠﻨﺎ‬ ‫اذا‬ ‫ﺗﻘﻮﻟﻮا‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻮاﻟﻠﻪ ﻟﻨﺤﺒﻜﻢ‬ ‫ﻗﺎل‬

‫ﻣﺮﻧﺎ ‪.‬‬ ‫ﺧﻼف ا‬ ‫ﻻﺣﺪ ﺧﻴﺮا ﻓﻲ‬

‫او اﻟﻌﺸﺮة‬ ‫اﻟﺘﺘﺒﻊ ﻓﻲ ﻛﺘﺐ اﻟﻌﺮﺑﻴﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺤﻮ‬ ‫ﺑﺎﻟﺼﺮف و‬ ‫اﻋﻠﻢ وﻓﻘﻚ اﻟﻠﻪ اﻧﻚ ﺑﻌﺪ ﻣﺎ ﺣﺼﻠﺖ اﻟﻌﺮﺑﻴﺔ‬ ‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫ﻗﻮة ﺗﻌﺮف‬ ‫ﻛﺘﺐ اﻟﻠﻐﺔ ﻳﺤﺼﻞ ﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺣﺎدﻳﺚ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫اﻟﻔﺼﻴﺢ ﻓﻲ ازﻣﻨﺔ ﺛﻢ ﺗﺘﺒﻌﺖ ﻛﺘﺐ‬ ‫اﻟﻌﺮب‬ ‫ﻣﻊ‬

‫ﻳﻜﻦ ﻟﻚ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻟﻤﻌﺎﺻﺮﻳﻦ ﻟﻠﺤﺠﺞ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﻌﺮب‬ ‫ﺗﺼﻴﺮ ﻛﺎﺣﺪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺤﺴﺐ اﻟﻠﻐﺔ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻣﻌﺎﻧﻲ‬

‫دﻻﻟﺔ ﻗﻄﻌﻴﺔ اﻟﻠﻬﻢ اﻻ ﻓﻲ ﺑﻌﺾ‬ ‫اﻟﻤﻄﻠﻮب‬ ‫ﻳﺤﺼﻞ ﻟﻚ اﻟﻘﺮاﺋﻦ اﻟﺪاﻟﺔ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﻜﻼم‬ ‫ﻗﺮﻳﺤﺔ ﻓﻬﻢ اﻟﻠﺤﻦ ﻓﻲ‬

‫ذﻟﻚ اﻳﻀﺎ ﺑﻌﻤﺪ ﻣﻦ اﻟﻘﺎﺋﻞ ﻟﺤﻜﻤﺔ ﻓﻴﻪ ﻛﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻪ‬ ‫اﻟﻤﺨﺮج‬ ‫ﻻﺗﺠﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺘﺸﺎﺑﻬﺔ ﻓﻴﺸﺘﺒﻪ ﻋﻠﻴﻚ اﻻﻣﺮ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬

‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻤﺮاد‬ ‫ﺗﻌﺮف‬ ‫ﻟﻜﻦ ﻓﻲ اﻻﻛﺜﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﻴﺎن‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻣﻦ ﻋﺠﺰ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺘﺸﺎﺑﻬﺎت‬ ‫اﻟﻘﺮۤان‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ان‬

‫ﻛﻤﺎ اﻧﻚ ﺗﻘﻄﻊ ﺑﻤﻄﺎﻟﻌﺔ ﻛﺘﺐ اﻟﺘﻮارﻳﺦ‬ ‫ﻓﻄﺮي‬ ‫ذﻟﻚ اﻳﻀﺎ اﻣﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻘﻄﻊ ﺑﻪ ﻗﻄﻌﺎ ﻋﺎدﻳﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻇﻮاﻫﺮ ﻋﺮﺑﻴﺘﻪ‬

‫ﻳﻌﺠﺐ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﺷﻚ‬ ‫دون‬ ‫ﺑﻤﺮادﻫﻢ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻔﻘﻬﺎء‬ ‫ﺗﻘﻄﻊ ﻓﻲ ﻛﺘﺐ‬ ‫و‬ ‫ﻻﺗﺸﻚ اﻻ ﻓﻲ ﻗﻠﻴﻞ ﻣﻨﻬﺎ‬ ‫ﺑﻤﺮاد اﻟﻤﻮرخ و‬

‫اﻟﻜﺎﺗﺐ اﻻ ﻣﻦ ﻛﺘﺐ اﻻﺋﻤﺔ‬ ‫ﺑﻤﺮاد‬ ‫ﻣﻦ ﺟﻤﻴﻊ اﻟﻜﺘﺐ ﻳﺤﺼﻞ اﻟﻘﻄﻊ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻘﻀﻴﺔ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻋﺎﺟﺐ ﻓﻠﻴﻌﺠﺐ ﻣﻦ‬

‫ﺳﻮي‬ ‫ﻓﻴﻤﺎ‬ ‫ﻟﻴﻌﻤﻠﻮا‬ ‫ﺣﺠﻴﺔ اﻟﻈﻦ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﻓﺘﺤﻮا‬ ‫اﻫﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﺣﻴﺚ‬ ‫ﺷﺒﻬﺎت‬ ‫ﻫﻞ ذﻟﻚ اﻻ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻟﻴﻠﺒﺴﻮا‬ ‫اﻳﻀﺎ ﻇﻨﻴﺔ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫و‬ ‫اﻻﻟﻔﺎظ‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺻﻞ ﺣﺠﻴﺔ اﻟﻈﻦ‬ ‫ﻗﺎﻟﻮا‬ ‫ﺑﺎﻟﻈﻦ ﺣﻴﺚ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬

‫ﻓﻲ ﺧﺒﺮ‬ ‫و اذا ﻧﻈﺮوا‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ ﺑﺮأﻳﻬﻢ‬ ‫ﻳﺪﻋﻮن ﺣﺼﻮل‬ ‫ﻓﻲ ﻛﺘﺐ اﺧﺮ اﻧﻬﻢ‬ ‫اذا ﻧﻈﺮوا‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ ﻇﻨﻮﻧﻬﻢ ﻣﺎ ﺑﺎﻟﻬﻢ‬

‫ﻳﻌﺠﺐ ﻋﺎﺟﺐ ﻓﻠﻴﻌﺠﺐ ﻣﻦ اﻧﻬﻢ‬ ‫ﻟﻼذﻫﺎن و ان‬ ‫ﻋﺮﺿﺖ‬ ‫ﺷﺒﻬﺎت‬ ‫اﻟﻈﻦ ﺑﻤﻀﻤﻮﻧﻪ ﻟﻴﺲ ذﻟﻚ اﻻ ﻣﻦ‬ ‫ﻳﺪﻋﻮن‬

‫ﺑﺎﻻﺟﻤﺎع اذا‬ ‫ﻳﻤﻜﻦ اﻟﻘﻄﻊ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻫﻮ دﻟﻴﻞ ﻗﻄﻌﻲ ﻛﻴﻒ‬ ‫ﻳﺪﻋﻮن اﻻﺟﻤﺎع و ﻳﻘﻮﻟﻮن‬ ‫ﺛﻢ‬ ‫ﻳﺮاﺟﻌﻮن اﻗﻮال اﻟﻌﻠﻤﺎء‬

‫ﻇﻨﻴﺔ ﺑﻴﻦ ﺟﻤﻴﻊ ﻛﺘﺐ اﻟﺪﻧﻴﺎ‬ ‫ﺻﺎرت‬ ‫اﻻﺣﺎدﻳﺚ‬ ‫ﺑﺎل‬ ‫ﻗﻠﺖ ﻳﺤﺼﻞ اﻟﻘﻄﻊ ﺑﻤﺮادﻫﻢ ﻓﻤﺎ‬ ‫اﺗﻔﺎق ﻗﻮم ﻓﺎن‬ ‫ﻇﻨﻨﺖ‬

‫ﻻﻣﺮاء‬ ‫اﻧﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻳﻘﻮل و‬ ‫ﻋﻠﻴﺎ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﺑﺤﻴﺚ ﻻﻳﺸﺘﺒﻪ ﻣﻊ‬ ‫ﻳﺆدوا اﻟﻜﻼم‬ ‫ﺣﺘﻲ‬ ‫اﻟﻢﻳﻜﻮﻧﻮا ﻓﺼﺤﺎء‬ ‫ﻣﺎادري‬
‫‪،‬‬ ‫ﻓﺼﺤﺎء‬ ‫ﻗﻮم‬ ‫ﺣﺪﻳﺜﻨﺎ ﻓﺎﻧﺎ‬ ‫اﻋﺮﺑﻮا‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻨﺸﺒﺖ ﻋﺮوﻗﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻨﺎ ﺗﻬﺪﻟﺖ ﻏﺼﻮﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﻼم‬

‫ام‬ ‫ﻛﻞ ﻛﺎﺗﺐ دوﻧﻬﻢ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫و‬ ‫ﻛﻞ ﻗﺎﺋﻞ‬ ‫ﺑﻘﻮل‬ ‫ﻳﺤﺼﻞ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﺻﺎر‬ ‫ﻛﻞ اﻫﻞ اﻟﺪﻧﻴﺎ اﻓﺼﺢ ﻣﻨﻬﻢ ﺣﺘﻲ‬ ‫اﻛﺎن‬

‫ﺑﻞ ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ ﻓﻲ‬ ‫ﻋﺸﻮاء‬ ‫اﺧﺘﺒﻄﺖ ﺧﺒﻂ‬ ‫و‬ ‫اﺧﺘﻠﻄﺖ‬ ‫اﻻﻓﻬﺎم‬ ‫ﻟﻜﻦ‬ ‫اداء و‬ ‫اﺣﺴﻦ‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا ﻓﺼﺤﺎء و ادوا اﻟﻜﻼم‬

‫اﻧﻈﺮ‬ ‫اﻟﺼﺪور‬ ‫اﻟﺘﻲ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻘﻠﻮب‬ ‫ﻟﻜﻦ ﺗﻌﻤﻲ‬ ‫اﻻﺑﺼﺎر و‬ ‫ﻓﺎﻧﻬﺎ ﻻﺗﻌﻤﻲ‬ ‫ﻫﺬا ﻋﻤﻮن‬ ‫ﺑﻞ ﻫﻢ ﻣﻦ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻏﻤﺮة‬

‫اﻟﻤﻀﺎل و‬ ‫اﺣﺘﻔﻆ‬ ‫و‬ ‫اﺟﺘﻨﺐ اﻟﻤﺰاﻟﻖ‬ ‫و‬ ‫ﻻﺗﻠﻘﻮا ﺑﺎﻳﺪﻳﻜﻢ اﻟﻲ اﻟﺘﻬﻠﻜﺔ‬ ‫و‬ ‫اﺗﻖ اﻟﻠﻪ ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫وﻓﻘﻚ اﻟﻠﻪ ﻟﻨﻔﺴﻚ‬

‫اﻟﻤﺮاد‬ ‫ﻟﻚ ﻗﺮﻳﻨﺔ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻗﺎﻣﻮا‬ ‫ﻓﻤﺎ‬ ‫اﻟﺒﺎل‬ ‫ﺧﻠﻲ‬ ‫اﻟﻔﻄﺮة‬ ‫ﺗﺘﺒﻊ ﺑﻌﺪ اﻟﻌﺮﺑﻴﺔ ﺑﻨﻈﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺘﻌﺎل‬ ‫ﺗﻮﻛﻞ ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ‬

‫ﻣﺎ اﺷﺘﺒﻪ ﻋﻠﻴﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﻜﻼم‬ ‫اﻟﻠﻐﺔ اﻟﻌﺮﺑﻴﺔ ﻓﺎﺟﺮ‬ ‫ﻓﻼﻳﻔﻘﺪك‬ ‫ﻗﺮﻳﻨﺔ‬ ‫ﻟﻢﻳﻘﻴﻤﻮا‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ ﺧﺬ ﺑﻪ‬ ‫اﻟﺨﺎص‬

‫ﺳﺌﻞ ﻋﻦ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫اﻟﻤﺠﺘﻬﺪ رأﻳﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻻﻳﻔﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﻛﺎﻟﻤﻘﻠﺪ‬ ‫ﻻادري‬ ‫ﻗﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺟﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻜﻤﻪ اﻟﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﺰ‬ ‫ﻓﺮد‬

‫ﻣﻦ‬ ‫ﻓﺘﻜﻮن‬ ‫اﻟﺪﻻﻟﺔ‬ ‫ﻣﻈﻨﻮن‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﺘﻜﻼن‬ ‫و‬ ‫اﻳﺎك‬ ‫و‬ ‫ﻻادري‬ ‫ﻳﻘﻮل‬ ‫ذﻟﻚ اﻟﻤﺠﺘﻬﺪ‬ ‫ﻗﻮل‬ ‫ﺗﻠﻚ اﻟﻤﺴﺌﻠﺔ ﻋﻦ‬

‫و‬ ‫ﻻ ۤاﺑﺎؤﻧﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻣﺎاﺷﺮﻛﻨﺎ‬ ‫ﺷﺎء‬ ‫ﻟﻮ‬ ‫اﺷﺮﻛﻮا‬ ‫اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫ﺳﻴﻘﻮل‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻓﻴﻬﻢ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻣﻤﻦ‬ ‫ﺗﻜﻮن‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺎﻣﻠﻴﻦ ﺑﺎﻟﻈﻦ‬

‫ﺑﺄﺳﻨﺎ ﻗﻞ ﻫﻞ ﻋﻨﺪﻛﻢ ﻣﻦ ﻋﻠﻢ‬ ‫ذاﻗﻮا‬ ‫اﻟﺬﻳﻦ ﻣﻦ ﻗﺒﻠﻬﻢ ﺣﺘﻲ‬ ‫ﻛﺬب‬ ‫ﻻﺣﺮﻣﻨﺎ ﻣﻦ دوﻧﻪ ﻣﻦ ﺷﺊ ﻛﺬﻟﻚ‬

‫رﺑﻲ‬ ‫ﺣﺮم‬ ‫اﻵﻳﺔ ﻗﻞ اﻧﻤﺎ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﺣﺬر‬ ‫و‬ ‫ﺗﺨﺮﺻﻮن‬ ‫اﻧﺘﻢ اﻻ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻻ اﻟﻈﻦ‬ ‫ﺗﺘﺒﻌﻮن‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻨﺎ‬ ‫ﻓﺘﺨﺮﺟﻮه‬

‫و‬ ‫ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎﻧﺎ‬ ‫ﻟﻢﻳﻨﺰل‬ ‫ﺗﺸﺮﻛﻮا ﺑﺎﻟﻠﻪ ﻣﺎ‬ ‫و ان‬ ‫اﻟﺒﻐﻲ ﺑﻐﻴﺮ اﻟﺤﻖ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺛﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﺑﻄﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻔﻮاﺣﺶ ﻣﺎ ﻇﻬﺮ ﻣﻨﻬﺎ‬

‫و ﻻﺗﺘﺒﻌﻮا ﺧﻄﻮات‬ ‫ﺣﻼﻻ ﻃﻴﺒﺎ‬ ‫اﻻرض‬ ‫ﻛﻠﻮا ﻣﻤﺎ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﻳﺎ اﻳﻬﺎ‬ ‫ﻻﺗﻌﻠﻤﻮن و‬ ‫ﺗﻘﻮﻟﻮا ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻣﺎ‬ ‫ان‬

‫ﻋﻦ‬ ‫ﻻﺗﻌﻠﻤﻮن ‪ ،‬و‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻣﺎ‬ ‫ﺗﻘﻮﻟﻮا‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻟﻔﺤﺸﺎء‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﺴﻮء‬ ‫ﻣﺒﻴﻦ اﻧﻤﺎ ﻳﺄﻣﺮﻛﻢ‬ ‫ﻋﺪو‬ ‫اﻧﻪ ﻟﻜﻢ‬ ‫اﻟﺸﻴﻄﺎن‬

‫اﻟﻲ‬ ‫و اﻫﻮي ﺑﻴﺪه‬ ‫ﻓﻬﺎ‬ ‫ﻻﺗﻌﻠﻤﻮن‬ ‫ﺟﺎءﻛﻢ ﻣﺎ‬ ‫و ان‬ ‫ﻓﻘﻮﻟﻮا ﺑﻪ‬ ‫ﺗﻌﻠﻤﻮن‬ ‫ﺟﺎءﻛﻢ ﻣﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم اذا‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﺑﻲاﻟﺤﺴﻦ‬

‫اﻟﻲ‬ ‫و اﻟﺮد‬ ‫اﻟﺘﺜﺒﺖ‬ ‫و‬ ‫اﻻ اﻟﻜﻒ ﻋﻨﻪ‬ ‫ﻻﺗﻌﻠﻤﻮن‬ ‫ﺑﻜﻢ ﻣﻤﺎ‬ ‫ﻧﺰل‬ ‫ﻻﻳﺴﻌﻜﻢ ﻓﻴﻤﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻪ‬

‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻳﻌﺮﻓﻮﻛﻢ ﻓﻴﻪ اﻟﺤﻖ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻜﻢ ﻓﻴﻪ اﻟﻌﻤﻲ‬ ‫ﻳﺠﻠﻮا‬ ‫و‬ ‫ﺣﺘﻲ ﻳﺤﻤﻠﻮﻛﻢ ﻓﻴﻪ ﻋﻠﻲ اﻟﻘﺼﺪ‬ ‫اﻟﻬﺪي‬ ‫اﺋﻤﺔ‬

‫و‬ ‫ﺑﻤﺎ ﻻﻳﻌﻠﻢ‬ ‫دان‬ ‫ﺑﺮأﻳﻪ ﻓﻘﺪ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻣﻦ اﻓﺘﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻻﺗﻌﻠﻤﻮن ‪ ،‬و‬ ‫ﻛﻨﺘﻢ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﺎﺳﺌﻠﻮا اﻫﻞ اﻟﺬﻛﺮ‬

‫اﻟﻤﺘﻮاﺗﺮة‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ذﻟﻚ ﻣﻦ‬ ‫اﻣﺜﺎل‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻓﻴﻤﺎ ﻻﻳﻌﻠﻢ‬ ‫ﺣﺮم‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺣﻴﺚ اﺣﻞ‬ ‫ﺿﺎد‬ ‫ﺑﻤﺎ ﻻﻳﻌﻠﻢ ﻓﻘﺪ‬ ‫دان‬ ‫ﻣﻦ‬

‫اﻟﺼﻮاب‬ ‫اﻟﻲ ﻃﺮﻳﻖ‬ ‫اﻟﻬﺎدي‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻫﺬه اﻻﺑﻮاب و‬ ‫ﻓﺎﻧﻬﺎ رﺳﺎﻟﺔ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺨﻄﺎب‬ ‫اوردﻧﺎﻫﺎ ﻓﻲ رﺳﺎﻟﺘﻨﺎ ﻓﺼﻞ‬

‫‪.‬‬
 ‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫اذا‬ ‫ﺧﺒﺮه‬ ‫اﻟﻘﺎﻃﻊ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻤﺘﺤﺮج‬ ‫اﻟﻤﺘﺪﻳﻦ‬ ‫اﻟﻌﺪل‬ ‫ﺗﺮﻛﻦ اﻟﻲ ﺧﺒﺮ اﻟﺜﻘﺔ‬ ‫اﻟﻔﻄﺮة‬ ‫ﻛﺎﻧﺖ ﻋﻠﻲ‬ ‫اذا‬ ‫اﻟﻨﻔﺲ‬ ‫ان‬

‫ﻣﻦ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻣﻦ اﻧﻔﺴﻨﺎ ﻓﻲ ﺳﺎﻳﺮ‬ ‫ﻧﺮي‬ ‫وﺳﺎﺋﻂ ﻛﻤﺎ‬ ‫او‬ ‫ﺑﻮاﺳﻄﺔ‬ ‫ﺳﻮاء ﻛﺎن‬ ‫ﻟﻢﻳﺨﺘﻠﻂ ذﻫﻨﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﺗﺴﺒﻖ ﺑﺸﺒﻬﺔ‬

‫ﻣﻦ‬ ‫اذا ﺟﺎءك ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻛﻤﺎ‬ ‫اﻻوﻗﺎت‬ ‫اﺧﺒﺎرﻫﻢ ﺑﻞ ﻧﺤﻠﻒ ﻋﻠﻲ ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻲ ﺑﻌﺾ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻣﺮ اﻟﺪﻧﻴﺎ‬

‫اﻟﺘﻔﺘﺖ اﻟﻲ‬ ‫اذا‬ ‫ﺗﺸﻬﺪ اﻻ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺎدﺛﺔ ﻓﻲ ذﻟﻚ اﻟﺒﻠﺪ ﺗﻘﻄﻊ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻮﻗﻮع‬ ‫ﻫﻮ ﻓﻲ ﺑﻠﺪ ﺑﻌﻴﺪ‬ ‫و‬ ‫ﺻﺎﺣﺒﻚ اﻟﺜﻘﺔ‬

‫اﻣﺎ ﺑﺤﺴﺐ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺘﺰﻟﺰل‬ ‫و‬ ‫ﺗﺘﺮدد‬ ‫ﺷﻜﻜﺖ ﻧﻔﺴﻚ ﻓﺎﻧﻚ ﺣﻴﻨﺌﺬ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻔﻄﺮة‬ ‫ﻏﻴﺮت‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﻜﻮك‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﺒﻬﺎت‬

‫ﻟﻚ ﺛﻘﺔ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ذﻟﻚ اﻣﺮ وﺟﺪاﻧﻲ ﺑﻞ ﻟﻮ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻘﻄﻊ ﺑﻪ‬ ‫و ﺧﺒﺮه و‬ ‫ﺧﺘﻤﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺴﺘﻘﻴﻤﺔ ﺗﺮﻛﻦ اﻟﻲ ﺧﻄﻪ‬ ‫اﻟﻔﻄﺮة‬

‫و‬ ‫اوﻟﻬﻢ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫ﺗﺮي‬ ‫ﺗﺮﻗﺐ ﺷﺊ ۤاﺧﺮ ﻛﻤﺎ اﻧﻚ‬ ‫دون‬ ‫اﻟﻌﺎﻟﻢ ﻗﻄﻌﺎ ﺗﻘﻄﻊ ﺑﻪ ﻣﻦ‬ ‫ان ﻫﺬا رأي ﻓﻼن‬

‫و ﻻﻳﻜﺬب‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫و ﻳﻘﻄﻌﻮن‬ ‫ﺗﺮﻗﺐ ﺷﺊ ۤاﺧﺮ‬ ‫دون‬ ‫ﺑﻌﺾ ۤاﺧﺮ ﻣﻦ‬ ‫ﻗﻮل‬ ‫اﻟﻲ ﺣﻜﺎﻳﺔ ﺑﻌﻀﻬﻢ‬ ‫ﻳﺮﻛﻨﻮن‬ ‫ۤاﺧﺮﻫﻢ‬

‫ﺗﺮﻗﺐ ﺷﺊ ﻓﻲ ﻧﻘﻠﻬﻢ‬ ‫دون‬ ‫واﺳﻄﺔ ﺑﻞ ﻳﺼﺪﻗﻮﻧﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫ﺑﺪون‬ ‫او‬ ‫ﻧﻘﻞ ﻋﻨﻪ ﺑﻮاﺳﻄﺔ‬ ‫ﺳﻮاء‬ ‫اﺣﺪا‬ ‫اﺣﺪ ﻣﻨﻬﻢ‬

‫ﻛﺎﻧﻮا‬ ‫اﻫﻞ اﻟﺴﻨﺔ اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫ﻓﻘﻬﺎء‬ ‫اﻟﻤﻌﻠﻮم ان اﻟﻌﻠﻤﺎء ﻟﻢﻳﻼﻗﻮا‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫او ﻗﺮب و‬ ‫ﺑﻌﺪ ﻋﺼﺮﻫﻢ‬ ‫ﺳﻮاء‬ ‫اﻟﻌﺎﻣﺔ‬ ‫ﻗﻮل‬

‫ﺑﻌﻀﻬﻢ ﺑﻌﻀﺎ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ‬ ‫ﻳﺼﺪق‬ ‫ﻣﻊ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫وﺳﺎﺋﻂ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻮاﺳﻄﺔ‬ ‫ﻳﻨﻘﻠﻮن‬ ‫اﻧﻤﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻋﺼﺎر‬ ‫ﻓﻲ‬

‫ﺑﻬﺎ‬ ‫و ﻳﻔﺘﻮن‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﻬﺎ‬ ‫اﻻﻗﻮال و ﻳﺮﺟﺤﻮن‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺗﻠﻚ‬ ‫اﻟﺸﻜﻮك و اﻟﺸﺒﻬﺎت و ﻳﻌﺮﺿﻮن اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫اﻟﺘﻔﺎت‬

‫و‬ ‫اﻟﻠﻐﺔ‬ ‫ﻋﻠﻤﺎء‬ ‫ﻟﻴﺴﻮا ﻣﺘﻬﻤﻴﻦ ﻓﻲ ﻧﻘﻞ ذﻟﻚ ﺑﻞ‬ ‫اذ‬ ‫اﻟﻨﺤﻮ ﻓﻲ رواﻳﺔ ﺑﻌﻀﻬﻢ ﻋﻦ ﺑﻌﺾ‬ ‫ﻳﺼﺪﻗﻮن ﻋﻠﻤﺎء‬ ‫ﺑﻞ‬

‫ﻓﻲ‬ ‫ﺑﺎل اﻟﺜﻘﺎت ﻻﻳﺼﺪﻗﻮن‬ ‫ﻓﻲ ﻧﻘﻞ ﺑﻌﻀﻬﻢ ﻋﻦ ﺑﻌﺾ ﻟﺬﻟﻚ ﻓﻤﺎ‬ ‫و اﻻﻃﺒﺎء‬ ‫اﻫﻞ اﻟﺴﻴﺮ‬ ‫اﻟﺸﻌﺮاء و اﻻدﺑﺎء و‬

‫ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫دون‬ ‫وﺣﺪﻫﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺸﺒﻬﺎت‬ ‫اﺟﻤﻴﻊ ﺗﻠﻚ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻧﻘﻠﻬﻢ ﻋﻦ اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫ﻋﻠﻲ ﺳﺒﻴﻞ اﻟﻘﻄﻊ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﻳﺮوون‬ ‫ﻓﻴﻤﺎ‬ ‫اﻟﺜﻘﺎت‬ ‫اﻟﺤﻖ ﺗﺼﺪﻳﻖ‬ ‫و‬ ‫ﻫﺬا ﻣﻤﺎ ﻻﻳﻨﺒﻐﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺎﻟﻢ‬

‫اﻟﺸﻜﻮك و‬ ‫ﺳﻠﻴﻤﺔ ﻋﻦ‬ ‫ﻻﻳﻨﻜﺮه ذو ﻓﻄﺮة‬ ‫ذﻟﻚ ﺷﺊ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺎﻟﻢ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫ﻣﺴﻨﺪا ﻛﺴﺎﻳﺮ‬ ‫او‬ ‫ﻣﺮﺳﻼ‬ ‫ﺳﻮاء رووه‬

‫و‬ ‫ﺧﺒﺮ اﻟﺜﻘﺔ‬ ‫ﻗﺒﻮل‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﻓﻲ‬ ‫ﺻﻠﻮات‬ ‫اﻻﻃﻬﺎر‬ ‫ﻋﻦ اﻻﺋﻤﺔ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺗﻮاﺗﺮت‬ ‫ﻟﺬﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺎﻣﻴﺔ‬ ‫اﻟﺸﺒﻬﺎت‬

‫ﻋﻦ رﺟﻠﻴﻦ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﺳﺄﻟﺖ اﺑﺎﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺣﻨﻈﻠﺔ‬ ‫ﺑﺴﻨﺪه‬ ‫اﻟﻜﻠﻴﻨﻲ‬ ‫رواه‬ ‫ﻛﺘﺎﺑﻪ ﻛﻤﺎ‬

‫ﻛﻼﻫﻤﺎ اﺧﺘﻠﻔﺎ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﺧﺘﻠﻔﺎ ﻓﻴﻤﺎ ﺣﻜﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻜﻮﻧﺎ اﻟﻨﺎﻇﺮﻳﻦ ﻓﻲ ﺣﻘﻬﻤﺎ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﺮﺿﻴﻨﺎ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ان‬ ‫اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ اﻟﻲ‬

‫رواه‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اورﻋﻬﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﺻﺪﻗﻬﻤﺎ ﻓﻲ اﻟﺤﺪﻳﺚ‬ ‫و‬ ‫اﻓﻘﻬﻬﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻜﻢ ﻣﺎ ﺣﻜﻢ ﺑﻪ اﻋﺪﻟﻬﻤﺎ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﺣﺪﻳﺜﻜﻢ‬

‫ﺣﻤﺎد ﻗﺎل‬ ‫ﺗﺼﻠﻲ ﻳﺎ‬ ‫ان‬ ‫ﻳﻮﻣﺎ اﺗﺤﺴﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻟﻲ اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل ﻗﺎل‬ ‫ﺑﻦ ﻋﻴﺴﻲ اﻧﻪ‬ ‫ﺣﻤﺎد‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫اﻟﺼﺪوق‬

‫اﻟﻌﺎﻣﻠﻲ‬ ‫رواه‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﻻ ﻋﻠﻴﻚ ﻗﻢ ﻓﺼﻞ اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫اﻟﺼﻠﻮة ﻗﺎل ﻓﻘﺎل‬ ‫ﺣﺮﻳﺰ ﻓﻲ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫اﻧﺎ اﺣﻔﻆ‬ ‫ﺳﻴﺪي‬ ‫ﻗﻠﺖ ﻳﺎ‬

‫ﻋﻤﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻠﺖ ﻣﻦ اﻋﺎﻣﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺳﺄﻟﺘﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﻖ ﻋﻦ اﺑﻲاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺑﺴﻨﺪه‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻜﻠﻴﻨﻲ‬

‫ﻳﻘﻮل‬ ‫ﻟﻚ ﻋﻨﻲ ﻓﻌﻨﻲ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﻳﺆدي و‬ ‫اﻟﻴﻚ ﻋﻨﻲ ﻓﻌﻨﻲ‬ ‫ادي‬ ‫ﺛﻘﺘﻲ ﻓﻤﺎ‬ ‫ﻓﻘﺎل اﻟﻌﻤﺮي‬ ‫ﻣﻦ اﻗﺒﻞ‬ ‫و ﻗﻮل‬ ‫ۤاﺧﺬ‬

‫اﻟﻌﻤﺮي و‬ ‫ﻟﻲ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫ﻋﻦ ﻣﺜﻞ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﺳﺄﻟﺖ اﺑﺎﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﻤﺄﻣﻮن ﻗﺎل و‬ ‫اﻃﻊ ﻓﺎﻧﻪ اﻟﺜﻘﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﺳﻤﻊ ﻟﻪ‬

‫اﻃﻌﻬﻤﺎ ﻓﺎﻧﻬﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﺳﻤﻊ ﻟﻬﻤﺎ‬ ‫ﻳﻘﻮﻻن‬ ‫ﻣﺎ ﻗﺎﻻ ﻟﻚ ﻓﻌﻨﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺆدﻳﺎن‬ ‫ﻓﻤﺎ ادﻳﺎ اﻟﻴﻚ ﻋﻨﻲ ﻓﻌﻨﻲ‬ ‫ﺛﻘﺘﺎن‬ ‫اﺑﻨﻪ‬

‫ﻟﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل‬ ‫اﺑﺎﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻋﺜﻤﺎن ان‬ ‫ﺑﻦ‬ ‫اﺑﺎن‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫ﺑﺎﺳﻨﺎده‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻄﻮﺳﻲ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫اﻟﺤﺪﻳﺚ‬ ‫اﻟﺜﻘﺘﺎن اﻟﻤﺄﻣﻮﻧﺎن‬

‫اﻟﺪﻳﻦ‬ ‫ﻛﺘﺎب اﻛﻤﺎل‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻲ‬ ‫ﻓﺎروه‬ ‫ﻟﻚ ﻋﻨﻲ‬ ‫رواه‬ ‫ﻓﻤﺎ‬ ‫ﻛﺜﻴﺮة‬ ‫ﻋﻨﻲ رواﻳﺔ‬ ‫روي‬ ‫ﺑﻦ ﺗﻐﻠﺐ ﻗﺪ‬ ‫ان اﺑﺎن‬

‫ﻳﻮﺻﻞ ﻟﻲ ﻛﺘﺎﺑﺎ ﻗﺪ ﺳﺄﻟﺖ ﻓﻴﻪ ﻋﻦ‬ ‫اﻟﻌﻤﺮي ان‬ ‫ﺳﺄﻟﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺜﻤﻦ‬ ‫ﻳﻌﻘﻮب ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ اﺳﺤﻖ ﺑﻦ‬ ‫ﺑﺴﻨﺪه‬

‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ارﺷﺪك‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺎ ﺳﺄﻟﺖ ﻋﻨﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺰﻣﺎن‬ ‫اﻟﺘﻮﻗﻴﻊ ﺑﺨﻂ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫ﻓﻮرد‬ ‫ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺷﻜﻠﺖ ﻋﻠﻲ‬

‫اﻧﺎ ﺣﺠﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺪﻳﺜﻨﺎ ﻓﺎﻧﻬﻢ ﺣﺠﺘﻲ ﻋﻠﻴﻜﻢ‬ ‫رواة‬ ‫اﻟﻮاﻗﻌﺔ ﻓﺎرﺟﻌﻮا ﻓﻴﻬﺎ اﻟﻲ‬ ‫اﻟﺤﻮادث‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫ان ﻗﺎل و‬ ‫ﺛﺒﺘﻚ اﻟﻲ‬ ‫و‬

‫ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺘﺎﺑﻪ ﻛﺘﺎﺑﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻴﻪ ﻣﻦ ﻗﺒﻞ ﻓﺎﻧﻪ ﺛﻘﺘﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺮﺿﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻨﻪ‬ ‫اﻟﻌﻤﺮي‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺜﻤﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬

‫ﻋﻦ اﺑﻲﻣﺤﻤﺪ اﻟﺤﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﻋﻠﻴﻬﻤﺎ‬ ‫روح‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺤﺴﻴﻦ ﺑﻦ‬ ‫ﺑﺴﻨﺪه‬ ‫اﻟﻐﻴﺒﺔ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﻦ ﻓﻲ‬
 ‫ح‬

‫ﻋﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ اﻟﻜﺸﻲ‬ ‫رأوا و‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫رووا و ذروا‬ ‫ﺑﻤﺎ‬ ‫ﺑﻨﻲﻓﻀﺎل ﻓﻘﺎل ﺧﺬوا‬ ‫اﻧﻪ ﺳﺌﻞ ﻋﻦ ﻛﺘﺐ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬

‫رواه‬ ‫ﻟﻪ ﻓﻲ ﺣﺪﻳﺚ اﻣﺎ ﻣﺎ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﺑﺎﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻤﺎر‬ ‫اﻟﻲ ﻳﻮﻧﺲ ﺑﻦ‬ ‫ﺑﺴﻨﺪه‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻓﻲ‬

‫اﺑﺎﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻤﻔﻀﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ‬ ‫ان ﺗﺮده و ﺑﺴﻨﺪه‬ ‫ﻟﻚ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻓﻼﻳﺠﻮز‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲﺟﻌﻔﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫زرارة‬

‫اوﻣﻲ اﻟﻲ رﺟﻞ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺪﻳﺜﻨﺎ ﻓﻌﻠﻴﻚ ﺑﻬﺬا اﻟﺠﺎﻟﺲ‬ ‫ﻓﺎذا اردت‬ ‫ﻓﻲ ﺣﺪﻳﺚ ﻟﻪ‬ ‫ﻣﺨﺘﺎر‬ ‫ﻟﻠﻔﻴﺾ ﺑﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل‬

‫ﻗﻠﺖ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﺑﻲﻳﻌﻔﻮر‬ ‫ﻋﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ‬ ‫ﺑﺴﻨﺪه‬ ‫و‬ ‫ﺑﻦ اﻋﻴﻦ‬ ‫زرارة‬ ‫ﻓﻘﺎﻟﻮا‬ ‫اﺻﺤﺎﺑﻪ ﻓﺴﺄﻟﺖ اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ ﻋﻨﻪ‬

‫اﻟﺮﺟﻞ ﻣﻦ اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ ﻓﻴﺴﺄﻟﻨﻲ‬ ‫اﻟﻘﺪوم و ﻳﺠﻲء‬ ‫ﻻﻳﻤﻜﻦ‬ ‫اﻟﻘﺎك و‬ ‫اﻧﻪ ﻟﻴﺲ ﻛﻞ ﺳﺎﻋﺔ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻻﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫و ﻛﺎن‬ ‫ﻣﺎ ﻳﻤﻨﻌﻚ ﻣﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﻠﻢ اﻟﺜﻘﻔﻲ ﻓﺎﻧﻪ ﺳﻤﻊ ﻣﻦ اﺑﻲ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﻛﻞ ﻣﺎ ﻳﺴﺄﻟﻨﻲ ﻋﻨﻪ‬ ‫ﻋﻨﺪي‬ ‫ﻟﻴﺲ‬ ‫و‬

‫اﻣﺎ ﻟﻜﻢ ﻣﻦ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻛﻨﺎ ﻋﻨﺪ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻳﻌﻘﻮب‬ ‫ﻋﻦ ﻳﻮﻧﺲ ﺑﻦ‬ ‫ﺑﺴﻨﺪه‬ ‫و‬ ‫وﺟﻴﻬﺎ‬ ‫ﻋﻨﺪه‬

‫ﻋﻦ‬ ‫ﺑﺴﻨﺪه‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺼﺮي‬ ‫ﻣﻐﻴﺮة‬ ‫ﺑﻦ‬ ‫اﻟﺤﺮث‬ ‫اﻟﻴﻪ ﻣﺎ ﻳﻤﻨﻌﻜﻢ ﻣﻦ‬ ‫ﺗﺴﺘﺮﻳﺤﻮن‬ ‫ﻣﺴﺘﺮاح‬ ‫اﻣﺎ ﻟﻜﻢ ﻣﻦ‬ ‫ﻣﻔﺰع‬

‫ﻟﺴﺖ اﺻﻞ اﻟﻴﻚ ﻓﻲ ﻛﻞ وﻗﺖ ﻓﻤﻤﻦ ۤاﺧﺬ‬ ‫ﺑﻌﻴﺪة و‬ ‫ﺷﻘﺘﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻗﻠﺖ ﻟﻠﺮﺿﺎ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻤﺴﻴﺐ اﻟﻬﻤﺪاﻧﻲ‬

‫ﻋﻦ ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻦ‬ ‫ﺑﺴﻨﺪه‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻟﺪﻧﻴﺎ اﻟﺤﺪﻳﺚ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﺪﻳﻦ‬ ‫اﻟﻤﺄﻣﻮن‬ ‫اﻟﻘﻤﻲ‬ ‫ۤادم‬ ‫زﻛﺮﻳﺎ ﺑﻦ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻣﻌﺎﻟﻢ دﻳﻨﻲ‬

‫ان‬ ‫ﻗﻠﺖ اﺣﺐ‬ ‫و‬ ‫اﻓﺎرﻗﻪ ودﻋﺘﻪ‬ ‫اردت ان‬ ‫ﻓﻲ ﺧﺪﻣﺘﻪ ﻓﻠﻤﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻛﻨﺖ ﻋﻨﺪ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﺑﻲﺣﻴﺔ‬

‫و ﺑﺴﻨﺪه‬ ‫ﻋﻨﻲ‬ ‫ﻓﺎروه‬ ‫ﻟﻚ ﻋﻨﻲ‬ ‫رواه‬ ‫ﺑﻦ ﺗﻐﻠﺐ ﻓﺎﻧﻪ ﻗﺪ ﺳﻤﻊ ﻣﻨﻲ ﺣﺪﻳﺜﺎ ﻛﺜﻴﺮا ﻓﻤﺎ‬ ‫اﺑﺎن‬ ‫اﺋﺖ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﺗﺰودﻧﻲ‬

‫ﻻاﻛﺎد‬ ‫ﻗﻠﺖ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل‬ ‫اﻟﺤﺴﻴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ﻳﻘﻄﻴﻦ ﺟﻤﻴﻌﺎ ﻋﻦ اﻟﺮﺿﺎ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﻤﻬﺘﺪي و‬ ‫ﻋﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ ﺑﻦ‬

‫اﻟﻴﻪ‬ ‫اﺣﺘﺎج‬ ‫اﻟﻴﻪ ﻣﻦ ﻣﻌﺎﻟﻢ دﻳﻨﻲ اﻓﻴﻮﻧﺲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺛﻘﺔ ۤاﺧﺬ ﻣﺎ‬ ‫اﺣﺘﺎج‬ ‫اﺻﻞ اﻟﻴﻚ اﺳﺄﻟﻚ ﻋﻦ ﻛﻞ ﻣﺎ‬

‫ﺑﻠﻐﻨﻲ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﻨﺤﻮي‬ ‫ﺑﻦ ﻣﺴﻠﻢ‬ ‫ﻣﻌﺎذ‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫و ﺑﺴﻨﺪه‬ ‫ﻧﻌﻢ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﻣﻦ ﻣﻌﺎﻟﻢ دﻳﻨﻲ‬

‫اﻧﻲ اﻗﻌﺪ ﻓﻲ‬ ‫ان اﺧﺮج‬ ‫اﺳﺄﻟﻚ ﻋﻦ ذﻟﻚ ﻗﺒﻞ‬ ‫و اردت ان‬ ‫ﻗﻠﺖ ﻧﻌﻢ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫اﻧﻚ ﺗﻘﻌﺪ ﻓﻲ اﻟﺠﺎﻣﻊ ﻓﺘﻔﺘﻲ‬

‫اﻟﺮﺟﻞ‬ ‫ﻳﻔﻌﻠﻮن و ﻳﺠﻲء‬ ‫ﻟﻜﻢ اﺧﺒﺮﺗﻪ ﺑﻤﺎ‬ ‫ﺑﺎﻟﺨﻼف‬ ‫ﻋﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫اﻟﻤﺴﺠﺪ ﻓﻴﺠﻴﺌﻨﻲ اﻟﺮﺟﻞ ﻓﻴﺴﺄﻟﻨﻲ ﻋﻦ اﻟﺸﺊ‬

‫ﻋﻦ‬ ‫ﻓﺎﻗﻮل ﺟﺎء‬ ‫ﻣﻦ ﻫﻮ‬ ‫و ﻻادري‬ ‫اﻟﺮﺟﻞ ﻻاﻋﺮﻓﻪ‬ ‫و ﻳﺠﻲء‬ ‫ﻋﻨﻜﻢ‬ ‫ﺟﺎء‬ ‫ﺑﻤﺎ‬ ‫ﻓﺎﺧﺒﺮه‬ ‫ﺣﺒﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻋﺮﻓﻪ ﺑﻤﻮدﺗﻜﻢ‬

‫ﻋﻦ‬ ‫و ﺑﺴﻨﺪه‬ ‫اﺻﻨﻊ ﻛﺬا ﻓﺎﻧﻲ ﻛﺬا اﺻﻨﻊ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﻛﺬا ﻓﺎدﺧﻞ ﻗﻮﻟﻜﻢ ﻓﻴﻤﺎ ﺑﻴﻦ ذﻟﻚ‬ ‫ﻓﻼن‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫ﻓﻼن ﻛﺬا و ﺟﺎء‬

‫ﻻﺣﺪ ﻣﻦ‬ ‫ﻋﺬر‬ ‫ﻓﻴﻪ ﻓﺎﻧﻪ ﻻ‬ ‫ﻳﻘﻮل‬ ‫ذﻛﺮ ﺗﻮﻗﻴﻌﺎ ﺷﺮﻳﻔﺎ‬ ‫اﻟﻌﻼء و‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻘﺴﻢ ﺑﻦ‬ ‫ورد‬ ‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﺮﻫﻴﻢ اﻟﻤﺮاﻏﻲ‬

‫و ﺑﺴﻨﺪه‬ ‫اﻟﻴﻬﻢ‬ ‫اﻳﺎه‬ ‫ﻧﺤﻤﻠﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻧﺎ ﻧﻔﺎوﺿﻬﻢ ﺳﺮﻧﺎ‬ ‫ﻋﺮﻓﻮا‬ ‫ﻣﻮاﻟﻴﻨﺎ ﻓﻲ اﻟﺘﺸﻜﻴﻚ ﻓﻴﻤﺎ ﻳﺮوﻳﻪ ﻋﻨﺎ ﺛﻘﺎﺗﻨﺎ ﻗﺪ‬

‫ﻳﺎ ﻋﻠﻲ ﻣﻤﻦ‬ ‫ذﻛﺮت‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻫﻮ ﻓﻲ اﻟﺴﺠﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫ﻛﺘﺐ اﻟﻲ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ﺳﻮﻳﺪ‬

‫اﻟﺨﺎﺋﻨﻴﻦ‬ ‫دﻳﻨﻚ ﻋﻦ‬ ‫اﺧﺬت‬ ‫ﺗﻌﺪﻳﺘﻬﻢ‬ ‫ان‬ ‫ﻣﻌﺎﻟﻢ دﻳﻨﻚ ﻋﻦ ﻏﻴﺮ ﺷﻴﻌﺘﻨﺎ ﻓﺎﻧﻚ‬ ‫ﻻﺗﺄﺧﺬن‬ ‫ﺗﺄﺧﺬ ﻣﻌﺎﻟﻢ دﻳﻨﻚ‬

‫ﻓﻌﻠﻴﻬﻢ ﻟﻌﻨﺔ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻓﺤﺮﻓﻮه و ﺑﺪﻟﻮه‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﺧﺎﻧﻮا اﻣﺎﻧﺎﺗﻬﻢ اﻧﻬﻢ اﺋﺘﻤﻨﻮا ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫رﺳﻮﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺬﻳﻦ ﺧﺎﻧﻮا اﻟﻠﻪ‬

‫و ﺑﺴﻨﺪه‬ ‫اﻟﻘﻴﻤﺔ‬ ‫ﻳﻮم‬ ‫ﻟﻌﻨﺔ ﺷﻴﻌﺘﻲ اﻟﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻌﻨﺘﻲ‬ ‫اﻟﻜﺮام اﻟﺒﺮرة و‬ ‫ﻟﻌﻨﺔ ۤاﺑﺎﺋﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻌﻨﺔ ﻣﻼﺋﻜﺘﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻌﻨﺔ رﺳﻮﻟﻪ‬ ‫و‬

‫اﺳﺄﻟﻪ ﻋﻤﻦ ۤاﺧﺬ ﻣﻌﺎﻟﻢ دﻳﻨﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻛﺘﺒﺖ اﻟﻴﻪ ﻳﻌﻨﻲ اﺑﺎاﻟﺤﺴﻦ اﻟﺜﺎﻟﺚ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺧﺎﺗﻢ ﻣﺎﻫﻮﻳﻪ‬

‫ﻛﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ دﻳﻨﻜﻤﺎ ﻋﻠﻲ ﻛﻞ ﻣﺴﻦ ﻓﻲ ﺣﺒﻨﺎ‬ ‫ﻓﺎﻋﻤﺪا‬ ‫ﺑﺬﻟﻚ ﻓﻜﺘﺐ اﻟﻴﻬﻤﺎ ﻓﻬﻤﺖ ﻣﺎ ذﻛﺮﺗﻤﺎ‬ ‫اﺧﻮه‬ ‫ﻛﺘﺐ‬ ‫و‬

‫ﺑﺴﻨﺪه‬ ‫ﻋﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ اﻟﺒﺮﻗﻲ ﻓﻲ اﻟﻤﺤﺎﺳﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ان ﺷﺎء‬ ‫ﻓﻲ اﻣﺮﻧﺎ ﻓﺎﻧﻬﻤﺎ ﻛﺎﻓﻮﻛﻤﺎ‬ ‫اﻟﻘﺪم‬ ‫ﻛﺜﻴﺮ‬

‫ﻳﺎ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﻋﻠﻴﻜﻢ‬ ‫ﻛﺎﻟﺮاد‬ ‫اﻻﻣﺮ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺮاد‬ ‫ارأﻳﺖ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻗﻠﺖ ﻻﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲﺑﺼﻴﺮ‬

‫ﻫﺬه اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻧﻈﺮ وﻓﻘﻚ اﻟﻠﻪ اﻟﻲ‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻫ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻛﺎﻟﺮاد‬ ‫ﻋﻠﻴﻜﻢ ﻓﻲ ﻫﺬا اﻻﻣﺮ ﻓﻬﻮ‬ ‫رد‬ ‫ﺑﺎﻣﺤﻤﺪ ﻣﻦ‬

‫او‬ ‫ﺑﻮاﺳﻄﺔ‬ ‫اﻻﻣﺎم‬ ‫اﻟﺨﺒﺮ ﻋﻦ‬ ‫روي‬ ‫ﺳﻮاء‬ ‫اﻻﺧﺬ ﺑﺨﺒﺮ اﻟﺜﻘﺔ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻛﻴﻒ اوﺟﺒﺖ اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﻤﺘﻮاﺗﺮة‬

‫اﻻﺻﻄﻼح‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺘﻘﻠﻴﺪ ﻋﻠﻲ‬ ‫واردة‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ان‬ ‫ﻻﺗﺤﺴﺒﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺧﺒﺮ اﻟﺜﻘﺔ‬ ‫رد‬ ‫ﻛﻴﻒ ﻧﻬﻲ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫وﺳﺎﺋﻂ‬

‫اﺳﺘﻔﺘﻴﺖ‬ ‫اذا‬ ‫ﻛﻤﺎ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﺳﺘﻔﺘﺎؤﻫﻢ ﻋﻦ ﻧﻔﺲ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻛﺎﻧﺖ ﻓﺘﺎوﻳﻬﻢ ﻧﻔﺲ‬ ‫اﻻول‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﻤﺘﻌﺎرف‬

‫اﻟﻤﺠﺘﻬﺪ ﻛﺬﻟﻚ‬ ‫ﻗﻮل‬ ‫ﻳﻔﺘﻴﻚ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺠﺘﻬﺪ‬ ‫ﻗﻮل‬ ‫اﺣﺪا ﻣﻦ اﻟﻤﻘﻠﺪﻳﻦ ﻋﻦ ﻣﺴﺌﻠﺔ ﻓﺎﻧﻤﺎ ﺗﺴﺘﻔﺘﻴﻪ ﻋﻦ‬ ‫اﻟﻴﻮم‬
‫اﻟﺤﺚ اﻻﻛﻴﺪ ﻓﻲ‬ ‫و ﻟﺬا ورد‬ ‫اﻻ ﻋﻦ اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫و ﻻﻳﺴﺌﻠﻮن‬ ‫اﻻ ﺑﺎﻟﺨﺒﺮ‬ ‫ﻻﻳﺠﻴﺒﻮن‬ ‫اﻻﻣﺮ ﻛﺬﻟﻚ‬ ‫اول‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا ﻫﻢ ﻓﻲ‬

‫ﺳﻨﺬﻛﺮه‬ ‫ﺣﻔﻆ ارﺑﻌﻴﻦ ﺣﺪﻳﺜﺎ ﻓﻲ ﻣﻌﺎﻟﻢ اﻟﺪﻳﻦ ﻛﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ذﻛﺮﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻣﺮﻫﻢ‬ ‫و اﺣﻴﺎء‬ ‫اﻟﻤﺤﺎدﺛﺔ‬ ‫زﻳﺎرة اﻻﺧﻮان و‬

‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻓﻴﺠﻴﺒﻮه ﺑﻔﺘﻮي اﻻﻣﺎم‬ ‫اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻋﻦ ﺣﻜﻢ‬ ‫ﻛﺎن ﻳﺴﺄل ﻋﻴﻮن‬ ‫ﻟﻌﻞ اﻟﺮﺟﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ان ﺷﺎء‬ ‫ﻓﻴﻤﺎ ﺑﻌﺪ‬

‫ﻳﻘﻮل‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻓﻠﻢﻳﻚ اﺣﺪ ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫ﺑﺤﺮف‬ ‫ﺣﺮﻓﺎ‬ ‫اﻻزﻣﺎن‬ ‫ﻛﻬﺬه‬ ‫ﻳﻌﻤﻞ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻳﺜﻖ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺮوي‬ ‫و‬ ‫ﻟﻐﻴﺮه‬ ‫ﻳﻔﺘﻲ‬

‫اﻻﺧﺒﺎر و ﺟﺎس ﺧﻼل اﻟﺪﻳﺎر ﻋﺮف ان‬ ‫راﺟﻊ‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻻﻣﺎم‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻧﺎص‬ ‫اﻻ ﺑﺨﺒﺮ‬ ‫و ﻧﻈﺮه‬ ‫ﺑﺮأﻳﻪ‬

‫ﺛﻢ‬ ‫اﻟﻜﺒﺮي‬ ‫اواﺋﻞ اﻟﻐﻴﺒﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺼﻐﺮي‬ ‫ﻛﺎﻧﺖ ﺳﻴﺮﺗﻬﻢ ﻛﺬﻟﻚ اﻟﻲ اواﺧﺮ اﻟﻐﻴﺒﺔ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻻﺳﻴﻤﺎ‬

‫و ﻗﻮي‬ ‫اﺳﺘﺄﻧﺴﻮا ﺑﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺨﻠﻔﻮا ﻋﻦ ذﻟﻚ ﺟﻤﻊ اﺧﺮ ﻓﻄﺎﻟﻌﻮا ﻛﺘﺐ اﻟﻌﺎﻣﺔ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎرﻳﻮن و‬ ‫ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ‬ ‫اﺳﺘﻤﺮوا‬

‫ﺷﺮ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﺘﻼد‬ ‫ﻧﺒﻘﻲ ﻋﻠﻲ‬ ‫ان‬ ‫ﻧﺤﻦ ﻧﺮﺟﻮ ﻣﻦ اﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺻﺎر‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﺻﺎر‬ ‫و‬ ‫ﻓﻌﻠﻮا‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﻓﻌﻠﻮا‬ ‫ﻓﻴﻬﻢ ﺷﺒﻬﺎﺗﻬﻢ ﺣﺘﻲ‬

‫ﻓﻨﺤﻦ ﻧﺘﻜﻞ ﻋﻠﻲ ﻣﺎ‬ ‫اﻟﻌﻤﻴﺎء‬ ‫اﻟﻌﺎﻣﺔ‬ ‫ﺧﻼف‬ ‫اﻟﺮﺷﺪ ﻓﻲ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻗﺪﻳﻤﺎ‬ ‫ﺑﺴﻴﺮة‬ ‫ﻧﺄﺧﺬ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺤﺪﺛﺎﺗﻬﺎ‬ ‫اﻻﻣﻮر‬

‫او‬ ‫ﻣﺴﻨﺪا‬ ‫رووه‬ ‫ﻋﻨﺪﻧﺎ ﻓﻴﻤﺎ ﺑﻴﻦ ﻣﺎ‬ ‫ﻓﺮق‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻧﺘﺮﻗﺐ ﺷﻴﺌﺎ ۤاﺧﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ‬ ‫ﺛﻘﺎت‬ ‫ﺻﺤﺤﻪ‬

‫اﻟﻤﺮﺳﻞ ﻳﺤﺘﻤﻞ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﻧﻪ ﻛﻞ ﻣﺎ ﻳﺤﺘﻤﻞ ﻓﻲ اﻟﻤﺴﻨﺪ‬ ‫اﻻﻣﺎم‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫ﻳﺴﻤﻌﻮن‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا‬ ‫ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﻣﺎ ﻟﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺮﺳﻼ‬

‫اﻧﺖ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﻬﺎر‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫اﺧﺒﺮك‬ ‫ﺛﻘﺔ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻮﺳﻮﺳﺔ ﻛﻤﺎ ﻟﻮ‬ ‫ﺗﺼﺪر‬ ‫اﺣﺘﻤﺎﻻت‬ ‫اﻳﻀﺎ ﻟﻜﻦ ﻛﻞ ذﻟﻚ‬ ‫اﻟﻤﺴﻤﻮع‬

‫او ﺗﺮي اﺧﺎك و‬ ‫ﺟﻨﻨﺖ‬ ‫ﻧﻬﺎرا او‬ ‫اﻟﻠﻴﻞ‬ ‫ﻣﺮض ﺗﺮي‬ ‫ﻓﻲ ﻋﻴﻨﻚ‬ ‫او‬ ‫ﺗﺘﻜﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺤﺘﻤﻞ اﻧﻚ ﻧﺎﺋﻢ‬ ‫ﺗﻘﻮل‬ ‫اﻋﻤﻲ‬

‫اﺣﺘﻤﺎﻻت‬ ‫ﻛﻞ ذﻟﻚ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﺟﻦ ﺗﺠﺴﻤﻮا ﻟﻲ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اري‬ ‫ﻛﻞ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻌﻠﻪ ﺟﻨ ّﻲ ﺗﺠﺴﻢ ﻟﻲ‬ ‫و ﺗﻘﻮل‬ ‫ﺗﺸﻚ ﻓﻴﻪ‬

‫ﻧﺘﻜﻞ‬ ‫و اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﻮاﻗﻌﺔ‬ ‫اﻟﺤﻜﺎﻳﺎت‬ ‫ﻓﻲ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫ﻧﺮي‬ ‫ﻓﺎﻧﺎ‬ ‫اﻟﻔﻄﺮة‬ ‫ﻟﻴﺴﺖ ﻋﻦ‬ ‫وﺳﻮاس‬ ‫ﻣﻊ ذﻟﻚ ﻛﻠﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻤﻜﻨﺔ‬

‫اﻟﻠﻬﻢ اﻻ‬ ‫و ﺗﺰﻟﺰل‬ ‫وﺳﻮﺳﺔ‬ ‫دون‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫اﻟﺮواة‬ ‫ﻧﺘﻜﻞ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺮﻗﺐ ﺷﺊ‬ ‫دون‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺧﺒﺮ اﻟﺜﻘﺔ ﻣﻦ‬

‫ﺳﺎﺋﺮ‬ ‫اﻻﻃﻔﺎل و‬ ‫ﺑﻪ ﺑﻞ رﺑﻤﺎ ﻳﺘﻜﻞ اﻟﻨﻔﺲ ﻋﻠﻲ ﺧﺒﺮ‬ ‫و ﻳﺴﺘﻬﺰؤن‬ ‫ﻣﻮﺳﻮﺳﺎ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻓﻴﺴﻤﻴﻪ‬ ‫ﺑﺎﻟﻮﺳﻮاس‬ ‫ﻣﺒﺘﻠﻲ‬

‫ﺑﺴﺎﻳﺮ‬ ‫ﻻﻳﻌﺘﻨﻮن‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ان‬ ‫ﻣﻊ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫وﺳﻮﺳﺔ ﻓﻤﺎ ﻇﻨﻚ‬ ‫دون‬ ‫ﺑﺤﻴﺚ ﻳﻘﻄﻊ ﺑﻪ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻋﺮض‬

‫و اﻫﺘﻤﺎم‬ ‫اﻋﻈﻢ‬ ‫ﻻﺧﺒﺎره‬ ‫ﺿﺒﻄﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﺷﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻋﺘﻨﺎؤﻫﻢ ﺑﺎﻟﺪﻳﻦ اﻛﺜﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻛﺜﺮﻫﺎ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر ﻛﺜﻴﺮا و ﻳﺴﺎﻣﺤﻮن‬

‫ذﻟﻚ ﻣﻊ ﻣﺎ‬ ‫ﻫﺬه اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﺴﻠﻴﻤﺔ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻔﻄﺮة‬ ‫اﻟﻨﻬﺎﻳﺔ ﻓﻜﻴﻒ ﻳﺸﻚ ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺋﻤﺔ ﺑﺤﻔﻆ اﻟﺪﻳﻦ ﻓﻲ اﻟﻐﺎﻳﺔ‬

‫ﻓﻬﻤﺖ ﻣﺎ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫اﻛﺘﺮاث‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻼ‬ ‫اﻟﺘﻜﻼن‬ ‫وﺟﻮب‬ ‫و‬ ‫ﺧﺒﺮ اﻟﺜﻘﺔ‬ ‫ﺑﺘﺮك‬ ‫اﻟﻌﺬر‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ورد‬

‫ﻛﺜﻴﺮا ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻔﻘﻴﻪ‬ ‫ﻻﻳﺤﻀﺮه‬ ‫اﻟﻤﺴﻤﻲ ﺑﻤﻦ‬ ‫و اﻟﻜﺘﺎب اﻟﻤﺴﺘﻄﺎب‬ ‫اﻟﻜﺎﻓﻲ‬ ‫ان اﻟﻜﺘﺎب اﻟﻤﺒﺎرك‬ ‫ذﻛﺮﻧﺎ ﻓﺎﻋﻠﻢ‬

‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﺑﻞ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫اﻻﺳﺘﺒﺼﺎر‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻬﺬﻳﺐ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫ﺣﺠﻴﺘﻬﺎ ﺑﻞ ﻛﺜﻴﺮ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺼﺤﺘﻬﺎ‬ ‫ﻣﺸﻬﻮدة‬ ‫اﻟﺜﻘﺎت‬ ‫ﻛﺘﺐ‬

‫ﻗﺪ ﺷﻬﺪ ﺑﺼﺤﺔ ﺟﻤﻴﻌﻬﺎ اﻟﺸﻴﺦ اﻟﺤﺮ اﻟﻌﺎﻣﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ازﻳﺪ‬ ‫و‬ ‫ﺛﻤﺎﻧﻴﻦ ﻛﺘﺎﺑﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺧﻤﺴﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻤﺎﺋﺔ‬ ‫اﻟﺤﺎوي‬ ‫اﻟﻮﺳﺎﺋﻞ‬

‫اﻟﺘﻲ‬ ‫اﻟﻤﻌﺘﻤﺪة‬ ‫اﻟﺮاﺑﻌﺔ ﻓﻲ ذﻛﺮ اﻟﻜﺘﺐ‬ ‫اﻟﻔﺎﻳﺪة‬ ‫ﻟﺨﺎﺗﻤﺔ ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ﻋﺒﺎرﺗﻪ ﻓﻲ‬ ‫و ﻫﺬه‬ ‫رﺿﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻨﻪ ﻓﻲ اوﻟﻪ ﺻﺮﻳﺤﺎ‬

‫و ﺗﻮاﺗﺮت‬ ‫ﻗﺎﻣﺖ اﻟﻘﺮاﺋﻦ ﻋﻠﻲ ﺛﺒﻮﺗﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻏﻴﺮﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺷﻬﺪ ﺑﺼﺤﺘﻬﺎ ﻣﺆﻟﻔﻮﻫﺎ‬ ‫ﻫﺬا اﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫ﻧﻘﻠﺖ ﻣﻨﻬﺎ اﺣﺎدﻳﺚ‬

‫ﻻ رﻳﺐ ﻛﻮﺟﻮدﻫﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻤﺖ ﺻﺤﺔ ﻧﺴﺒﺘﻬﺎ اﻟﻴﻬﻢ ﺑﺤﻴﺚ ﻟﻢﻳﺒﻖ ﺑﻬﺎ ﺷﻚ‬ ‫او‬ ‫(‬ ‫ل‬ ‫ﻣﺆﻟﻔﻴﻬﺎ‬ ‫)‬ ‫ﻣﻦ ﻣﺆﻟﻔﻬﺎ‬

‫ﻟﺮواﻳﺎت‬ ‫ﻣﻮاﻓﻘﺔ ﻣﻀﺎﻣﻴﻨﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺷﻬﺎدﺗﻬﻢ ﺑﻨﺴﺒﺘﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ذﻛﺮﻫﺎ ﻓﻲ ﻣﺼﻨﻔﺎﺗﻬﻢ‬ ‫ﺗﻜﺮر‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫اﻛﺎﺑﺮ‬ ‫ﺑﺨﻄﻮط‬

‫ﻋﻨﺪه‬ ‫ﺛﻢ اﺧﺬ ﻳﻌﺪ اﻟﻜﺘﺐ اﻟﺘﻲ ﻛﺎﻧﺖ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻘﺮﻳﻨﺔ‬ ‫ﻣﺤﻔﻮف‬ ‫ﻧﻘﻠﻬﺎ ﺑﺨﺒﺮ واﺣﺪ‬ ‫اﻟﻤﺘﻮاﺗﺮة او‬ ‫اﻟﻜﺘﺐ‬

‫و ﻗﺎل‬ ‫ﺗﺴﻌﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺪ ﻣﻨﻬﺎ ﻧﻴﻔﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻘﻠﻬﻢ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء و اورد‬ ‫ﻋﺪ ﻣﻨﻬﺎ ﻗﺮﻳﺐ ﺗﺴﻌﻴﻦ ﺛﻢ اﻟﻜﺘﺐ اﻟﺘﻲ ﻧﻘﻞ ﻋﻨﻬﺎ‬ ‫و‬

‫ﺗﺄﻣﻠﺖ‬ ‫اذا‬ ‫و‬ ‫‪:‬‬ ‫اﻟﻘﺮاﺋﻦ‬ ‫ﺳﺮد‬ ‫ﺑﺎﻟﺨﺒﺮ ﺑﻌﺪ ﻣﺎ‬ ‫ﺗﻘﺘﺮن‬ ‫اﻟﺜﺎﻣﻨﺔ ﻓﻲ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺑﻌﺾ اﻟﻘﺮاﺋﻦ اﻟﺘﻲ‬ ‫اﻟﻔﺎﺋﺪة‬ ‫ﻓﻲ‬

‫اﻟﻠﻪ اﻟﻤﻮﻓﻖ اﻧﺘﻬﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻌﻀﻬﺎ ﺑﺎﻛﺜﺮﻫﺎ‬ ‫ﻛﺜﻴﺮة و‬ ‫ﻣﺤﻔﻮﻓﺎ ﺑﻘﺮاﺋﻦ‬ ‫ﻫﺬا اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻛﻞ ﺣﺪﻳﺚ ﻣﻦ اﺣﺎدﻳﺚ‬ ‫وﺟﺪت‬

‫ﻋﻤﻞ ﺑﺎﻟﺨﺒﺮ‬ ‫دون‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻓﻼن‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫ﻓﻼن‬ ‫ﺳﻤﻌﺖ ﻋﻦ‬ ‫ﻳﻘﻮﻟﻮن‬ ‫ﻻﻳﺨﻠﻮ اﻣﺎ‬ ‫اﻟﺜﻘﺎت‬ ‫ﺑﺎﻟﺠﻤﻠﺔ ﻛﻞ ﺧﺒﺮ اﺗﺖ ﺑﻪ‬ ‫‪ ،‬و‬

‫ﻳﺼﺤﺤﻮﻧﻪ‬ ‫ﻓﻼن و‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫ﻓﻼن‬ ‫ﺳﻤﻌﺖ ﻋﻦ‬ ‫ﻳﻘﻮﻟﻮن‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫ﻓﻼن و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺳﻤﺎﻋﻪ ﻋﻦ‬ ‫ﻳﺼﺪق‬ ‫ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻟﻪ ﻓﺬﻟﻚ‬ ‫و‬

‫ﻛﻞ ﺧﺒﺮ ﻋﻤﻞ‬ ‫اﻟﻘﻮل‬ ‫ﻓﻤﺠﻤﻞ‬ ‫اﻟﻮﺟﻮه‬ ‫ﺑﻮﺟﻪ ﻣﻦ‬ ‫اﺣﺪا رده ﺑﻬﺬا اﻟﻮﺳﻮاس‬ ‫ﺑﻪ ﻓﺬﻟﻚ ﻣﻤﺎ ﻻﻳﺴﻊ‬ ‫و ﻳﻌﻤﻠﻮن‬
‫‪:‬‬ ‫اﻟﻤﺤﻘﻖ ﻓﻲ اﻟﻤﻌﺘﺒﺮ ﻛﻤﺎ ﻧﻘﻞ ﻋﻨﻪ‬ ‫اﺟﺎد‬ ‫ﻟﻘﺪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﺟﻤﻌﻬﻢ ﻧﺘﺮﻛﻪ‬ ‫ﺗﺮﻛﻮه‬ ‫ﻛﻞ ﺧﺒﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻤﻠﻨﺎ ﺑﻪ‬ ‫اﻻﺻﺤﺎب‬ ‫ﺑﻪ‬

‫ﻓﻲ‬ ‫و ان‬ ‫ﻣﺎﻓﻄﻨﻮا ﻣﺎ ﺗﺤﺘﻪ ﻣﻦ اﻟﺘﻨﺎﻗﺾ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻜﻞ ﺧﺒﺮ‬ ‫اﻧﻘﺎدوا‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺨﺒﺮ اﻟﻮاﺣﺪ ﺣﺘﻲ‬ ‫اﻟﺤﺸﻮﻳﺔ ﻓﻲ‬ ‫اﻓﺮط‬

‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و ﻗﻮل اﻟﺼﺎدق‬ ‫اﻟﻘﺎﻟﺔ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﺑﻌﺪي‬ ‫ﺳﻠﻢ ﺳﻴﻜﺜﺮ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر ﻗﻮل‬ ‫ﺟﻤﻠﺔ‬

‫و ﻏﻴﺮه‬ ‫ﻛﻞ ﺳﻠﻴﻢ اﻟﺴﻨﺪ ﻳﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫ﻫﺬا اﻻﻓﺮاط ﻓﻘﺎل‬ ‫اﻗﺘﺼﺮ ﺑﻌﺾ ﻋﻦ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻳﻜﺬب‬ ‫ﻟﻜﻞ رﺟﻞ ﻣﻨﺎ رﺟﻞ‬

‫اﻟﺸﻴﻌﺔ‬ ‫ﻋﻠﻤﺎء‬ ‫ذﻟﻚ ﻃﻌﻦ ﻓﻲ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻢﻳﺘﻨﺒﻪ‬ ‫ﻳﺼﺪق و‬ ‫اﻟﻔﺎﺳﻖ ﻗﺪ‬ ‫ﻳﺼﺪق و‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫ان اﻟﻜﺎذب‬ ‫ﻣﺎﻋﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬

‫اﻓﺮط‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺪل‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻳﻌﻤﻞ ﺑﺨﺒﺮ‬ ‫اﻟﻤﺠﺮوح‬ ‫ﻫﻮ ﻗﺪ ﻳﻌﻤﻞ ﺑﺨﺒﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻣﺼﻨﻒ اﻻ‬ ‫اذ‬ ‫ﻓﻲ اﻟﻤﺬﻫﺐ‬ ‫ﻗﺬف‬ ‫و‬

‫ﻓﻠﻢﻳﺮ اﻟﻌﻘﻞ ﻣﺎﻧﻌﺎ‬ ‫ۤاﺧﺮون‬ ‫اﻗﺘﺼﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻘﻼ‬ ‫و‬ ‫اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻪ ﻋﻘﻼ‬ ‫اﺣﺎل‬ ‫اﻟﺨﺒﺮ اﻟﻮاﺣﺪ ﺣﺘﻲ‬ ‫ﻃﺮف رد‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ۤاﺧﺮون‬

‫ﻓﻤﺎ ﻗﺒﻠﻪ‬ ‫اﺻﻮب‬ ‫اﻟﺘﻮﺳﻂ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﺤﺮﻓﺔ ﻋﻦ اﻟﺴﻨﻦ‬ ‫اﻻﻗﻮال‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻛﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫ﻟﻢﻳﺄذن‬ ‫اﻟﺸﺮع‬ ‫ﻟﻜﻦ‬

‫ﺷﺬ ﻳﺠﺐ ﻃﺮﺣﻪ اﻧﺘﻬﻲ‬ ‫او‬ ‫اﻻﺻﺤﺎب‬ ‫ﻋﻨﻪ‬ ‫اﻋﺮض‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫دﻟﺖ اﻟﻘﺮاﺋﻦ ﻋﻠﻲ ﺻﺤﺘﻪ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺻﺤﺎب‬

‫ﻟﻢﻳﻌﻤﻠﻮا ﺑﺨﺒﺮ اﻻ‬ ‫اذ اﻻﺻﺤﺎب‬ ‫ﻫﻮ دﻗﻴﻖ اﻧﻴﻖ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﺒﺊ ﻋﻦ اﻟﺘﺤﻘﻴﻖ‬ ‫ﻛﻼم‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﻛﻼﻣﻪ اﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻣﻘﺎﻣﻪ‬

‫و‬ ‫ﺗﺼﺤﻴﺢ اﻟﻌﺎﻣﻠﻴﻦ ﺑﺎﻟﻈﻦ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻜﻦ ﻓﻠﻴﻌﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻨﺪ‬ ‫او‬ ‫ﻟﻠﻘﻄﻊ‬ ‫اﻟﻤﻔﻴﺪة‬ ‫ﺑﺎﻟﻘﺮاﺋﻦ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﺳﻮاء‬ ‫ﺑﻌﺪ ﺗﺼﺤﻴﺤﻪ‬

‫اﺗﺒﺎع‬ ‫ﻋﻤﻠﻬﻢ ﺑﺨﺒﺮ ﻟﻴﺲ ﻣﻤﺎ ﻳﻮﺟﺐ اﻟﺘﺼﺪﻳﻖ ﺑﺎﻟﺨﺒﺮ ﻓﺎﻧﻬﻢ اﻧﻔﺴﻬﻢ ﻓﻲ ﺷﻚ ﻣﻨﻪ ﻣﺎ ﻟﻬﻢ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻋﻠﻢ اﻻ‬

‫اﻧﻤﺎ اﻟﻤﺮﺟﻊ ﺗﺼﺪﻳﻖ‬ ‫ﻫﺆﻻء و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺧﺒﺮ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫ﻓﻼﻳﺠﻮز اﻟﺘﻜﻼن‬ ‫اﻟﻈﻦ ﻻﻳﻐﻨﻲ ﻣﻦ اﻟﺤﻖ ﺷﻴﺌﺎ‬ ‫و ان‬ ‫اﻟﻈﻦ‬

‫و‬ ‫اﻻﺻﻮﻟﻴﻴﻦ اﻟﻌﺎﻣﻠﻴﻦ ﺑﺎﻟﻌﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ اﻟﻤﺘﺄﺧﺮﻳﻦ ﻣﻦ ﻋﻠﻤﺎﺋﻨﺎ اﻻﺧﺒﺎرﻳﻴﻦ‬ ‫و زﻣﺮة‬ ‫ﻣﻦ ﻗﺒﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺪﻣﺎﺋﻨﺎ ﻛﺎﻟﺸﻴﺦ‬

‫ﻣﻦ اﺧﺬ ﻋﻠﻤﻪ‬ ‫اﻓﻮاه اﻟﺮﺟﺎل و‬ ‫ﻻ‬ ‫ﻃﺮق اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻃﺮﻳﻘﺔ اﺳﺘﻨﺒﻄﻨﺎﻫﺎ ﻣﻦ‬ ‫و ﻫﺬه‬ ‫ﻣﻦ ﺣﺬا ﺣﺬوﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻘﻴﻦ‬

‫ﻗﺪ ﻋﺮﻓﺖ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﺰل‬ ‫و‬ ‫اﻟﺠﺒﺎل‬ ‫ﺗﺰول‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻣﻦ اﺧﺬ ﻋﻠﻤﻪ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ازاﻟﺘﻪ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﻋﻦ‬

‫ان‬ ‫ﻳﻘﻮل‬ ‫اﻳﻀﺎ ﻳﺸﻬﺪ ﺑﻪ ﺣﻴﺚ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫و‬ ‫اﻻﺧﺬ ﺑﺨﺒﺮ اﻟﺜﻘﺔ‬ ‫وﺟﻮب‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﺒﺎب‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻤﺘﻮاﺗﺮة‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬

‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻓﻠﻮﻻﻧﻔﺮ ﻣﻦ ﻛﻞ ﻓﺮﻗﺔ‬ ‫اﻟﻌﺎدل و‬ ‫اﻟﺘﺒﻴﻦ ﻟﺨﺒﺮ‬ ‫ﻋﺪم وﺟﻮب‬ ‫ﻣﻔﻬﻮﻣﻪ‬ ‫ﻓﺘﺒﻴﻨﻮا و‬ ‫ﺟﺎءﻛﻢ ﻓﺎﺳﻖ ﺑﻨﺒﺄ‬

‫ﻋﻦ‬ ‫ﺑﺴﻨﺪه‬ ‫اﻟﻌﻠﻞ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫اﻟﻌﺎﻣﻠﻲ ﻓﻲ ﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎ ﻋﻦ ﻣﻌﺎﻧﻲ‬ ‫اورد‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ ﻃﺎﺋﻔﺔ ﻟﻴﺘﻔﻘﻬﻮا ﻓﻲ اﻟﺪﻳﻦ اﻵﻳﺔ‬

‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻳﺮوون ان رﺳﻮل‬ ‫ﻗﻮﻣﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم ان‬ ‫ﻗﻠﺖ ﻻﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻻﻧﺼﺎري ﻗﺎل‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ‬

‫ﻟﻴﺲ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻋﺬاب‬ ‫اﺧﺘﻼﻓﻬﻢ رﺣﻤﺔ ﻓﺎﺟﺘﻤﺎﻋﻬﻢ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻘﻠﺖ‬ ‫ﺻﺪﻗﻮا‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫اﻣﺘﻲ رﺣﻤﺔ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬

‫اﻟﻠﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫ﻳﻨﻔﺮوا‬ ‫ان‬ ‫ﻓﺎﻣﺮﻫﻢ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﺟﻞ ﻓﻠﻮﻻﻧﻔﺮ اﻵﻳﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﺰ‬ ‫ﻗﻮل‬ ‫اراد‬ ‫اﻧﻤﺎ‬ ‫ذﻫﺒﻮا‬ ‫و‬ ‫ﺣﻴﺚ ﺗﺬﻫﺐ‬

‫ﻻ اﺧﺘﻼﻓﺎ‬ ‫اﻟﺒﻠﺪان‬ ‫اﺧﺘﻼﻓﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫اراد‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻓﻴﺘﻌﻠﻤﻮا ﺛﻢ ﻳﺮﺟﻌﻮا اﻟﻲ ﻗﻮﻣﻬﻢ ﻓﻴﻌﻠﻤﻮﻫﻢ اﻧﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫اﻟﻴﻬﻢ ﻟﻌﻠﻬﻢ‬ ‫رﺟﻌﻮا‬ ‫اذا‬ ‫ﻋﻠﻲ اﺧﺒﺎرﻫﻢ‬ ‫ﻳﺘﻜﻠﻮا‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻓﺎﻟﻮاﺟﺐ ﻋﻠﻲ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺪﻳﻦ اﻧﻤﺎ اﻟﺪﻳﻦ واﺣﺪ ﻫ‬

‫ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫ﻋﺎدي‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻫﺬا ﺗﻘﻠﻴﺪا ﻟﻪ ﺑﻞ ﺑﻌﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺧﺬ ﺑﺨﺒﺮ اﻟﺜﻘﺔ‬ ‫وﺟﻮب‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫ﺑﺎﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫ﻓﻈﻬﺮ‬ ‫ﻳﺤﺬرون‬

‫ﻋﻦ اﻟﻤﺠﺘﻬﺪ ﻓﺎﻧﻚ‬ ‫اﻟﺜﻘﺎت ﻓﺘﻮي‬ ‫ﻧﻘﻞ ﻟﻚ‬ ‫اذا‬ ‫ﻻ ﻏﻴﺮ ﻛﻤﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻧﻤﺎ ﺗﻘﻠﺪ اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻚ ﺑﺨﺒﺮ اﻟﺜﻘﺔ‬

‫ﻓﻴﻪ ﺑﺤﻴﺚ ﻻ ﺷﻚ‬ ‫اﻻﺟﻤﺎع‬ ‫ﻟﻨﺎ‬ ‫ﻗﺎم‬ ‫اﻻﺧﺬ ﺑﺮواﻳﺔ اﻟﺜﻘﺔ ﻣﻤﺎ‬ ‫اﻟﺮاوي و وﺟﻮب‬ ‫ﺗﻘﻠﺪ اﻟﻤﺠﺘﻬﺪ ﻓﻲ اﻟﻌﻤﻞ ﻻ‬

‫ﻟﻴﺲ ﺑﻤﻨﺤﺼﺮ ﺑﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﺑﻞ اﻟﻤﻌﺼﻮﻣﻴﻦ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺑﺪﺧﻮل ﻗﻮل اﻟﻤﻌﺼﻮم‬ ‫ﻋﻠﻤﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻌﺘﺮﻳﻪ‬

‫ﻛﺎن‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻓﻲ اﺧﺬ اﻟﺸﺮاﻳﻊ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺪﻳﻦ ﻣﻦ ﻋﺼﺮ اﻟﻨﺒﻲ اﻻﻣﻴﻦ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ان ﺑﻨﺎء‬ ‫ﺑﻞ ﻛﻞ ﻣﻦ ﺗﺘﺒﻊ وﺟﺪ‬

‫ﺗﻌﻠﻴﻢ اﺣﺪ ﺣﻜﻲ ﻟﻪ ﻣﺎ‬ ‫اذا اراد‬ ‫رﺟﻞ ﻓﻴﻔﺘﻴﻪ ﻓﻴﻪ ﺛﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻤﺎ‬ ‫و اﻻﻣﺎم‬ ‫اﻟﻨﺒﻲ‬ ‫و ﻛﺎن ﻳﺴﺄل‬ ‫اﺑﺪا ﻛﺬﻟﻚ‬

‫ﺗﻘﻠﻴﺪا‬ ‫ﺳﻤﻴﺖ ذﻟﻚ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻛﻞ ﻣﻦ ﻳﺜﻖ ﺑﺮﺟﻞ ﻳﺄﺧﺬ ﺑﻪ‬ ‫ﻏﻴﺮه و ﻫﻜﺬا و ﻛﺎن‬ ‫ﻳﻌﻠﻢ ذﻟﻚ اﻟﺜﺎﻧﻲ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﺳﺌﻞ ﺛﻢ‬

‫اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫و ﻫﺆﻻء اﻟﻤﺠﺘﻬﺪون‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺪﻧﻴﺎ‬ ‫اﻻﺟﺘﻬﺎد‬ ‫ﻓﻠﻴﺲ اﻻ‬ ‫اﺟﺘﻬﺎدا‬ ‫ﺳﻤﻴﺘﻪ‬ ‫و ان‬ ‫ﻓﻠﻴﺲ ﻓﻲ اﻟﺪﻧﻴﺎ اﻻ اﻟﺘﻘﻠﻴﺪ‬

‫ﻓﻬﻠﻜﻮا و اﻫﻠﻜﻮا و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ان ﺷﺎء‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫و ﻻﻳﻜﻮن‬ ‫اﻻﺣﻜﺎم ﺑﺎﻟﺮأي و اﻟﻬﻮي‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻳﻘﻠﺪون ان ﻛﺎﻧﻮا ﻳﻘﻮﻟﻮن‬

‫و‬ ‫ﻗﻄﻌﻮا ﺑﺼﺤﺘﻪ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﺻﺤﺤﻮه‬ ‫اﻟﻴﺲ اﻧﻬﻢ ﻗﺎﻟﻮا ﺑﻤﺎ‬ ‫و ان ﻛﺎﻧﻮا ﻳﻘﻮﻟﻮن ﺑﺎﻟﺮواﻳﺎت‬ ‫ﺑﺬﻟﻚ‬ ‫ﻻﻧﻘﻮل‬
‫اﻧﺖ ﺗﻌﻠﻢ اﻧﻬﻢ‬ ‫ﺛﻘﺎت ﻣﺄﻣﻮﻧﻮن و‬ ‫ذﻟﻚ ﻟﻌﻠﻤﻚ ﺑﺎﻧﻬﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﻮل اﻻﻣﺎم‬ ‫ﻻﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻻﺟﻞ ذﻟﻚ ﻗﻠﺪﺗﻬﻢ‬

‫اﻻﻣﺎم‬ ‫ﻋﻨﻪ ﺑﻮﺳﺎﺋﻂ ﻓﻜﻤﺎ اﻧﻚ ﺗﻘﻄﻊ ﺑﺮواﻳﺔ ﻣﺠﺘﻬﺪ واﺣﺪ ﻋﻦ‬ ‫رووا‬ ‫اﻧﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻻﻣﺎم‬ ‫ﻟﻢﻳﺮوا‬

‫ﻛﺎﻧﺖ‬ ‫ﺳﻮاء‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻻﻣﺎم‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫اﻟﻤﺄﻣﻮن‬ ‫اﻟﺴﻠﻴﻤﺔ ﻳﻘﻄﻊ ﺑﺮواﻳﺔ اﻟﺜﻘﺔ‬ ‫اﻟﻔﻄﺮة‬ ‫ﺑﻮﺳﺎﺋﻂ ﻛﺬﻟﻚ ﺻﺎﺣﺐ‬

‫اﻋﻤﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻟﻼﻣﺎم‬ ‫ﻗﻠﺖ ﻧﻌﻢ اﻧﺎ ﻣﻘﻠﺪ ﻟﻜﻦ‬ ‫اﻟﺮاوي‬ ‫اﻧﺖ ﻣﻘﻠﺪ‬ ‫اذ ًا‬ ‫ﻗﻠﺖ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫وﺳﺎﺋﻂ‬ ‫او‬ ‫ﺑﻮاﺳﻄﺔ‬

‫ﺑﻪ ﻛﻤﺎ ﺳﻤﻌﺖ‬ ‫اﻻﻣﺎم‬ ‫اﻣﺮﻧﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ ذﻟﻚ‬ ‫اﻻﺟﺘﻬﺎد‬ ‫اداﻧﻲ‬
‫ّ‬ ‫اذ‬ ‫ﻋﻨﻪ‬ ‫اﻟﺜﻘﺎت‬ ‫ﺑﺴﺒﺐ ﻧﻘﻞ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺑﻘﻮل اﻻﻣﺎم‬

‫ﻟﺴﺖ ﺗﻘﻠﺪ‬ ‫ﻓﺮق و‬ ‫وﺳﺎﺋﻂ ﺑﻼ‬ ‫او‬ ‫ﺑﻔﺘﺎوﻳﻪ ﺑﻮاﺳﻄﺔ‬ ‫و ان اﺧﺬت‬ ‫ﻛﻤﺎ اﻧﺖ ﻣﻘﻠﺪ ﻟﻠﻤﺠﺘﻬﺪ‬ ‫اﺧﺒﺎر ﻋﺪﻳﺪة‬ ‫ﻓﻲ‬

‫ﺑﺨﺒﺮ‬ ‫ﻳﻌﻤﻠﻮن‬ ‫ﻏﻴﺮ اﻧﻬﻢ‬ ‫اﻟﻔﻘﻬﺎء اﻟﻴﻮم‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻋﻤﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺪﻳﺜﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻗﺪﻳﻤﺎ‬ ‫ﻛﺎن ﺑﻨﺎء‬ ‫ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻮﺳﺎﺋﻂ‬

‫و‬ ‫ﻓﻠﻴﺲ ﺳﺎﻳﺮ زﺣﻤﺎﺗﻬﻢ اﻻ ﺗﻜﻠﻔﺎ‬ ‫اﻟﻤﻌﺎرض‬ ‫ﻗﻠﻨﺎ اﻧﻪ ﻻﻳﺠﺐ اﻟﻔﺤﺺ ﻋﻦ‬ ‫وﺛﻘﻮه و ﺻﺤﺤﻮا ﺧﺒﺮه و اذ‬ ‫ﻣﻦ‬

‫ﻳﺠﺰﻳﻬﻢ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ اوﻻ ﻫﺬا ﻣﻊ اﻧﺎ‬ ‫اﻟﺜﻘﺎت و ﻛﺎن‬ ‫ﻓﻲ ۤاﺧﺮ ﺗﻜﻠﻔﺎﺗﻬﻢ ﺑﺨﺒﺮ اﺣﺪ‬ ‫و ﻳﻌﻤﻠﻮن‬ ‫ﻣﺸﻘﺔ ﻻﻧﻔﺴﻬﻢ‬

‫وﻗﻌﻨﺎ ﻋﻠﻲ ﻗﻮﻟﻪ‬ ‫اﻻﻣﺎم و‬ ‫اﻧﺘﻘﻠﻨﺎ ﻋﻦ اﻟﺜﻘﺔ اﻟﻲ‬ ‫ﻓﺘﻮي اﻻﻣﺎم‬ ‫اﻟﺜﻘﺔ ﺑﺎﻧﻪ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻌﺎدي‬ ‫ﺣﺼﻞ ﻟﻨﺎ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫اذا‬

‫ﻟﻢﺗﺮ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺑﻘﻮل اﻻﻣﺎم‬ ‫ﻟﻢﻳﺤﺼﻞ ﻟﻚ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫اﻟﺮاوي ﻳﻜﻮن اذا‬ ‫ﺗﻘﻠﻴﺪ‬ ‫اﻟﺮاوي و‬ ‫ﺟﺎوزﻧﺎ‬ ‫و ﻓﺘﻮاه و‬

‫ﺳﺒﺒﺎ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺮاوي‬ ‫ﻓﻴﻜﻮن‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻻﻣﺎم‬ ‫ﺑﻘﻮل‬ ‫ﺣﺼﻞ ﻟﻚ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﻣﻦ ﺣﻴﺚ ﻫﻮ‬ ‫ﻓﺘﻘﻠﺪه‬ ‫اﻟﺮاوي‬ ‫اﻻ‬

‫ﻻ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻳﻘﻠﺪ‬ ‫ﻓﺘﻮي اﻻﻣﺎم و‬ ‫اﻟﻔﻘﻴﻪ ﻋﻠﻲ‬ ‫وﻗﻮع‬ ‫ﺳﺒﺐ‬ ‫و اﻻﻗﻮال ﺗﻜﻮن‬ ‫اﻟﻜﺘﺐ‬ ‫ان‬ ‫ﻛﻤﺎ‬ ‫اﻻﺳﺒﺎب‬

‫اﻟﻔﻘﻴﻪ ﻓﻼﺟﻞ ذﻟﻚ ﻫﻮ‬ ‫ﺑﻘﻮل‬ ‫ﻋﻠﻢ اﻟﻤﻘﻠﺪ‬ ‫اﺳﺒﺎب‬ ‫ﺗﻜﻮن‬ ‫اﻟﻤﻘﻠﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻮﺳﺎﺋﻂ ﺑﻴﻦ اﻟﻔﻘﻴﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻛﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻗﻮال‬

‫ﻗﻮة‬ ‫ﻻ‬ ‫اﻗﻮل و‬ ‫اﻧﺴﻚ ﺑﻤﺎ ﺳﻤﻌﺖ ﻟﺘﻴﻘﻨﺖ ﻣﻦ ﻛﻼﻣﻲ اﻧﻪ ﻟﻴﺲ اﻟﺤﻖ اﻻ ﻣﺎ‬ ‫ﻟﻮﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻘﻠﺪ اﻟﻔﻘﻴﻪ ﻻ اﻟﻮﺳﺎﺋﻂ‬

‫ﻻ ﺑﺎﻟﻠﻪ ‪.‬‬ ‫ا‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫ﻋﻠﻲ ۤاﺑﺎﺋﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺻﻠﻮات‬ ‫ﺑﻌﺪ ﻏﻴﺒﺔ اﻣﺎﻣﻨﺎ‬ ‫اﻟﻴﻮم‬ ‫اﻟﺘﻲ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻣﺪارﻧﺎ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺻﺤﺔ‬ ‫اﻻﺳﺘﺪﻻل‬ ‫ﻓﻲ‬

‫‪:‬‬ ‫اﻣﻮر‬ ‫ﻫﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺘﺮاﻛﻤﻬﺎ‬ ‫او‬ ‫ﻟﻠﻘﻄﻊ وﺣﺪﻫﺎ وﺣﺪﻫﺎ‬ ‫اﻟﻤﻔﻴﺪة‬ ‫ﻣﻦ ﺑﻌﺾ اﻟﻘﺮاﺋﻦ‬

‫اﻧﻬﻢ‬ ‫اﻻﻋﺼﺎر‬ ‫ﻣﺎ ﺑﻠﻐﻨﺎ ﻣﻦ ﺳﺎﻳﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻘﻠﺪﻳﻦ ﻟﻬﻢ ﻓﻲ ﻋﺼﺮﻧﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫ﻣﻦ اﻟﻨﻘﻠﺔ ﻋﻦ‬ ‫ﻧﺮي‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ اﻧﺎ‬

‫اﻟﻤﺘﻮاﺗﺮ‬ ‫اﻟﻤﻌﺮوف‬ ‫ﻋﻨﻪ‬ ‫اﻟﻤﻨﻘﻮل‬ ‫ذﻟﻚ اﻟﻌﺎﻟﻢ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻳﻄﺎﺑﻖ‬ ‫ان‬ ‫اﻻ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫ﺑﻨﻘﻞ ﻛﻞ ﻣﻦ ﻳﻨﻘﻞ ﻋﻦ‬ ‫ﻻﻳﻜﺘﻔﻮن‬

‫اﻻﺳﻼم و ﺻﺪوق‬ ‫ﻣﻦ ﻣﺜﻞ ﺛﻘﺔ‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﻠﻤﺎء اﻻﻋﻼم‬ ‫ﻳﻮﺛﻖ ﺑﻘﻮﻟﻪ ﻓﻤﺎ ﻇﻨﻚ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻨﺎﻗﻞ ﻣﻤﻦ ﻳﻤﻜﻦ‬ ‫او ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻣﻨﻪ‬

‫رﻓﻊ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ارﺷﺎد‬ ‫و‬ ‫ﻛﺘﺒﺎ ﻟﻌﻤﻠﻬﻢ‬ ‫ﻳﺼﻨﻔﻮا‬ ‫ان‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻠﻤﺎﺋﻨﺎ اﻟﻤﺤﺪﺛﻴﻦ اﻳﻤﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺷﻴﺦ اﻟﻄﺎﻳﻔﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻠﺔ‬

‫ﻳﻀﻤﻨﻮا‬ ‫ﻳﺜﺒﺘﻮﻫﺎ ﺛﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺠﺎﻫﻴﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻀﻌﻔﺎء‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻳﺮوي‬ ‫ﺑﺮواﻳﺔ ﻛﻞ ﻣﻦ‬ ‫ﻳﻘﻨﻌﻮا‬ ‫اﻟﻤﻠﺔ ﺛﻢ‬ ‫رواج‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻴﺮة‬

‫ﻣﻦ ﻇﻦ ﻓﺎﻧﻤﺎ ﻇﻨﻪ ﻇﻦ‬ ‫اﺑﺪا و‬ ‫ﺑﻴﻦ رﺑﻬﻢ ﻻ واﻟﻠﻪ ﻫﺬا ﻣﻤﺎ ﻻﻳﻈﻦ ﺑﻤﺜﻠﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺠﻌﻠﻮﻫﺎ ﺣﺠﺔ ﺑﻴﻨﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺻﺤﺘﻬﺎ‬

‫ﻧﻘﻠﻮﻫﺎ ﻋﻦ ﻛﺘﺐ‬ ‫اﻟﺜﻘﺎت و ان‬ ‫اﻻ ﻋﻦ‬ ‫ﻓﺎن رووا ﻓﻼﻳﺮوون‬ ‫ﻳﻜﻮﻧﻮا ﻓﻲ ذﻟﻚ ﻋﻠﻲ ﻳﻘﻴﻦ‬ ‫و ان‬ ‫اﺛﻢ ﺑﻞ ﻻ ﺑﺪ‬

‫ﺻﺤﻴﺤﺔ ﺛﻢ ﻻﻳﻌﻤﻠﻮا ﺑﺸﺊ اﻻ ﺑﻤﺎ دﻟﺖ ﻋﻠﻲ ﺻﺤﺘﻪ‬ ‫ﻣﻌﺘﺒﺮة ﻣﺸﻬﻮرة ﻣﺘﻮاﺗﺮة‬ ‫ﺗﻠﻚ اﻟﻜﺘﺐ‬ ‫و ان ﺗﻜﻮن‬ ‫ﻻ ﺑﺪ‬

‫ﻗﻠﺖ اﻧﻪ ﻻ‬ ‫و ان‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﻠﻢ‬ ‫و وﺟﻮب اﻻﻓﺘﺎء‬ ‫اﻟﻘﺮاﺋﻦ اﻟﻘﻄﻌﻴﺔ ﻻﺳﻴﻤﺎ ﺑﻌﺪ ﺗﺼﺮﻳﺤﻬﻢ ﻋﻠﻲ ﺣﺮﻣﺔ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﻈﻦ‬

‫ﺑﻠﻎ ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﻟﻠﻤﺴﺘﻨﺒﻂ‬ ‫ﻻﻳﺠﻮز‬ ‫و‬ ‫ﻟﻨﺎ ﻧﻔﻌﺎ‬ ‫ﻻﻳﺠﺪي‬ ‫ﻟﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﻴﻘﻴﻦ ﺑﺼﺤﺔ‬ ‫ﺣﺼﻠﻮا‬ ‫ﺷﻚ اﻧﻬﻢ‬

‫و‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ ﻟﻬﻢ ﻻﻳﺤﺼﻞ اﻟﻌﻠﻢ ﻟﻨﺎ ﻗﻠﺖ ذﻟﻚ ﺣﻖ‬ ‫ﺣﺼﻮل‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻘﻠﺪﻫﻢ ﺣﺘﻲ ﻳﺤﺼﻞ ﻟﻪ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫اﻻﺳﺘﻨﺒﺎط ان‬

‫ﻟﻢﻳﺘﻬﺎوﻧﻮا‬ ‫ﻋﻠﻤﺎﺋﻨﺎ ﺷﻜﺮ اﻟﻠﻪ ﻣﺴﺎﻋﻴﻬﻢ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻜﻦ ﺟﻌﻠﻨﺎ ذﻟﻚ اﺣﺪ اﻟﻘﺮاﺋﻦ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻧﺤﻦ ﻻﻧﻜﺘﻔﻲ اﻳﻀﺎ ﺑﺬﻟﻚ‬

‫ﻋﺪم‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻋﻤﻠﻬﻢ ﺑﻤﺠﻬﻮدﻫﻢ ﻳﺒﻌﺪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻤﺠﻬﻮدﻫﻢ‬ ‫ﻋﻤﻠﻮا‬ ‫اﻧﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻵﺛﺎر‬ ‫ﺿﺒﻂ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻓﻲ اﺧﺬ‬

‫دﻗﺘﻬﻢ ﻓﻲ ذﻟﻚ ﻳﺮﻛﻦ اﻟﻴﻬﺎ اﻟﻨﻔﺲ اﻛﺜﺮ ﻣﻤﺎ ﻟﻮ ﻛﺎﻧﻮا ﻣﺘﻬﺎوﻧﻴﻦ ﻏﻴﺮ ﺿﺎﺑﻄﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺿﺒﻄﻬﻢ‬ ‫ﻋﻠﻢ‬ ‫اﻻﻋﺘﺒﺎر ﻓﺎذا‬

‫ذﻟﻚ اﻳﻀﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺮاﻛﻤﺖ اﻟﻘﺮاﺋﻦ ﻋﻠﻲ ﺷﺊ ﺗﺴﻜﻦ اﻟﻨﻔﺲ اﻟﻴﻪ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﻻ رﻳﺐ ﻳﻌﺘﺮﻳﻪ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ ﻣﻤﺎ ﻻ ﺷﻚ ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬

‫ﻳﺐ ﻓﻴﻪ ‪.‬‬ ‫ر‬ ‫ﻻ‬

‫ﻣﻦ اﻟﻤﺬﻫﺐ‬ ‫و ﺧﺎرج‬ ‫ﻓﺎﺳﻖ‬ ‫ﻣﺠﻬﻮل و‬ ‫ﺑﺮواﻳﺔ ﻛﻞ‬ ‫ﻋﺪم اﻻﻛﺘﻔﺎء‬ ‫ﺣﺪﻳﺜﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺬﻫﺐ اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻗﺪﻳﻤﺎ‬ ‫ان‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ‬

‫ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﻮﺟﻮه ﻓﺎذا ﻛﺎن ﻋﺪم اﻻﻋﺘﻤﺎد‬ ‫ﺑﺸﺊ ﻟﻢﻳﺜﺒﺖ ﻋﻨﺪﻫﻢ ﺻﺤﺘﻪ ﺑﻮﺟﻪ ﻣﻦ‬ ‫و ﻣﺎﻛﺎﻧﻮا ﻳﻌﻤﻠﻮن‬ ‫ﻓﻲ دﻳﻨﻬﻢ‬

‫و‬ ‫اﻟﻤﺒﻴﻦ‬ ‫و ﺳﻨﺎد اﻟﺸﺮع‬ ‫اﻟﺪﻳﻦ‬ ‫ﻋﻤﺎد‬ ‫ﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻜﺘﻔﻮا ﺑﺬﻟﻚ‬ ‫ﻓﻤﺤﺎل ان‬ ‫اﻟﻜﺬاﺑﻴﻦ ﻣﻦ دﻳﻨﻬﻢ‬ ‫اﺧﺒﺎر اﻟﻔﺴﺎق و‬

‫ﻣﻦ ﺗﺼﻔﺢ ﻛﺘﺐ ﻋﻠﻤﺎﺋﻨﺎ اﻟﻤﺆﻟﻔﺔ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻤﺴﺘﻔﺎد‬ ‫‪:‬‬ ‫اﻟﺸﻤﺴﻴﻦ‬ ‫ﻣﺸﺮق‬ ‫ﻗﺪ ﻧﻘﻞ ﻋﻦ اﻟﺸﻴﺦ ﺑﻬﺎءاﻟﺪﻳﻦ اﻟﻌﺎﻣﻠﻲ ﻓﻲ‬

‫ﻣﻦ اﻟﺸﻴﻌﺔ اوﻻ ﺛﻢ اﻧﻜﺮ اﻣﺎﻣﺔ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اﺟﺘﻨﺎﺑﻬﻢ ﻟﻤﻦ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ اﻻﻣﺎﻣﻴﺔ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﺘﻌﺪﻳﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺠﺮح‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻴﺮ‬

‫اﻟﺘﻜﻠﻢ ﻣﻌﻬﻢ ﻓﻀﻼ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ ﻣﺠﺎﻟﺴﺘﻬﻢ‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا ﻳﺘﺤﺮزون‬ ‫ﻓﻲ اﻗﺼﻲ اﻟﻤﺮاﺗﺐ ﺑﻞ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﺑﻌﺾ اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫ﺣﻜﺎم‬ ‫ﻟﻬﻢ اﻧﻬﻢ ﻣﻨﻬﻢ ﺧﻮﻓﺎ ﻣﻦ ﺷﻜﻮﺗﻬﻢ اﻟﻲ‬ ‫ﻓﻴﻈﻬﺮون‬ ‫اﻣﺎ ﺑﺎﻟﻨﺴﺒﺔ اﻟﻲ اﻟﻌﺎﻣﺔ‬ ‫و‬ ‫اﺧﺬ اﻟﺤﺪﻳﺚ ﻋﻨﻬﻢ‬

‫ﻳﺴﻠﻜﻮا ﻣﻌﻬﻢ ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ‬ ‫ان‬ ‫داﻋﻴﺔ اﻟﻲ‬ ‫ﺿﺮورة‬ ‫ﻓﻠﻢﻳﻜﻦ ﻻﺻﺤﺎﺑﻨﺎ اﻻﻣﺎﻣﻴﺔ‬ ‫ﻫﺆﻻء اﻟﻤﺨﺬوﻟﻮن‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫اﻟﻀﻼل و‬

‫ﻛﺎﻧﻮا‬ ‫اﻟﺘﺒﺎﻋﺪ ﻣﻨﻬﻢ ﺣﺘﻲ اﻧﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ‬ ‫اﻻﺟﺘﻨﺎب‬ ‫ﻓﻲ ﻏﺎﻳﺔ‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا‬ ‫اﻻﻣﺎﻣﻴﺔ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﺎ اﻟﻮاﻗﻔﻴﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻨﻮال‬

‫ﺷﻴﻌﺘﻬﻢ ﻋﻦ‬ ‫ﻳﻨﻬﻮن‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﺋﻤﺘﻨﺎ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻲ اﺻﺎﺑﻬﺎ اﻟﻤﻄﺮ‬ ‫اﻟﻜﻼب‬ ‫اي‬ ‫اﻟﻤﻤﻄﻮرة‬ ‫ﻳﺴﻤﻮﻧﻬﻢ‬

‫زﻧﺎدﻗﺔ اﻧﻬﻢ‬ ‫ﻛﻔﺎر ﻣﺸﺮﻛﻮن‬ ‫اﻧﻬﻢ‬ ‫اﻟﺼﻠﻮة و ﻳﻘﻮﻟﻮن‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ ﻓﻲ‬ ‫ﺑﺎﻟﺪﻋﺎء‬ ‫ﻳﺄﻣﺮوﻧﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻄﺘﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺠﺎﻣﻠﺘﻬﻢ‬

‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﺑﺬﻟﻚ ﻛﻤﺎ ﻳﻈﻬﺮ ﻟﻤﻦ ﺗﺼﻔﺢ‬ ‫ﻣﻤﻠﻮة‬ ‫ﻛﺘﺐ اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﺧﺎﻟﻄﻬﻢ ﻓﻬﻮ ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫و ان‬ ‫ﺷﺮ ﻣﻦ اﻟﻨﻮاﺻﺐ‬

‫اﻻﻣﺎﻣﻴﺔ ﻋﻦ اﺣﺪ ﻣﻦ‬ ‫ﺛﻘﺎت‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ رواﻳﺔ رواﻫﺎ رﺟﻞ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻤﺘﺄﺧﺮون‬ ‫ﻗﺒﻞ ﻋﻠﻤﺎؤﻧﺎ ﺳﻴﻤﺎ‬ ‫و ﻏﻴﺮه ﻓﺎذا‬ ‫اﻟﻜﺸﻲ‬

‫ﻗﻮﻟﻬﻢ ﺑﺼﺤﺘﻬﺎ ﻻ ﺑﺪ ﻣﻦ اﺑﺘﻨﺎﺋﻪ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺼﺤﺘﻬﺎ ﻣﻊ ﻋﻠﻤﻬﻢ ﺑﺤﺎﻟﻪ ﻓﻘﺒﻮﻟﻬﻢ ﻟﻬﺎ‬ ‫و ﻗﺎﻟﻮا‬ ‫ﻋﻮﻟﻮا ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫ﻫﺆﻻء و‬

‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻛﺄن‬ ‫ﺣﺎﻟﻪ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﻋﻤﻦ‬ ‫اﻟﺮاوي‬ ‫ﻻ اﻟﻲ ذﻟﻚ اﻟﺮﺟﻞ اﻟﺜﻘﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﻘﺪح‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﻻﻳﺘﻄﺮق‬ ‫وﺟﻪ ﺻﺤﻴﺢ‬

‫اﻟﻨﻘﻞ اﻧﻤﺎ وﻗﻊ‬ ‫او ان‬ ‫رﺟﻮﻋﻪ اﻟﻲ اﻟﺤﻖ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻌﺪ ﺗﻮﺑﺘﻪ‬ ‫او‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺑﺎﻟﻮﻗﻒ‬ ‫و‬ ‫ﺳﻤﺎﻋﻪ ﻣﻨﻪ ﻗﺒﻞ ﻋﺪوﻟﻪ ﻋﻦ اﻟﺤﻖ‬

‫ﻟﻜﻨﻪ اﺧﺬ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻔﻪ ﺑﻌﺪ اﻟﻮﻗﻒ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﻣﻦ ﻛﺘﺎﺑﻪ‬ ‫او‬ ‫اﺷﺘﻬﺮ ﻋﻨﻪ ﻗﺒﻞ اﻟﻮﻗﻒ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻔﻪ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﻣﻦ اﺻﻠﻪ‬

‫ﻣﻦ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﻧﻪ‬ ‫اﻟﻄﺎﻃﺮي‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﻦ‬ ‫ﻛﻜﺘﺎب‬ ‫اﻻﻋﺘﻤﺎد‬ ‫اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ اﻟﺬﻳﻦ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﺷﻴﻮخ‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬

‫و‬ ‫ﺑﻬﻢ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل اﻟﻤﻮﺛﻮق‬ ‫ﻛﺘﺒﻪ ﻋﻦ‬ ‫روي‬ ‫اﻟﺸﻴﺦ ﺷﻬﺪ ﻟﻪ ﻓﻲ اﻟﻔﻬﺮﺳﺖ ﺑﺎﻧﻪ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻟﻼﻣﺎﻣﻴﺔ‬ ‫ﻋﻨﺎدا‬ ‫اﺷﺪ اﻟﻮاﻗﻔﻴﺔ‬

‫ﻣﻊ‬ ‫اﺑﻲﺣﻤﺰة‬ ‫اﻟﻤﺤﻘﻖ رواﻳﺔ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ‬ ‫ﻗﺒﻮل‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻈﺎﻫﺮ‬ ‫و‬ ‫رواﻳﺘﻬﻢ اﻟﻲ ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻣﻦ اﻟﻤﺤﺎﻣﻞ اﻟﺼﺤﻴﺤﺔ‬

‫ﻓﺎن‬ ‫ﺗﻌﻠﻴﻠﻪ ﻳﺸﻌﺮ ﺑﺬﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻌﺼﺒﻪ ﻓﻲ ﻣﺬﻫﺒﻪ اﻟﻔﺎﺳﺪ ﻣﺒﻨﻲ ﻋﻠﻲ ﻣﺎ ﻫﻮ اﻟﻈﺎﻫﺮ ﻣﻦ ﻛﻮﻧﻬﺎ ﻣﻨﻘﻮﻟﺔ ﻣﻦ اﺻﻠﻪ‬

‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫اﻟﻌﻼﻣﺔ ﺑﺼﺤﺔ رواﻳﺔ اﺳﺤﻖ ﺑﻦ ﺟﺮﻳﺮ ﻋﻦ‬ ‫ﻗﻮل‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ‬ ‫اﺻﺤﺎب اﻻﺻﻮل و‬ ‫اﻟﺮﺟﻞ ﻣﻦ‬

‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻗﺒﻞ اﻟﻮﻗﻒ ﻻﻧﻪ وﻗﻊ ﻓﻲ زﻣﻦ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اﺻﻮﻟﻬﻢ‬ ‫ﻫﺆﻻء‬ ‫اﻳﻀﺎ ﺗﺄﻟﻴﻒ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺻﻮل‬ ‫اﺻﺤﺎب‬ ‫ﻓﺎﻧﻪ ﺛﻘﺔ ﻣﻦ‬

‫اذا‬ ‫اﻧﻬﻢ‬ ‫اﻻﺻﻮل‬ ‫اﺻﺤﺎب‬ ‫دأب‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اﻟﻠﻪ ارواﺣﻬﻢ اﻧﻪ ﻗﺪ‬ ‫ﻗﺪس‬ ‫ﻓﻘﺪ ﺑﻠﻐﻨﺎ ﻋﻦ ﻣﺸﺎﻳﺨﻨﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫اﻟﻨﺴﻴﺎن‬ ‫ﻟﻬﻢ‬ ‫ﻟﺌﻼﻳﻌﺮض‬ ‫اﻟﻲ اﺛﺒﺎﺗﻪ ﻓﻲ اﺻﻮﻟﻬﻢ‬ ‫ﺑﺎدروا‬ ‫ﺣﺪﻳﺜﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻣﻦ اﺣﺪ ﻣﻦ اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﺳﻤﻌﻮا‬

‫ﻣﻤﺎ‬ ‫‪ ،‬اﻗﻮل و‬ ‫اﻧﺘﻬﻲ‬ ‫اﻻﻣﻮر‬ ‫اﻟﻠﻪ اﻟﻌﺎﻟﻢ ﺑﺤﻘﺎﻳﻖ‬ ‫اﻟﺸﻬﻮر و اﻻﻋﻮام و‬ ‫ﺗﻮاﻟﻲ‬ ‫ﺑﺘﻤﺎدي اﻻﻳﺎم و‬ ‫ﻛﻠﻪ‬ ‫او‬ ‫ﻟﺒﻌﻀﻪ‬

‫اﻧﻪ ﺳﺌﻞ اﻟﺸﻴﺦ ﻳﻌﻨﻲ اﺑﺎاﻟﻘﺎﺳﻢ رﺿﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻨﻪ ﻋﻦ ﻛﺘﺐ‬ ‫روي‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺻﺤﺔ ﻣﺎ ﻧﻘﻠﻪ اﻟﺸﻴﺦ‬ ‫ﻳﺪل‬

‫ﻣﻸي ﻓﻘﺎل اﻗﻮل‬ ‫ﺑﻴﻮﺗﻨﺎ ﻣﻨﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺧﺮﺟﺖ ﻓﻴﻪ اﻟﻠﻌﻨﺔ ﻓﻘﻴﻞ ﻟﻪ ﻓﻜﻴﻒ ﻧﻌﻤﻞ ﺑﻜﺘﺒﻪ‬ ‫ذم و‬ ‫اﺑﻦ اﺑﻲاﻟﻌﺬاﻓﺮ ﺑﻌﺪ ﻣﺎ‬

‫ﻛﻴﻒ ﻧﻌﻤﻞ‬ ‫ﻓﻘﺎﻟﻮا‬ ‫ﺑﻨﻲﻓﻀﺎل‬ ‫ﻗﺪ ﺳﺌﻞ ﻋﻦ ﻛﺘﺐ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ ﻣﺎ ﻗﺎﻟﻪ اﺑﻮﻣﺤﻤﺪ اﻟﺤﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫اﻣﺎ ﻣﺎ ﻳﺸﻬﺪ‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫رأوا‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ذروا‬ ‫و‬ ‫رووا‬ ‫ﺑﻤﺎ‬ ‫ﺧﺬوا‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺻﻠﻮات‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﻣﻸي‬ ‫ﺑﻴﻮﺗﻨﺎ ﻣﻨﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻜﺘﺒﻬﻢ‬

‫ﺑﺎﺛﺒﺎﺗﻬﻢ اﻟﺤﺪﻳﺚ ﻓﻤﻨﻬﺎ ﻣﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻣﻦ اﻣﺮ اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫روي‬ ‫اﻟﺤﺪﻳﺚ ﻓﻲ ﻛﺘﺒﻬﻢ ﻣﺎ‬ ‫ﺑﺎﺛﺒﺎت‬ ‫ﺑﻤﺒﺎدرﺗﻬﻢ‬

‫ﺑﺚ ﻋﻠﻤﻚ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻛﺘﺐ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻴﻬﺎ‬ ‫ﺳﻮف ﺗﺤﺘﺎﺟﻮن‬ ‫اﺣﺘﻔﻈﻮا ﺑﻜﺘﺒﻜﻢ ﻓﺎﻧﻜﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫روي‬

‫و ﻗﺎل‬ ‫ﻓﻴﻪ اﻻ ﺑﻜﺘﺒﻬﻢ‬ ‫اﻟﻨﺎس زﻣﺎن ﺣﺮج ﻻﻳﺄﻧﺴﻮن‬ ‫ﻛﺘﺒﻚ ﺑﻨﻴﻚ ﻓﺎﻧﻪ ﻳﺄﺗﻲ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻓﺎورث‬ ‫ﻣﺖ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﺧﻮاﻧﻚ‬

‫ﻋﺮﻓﺖ ذﻟﻚ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫اﻟﻲ ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻟﻘﻠﺐ ﻳﺘﻜﻞ ﻋﻠﻲ اﻟﻜﺘﺎﺑﺔ‬ ‫ﺗﻜﺘﺒﻮا و ﻗﺎل ان‬ ‫ﺣﺘﻲ‬ ‫ﻻﺗﺤﺘﻔﻈﻮن‬ ‫اﻛﺘﺒﻮا ﻓﺎﻧﻜﻢ‬

‫و ﺑﺼﻴﺮة‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻳﻘﻴﻦ‬ ‫ﺧﺒﺮه‬ ‫ﻣﻦ ﺻﺤﺔ‬ ‫ﻳﺼﻴﺮوا‬ ‫ﻋﻦ ﻛﻞ اﺣﺪ ﺣﺘﻲ‬ ‫ﻣﺎﻛﺎﻧﻮا ﻳﺄﺧﺬون‬ ‫ﺗﺤﺼﻞ ﻟﻚ ﻗﺮﻳﻨﺔ اﻧﻬﻢ‬
‫ان‬ ‫ﻗﻠﺖ اﻧﺎ ﻧﻘﻄﻊ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫رواﺗﻬﺎ ﻻ ﻣﺤﺎﻟﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻜﺘﺐ‬ ‫وﺛﻮق‬ ‫زﻳﺎدة‬ ‫اﻧﻀﻢ ذﻟﻚ اﻟﻲ ﻣﺎ ﺳﺒﻖ ﻳﺤﺼﻞ ﻟﻚ‬ ‫ﻓﺎذا‬

‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﻀﻌﻔﺎء‬ ‫و‬ ‫اﻟﺜﻘﺎت‬ ‫وﺛﺎﻗﺘﻬﻢ اﻟﺮواﻳﺔ ﻋﻦ ﻏﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻋﺪاﻟﺘﻬﻢ‬ ‫ﻻﻳﻘﺪح‬ ‫ﻟﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻤﻠﻬﻢ ﻋﻠﻲ اﻟﻴﻘﻴﻦ‬ ‫ﺑﻨﺎء‬

‫ﻣﺎ ﻳﻘﻄﻊ‬ ‫ﻳﺮوي‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﻟﻜﻦ ﻻ ﺑﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻪ‬ ‫ﻳﺮوي‬ ‫ﻓﻲ رواﻳﺘﻪ ﻋﻤﻦ‬ ‫ﻻﻳﻜﺬب‬ ‫ان‬ ‫ﻏﺎﻳﺔ ﻣﺎ ﻳﺘﻮﻗﻊ ﻋﻦ اﻟﺜﻘﺔ‬

‫اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫ﺛﻘﺎت‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻻﻳﺠﺮي‬ ‫ﻟﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺘﻴﻦ‬ ‫ﻇﺎﻫﺮه‬ ‫ﻛﻼم‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫ان‬ ‫ﻣﺎ ﻻﻳﻘﻄﻊ ﻗﻠﺖ‬ ‫ﻻﻳﺮوي‬ ‫و‬ ‫ﺑﺼﺤﺘﻪ‬

‫ﺻﻨﻔﻮا ﻻﺟﻞ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﺑﻴﻦ رﺑﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺟﻌﻠﻮﻫﺎ ﺣﺠﺔ ﺑﻴﻨﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺿﻤﻨﻮا ﺻﺤﺘﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻤﻠﻬﻢ‬ ‫اﻟﻨﺎس و‬ ‫ﺻﻨﻔﻮا اﻟﻜﺘﺐ ﻟﻌﻤﻞ‬

‫ﻓﻲ رواﻳﺔ اﻟﺜﻘﺔ‬ ‫و ﻳﺠﺮي ﻫﺬا اﻟﻜﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻻﻳﻌﺘﻤﺪون‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ان ﻳﺮووا‬ ‫ﻻﻳﻈﻦ ﻓﻴﻬﻢ‬ ‫و ﺿﻤﻨﻮا و ﺗﻌﻬﺪوا‬ ‫ذﻟﻚ‬

‫ﻟﻢﻳﻀﻤﻦ ﺻﺤﺘﻬﺎ ‪.‬‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﻌﻤﻞ ﺑﻬﺎ‬ ‫اذا‬

‫اﻟﺸﺮﻳﻌﺔ‬ ‫اﻋﻼن‬ ‫ﺟﻬﺪﻫﻢ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫ﺟﺪ اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺠﺘﻪ اﻟﺒﺎﻟﻐﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻘﺘﻀﻲ ﺣﻜﻤﺔ اﻟﻠﻪ اﻟﺘﺎﻣﺔ‬ ‫ان‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ‬

‫ﻣﻘﺎﻣﻬﻢ ﻛﻤﺎ‬ ‫ﻳﻘﻮم‬ ‫ﻳﻀﻌﻮا ﺑﻌﺪﻫﻢ ﻋﻠﻤﺎ‬ ‫اﻟﺤﻴﺮة ان‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫و وﻗﻮع اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻋﻠﻤﻬﻢ ﺑﻐﻴﺒﺔ اﻟﺤﺠﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻧﺸﺮ اﻟﺪﻳﻦ‬ ‫و‬

‫ﻛﺬا اﻻﺋﻤﺔ ﻟﻤﺎ‬ ‫اﺻﻼب اﻟﺮﺟﺎل و‬ ‫ﻋﺘﺮﺗﻪ ﻟﺌﻼﺗﻀﻴﻊ ﻣﻦ ﻓﻲ‬ ‫ﺑﻌﺪه‬ ‫ۤاﻟﻪ ﺧﻠﻒ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ان رﺳﻮل‬

‫اﻟﺤﻴﺮة و اﻟﻬﺮج و اﻟﻤﺮج‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻳﺒﻘﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻀﺎﺋﻪ اﻧﻪ ﻻ ﺑﺪ ﻟﻘﺎﺋﻤﻬﻢ ﻣﻦ ﻏﻴﺒﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻤﻮا ﻣﻦ ﺣﻜﻤﺔ اﻟﻠﻪ‬
‫َ ْ‬

‫و‬ ‫اﻟﻨﺴﺎء‬ ‫ارﺣﺎم‬ ‫و‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫اﺻﻼب‬ ‫ﻓﻴﻬﻢ ﻛﺘﺒﺎ ﻗﻴﻤﺔ ﻳﺮﺟﻊ اﻟﻴﻬﺎ اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻟﺌﻼﺗﻀﻴﻊ ﻣﻦ ﻓﻲ‬ ‫ﻳﻀﻌﻮا‬ ‫ان‬ ‫ﻟﺰم‬

‫و‬ ‫اﻻﻣﺎﻣﻴﺔ ﻗﺪﻳﻤﺎ‬ ‫ﻣﺪار‬ ‫اﻟﻜﺘﺐ اﻟﺘﻲ ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻟﻢﺗﺠﺪ اﻻ‬ ‫ﺗﺪﺑﺮت‬ ‫اذا‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﺣﺠﺔ‬ ‫ﻟﻠﻨﺎس‬ ‫ﻻﻳﻜﻮن‬

‫اﻟﻨﻘﺺ ﻓﻲ‬ ‫ﻳﻮرث‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫ﻻن‬ ‫ﻣﻨﻄﻔﻴﺎ‬ ‫ﻧﻮرك‬ ‫و‬ ‫ﻟﻮ ﻟﻢﺗﻘﺮ ﺑﺬﻟﻚ ﻟﻜﺎﻧﺖ ﺣﺠﺘﻚ داﺣﻀﺔ‬ ‫ﻟﻌﻤﺮي‬ ‫و‬ ‫ﺣﺪﻳﺜﺎ‬

‫ﻋﻦ ﻣﺬﻫﺐ‬ ‫ﺧﺎرج‬ ‫ﻟﻚ رﺟﻞ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻧﺎ اﻣﺜﻞ ﻟﻚ ﻣﺜﺎﻻ اﻧﻪ ﻟﻮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺮﻋﻴﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺪن‬ ‫ﺗﺪﺑﻴﺮﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻜﻤﺔ اﻻﺋﻤﺔ‬

‫اﺧﺒﺮوا‬ ‫ﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﺴﻴﺎﺳﺔ اﻟﻤﺪﻧﻴﺔ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫اﻋﻠﻢ‬ ‫ﺣﻜﻤﺎء ﻋﻠﻤﺎء‬ ‫اﺋﻤﺘﻜﻢ‬ ‫ﺗﻈﻨﻮن ان‬ ‫اﻻﻣﺎﻣﻴﺔ اﻧﻜﻢ ﻣﻌﺎﺷﺮ اﻟﺸﻴﻌﺔ‬

‫و ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺪﻳﻦ‬ ‫و اﻟﺮأي و اﻻﺟﺘﻬﺎد‬ ‫ﺗﻮاﺗﺮ ﻋﻨﻬﻢ ﺣﺮﻣﺔ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﻈﻦ‬ ‫اﻻﺑﺼﺎر و‬ ‫ﻗﺎﺋﻤﻬﻢ ﻳﻐﻴﺐ ﻋﻦ‬ ‫ان‬

‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻌﺪ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻟﺰوم اﻣﺎم ﻣﻌﺼﻮم‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻻﺳﺘﺪﻻل‬ ‫ﺗﻮاﺗﺮ ﻋﻨﻬﻢ ﻓﻲ‬ ‫ﻣﺸﺤﻮن و‬ ‫اﻟﻠﻪ اﻳﻀﺎ ﺑﻪ‬

‫ﻳﻘﻊ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺟﺘﻬﺎد‬ ‫و‬ ‫اﻟﺮأي‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫ﻻﺿﻄﺮوا‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺴﺎء‬ ‫ارﺣﺎم‬ ‫و‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫اﺻﻼب‬ ‫اﻧﻪ ﻟﻮﻻ ذﻟﻚ ﻟﻴﻀﻴﻊ ﻣﻦ ﻓﻲ‬

‫ﻣﺎاﺧﺘﻠﻔﻮا اﻻ ﻣﻦ ﺑﻌﺪ ﻣﺎ‬ ‫ذم اﻻﺧﺘﻼف و ﻗﺎل و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻻن‬ ‫ﻟﻠﺤﻜﻤﺔ‬ ‫ﻣﻨﺎف‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫اﻟﻨﺎس و‬ ‫ﺑﻴﻦ‬ ‫اﻻﺧﺘﻼف‬ ‫ﺑﺬﻟﻚ‬

‫اﻟﻤﺘﻔﻘﻮن‬ ‫و‬ ‫ﻏﻴﺮ ﻣﺮﺣﻮﻣﻴﻦ‬ ‫ﻓﺎﻟﻤﺨﺘﻠﻔﻮن‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻔﻴﻦ اﻻ ﻣﻦ رﺣﻢ رﺑﻚ‬ ‫ﻻﻳﺰاﻟﻮن‬ ‫و‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫و‬ ‫ﺟﺎءﻫﻢ اﻟﻌﻠﻢ‬

‫و‬ ‫ﻓﺎﺧﺒﺮوﻧﻲ ﺑﻌﺪ ﻓﻘﺪ ﻧﺒﻴﻜﻢ‬ ‫ﻳﺮﺣﻤﻮا‬ ‫ﺣﺘﻲ‬ ‫ﻣﻌﺼﻮم‬ ‫اﻣﺎم‬ ‫ﺑﻮﺟﻮد‬ ‫اﻻ‬ ‫اﻻﺧﺘﻼف‬ ‫ﻻﻳﻤﻜﻦ رﻓﻊ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺮﺣﻮﻣﻮن‬

‫ﺗﻌﻤﻠﻮا ﺑﺎﻟﻴﻘﻴﻦ ﻓﻲ اﻟﺪﻳﻦ‬ ‫اﻻﺧﺘﻼف و‬ ‫ﺑﻴﺪﻛﻢ ﻣﻦ اﻟﺪﻳﻦ ﻋﻠﻲ اﻟﻴﻘﻴﻦ ﺣﺘﻲ ﺗﺮﺟﻌﻮا اﻟﻴﻪ ﻋﻨﺪ‬ ‫ﻣﺎذا‬ ‫ﻏﻴﺒﺔ وﻟﻴﻜﻢ‬

‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻜﻢ اﻟﻌﻤﻞ‬ ‫ﺣﺮم‬ ‫ﻟﻚ ﻛﻴﻒ‬ ‫ﻓﻴﻘﺎل‬ ‫اﻟﺘﺨﻤﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﻈﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻠﺖ ﻟﻴﺲ ﻋﻨﺪﻧﺎ اﻟﺪﻳﻦ ﻋﻠﻲ اﻟﻴﻘﻴﻦ‬ ‫ﻓﺎن‬

‫ﻗﺎﻟﻮا‬ ‫ﻓﻲ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﻈﻦ ﻋﻨﺪ اﺿﻄﺮارﻛﻢ ﺑﻞ‬ ‫و ﻟﻢﻳﺄذن‬ ‫اﺿﻄﺮﻛﻢ اﻟﻲ اﻟﻈﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﺑﺎﻟﻈﻦ ﺛﻢ ﺳﺪ ﻋﻠﻴﻜﻢ‬

‫ﻛﻴﻒ اوﻗﻌﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫اﺻﻼب اﻟﺮﺟﺎل و ارﺣﺎم اﻟﻨﺴﺎء‬ ‫ﻓﻜﻴﻒ ﺿﻴﻊ اﻣﺎﻣﻜﻢ ﻣﻦ ﻓﻲ‬ ‫اﻛﺬب اﻟﻜﺬب ‪،‬‬ ‫اﻟﻈﻦ‬ ‫ان‬

‫ﺗﺪﻋﻮن‬ ‫اﻧﺘﻢ ﻣﻌﺎﺷﺮ اﻟﺸﻴﻌﺔ‬ ‫ﻓﺮﺣﻮن و‬ ‫ﺑﻤﺎ ﻟﺪﻳﻬﻢ‬ ‫ﺣﺰب‬ ‫اﻣﺮﻛﻢ ﺑﻴﻨﻜﻢ زﺑﺮا ﻛﻞ‬ ‫ﻫﺮج و ﻣﺮج ﺗﺠﻌﻠﻮن‬ ‫ﻓﻲ‬

‫اﻧﺘﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻪ ﻓﻘﺪ وﻫﻦ اﻣﺮﻛﻢ‬ ‫ﺗﺘﻴﻘﻨﻮن‬ ‫ﻟﻴﺲ ﺑﻴﺪﻛﻢ دﻳﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻣﺎﻣﻜﻢ‬ ‫ﻓﺎذا ﻏﺎب‬ ‫ﻟﻠﺤﻖ دوﻟﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻠﺒﺎﻃﻞ ﺟﻮﻟﺔ‬ ‫ان‬

‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﻬﻤﻠﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺳﺪي‬ ‫ﻟﻢﻳﺘﺮﻛﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻠﺖ ﺑﻴﺪﻧﺎ اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻌﺪ ﻏﻴﺒﺔ اﻟﻮﻟﻲ اﻻﻣﻴﻦ ﻋﻠﻲ اﻟﻴﻘﻴﻦ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﺒﺎﻃﻞ‬

‫اي ﻛﺘﺎب‬ ‫زﻣﻦ زﻣﻦ اﻧﺎ اﺳﺄﻟﻚ‬ ‫ﻗﺮن ﻗﺮن و‬ ‫ﻛﻞ ﻣﻦ ﻳﺄﺗﻲ ﻓﻲ‬ ‫ﻳﻬﺘﺪي‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫اﻻﺧﺘﻼف و‬ ‫وﺿﻊ ﻓﻴﻨﺎ ﻣﺎ ﻳﺮﻓﻊ‬

‫ﺑﻤﺎ‬ ‫ﺿﻼل اذ ﻟﻢﻳﻈﻔﺮوا‬ ‫اﻟﻜﺘﺐ اﻟﻤﺘﺪاوﻟﺔ ﻓﺠﻤﻴﻊ اﻟﻌﺎﻣﻠﻴﻦ ﺑﻬﺎ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻏﻴﺮ‬ ‫ﻓﺎن ﻛﺎن‬ ‫ﺣﺪﻳﺚ ﻫﻮ‬ ‫و اي‬ ‫ﻫﻮ‬

‫اﻗﻮل‬ ‫ﻫﻲ ﻳﻘﻴﻨﻴﺔ ﺛﺒﺖ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺘﺐ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻣﺎ وﺿﻌﻮا ﻓﻴﻨﺎ ﺑﻌﺪ ﻏﻴﺒﺘﻬﻢ‬ ‫ان ﺗﻘﻮل ان‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫ﺗﻘﻮل و ان اﺿﻄﺮرت‬

‫و اﺳﺘﻔﺮغ‬ ‫ﻗﻄﻌﻴﺔ ﻣﻦ ﺗﺘﺒﻊ‬ ‫اﻣﻮر‬ ‫ﻓﻴﻨﺎ‬ ‫ان ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻣﻨﻪ‬ ‫و اﻟﻼزم‬ ‫ﺣﻖ ﻻ ﺷﻚ ﻓﻴﻪ‬ ‫ان ﻫﺬا اﻻﺳﺘﺪﻻل‬ ‫ﻗﻠﺖ‬ ‫و ان‬

‫و ان‬ ‫اﻟﻘﻄﻌﻴﺔ ﻻ ﺑﺪ‬ ‫اﻗﻮل اﻻﻣﻮر‬ ‫اﻟﻜﺘﺐ ﺣﻘﺎ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺎ ﻓﻲ‬ ‫وﺟﺪه و ﻻﻳﻠﺰم ان ﻳﻜﻮن‬ ‫اﻟﻮﺳﻊ‬ ‫ﺑﻘﺪر‬ ‫اﻟﺠﺪ‬

‫ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻌﺪ اﻟﻄﻠﺐ ﺣﺘﻲ ﺗﺼﻴﺮ ﻣﺮﺟﻌﺎ ﻋﻨﺪ‬ ‫ﻳﺠﺘﻤﻌﻮا‬ ‫و‬ ‫ﻗﻄﻌﻴﺔ ﻟﻜﻞ اﻟﺸﻴﻌﺔ ﺑﺤﻴﺚ ﻣﻦ ﻃﻠﺒﻬﺎ وﺟﺪﻫﺎ‬ ‫ﺗﻜﻮن‬
‫ﻛﻞ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻋﻈﻢ‬ ‫اﻻﺧﺘﻼف‬ ‫ﻳﺠﺘﻬﺪ ﻛﻞ اﺣﺪ ﺣﺘﻲ ﻳﺠﺪﻫﺎ ﻳﺼﻴﺮ‬ ‫ان‬ ‫ﻻ ﺑﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺠﻬﻮﻟﺔ‬ ‫ﻓﻠﻮ ﻛﺎﻧﺖ‬ ‫●‬ ‫اﻻﺧﺘﻼف‬

‫ﺻﺎﺣﺒﻲ ﻳﻘﻴﻨﺎ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻧﺎ ﻳﻘﻴﻨﺎ ﻋﻠﻲ اﻟﺤﻖ‬ ‫و ﻳﻘﻮل‬ ‫ﻣﺎ ﻓﻲ ﻳﺪ ﺻﺎﺣﺒﻪ‬ ‫ﻳﺪه و ﺑﻄﻼن‬ ‫واﺣﺪ ﻳﺪﻋﻲ ﺻﺤﺔ ﻣﺎ ﻓﻲ‬

‫ﺑﻴﻦ ﻣﻦ ﺳﺒﻘﺖ ﺷﺒﻬﺔ ﻓﻲ ذﻫﻨﻪ ﻛﻤﺎ‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد‬ ‫اﻟﺴﺒﻲ ﻛﻤﺎ ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﺘﻞ‬ ‫و اﻟﻨﺰاع و‬ ‫اﻟﺒﺎﻃﻞ ﻓﻴﻘﻊ ﺑﻴﻨﻬﻢ اﻟﺘﺸﺎﺟﺮ‬

‫ﻋﻠﻤﺎء ﺣﻜﻤﺎء‬ ‫ﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ ﻣﺪﻋﺎﻫﻢ‬ ‫و ﻳﺄوﻟﻮن اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﺒﺎﻃﻦ‬ ‫دﻋﻮي‬ ‫ﺟﻤﺎﻋﺔ ﻣﻦ اﻟﺸﻴﻌﺔ ذﻫﺒﻮا اﻟﻲ‬ ‫ﻧﺮي ان‬

‫ﻋﻠﻲ ﻣﺪﻋﺎﻫﻢ ﻓﻜﻔﺮ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اوﻟﻮا‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻃﻦ‬ ‫وﺟﻮد‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫و‬ ‫اﻟﻈﺎﻫﺮ‬ ‫دﻋﻮي‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫ذﻫﺒﻮا‬ ‫ﺟﻤﺎﻋﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻇﺎﻫﺮا‬

‫ﺑﺎﻟﺒﺎﻃﻦ‬ ‫اﻟﻤﻨﺘﺤﻠﻮن‬ ‫ﻛﻔﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺼﻮﻓﻴﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻔﻮﺿﺔ‬ ‫اﻟﻐﻼة و‬ ‫ﺳﻤﻮﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻈﺎﻫﺮ اﻟﻤﻨﺘﺤﻠﻴﻦ ﺑﺎﻟﺒﺎﻃﻦ‬ ‫اﻟﻤﻨﺘﺤﻠﻮن‬

‫ﺻﺎﺣﺒﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻞ ﻳﺪﻋﻲ اﻧﻪ ﻋﻠﻲ اﻟﺤﻖ ﻋﻠﻲ اﻟﻴﻘﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﺨﻠﻒ‬ ‫و‬ ‫رﻣﻮﻫﻢ ﺑﺎﺳﻬﻢ اﻟﺘﻘﺼﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻨﺘﺤﻠﻴﻦ ﺑﺎﻟﻈﺎﻫﺮ‬

‫ﺻﺎروا‬ ‫ﻓﺮﻗﺘﻴﻦ ﻓﻤﻨﻬﻢ‬ ‫ﺻﺎروا‬ ‫ﺛﻢ اﻫﻞ اﻟﻈﺎﻫﺮ‬ ‫ﻳﺪه‬ ‫ﻳﺪﻋﻲ ﺻﺤﺔ ﻣﺎ ﻓﻲ‬ ‫ﺑﺎﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫ﻛﻞ ﻳﻌﻤﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﺒﺎﻃﻞ‬

‫ﺻﺎروا‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻵﺛﺎر‬ ‫ﺻﺤﺔ‬ ‫ﻳﺪﻋﻮن‬ ‫و‬ ‫اﻻﻋﺘﺒﺎر‬ ‫اﺳﺘﻌﻤﺎل‬ ‫دون‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺑﺼﺮف‬ ‫ﻳﻌﻤﻠﻮن‬ ‫و‬ ‫اﺧﺒﺎرﻳﻴﻦ‬

‫ﻟﺰوم‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻻﺣﻜﺎم‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﺳﺪ‬ ‫ﻳﺪﻋﻮن‬ ‫و‬ ‫اﻟﻈﻨﻮن‬ ‫ﻳﺘﺒﻌﻮن‬ ‫و‬ ‫اﻻﺟﺘﻬﺎد‬ ‫و‬ ‫اﻟﺠﺪ‬ ‫ﻳﺴﺘﻌﻤﻠﻮن‬ ‫اﺻﻮﻟﻴﻴﻦ‬

‫ﻋﻦ اﻟﺪﻳﻦ‬ ‫اﻟﻀﻼل و اﻟﺨﺮوج‬ ‫ﻳﻨﺴﺒﻮﻧﻬﻢ اﻟﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺻﻮﻟﻴﻴﻦ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎرﻳﻮن‬ ‫ﻓﻴﻜﻔﺮ‬ ‫اﺳﺘﻌﻤﺎل اﻻرﺗﻴﺎء و اﻻﺟﺘﻬﺎد‬

‫ﺟﻌﻠﻮا‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺔ ﺣﻘﻴﻘﺔ اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎﻟﺠﻤﻠﺔ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﻼﻫﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺧﺒﺎرﻳﻴﻦ اﻟﻲ اﻟﺠﻬﺎﻟﺔ‬ ‫اﻻﺻﻮﻟﻴﻮن‬ ‫ﻳﻨﺴﺒﻮن‬ ‫ﻛﺬا‬ ‫و‬

‫ﻻﻳﺪرون‬ ‫اﻻﻋﻼم‬ ‫ﻫﺆﻻء‬ ‫اﻟﻤﺴﺎﻛﻴﻦ ﺑﻴﻦ‬ ‫اﻟﻌﻮام‬ ‫ﺗﺤﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺮﺣﻮن‬ ‫ﺑﻤﺎ ﻟﺪﻳﻬﻢ‬ ‫ﺣﺰب‬ ‫ﻛﻞ‬ ‫زﺑﺮا‬ ‫اﻣﺮﻫﻢ ﺑﻴﻨﻬﻢ‬

‫ﻫﺆﻻء ﻓﻌﺎد اﻟﻤﺤﺬور و‬ ‫ﻻ اﻟﻲ‬ ‫ﻫﺆﻻء و‬ ‫ﻣﺬﺑﺬﺑﻴﻦ ﺑﻴﻦ ذﻟﻚ ﻻ اﻟﻲ‬ ‫ﻳﺘﻮﺟﻬﻮن‬ ‫اﻟﻲ ﻣﻦ‬ ‫ﻳﻘﺒﻠﻮن و‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻗﻮل‬

‫اﺳﺘﻌﻤﺎل اﻟﻈﻨﻮن‬ ‫ﻳﺠﺐ‬ ‫و‬ ‫اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻌﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﻫﻮ‬ ‫ﻻﻳﺪري‬ ‫ﻓﻜﻴﻒ ﻳﻐﻨﻲ ﺧﺒﺮ ﺻﺤﻴﺢ‬ ‫اﻟﻤﺤﻈﻮر‬ ‫اﺿﻄﺮرﺗﻢ اﻟﻲ‬

‫ﻳﺠﺪه ﺑﺎﻻﺟﺘﻬﺎد و‬ ‫ﻟﻠﻄﺎﻟﺐ ﻓﺎﻧﻪ‬ ‫ﻻﻳﺠﺪي‬ ‫ﻛﻮﻧﻪ ﺻﺤﻴﺤﺎ ﻳﻘﻴﻨﺎ ﻓﻲ ﻧﻔﺴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻔﻘﺪاﻧﻪ‬ ‫و اﺗﺒﺎع اﻵراء‬ ‫ﻓﻲ وﺟﺪاﻧﻪ‬

‫ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻫﻲ ﻻﺗﻔﻴﺪ اﻻ ﻇﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﺮاﺋﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻻدﻟﺔ‬ ‫اﺳﺘﻌﻤﺎل‬ ‫و‬ ‫اﻻﺧﺘﻼف‬ ‫ﻟﻮﻗﻮع‬ ‫اﻛﺜﺮ ﻣﻦ اﻟﻈﻦ‬ ‫ﻻﻳﻮرث‬ ‫ﻫﻮ‬

‫ﺑﻴﻦ‬ ‫و ان ﻳﻜﻮن‬ ‫ﺻﺎﺣﺒﻪ اﻳﻀﺎ ﻋﻠﻲ ﻳﻘﻴﻦ ﻟﺨﻼﻓﻪ ﻛﻤﺎ ﻳﺪﻋﻲ ﻓﻼ ﺑﺪ‬ ‫اﻻﺧﺘﻼف ﻻن‬ ‫اﻟﻴﻘﻴﻦ ﻻﻳﺮﻓﻊ ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺮض‬

‫ﺗﺒﻠﻎ اﻟﺤﺠﺔ‬ ‫ﻣﻌﺘﺬر و‬ ‫ﻛﻞ‬ ‫ﻋﺬر‬ ‫ﺗﻘﻄﻊ‬ ‫ﻣﺸﻬﻮدة ﻣﺘﻮاﺗﺮة‬ ‫اﻻﻣﺔ اﺣﺎدﻳﺚ ﻣﻀﺒﻮﻃﺔ ﺻﺤﻴﺤﺔ ﺻﺮﻳﺤﺔ ﻣﻌﺮوﻓﺔ‬

‫ﻫﺬه اﻻﺧﺒﺎر ﻣﻮﺟﻮد‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻻن‬ ‫ﻗﻠﺖ ﻟﻮ ﻗﻠﻨﺎ ﻫﺬا ﻟﺰﻣﻨﺎ اﻟﺘﻨﺎﻗﺾ ﻓﻲ اﻟﻤﺪﻋﻲ‬ ‫و ان‬ ‫ﺣﺎﺿﺮ‬ ‫ﺑﺎد و‬ ‫ﺑﻬﺎ اﻟﻲ ﻛﻞ‬

‫ﻟﻜﻞ واﺣﺪ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻦ اﻻﺋﻤﺔ ﻣﺜﻞ ذﻟﻚ‬ ‫ﺷﺎع‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻗﺪ ﻛﺜﺮ ﻋﻠﻲ اﻟﻜﺬاﺑﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻧﻪ‬

‫ﻓﺎﻟﻜﻞ‬ ‫ﺻﺤﻴﺤﺔ‬ ‫ﻫﺬه اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻛﺎﻧﺖ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻓﻲ ﻛﺘﺐ اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا ﻳﺪﺳﻮن‬ ‫اﻧﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻳﻜﺬب‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ ﻛﺬاﺑﺎ‬

‫ﻳﻮﻣﺎ ﻣﺎ‬ ‫ﻛﺬاب‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫ﺻﺪور ﻛﺬب‬ ‫ﻣﺤﺾ‬ ‫ان‬ ‫ﻏﻴﺮ ﺻﺤﻴﺤﺔ ﻗﻠﺖ‬ ‫ﻫﺬه اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻛﺎﻧﺖ‬ ‫و ﻛﺬا ان‬ ‫ﻟﻴﺲ ﺑﺼﺤﻴﺢ‬

‫ﻛﺬب‬ ‫ﻻﻳﻀﺮ ﺑﺼﺤﺔ اﻟﺠﻤﻴﻊ ﻓﺎﻧﻪ ﻻ ﺷﻚ اﻧﻪ ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺘﺒﻨﺎ ﺷﻴﺌﺎ‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر‬ ‫ﻓﻲ وﻗﺖ ﻣﺎ ﻻﻳﻨﻘﺺ ﻣﻦ‬ ‫و دس داس‬

‫زاد‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻤﺒﻴﻦ‬ ‫اﻟﺸﺮع‬ ‫ﺿﺒﻂ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻛﺘﺒﻬﻢ ﻟﻜﻦ اﻻﺋﻤﺔ اﻟﺬﻳﻦ ﺟﻌﻠﻬﻢ اﻟﻠﻪ ﻟﺤﻔﻆ اﻟﺪﻳﻦ‬ ‫دس‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫و‬ ‫داس‬ ‫ﻛﻞ‬ ‫دس‬ ‫اﺧﺮﺟﻮا‬ ‫و‬ ‫ﻛﺬاب‬ ‫ﻛﻞ‬ ‫ﻛﺬب‬ ‫ﻓﺒﻴﻨﻮا‬ ‫ﻟﻬﻢ‬ ‫اﺗﻤﻮه‬ ‫ﻧﻘﺼﻮا‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﺷﻴﺌﺎ ردوﻫﻢ‬ ‫اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن‬

‫ﻋﻦ دﻳﻨﻨﺎ ﺗﺤﺮﻳﻒ‬ ‫ﻳﻨﻔﻮن‬ ‫ﻟﻬﻢ ﻓﻲ ﻛﻞ ﺧﻠﻒ ﻋﺪوﻻ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اوﺿﺤﻮﻫﺎ ﻟﺸﻴﻌﺘﻬﻢ ﻓﺤﺬﻓﻮﻫﺎ ﻋﻦ ﻛﺘﺐ اﻟﺸﻴﻌﺔ‬

‫اﻋﺘﺒﺎرﻫﺎ ﺻﺤﻴﺤﺔ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺼﺤﺘﻬﺎ‬ ‫اﻟﻤﻌﺘﻤﺪة اﻟﻤﺸﻬﻮدة‬ ‫ﻛﻞ ﻛﺘﺒﻨﺎ‬ ‫اي‬ ‫اﻟﻤﺒﻄﻠﻴﻦ ﻓﺎﻟﻜﻞ‬ ‫و اﻧﺘﺤﺎل‬ ‫اﻟﻐﺎﻟﻴﻦ‬

‫‪.‬‬ ‫ﻏﺒﺎر‬ ‫ﺑﻼ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻣﺸﻬﻮدة‬ ‫ﻟﻚ اﻳﻀﺎ‬ ‫ذﻛﺮت‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و ان‬ ‫ﺗﻨﺎﻗﺾ‬

‫رواﻳﺘﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺿﺒﻄﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺜﻮا ﻋﻠﻲ ﻛﺘﺐ اﻟﻜﺘﺐ‬ ‫و‬ ‫اﻣﺮﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺋﻤﺔ‬ ‫ﺑﺎذن‬ ‫اﻟﻜﺘﺐ اﻟﻤﺘﺪاوﻟﺔ ﺻﻨﻔﺖ‬ ‫ان ﻫﺬه‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ‬

‫اﻟﻨﺎس زﻣﺎن ﻫﺮج ﻻﻳﺄﻧﺴﻮن‬ ‫اﻧﻪ ﻳﺄﺗﻲ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا ﻳﻌﻠﻤﻮن‬ ‫ذﻟﻚ ﻻﻧﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﺳﺘﻴﺮاﺛﻬﺎ ﻏﺎﻳﺔ اﻟﺤﺚ‬ ‫و‬ ‫اﻳﺮاﺛﻬﺎ‬ ‫و‬

‫اﻟﻲ اﻟﻈﻦ‬ ‫و ﻳﻀﻄﺮون‬ ‫ﻣﻊ ذﻟﻚ ﻻﻳﺤﺼﻞ ﻻﺣﺪ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺘﺐ ﻻﺗﻨﻔﻊ اﻟﺸﻴﻌﺔ‬ ‫ﻋﻠﻤﻮا ان ﻫﺬه‬ ‫اﻻ ﺑﻜﺘﺒﻬﻢ ﻓﻠﻮ‬

‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫و اﻻﻋﺘﻤﺎد‬ ‫ﺑﻜﺘﺐ اﻟﻜﺘﺐ‬ ‫اﻣﺮوا‬ ‫ﻟﻤﺎ رأﻳﻨﺎﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺳﻌﻮا ﻏﻴﺮ ﻫﺬا اﻟﺴﻌﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻏﻴﺮ ﻫﺬا اﻟﺘﺪﺑﻴﺮ‬ ‫ﻟﺪﺑﺮوا‬

‫اﻻﻃﻼع‬ ‫ﺷﺌﺖ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫اﻟﺬي اﻣﺮوا‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﺗﻮرث‬ ‫ﻛﺎﻧﺖ ﻣﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ ﻣﺮﺿﺎﺗﻬﻢ‬ ‫ان‬ ‫رواﻳﺘﻬﺎ ﻋﺮﻓﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻬﺎ‬
‫اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫زرارة ﻗﺎل ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ ﻋﺒﻴﺪ ﺑﻦ‬ ‫روي‬ ‫ﻓﻤﻦ ذﻟﻚ ﻣﺎ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻣﺎ ادﻋﻴﺖ ﻓﺎﻧﻈﺮ اﻟﻲ‬ ‫ﺻﺪق‬ ‫ﻋﻠﻲ‬

‫ﻟﻲ اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻤﻔﻀﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻬﺎ‬ ‫ﺳﻮف ﺗﺤﺘﺎﺟﻮن‬ ‫اﺣﺘﻔﻈﻮا ﺑﻜﺘﺒﻜﻢ ﻓﺎﻧﻜﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬

‫اﻟﻨﺎس زﻣﺎن ﻫﺮج‬ ‫ﻛﺘﺒﻚ ﺑﻨﻴﻚ ﻓﺎﻧﻪ ﻳﺄﺗﻲ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻓﺎورث‬ ‫ﻣﺖ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﺑﺚ ﻋﻠﻤﻚ ﻓﻲ اﺧﻮاﻧﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻛﺘﺐ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬

‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫ﻗﻠﺖ ﻻﺑﻲﺟﻌﻔﺮ اﻟﺜﺎﻧﻲ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﺤﺴﻦ ﺑﻦ اﺑﻲﺧﺎﻟﺪ‬ ‫ﻋﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻪ اﻻ ﺑﻜﺘﺒﻬﻢ‬ ‫ﻻﻳﺄﻧﺴﻮن‬

‫ﺣﺪﺛﻮا ﺑﻬﺎ ﻓﺎﻧﻬﺎ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﺗﻠﻚ اﻟﻜﺘﺐ اﻟﻴﻨﺎ‬ ‫ﻣﺎﺗﻮا ﺻﺎرت‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ ﻓﻠﻤﺎ‬ ‫ﻓﻠﻢﺗﺮو‬ ‫ﻓﻜﺘﻤﻮا ﻛﺘﺒﻬﻢ‬ ‫ﺷﺪﻳﺪة‬ ‫ﻛﺎﻧﺖ اﻟﺘﻘﻴﺔ‬

‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﺑﺎﺛﺎر‬

‫ۤ‬ ‫ﻓﻲ رﺳﺎﻟﺔ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ اﻟﻲ اﺻﺤﺎﺑﻪ اﻳﺘﻬﺎ اﻟﻌﺼﺎﺑﺔ ﻋﻠﻴﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻖ‬

‫اﻫﺘﺪي‬ ‫ﻣﻦ اﺧﺬ ﺑﺬﻟﻚ ﻓﻘﺪ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻣﻦ اﻫﻞ ﺑﻴﺖ‬ ‫اﻟﻬﺪي‬ ‫اﻻﺋﻤﺔ‬ ‫و ۤاﺛﺎر‬ ‫ﺳﻨﺘﻪ‬

‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ ﻋﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫وﻻﻳﺘﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫رﻏﺐ ﻋﻨﻪ ﺿﻞ ﻻﻧﻬﻢ ﻫﻢ اﻟﺬﻳﻦ اﻣﺮ اﻟﻠﻪ ﺑﻄﺎﻋﺘﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫ﺗﺮك‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و‬

‫ﻗﺎل‬ ‫ﺧﻠﻔﺎؤك‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ۤاﻟﻪ اﻟﻠﻬﻢ ارﺣﻢ ﺧﻠﻔﺎﺋﻲ ﻗﻴﻞ ﻳﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻗﺎل‬

‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ ۤاﺑﺎﺋﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺳﻨﺘﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺪﻳﺜﻲ‬ ‫ﻳﺮوون‬ ‫ﺑﻌﺪي‬ ‫ﻳﺄﺗﻮن‬ ‫اﻟﺬﻳﻦ‬

‫ﻓﻲ ۤاﺧﺮ‬ ‫ﻳﻜﻮﻧﻮن‬ ‫ﻗﻮم‬ ‫اﻋﻈﻤﻬﻢ ﻳﻘﻴﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻳﻤﺎﻧﺎ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻳﺎ ﻋﻠﻲ اﻋﺠﺐ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫وﺻﻴﺔ اﻟﻨﺒﻲ ﻟﻌﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﻲ ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻣﻦ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﺑﻴﺎض‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﺑﺴﻮاد‬ ‫ﻓﺎﻣﻨﻮا‬
‫ۤ‬ ‫ﺣﺠﺐ ﻋﻨﻬﻢ اﻟﺤﺠﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺒﻲ‬ ‫ﻟﻢﻳﻠﺤﻘﻮا‬ ‫اﻟﺰﻣﺎن‬

‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻜﺘﺐ‬ ‫ﻳﺘﻜﻠﻮن‬ ‫اﺳﺘﺤﺴﻨﻮا ﻋﻤﻞ اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫و اﻣﺮوا و ﺣﺜﻮا ﺑﻬﺬا اﻟﻤﻘﺪار و‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا ﻛﺬﻟﻚ‬ ‫اﻟﻤﺘﻮاﺗﺮة ﻓﺎذا‬

‫ﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻓﻲ ﻋﺼﺮﻫﻢ‬ ‫ﻣﺪار‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫و‬ ‫اﻛﺜﺮﻫﺎ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﻋﺮض‬ ‫و‬ ‫ﺻﻨﻔﺖ ﺑﺎﻣﺮﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺘﺒﺖ اﻟﻜﺘﺐ‬

‫ﺑﻜﺘﺒﻬﻢ ﻓﺎﻧﻬﺎ ﻗﺪ‬ ‫ﻻﻳﻌﻤﻠﻮا‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻴﻬﻢ‬ ‫ﻟﻢﻳﺒﻌﺜﻮا‬ ‫و‬ ‫اﺳﺘﺤﺴﻨﻮا‬ ‫و‬ ‫ﻋﻤﻠﻬﻢ‬ ‫ﻗﺮروا‬ ‫ﻣﻊ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺎﻟﻤﻮن‬ ‫ﻣﻄﻠﻌﻮن‬

‫ﻳﺠﻮز‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ ﻣﺤﻔﻮﻇﺔ ﺑﺎﻋﻴﻨﻬﻢ‬ ‫ﻣﻘﺮرة‬ ‫ﻛﻠﻬﺎ‬ ‫اﻟﻤﻌﺘﺒﺮة‬ ‫ﺗﻠﻚ اﻟﻜﺘﺐ‬ ‫ان‬ ‫ﺑﺪﻟﺖ ﻇﻬﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺮﻗﺖ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫دس‬
‫ّ‬

‫و‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ‬ ‫اﺻﻠﺤﻮا ﻛﺜﻴﺮا‬ ‫اﻧﻬﻢ‬ ‫اﻻﺻﻼح و ﻧﺮي‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻋﺎﻟﻤﻮن ﻣﻄﻠﻌﻮن ﻗﺎدرون‬ ‫اﻧﻬﺎ ﻗﻄﻌﻴﺔ ﻻﻧﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻬﺎ‬

‫ﻋﻦ اﻟﺒﺎﻗﻴﻦ ﻓﻌﺮﻓﻨﺎ اﻧﻬﺎ ﺻﺤﻴﺤﺔ ﻣﺤﻔﻮﻇﺔ‬ ‫و ﺳﻜﺘﻮا‬ ‫ﻋﻦ اﻻﺧﺬ ﻋﻦ ﻛﺜﻴﺮ ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫و ﻣﻨﻌﻮا‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺒﺎﻗﻲ‬ ‫ﺳﻜﺘﻮا‬

‫ﺑﺎﻋﻴﻨﻬﻢ ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻻﺟﺘﻤﺎع‬ ‫ﻻ ﻣﻌﺎدﻫﻢ اﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻣﻌﺎﺷﻬﻢ ﺑﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻴﺎﺗﻬﻢ‬ ‫ﻻﺗﻘﻮم‬ ‫ﻣﺪﻧﻲ اﻟﻄﺒﻊ‬ ‫ۤادم‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﺧﻠﻖ ﺑﻨﻲ‬ ‫ان‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ‬

‫اﻟﺒﻼد و‬ ‫ﺗﺒﻠﺪﻫﻢ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻤﺪﻧﻬﻢ ﻓﻲ اﻟﻤﺪاﺋﻦ‬ ‫ﻗﺪر‬ ‫ﻟﺬﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻜﻔﻞ ﺑﻌﻀﻬﻢ اﻣﺮ ﺑﻌﺾ‬ ‫و‬ ‫اﻋﺎﻧﺔ ﺑﻌﻀﻬﻢ ﺑﻌﻀﺎ‬ ‫و‬

‫ﻟﺮﺑﻤﺎ رﺟﻞ ﻳﻘﺒﻞ ﻃﺒﻌﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻏﻴﺮه‬ ‫ﺗﺘﻨﻔﺮ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻋﻤﺎل‬ ‫ﺗﻘﺒﻞ ﻋﻠﻲ ﻋﻤﻞ ﻣﻦ‬ ‫ﻏﺮﻳﺰة‬ ‫ﺟﻌﻞ ﻟﻜﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻢ‬

‫اﻟﻐﺮاﺋﺰ‬ ‫ﺗﻔﺎوت‬ ‫و‬ ‫اﻻﺟﻨﺎس‬ ‫ﺗﺸﺘﺖ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺻﻨﺎف‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻋﻤﻞ ﻳﺄﻧﻒ ﻋﻨﻪ اﻵﺧﺮ ﻓﻠﺬﻟﻚ ﺟﻌﻠﻬﻢ ﻋﻠﻲ‬

‫ﻣﻨﻬﻢ ﺳﻘﻴﻤﺎ اﻟﻲ ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ ﺻﺤﻴﺤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ دﻧﻴﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ ﻋﻠﻴﺎ‬ ‫ﻓﻘﻴﺮا و‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺠﻌﻞ ﻣﻨﻬﻢ ﻏﻨﻴﺎ‬

‫ﻣﻌﺎدﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺬﻟﻚ ﻣﻌﺎﺷﻬﻢ‬ ‫ﻳﻘﻮم‬ ‫و‬ ‫اﻻﻋﻤﺎل‬ ‫ﺣﺘﻲ ﻳﺘﻜﻔﻞ ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﺎ ﻳﻨﺎﺳﺐ ﻃﺒﻌﻪ ﻣﻦ‬ ‫اﻻﺣﻮال‬ ‫اﺧﺘﻼف‬

‫و واﺣﺪا ﺧﺒﺎزا و واﺣﺪا ﺣﺪادا و‬ ‫واﺣﺪا زارﻋﺎ‬ ‫واﺣﺪا ﻧﺠﺎرا و واﺣﺪا ﺣﺠﺎرا و واﺣﺪا ﻗﺼﺎرا و‬ ‫ﻓﺠﻌﻞ‬

‫رﺟﻞ واﺣﺪ ﺗﻜﻠﻒ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫رام‬ ‫ﻻﻧﻪ ﻟﻮ‬ ‫و اﻻﻋﻤﺎل‬ ‫واﺣﺪا ﻛﻨﺎﺳﺎ اﻟﻲ ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻣﻦ اﻟﺼﻨﺎﻳﻊ‬ ‫و‬ ‫واﺣﺪا ﺧﻴﺎﻃﺎ‬

‫و‬ ‫اﻟﻤﺪن‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻬﻢ ﻓﻲ‬ ‫ﻗﺪر‬ ‫ﻓﻼﺟﻞ ذﻟﻚ‬ ‫ﻋﻤﺮه‬ ‫ﺳﺎﻋﺔ ﻣﻦ‬ ‫اول‬ ‫اﻟﻴﻪ اﻣﺮ ﻣﻌﺎﺷﻪ ﻟﻈﻞ ﻣﻴﺘﺎ ﻓﻲ‬ ‫ﻳﺤﺘﺎج‬ ‫ﻣﺎ‬

‫اﻻﺟﻨﺎس‬ ‫اﺟﺘﻤﺎع‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻟﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻋﺎﻧﺔ ﺑﻌﻀﻬﻢ ﻟﺒﻌﺾ‬ ‫و‬ ‫اﺳﺘﻌﺎﻧﺔ ﺑﻌﻀﻬﻢ ﻣﻦ ﺑﻌﺾ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺼﺎﺣﺒﺔ ﺑﻌﻀﻬﻢ ﺑﻌﻀﺎ‬

‫ﻣﻤﺎ وﺿﻊ ﻓﻲ ﺗﻠﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻪ‬ ‫و ﻳﻘﺒﻠﻮن‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻳﺠﺘﻤﻌﻮن‬ ‫ﺟﻌﻞ ﻓﻴﻬﻢ ﻧﺎﻣﻮﺳﺎ‬ ‫و اﻟﺘﻨﺎزع‬ ‫اﻟﻤﺨﺘﻠﻔﺔ ﺳﺒﺐ اﻟﺘﺸﺎﺟﺮ‬

‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻏﻴﺮﻫﺎ ﻣﺆﺗﻤﻨﺎ ﻋﻠﻲ ﻓﻨﻪ ﻟﺴﺎﻳﺮ‬ ‫اﻟﻔﻨﻮن و‬ ‫ﻓﻦ ﻣﻦ ﺗﻠﻚ‬ ‫ذي‬ ‫ﺟﻌﻞ ﻛﻞ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻨﺎﻣﻮﺳﺔ اﻟﺠﻠﻴﻠﺔ اﻟﺤﻜﻴﻤﺔ‬

‫ﻳﺆﺗﻤﻦ ﻳﺠﺐ ﺗﻜﻠﻒ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫و‬ ‫اﺗﻬﺎﻣﻪ ﻣﺎ ﻟﻢﻳﻈﻬﺮ ﺧﻴﺎﻧﺘﻪ ﻻﻧﻪ ﻟﻮ ﻟﻢﻳﻌﺘﻤﺪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و ﻳﺤﺮم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻻﻋﺘﻤﺎد‬ ‫ﻳﺠﺐ‬

‫و ﻳﺤﻮك و ﻳﺰرع‬ ‫ﻳﺒﻨﻲ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻳﻘﻴﻦ ﻓﻴﻨﺒﻐﻲ ﻟﻠﺮﺟﻞ اﻟﻮاﺣﺪ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ﺣﺘﻲ‬ ‫اﻟﻔﻨﻮن‬ ‫اﻟﻴﻪ ﻣﻦ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫ﻳﺤﺘﺎج‬ ‫ﻣﺎ‬

‫اﻟﻴﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﻳﺤﺘﺎج‬ ‫ﻳﺠﻠﺐ ﻟﻨﻔﺴﻪ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺨﺸﺐ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﺪﻳﺪ‬ ‫ۤاﻻت‬ ‫ﻳﺼﻨﻊ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺨﻴﻂ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺨﺒﺰ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻄﺤﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺤﺼﺪ‬ ‫و‬

‫اﻟﻲ ﻏﻴﺮ‬ ‫اﻟﺪواب‬ ‫ﻳﺴﺘﻨﺘﺞ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺼﻨﻊ اﻟﺴﻔﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﻌﻴﺪة‬ ‫اﻟﺒﻼد‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻻدوات‬ ‫و‬ ‫اﻵﻻت‬ ‫و‬ ‫اﻻدوﻳﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻘﺎﻗﻴﺮ‬
‫ﻓﻈﻬﺮ‬ ‫ﺑﻮارﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺨﻠﻖ‬ ‫ﻫﻼك‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻜﻤﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺼﻮاب‬ ‫ﺧﻼف‬ ‫ﻓﻲ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻏﻴﺮه‬ ‫ذﻟﻚ ﻻﻧﻪ ﻻﻳﺆﺗﻤﻦ‬

‫ﺣﺪة‬ ‫اوردﻧﺎﻫﺎ ﻓﻲ رﺳﺎﻟﺔ ﻋﻠﻲ‬ ‫وردت اﺧﺒﺎر‬ ‫ﺑﺬﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺴﺒﻪ ﻣﺎ ﻟﻢﻳﻈﻬﺮ ﻣﻨﻪ ﺧﻴﺎﻧﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻐﻴﺮ ﻓﻲ ﻓﻨﻪ‬ ‫اﺳﺘﻴﻤﺎن‬

‫ﻣﺘﻬﻤﻴﻦ ﺑﺬﻟﻚ‬ ‫و ﻳﺼﻴﺮوا‬ ‫اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ ﺗﺤﻤﻞ ﻋﻠﻲ اﻟﺼﺤﺔ ﻣﺎ ﻟﻢﻳﻈﻬﺮ ﻣﻨﻬﻢ ﻣﺎ ﻳﺨﺎﻟﻔﻬﺎ‬ ‫ان اﻓﻌﺎل‬ ‫وﺿﻌﻨﺎﻫﺎ ﻓﻲ‬

‫و ورد ان‬ ‫ﺻﻮﻣﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﻠﻲ ﺻﻠﻮﺗﻬﻢ‬ ‫اﻣﻨﺎء‬ ‫اﻟﻤﺆذﻧﻴﻦ ﻻﻧﻬﻢ‬ ‫اذان‬ ‫اﻟﺘﻌﻮﻳﻞ ﻋﻠﻲ‬ ‫ورد ﺟﻮاز‬ ‫ﺣﺘﻲ اﻧﻪ‬

‫و ﻗﺎل‬ ‫ﻻﺗﺘﻬﻢ ﻣﻦ اﺋﺘﻤﻨﺖ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺄﺗﻤﻦ ﻣﻦ ﺧﺎﻧﻚ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻟﻚ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫ﻣﺆﺗﻤﻦ‬ ‫اﻟﻤﺆذن‬

‫ﻣﻦ اﻫﻞ اﻟﺼﻨﺎﻳﻊ ﻣﺎ ﻟﻢﻳﻈﻬﺮ ﻣﻨﻪ‬ ‫اﺣﺪا‬ ‫ﻳﺘﻬﻢ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻠﻴﺲ ﻻﺣﺪ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻟﻜﻨﻚ اﺋﺘﻤﻨﺖ اﻟﺨﺎﺋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﺨﻨﻚ اﻻﻣﻴﻦ‬

‫ﻫﺬا اﻟﻤﺪﻋﻲ ﻣﺘﻔﺮﻗﺔ ﻓﻲ اﻟﻜﺘﺐ‬ ‫و اﺧﺒﺎر‬ ‫ﻫﻮ ﻣﻨﻔﻲ ﻋﻨﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺪﻳﻦ‬ ‫و اﻟﺤﺮج‬ ‫ﻓﻲ ذﻟﻚ اﻟﻌﺴﺮ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﺧﻴﺎﻧﺔ‬

‫و‬ ‫ﻋﻤﻞ ﻳﺤﻤﻞ ﻋﻠﻲ اﻟﺼﺤﺔ‬ ‫ذي‬ ‫ﻋﻤﻞ ﻛﻞ‬ ‫ﻓﺎذا ﻛﺎن‬ ‫ﻣﺎﻗﺎﻣﺖ اﻻ ﺑﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺪﻧﻴﺎ‬ ‫و ﻻﺗﻘﻮم‬ ‫اﻟﻔﻘﻬﻴﺔ ﻳﻌﺮﻓﻬﺎ اﻟﻤﺘﺘﺒﻊ‬

‫ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﻧﻜﻴﺮ‬ ‫اﻟﻌﺒﺎدات‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﺞ‬ ‫اﻟﺼﻮم و اﻟﺼﻠﻮة و‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻋﻤﻠﻮه‬ ‫ﻳﺴﺘﻌﻤﻞ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺆﺗﻤﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻳﻌﻮل‬

‫ﻣﻊ اﻧﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫اﻵﺛﺎر اﻟﻌﺪول اﻟﺜﻘﺎت اﻟﻌﻠﻤﺎء اﻟﺤﻠﻤﺎء اﻻﺑﺮار اﻻﺗﻘﻴﺎء‬ ‫ﻧﻘﻠﺔ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫ﻛﻴﻒ ﺗﺨﻠﻒ اﻣﺮ‬ ‫ﻣﺎادري‬

‫اﻟﻨﺎس‬ ‫دﻳﻦ‬ ‫ﻟﺒﺎد‬ ‫ﻟﻮﻻﻫﻢ‬ ‫اﻟﻨﺎﻣﻮس و ﺗﻘﺎم اﻟﺤﺪود و ﺗﺠﺮي اﻻﺣﻜﺎم و‬ ‫ﺑﻬﻢ ﻳﺤﻔﻆ‬ ‫اﺳﺒﺎب اﻟﺘﻤﺪن اذ‬ ‫اﻋﻈﻢ‬

‫ﺻﻨﻌﺘﻬﻢ ﻣﻦ ﺑﻴﻦ‬ ‫ۤادم ﻓﺎن‬ ‫ﻋﻴﺶ ﺑﻨﻲ‬ ‫اﺳﺎس‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻬﻢ ﻳﺤﻔﻆ اﻟﻌﺎﻟﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻔﺴﺪ اﻣﺮ اﺧﺮاﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫دﻧﻴﺎﻫﻢ‬ ‫و‬

‫و‬ ‫اﻟﺼﻨﻌﺔ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻣﻊ ﻋﻈﻢ‬ ‫ان ﻳﻜﻮﻧﻮا ﻫﺆﻻء‬ ‫ﻓﻲ اﻟﻌﻘﻞ‬ ‫ﻳﺠﻮز‬ ‫اﻟﺼﻨﺎﻳﻊ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻳﺤﻔﻆ ﺟﻤﻴﻊ ﺗﻠﻚ اﻟﺼﻨﺎﻳﻊ ﻓﻬﻞ‬

‫اﻟﻴﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﻳﺤﺘﺎج‬ ‫ﻳﺠﺐ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻛﻞ ﻧﻔﺲ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻜﻤﺘﻬﻢ ﻏﻴﺮ ﻣﺆﺗﻤﻨﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻤﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫وﺛﺎﻗﺘﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺪاﻟﺘﻬﻢ‬

‫و‬ ‫ﻣﺜﻼ ﻟﻴﻮﻣﻪ‬ ‫و ﻳﺤﻮك‬ ‫ﻓﻲ ﻳﻮﻣﻪ‬ ‫ﻳﺰرع‬ ‫ﻳﺘﻜﻠﻒ ﻓﺎﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺘﺼﻔﺢ ﻋﻤﺎ ﻗﺒﻞ ﻛﻮﻧﻪ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﺮﺟﻞ‬ ‫ﻳﻠﺰم‬ ‫اﻟﺼﻨﺎﻳﻊ ﻣﺎ‬

‫ﻳﺘﺰاﻳﺪ اﻟﺘﻜﻠﻴﻒ ﺑﺘﺰاﻳﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺄﺗﻲ ﺳﻨﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻣﺎ ﻫﺬا اﻻﻣﺮ ﻳﺠﺐ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺘﺼﻔﺢ ﻋﻦ ﻗﺒﻞ ﻛﻮﻧﻪ ﺑﺎﻟﻒ‬ ‫ﺑﻌﺪه و‬ ‫ﻣﺎ‬

‫ﻣﺪة‬ ‫اﺣﻮاﻟﻪ ﻓﻲ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫رﺟﻞ رﺟﻞ ﻓﻲ‬ ‫ﻳﺘﺼﻔﺢ ﻋﻦ ﻗﺒﻞ ﻛﻮﻧﻪ ﻣﻦ ﻛﻞ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻴﺠﺐ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻻﻳﺎم و اﻻﻋﻮام‬

‫ﺳﻘﻤﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺻﺤﺘﻬﺎ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫ﺣﺘﻲ ﻳﺼﻴﺮ ﻣﻦ ﺗﻠﻚ‬ ‫اﻣﺎم اﻣﺎم‬ ‫ﻳﻌﺎﺷﺮ ﻛﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺘﺼﻔﺢ ﻋﻦ ﻛﻞ ﺑﻠﺪ ﺑﻠﺪ‬ ‫ﻋﻤﺮه و‬

‫و‬ ‫اﻟﻤﻌﺎﺷﺮﻳﻦ ﻟﻬﻢ اﻟﻤﻮﺟﻮدﻳﻦ ﻓﻲ ﻛﻞ ﻋﺼﺮ‬ ‫ﺑﺎﺧﺒﺎر اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫ﻳﺘﺼﻔﺢ ﻋﻨﻪ‬ ‫ان ﻛﺎن‬ ‫ذﻟﻚ اﻳﻀﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻳﻘﻴﻦ‬

‫ﻳﺮﻳﺪ اﻟﻤﻌﺎﻳﻨﺔ ﻟﻨﻔﺴﻪ ﻛﻴﻒ ﻳﺘﺼﻔﺢ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﺴﺘﺄﻣﻨﻬﻢ‬ ‫و ان‬ ‫ﺑﻠﺪ اﻟﻤﺼﺎﺣﺒﻴﻦ ﻟﻜﻞ رﺟﻞ ﻓﻘﺪ ﺛﺒﺖ اﺳﺘﻴﻤﺎﻧﻬﻢ‬

‫و‬ ‫اﻟﺴﺎﻟﻔﺔ‬ ‫اﻟﻘﺮون‬ ‫ﻳﻌﺎﻳﻦ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻛﻮﻧﻪ‬ ‫ﻳﺘﻘﺪم‬ ‫ﻛﻴﻒ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺪﻳﺪة‬ ‫ﻗﺒﻞ ﻛﻮﻧﻪ ﻓﻀﻼ ﻋﻦ اﻟﺴﻨﻴﻦ‬ ‫ﻳﻮم‬

‫وﺟﻮب‬ ‫ﻇﻬﺮ ﻓﻲ اﻟﺤﻜﻤﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻋﻮام‬ ‫ﻣﺎ ﺳﻠﻒ ﻣﻦ‬ ‫اﺳﺘﻌﻼم‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻻﻧﺎم‬ ‫ﺗﻜﻠﻒ‬ ‫اﻣﺘﻨﺎع‬ ‫اﻟﻤﺎﺿﻴﺔ ﻓﻈﻬﺮ‬ ‫اﻻﻋﻮام‬

‫ﻳﺆدوﻧﻬﺎ اﻟﻲ ﻧﻈﺮاﺋﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻳﻨﻘﻠﻮن‬ ‫و‬ ‫اﻵﺛﺎر‬ ‫ﻳﺤﻤﻠﻮن‬ ‫زﻣﻦ زﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺮن‬ ‫ﻗﺮن‬ ‫ﻓﻲ ﻛﻞ‬ ‫رﺟﺎل‬ ‫ﻛﻮن‬

‫ﻟﻮﻻ‬ ‫اذ‬ ‫ﻟﻶﺛﺎر‬ ‫اﻟﻨﺎﻗﻠﻴﻦ‬ ‫اﻻﺧﻴﺎر‬ ‫اوﻟﺌﻚ‬ ‫اﺳﺘﻴﻤﺎن‬ ‫وﺟﻮب‬ ‫ﻇﻬﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺒﻴﻦ‬ ‫اﻟﺸﺮع‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻀﺒﻂ ﺑﺬﻟﻚ اﻟﺪﻳﻦ‬

‫اﻟﺮﺟﻞ ﻳﺤﺼﻞ ﻟﻪ‬ ‫اري ان‬ ‫ﻗﻠﺖ اﻧﻲ‬ ‫و ان‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻛﻞ ﻧﻔﺲ ﺗﺼﻔﺢ ﻣﺎ ﻳﻤﺘﻨﻊ ﻋﻠﻴﻪ ﻛﻤﺎ ذﻛﺮﻧﺎ‬ ‫ﻟﻠﺰم‬ ‫اﺳﺘﻴﻤﺎﻧﻬﻢ‬

‫ﻳﺘﺘﺒﻊ‬ ‫ان‬ ‫ذﻟﻚ ﺑﻞ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻳﺴﺘﻠﺰم‬ ‫ﻟﻢﻳﻌﺎﻳﻨﻬﺎ ﻛﻴﻒ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺨﺎﻟﻴﺔ‬ ‫اﻟﻘﺮون‬ ‫اﻟﻤﺎﺿﻴﺔ ﻓﻲ‬ ‫اﻻﺣﻮال‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ ﺑﻜﺜﻴﺮ ﻣﻦ‬

‫ﺷﻬﺎدة اﻟﻌﻠﻤﺎء او ﺷﻬﺮة‬ ‫ﻗﻠﺖ ﺗﻠﻚ اﻟﻘﺮاﺋﻦ اﻣﺎ‬ ‫اﻟﻘﺮون‬ ‫ﻟﻢﻳﻌﺎﻳﻦ‬ ‫و ان‬ ‫ﻳﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﺮاﺋﻦ اﻟﻤﻮﺟﺒﺔ ﻟﻠﻘﻄﻊ‬

‫ﻟﻮﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﻘﻠﺔ‬ ‫ﺑﺎﺳﺘﻴﻤﺎن‬ ‫ﻛﻞ ذﻟﻚ ﻳﺤﺼﻞ‬ ‫و‬ ‫اﺟﻤﺎﻋﻬﻢ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﻲ ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻣﻦ اﻟﻘﺮاﺋﻦ‬ ‫او‬ ‫اﻟﺨﺒﺮ ﻋﻨﺪﻫﻢ‬

‫ﺣﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﺤﺼﻞ ﻟﻚ ﻓﻲ ﻛﻞ ﺧﺒﺮ ﺧﺒﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻨﻈﺮ ﻟﻪ اﻟﻤﺨﺒﺮ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻟﺰم اﺳﺘﻌﻼم اﻟﻘﺮون ﻓﺎن‬ ‫اﺳﺘﻴﻤﺎﻧﻬﻢ‬

‫ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﻘﻠﺔ ﻟﺘﺤﺼﻴﻞ اﻟﻌﻠﻢ ﺑﺎﻟﺘﻮاﺗﺮ ﻓﻲ ﻛﻞ ﻃﺒﻘﺔ‬ ‫اﺳﺘﻴﻤﺎن‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫ﻳﺤﺘﺎج‬ ‫اﻟﺘﻮاﺗﺮ اﻳﻀﺎ‬ ‫ان‬ ‫ﺣﻜﻢ اﻟﺘﻮاﺗﺮ ﻣﻊ‬

‫اﺻﺤﻬﺎ ﺑﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻊ اﻧﻪ ﻣﻦ اوﺿﺢ اﻻدﻟﺔ‬ ‫وﺣﺪه‬ ‫ﻟﻴﺲ اﻧﻲ اﺋﺘﻤﻨﺖ ﻋﻠﻲ ﻫﺬا اﻟﺪﻟﻴﻞ اﻟﻌﻘﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻇﺎﻫﺮ‬ ‫اﻧﺸﺎء‬

‫ﻫﻨﺎ ﺷﻄﺮا ﻣﻨﻬﺎ‬ ‫اﻟﺨﻄﺎب و ﺳﻨﻮرد‬ ‫ﺗﺒﻠﻎ ﺣﺪ اﻟﺘﻮاﺗﺮ اوردﻧﺎﻫﺎ ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻨﺎ اﻟﻜﺒﻴﺮ ﻓﺼﻞ‬ ‫وردت اﺧﺒﺎر ﻛﺜﻴﺮة‬

‫ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫و ﻳﻌﻮل‬ ‫ﻋﻠﻲ رواﻳﺎﺗﻬﻢ‬ ‫اﻟﻔﻘﻬﺎء ﻣﺆﺗﻤﻨﻮن‬ ‫ان‬ ‫اﺑﺼﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻇﻬﺮ ﻟﻤﻦ ﻧﻈﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻓﻘﺪ ﺗﺒﻴﻦ‬ ‫اﻧﺸﺎء‬ ‫ﻓﻲ ﻣﺤﻠﻪ‬

‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﺷﻚ ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫ﺻﺤﺎح‬ ‫ﺻﺤﺘﻬﺎ ﻛﻠﻬﺎ‬ ‫ﺿﻤﻨﻮا‬ ‫و‬ ‫ﺑﻬﺎ‬ ‫ﻋﻤﻠﻮا‬ ‫او‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫ﻋﻮﻟﻮا‬ ‫و‬ ‫اﺧﺒﺎرﻫﻢ اﻟﺘﻲ ﺻﺤﺤﻮﻫﺎ‬ ‫و‬
‫اﺗﺒﺎع‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﺼﻠﻮة‬ ‫اﻟﻤﺘﻮاﺗﺮ ﻋﻨﻪ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺪﻋﺎء‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻳﻘﻮل اﻟﺴﺠﺎد‬ ‫اﺗﻬﺎﻣﻬﻢ ﻓﻴﻬﺎ اﻧﻈﺮ ﻣﺎ‬ ‫و ﻻﻳﺠﻮز‬ ‫رﻳﺐ ﻳﻌﺘﺮﻳﻬﺎ‬

‫ﺑﻬﺪاﻫﻢ‬ ‫و ﻳﻬﺘﺪون‬ ‫ﺑﺪﻳﻨﻬﻢ‬ ‫ﻳﺪﻳﻨﻮن‬ ‫ﻓﻴﻬﻢ‬ ‫و ﻳﻘﻮل‬ ‫ﻳﺼﻠﻲ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﺛﻢ ﻳﺬﻛﺮ اﻟﺘﺎﺑﻌﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺮﺳﻞ ﻳﺬﻛﺮ اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ‬

‫ﻻﺣﺪ ﻣﻦ ﻣﻮاﻟﻴﻨﺎ ﻓﻲ‬ ‫ﻋﺬر‬ ‫ﻻ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و ﻳﻘﻮل‬ ‫اﻟﻴﻬﻢ‬ ‫ادوا‬ ‫ﻻﻳﺘﻬﻤﻮﻧﻬﻢ ﻓﻴﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﻳﻘﻔﻮن‬ ‫و‬

‫اﻟﻲ ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻣﻦ‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻟﻴﻬﻢ‬ ‫اﻳﺎه‬ ‫ﻧﺤﻤﻠﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺪ ﻋﺮﻓﻮا ﺑﺎﻧﺎ ﻧﻔﺎوﺿﻬﻢ ﺳﺮﻧﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﺸﻜﻴﻚ ﻓﻴﻤﺎ ﻳﺮوﻳﻪ ﻋﻨﺎ ﺛﻘﺎﺗﻨﺎ‬

‫و‬ ‫ﻳﺸﻔﻲ اﻟﻌﻠﻴﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻐﻠﻴﻞ‬ ‫ﻳﺒﺮد‬ ‫ﻓﺎﻧﻪ‬ ‫ذﻛﺮت‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻣﺎ ﻧﺴﺮدﻫﺎ ﻓﻲ ﻣﺤﻠﻬﺎ ﻓﺘﺪﺑﺮ ﻓﻴﻤﺎ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫و‬ ‫اﻵﻳﺎت‬

‫ﻓﺎﻧﻬﻢ اﻫﻞ‬ ‫ﻳﻘﻮﻟﻮن و ﻳﺮوون‬ ‫ﻗﻠﺖ ﻓﻌﻠﻲ ذﻟﻚ ﻳﺠﺐ ﻋﻠﻴﻨﺎ ﺗﻘﻠﻴﺪﻫﻢ ﻓﻲ ﻛﻞ ﻣﺎ‬ ‫و ان‬ ‫ﻳﺴﻘﻴﻚ ﻣﻦ اﻟﺴﻠﺴﺒﻴﻞ‬

‫اﻟﻨﻬﻲ ﻋﻨﻪ‬ ‫ورد‬ ‫ﻓﻘﺪ‬ ‫اﻻﻗﻮال‬ ‫رواﻳﺘﻬﻢ ﻗﻠﺖ اﻣﺎ ﺗﻘﻠﻴﺪﻫﻢ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺠﺐ اﻟﺘﻌﻮﻳﻞ ﻋﻠﻲ ﻗﻮﻟﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺼﻨﻌﺔ‬ ‫ﻫﺬه‬

‫اذا‬ ‫اﻟﻔﻘﻴﻪ‬ ‫ﻻن‬ ‫ﻓﻠﻴﺲ ذﻟﻚ ﻣﻦ اﻟﺘﻘﻠﻴﺪ ﻓﻲ ﺷﺊ‬ ‫اﻟﺮواﻳﺎت‬ ‫ﻗﺒﻮل‬ ‫اﻣﺎ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﺴﺘﺜﻨﻲ ﻟﺪﻟﻴﻞ ﻳﺄﺗﻲ ﻓﻲ ﻣﺤﻠﻪ‬

‫ﻗﺒﻮل ﻗﻮل‬ ‫دﻟﻴﻠﻪ اﻟﻲ‬ ‫و ﻛﺬا اذا اداه‬ ‫ﻣﺜﻼ ﻟﻴﺲ اﻧﻪ ﻳﻘﻠﺪﻫﻤﺎ‬ ‫اﻟﺸﻬﺎدة‬ ‫اﻟﻌﺎدﻟﻴﻦ ﻓﻲ‬ ‫ﻗﺒﻮل ﻗﻮل‬ ‫دﻟﻴﻠﻪ اﻟﻲ‬ ‫اداه‬

‫ﻟﻴﺲ اﻧﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻬﺎ اﺟﻤﺎﻋﻲ‬ ‫ﻣﻌﺎرض‬ ‫اﻟﺘﻲ ﻻ‬ ‫اﻟﻌﺪل‬ ‫رواﻳﺔ‬ ‫اﻻﺗﺮي ان ﻗﺒﻮل‬ ‫اﻫﻞ اﻟﺼﻨﺎﻳﻊ‬ ‫اﺳﺘﻴﻤﺎن‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫او‬ ‫اﻟﺜﻘﺔ‬

‫ﻗﻮل‬ ‫ﻗﺒﻮل‬ ‫اﻟﺘﻘﻠﻴﺪ ﻫﻮ‬ ‫ان‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﻣﻊ‬ ‫ﻗﺒﻮل‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫اداك‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﺑﺎﺟﺘﻬﺎدك‬ ‫اﻧﻤﺎ ﻋﻤﻠﺖ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺜﻘﺔ ﻓﻲ ذﻟﻚ‬ ‫ﻗﻠﺪت‬

‫ﻟﻴﺲ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺨﺒﺮ‬ ‫اﻟﻌﺪل و‬ ‫ﺑﺎﻟﺪﻟﻴﻞ ﻋﻦ‬ ‫ﻗﺒﻮل اﻟﻘﻮل‬ ‫اﻧﻤﺎ ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻠﻐﻴﺮ‬ ‫ﺑﻘﻮل‬ ‫ﻫﺬا ﻟﻴﺲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻐﻴﺮ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ دﻟﻴﻞ‬

‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫ﺧﺒﺮا‬ ‫روي‬ ‫اذا‬ ‫ﻣﺜﻼ‬ ‫زرارة‬ ‫ان‬ ‫اﻧﻤﺎ اﻟﺪﻟﻴﻞ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺪﻋﻲ اﻟﻴﺲ‬ ‫و‬ ‫اﺧﺒﺎره‬ ‫اﻟﺪﻟﻴﻞ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﻌﺪل‬

‫اﻧﻤﺎ اﻟﺪﻟﻴﻞ ﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻼ دﻟﻴﻞ‬ ‫ﻳﺮد ﺧﺒﺮه‬ ‫ﻟﻴﺲ اﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﺴﺌﻞ ﻋﻨﻪ ﻣﺎ اﻟﺪﻟﻴﻞ ﻋﻠﻲ اﻧﻚ ﺳﻤﻌﺖ ﻣﻨﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫اﺣﺪ ﺑﻤﺤﺾ‬ ‫ان ﻳﻘﻠﺪك‬ ‫ﻻﻳﻨﺒﻐﻲ‬ ‫ﻗﻮل و‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫اذ‬ ‫اﻟﻮاﺣﺪ‬ ‫اﻟﻌﺪل‬ ‫ﺧﺒﺮ‬ ‫وﺟﻮب ﻗﺒﻮل‬ ‫ﺗﺪﻋﻲ‬ ‫ﻗﺒﻮل ﺧﺒﺮه اذ‬ ‫ﻓﻲ‬

‫اﻧﻪ ﻟﻮ‬ ‫اﻻﺗﺮي‬ ‫ﻟﻚ اﻟﺜﻘﺔ رواﻳﺔ ﻻﻳﺴﺌﻞ اﻟﺜﻘﺔ ﻋﻦ دﻟﻴﻞ‬ ‫و روي‬ ‫ﺧﺒﺮ اﻟﺜﻘﺔ‬ ‫وﺟﻮب ﻗﺒﻮل‬ ‫ﺛﺒﺖ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ادﻋﺎﺋﻚ‬

‫ﻓﻜﺬﻟﻚ اﻧﺎ ﻧﻘﺒﻞ ﺧﺒﺮ‬ ‫رد‬ ‫ﺷﺌﺖ‬ ‫و ان‬ ‫ﺷﺌﺖ ﻓﺎﻗﺒﻞ‬ ‫ان‬ ‫ﻣﺎ ﺳﻤﻊ‬ ‫ﻳﺮوي‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻗﺎﻣﺔ اﻟﺪﻟﻴﻞ ﻫﻮ‬ ‫ﻣﺎاﺳﺘﻄﺎع‬ ‫ﺳﺌﻞ‬

‫رواﻳﺔ ﻋﻦ اﻟﻤﺠﺘﻬﺪ‬ ‫اﻟﻌﺪل‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫اﻟﺬي ﻳﺮوي‬ ‫ﻣﺴﻨﺪا ﻟﻤﺎ اداﻧﺎ اﻟﺪﻟﻴﻞ اﻟﻴﻪ ﻛﺎﻟﻤﻘﻠﺪ‬ ‫او‬ ‫ﻣﺮﺳﻼ‬ ‫ﺳﻮاء رواه‬ ‫اﻟﺜﻘﺔ‬

‫اﻧﻤﺎ ﻗﻠﺪ اﻟﻤﺠﺘﻬﺪ ﻓﻜﺬﻟﻚ اﻧﺎ ﻧﻘﻠﺪ اﻻﺋﻤﺔ‬ ‫اﻟﺮاوي و‬ ‫ﻟﻴﺲ اﻧﻪ ﻗﻠﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻌﺘﻤﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﺴﻤﻊ اﻟﻤﻘﻠﺪ ﺗﻠﻚ اﻟﺮواﻳﺔ‬

‫ﻗﺎﻟﺖ اﻟﺤﻤﻠﺔ ﺷﻴﺌﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺾ اﻟﺮواﻳﺔ ﻻﻳﻘﺒﻞ ﻗﻮﻟﻬﻢ‬ ‫اذا‬ ‫ﺣﻤﻠﺔ ﻓﺘﻮﻳﻬﻢ اﻟﻴﻨﺎ ﻧﻌﻢ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫اﻧﻤﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫ﻟﻮ روﻳﺘﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ذﻟﻚ‬ ‫ﺗﺠﺘﻬﺪوا‬ ‫ﻓﻲ رواﻳﺘﻬﻢ ﺣﺘﻲ‬ ‫ﻋﺪم اﺳﺘﻴﻤﺎن اﻟﻔﻘﻬﺎء‬ ‫اﻻ ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻛﻤﺎ اﻧﺎ ﻻﻧﻘﺒﻞ ﻗﻮﻟﻜﻢ ﻓﻲ‬

‫ﻟﻚ ‪.‬‬ ‫ذ‬ ‫ﻓﻲ ذﻟﻚ ﺧﺒﺮا ﻟﻘﺒﻠﻨﺎ ﻋﻨﻜﻢ‬

‫و‬ ‫اﻟﻨﺒﻲ اﻟﻜﺮﻳﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻠﻪ ﻫﻞ ﻳﻔﻌﻞ ذﻟﻚ رﺋﻴﺲ ﻋﺎﻗﻞ ﻓﻀﻼ ﻋﻦ اﻟﻠﻪ اﻟﻌﻠﻴﻢ اﻟﺤﻜﻴﻢ‬ ‫اﻧﺸﺪك‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ اﻧﻲ‬

‫ۤاﻳﺎت ﻣﺘﻌﺪدة و اﺧﺒﺎر‬ ‫ﺳﻨﺔ ﻧﺒﻴﻪ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﻈﻦ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻪ‬ ‫ان ﻳﺤﺮم‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻻوﺻﻴﺎء اﻟﻌﻈﺎم ﺻﻠﻮات‬

‫ﺣﺠﺘﻲ ﺑﺎﻟﻐﺔ‬ ‫و ﻳﻘﻮل ان‬ ‫ﻳﻨﻬﻲ ﻋﻦ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻐﻴﺮ ﻋﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻌﻴﺮﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻮﺑﺦ ﻗﻮﻣﺎ ﻋﻤﻠﻮا ﺑﺎﻟﻈﻦ‬ ‫ﻣﺘﻮاﺗﺮة و‬ ‫ﻣﺘﺸﺘﺘﺔ‬

‫دﻻﻟﺔ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫ﻗﻮم ان‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ ﻋﻦ اﻟﻌﺎﻟﻢ ﺣﺘﻲ ﻳﺪﻋﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻚ ﺛﻢ ﻳﺮﻓﻊ اﻟﻘﻄﻊ‬ ‫(‬ ‫ل‬ ‫ﺳﺄﻟﺘﻨﻲ‬ ‫)‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻣﺎ ﺳﺎﺋﻠﺘﻨﻲ‬

‫اﻟﻲ‬ ‫و اﻟﻨﺎس ﻣﻀﻄﺮون‬ ‫ﻳﻮﺟﺐ اﻟﻘﻄﻊ‬ ‫اﻟﻴﻮم‬ ‫ﻟﻴﺲ ﺷﺊ‬ ‫و‬ ‫دﻻﻻﺗﻬﺎ ﻇﻨﻴﺔ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب و ﺻﺪور‬

‫ﻗﻮم و‬ ‫ﺗﺮﻗﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻈﻦ اﻟﻤﻄﻠﻖ ﻳﻜﻔﻲ ﻓﻲ اﻟﺪﻳﻦ‬ ‫ﻗﺎﻟﻮا ان‬ ‫ﺑﺬﻟﻚ ﺣﺘﻲ‬ ‫ﻗﻮم ۤاﺧﺮون‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﺘﻒ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﻈﻦ‬

‫ﺑﺎﻟﻠﻪ ﻫﻞ ﻳﻔﻌﻞ ذﻟﻚ ﻣﻦ ﻟﻪ ادﻧﻲ ﻣﺴﻜﺔ ﺣﺘﻲ‬ ‫ﻓﺎﻧﺸﺪك‬ ‫ﺑﺎﻟﺪﻟﻴﻞ‬ ‫ﺧﺮج‬ ‫اﻻﺻﻞ ﺣﺠﻴﺔ اﻟﻈﻦ اﻻ ﻣﺎ‬ ‫ﻗﺎﻟﻮا ان‬

‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺣﺮﻣﺔ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﻈﻦ‬ ‫ﺗﺪل‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻗﺪ ﻋﺪ ﺑﻌﺾ اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ ﺳﺒﻌﻴﻦ ۤاﻳﺔ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ رﺑﻜﻢ‬ ‫ﺟﻮزﺗﻤﻮه‬

‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫ﺳﺒﻌﻴﻦ‬ ‫اﻵي‬ ‫ﺗﺒﻠﻎ ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻻﺣﻜﺎم‬ ‫ﻫﻞ ﺗﻈﻦ ﺣﻜﻤﺎ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ ﺻﺮﻳﺤﺔ ﻓﻲ اﻟﻤﺴﺎﺋﻞ اﻟﻔﺮﻋﻴﺔ‬ ‫ۤاﻳﺎت‬

‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ردوا‬ ‫ﻓﺎﻣﺎ‬ ‫ﺗﺠﻮز‬ ‫و‬ ‫ﺗﺒﻠﻎ ﺣﺪ اﻟﺘﻮاﺗﺮ‬ ‫اﺧﺒﺎرا‬ ‫و‬ ‫ۤاﻳﺎت‬ ‫اﻟﺨﻄﺎب‬ ‫اوردﻧﺎ ﻓﻲ ﻓﺼﻞ‬

‫ﻗﻠﺖ‬ ‫و ان‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺎﺳﻜﻮن‬ ‫اﺗﺮﻛﻮا ﻣﺎ اﻧﺘﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻣﺎ ﺻﺪﻗﻮﻫﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎراﺋﻜﻢ ﻓﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠﺘﻬﻤﺎ‬
‫ۤ‬ ‫اﻟﻤﺘﻮاﺗﺮة و ﺟﻮزوا اﻟﻈﻨﻮن‬

‫ﻓﺎﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﻈﻦ ﻣﺘﻌﻴ ّﻦ‬ ‫ﺑﺎق‬ ‫اﻟﺘﻜﻠﻴﻒ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﻤﻜﻦ‬ ‫اﻟﻴﻮم‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻤﻜﻦ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫زﻣﺎن‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻵﻳﺎت و اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺗﻠﻚ‬ ‫ان‬

‫ﺳﻮﻟﻪ‬
‫ُ‬
‫ر‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻻﻓﺘﺮاء‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺬب‬ ‫ﺳﺎﺣﺘﻬﻢ ﻋﻦ‬ ‫ﻳﻨﺰه‬ ‫اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫اﻟﺜﻘﺎت‬ ‫اﻟﻌﺪول‬ ‫ﺟﻤﻌ ًﺎ ﻣﻦ‬ ‫ان‬ ‫ﻗﻠﺖ ﻫ ٰﺎ‬
‫ﻟﻢﺗﺤﻴﻄﻮا ﺑﺎﻟﻨﻔﻮس ﺧﺒﺮا و ﻟﻢﺗﺤﻴﻄﻮا‬ ‫ﺛﺎﻧﻴﺎ اﻧﻪ ﻻ ﺷﻚ اﻧﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﻄﻊ ﻛﻴﻒ ﻻﻳﻤﻜﻦ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﻳﺪﻋﻮن‬
‫ُ‬

‫ﻫﻨﺎ ﻗﻮﻣﺎ ﻋﺪوﻻ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ ﻋﻠﻲ اﻟﺠﻤﻴﻊ ﻣﻊ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﻓﻜﻴﻒ ﻗﻠﺘﻢ ﺑﺴﺪ‬ ‫اﻟﺼﺪور‬ ‫ﻣﺎ ﻓﻲ‬ ‫ﻟﻢﺗﻌﻠﻤﻮا‬ ‫و‬ ‫ﺑﻬﺎ ﻋﻠﻤﺎ‬

‫ﺑﻴﻦ ﺗﺼﺪﻳﻖ‬ ‫و‬ ‫اﺧﺒﺎرﻛﻢ ﻋﻤﺎ ﻟﻢﺗﺤﻴﻄﻮا ﺑﻪ ﻋﻠﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻣﺮ ﺑﻴﻦ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻗﻮﻟﻜﻢ‬ ‫ﻓﺎن ﺗﺮدد‬ ‫ﺣﺼﻮﻟﻪ ﻟﻬﻢ‬ ‫ﻳﺪﻋﻮن‬
‫ّ‬

‫رأﻳﻨﺎ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﺗﺨﻄﺄﺗﻜﻢ ﻣﺘﻌﻴ ّﻦ ﻻ ﻣﺤﺎﻟﺔ‬ ‫ان‬ ‫اﺧﺒﺎرﻫﻢ ﻋﻦ اﻧﻔﺴﻬﻢ ﻓﺘﺼﺪﻳﻘﻬﻢ ﻣﺘﻌﻴﻦ ﻻ ﻣﺤﺎﻟﺔ ﻛﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻮﻟﻬﻢ‬

‫ﻻﺗﺄﺑﻲ‬ ‫اﻟﻌﻘﻮل‬ ‫رأﻳﻨﺎ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر ﺗﻮاﺗﺮت و‬ ‫رأﻳﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻨﻬﻲ ﻋﻦ اﻟﻈﻦ ﻓﻲ ﺳﺒﻌﻴﻦ ﻣﻮﺿﻌﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺄﻣﺮ ﺑﺎﻟﻌﻠﻢ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬

‫ان‬ ‫ذﻟﻚ ﻋﻠﻤﻨﺎ‬ ‫ﻳﺪﻋﻮن‬ ‫اﻓﺘﺮاؤﻫﻢ ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻋﺎدة‬ ‫ﻻﻳﻤﻜﻦ‬ ‫ﺛﻘﺎت‬ ‫ﻗﻮﻣﺎ ﻋﺪوﻻ‬ ‫ﺗﺼﺪق و ان‬ ‫ﻋﻦ ﺣﺼﻮﻟﻪ ﺑﻞ‬

‫رأﻳﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻣﺮ ﻛﺬﻟﻚ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫اﻧﺘﻢ ﻣﻠﺘﻢ ﻋﻦ اﻟﻘﺼﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻣﺪﻋﺎﻫﻢ‬ ‫ﺻﺎدﻗﻮن‬ ‫اﻧﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻮﻟﻜﻢ ﻏﻴﺮ ﺳﺪﻳﺪ‬

‫اﻟﺘﻜﻠﻴﻒ ﻋﻨﺪ ﻧﻔﻲ اﻟﻌﻠﻢ ﻛﻤﺎ‬ ‫ﻧﻔﻮا‬ ‫ﺑﻞ رأﻳﻨﺎ اﻧﻬﻢ‬ ‫زﻣﺎن‬ ‫دون‬ ‫ﺑﺰﻣﺎن‬ ‫ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﺗﺨﺼﻴﺺ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫و‬ ‫اﻵﻳﺎت‬

‫ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻳﺮد‬ ‫ﻛﻞ ﺷﺊ ﻟﻚ ﻣﻄﻠﻖ ﺣﺘﻲ‬ ‫و ورد‬ ‫ﻟﻢﻳﻌﻠﻤﻮا‬ ‫ﻓﻲ ﺳﻌﺔ ﻣﺎ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫و ورد‬ ‫ﺑﺎﻟﺒﻴﺎن‬ ‫ﻻ ﺗﻜﻠﻴﻒ اﻻ‬ ‫ورد‬

‫اذا ﻟﻢﻳﻌﻠﻤﻮا و‬ ‫ﺑﺎﻟﻈﻦ‬ ‫و ﻟﻢﻳﺮد ان اﻟﻨﺎس ﻣﺄﻣﻮرون‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻻﻳﻜﻠﻒ اﻟﻠﻪ ﻧﻔﺴﺎ اﻻ ﻣﺎ ۤاﺗﻴﻬﺎ‬ ‫‪ ،‬و ﻗﺎل‬ ‫ﻧﺺ‬

‫ادﺣﺾ ﻟﺤﺠﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻧﺴﺐ اﻟﻲ اﻟﺤﺠﺔ اﻟﺒﺎﻟﻐﺔ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ اﻛﻤﻞ‬ ‫ان‬ ‫رأﻳﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻧﺺ‬ ‫ان‬ ‫اﺟﺘﻬﺪوا‬ ‫ﻟﻢﻳﺮد‬

‫ان‬ ‫ﺑﻴﻨﻨﺎ اﻻ‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻟﻢﻳﺮﻓﻊ اﻟﻌﻠﻢ ﻋﻨﺎ‬ ‫ان‬ ‫ذﻟﻚ ﻋﻠﻤﻨﺎ‬ ‫ﻳﺼﺪق‬ ‫اﻟﻌﻘﻞ‬ ‫ان‬ ‫رأﻳﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺠﺎﺣﺪﻳﻦ‬

‫اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ان‬ ‫وﺟﺐ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫اﻟﻌﻤﻴﺎء‬ ‫اﻟﻌﺎﻣﺔ‬ ‫ﺑﺎﺗﺒﺎع‬ ‫ﻓﻄﺮﻧﺎ‬ ‫ﺗﻌﻮج‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ ذﻟﻚ‬ ‫اﻟﺸﻜﻮك‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﺒﻬﺎت‬ ‫ﻳﺤﺠﺒﻨﺎ‬

‫ﻓﺎن‬ ‫ﺑﺎﻟﻈﻨﻮن‬ ‫ﻳﺘﺒﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺠﻤﻼ‬ ‫او‬ ‫ﻫﻮ ﻓﻴﻬﺎ ﻣﻌﻴﻨﺎ‬ ‫او‬ ‫اﻟﻜﺘﺐ اﻟﻤﺼﺤﺤﺔ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻧﺴﺄﻟﻚ ﻣﺎ ﻫﻮ ﻫﻞ ﻫﻮ‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدا‬

‫اﻟﻔﺮق‬ ‫ﺗﺒﻴﻦ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻴﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ ﻣﻌﻴﻨﺎ ﺑﻄﻠﺖ ﺣﺠﺘﻚ‬ ‫ان‬ ‫ﻗﻠﺖ‬ ‫و ان‬ ‫اﻟﻜﺘﺐ اﻟﻤﺼﺤﺤﺔ ﺑﺘﻤﺎﻣﻬﺎ اﺻﺒﺖ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻗﻠﺖ‬

‫ﺑﺎﻟﻈﻨﻮن‬ ‫ﻳﺘﺒﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻠﺖ ﻓﻴﻬﺎ ﻣﺠﻤﻼ‬ ‫و ان‬ ‫ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻣﺘﻴﺎز‬ ‫ﻟﻴﺲ ﺑﻴﻨﻬﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻜﻢ ﺑﻌﻀﻬﺎ ﺣﻜﻢ ﻛﻠﻬﺎ‬ ‫ان‬ ‫ﻣﻊ‬

‫ﻧﻔﻌﺎ ‪.‬‬ ‫ﻻﻳﺠﺪي‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫و ان‬ ‫ﻋﻠﻴﻚ ﻣﺎ اوردﻧﺎ ﺳﺎﺑﻘﺎ‬ ‫ﻳﺮد‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫ﺑﻴﻦ ﺷﻴﻌﺘﻬﻢ‬ ‫اوﻗﻌﻮا اﻟﺨﻼف‬ ‫ﻫﻢ اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﺎﻋﻠﻢ‬ ‫ﺑﻬﺬه اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻋﺮﻓﺖ ﺻﺤﺔ اﻟﻌﻤﻞ‬ ‫اذا‬

‫ﻻﻳﻜﻦ ﻫﻤﻚ ﻣﻌﺮﻓﺔ اﻟﺤﻜﻢ اﻟﻮاﻗﻌﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻻﺗﺘﺤﻴﺮ ﻓﻲ اﻻﺧﺬ ﺑﻬﺎ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ ﻛﺜﻴﺮ ﻣﻦ‬ ‫و ﻳﺪل‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻣﺮ‬

‫و‬ ‫ﻻ ﺑﺪ ﻣﻦ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﻈﻦ‬ ‫ﻣﺴﺪود و‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫و ﺗﻀﻄﺮب ﻓﺘﻘﻮل ان ﺑﺎب‬ ‫ﻓﺘﺘﺤﻴﺮ ﻓﻲ ﺗﻜﻠﻴﻔﻚ‬ ‫ﻫﺬه اﻻزﻣﺎن‬ ‫ﻓﻲ‬

‫ۤاﻟﻪ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫اﻻﺣﺘﺠﺎج‬ ‫ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ ﻣﺎ ﻋﻦ‬ ‫ﻳﺪل‬ ‫ﻣﻤﺎ‬

‫ﻋﻦ اﻟﻌﻠﻞ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻫﻞ ﺑﻴﺘﻲ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻣﻦ اﺻﺤﺎﺑﻚ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫اﺻﺤﺎﺑﻲ ﻟﻜﻢ رﺣﻤﺔ ﻗﻴﻞ ﻳﺎ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ﺣﺪﻳﺚ‬

‫ذﻟﻚ ﻣﻦ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ﻗﻠﺖ ﻟﻪ اﻧﻪ ﻟﻴﺲ ﺷﺊ اﺷﺪ ﻋﻠﻲ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل‬ ‫ﺣﺮﻳﺰ ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫و ﻗﺎل اذا‬ ‫اﺻﺤﺎﺑﻲ ﻟﻜﻢ رﺣﻤﺔ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل اﺧﺘﻼف‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻦ ﺣﺮﻳﺰ ﻋﻤﻦ ﺣﺪﺛﻪ ﻋﻦ اﺑﻲاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺒﻠﻲ‬

‫اﻧﺎ ﻓﻌﻠﺖ ذﻟﻚ ﺑﻜﻢ ﻟﻮ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ﺳﺌﻞ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ ﺟﻤﻌﺘﻜﻢ ﻋﻠﻲ اﻣﺮ واﺣﺪ‬ ‫ﻛﺎن‬

‫ﺳﺄﻟﺘﻪ ﻋﻦ ﻣﺴﺌﻠﺔ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲﺟﻌﻔﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫زرارة‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫اﺟﺘﻤﻌﺘﻢ ﻋﻠﻲ اﻣﺮ واﺣﺪ ﻻﺧﺬ ﺑﺮﻗﺎﺑﻜﻢ‬

‫رﺟﻞ ۤاﺧﺮ ﻓﺎﺟﺎﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎءه‬ ‫ﻣﺎ اﺟﺎﺑﻨﻲ ﺛﻢ‬ ‫ﺑﺨﻼف‬ ‫رﺟﻞ ۤاﺧﺮ ﻓﺴﺄﻟﻪ ﻋﻨﻬﺎ ﻓﺎﺟﺎﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎء‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺛﻢ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻓﺎﺟﺎﺑﻨﻲ‬

‫اﻟﻌﺮاق‬ ‫ﻣﻦ اﻫﻞ‬ ‫رﺟﻼن‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻗﻠﺖ ﻳﺎ ﺑﻦ‬ ‫ﺧﺮج اﻟﺮﺟﻼن‬ ‫ﺻﺎﺣﺒﻲ ﻓﻠﻤﺎ‬ ‫و اﺟﺎب‬ ‫ﻣﺎ اﺟﺎﺑﻨﻲ‬ ‫ﺑﺨﻼف‬

‫زرارة ان ﻫﺬا‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫ﻗﺎل ﻓﻘﺎل‬ ‫ﻣﺎ اﺟﺒﺖ ﺑﻪ اﻵﺧﺮ‬ ‫ﺑﺨﻼف‬ ‫ﻓﺎﺟﺒﺖ ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ‬ ‫ﻳﺴﺄﻻن‬ ‫ﻣﻦ ﺷﻴﻌﺘﻚ ﻗﺪﻣﺎ‬

‫ﻓﻘﻠﺖ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺑﻘﺎﺋﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫اوﺟﺐ ﻟﺒﻘﺎﺋﻨﺎ‬ ‫اﻟﻨﺎس و ﻟﻜﺎن‬ ‫ﻟﻮ اﺟﺘﻤﻌﺘﻢ ﻋﻠﻲ اﻣﺮ واﺣﺪ ﻟﻘﺼﺪﻛﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺧﻴﺮ ﻟﻨﺎ‬

‫ﻣﻦ‬ ‫ﻳﺨﺮﺟﻮن‬ ‫ﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻤﻀﻮا‬ ‫اﻟﻨﺎر‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫او‬ ‫ﺷﻴﻌﺘﻜﻢ ﻟﻮ ﺣﻤﻠﺘﻤﻮﻫﻢ ﻋﻠﻲ اﻻﺳﻨﺔ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻻﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫اﻟﺪرﺟﺎت‬ ‫ﻋﻦ ﺑﺼﺎﺋﺮ‬ ‫و‬ ‫اﺑﻴﻪ‬ ‫ﺟﻮاب‬ ‫ﻓﺎﺟﺎﺑﻨﻲ ﺑﻤﺜﻞ‬ ‫ﻣﺮات‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ ﺛﻠﺚ‬ ‫ﻓﺎﻋﺪت‬ ‫ﻓﺴﻜﺖ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻨﺪﻛﻢ ﻣﺨﺘﻠﻔﻴﻦ‬

‫اذ‬ ‫ﻓﺴﺄﻟﺘﻪ ﻋﻦ ﻣﺴﺄﻟﺔ ﻓﺎﺟﺎﺑﻨﻲ ﻓﺒﻴﻨﺎ اﻧﺎ ﺟﺎﻟﺲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫دﺧﻠﺖ ﻋﻠﻲ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ ﻣﻮﺳﻲ ﺑﻦ اﺷﻴﻢ‬

‫ﻣﺎ‬ ‫ﺑﺨﻼف‬ ‫ۤاﺧﺮ ﻓﺴﺄﻟﻪ ﻋﻨﻬﺎ ﺑﻌﻴﻨﻬﺎ ﻓﺎﺟﺎﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎءه‬ ‫ﻣﺎ اﺟﺎﺑﻨﻲ ﺛﻢ‬ ‫ﺑﺨﻼف‬ ‫رﺟﻞ ﻓﺴﺄﻟﻪ ﻋﻨﻬﺎ ﺑﻌﻴﻨﻬﺎ ﻓﺎﺟﺎﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎءه‬
‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻳﺎ ﺑﻦ اﺷﻴﻢ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﻧﻈﺮ اﻟﻲ‬ ‫ﺧﺮج اﻟﻘﻮم‬ ‫ﻋﻈﻢ ﻋﻠﻲ ﻓﻠﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺻﺎﺣﺒﻲ ﻓﻔﺰﻋﺖ ﻣﻦ ذﻟﻚ‬ ‫و اﺟﺎب‬ ‫اﺟﺎﺑﻨﻲ‬

‫اﻟﻲ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﺣﺴﺎب و ﻓﻮض‬ ‫اﻣﺴﻚ ﺑﻐﻴﺮ‬ ‫او‬ ‫ﻫﺬا ﻋﻄﺎؤﻧﺎ ﻓﺎﻣﻨﻦ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫اﻣﺮ ﻣﻠﻜﻪ‬ ‫داود‬ ‫ﺑﻦ‬ ‫ﺳﻠﻴﻤﺎن‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫ﻓﻮض‬

‫ﺗﺒﺎرك و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻓﺎﻧﺘﻬﻮا ﻓﺎن‬ ‫ﻣﺎ ﻧﻬﻴﻜﻢ ﻋﻨﻪ‬ ‫اﻟﺮﺳﻮل ﻓﺨﺬوه و‬ ‫ﻣﺎ ۤاﺗﻴﻜﻢ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ۤاﻟﻪ اﻣﺮ دﻳﻨﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻋﻦ اﻟﻜﺸﻲ ﻋﻦ‬ ‫ﻓﻼﺗﺠﺰع و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻓﻮض‬ ‫اﻟﻴﻨﺎ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ اﻻﺋﻤﺔ ﻣﻨﺎ‬ ‫ﻓﻮض‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﻲ‬

‫ﻣﻦ‬ ‫ﺻﺪرك‬ ‫ﻓﻼﻳﻀﻴﻘﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم ان ﻳﻘﻮل ﻟﻮاﻟﺪه‬ ‫ﻟﻪ اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻓﻲ ﺣﺪﻳﺚ ﻃﻮﻳﻞ‬ ‫زرارة‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ‬

‫ﻣﺎاﻣﺮﻧﺎك‬ ‫ﺑﻪ ﻓﻼ واﻟﻠﻪ‬ ‫ﺑﺨﻼف اﻟﺬي اﻣﺮﻧﺎك‬ ‫اﺑﻮﺑﺼﻴﺮ‬ ‫و اﺗﺎك‬ ‫اﻣﺮﺗﻚ ﺑﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫اﺑﻲ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺬي اﻣﺮك‬

‫اذن‬ ‫ﻟﻮ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻮاﻓﻖ اﻟﺤﻖ‬ ‫و ﻣﻌﺎن‬ ‫ﻟﻜﻞ ذﻟﻚ ﻋﻨﺪﻧﺎ ﺗﺼﺎرﻳﻒ‬ ‫و‬ ‫وﺳﻌﻜﻢ اﻻﺧﺬ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﺑﺎﻣﺮ وﺳﻌﻨﺎ‬ ‫و ﻣﺎاﻣﺮﻧﺎه‬

‫و‬ ‫ارﺿﻮا ﺑﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻻﺣﻜﺎﻣﻨﺎ‬ ‫و اﺻﺒﺮوا‬ ‫ﺳﻠﻤﻮا ﻟﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻨﺎ اﻻﻣﺮ‬ ‫ﻓﺮدوا‬ ‫اﻣﺮﻧﺎﻛﻢ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫اﻟﺤﻖ ﻓﻲ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻨﺎ ﻟﻌﻠﻤﺘﻢ‬

‫ﻓﺎن‬ ‫اﻣﺮﻫﺎ‬ ‫ﻓﺴﺎد‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﺑﻤﺼﻠﺤﺔ ﻏﻨﻤﻪ‬ ‫اﻋﺮف‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺧﻠﻘﻪ ﻫﻮ‬ ‫اﺳﺘﺮﻋﺎه‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﺑﻴﻨﻜﻢ ﻓﻬﻮ راﻋﻴﻜﻢ‬ ‫ﻓﺮق‬ ‫اﻟﺬي‬

‫ﻋﻦ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻦ‬ ‫اﻻﺳﺘﺒﺼﺎر‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺪوﻫﺎ‬ ‫ﺧﻮف‬ ‫و‬ ‫ﺑﻴﻨﻬﺎ ﻟﺘﺴﻠﻢ ﺛﻢ ﻳﺠﻤﻊ ﺑﻴﻨﻬﺎ ﻟﻴﺄﻣﻦ ﻓﺴﺎدﻫﺎ‬ ‫ﻓﺮق‬ ‫ﺷﺎء‬

‫ﺑﻌﺾ‬ ‫و‬ ‫رﺑﻤﺎ دﺧﻠﺖ اﻟﻤﺴﺠﺪ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫اﻧﺎ ﺣﺎﺿﺮ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل ﺳﺄل اﻧﺴﺎن و‬ ‫اﺑﻲﺧﺪﻳﺠﺔ ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫اﻧﺎ اﻣﺮﺗﻬﻢ ﺑﻬﺬا ﻟﻮ ﺻﻠﻮا ﻋﻠﻲ وﻗﺖ واﺣﺪ ﻟﻌﺮﻓﻮا ﻓﺎﺧﺬ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﺑﻌﻀﻬﻢ ﻳﺼﻠﻲ اﻟﻈﻬﺮ‬ ‫و‬ ‫اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ ﻳﺼﻠﻲ اﻟﻌﺼﺮ‬

‫اﻧﺎ‬ ‫ﻋﺮف‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻳﻘﻮل‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﺳﻤﻌﺖ اﺑﺎﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻲ ﻧﺼﺮ اﻟﺨﺜﻌﻤﻲ‬ ‫ﺑﺴﻨﺪه‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻜﻠﻴﻨﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺮﻗﺎﺑﻬﻢ‬

‫ﻋﻨﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﺎ ﻋﻨﻪ‬ ‫دﻓﺎع‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫ان‬ ‫ﻣﺎ ﻳﻌﻠﻢ ﻓﻠﻴﻌﻠﻢ‬ ‫ﺧﻼف‬ ‫ﺳﻤﻊ ﻣﻨﺎ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻻ ﺣﻘﺎ ﻓﻠﻴﻜﺘﻒ ﺑﻤﺎ ﻳﻌﻠﻢ ﻣﻨﺎ‬ ‫ﻻﻧﻘﻮل‬

‫ارأﻳﺖ ﻟﻮ ﺣﺪﺛﺘﻚ ﺑﺸﺊ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ ﺑﻌﺾ اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻣﺨﺘﺎر‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺤﺴﻴﻦ ﺑﻦ‬ ‫ﺑﺴﻨﺪه‬

‫ﻟﻲ رﺣﻤﻚ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﺛﻢ ﺟﺌﺘﻨﻲ ﻣﻦ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﺤﺪﺛﺘﻚ ﺑﺨﻼﻓﻪ ﺑﺎﻳﻬﻤﺎ ﻛﻨﺖ ﺗﺄﺧﺬ ﻗﻠﺖ ﻛﻨﺖ ۤاﺧﺬ ﺑﺎﻻﺧﻴﺮ‬ ‫اﻟﻌﺎم‬

‫او‬ ‫ارأﻳﺖ ﻟﻮ ﺣﺪﺛﺘﻚ ﺑﺤﺪﻳﺚ‬ ‫ﺑﺎﻋﻤﺮو‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻟﻲ اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻜﻨﺎﻧﻲ‬ ‫اﺑﻲﻋﻤﺮو‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻦ‬ ‫و‬

‫ﺑﺨﻼف‬ ‫اﻓﺘﻴﺘﻚ‬ ‫او‬ ‫ﻣﺎ ﻛﻨﺖ اﺧﺒﺮﺗﻚ‬ ‫ﺑﺨﻼف‬ ‫ﺛﻢ ﺟﺌﺘﻨﻲ ﺑﻌﺪ ذﻟﻚ ﻓﺴﺄﻟﺘﻨﻲ ﻋﻨﻪ ﻓﺎﺧﺒﺮﺗﻚ‬ ‫ﺑﻔﺘﻴﺎء‬ ‫اﻓﺘﻴﺘﻚ‬

‫ﺳﺮا‬ ‫ﻳﻌﺒﺪ‬ ‫ان‬ ‫اﺑﻲ اﻟﻠﻪ اﻻ‬ ‫ﺑﺎﻋﻤﺮو‬ ‫ﻗﺪ اﺻﺒﺖ ﻳﺎ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫اﻵﺧﺮ‬ ‫و ادع‬ ‫ذﻟﻚ ﺑﺄﻳﻬﻤﺎ ﻛﻨﺖ ﺗﺄﺧﺬ ﻗﻠﺖ ﺑﺎﺣﺪﺛﻬﻤﺎ‬

‫ﻣﻦ ﻫﺬا اﻟﻘﺒﻴﻞ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﺟﻞ ﻟﻨﺎ ﻓﻲ دﻳﻨﻪ اﻻ اﻟﺘﻘﻴﺔ ﻫ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻜﻢ اﺑﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﺰ‬ ‫و‬ ‫واﻟﻠﻪ ﻟﺌﻦ ﻓﻌﻠﺘﻢ ذﻟﻚ اﻧﻪ ﻟﺨﻴﺮ ﻟﻲ‬

‫ﻓﻤﺎ ﺷﺄﻧﻚ ﺗﺮﻳﺪ‬ ‫ﺑﺎﻻﺧﺘﻼف و ﺑﺎﻟﺰﻳﺎدة و اﻟﻨﻘﺼﺎن‬ ‫ﺷﻴﻌﺘﻬﻢ ﻓﻲ ﻣﺠﻠﺲ واﺣﺪ‬ ‫اﺧﺒﺎر ﻛﺜﻴﺮة ﻓﺎذا ﻛﺎﻧﻮا ﻳﻔﺘﻮن‬

‫ﺟﻞ ﻟﻨﺎ ﻓﻲ دﻳﻨﻪ‬ ‫و‬ ‫اﺑﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﺰ‬ ‫و ﻳﻘﻮﻟﻮن‬ ‫ﻣﻼﺋﻪ‬ ‫ﻓﺮﻋﻮن و‬ ‫ﺧﻮﻓﺎ ﻣﻦ‬ ‫اﺧﻔﻮه‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﺗﻘﻊ ﻋﻠﻲ اﻟﻮاﻗﻊ‬ ‫ان‬

‫و‬ ‫ﺗﺪﺑﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫رﻓﻊ ﻣﺎ ﻫﻢ اوﻗﻌﻮا ﻓﻲ ﺷﻴﻌﺘﻬﻢ ﺑﻌﻤﺪ ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫ﻻﺗﺼﺪ ) (‬

‫ظ‬ ‫ّ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺣﺎدﻳﺚ‬ ‫ﻓﻼﺗﺤﺰن ﺑﺎﺧﺘﻼف‬ ‫اﻻ اﻟﺘﻘﻴﺔ‬

‫ﻓﻴﻤﺎ‬ ‫ﻳﺤﻜﻤﻮك‬ ‫ﺣﺘﻲ‬ ‫ﻻﻳﺆﻣﻨﻮن‬ ‫رﺑﻚ‬ ‫و‬ ‫ﺟﻞ ﻓﻼ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﺰ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻻﻳﺴﻌﻨﺎ اﻻ اﻟﺘﺴﻠﻴﻢ‬ ‫اذ‬ ‫ﺳﻠﻢ ﻻﻣﺮﻫﻢ ﺗﺴﻠﻢ‬

‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻳﺼﻠﻮن‬ ‫ﻣﻼﺋﻜﺘﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫‪ ،‬ان‬ ‫ﺗﺴﻠﻴﻤﺎ‬ ‫و ﻳﺴﻠﻤﻮا‬ ‫ﻓﻲ اﻧﻔﺴﻬﻢ ﺣﺮﺟﺎ ﻣﻤﺎ ﻗﻀﻴﺖ‬ ‫ﻻﻳﺠﺪوا‬ ‫ﺷﺠﺮ ﺑﻴﻨﻬﻢ ﺛﻢ‬

‫و‬ ‫ﻧﻤﻴﺰ ﺑﻴﻦ اﺧﺒﺎرﻫﻢ‬ ‫ان‬ ‫اﺣﻘﺮ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻧﺤﻦ اﻗﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺴﻠﻴﻤﺎ‬ ‫ﺳﻠﻤﻮا‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺻﻠﻮا‬ ‫ۤاﻣﻨﻮا‬ ‫اﻟﻨﺒﻲ ﻳﺎ اﻳﻬﺎ اﻟﺬﻳﻦ‬

‫ﻻﻧﻔﺴﻨﺎ ﻣﺎ‬ ‫ﻧﺨﺘﺎر‬ ‫و‬ ‫ﺣﻴﺚ اوﻗﻔﻮﻧﺎ‬ ‫اﻟﻮﻗﻮف‬ ‫ۤاراﺋﻨﺎ ﺑﻞ ﻳﺠﺐ ﻋﻠﻴﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻧﺰﻳﻒ ﺑﻌﻀﺎ ﺑﺎﻫﻮاﺋﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻨﻘﺪ ﺑﻌﻀﺎ‬

‫اﻣﺮا ان ﻳﻜﻮن‬ ‫رﺳﻮﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻀﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫اذا‬ ‫ﻻ ﻣﺆﻣﻨﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻤﺆﻣﻦ‬ ‫ﻣﺎﻛﺎن‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﻲ‬ ‫ﺗﺒﺎرك و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫اذ ﻳﻘﻮل‬ ‫ﻟﻨﺎ‬ ‫اﺧﺘﺎروا‬

‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ورد‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫رﺳﻮﻟﻪ ﻓﻘﺪ ﺿﻞ ﺿﻼﻻ ﻣﺒﻴﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﻳﻌﺺ اﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ اﻣﺮﻫﻢ‬ ‫اﻟﺨﻴﺮة‬ ‫ﻟﻬﻢ‬

‫ﻋﻠﻲ ﺑﻌﺾ ﺑﻌﻘﻮﻟﻨﺎ ﺛﻢ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اردﻧﺎ ﺗﺮﺟﻴﺢ ﺑﻌﺾ ﺗﻠﻚ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﻤﺨﺘﻠﻔﺔ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻋﻼج‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻔﺔ ﻓﻲ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬

‫و‬ ‫اﻟﻨﻌﻴﻢ‬ ‫ﺟﻨﺎت‬ ‫وﻋﺪﻧﺎ ﻟﻤﻦ ﺗﺎﺑﻌﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻤﻀﻤﻮﻧﻪ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫اوﺟﺒﻨﺎ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫اوﺟﺒﻨﺎ ﻋﻠﻲ اﻧﻔﺴﻨﺎ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬

‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻣﻦ اﻓﺘﻲ‬ ‫اﻟﻨﺎس ﺑﻬﻮاه و‬ ‫اﻓﺘﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺑﺮأﻳﻪ‬ ‫دان‬ ‫اﻻﻟﻴﻢ ﻓﻨﺼﻴﺮ ﺑﺬﻟﻚ ﻣﻤﻦ‬ ‫اﻟﻌﺬاب‬ ‫اوﻋﺪﻧﺎ ﻣﻦ ﺧﺎﻟﻔﻨﺎ‬

‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻻ ﻃﺎﻗﺔ ﻟﻨﺎ ﺑﻬﺎ ﻓﻼ ﺣﻴﻠﺔ ﻟﻨﺎ ﻓﻲ ﺗﺮﺟﻴﺢ ﺑﻌﺾ ﺗﻠﻚ‬ ‫اﻟﻌﺬاب و‬ ‫ﻣﻼﺋﻜﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺮأﻳﻪ ﻟﻌﻨﺘﻪ ﻣﻼﺋﻜﺔ اﻟﺮﺣﻤﺔ‬

‫اﻟﻐﺒﺎر‬ ‫ﻟﻴﺮﺗﻔﻊ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻣﻦ ﺗﻠﻚ‬ ‫ﺷﻄﺮا‬ ‫ﻧﻮرد‬ ‫ﻧﺤﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺑﻌﺾ اﻻ ﻣﺎ ﻟﻌﻠﻪ ﻳﻈﻬﺮ ﻣﻦ ﻧﻔﺲ ﺗﻠﻚ‬

‫ﻓﻲ رﺟﻠﻴﻦ ﻣﻦ اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ ﺑﻴﻨﻬﻤﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻟﻜﻠﻴﻨﻲ ﻋﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺣﻨﻈﻠﺔ ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رواه‬ ‫ﻓﻤﻦ ذﻟﻚ ﻣﺎ‬
‫اﺻﺪﻗﻬﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻓﻘﻬﻬﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻜﻢ ﻣﺎ ﺣﻜﻢ ﺑﻪ اﻋﺪﻟﻬﻤﺎ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﻛﻼﻫﻤﺎ اﺧﺘﻠﻔﺎ ﻓﻲ ﺣﺪﻳﺜﻜﻢ‬ ‫ان ﻗﺎل و‬ ‫ﻣﻨﺎزﻋﺔ اﻟﻲ‬

‫ﻋﻨﺪ اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ‬ ‫ﻣﺮﺿﻴﺎن‬ ‫ﻋﺪﻻن‬ ‫ﻻﻳﻠﺘﻔﺖ اﻟﻲ ﻣﺎ ﻳﺤﻜﻢ ﺑﻪ اﻵﺧﺮ ﻗﻠﺖ ﻓﺎﻧﻬﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اورﻋﻬﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺤﺪﻳﺚ‬

‫ﺣﻜﻤﺎ ﺑﻪ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﻣﻦ رواﻳﺘﻬﻤﺎ ﻓﻲ ذﻟﻚ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻳﻨﻈﺮ اﻟﻲ ﻣﺎ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻻﻳﻔﻀﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻋﻠﻲ ﺻﺎﺣﺒﻪ‬

‫ﻓﺎن‬ ‫ﻋﻨﺪ اﺻﺤﺎﺑﻚ‬ ‫ﺑﻤﺸﻬﻮر‬ ‫ﻟﻴﺲ‬ ‫و ﻳﺘﺮك اﻟﺸﺎذ اﻟﺬي‬ ‫اﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ ﻋﻨﺪ اﺻﺤﺎﺑﻚ ﻓﻴﺆﺧﺬ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺣﻜﻤﻨﺎ‬

‫ﻳﻨﻈﺮ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻨﻜﻢ‬ ‫اﻟﺜﻘﺎت‬ ‫ﻋﻨﻜﻢ ﻣﺸﻬﻮرﻳﻦ ﻗﺪ رواﻫﻤﺎ‬ ‫ان ﻗﺎل ﻛﺎن اﻟﺨﺒﺮان‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ ﻻ رﻳﺐ ﻓﻴﻪ‬

‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻣﺎ ﺧﺎﻟﻒ ﺣﻜﻤﻪ ﺣﻜﻢ‬ ‫و ﻳﺘﺮك‬ ‫ﻓﻴﺆﺧﺬ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻟﻒ اﻟﻌﺎﻣﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫ﻓﻤﺎ واﻓﻖ ﺣﻜﻤﻪ ﺣﻜﻢ‬

‫و‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻋﺮﻓﺎ ﺣﻜﻤﻪ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻔﻘﻴﻬﺎن‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ان‬ ‫ارأﻳﺖ‬ ‫ﻓﺪاك‬ ‫واﻓﻖ اﻟﻌﺎﻣﺔ ﻗﻠﺖ ﺟﻌﻠﺖ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫و‬

‫ﻣﺎ ﺧﺎﻟﻒ اﻟﻌﺎﻣﺔ ﻓﻔﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﺨﺒﺮﻳﻦ ﻳﺆﺧﺬ‬ ‫ﺑﺄي‬ ‫اﻵﺧﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎ ﻟﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫وﺟﺪﻧﺎ اﺣﺪ اﻟﺨﺒﺮﻳﻦ ﻣﻮاﻓﻘﺎ ﻟﻠﻌﺎﻣﺔ‬

‫ﻗﻀﺎﺗﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻨﻈﺮ اﻟﻲ ﻣﺎ ﻫﻢ اﻟﻴﻪ اﻣﻴﻞ ﺣﻜﺎﻣﻬﻢ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺟﻤﻴﻌﺎ‬ ‫اﻟﺨﺒﺮان‬ ‫واﻓﻘﻬﻤﺎ‬ ‫ﻓﺪاك ﻓﺎن‬ ‫ﻓﻘﻠﺖ ﺟﻌﻠﺖ‬ ‫اﻟﺮﺷﺎد‬

‫ذﻟﻚ ﻓﺎرﺟﻪ ﺣﺘﻲ ﺗﻠﻘﻲ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اذا‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫واﻓﻖ ﺣﻜﺎﻣﻬﻢ اﻟﺨﺒﺮﻳﻦ ﺟﻤﻴﻌﺎ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻳﺆﺧﺬ ﺑﺎﻵﺧﺮ ﻗﻠﺖ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﺘﺮك‬

‫و‬ ‫اﻟﺼﺪوق‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺸﻴﺦ‬ ‫روي‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻫ‬ ‫اﻟﻬﻠﻜﺎت‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻻﻗﺘﺤﺎم‬ ‫ﺧﻴﺮ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺸﺒﻬﺎت‬ ‫ﻋﻨﺪ‬ ‫اﻟﻮﻗﻮف‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻣﺎﻣﻚ‬

‫ﻓﻲ‬ ‫ان اﻻﺻﺤﺎب اﺳﺘﻌﻤﻠﻮا ﻣﻔﺎده‬ ‫اﻻ‬ ‫و اﻟﻤﻴﺮاث‬ ‫ﻓﻲ اﻟﻤﻨﺎزﻋﺔ ﻓﻲ اﻟﺪﻳﻦ‬ ‫ﻣﻮرده‬ ‫ﻫﺬا اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻄﺒﺮﺳﻲ ﻣﺜﻠﻪ‬

‫ﺳﺄﻟﺘﻪ ﻋﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ ﺳﻤﺎﻋﺔ ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رواه‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫اﻻﺳﺘﺪﻻل‬ ‫ﻳﺸﻜﻞ‬ ‫اﺧﺘﻼف اﻻﺧﺒﺎر و‬

‫ﻋﻨﻪ‬ ‫ﻳﻨﻬﺎه‬ ‫اﻵﺧﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﺧﺬه‬ ‫ﻣﻦ اﻫﻞ دﻳﻨﻪ ﻓﻲ اﻣﺮ ﻛﻼﻫﻤﺎ ﻳﺮوﻳﻪ اﺣﺪﻫﻤﺎ ﻳﺄﻣﺮ‬ ‫رﺟﻼن‬ ‫رﺟﻞ اﺧﺘﻠﻒ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﺑﺎﻳﻬﻤﺎ‬ ‫اﺧﺮي‬ ‫اﻟﻜﻠﻴﻨﻲ ﻓﻲ رواﻳﺔ‬ ‫ﻳﻠﻘﺎه ﻗﺎل‬ ‫ﻓﻬﻮ ﻓﻲ ﺳﻌﺔ ﺣﺘﻲ‬ ‫ﻳﺨﺒﺮه‬ ‫ﻳﺮﺟﺌﻪ ﺣﺘﻲ ﻳﻠﻘﻲ ﻣﻦ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻛﻴﻒ ﻳﺼﻨﻊ‬

‫ﻓﻔﺮض اﻻرﺟﺎء‬ ‫ﻻ‬ ‫ام‬ ‫ﺛﻘﺔ‬ ‫ان ﻳﻜﻮن اﻟﺮاوي‬ ‫ﻫﺬا اﻟﺨﺒﺮ اﻋﻢ ﻣﻦ‬ ‫‪ ،‬اﻗﻮل‬ ‫اﻟﺘﺴﻠﻴﻢ وﺳﻌﻚ ﻫ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﺧﺬت‬

‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل ﻗﺎل رﺳﻮل‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻦ اﻟﺴﻜﻮﻧﻲ ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻌﺔ ﻓﻲ اﻟﻌﻤﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺤﻜﻢ‬

‫ﻣﺎ ﺧﺎﻟﻒ‬ ‫ﻓﺨﺬوه و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻓﻤﺎ واﻓﻖ‬ ‫ﺻﻮاب ﻧﻮرا‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻛﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻛﻞ ﺣﻖ ﺣﻘﻴﻘﺔ‬ ‫ان‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫اﻟﺤﺪﻳﺚ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﺳﺄﻟﺖ اﺑﺎﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﺑﻲﻳﻌﻔﻮر ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ‬ ‫ﻓﺪﻋﻮه و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬

‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻗﻮل رﺳﻮل‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫او‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻋﻠﻴﻜﻢ ﺣﺪﻳﺚ ﻓﻮﺟﺪﺗﻢ ﻟﻪ ﺷﺎﻫﺪا ﻣﻦ‬ ‫ﻗﺎل اذا ورد‬ ‫ﻳﺮوﻳﻪ ﻣﻦ ﻧﺜﻖ ﺑﻪ‬

‫و ﻏﻴﺮه ﻓﺎن‬ ‫ﺑﺎﻟﺜﻘﺔ‬ ‫اﻻﻋﺘﺒﺎر‬ ‫ﻫﺬا اﻟﺨﺒﺮ اﻧﻪ ﻟﻴﺲ‬ ‫ﻣﻔﺎد‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻤﺤﺎﺳﻦ ﻣﺜﻠﻪ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﺟﺎءﻛﻢ ﺑﻪ اوﻟﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺎﻟﺬي‬ ‫اﻻ‬

‫ﻻﻳﻤﻜﻦ ﻟﻨﺎ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻤﻘﺘﻀﻲ ﻫﺬا اﻟﺨﺒﺮ ﻻﻧﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎء‬ ‫اﻟﻲ ﻣﻦ‬ ‫رده‬ ‫اﻻ ﻳﻨﺒﻐﻲ‬ ‫و‬ ‫وﺟﺪﺗﻢ ﺷﺎﻫﺪا ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻓﻬﻮ‬

‫و‬ ‫ﻧﺤﻤﻠﻪ ﻋﻠﻲ ﻣﺎ ﺳﻴﺄﺗﻲ‬ ‫ان‬ ‫ﻻﻧﻌﻠﻢ ﻣﻨﻬﻤﺎ اﻻ اﻗﻠﻪ اﻻ‬ ‫اذ‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫رد‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻻﻧﻘﺪر‬

‫ﻓﻬﻮ‬ ‫اﻟﻘﺮۤان‬ ‫ﻣﺎ ﻟﻢﻳﻮاﻓﻖ اﻟﺤﺪﻳﺚ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل‬ ‫ﺑﻦ ﻫﺎﺷﻢ ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻳﻮب‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻦ‬ ‫روي‬ ‫ﻣﺜﻠﻪ ﻣﺎ‬

‫ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻻﺣﻮل‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﻏﻴﺮ اﻟﻤﻮاﻓﻖ اﻟﻤﺨﺎﻟﻒ‬ ‫ان ﻧﻘﻮل ان اﻟﻤﺮاد‬ ‫اﻟﻠﻬﻢ اﻻ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻫ‬ ‫زﺧﺮف‬

‫ان‬ ‫و‬ ‫ﻳﻘﻮل‬ ‫ﺑﻤﺎ‬ ‫ﻳﺄﺧﺬوا‬ ‫ان‬ ‫ﻳﺴﻌﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻣﺎﻣﻬﻢ‬ ‫ﻳﻌﺮﻓﻮا‬ ‫و‬ ‫ﻳﺘﻔﻘﻬﻮا‬ ‫و‬ ‫ﻳﺴﺄﻟﻮا‬ ‫ﺣﺘﻲ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻻﻳﺴﻊ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﺴﻼم‬

‫ﻋﻨﻪ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻘﻴﺔ‬ ‫اﻟﺴﻼم و ان ﻛﺎن‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻳﻘﻮل اﻻﻣﺎم‬ ‫ﻫﺬا اﻟﺨﺒﺮ ﻳﻔﻴﺪ اﻟﺴﻌﺔ ﻓﻲ اﻻﺧﺬ ﺑﻜﻞ ﻣﺎ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﺗﻘﻴﺔ ﻫ‬ ‫ﻛﺎن‬

‫ﺟﺎءﻛﻢ ﻋﻨﺎ ﺣﺪﻳﺚ ﻓﻮﺟﺪﺗﻢ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل اذا‬ ‫ﻓﻲ ﺣﺪﻳﺚ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺑﻜﻴﺮ ﻋﻦ رﺟﻞ ﻋﻦ اﺑﻲﺟﻌﻔﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫‪ ،‬و ﻫﺬا‬ ‫اﻟﻴﻨﺎ ﺣﺘﻲ ﻳﺴﺘﺒﻴﻦ ﻟﻜﻢ ﻫ‬ ‫ردوه‬ ‫ﺛﻢ‬ ‫ﻓﻘﻔﻮا ﻋﻨﺪه‬ ‫اﻻ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺨﺬوا‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﺷﺎﻫﺪﻳﻦ ﻣﻦ‬ ‫ﺷﺎﻫﺪا او‬

‫ﺳﻨﺔ ﻧﺒﻴﻪ ﻳﻨﺒﻐﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻣﺎ ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻓﻲ‬ ‫ان ﻳﻘﺎل ان اﻟﻤﺮاد‬ ‫ﻳﻤﻜﻦ‬ ‫اﺑﻲﻳﻌﻔﻮر و‬ ‫اﻟﺨﺒﺮ ﻛﺨﺒﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ‬

‫او ﻧﻘﻮل ان اﻟﻤﺮاد‬ ‫اﻟﺴﻌﺔ ﻓﻲ اﻟﻌﻤﻞ ﻛﻤﺎ ﺷﻬﺪ ﺑﻪ ﺧﺒﺮ ﺳﻤﺎﻋﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻮﻗﻒ ﻓﻲ اﺻﻞ اﻟﺤﻜﻢ‬ ‫اﻻرﺟﺎء و‬ ‫ﻓﻴﻪ‬

‫ﻣﺎ ﻳﺸﺘﺒﻪ ﻣﻌﻪ اﻻﻣﺮ ﻛﻤﺎ ﻧﻘﻞ ﻋﻦ اﻣﺎﻟﻲ اﻟﻄﻮﺳﻲ ﻋﻦ ﺟﺎﺑﺮ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻟﻠﻜﺘﺎب او ﻛﺎن‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺎ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﺑﺎﻻ ﻣﺎ‬
‫ّ‬

‫ﻣﻮاﻓﻘﺎ‬ ‫ﻟﻠﻘﺮۤان‬ ‫وﺟﺪﺗﻤﻮه‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻣﺎ ﺟﺎءﻛﻢ ﻋﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻣﺮﻧﺎ‬ ‫اﻧﻈﺮوا‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻓﻲ ﺣﺪﻳﺚ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲﺟﻌﻔﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻟﻜﻢ‬ ‫ﻧﺸﺮح‬ ‫اﻟﻴﻨﺎ ﺣﺘﻲ‬ ‫ﻓﻘﻔﻮا ﻋﻨﺪه ﻓﺮدوه‬ ‫اﺷﺘﺒﻪ اﻻﻣﺮ ﻋﻠﻴﻜﻢ‬ ‫ﻓﺮدوه و ان‬ ‫ﻣﻮاﻓﻘﺎ‬ ‫و ان ﻟﻢﺗﺠﺪوه‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺨﺬوا‬

‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻮﻣﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﻦ اﻟﻤﻴﺜﻤﻲ اﻧﻪ ﺳﺌﻞ اﻟﺮﺿﺎ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﻌﻴﻮن‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻨﺎ‬ ‫ﺷﺮح‬ ‫ذﻟﻚ ﻣﺎ‬
‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺤﺪﻳﺜﻴﻦ اﻟﻤﺨﺘﻠﻔﻴﻦ ﻋﻦ‬ ‫ﻳﺘﻨﺎزﻋﻮن‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ اﺻﺤﺎﺑﻪ‬ ‫ﻗﻮم‬ ‫ﻋﻨﺪه‬ ‫اﺟﺘﻤﻊ‬

‫ﺟﺎء‬ ‫ﻓﺮاﺋﺾ ﻓﻤﺎ‬ ‫و ﻓﺮض‬ ‫اﺣﻞ ﺣﻼﻻ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺮاﻣﺎ‬ ‫ﺣﺮم‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم ان‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻓﻲ اﻟﺸﺊ اﻟﻮاﺣﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫اﻟﻠﻪ رﺳﻤﻬﺎ ﺑﻴﻦ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﻼ ﻧﺎﺳﺦ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫رﻓﻊ ﻓﺮﻳﻀﺔ ﻓﻲ‬ ‫او‬ ‫ﻣﺎ اﺣﻞ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﺗﺤﺮﻳﻢ‬ ‫او‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﺣﺮم‬ ‫ﻓﻲ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺎ‬

‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﺣﺮم‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻟﻴﺤﻞ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻻن رﺳﻮل‬ ‫ﻧﺴﺦ ذﻟﻚ ﻓﺬﻟﻚ ﻣﺎ ﻻﻳﺴﻊ اﻻﺧﺬ ﺑﻪ‬

‫ﻓﻲ ذﻟﻚ ﻛﻠﻪ ﻣﺘﺒﻌﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻣﺆدﻳﺎ ﻋﻦ اﻟﻠﻪ ﻣﺎ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اﺣﻜﺎﻣﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻟﻴﻐﻴﺮ ﻓﺮاﺋﺾ اﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ اﺣﻞ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻟﻴﺤﺮم‬

‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻋﻨﻜﻢ اﻟﺤﺪﻳﺚ ﻓﻲ اﻟﺸﺊ ﻋﻦ‬ ‫ﻳﺮد‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻦ ﺗﺒﻠﻴﻎ اﻟﺮﺳﺎﻟﺔ ﻗﻠﺖ ﻓﺎﻧﻪ‬ ‫اﻣﺮه‬

‫ۤاﻟﻪ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ ﻗﺪ ﻧﻬﻲ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺧﻼﻓﻪ‬ ‫ﻳﺮد‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ ﺛﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻣﻤﺎ ﻟﻴﺲ ﻓﻲ‬

‫ﻓﺮاﺋﺾ‬ ‫ﻛﻌﺪل‬ ‫ذﻟﻚ اﻻﻣﺮ واﺟﺒﺎ ﻻزﻣﺎ‬ ‫ﺑﺎﺷﻴﺎء ﻓﺼﺎر‬ ‫اﻣﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻮاﻓﻖ ﻓﻲ ذﻟﻚ ﻧﻬﻴﻪ ﻧﻬﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﺣﺮام‬ ‫ﻧﻬﻲ‬ ‫اﺷﻴﺎء‬

‫ﺛﻢ‬ ‫ﺣﺮام‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻧﻬﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻓﻲ اﻟﻨﻬﻲ ﻋﻦ‬ ‫ﺟﺎء‬ ‫اﻣﺮ اﻟﻠﻪ ﻓﻤﺎ‬ ‫اﻣﺮه‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻓﻮاﻓﻖ ﻓﻲ ذﻟﻚ‬

‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ ﻓﻴﻤﺎ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻻﻧﺎ ﻻﻧﺮﺧﺺ ﻓﻴﻤﺎ ﻟﻢﻳﺮﺧﺺ ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫اﺳﺘﻌﻤﺎل‬ ‫ﺧﻼﻓﻪ ﻟﻢﻳﺴﻊ‬ ‫ﺟﺎء‬

‫ﺣﺮم‬ ‫ﻧﺴﺘﺤﻞ ﻣﺎ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﺎﻣﺎ‬ ‫ﺧﻮف ﺿﺮورة‬ ‫ۤاﻟﻪ اﻻ ﻟﻌﻠﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻣﺎ اﻣﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺨﻼف‬ ‫ﻻﻧﺄﻣﺮ‬

‫ﻟﻪ ﻛﻤﺎ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﻮن‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﺗﺎﺑﻌﻮن ﻟﺮﺳﻮل‬ ‫ذﻟﻚ اﺑﺪا ﻻﻧﺎ‬ ‫ﻓﻼﻳﻜﻮن‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻣﺎ اﺳﺘﺤﻞ‬ ‫او ﻧﺤﺮم‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬

‫اﻟﺮﺳﻮل‬ ‫ﻣﺎ ۤاﺗﻴﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺟﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﺰ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫ۤاﻟﻪ ﺗﺎﺑﻌﺎ ﻻﻣﺮ رﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻛﺎن رﺳﻮل‬

‫ﺑﺎﺷﻴﺎء‬ ‫اﻣﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺮاﻫﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻞ اﻋﺎﻓﺔ‬ ‫ﺣﺮام‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻧﻬﻲ‬ ‫اﺷﻴﺎء‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻧﻬﻲ ﻋﻦ‬ ‫ﻓﺎﻧﺘﻬﻮا و ان‬ ‫ﻣﺎ ﻧﻬﻴﻜﻢ ﻋﻨﻪ‬ ‫ﻓﺨﺬوه و‬

‫ﻏﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻠﻤﻌﻠﻮل‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺪﻳﻦ ﺛﻢ رﺧﺺ ﻓﻲ ذﻟﻚ‬ ‫رﺟﺤﺎن‬ ‫و‬ ‫ﻻ واﺟﺐ ﺑﻞ اﻣﺮ ﻓﻀﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺮض‬ ‫ﻟﻴﺲ ﺑﺎﻣﺮ‬

‫اﺳﺘﻌﻤﺎل‬ ‫ﻳﺴﻊ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫اﻣﺮ ﻓﻀﻞ ﻓﺬﻟﻚ‬ ‫او‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻧﻬﻲ اﻋﺎﻓﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻓﻤﺎ‬ ‫اﻟﻤﻌﻠﻮل‬

‫و ﻻﻳﻨﻜﺮه و ﻛﺎن اﻟﺨﺒﺮان‬ ‫ﻳﺮوﻳﻪ ﻣﻦ ﻳﺮوﻳﻪ ﻓﻲ اﻟﻨﻬﻲ‬ ‫ﺑﺎﺗﻔﺎق‬ ‫ﻋﻠﻴﻜﻢ ﻋﻨﺎ ﻓﻴﻪ اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫اذا ورد‬ ‫اﻟﺮﺧﺺ ﻓﻴﻪ‬

‫اﺣﺒﺒﺖ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻳﻬﻤﺎ ﺷﺌﺖ‬ ‫او‬ ‫ﺑﻬﻤﺎ ﺟﻤﻴﻌﺎ‬ ‫او‬ ‫اﻟﻨﺎﻗﻠﺔ ﻓﻴﻬﻤﺎ ﻳﺠﺐ اﻻﺧﺬ ﺑﺎﺣﺪﻫﻤﺎ‬ ‫ﺑﺎﺗﻔﺎق‬ ‫ﺻﺤﻴﺤﻴﻦ ﻣﻌﺮوﻓﻴﻦ‬

‫و ﻛﺎن ﺗﺎرك‬ ‫اﻟﻴﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻪ‬ ‫و اﻟﺮد‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻟﺮﺳﻮل‬ ‫اﻟﺘﺴﻠﻴﻢ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﻣﻮﺳﻊ ذﻟﻚ ﻟﻚ ﻣﻦ‬

‫ﻋﻠﻴﻜﻢ ﻣﻦ‬ ‫ورد‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻣﺸﺮﻛﺎ ﺑﺎﻟﻠﻪ اﻟﻌﻈﻴﻢ ﻓﻤﺎ‬ ‫ﻟﺮﺳﻮل‬ ‫اﻟﺘﺴﻠﻴﻢ‬ ‫ﺗﺮك‬ ‫و‬ ‫اﻻﻧﻜﺎر‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻨﺎد‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ذﻟﻚ ﻣﻦ‬

‫ﺣﺮاﻣﺎ ﻓﺎﺗﺒﻌﻮا ﻣﺎ‬ ‫او‬ ‫ﺣﻼﻻ‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدا‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻓﻤﺎ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﺧﺒﺮﻳﻦ ﻣﺨﺘﻠﻔﻴﻦ ﻓﺎﻋﺮﺿﻮﻫﻤﺎ ﻋﻠﻲ‬

‫ﻓﻲ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻓﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺳﻨﻦ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب ﻓﺎﻋﺮﺿﻮه‬ ‫ﻣﺎ ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫واﻓﻖ‬

‫رﺳﻮل‬ ‫ﻣﺎ واﻓﻖ ﻧﻬﻲ‬ ‫اﻟﺰام ﻓﺎﺗﺒﻌﻮا‬ ‫اﻟﻠﻪ اﻣﺮ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻦ‬ ‫ﺣﺮام و ﻣﺄﻣﻮرا‬ ‫ﻣﻨﻬﻴﺎ ﻋﻨﻪ ﻧﻬﻲ‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدا‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ‬

‫اﻟﺨﺒﺮ اﻵﺧﺮ ﺧﻼﻓﻪ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻛﺮاﻫﺔ ﺛﻢ‬ ‫او‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺴﻨﺔ ﻧﻬﻲ اﻋﺎﻓﺔ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و اﻣﺮه و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﺑﺎﻳﻬﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺴﻊ اﻻﺧﺬ ﺑﻬﻤﺎ ﺟﻤﻴﻌﺎ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﻟﻢﻳﺤﺮﻣﻪ ﻓﺬﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺮﻫﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻓﺬﻟﻚ رﺧﺼﺔ ﻓﻴﻤﺎ ﻋﺎﻓﻪ‬

‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫اﻟﺮد‬ ‫و‬ ‫اﻻﺗﺒﺎع‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﺴﻠﻴﻢ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻻﺧﺘﻴﺎر‬ ‫ﺷﺌﺖ وﺳﻌﻚ‬

‫ﻋﻠﻴﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎراﺋﻜﻢ‬

‫ﻻﺗﻘﻮﻟﻮا ﻓﻴﻪ ۤ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻨﺎ ﻋﻠﻤﻪ ﻓﻨﺤﻦ اوﻟﻲ ﺑﺬﻟﻚ‬ ‫ﻫﺬه اﻟﻮﺟﻮه ﻓﺮدوا‬ ‫ﻓﻲ ﺷﺊ ﻣﻦ‬ ‫ﻟﻢﺗﺠﺪوه‬

‫ﻣﻦ‬ ‫ﻳﺴﺘﻔﺎد‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫‪ ،‬اﻗﻮل‬ ‫ﻣﻦ ﻋﻨﺪﻧﺎ ﻫ‬ ‫اﻟﺒﻴﺎن‬ ‫ﺣﺘﻲ ﻳﺄﺗﻴﻜﻢ‬ ‫ﻃﺎﻟﺒﻮن ﺑﺎﺣﺜﻮن‬ ‫اﻧﺘﻢ‬ ‫و اﻟﻮﻗﻮف و‬ ‫اﻟﺘﺜﺒﺖ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻜﻒ‬

‫دون‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺎ‬ ‫اﻟﺮﻗﺎب و‬ ‫ﻟﺤﻔﻆ‬ ‫و اﻳﻘﺎع اﻟﺨﻼف‬ ‫ﻫﻮ اﻟﺘﻘﻴﺔ‬ ‫ﻟﺨﻮف ﺿﺮورة و‬ ‫اﺧﺒﺎرﻫﻢ‬ ‫ان اﺧﺘﻼف‬ ‫ﻫﺬا اﻟﺨﺒﺮ‬

‫و‬ ‫اﻟﻜﻠﻲ‬ ‫اﻟﻘﺎﻧﻮن‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻮاﻗﻊ ﺛﻢ اﻋﻄﻲ‬ ‫و ﻫﺬا اﺧﺒﺎر‬ ‫اﻻﻋﺎﻓﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻼﻳﺨﺘﻠﻒ اﺧﺒﺎرﻫﻢ اﻻ ﻓﻲ اﻟﻔﻀﻞ‬ ‫اﻟﻀﺮورة‬

‫اﻣﺎ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺬﻫﺐ‬ ‫ﺑﻀﺮورة‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫ﺗﻌﺮف‬ ‫ﻫﻲ ﻓﻲ ﻣﺜﻞ زﻣﺎﻧﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺛﻢ ﻋﻠﻲ اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ان ﻳﻌﺮض‬ ‫ﻫﻮ‬

‫ﻣﺎ‬ ‫ﻳﺘﺮك‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ اﺧﺒﺎرﻫﻢ ﻣﺎ ﻳﻮاﻓﻘﻬﺎ‬ ‫ﻓﻴﺼﺪق‬ ‫ﺣﺮاﻣﺎ‬ ‫او‬ ‫اﻟﻤﺬﻫﺐ ﺣﻼﻻ‬ ‫ﺑﻀﺮورة‬ ‫ﻋﺮف‬ ‫ﻃﺮﻗﻬﻢ ﻓﺎﻣﺎ ﻣﺎ‬

‫ﻳﺤﻤﻞ اﺧﺒﺎرﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺮاﻫﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻋﺎﻓﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺮﺟﺤﺎن‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻔﻀﻞ‬ ‫ﻋﺮف‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﻛﺬا‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ ﻗﺎﺋﻠﻪ‬ ‫ﻳﺮد‬ ‫و‬ ‫ﻳﺨﺎﻟﻔﻬﺎ‬

‫اﻟﻌﺮض‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﻃﺮﻗﻬﻢ‬ ‫ان ﻳﻌﺮف‬ ‫ﻓﻼ ﺑﺪ‬ ‫ﺑﺎﻟﻀﺮورة‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺎ ﻟﻢﻳﻌﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺨﺘﻠﻔﺔ ﻋﻠﻲ ﻃﺮﻓﻲ اﻟﺮﺧﺼﺔ‬
‫و اﻟﻮﻗﻮف و‬ ‫اﻟﺘﺜﺒﺖ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺠﺐ اﻟﻜﻒ‬ ‫ﺑﺎﻟﺮأي و‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫و ﺗﺮك اﻟﻘﻮل‬ ‫ﻋﻠﻤﻪ اﻟﻴﻬﻢ‬ ‫ان ﻳﺮد‬ ‫ﻳﺠﺐ‬ ‫ﻣﺴﺪود و‬ ‫ﻓﻴﻪ‬

‫اﻣﺎ اﻟﻌﻤﻞ ﻓﻤﻮﺳﻊ ﻋﻠﻴﻚ ﺣﺘﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻌﻴﻴﻨﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻮﻗﻒ ﻓﻲ اﺻﻞ اﻟﺤﻜﻢ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻈﺎﻫﺮ‬ ‫اﻟﺒﻴﺎن و‬ ‫اﻟﻄﻠﺐ ﺣﺘﻲ ﻳﺄﺗﻴﻨﺎ‬

‫ﻗﻠﺖ ﻳﺠﻴﺌﻨﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺤﺴﻦ ﺑﻦ اﻟﺠﻬﻢ ﻋﻦ اﻟﺮﺿﺎ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫اﻟﻴﻪ ﻫ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻓﺘﺮده‬ ‫اﻟﻘﺎﺋﻢ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺗﺮي‬

‫ﻳﺸﺒﻬﻬﺎ‬ ‫ﻓﺎن ﻛﺎن‬ ‫اﺣﺎدﻳﺜﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺟﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﺰ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻣﻨﺎ ﻓﻘﺲ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﺟﺎءك‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫اﻻﺣﺎدﻳﺚ ﻋﻨﻜﻢ ﻣﺨﺘﻠﻔﺔ‬

‫ﻻﻧﻌﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻜﻼﻫﻤﺎ ﺛﻘﺔ ﺑﺤﺪﻳﺜﻴﻦ ﻣﺨﺘﻠﻔﻴﻦ‬ ‫اﻟﺮﺟﻼن‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻳﺸﺒﻬﻬﺎ ﻓﻠﻴﺲ ﻣﻨﺎ ﻗﻠﺖ ﻳﺠﻴﺌﻨﺎ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﻓﻬﻮ ﻣﻨﺎ‬

‫ﻣﻮﻟﻲ اﻟﺮﺿﺎ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﺑﻦﻋﻮن‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫اﻟﻌﻴﻮن‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﺧﺬت‬ ‫ﻟﻢﺗﻌﻠﻢ ﻓﻤﻮﺳﻊ ﻋﻠﻴﻚ ﺑﺎﻳﻬﻤﺎ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻳﻬﻤﺎ اﻟﺤﻖ‬

‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم ان‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺛﻢ‬ ‫ﺻﺮاط‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫ﻫﺪي‬ ‫اﻟﻲ ﻣﺤﻜﻤﻪ ﻓﻘﺪ‬ ‫اﻟﻘﺮۤان‬ ‫ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ‬ ‫رد‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل‬

‫ﻻﺗﺘﺒﻌﻮا‬ ‫و‬ ‫ﻣﺘﺸﺎﺑﻬﻬﺎ اﻟﻲ ﻣﺤﻜﻤﻬﺎ‬ ‫ﻓﺮدوا‬ ‫اﻟﻘﺮۤان‬ ‫ﻣﺘﺸﺎﺑﻬﺎ ﻛﻤﺘﺸﺎﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﺮۤان‬ ‫اﺧﺒﺎرﻧﺎ ﻣﺤﻜﻤﺎ ﻛﻤﺤﻜﻢ‬

‫ﻻﻳﺤﺼﻞ ﻣﻨﻪ اﻟﻘﻄﻊ‬ ‫ﻣﻔﺎده و‬ ‫ﻳﺸﺘﺒﻪ‬ ‫او‬ ‫اﻟﻤﺘﺸﺎﺑﻪ ﻣﺎ ﻳﺸﺒﻪ اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫‪ ،‬اﻗﻮل‬ ‫ﻣﺤﻜﻤﻬﺎ ﻓﺘﻀﻠﻮا ﻫ‬ ‫دون‬ ‫ﻣﺘﺸﺎﺑﻬﻬﺎ‬

‫ﻓﻲ اﻻﺧﺬ‬ ‫و وردت اﺧﺒﺎر ﻛﺜﻴﺮة‬ ‫ﻓﻲ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫و اﻟﺮاﺳﺨﻮن‬ ‫ﻻﻳﻌﻠﻢ ﺗﺄوﻳﻠﻪ اﻻ اﻟﻠﻪ‬ ‫اذ‬ ‫اﺗﺒﺎﻋﻪ‬ ‫ﺑﺎﻟﻤﺮاد ﻓﻼﻳﺠﻮز‬

‫ﻗﻠﺖ‬ ‫اﺳﺒﺎط ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ‬ ‫اﻟﻌﻴﻮن‬ ‫ﻣﻨﻪ ﻣﺎ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻪ ﻣﺎ ﻣﻀﻲ ﻓﻲ ﻣﻘﺒﻮﻟﺔ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺣﻨﻈﻠﺔ‬ ‫اﻟﻘﻮم‬ ‫ﺑﻤﺎ ﺧﺎﻟﻒ‬

‫اﻧﺎ ﻓﻴﻪ اﺣﺪ اﺳﺘﻔﺘﻴﻪ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻓﻲ اﻟﺒﻠﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﻣﻌﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﺑﺪا‬ ‫اﻻﻣﺮ ﻻاﺟﺪ‬ ‫ﻳﺤﺪث‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻟﻠﺮﺿﺎ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻋﻦ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫اﻟﺤﻖ ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﺑﺸﺊ ﻓﺨﺬ ﺑﺨﻼﻓﻪ‬ ‫اﻣﺮك ﻓﺎذا اﻓﺘﺎك‬ ‫اﺋﺖ ﻓﻘﻴﻪ اﻟﺒﻠﺪ ﻓﺎﺳﺘﻔﺘﻪ ﻓﻲ‬ ‫ﻗﺎل ﻓﻘﺎل‬ ‫ﻣﻮاﻟﻴﻚ‬

‫ﻟﻢ‬ ‫اﺗﺪري‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻟﻲ اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻌﻠﻞ ﻋﻦ اﺑﻲاﺳﺤﻖ اﻻرﺟﺎﺋﻲ رﻓﻌﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﻴﺦ ﻣﺜﻠﻪ‬

‫ﻋﻠﻴﺎ ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻳﺪﻳﻦ اﻟﻠﻪ ﺑﺪﻳﻦ اﻻ ﺧﺎﻟﻒ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﻻادري‬ ‫اﻟﻌﺎﻣﺔ ﻓﻘﻠﺖ‬ ‫ﻳﻘﻮل‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﺑﺨﻼف‬ ‫اﻣﺮﺗﻢ ﺑﺎﺧﺬ‬

‫ﻻﻳﻌﻠﻤﻮﻧﻪ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺸﺊ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻳﺴﺄﻟﻮن‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا‬ ‫و‬ ‫اﻣﺮه‬ ‫ﻻﺑﻄﺎل‬ ‫ارادة‬ ‫ﻏﻴﺮه‬ ‫اﻻﻣﺔ اﻟﻲ‬

‫اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻋﻦ اﻟﺤﺴﻴﻦ ﺑﻦ‬ ‫ﺻﻔﺎت‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻟﻴﻠﺒﺴﻮا‬ ‫ﻣﻦ ﻋﻨﺪﻫﻢ‬ ‫ﺿﺪا‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫ﺟﻌﻠﻮا‬ ‫اﻓﺘﺎﻫﻢ‬ ‫ﻓﺎذا‬

‫ﻻﻋﺪاﺋﻨﺎ ﻓﻤﻦ‬ ‫اﻟﻤﺨﺎﻟﻔﻮن‬ ‫ﺑﻘﻮﻟﻨﺎ‬ ‫اﻵﺧﺬون‬ ‫ﻻﻣﺮﻧﺎ‬ ‫اﻟﻤﺴﻠﻤﻮن‬ ‫ﺷﻴﻌﺘﻨﺎ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ ﻋﻦ اﻟﺮﺿﺎ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ‬ ‫اﻟﺮاوﻧﺪي‬ ‫ﻋﻦ رﺳﺎﻟﺔ ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻫﺒﺔاﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻛﺬﻟﻚ ﻓﻠﻴﺲ ﻣﻨﺎ‬

‫ﻓﺎن‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻠﻪ اﻟﻲ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻓﺎﻋﺮﺿﻮﻫﻤﺎ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻔﺎن‬ ‫ﺣﺪﻳﺜﺎن‬ ‫ﻋﻠﻴﻜﻢ‬ ‫ورد‬ ‫اذا‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻗﺎل‬

‫ﻣﺎ ﺧﺎﻟﻒ اﺧﺒﺎرﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺬروه‬ ‫اﻟﻌﺎﻣﺔ ﻓﻤﺎ واﻓﻖ اﺧﺒﺎرﻫﻢ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻓﺎﻋﺮﺿﻮﻫﻤﺎ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻟﻢﺗﺠﺪوه‬

‫ﺣﺪﻳﺜﺎن ﻣﺨﺘﻠﻔﺎن‬ ‫ﻋﻠﻴﻜﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم اذا ورد‬ ‫اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺴﺮي ﻗﺎل ﻗﺎل‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ ﻋﻦ اﻟﺤﺴﻴﻦ ﺑﻦ‬ ‫ﻓﺨﺬوه و‬

‫ﻓﻴﻬﺎ ﻋﻦ اﺑﻲﺑﺼﻴﺮ ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻧﺤﻮه‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ ﻋﻦ اﻟﺤﺴﻦ ﺑﻦ اﻟﺠﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻟﻘﻮم‬ ‫ﺑﻤﺎ ﺧﺎﻟﻒ‬ ‫ﻓﺨﺬوا‬

‫ﻻ ﻫﻢ ﻋﻠﻲ ﺷﺊ ﻣﻤﺎ اﻧﺘﻢ ﻓﻴﻪ ﻓﺨﺎﻟﻔﻮﻫﻢ ﻓﻤﺎ ﻫﻢ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ اﻧﺘﻢ واﻟﻠﻪ ﻋﻠﻲ ﺷﺊ ﻣﻤﺎ ﻫﻢ ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﺴﻼم‬

‫واﻟﻠﻪ ﻣﺎﺟﻌﻞ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ذﻛﺮه‬ ‫ﺑﻦ اﻟﺤﺼﻴﻦ ﻋﻤﻦ‬ ‫داود‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻨﻔﻴﺔ ﻋﻠﻲ ﺷﺊ‬

‫ﻋﻤﻞ ﻓﻠﻴﺲ‬ ‫ﻗﻮل او‬ ‫ﻣﻦ واﻓﻖ ﻋﺪوﻧﺎ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ واﻓﻘﻨﺎ ﺧﺎﻟﻒ ﻋﺪوﻧﺎ‬ ‫و ان‬ ‫ﻏﻴﺮﻧﺎ‬ ‫اﺗﺒﺎع‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﺧﻴﺮة‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻻﺣﺪ‬

‫ﻣﺎ ﺳﻤﻌﺘﻪ ﻣﻨﻲ ﻳﺸﺒﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫زرارة‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺸﻴﺦ ﻋﻦ ﻋﺒﻴﺪ ﺑﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻧﺤﻦ ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﺎ‬

‫اﺧﺘﻼف اﻻﺧﺒﺎر ﺧﺬوا‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫و روي‬ ‫ﻓﻼ ﺗﻘﻴﺔ ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻣﺎ ﺳﻤﻌﺖ ﻣﻨﻲ ﻻﻳﺸﺒﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻪ اﻟﺘﻘﻴﺔ‬ ‫ﻗﻮل اﻟﻨﺎس‬

‫اﻻﺧﺬ‬ ‫اﻟﻤﺸﻬﻮرة‬ ‫زرارة‬ ‫ﻓﻲ ﻣﺮﻓﻮﻋﺔ‬ ‫ورد‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ ﻻ رﻳﺐ ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﺑﻤﺎ اﺟﺘﻤﻌﺖ ﻋﻠﻴﻪ ﺷﻴﻌﺘﻨﺎ‬

‫ﻣﺴﺎﺋﻞ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫اﻟﺴﺮاﺋﺮ ﻧﻘﻼ ﻣﻦ‬ ‫ﻣﺴﺘﻄﺮﻓﺎت‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺎدر‬ ‫ﺗﺮك‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻤﺸﻬﻮرة‬ ‫ﻓﻲ اوﻟﻬﺎ اﻻﺧﺬ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻻﺣﻮط‬

‫اﻟﻤﻨﻘﻮل‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ﻋﻴﺴﻲ ﻛﺘﺐ اﻟﻴﻪ ﻳﺴﺄﻟﻪ ﻋﻦ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم ان‬ ‫ﻋﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬

‫اﻟﻴﻚ‬ ‫او اﻟﺮد‬ ‫ﻗﺪ اﺧﺘﻠﻒ ﻋﻠﻴﻨﺎ ﻓﻴﻪ ﻓﻜﻴﻒ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻲ اﺧﺘﻼﻓﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و اﺟﺪادك‬ ‫اﻟﻴﻨﺎ ﻋﻦ ۤاﺑﺎﺋﻚ‬

‫ﺟﻮاز‬ ‫ﻫﺬا ﻳﻔﻴﺪ‬ ‫‪ ،‬اﻗﻮل‬ ‫اﻟﻴﻨﺎ ﻫ‬ ‫ﻓﺮدوه‬ ‫ﻟﻢﺗﻌﻠﻤﻮا‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﻟﺰﻣﻮه‬ ‫ﻓﻴﻤﺎ اﺧﺘﻠﻒ ﻓﻴﻪ ﻓﻜﺘﺐ ﻣﺎ ﻋﻠﻤﺘﻢ اﻧﻪ ﻗﻮﻟﻨﺎ‬

‫ﻣﻜﺎﺗﺒﺔ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ‬ ‫ﺟﻮاب‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻻﺣﺘﺠﺎج‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻮﻟﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻢ اﻧﻬﺎ ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫ﺑﺎﻟﻤﺨﺘﻠﻔﺎت اذا‬ ‫اﻻﺧﺬ‬
‫ﺣﺪﻳﺜﺎن‬ ‫ﻋﻦ ذﻟﻚ‬ ‫اﻟﺠﻮاب‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ان ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺰﻣﺎن‬ ‫اﻟﻲ ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫اﻟﺤﻤﻴﺮي‬ ‫ﺟﻌﻔﺮ‬

‫رﻓﻊ رأﺳﻪ ﻣﻦ‬ ‫اذا‬ ‫روي‬ ‫اﻣﺎ اﻵﺧﺮ ﻓﺎﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻌﻠﻴﻪ اﻟﺘﻜﺒﻴﺮ‬ ‫اﺧﺮي‬ ‫اﻧﺘﻘﻞ ﻣﻦ ﺣﺎﻟﺔ اﻟﻲ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫اﻣﺎ اﺣﺪﻫﻤﺎ‬

‫اﻻول ﻳﺠﺮي ﻫﺬا‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ اﻟﺘﺸﻬﺪ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻜﺒﻴﺮ‬ ‫اﻟﻘﻌﻮد‬ ‫ﺑﻌﺪ‬ ‫اﻟﻘﻴﺎم‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻋﻠﻴﻪ ﻓﻲ‬ ‫ﻗﺎم‬ ‫ﻛﺒﺮ ﺛﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺜﺎﻧﻴﺔ‬ ‫اﻟﺴﺠﺪة‬

‫ﻓﻲ‬ ‫ﻣﻬﺰﻳﺎر ﻗﺎل ﻗﺮأت‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺸﻴﺦ ﻋﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺻﻮاﺑﺎ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اﻟﺘﺴﻠﻴﻢ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﺧﺬت‬ ‫ﺑﺎﻳﻬﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺠﺮي‬

‫اﺧﺘﻠﻒ اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ ﻓﻲ رواﻳﺎﺗﻬﻢ ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻟﻌﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﻲ اﺑﻲاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬

‫ﺑﻌﻀﻬﻢ ﻻﺗﺼﻠﻬﺎ اﻻ ﻋﻠﻲ‬ ‫روي‬ ‫و‬ ‫ﺑﻌﻀﻬﻢ ﺻﻠﻬﺎ ﻓﻲ اﻟﻤﺤﻤﻞ‬ ‫ﻓﺮوي‬ ‫ﻓﻲ رﻛﻌﺘﻲ اﻟﻔﺠﺮ ﻓﻲ اﻟﺴﻔﺮ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬

‫ﻗﺎل‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ ﺳﺪﻳﺮ‬ ‫ﺗﻔﺴﻴﺮه‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻌﻴﺎﺷﻲ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻮﺳﻊ ﻋﻠﻴﻚ ﺑﺎﻳ ّﺔ ﻋﻤﻠﺖ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻓﻮﻗﻊ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻻرض‬

‫‪،‬‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺳﻨﺔ ﻧﺒﻴﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻋﻠﻴﻨﺎ اﻻ ﻣﺎ واﻓﻖ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻻﺗﺼﺪق‬ ‫اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﺑﻮﺟﻌﻔﺮ‬

‫ﺑﺎﻟﻤﺠﻤﻊ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫اﻻﺧﺬ ﺑﺸﻮاﻫﺪ‬ ‫اﻟﻤﺮﺟﺤﺎت و اﻟﻤﻌﺎرض اﻟﻮاردة‬ ‫ﻓﺠﻤﻠﺔ‬ ‫ﺑﺎﻻﺣﺪث‬ ‫اﻻﺧﺬ‬ ‫و روي‬

‫و ﺑﺎﻻﺣﺪث و اﻻﺣﻮط و‬ ‫ﻳﻮاﻓﻖ اﺧﺒﺎرﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﻳﺸﺒﻪ اﻗﻮاﻟﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﻫﻢ اﻟﻴﻪ اﻣﻴﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻤﺨﺎﻟﻒ اﻟﻌﺎﻣﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫و‬ ‫اﻟﻤﺘﺸﺎﺑﻪ اﻟﻴﻪ‬ ‫و رد‬ ‫ﺑﺎﻟﻤﺤﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺧﺬ ﺑﺎﻟﻨﺎﺳﺦ‬ ‫و اﻻورع و‬ ‫اﻻوﺛﻖ‬ ‫و اﻻﺻﺪق و‬ ‫اﻻﻓﻘﻪ‬ ‫رواه اﻻﻋﺪل و‬ ‫ﻣﺎ‬

‫و‬ ‫اﻟﺘﻮﻗﻒ ﻛﻤﺎ ﻋﻠﻤﺖ‬ ‫و‬ ‫اﻻرﺟﺎء‬ ‫و‬ ‫اﻻﺧﺬ ﺑﺎﻟﺴﻌﺔ‬ ‫روي‬ ‫و‬ ‫اﻻﺧﺬ ﺑﺎﻟﻤﻔﺴﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻤﺸﺎﺑﻪ ﻻﺧﺒﺎرﻫﻢ اﻟﻘﺪﻳﻤﺔ‬

‫اﻟﺤﺠﺎب‬ ‫ﻳﻜﺸﻒ ﻋﻦ وﺟﻮﻫﻬﺎ‬ ‫اﻟﻨﻘﺎب و‬ ‫ﻳﺮﻓﻊ ﻋﻦ ﻣﺤﻴﺎﻫﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻳﻨﺒﻐﻲ‬ ‫ﻳﺘﺼﺪي ﻟﺒﻴﺎن ﻫﺬه اﻻﻣﻮر‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻟﻢار‬

‫ان ﻫﺬه‬ ‫ﻓﺎﻋﻠﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﺳﺎداﺗﻨﺎ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﺑﺮﻛﺎت‬ ‫ﻗﻮﺗﻪ ﻣﺎ ﻣﻨﺤﻨﺎ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﺑﺤﻮل‬ ‫اﻧﺎ اذﻛﺮ ﻟﻚ‬ ‫و‬

‫اﻣﺎ‬ ‫ﻣﺮﺟﺤﺎت‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻠﻬﺎ ﻛﺒﻌﻀﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻫﻲ ﻣﺘﻔﻘﺔ ﺑﻌﻀﻬﺎ ﻛﻜﻠﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﺨﺎﻟﻒ ﺑﻌﻀﻬﺎ ﺑﻌﻀﺎ‬ ‫ﻣﻌﺎرض‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ‬ ‫اﻟﻮﺟﻮه‬

‫ﻧﺴﺨﻪ ﻛﻤﺎ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺗﺄوﻳﻠﻪ‬ ‫اﻟﻤﺴﺘﺠﻤﻊ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫ﺑﺎﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻓﺎﻟﻤﺮاد‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻣﻌﺎرﺿﻬﺎ ﻓﺎوﻟﻬﺎ ﺷﻮاﻫﺪ‬

‫اﻟﻜﺘﺎب ﻫﻜﺬا‬ ‫ﻓﻤﺎ ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻟﺮﺿﺎ ﻋﻠﻴﻬﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻜﺎﻇﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫ﻋﻦ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫روي‬

‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫اﻧﻜﺎرﻫﺎ ﻓﺎﻧﻬﻢ ﺣﻤﻠﺔ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫ۤالﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫رد اﺧﺒﺎر‬ ‫ﻻﻳﻤﻜﻦ‬ ‫ﻓﺎن ﺑﻈﻮاﻫﺮه‬ ‫اﻟﺒﺘﺔ‬ ‫ﺑﻤﻌﺮض‬ ‫ﻟﻴﺲ‬

‫و‬ ‫اﻟﻤﺴﺘﺠﻤﻊ ﻋﻠﻲ ﺗﺄوﻳﻠﻪ‬ ‫ﻟﻠﻜﺘﺎب‬ ‫ﻣﻮاﻓﻘﺎ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫و‬ ‫ﺧﺒﺮ‬ ‫ورد‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻓﻤﺎ‬ ‫اﻧﺸﺎء‬ ‫ﻧﺬﻛﺮه‬ ‫ﻛﻤﺎ‬ ‫ﻣﻔﺴﺮوه‬ ‫و‬

‫ﻣﻦ‬ ‫ﺳﻮاء ﻛﺎن‬ ‫ﻧﺘﺮﻛﻪ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺎ ﻟﻤﺜﻞ ذﻟﻚ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﺟﺮ‬ ‫او‬ ‫ﻣﻦ ﺑﺮ‬ ‫ﺳﻮاء ﻛﺎن‬ ‫ﻧﺴﺨﻪ ﻧﺄﺧﺬ ﺑﻪ‬ ‫ﻋﺪم‬

‫ﺧﻼﻓﻬﺎ ﺛﻢ‬ ‫اﺣﺪا‬ ‫ﻻﻳﺴﻊ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫اﻟﻌﺮض‬ ‫اﻟﺘﻲ ﻳﺠﺐ‬ ‫اﻟﻤﻌﺎرض‬ ‫اﺣﺪ‬ ‫ﻓﻬﺬا‬ ‫ﺑﻪ اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫ورد‬ ‫ﻓﺎﺟﺮ ﻛﻤﺎ‬ ‫او‬ ‫ﺑﺮ‬

‫ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫روي‬ ‫ﺑﻬﺎ اﻳﻀﺎ اﻟﺴﻨﺔ اﻟﺠﺎﻣﻌﺔ اﻟﻐﻴﺮ اﻟﻤﻔﺮﻗﺔ ﻛﻤﺎ‬ ‫اﻟﻤﺮاد‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ‬

‫اﺧﺒﺎرﻫﻢ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻧﻜﺎر‬ ‫ﻻﻳﻤﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻜﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻌﺮﺿﺎ‬ ‫ﻻﺗﻜﻮن‬ ‫ﻓﻤﺎ ﻟﻢﻳﻜﻦ اﻟﺴﻨﺔ ﻛﺬﻟﻚ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻟﻜﺎﻇﻢ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻋﻠﻴﻪ ﻓﻴﺆﺧﺬ‬ ‫اﻟﻌﺮض‬ ‫ﻳﺠﺐ‬ ‫اﻟﻤﻌﺮض اﻟﺬي‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ ﻓﻤﺎ وﺟﺪ ﻣﻦ اﻟﺴﻨﺔ ﻛﺬﻟﻚ ﻓﻬﻮ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﺑﺴﻨﺔ اﺧﺘﻠﻒ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬

‫ﻻﻳﺨﺎﻟﻒ اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﺟﺮ‬ ‫او‬ ‫ﻣﻦ ﺑﺮ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﺳﻮاء‬ ‫ﻣﺎ ﻳﺨﺎﻟﻔﻪ‬ ‫ﻳﺘﺮك‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﺟﺮ‬ ‫او‬ ‫ﻣﻦ ﺑﺮ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﺳﻮاء‬ ‫ﻣﺎ ﻳﻮاﻓﻘﻪ‬

‫ﻳﻮاﻓﻖ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻖ‬ ‫اﻟﻤﻌﺮض‬ ‫ﺑﻌﻀﻪ ﺑﻌﻀﺎ ﻓﺎﻳﻬﻤﺎ اﻣﻜﻦ ﻫﻮ‬ ‫اﺑﺪا و ﻳﺼﺪق‬ ‫اﻟﻤﺴﺘﺠﻤﻊ ﻋﻠﻲ ﺗﺄوﻳﻠﻪ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫اﻟﺠﺎﻣﻌﺔ‬

‫اﺑﺪا اﻻ‬ ‫ﻓﻼﻳﺠﻤﻌﻮن‬ ‫اﻟﻌﺎﻣﺔ ﻓﺎﻧﺎ ﻟﻤﺎ ﻋﻠﻤﻨﺎ ﺑﻄﻼﻧﻬﻢ ﻋﻦ ﻳﻘﻴﻦ‬ ‫اﺟﻤﺎع‬ ‫اﻟﺤﻖ‬ ‫اﻟﻤﻌﺎرض‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻵﺧﺮ ﻻ ﻣﺤﺎﻟﺔ‬

‫ﻓﺎﺟﺮ‬ ‫او‬ ‫ﻣﻦ ﺑﺮ‬ ‫ﻳﺘﺮك ﺳﻮاء ﻛﺎن‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﺒﺎﻃﻞ ﻳﻘﻴﻨﺎ ﻓﻤﺎ واﻓﻖ اﺟﻤﺎﻋﻬﻢ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﻣﺸﺎرﻛﺔ اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻫﻮ ﺑﺎﻃﻞ‬

‫ﻣﻦ‬ ‫ﻳﺘﺮك ﺳﻮاء ﻛﺎن‬ ‫ﻣﺎ واﻓﻖ اﺟﻤﺎﻋﻬﻢ ﻣﻨﻔﺮدﻳﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻔﺮدﻳﻦ ﻋﻦ اﻟﺸﻴﻌﺔ اﻻ ﻋﻠﻲ اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫ﻻﻳﺠﻤﻌﻮن‬ ‫ﻓﺎﻧﻬﻢ‬

‫ﺧﺎﻟﻒ ﺑﻌﻀﻬﻢ اﻟﺤﻖ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﺎﻧﻪ‬ ‫ﺑﻤﻌﺮض‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺎ اﺧﺘﻠﻔﺖ اﻟﻌﺎﻣﺔ ﻓﻠﻴﺲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺮﺷﺪ ﻓﻲ ﺧﻼﻓﻬﻢ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻓﺎﺟﺮ‬ ‫او‬ ‫ﺑﺮ‬

‫و‬ ‫اﺻﺤﺎب ۤاراء‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا‬ ‫ﻓﺎﻧﻬﻢ‬ ‫اﻻزﻣﺎن‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻳﻌﺮف‬ ‫ﻓﻼﻳﻜﺎد‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺎ ﻫﻢ اﻟﻴﻪ اﻣﻴﻞ‬ ‫و‬ ‫واﻓﻖ ﺑﻌﻀﻬﻢ اﻟﺤﻖ‬

‫ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺬاﻫﺐ‬ ‫ﻟﻢﻳﺠﻤﻌﻮا‬ ‫و‬ ‫ﻋﺼﺮ‬ ‫اﻫﻞ ﻛﻞ‬ ‫ﻛﺬا‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎﺋﻠﻴﻦ اﻟﻲ واﺣﺪ‬ ‫ﺑﻠﺪة‬ ‫اﻫﻞ ﻛﻞ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫و‬ ‫اﺟﺘﻬﺎدات‬

‫ﻟﺴﺎﺑﻌﺔ ﻋﻠﻲ ﻣﺎ ﻧﻘﻞ ‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ﺳﺘﻴﻦ ﻓﻲ اﻟﻤﺎﺋﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻻرﺑﻌﺔ اﻻ ﻓﻲ ﺳﻨﺔ ﺧﻤﺲ‬
‫و اﻻﻋﺘﺒﺎر‬ ‫اﻟﻤﻮاﻋﻆ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻧﻘﻼ ﻣﻦ‬ ‫ﻓﻮاﺋﺪه‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ذﻛﺮه اﻻﺳﺘﺮاﺑﺎدي‬ ‫ۤاراﺋﻬﻢ ﻣﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻈﻬﺮ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﻣﺬاﻫﺒﻬﻢ‬ ‫و‬

‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻟﻤﺎ اﺑﺘﻌﺚ ﻣﺤﻤﺪا ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ان‬ ‫اﻋﻠﻢ‬ ‫‪:‬‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﻗﺎل‬ ‫ﻟﺘﻘﻲاﻟﺪﻳﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ‬

‫ﻏﻴﺮ اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ اﻻ ﺑﻘﺎﻳﺎ‬ ‫ﺷﺮك و ﻋﺒﺎدة‬ ‫ﻫﻢ ﻛﻠﻬﻢ اﻫﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺠﻤﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺟﻤﻴﻌﺎ ﻋﺮﺑﻬﻢ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫رﺳﻮﻻ اﻟﻲ ﻛﺎﻓﺔ‬

‫ﺣﺘﻲ ﻫﺎﺟﺮ ﻣﻦ ﻣﻜﺔ اﻟﻲ اﻟﻤﺪﻳﻨﺔ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻣﻊ ﻗﺮﻳﺶ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻣﺮه‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب ﻓﻜﺎن‬ ‫ﻣﻦ اﻫﻞ‬

‫ﻓﻴﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا‬ ‫اﻟﻴﻪ ﻓﻲ ﻛﻞ وﻗﺖ ﻣﻊ ﻣﺎ‬ ‫ﻳﺠﺘﻤﻌﻮن‬ ‫ﺳﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺎﻧﺖ اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ ﺣﻮﻟﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬

‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻧﺨﻠﻪ‬ ‫ﻳﻘﻮم‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺳﻮاق‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻳﺤﺘﺮف‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻓﻤﻨﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻘﻮت‬ ‫ﻗﻠﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺿﻨﻚ اﻟﻤﻌﻴﺸﺔ‬

‫ﻣﻤﺎ‬ ‫ﻓﺮاغ‬ ‫ادﻧﻲ‬ ‫ﻳﺠﺪوا‬ ‫ﺳﻠﻢ ﻓﻲ ﻛﻞ وﻗﺖ ﻣﻨﻬﻢ ﻃﺎﺋﻔﺔ ﻋﻨﺪ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻳﺤﻀﺮ‬

‫اﻣﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻜﻢ‬ ‫او‬ ‫ﺳﻠﻢ ﻋﻦ ﻣﺴﺌﻠﺔ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﺳﺌﻞ‬ ‫اﻟﻘﻮت ﻓﺎذا‬ ‫ﻫﻢ ﺑﺴﺒﻴﻠﻪ ﻣﻦ ﻃﻠﺐ‬

‫ﻋﻤﺮ ﺑﻦ‬ ‫اﻻﺗﺮي ان‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻠﻢ ذﻟﻚ‬ ‫ﻏﺎب‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و ﻓﺎت‬ ‫ﻣﻦ اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ‬ ‫ﻋﻨﺪه‬ ‫ﻣﻦ ﺣﻀﺮ‬ ‫وﻋﺎه‬ ‫ﻓﻌﻞ ﺷﻴﺌﺎ‬ ‫او‬ ‫ﺑﺸﺊ‬

‫و‬ ‫ﻣﻦ ﻫﺬﻳﻞ ﻓﻲ دﻳﺔ اﻟﺠﻨﻴﻦ‬ ‫اﻻﻋﺮاب‬ ‫ﻗﺪ ﺧﻔﻲ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺎ ﻋﻠﻤﻪ ﺟﺒﻞ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻦ اﻟﻨﺎﺑﻐﺔ رﺟﻞ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺨﻄﺎب‬

‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺜﻤﺎن‬ ‫و‬ ‫ﻋﻤﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺳﻠﻢ ﻣﻦ اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ اﺑﻮﺑﻜﺮ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻔﺘﻲ ﻓﻲ زﻣﻦ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻛﺎن‬

‫ﺣﺬﻳﻔﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻦ ﻳﺎﺳﺮ‬ ‫و ﻋﻤﺎر‬ ‫ﺑﻦ ﺟﺒﻞ‬ ‫و ﻣﻌﺎذ‬ ‫اﺑﻲ ﺑﻦ ﻛﻌﺐ‬ ‫ﻣﺴﻌﻮد و‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ‬ ‫ﻋﻮف و‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ‬

‫ﻣﺎت‬ ‫اﻟﻔﺎرﺳﻲ رﺿﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻨﻬﻢ ﻓﻠﻤﺎ‬ ‫اﻻﺷﻌﺮي و ﺳﻠﻤﺎن‬ ‫اﺑﻮﻣﻮﺳﻲ‬ ‫و اﺑﻮدردا و‬ ‫زﻳﺪ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫اﻟﻴﻤﺎن و‬ ‫ﺑﻦ‬

‫اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ رﺿﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻨﻬﻢ‬ ‫ﺗﻔﺮق‬ ‫اﺳﺘﺨﻠﻒ اﺑﻮﺑﻜﺮ اﻟﺼﺪﻳﻖ‬ ‫و‬ ‫ﺳﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬

‫ﻧﺰﻟﺖ‬ ‫اذا‬ ‫ﻛﺎﻧﺖ اﻟﻘﻀﻴﺔ‬ ‫ﻋﺪة و‬ ‫ﺑﻘﻲ ﻣﻦ اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ ﺑﺎﻟﻤﺪﻳﻨﺔ ﻣﻊ اﺑﻲﺑﻜﺮ‬ ‫اﻟﻌﺮاق و‬ ‫اﻫﻞ‬ ‫ﺧﺮج ﻟﻘﺘﺎل‬ ‫ﻓﻤﻨﻬﻢ ﻣﻦ‬

‫ﻓﺎن‬ ‫ﺳﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﺳﻨﺔ‬ ‫او‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﺑﻜﺘﺎب‬ ‫ﻣﻦ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﻋﻨﺪه‬ ‫ﺑﺎﺑﻲﺑﻜﺮ ﻗﻀﻲ ﻓﻴﻬﺎ ﺑﻤﺎ‬

‫وﺟﺪ ﻋﻨﺪﻫﻢ ﻋﻠﻤﺎ ﻣﻦ ذﻟﻚ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻣﻦ ﺑﺤﻀﺮﺗﻪ ﻣﻦ اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ رﺿﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻨﻬﻢ ﻋﻦ ذﻟﻚ‬ ‫ﻋﻨﺪه ﺳﺄل‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ‬

‫ﻓﺘﺤﺖ‬ ‫اﻟﺨﻄﺎب‬ ‫ﻋﻤﺮ ﺑﻦ‬ ‫ﺑﻌﺪه‬ ‫وﻟﻲ اﻣﺮ اﻻﻣﺔ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﺑﻮﺑﻜﺮ‬ ‫ﻣﺎت‬ ‫اﻻ اﺟﺘﻬﺪ ﻓﻲ اﻟﺤﻜﻢ ﻓﻠﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫رﺟﻊ اﻟﻴﻪ‬

‫ﻓﻲ ﻏﻴﺮﻫﺎ ﻣﻦ‬ ‫او‬ ‫ﺑﺎﻟﻤﺪﻳﻨﺔ‬ ‫ﺗﻨﺰل‬ ‫ﻛﺎﻧﺖ اﻟﺤﻜﻮﻣﺔ‬ ‫اﻻﻗﻄﺎر و‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻓﺘﺘﺤﻮه‬ ‫اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ ﻓﻴﻤﺎ‬ ‫اﻻﻣﺼﺎر و زاد ﺗﻔﺮق‬

‫ﺳﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻋﻨﺪ اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ اﻟﺤﺎﺿﺮﻳﻦ ﺑﻬﺎ ﻓﻲ ذﻟﻚ اﺛﺮ ﻣﻦ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﺒﻼد‬

‫ﻓﻲ ﺗﻠﻚ اﻟﻘﻀﻴﺔ ﺣﻜﻢ ﻋﻦ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻻ اﺟﺘﻬﺪ اﻣﻴﺮ ﺗﻠﻚ اﻟﻤﺪﻳﻨﺔ ﻓﻲ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻜﻢ ﺑﻪ‬

‫و‬ ‫اﻟﻤﺼﺮي‬ ‫ﻗﺪ ﺣﻀﺮ اﻟﻤﺪﻧﻲ ﻣﺎ ﻟﻢﻳﺤﻀﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﺪ ﺻﺎﺣﺐ ۤاﺧﺮ ﻓﻲ ﺑﻠﺪ ۤاﺧﺮ‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد‬ ‫ﺳﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻣﺎ ﻟﻢﻳﺤﻀﺮ‬ ‫اﻟﺒﺼﺮي‬ ‫ﺣﻀﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﺼﺮي‬ ‫ﺣﻀﺮ اﻟﺸﺎﻣﻲ ﻣﺎ ﻟﻢﻳﺤﻀﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﻟﻢﻳﺤﻀﺮ اﻟﺸﺎﻣﻲ‬ ‫اﻟﻤﺼﺮي‬ ‫ﺣﻀﺮ‬

‫ﻓﻴﻤﺎ ﻋﻠﻢ ﻣﻦ ﻣﻐﻴﺐ ﺑﻌﺾ اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ ﻋﻦ ﻣﺠﻠﺲ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻵﺛﺎر و‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻫﺬا ﻣﻮﺟﻮد‬ ‫اﻟﻜﻮﻓﻲ ﻛﻞ‬

‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﻣﺎ ذﻛﺮﻧﺎ ﺛﻢ ﺧﻠﻒ ﺑﻌﺪﻫﻢ‬ ‫رﺿﻮان‬ ‫ﻓﻤﻀﻲ اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ‬ ‫ﻏﻴﺮه‬ ‫ﺣﻀﻮر‬ ‫و‬ ‫اﻻوﻗﺎت‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻓﻲ ﺑﻌﺾ‬ ‫و‬

‫ﻋﻨﺪﻫﻢ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ذﻛﺮﻫﺎ اﻧﻤﺎ ﺗﻔﻘﻪ ﻣﻊ ﻣﻦ‬ ‫ﺗﻘﺪم‬ ‫اﻟﺘﻲ‬ ‫اﻟﺒﻼد‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ ﻛﻞ ﻃﺒﻘﺔ ﻣﻦ اﻟﺘﺎﺑﻌﻴﻦ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺘﺎﺑﻌﻮن اﻵﺧﺬون‬

‫ﻓﻲ ﺑﻼدﻫﻢ ﻣﻦ اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻓﺘﺎوﻳﻬﻢ اﻻ اﻟﻴﺴﻴﺮ ﻣﻤﺎ ﺑﻠﻐﻬﻢ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﻣﻦ‬ ‫ﻻﻳﺘﻌﺪون‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ‬

‫اﻫﻞ اﻟﻜﻮﻓﺔ ﻓﻲ اﻛﺜﺮ‬ ‫اﺗﺒﺎع‬ ‫و‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ‬ ‫ﻓﺘﺎوي‬ ‫اﻫﻞ اﻟﻤﺪﻳﻨﺔ ﻓﻲ اﻛﺜﺮ‬ ‫ﻛﺎﺗﺒﺎع‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫رﺿﻮان‬

‫اﻫﻞ ﻣﺼﺮ ﻓﻲ‬ ‫ﻋﺒﺎس و اﺗﺒﺎع‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ‬ ‫ﻓﺘﺎوي‬ ‫اﻫﻞ اﻟﻤﻜﺔ ﻓﻲ اﻻﻛﺜﺮ‬ ‫ﻣﺴﻌﻮد و اﺗﺒﺎع‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ‬ ‫ﻓﺘﺎوي‬

‫اﻻﻣﺼﺎر‬ ‫ﻓﻘﻬﺎء‬ ‫ﺛﻢ اﺗﻲ ﻣﻦ ﺑﻌﺪ اﻟﺘﺎﺑﻌﻴﻦ رﺣﻤﺔ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﻋﺎص‬ ‫ﺑﻦ‬ ‫ﻋﻤﺮو‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ‬ ‫ﻓﺘﺎوي‬ ‫اﻻﻛﺜﺮ‬

‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻤﺪﻳﻨﺔ‬ ‫اﻟﻤﺎﺟﺸﻮن‬ ‫اﺑﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﺑﻦﺟﺮﻳﺢ ﺑﻤﻜﺔ‬ ‫و‬ ‫اﺑﻦ اﺑﻲﻟﻴﻠﻲ ﺑﺎﻟﻜﻮﻓﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺳﻔﻴﺎن‬ ‫و‬ ‫ﻛﺎﺑﻲﺣﻨﻴﻔﺔ‬

‫ﻋﻠﻲ ﺗﻠﻚ اﻟﻄﺮﻳﻘﺔ ﻣﻦ‬ ‫ﻓﺠﺮوا‬ ‫اﻟﻠﻴﺚ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺑﻤﺼﺮ‬ ‫ﺑﺎﻟﺸﺎم و‬ ‫اوزاﻋﻲ‬ ‫و ﺳﻮار ﺑﺎﻟﺒﺼﺮة و‬ ‫اﻟﺒﺘﻲ‬ ‫ﻋﺜﻤﺎن‬

‫ﺑﻦ‬ ‫ﻳﻌﻘﻮب‬ ‫اﺑﺎﻳﻮﺳﻒ‬ ‫اﻟﻘﻀﺎء‬ ‫اﻟﺮﺷﻴﺪ ﻓﻲ اﻟﺨﻼﻓﺔ وﻟﻲ‬ ‫ﻫﺮون‬ ‫ﻗﺎم‬ ‫ﻓﻠﻤﺎ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ان‬ ‫اﺧﺬ ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻢ اﻟﻲ‬

‫ﻣﺼﺮ‬ ‫ﺑﻼد اﻟﻌﺮاق و اﻟﺨﺮاﺳﺎن و اﻟﺸﺎم و‬ ‫ﻣﺎﺋﺔ ﻓﻠﻢﻳﻘﻠﺪ‬ ‫و‬ ‫اﺑﻲﺣﻨﻴﻔﺔ ﺑﻌﺪ ﺳﻨﺔ ﺳﺒﻌﻴﻦ‬ ‫اﺻﺤﺎب‬ ‫اﺑﺮﻫﻴﻢ اﺣﺪ‬

‫ﻫﺸﺎم‬ ‫ﺑﺎﻻﻧﺪﻟﺲ اﻟﺤﻜﻢ ﺑﻦ اﻟﻤﺮﺗﻀﻲ ﺑﻦ‬ ‫ﻗﺎم‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ ﻟﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻋﺘﻨﻲ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻪ اﻟﻘﺎﺿﻲ اﺑﻮﻳﻮﺳﻒ‬ ‫اﺷﺎر‬ ‫اﻻ ﻣﻦ‬
‫م‬ ‫ﻢ‬ ‫م‬

‫ﺗﻠﻘﺐ ﺑﺎﻟﻤﻨﺘﺼﺮ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻦ اﻟﺤﻜﻢ ﺑﻌﺪ اﺑﻴﻪ‬ ‫ﻣﺮوان‬ ‫ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﻚ ﺑﻦ‬ ‫ﻫﺸﺎم‬ ‫ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻣﻌﻮﻳﺔ ﺑﻦ‬

‫و‬ ‫ﺳﻤﻊ اﻟﻤﻮﻃﺎ ﻣﻦ ﻣﺎﻟﻚ اﻻ اﺑﻮاﺑﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺪ ﺣﺞ‬ ‫و ﻛﺎن‬ ‫ﻣﺎﺋﺔ اﺧﺘﺺ ﺑﻴﺤﻴﻲ ﺑﻦ ﻛﺜﻴﺮ اﻻﻧﺪﻟﺴﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺳﻨﺔ ﺛﻤﺎﻧﻴﻦ‬

‫اﻟﺤﺮﻣﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ اﻟﺮﻳﺎﺳﺔ‬ ‫ﻓﻨﺎل‬ ‫اﻟﻲ اﻻﻧﺪﻟﺲ‬ ‫ﻛﺜﻴﺮا و ﻋﺎد‬ ‫ﻋﻠﻤﺎ‬ ‫و ﻏﻴﺮه‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲاﻟﻘﺎﺳﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻤﻞ ﻋﻦ اﺑﻦوﻫﺐ‬

‫اﻻﻧﺪﻟﺲ‬ ‫اﻋﻤﺎل‬ ‫ﻓﻲ ﺳﺎﻳﺮ‬ ‫ﻓﻠﻢﻳﻘﻠﺪوا‬ ‫اﻟﻌﺎﻣﺔ اﻟﻲ ﺑﺎﺑﻪ‬ ‫اﻟﺴﻠﻄﺎن و‬ ‫اﻧﺘﻬﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻔﺘﻴﺎ اﻟﻴﻪ‬ ‫ﻏﻴﺮه و ﻋﺎدت‬ ‫ﻣﺎ ﻟﻢﻳﻨﻠﻪ‬

‫ﻣﺬﻫﺐ‬ ‫ﻟﻢﻳﺰل‬ ‫و‬ ‫اﻻوزاﻋﻲ‬ ‫رأي‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا‬ ‫ﻣﺎﻟﻚ ﺑﻌﺪ ﻣﺎ‬ ‫رأي‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻓﺼﺎروا‬ ‫اﻋﺘﻨﺎﺋﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﺑﺎﺷﺎرﺗﻪ‬ ‫ﻗﺎض‬

‫ﺑﻦ ﻣﻮﺳﻲ ﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒﺎس‬ ‫اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ادرﻳﺲ اﻟﻲ ﻣﺼﺮ ﻣﻊ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ‬ ‫ﻗﺪم‬ ‫ﻣﺎﻟﻚ ﻣﺸﺘﻬﺮا ﺑﻤﺼﺮ ﺣﺘﻲ‬

‫ﻣﺎﺋﺔ ﻓﺼﺤﺒﻪ ﻣﻦ اﻫﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺴﻌﻴﻦ‬ ‫ﺛﻤﺎن و‬ ‫ﻓﻲ ﺳﻨﺔ‬ ‫ﻋﺒﺎس‬ ‫ﻋﻴﺴﻲ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﻲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ‬

‫ﻳﻘﻮي‬ ‫اﻣﺮ ﻣﺬﻫﺒﻪ‬ ‫و ﻟﻢﻳﺰل‬ ‫ﻋﻤﻠﻮا ﺑﻤﺎ ذﻫﺐ اﻟﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺘﺒﻮا ﻣﻦ اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ ﻣﺎ اﻟﻔﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺼﺮ ﺟﻤﺎﻋﺔ ﻣﻦ اﻋﻴﺎﻧﻬﺎ‬

‫ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻓﻲ دوﻟﺔ ۤالﺑﻮﻳﻪ ﺑﻤﻌﻨﻲ ﻛﺜﻴﺮ ذﻛﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ان‬ ‫ﻳﻨﺘﺸﺮ ﺛﻢ ذﻛﺮ اﻣﺮ اﻟﻌﻘﺎﻳﺪ اﻟﻲ‬ ‫ذﻛﺮه‬ ‫و‬ ‫ﺑﻤﺼﺮ‬

‫ﺳﻠﻄﻨﺔ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اﺣﻤﺪ ﻓﻲ ۤاﺧﺮﻫﺎ ﻓﻠﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ ﺛﻢ اﺷﺘﻬﺮ ﻣﺬﻫﺐ اﺑﻲﺣﻨﻴﻔﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻤﺬﻫﺐ اﺑﻲﺣﻨﻴﻔﺔ‬

‫ﺣﻨﺒﻠﻲ ﻓﺎﺳﺘﻤﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻨﻔﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎﻟﻜﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺷﺎﻓﻌﻲ‬ ‫ﻗﻀﺎة‬ ‫ﻣﺼﺮ ارﺑﻊ‬ ‫ﺑﺎﻟﻘﺎﻫﺮة و‬ ‫وﻟﻲ‬ ‫ﺑﻲﺑﺮس اﻟﺒﻨﺪﻗﺪاري‬ ‫اﻟﻈﺎﻫﺮ‬

‫ﻣﻦ ﻣﺬاﻫﺐ اﻫﻞ‬ ‫ﻳﻌﺮف‬ ‫ﻣﺬﻫﺐ‬ ‫ﻣﺠﻤﻮع اﻻﻣﺼﺎر‬ ‫ﺳﺘﻤﺎﺋﺔ ﺣﺘﻲ ﻟﻢﻳﺒﻖ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺳﺘﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ ﻣﻦ ﺳﻨﺔ ﺧﻤﺲ‬

‫اﻟﺮﺑﻂ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺰواﻳﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺨﻮاﻧﻚ‬ ‫اﻟﻤﺪارس و‬ ‫ﻋﻤﻠﺖ ﻻﻫﻠﻬﺎ‬ ‫و ﻋﻘﻴﺪة اﻻﺷﻌﺮي و‬ ‫اﻻرﺑﻌﺔ‬ ‫اﻻﺳﻼم ﺳﻮي ﻫﺬه‬

‫اﺣﺪ‬ ‫ﺷﻬﺎدة‬ ‫ﻻ ﻗﺒﻠﺖ‬ ‫و ﻟﻢﻳﻮل ﻗﺎض و‬ ‫اﻧﻜﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﻳﺬﻫﺐ ﺑﻐﻴﺮﻫﺎ‬ ‫اﻻﺳﻼم و ﻋﻮدي‬ ‫ﻓﻲ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻤﺎﻟﻚ‬

‫ﻫﺬه‬ ‫ﻓﻘﻬﺎء‬ ‫اﻓﺘﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺬاﻫﺐ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫اﺣﺪ‬ ‫ﻣﻘﻠﺪا‬ ‫اﻟﺘﺪرﻳﺲ اﺣﺪ ﻣﺎ ﻟﻢﻳﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻣﺎﻣﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻠﺨﻄﺎﺑﺔ‬ ‫ﻗﺪم‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬

‫اﻟﻴﻮم‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ ﻋﻠﻲ ﻫﺬا اﻟﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻣﺎ ﻋﺪاﻫﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺬاﻫﺐ‬ ‫ﻃﻮل ﻫﺬه اﻟﻤﺪة ﺑﻮﺟﻮب اﺗﺒﺎع ﻫﺬه‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻻﻣﺼﺎر‬

‫ﺧﺮ ﻛﻼﻣﻪ ‪.‬‬ ‫ۤا‬ ‫اﻟﻲ‬

‫ﺳﺘﻴﻦ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﺴﺘﻘﺮ ﻣﺬﻫﺒﻬﻢ ﻋﻠﻲ ﻣﺎ ﺳﻤﻌﺖ اﻻ ﻓﻲ ﺳﻨﺔ ﺧﻤﺲ‬ ‫ذﻛﺮت و‬ ‫اﻫﻞ اﻟﺴﻨﺔ ﻋﻠﻲ ﻣﺎ‬ ‫اﻗﻮل ﺑﻨﺎء‬

‫اﻟﻌﺎﻣﺔ ﻓﻲ ﻛﻞ ﺳﻨﺔ ﻛﺎﻧﻮا ﻣﺎﺋﻠﻴﻦ اﻟﻲ اﺣﺪ ﺑﻞ ﻓﻲ ﻛﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻔﺔ‬ ‫ۤاراء‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا ﻗﺒﻞ ذﻟﻚ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺎﺋﺔ اﻟﺴﺎﺑﻌﺔ‬

‫ﺣﺎل اﻟﺮاوي‬ ‫ﻓﻲ ﺗﻘﻴﺘﻬﻢ‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا ﻳﺮاﻋﻮن‬ ‫ﻓﺮﺑﻤﺎ‬ ‫اﻟﺮﻗﺎب‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﻟﺤﻔﻆ‬ ‫ﺻﻠﻮات‬ ‫ﺗﻘﻴﺘﻬﻢ‬ ‫ان‬ ‫اﻧﺖ ﺗﻌﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻠﺪ‬

‫ﻣﻦ ﺣﻀﺮ ﻣﻦ اﻟﻌﺎﻣﺔ‬ ‫او ﺣﺎل‬ ‫اﻫﻞ اﻟﻤﺠﻠﺲ‬ ‫او ﺣﺎل‬ ‫ﻣﻦ ﺳﻴﺼﻞ اﻟﺨﺒﺮ اﻟﻴﻪ‬ ‫او ﺣﺎل‬ ‫ﻫﻮ ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫اﻟﺒﻠﺪ‬ ‫او‬

‫او ﺣﺎل‬ ‫ﻣﺎ اﺟﻤﻌﻮا ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫او ﺣﺎل‬ ‫ﻣﺎ اﻟﻌﺎﻣﺔ اﻟﻴﻪ اﻣﻴﻞ‬ ‫اﻟﺒﻼد او ﺣﺎل‬ ‫اﻟﻐﺎﻟﺐ ﻋﻠﻲ‬ ‫او ﺣﺎل‬ ‫اﻫﻞ ﺑﻠﺪﻫﻢ‬ ‫او ﺣﺎل‬

‫ﻳﻌﺮﻓﻬﺎ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻟﻜﻞ ذﻟﻚ ﺷﻮاﻫﺪ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻌﺎﺷﺮه‬ ‫ﺣﺎل‬ ‫او‬ ‫ﻓﻲ ﻃﺮﻳﻘﻪ‬ ‫اﻟﺮاوي‬ ‫ﺣﺎل‬ ‫او‬ ‫ﻣﻴﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻠﻄﺎن‬

‫ﻓﻲ‬ ‫اﻳﻘﺎع اﻟﺨﻼف ﺳﻮاء ﻛﺎن‬ ‫اﻟﻤﺼﻠﺤﺔ ﻓﻲ ﻣﺤﻞ‬ ‫ﻳﺮون‬ ‫ﻳﻨﻀﺒﻂ ﻣﻌﺮﻓﺔ وﺟﻪ ﺗﻘﻴﺘﻬﻢ ﺑﻞ رﺑﻤﺎ‬ ‫ﻓﻼﻳﻜﺎد‬ ‫اﻟﻤﺘﺘﺒﻊ‬

‫ﻣﻮاﻓﻘﺔ اﺟﻤﺎﻋﺎﺗﻬﻢ‬ ‫ﺳﻮي‬ ‫ﻓﻴﻤﺎ‬ ‫ﻫﺬه اﻻزﻣﺎن‬ ‫وﺟﻪ ﺗﻘﻴﺘﻬﻢ ﻓﻲ‬ ‫ﻓﻼﻳﻌﺮف‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻛﻤﺎ ﺳﻤﻌﺖ‬ ‫ام‬ ‫اﻟﻌﺎﻣﺔ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ‬

‫اﻟﺨﺒﺮ ﻋﻦ ﺗﻘﻴﺔ ﻓﻌﻨﺪ‬ ‫ﺻﺪور‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻘﺮاﺋﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﻔﻘﻴﻪ ﻣﻦ ﻟﺤﻦ‬ ‫ﻳﻌﺮف‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﻛﺜﻴﺮا‬ ‫ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻧﻌﻢ‬ ‫اﻟﻤﻨﻔﺮدة‬

‫اﻟﻤﻌﺮوف و‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫و ﻳﻨﻬﻮن‬ ‫ﺑﺎﻟﻤﻨﻜﺮ‬ ‫و اﻟﻤﻨﺎﻓﻘﺎت ﻳﺄﻣﺮون‬ ‫اﻟﻤﻨﺎﻓﻘﻴﻦ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﺮﺷﺪ ﻓﻲ ﺗﺮﻛﻪ اﻟﺒﺘﺔ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ذﻟﻚ‬

‫او اذا ﻟﻢﻳﻌﻠﻤﻮا‬ ‫ﺗﻘﻴﺔ ﻓﻴﻌﻨﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﺪ اﻟﻤﺸﺎﻓﻬﺔ ﻓﻲ ﻣﺤﻠﻬﺎ‬ ‫اﻗﻮل و ان ﻛﺎن‬ ‫ﺑﻤﺎ‬ ‫ان ﻳﺄﺧﺬوا‬ ‫ﻳﺴﻌﻬﻢ‬ ‫روي‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺎ‬

‫و ﻛﺬا‬ ‫ﻓﻲ ﻣﺤﻠﻪ‬ ‫ﻣﻌﻠﻮم‬ ‫ﺑﻤﺨﺎﻟﻔﺘﻬﺎ ﻛﻤﺎ ﻫﻮ‬ ‫ﻻﻳﻌﺬر اﻻﻧﺴﺎن‬ ‫ﻟﻠﺘﻘﻴﺔ ﻣﻮاﺿﻊ‬ ‫ﻻن‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻻ‬ ‫ام‬ ‫ﺗﻘﻴﺔ‬ ‫ﺻﺪر‬ ‫اﻧﻪ‬

‫ﻋﻠﻲ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻬﺎ ﻟﻤﺎ ﻋﺮﻓﺖ اﻧﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫اﺟﺘﻤﻌﻮا‬ ‫اﻟﺘﻲ‬ ‫اﺧﺒﺎرﻫﻢ‬ ‫اﻟﻤﺮاد‬ ‫و‬ ‫اﺧﺒﺎرﻫﻢ‬ ‫اﻟﻤﻌﺎرض‬ ‫ﻣﻦ‬

‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺎﻧﺖ اﺧﺒﺎرﻫﻢ ﻣﺨﺘﻠﻔﺔ ﻓﻜﺎﻗﻮاﻟﻬﻢ‬ ‫اذا‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻔﺮدﻳﻦ ﻋﻦ اﻟﺸﻴﻌﺔ اﻻ ﻋﻠﻲ اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫ﻻﻳﺠﻤﻌﻮن‬

‫اﻟﺸﻴﻌﺔ‬ ‫او ﺿﺮورة‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻤﻀﻤﻮﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫اﺟﺘﻤﻌﺖ اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﻫﻮ اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﻤﻌﺎرض‬

‫اﻻﺟﻤﺎع‬ ‫اﻟﺴﺎﺑﻘﺔ اﺑﺪا ﻛﻤﺎ ﻳﺄﺗﻲ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻤﻌﺎرض‬ ‫ﻻﻳﺨﺎﻟﻒ‬ ‫و‬ ‫ﻻ رﻳﺐ ﻳﻌﺘﺮﻳﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﺷﻚ ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻟﻤﻌﺮض اﻟﺬي‬ ‫ﻓﻬﻮ‬

‫ﻟﻔﻈﺔ اﺻﺤﺎﺑﻚ ﺟﻤﻊ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻣﻘﺒﻮﻟﺔ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺣﻨﻈﻠﺔ‬ ‫و‬ ‫زرارة‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻓﻲ ﻣﺮﻓﻮﻋﺔ‬ ‫ﺑﺎﻟﺸﻬﺮة‬ ‫اﻟﻤﺮاد‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫و‬

‫ﺑﻤﺎ اﺟﺘﻤﻌﺖ‬ ‫ﺧﺬوا‬ ‫ﺑﻪ ﻓﻲ ﺧﺒﺮ ۤاﺧﺮ‬ ‫ﺻﺮح‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻛﻤﺎ‬ ‫اي‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ اﺻﺤﺎﺑﻚ‬ ‫اﻟﻌﻤﻮم اي‬ ‫ﻳﻔﻴﺪ‬ ‫ﻣﻀﺎف‬
‫و‬ ‫ﻻ ﺷﻚ ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻟﻤﻌﺮض اﻟﺬي‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ ﻓﻬﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺧﺒﺮ‬ ‫ﻗﻮل او‬ ‫اﺟﺘﻤﻌﺖ اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻋﻠﻲ‬ ‫‪ ،‬ﻓﺎذا‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ ﺷﻴﻌﺘﻨﺎ‬

‫اﻟﻤﺠﺘﻤﻊ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫و‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻲ اﻟﺮﺷﻴﺪ ﺣﻴﺚ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﺑﺬﻟﻚ رﺳﺎﻟﺔ اﻟﻜﺎﻇﻢ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻳﺼﺮح‬ ‫و‬ ‫ﻻ رﻳﺐ ﻳﻌﺘﺮﻳﻪ‬

‫او‬ ‫اﻟﺸﻴﻌﺔ‬ ‫اﻻﺟﻤﺎع اﺟﻤﺎع‬ ‫ﺧﺒﺮ واﻓﻖ‬ ‫‪ ،‬ﻓﺎي‬ ‫اﻟﻤﺴﺘﻨﺒﻂ ﻋﻨﻬﺎ ﻛﻞ ﺣﺎدﺛﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻛﻞ ﺷﺒﻬﺔ‬ ‫اﻟﻤﻌﺮوض‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ‬

‫ﻳﺘﺮك ﺳﻮاء ﻛﺎن‬ ‫ﻣﺎ ﺧﺎﻟﻒ اﺟﻤﺎﻋﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﺟﺮ‬ ‫او‬ ‫ﻣﻦ ﺑﺮ‬ ‫ﺳﻮاء ﻛﺎن‬ ‫اﺟﻤﺎﻋﻬﻢ ﻋﻠﻲ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺨﺒﺮ ﻳﺆﺧﺬ ﺑﻪ‬

‫و‬ ‫ﻻ ﺑﻤﺮﺟﺢ ﻟﻠﺨﺒﺮ‬ ‫ﺑﻤﻌﺮض و‬ ‫ﻟﻴﺲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﻓﻲ اﻟﺸﻴﻌﺔ اﻛﺜﺮ ﻓﻼﻳﻌﺒﺆ ﺑﻪ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﺟﺮ‬ ‫او‬ ‫ﻣﻦ ﺑﺮ‬

‫ﻣﻦ رواﻳﺘﻬﻤﺎ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻳﻨﻈﺮ اﻟﻲ ﻣﺎ‬ ‫ﻳﻘﻮل‬ ‫ﻋﻠﻢ ﺣﻴﺚ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﺻﺮح‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺨﺒﺮ ذﻟﻚ ﺑﻌﺪ ﻣﺎ‬ ‫اﻟﻤﺸﻬﻮر‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻣﻌﻨﻲ‬

‫ﻟﻴﺲ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫اﻟﺸﺎذ‬ ‫ﻳﺘﺮك‬ ‫و‬ ‫ﺣﻜﻤﺎ ﺑﻪ اﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ ﻋﻨﺪ اﺻﺤﺎﺑﻚ ﻓﻴﺆﺧﺬ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺣﻜﻤﻨﺎ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﻓﻲ ذﻟﻚ‬

‫اﻻﺟﻤﺎع اﻟﺬي‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫ان اﻟﻤﺮاد ﺑﺎﻟﻤﺸﻬﻮر‬ ‫ﻋﻠﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺒﻴﻦ‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ ﻻ رﻳﺐ ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻋﻨﺪ اﺻﺤﺎﺑﻚ‬ ‫ﺑﻤﺸﻬﻮر‬

‫و‬ ‫ﺑﻤﺎ اﺟﺘﻤﻌﺖ ﻋﻠﻴﻪ ﺷﻴﻌﺘﻨﺎ‬ ‫ﻓﺨﺬوا‬ ‫اﺧﺘﻠﻔﺖ ﻋﻠﻴﻜﻢ اﺣﺎدﻳﺜﻨﺎ‬ ‫اذا‬ ‫ﻓﻲ ﺣﺪﻳﺚ ۤاﺧﺮ‬ ‫ﺻﺮح‬ ‫ﻻ رﻳﺐ ﻓﻴﻪ ﻛﻤﺎ‬

‫اي‬ ‫اﻟﻌﻤﻮم‬ ‫ﻳﻔﻴﺪ‬ ‫ﻣﻀﺎف‬ ‫ﺟﻤﻊ‬ ‫اﻻﺻﺤﺎب‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫‪،‬‬ ‫ﺧﺬ ﻣﺎ اﺷﺘﻬﺮ ﺑﻴﻦ اﺻﺤﺎﺑﻚ‬ ‫زرارة‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ ﻓﻲ ﻣﺮﻓﻮﻋﺔ‬

‫اﺧﺘﻠﻔﺖ اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻓﻬﻢ‬ ‫اذا‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻳﻀﺎ‬ ‫ﻟﻠﻤﺸﻬﻮر‬ ‫راو‬ ‫ﺣﻴﻨﺌﺬ‬ ‫اﻟﻨﺎدر‬ ‫راوي‬ ‫ﻻن‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ اﻟﺸﻴﻌﺔ‬

‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻓﻼ‬ ‫ﻋﻤﻮم‬ ‫ﻳﺸﻤﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺨﺘﻠﻒ ﻓﻲ ﻧﻔﺴﻪ ﺣﻜﻤﺎ‬ ‫اﻟﻤﻌﺎرض و ﻻﻳﻜﻮن‬ ‫ﻳﺘﺤﺎﻛﻤﻮا اﻟﻲ‬ ‫اﻟﻤﺄﻣﻮرون ان‬

‫ﻣﺎ اﺧﺘﻠﻔﺘﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻨﺎزﻋﺘﻢ ﻓﻲ ﺷﺊ‬ ‫و ان‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻤﺎ ﺷﺠﺮ ﺑﻴﻨﻬﻢ‬ ‫ﻳﺤﻜﻤﻮك‬ ‫ﺣﺘﻲ‬ ‫ﻻﻳﺆﻣﻨﻮن‬ ‫رﺑﻚ‬ ‫و‬

‫اﻟﻤﺤﺎﻛﻤﺔ‬ ‫اﻟﺮد و‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫اﻟﺘﻨﺎزع و اﻟﺨﻼف و ﻳﺤﺘﺎج‬ ‫ﻣﺤﻞ‬ ‫اﻟﻤﺸﻬﻮر‬ ‫ﺑﺎﻟﻤﻌﻨﻲ‬ ‫ﻓﺎﻟﻤﺸﻬﻮر و اﻟﻨﺎدر‬ ‫ﻓﻴﻪ ﻣﻦ ﺷﺊ‬

‫ﻓﻴﻌﻠﻢ ﺑﺴﺒﺐ‬ ‫ﻣﺸﻬﻮرة‬ ‫رواﻳﺔ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻠﻬﻢ اﻻ‬ ‫اﻟﻤﺸﻬﻮر‬ ‫ﺑﻘﻮل‬ ‫اﻣﺮ ﺑﺎﻻﺧﺬ‬ ‫ﻟﻢﻳﺮد‬ ‫و‬ ‫ﻣﻌﺮﺿﺎ‬ ‫ﻻﻳﻜﻮن‬ ‫و‬

‫ﻗﺎل‬ ‫اﻧﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫روي‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﻫﺬه اﻟﻤﻌﺎرض‬ ‫ﻳﻜﺸﻒ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻮاﺗﺮ ﺻﺤﺔ ﺻﺪورﻫﺎ ﻻ ﻏﻴﺮ‬

‫ذﻟﻚ ﺳﻤﺎﻋﻚ‬ ‫ﺗﻔﺴﻴﺮه و ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻳﻔﻬﻢ‬ ‫اﺻﻮل و ﻓﺮوع‬ ‫ﺗﻜﺘﺐ ﻟﻲ ﻛﻼﻣﺎ ﻣﻮﺟﺰا ﻟﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻲ اﻟﺮﺷﻴﺪ اﺣﺒﺒﺖ‬ ‫ﻗﺎل‬

‫و‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫اﻣﺮ ﻻ‬ ‫اﻣﻮر اﻻدﻳﺎن اﻣﺮان‬ ‫ﻓﻜﺘﺒﺖ ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻛﻞ ﺷﺒﻬﺔ‬ ‫اﻟﻤﻌﺮوض‬ ‫اﻟﻤﺠﺘﻤﻊ ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫و اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫ﻳﻀﻄﺮون‬ ‫اﻟﺘﻲ‬ ‫اﻟﻀﺮورة‬ ‫اﻻﻣﺔ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﺟﻤﺎع‬ ‫ﻫﻮ‬

‫اﻫﻠﻪ اﻟﺤﺠﺔ ﻋﻠﻴﻪ ﻓﻤﺎ ﺛﺒﺖ‬ ‫اﺳﺘﻴﻀﺎح‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻧﻜﺎر‬ ‫و‬ ‫اﻣﺮ ﻳﺤﺘﻤﻞ اﻟﺸﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺴﺘﻨﺒﻂ ﻋﻨﻬﺎ ﻛﻞ ﺣﺎدﺛﺔ‬

‫او ﻗﻴﺎس‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﺳﻨﺔ ﻋﻦ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫او‬ ‫ﻣﺴﺘﺠﻤﻊ ﻋﻠﻲ ﺗﺄوﻳﻠﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻟﻤﻨﺘﺤﻠﻴﻪ ﻣﻦ‬

‫اﻟﺪﻳﺎﻧﺔ‬ ‫و اﻻﻗﺮار و‬ ‫وﺟﺐ ﻋﻠﻴﻪ ﻗﺒﻮﻟﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻣﻦ اﺳﺘﻮﺿﺢ ﺗﻠﻚ اﻟﺤﺠﺔ ردﻫﺎ‬ ‫ﺿﺎق‬ ‫ﻋﺪﻟﻪ‬ ‫ﺗﻌﺮف اﻟﻌﻘﻮل‬

‫ۤاﻟﻪ ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﺳﻨﺔ ﻋﻦ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫او‬ ‫ﻣﺴﺘﺠﻤﻊ ﻋﻠﻲ ﺗﺄوﻳﻠﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻣﺎ ﻟﻢﻳﺜﺒﺖ ﻟﻤﻨﺘﺤﻠﻴﻪ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻬﺎ‬

‫ﻟﻪ ﻛﺬﻟﻚ‬ ‫اﻻﻧﻜﺎر‬ ‫و‬ ‫ﻋﺎﻣﻬﺎ اﻟﺸﻚ ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻣﺔ‬ ‫ﺧﺎص‬ ‫ﻋﺪﻟﻪ وﺳﻊ‬ ‫اﻟﻌﻘﻮل‬ ‫ﺗﻌﺮف‬ ‫ﻗﻴﺎس‬ ‫او‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬

‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻓﻬﺬا اﻟﻤﻌﺮوض اﻟﺬي ﻳﻌﺮض‬ ‫ﻓﻤﺎ ﻓﻮﻗﻪ‬ ‫ارش اﻟﺨﺪش‬ ‫ﻣﻦ اﻣﺮ اﻟﺘﻮﺣﻴﺪ ﻓﻤﺎ دوﻧﻪ اﻟﻲ‬ ‫ﻫﺬان اﻻﻣﺮان‬

‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﺣﺴﺒﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﺑﺎﻟﻠﻪ‬ ‫ﻗﻮة‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻔﻴﺘﻪ‬ ‫ﺿﻮؤه‬ ‫ﻣﺎ ﻏﻤﺾ ﻋﻨﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻣﺮ اﻟﺪﻳﻦ ﻓﻤﺎ ﺛﺒﺖ ﻟﻚ ﺑﺮﻫﺎﻧﻪ اﺻﻄﻔﻴﺘﻪ‬

‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ذﻛﺮﻧﺎه ان ﺷﺎء‬ ‫ﻓﻴﻤﺎ‬ ‫اﻵﺛﺎر‬ ‫اﻋﻠﻢ اﻧﺎ اﺗﺒﻌﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺠﺎﻣﻊ اﻟﺒﻠﻴﻎ‬ ‫ﻫﺬا اﻟﻜﻼم‬ ‫اﻧﻈﺮ اﻟﻲ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻧﻌﻢ اﻟﻮﻛﻴﻞ اﻧﺘﻬﻲ‬

‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻟﻤﻌﺼﻮم‬ ‫اﻟﻌﻘﻞ‬ ‫ﻟﻮﺟﻮد‬ ‫ﻻ ﺷﻚ ﻓﻲ ﺣﺠﻴﺘﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺷﺊ‬ ‫اﻟﻌﻘﻼء‬ ‫اﺗﻔﺎق‬ ‫اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻘﻴﺎس‬

‫و‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫ﺧﻤﺴﺔ‬ ‫ان اﻟﻤﻌﺎرض‬ ‫اﻟﻨﻘﻞ ﻓﺘﺒﻴﻦ‬ ‫ﻟﻠﻜﺘﺎب و‬ ‫ﻣﺴﺘﻔﻴﻀﺔ ﻣﻮاﻓﻘﺔ‬ ‫ﻓﻠﺮواﻳﺎت‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺔ اﻟﻌﺎﻣﺔ‬

‫ﺷﺊ‬ ‫ان ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻻﻳﺨﺎﻟﻒ ﺑﻌﺾ ذﻟﻚ ﺑﻌﻀﺎ ﻓﻲ اﻟﻮاﻗﻊ اﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫و اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺔ اﻟﻌﺎﻣﺔ‬ ‫اﻻﺟﻤﺎع و‬

‫ﺳﻮاء‬ ‫ﻛﻠﻪ ﻳﺆﺧﺬ ﺑﻪ‬ ‫او‬ ‫ﻟﺬا اﺣﺘﻴﺞ اﻟﻲ اﻟﺠﻤﻴﻊ ﻓﻤﺎ واﻓﻖ ﺑﻌﺾ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ واﺣﺪ واﺿﺤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ واﺣﺪ ﺧﻔﻴﺎ‬

‫ﻫﺬه اﻟﻤﻌﺎرض‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺎ ﻟﻢﻳﻮﺟﺪ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﺟﺮ‬ ‫او‬ ‫ﻣﻦ ﺑﺮ‬ ‫ﻳﺘﺮك ﺳﻮاء ﻛﺎن‬ ‫ﻣﺎ ﺧﺎﻟﻔﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﺟﺮ‬ ‫او‬ ‫ﻣﻦ ﺑﺮ‬ ‫ﻛﺎن‬

‫ﺑﺎﻟﻤﻌﺎرض‬ ‫ﻋﻤﻦ ﺛﺒﺖ‬ ‫ﺻﺪوره‬ ‫ﻓﻤﺎ ﺻﺢ‬ ‫ﺑﻬﺬه اﻟﻤﻌﺎرض‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺤﺠﺔ اﻟﺘﻲ ﻫﻲ ﺛﺎﺑﺘﺔ‬ ‫ﺻﺪوره‬ ‫ﻧﺼﺎ ﻓﻴﺘﺘﺒﻊ ﺻﺤﺔ‬

‫ﻋﻦ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺻﺤﺖ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻛﻴﻔﻴﺔ ﺗﺼﺤﻴﺢ‬ ‫ﺳﺘﻌﺮف‬ ‫و‬ ‫ﻗﺪ ﻋﺮﻓﺖ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﻓﻼ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺪﻳﺎﻧﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻔﻴﻪ اﻟﺤﺠﺔ‬

‫او‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻣﻨﺴﻮﺧﺎ ﺑﻴﻨﺎ ﻧﺴﺨﻪ‬ ‫‪ ،‬ان‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ ﻓﻬﻮ‬ ‫ﻣﻌﺎرض ﺻﺎدر‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻟﻪ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﺠﺒﺎر ﺳﻼم‬ ‫ﺣﺠﺞ‬
‫ﻻﻳﺠﺐ اﻟﻔﺤﺺ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﻟﺤﻨﻪ اﻟﺘﻘﻴﺔ‬ ‫ﻳﻌﺮف‬ ‫او‬ ‫ﻣﺘﺸﺎﺑﻬﺎ ﻳﺸﺒﻪ اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫او‬ ‫ﻣﺠﻤﻼ ﻏﻴﺮ واﺿﺢ اﻟﺪﻻﻟﺔ‬

‫ﺗﻘﻴﺔ ﻳﻘﻴﻨﺎ‬ ‫ﻓﺼﺪوره‬ ‫اﻟﺨﻤﺴﺔ‬ ‫ﻟﻠﻤﻌﺎرض‬ ‫اﺣﺪﻫﻤﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎ‬ ‫ﻗﻬﺮا و ﻛﺎن‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻳﺄﺗﻲ ﻓﻤﺎ وﺻﻞ ﻣﻌﺎرﺿﻪ‬ ‫اﻟﻤﻌﺎرض‬

‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﻤﻌﺎﻟﺠﺔ‬ ‫وﺟﻮه‬ ‫ﻓﺤﻴﻨﺌﺬ ﺑﻴﻨﻮا ﻟﻨﺎ‬ ‫اﻟﻤﻌﺎرض‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﺔ ﻻﺣﺪﻫﻤﺎ ﻣﻊ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻻﺧﺬ ﺑﻪ‬ ‫ﻓﻴﺘﺮك و ﻻﻳﺠﻮز‬

‫و‬ ‫اﻟﻤﺠﻤﻞ اﻟﻲ اﻟﻤﻔﺴﺮ ﻻ ﻣﺤﺎﻟﺔ ﻓﺎﻧﻬﻢ اﻋﻠﻢ ﺑﻤﺮادﻫﻢ ﻣﻦ ﻏﻴﺮﻫﻢ‬ ‫ﻓﻴﺮد‬ ‫اﻵﺧﺮ ﻣﺠﻤﻼ‬ ‫ﻣﻔﺴﺮا و‬ ‫اﺣﺪﻫﻤﺎ‬ ‫ﻛﺎن‬

‫و‬ ‫اﺣﺪﻫﻤﺎ ﻣﺘﺸﺎﺑﻬﺎ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﺣﺠﺔ اﻟﻠﻪ ﻫﻲ اﻟﻮاﺿﺤﺔ اﻟﺒﺎﻟﻐﺔ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻧﻤﺎ وﻗﻊ اﻟﺘﻜﻠﻴﻒ ﺑﺎﻟﻤﻔﺴﺮ ﻻ اﻟﻤﺠﻤﻞ‬

‫اﺑﺘﻐﺎء‬ ‫ﻣﺎ ﺗﺸﺎﺑﻪ ﻣﻨﻪ‬ ‫ﻓﻴﺘﺒﻌﻮن‬ ‫اﻟﺬﻳﻦ ﻓﻲ ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ زﻳﻎ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﻤﺘﺸﺎﺑﻪ اﻟﻲ اﻟﻤﺤﻜﻢ ﻻ ﻣﺤﺎﻟﺔ‬ ‫ﻳﺮد‬ ‫اﻵﺧﺮ ﻣﺤﻜﻤﺎ‬

‫و‬ ‫ﻻﻳﻘﻊ اﻟﺘﻜﻠﻴﻒ ﺑﺎﻟﻤﺘﺸﺎﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﺎﻟﻐﺔ‬ ‫ﻟﻪ اﻟﺤﺠﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺠﺔ اﻟﻠﻪ ﻫﻲ اﻟﺤﺠﺔ اﻟﻮاﺿﺤﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺄوﻳﻠﻪ‬ ‫و اﺑﺘﻐﺎء‬ ‫اﻟﻔﺘﻨﺔ‬

‫اﺣﺪﻫﻤﺎ ﻧﺎﺳﺨﺎ ﺑﺘﺼﺮﻳﺢ ﻏﻴﺮ‬ ‫ﻛﻮن‬ ‫ﺗﺒﻴﻦ ﺑﺎﻟﺪﻟﻴﻞ اﻟﻮاﺿﺢ‬ ‫و‬ ‫اﻵﺧﺮ ﻣﻨﺴﻮﺧﺎ‬ ‫و‬ ‫اﺣﺪﻫﻤﺎ ﻧﺎﺳﺨﺎ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ان‬

‫ﻓﻲ اﺣﺪﻫﻤﺎ ﻟﺤﻦ ﺗﻘﻴﺔ‬ ‫و ان ﻛﺎن‬ ‫ﻳﺆﺧﺬ ﺑﺎﻟﻨﺎﺳﺦ‬ ‫ﻓﻴﺘﺮك اﻟﻤﻨﺴﻮخ و‬ ‫ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ‬ ‫ﻣﻌﺎرض ﺑﺎﻗﻮي او اﺟﻤﺎع او‬

‫اﻻرﺑﻌﺔ اﻳﻀﺎ ﻣﻤﺎ ﻳﺠﺐ اﻻﺧﺬ‬ ‫ﻓﻬﺬه اﻟﻮﺟﻮه‬ ‫اﻟﺮﺷﺪ ﻓﻲ ﺧﻼﻓﻬﻢ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻳﺆﺧﺬ ﺑﻤﺎ ﻟﻴﺲ ﻓﻴﻪ ﻟﺤﻦ ﺗﻘﻴﺔ‬ ‫ﻳﺘﺮك و‬

‫ﻛﺎﻧﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﺗﻘﻴﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻣﺠﻤﻼ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻣﺘﺸﺎﺑﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ اﺣﺪﻫﻤﺎ ﻣﻨﺴﻮﺧﺎ‬ ‫و اذا‬ ‫ﺗﺮﻛﻬﺎ اﻟﺒﺘﺔ‬ ‫اﺣﺪا‬ ‫ﻻﻳﺴﻊ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻬﺎ‬

‫ﻣﻨﻬﺎ اﻻﺧﺬ ﺑﺮواﻳﺔ‬ ‫ذﻛﺮوا‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻣﺎ‬ ‫ﻣﺮﺟﺤﺎت‬ ‫ﻫﻴﻬﻨﺎ‬ ‫روي‬ ‫ﻓﻘﺪ‬ ‫اﻻﺣﻜﺎم‬ ‫و‬ ‫اﻟﻮﺿﻮح‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺪﻻﻟﺔ‬ ‫ﺳﻮاء‬

‫و‬ ‫اﻻ ﻓﻲ ﻣﻘﺒﻮﻟﺔ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺣﻨﻈﻠﺔ‬ ‫ﻟﻢﺗﺮد‬ ‫اﻟﻮﺟﻮه‬ ‫ﻓﻬﺬه‬ ‫اﻻورع‬ ‫و‬ ‫اﻻوﺛﻖ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺻﺪق‬ ‫و‬ ‫اﻻﻓﻘﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻋﺪل‬

‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻼﻳﻤﻜﻦ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻬﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻻﻣﺎم‬ ‫ﻓﻠﻢﻳﺼﺢ ﺻﺪورﻫﺎ ﻋﻦ‬ ‫زرارة‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺮﻓﻮﻋﺔ‬ ‫زرارة‬ ‫ﻣﺮﻓﻮﻋﺔ‬

‫اﻟﺤﻜﻢ ﻣﺎ ﺣﻜﻢ ﺑﻪ‬ ‫‪:‬‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﻟﻔﻈﻬﺎ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﺤﻜﻤﻴﻦ ﻻﻧﻬﺎ ﻧﺺ ﻓﻲ ذﻟﻚ‬ ‫ﺗﺸﺎح‬ ‫ﻣﻘﺒﻮﻟﺔ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺣﻨﻈﻠﺔ ﻓﻔﻲ‬

‫ﻫﺬا ﻧﺺ ﻓﻲ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﻻﻳﻠﺘﻔﺖ اﻟﻲ ﻣﺎ ﺣﻜﻢ ﺑﻪ اﻵﺧﺮ‬ ‫و‬ ‫اورﻋﻬﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﺻﺪﻗﻬﻤﺎ ﻓﻲ اﻟﺤﺪﻳﺚ‬ ‫و‬ ‫اﻓﻘﻬﻬﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻋﺪﻟﻬﻤﺎ‬

‫راوي‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫اﻟﻜﻠﻴﻨﻲ‬ ‫ﻟﻢﻳﺠﺮه‬ ‫ﻟﺬﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ دﻟﻴﻞ‬ ‫ﻳﺤﺘﺎج‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺮواﻳﺘﻴﻦ‬ ‫اﺟﺮاؤه‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻜﻤﻴﻦ‬ ‫ﺗﺸﺎح‬

‫اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻬﺎ ﻓﻲ ﺑﻌﺾ‬ ‫ﻻن‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺮواﻳﺘﻴﻦ ﻣﻊ اﻣﺘﻨﺎﻋﻪ‬ ‫اﻻﺻﺤﺎب‬ ‫اﻟﺤﺪﻳﺚ ﻓﻲ اﻟﺮواﻳﺘﻴﻦ ﺑﻞ ﻟﻢﻳﻌﻤﻞ ﺑﻪ اﺣﺪ ﻣﻦ‬

‫ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ﺧﺒﺮ‬ ‫اﺗﻔﺎق‬ ‫ﻻﻳﻤﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻛﻠﻬﻢ ﻏﻴﺮ ﻣﻤﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻌﺾ ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﻣﺮﺟﺢ‬ ‫دون‬ ‫اﻟﺮواة‬

‫ﻋﺪم اﻧﻀﺒﺎط‬ ‫اﻟﺒﺘﺔ ﻣﻊ‬ ‫ﺑﻬﺬه اﻟﺘﺮﺟﻴﺤﺎت‬ ‫ﻣﻦ ﺳﻤﻊ اﻟﺨﺒﺮ اﻟﻲ ﻣﻦ ﺣﺪﺛﻨﺎ ﺑﻪ ﻣﺮﺟﺤﺎ‬ ‫ﻟﺪن‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﺳﻨﺪه‬ ‫ﺳﻠﺴﻠﺔ‬

‫و‬ ‫ﻻاﻇﻦ اﺣﺪا ﻳﺪﻋﻲ ﻣﻌﺮﻓﺔ ذﻟﻚ‬ ‫اﺑﺪا و‬ ‫وﺛﺎﻗﺘﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻘﻬﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ورﻋﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺻﺪﻗﻬﻢ‬ ‫اﻟﺮواة و‬ ‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻋﺪاﻟﺔ‬

‫اﻟﺼﺪور و‬ ‫ﻫﻲ ﻏﻴﺮ ﺻﺤﻴﺤﺔ‬ ‫زرارة و‬ ‫اﻟﺘﺮﺟﻴﺢ اﻻ ﻓﻲ رواﻳﺔ‬ ‫ﻣﻘﺎم‬ ‫ذﻟﻚ ﻓﻲ‬ ‫ﺑﺎﻻﺣﻮط و ﻟﻢﻳﺮد‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ اﻻﺧﺬ‬

‫ﻳﺴﻌﻲ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﺮﻓﻨﺎ اﻟﺴﻨﺔ ﻳﺠﺐ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ ﺗﻮﺧﻲ‬ ‫اﻟﻤﺮاد‬ ‫و‬ ‫ﻓﻤﻄﻠﻘﺎت‬ ‫اﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ورد‬ ‫اﻣﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺎ‬

‫اﻻﺧﺬ‬ ‫اﻟﻤﺮﺟﺤﺎت‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻣﻦ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫اﺣﻤﺰﻫﺎ‬ ‫اﻻﻋﻤﺎل‬ ‫اﻧﻤﺎ ذﻟﻚ ﻛﻘﻮﻟﻬﻢ اﻓﻀﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻣﺼﺎدﻓﺘﻪ‬ ‫ﺟﻬﺪه‬ ‫اﻻﻧﺴﺎن‬

‫اﺗﺒﺎع‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫و‬ ‫ﻳﺆﺧﺬ ﺑﺮﺧﺼﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻳﺆﺧﺬ ﺑﻌﺰاﺋﻤﻪ ﻳﺤﺐ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻛﻤﺎ ﻳﺤﺐ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻻﺣﻤﺰ‬

‫ﻟﻪ‬ ‫ﺑﺎﻻﺣﺪث و ﻟﻌﻤﺮي ان‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ اﻻﺧﺬ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻣﺮ‬ ‫ﻣﻌﺎرض ﺑﻐﻴﺮه اﻻﻗﻮي‬ ‫اﻻﺧﺬ ﺑﻘﻮﻟﻪ ﻫﺬا ﻣﻊ اﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ‬

‫اﻟﺤﺎﻻت‬ ‫اﻟﻤﺼﺎﻟﺢ ﺗﺘﻐﻴﺮ ﺑﺤﺴﺐ‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد و‬ ‫ﺗﺎﺑﻌﺔ ﻟﻤﺼﺎﻟﺢ‬ ‫ﻓﺎن اﻻﺣﻜﺎم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ اﻟﻌﻘﻞ اﻟﺼﺮﻳﺢ‬ ‫ﻳﺪل‬ ‫وﺟﻬﺎ وﺟﻴﻬﺎ‬

‫ﺻﻼﺣﻬﻢ ﻓﻲ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﺤﻜﻢ‬ ‫ﻓﺎن ﻛﺎن‬ ‫ﻳﺤﻤﻞ رﻋﻴﺘﻪ ﻋﻠﻲ ﻣﺎ ﻓﻴﻪ ﺻﻼﺣﻬﻢ‬ ‫اﻣﺎم‬ ‫ﻛﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻻزﻣﻨﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻣﻜﻨﺔ‬ ‫و‬

‫ﻟﻔﻈﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﺑﺎﻧﻔﺴﻬﻢ‬ ‫ﻳﻐﻴﺮوا‬ ‫ﺣﺘﻲ‬ ‫ﺑﻘﻮم‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻻﻳﻐﻴﺮ ﻣﺎ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫ﻳﻐﻴﺮه و‬ ‫اﻻ‬ ‫ﻳﻘﺮره و‬ ‫اﻟﺴﺎﺑﻖ‬

‫ﻣﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺬﻟﻚ اﻻ ﻣﺎ‬ ‫اﻻﺻﺤﺎب‬ ‫ﺑﻴﻦ‬ ‫ﻟﻢار‬ ‫ﻟﻪ وﺟﻪ وﺟﻴﻪ اﻻ اﻧﻲ‬ ‫ﺑﺎﻻﺣﺪث‬ ‫ﻓﺎﻻﺧﺬ‬ ‫ادوات اﻟﻌﻤﻮم‬ ‫ﻣﺎ ﻣﻦ‬

‫اﻻﺋﻤﺔ اﻟﺴﺎﺑﻘﺔ‬ ‫رواﻳﺎت‬ ‫ﻣﻦ ﻛﺘﺒﻬﻢ‬ ‫ﻟﻢﻳﺴﺘﺜﻨﻮا‬ ‫اﻻﺻﺤﺎب‬ ‫اري‬ ‫و‬ ‫واﺣﺪة‬ ‫ﻓﻲ ﻣﺴﺌﻠﺔ‬ ‫اﻟﺼﺪوق‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫ﻳﺮوي‬

‫ﺣﺪﻳﺜﺎ ﺣﺘﻲ ﻓﻲ زﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫دﻳﺪﻧﻬﻢ ﻗﺪﻳﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺠﻤﻴﻌﻬﺎ دأﺑﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺋﻤﺔ اﻟﻼﺣﻘﺔ‬ ‫اﻟﻤﺨﺎﻟﻔﺎت ﻟﺮواﻳﺎت‬

‫ﻋﻦ‬ ‫رووا‬ ‫ﻣﺸﺎﻳﺨﻨﺎ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﺪاك‬ ‫ﺟﻌﻠﺖ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﺣﺘﻲ اﻧﻪ ﻗﻴﻞ ﻻﺑﻲﺟﻌﻔﺮ اﻟﺜﺎﻧﻲ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫ﻣﺎﺗﻮا‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ ﻓﻠﻤﺎ‬ ‫ﻓﻠﻢﺗﺮو‬ ‫ﻛﺘﺒﻬﻢ‬ ‫ﻓﻜﺘﻤﻮا‬ ‫ﺷﺪﻳﺪة‬ ‫ﻛﺎﻧﺖ اﻟﺘﻘﻴﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﺑﻲﺟﻌﻔﺮ‬

‫ﻗﻴﻞ ﻻﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻌﺎرض‬ ‫ﻣﻊ ﻣﺎ ﻓﻴﻬﺎ ﻣﻦ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﺑﻬﺎ ﻓﺎﻧﻬﺎ ﺣﻖ اﻧﺘﻬﻲ‬ ‫ﺣﺪﺛﻮا‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﺗﻠﻚ اﻟﻜﺘﺐ اﻟﻴﻨﺎ‬ ‫ﺻﺎرت‬
‫اﻻ اﻧﻚ‬ ‫ﻗﺎل ﺳﻮاء‬ ‫اﺳﻤﻌﻪ ﻣﻦ اﺑﻴﻚ اروﻳﻪ ﻋﻨﻚ‬ ‫او‬ ‫اﻟﺤﺪﻳﺚ اﺳﻤﻌﻪ ﻣﻨﻚ اروﻳﻪ ﻋﻦ اﺑﻴﻚ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫رواﻳﺔ اﻟﻼﺣﻖ ﻋﻦ اﻟﺴﺎﺑﻖ‬ ‫ﻟﻜﺎن‬ ‫ﺣﻜﻤﺎ ﻋﺎﻣﺎ‬ ‫ﺑﺎﻻﺣﺪث‬ ‫اﻻﺧﺬ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻓﻠﻮ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﺗﺮوﻳﻪ ﻋﻦ اﺑﻲ اﺣﺐ اﻟﻲ اﻧﺘﻬﻲ‬

‫ﻟﻴﺲ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲ‬ ‫ﺗﺮووه‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻴﻤﺎ ﺳﻤﻌﺘﻢ ﻣﻨﻲ‬ ‫ﺟﻨﺎح‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻋﻠﻴﻜﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺑﺎﻻﺣﻜﺎم و ﻛﺬا ﻗﺎل‬ ‫اﺧﻼﻻ‬

‫ﻗﻴﻞ ﻟﻪ ﻧﺴﻤﻊ اﻟﺤﺪﻳﺚ‬ ‫ﻫﺬا ﺟﻨﺎح و‬ ‫ﻋﻨﻲ ﻟﻴﺲ ﻋﻠﻴﻜﻢ ﻓﻲ‬ ‫ان ﺗﺮووه‬ ‫ﻣﻦ اﺑﻲ‬ ‫ﻓﻴﻤﺎ ﺳﻤﻌﺘﻢ‬ ‫ﺟﻨﺎح‬ ‫ﻋﻠﻴﻜﻢ‬

‫ﻋﻦ‬ ‫ﻓﺎروه‬ ‫ﻣﺎ ﺳﻤﻌﺘﻪ ﻣﻨﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲ‬ ‫ﻓﺎروه‬ ‫ﻣﺎ ﺳﻤﻌﺘﻪ ﻣﻨﻲ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﻣﻦ اﺑﻴﻚ‬ ‫او‬ ‫ﻣﻨﻚ ﺳﻤﺎﻋﻪ‬ ‫ﻓﻼادري‬ ‫ﻣﻨﻚ‬

‫اﺧﻼل‬ ‫ﻓﻲ ذﻟﻚ‬ ‫ﻟﻜﺎن‬ ‫واﺟﺒﺎ ﻓﻲ اﻟﺸﻴﻌﺔ‬ ‫ﺑﺎﻻﺣﺪث‬ ‫اﻻﺧﺬ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻓﻠﻮ‬ ‫‪،‬‬ ‫ۤاﻟﻪ اﻧﺘﻬﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬

‫ﺷﺎﻓﻪ‬ ‫اذا‬ ‫ﻻ رﻳﺐ ﻓﻴﻪ ﻧﻌﻢ‬ ‫ﻛﺎﻻﺟﻤﺎع اﻟﺬي‬ ‫ﻟﻐﻴﺮ اﻟﻤﺸﺎﻓﻬﻴﻦ‬ ‫ﺑﺎﻻﺣﺪث‬ ‫اﻻﺧﺬ‬ ‫ﻓﻌﺪم وﺟﻮب‬ ‫ﺷﺪﻳﺪ ﻓﻲ اﻻﻣﺮ‬

‫ﻳﺸﻬﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫او‬ ‫ﻳﺮوﻳﻪ ﺳﺎﺑﻘﺎ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﺗﺮك‬ ‫و‬ ‫ﺑﺸﺊ ﻳﺠﺐ اﻻﺧﺬ ﺑﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻓﺎﻣﺮه‬ ‫رﺟﻞ‬ ‫اﻻﻣﺎم‬

‫ﻟﺮﺟﻞ ارأﻳﺘﻚ ﻟﻮ ﺣﺪﺛﺘﻚ ﺑﺤﺪﻳﺚ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻓﻤﻨﻬﺎ ﻣﺎ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺑﺎﻟﺘﺨﺼﻴﺺ اﻳﻀﺎ ﻟﺤﻦ‬

‫‪ ،‬و‬ ‫ﻳﺮﺣﻤﻚ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻛﻨﺖ ۤاﺧﺬ ﺑﺎﻻﺧﻴﺮ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺛﻢ ﺟﺌﺘﻨﻲ ﻣﻦ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﺤﺪﺛﺘﻚ ﺑﺨﻼﻓﻪ ﺑﺎﻳﻬﻤﺎ ﻛﻨﺖ ﺗﺄﺧﺬ‬ ‫اﻟﻌﺎم‬

‫ﻓﻘﺎل ﺧﺬوا‬ ‫ﺣﺪﻳﺚ ﻋﻦ ۤاﺧﺮﻛﻢ ﺑﺎﻳﻬﻤﺎ ﻧﺄﺧﺬ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺪﻳﺚ ﻋﻦ اوﻟﻜﻢ‬ ‫اذا ﺟﺎء‬ ‫ﻗﻴﻞ ﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻫﻮ ﺻﺮﻳﺢ ﻓﻲ اﻟﻤﺸﺎﻓﻪ‬

‫اﻧﺎ واﻟﻠﻪ ﻻﻧﺪﺧﻠﻜﻢ اﻻ ﻓﻲ ﻣﺎ ﻳﺴﻌﻜﻢ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺑﻘﻮﻟﻪ ﺛﻢ‬ ‫ﻓﺨﺬوا‬ ‫ﺑﻠﻐﻜﻢ ﻋﻦ اﻟﺤﻲ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﺑﻪ ﺣﺘﻲ ﻳﺒﻠﻐﻜﻢ ﻋﻦ اﻟﺤﻲ‬

‫ﻣﻌﺎرﺿﺘﻪ ﺑﺎﻟﺤﺪﻳﺚ اﻟﺴﺎﺑﻖ‬ ‫و ﻻﻳﺠﻮز‬ ‫ﺣﻜﻢ ﻋﻠﻲ رﻋﻴﺘﻪ ﺑﺤﻜﻢ ﻳﺠﺐ اﺗﺒﺎﻋﻪ‬ ‫اذا‬ ‫اﻟﺤﻲ‬ ‫ان‬ ‫ﻫﻮ ﻇﺎﻫﺮ ﻓﻲ‬ ‫‪ ،‬و‬

‫اﻓﺘﻴﺘﻚ ﺑﻔﺘﻴﺎ ﺛﻢ ﺟﺌﺘﻨﻲ ﺑﻌﺪ ذﻟﻚ ﻓﺴﺄﻟﺘﻨﻲ ﻋﻨﻪ ﻓﺎﺧﺒﺮﺗﻚ‬ ‫او‬ ‫ارأﻳﺖ ﻟﻮ ﺣﺪﺛﺘﻚ ﺑﺤﺪﻳﺚ‬ ‫ﺑﺎﻋﻤﺮو‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫و ﻗﺎل‬

‫ﻗﺪ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫اﻵﺧﺮ‬ ‫و ادع‬ ‫ﺑﺎﺣﺪﺛﻬﻤﺎ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ذﻟﻚ ﺑﺎﻳﻬﻤﺎ ﻛﻨﺖ ﺗﺄﺧﺬ‬ ‫ﺑﺨﻼف‬ ‫اﻓﺘﻴﺘﻚ‬ ‫او‬ ‫ﻣﺎ ﻛﻨﺖ اﺧﺒﺮﺗﻚ‬ ‫ﺑﺨﻼف‬

‫و‬ ‫ﻟﻜﻢ اﺑﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﺰ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻌﺒﺪ ﺳﺮا اﻣﺎ واﻟﻠﻪ ﻟﺌﻦ ﻓﻌﻠﺘﻢ ذﻟﻚ اﻧﻪ ﺧﻴﺮ ﻟﻲ‬ ‫ان‬ ‫اﺑﻲ اﻟﻠﻪ اﻻ‬ ‫ﺑﺎﻋﻤﺮو‬ ‫اﺻﺒﺖ ﻳﺎ‬

‫ﺑﻤﺎ‬ ‫ﻣﻌﺎرض‬ ‫اﻟﺘﻘﻴﺔ ﻣﻊ ﻣﺎ ﻫﻮ‬ ‫ﺣﺪوث‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺸﺎﻓﻬﺔ‬ ‫ﻳﻠﻮح‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫ﺟﻞ ﻟﻨﺎ ﻓﻲ دﻳﻨﻪ اﻻ اﻟﺘﻘﻴﺔ‬

‫و‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫ﻻﻳﺠﻮز‬ ‫اﻟﺘﻲ‬ ‫اﻟﻤﺘﺸﺎﺑﻬﺎت‬ ‫ﺑﻪ ﻓﻬﻮ ﻣﻦ‬ ‫اﻻﺻﺤﺎب‬ ‫ﻋﻤﻞ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫ذﻛﺮﻧﺎ ﻓﻼﻳﻤﻜﻦ اﻟﺒﺖ ﺑﺎﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ ﻣﻊ‬

‫اﻣﺎ اﻟﻌﻤﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻔﺘﻮي‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺒﺖ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻇﺎﻫﺮة‬ ‫اﻻرﺟﺎء‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ اﻻﺋﻤﺔ‬ ‫اﻟﺮد‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻮﻗﻒ‬ ‫و‬ ‫اﻻرﺟﺎء‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ‬

‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻓﺎن اﻻﻣﺎم‬ ‫ﻻﺣﺪﻫﻤﺎ‬ ‫رﺟﺤﺎن‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﺣﺪﻫﻤﺎ‬ ‫اﻻﻧﺴﺎن‬ ‫اﺿﻄﺮ‬ ‫اذا‬ ‫اﻟﺴﻌﺔ‬ ‫ﻓﺎﻟﺤﻜﻢ ﻓﻴﻪ‬

‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ ﺳﺌﻞ اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫ﻳﺸﻬﺪ ﺑﺬﻟﻚ‬ ‫اﻟﻌﺪل و‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻌﻴﻴﻦ اﺣﺪﻫﻤﺎ ﻋﻠﻴﻚ ﻟﻌﻴﻦ‬ ‫اراد‬ ‫ﻟﻮ‬

‫ﻳﻨﻬﺎه‬ ‫اﻵﺧﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﺧﺬه‬ ‫ﻣﻦ اﻫﻞ دﻳﻨﻪ ﻓﻲ اﻣﺮ ﻛﻼﻫﻤﺎ ﻳﺮوﻳﻪ اﺣﺪﻫﻤﺎ ﻳﺄﻣﺮ‬ ‫رﺟﻼن‬ ‫ﻋﻦ رﺟﻞ اﺧﺘﻠﻒ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﺑﺎﻳﻬﻤﺎ‬ ‫اﺧﺮي‬ ‫ﻓﻲ رواﻳﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻠﻘﺎه‬ ‫ﻓﻬﻮ ﻓﻲ ﺳﻌﺔ ﺣﺘﻲ‬ ‫ﻳﺨﺒﺮه‬ ‫ﻳﺮﺟﺌﻪ ﺣﺘﻲ ﻳﻠﻘﻲ ﻣﻦ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻛﻴﻒ ﻳﺼﻨﻊ‬

‫ﻛﻠﻬﻢ ﺛﻘﺔ ﻓﻤﻮﺳﻊ ﻋﻠﻴﻚ ﺣﺘﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺳﻤﻌﺖ ﻣﻦ اﺻﺤﺎﺑﻚ اﻟﺤﺪﻳﺚ‬ ‫و ﻗﺎل اذا‬ ‫اﻟﺘﺴﻠﻴﻢ وﺳﻌﻚ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﺧﺬت‬

‫ﻓﻲ رواﻳﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻵﺧﺮ‬ ‫و ﺗﺪع‬ ‫ﺗﺄﺧﺬ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺘﺨﻴﺮ اﺣﺪﻫﻤﺎ‬ ‫زرارة اذ ًا‬ ‫ﻓﻲ ۤاﺧﺮ رواﻳﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻪ‬ ‫ﻓﺘﺮده‬ ‫اﻟﻘﺎﺋﻢ‬ ‫ﺗﺮي‬

‫ﻟﻢﻳﻈﻬﺮ ﻟﻚ ﻣﻌﻴﻦ ﻳﺠﺐ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫ﺗﻌﺎرﺿﺖ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﻻ ﺗﻨﺎﻓﻲ ﺑﻴﻨﻬﻤﺎ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﻓﺎرﺟﻪ ﺣﺘﻲ ﺗﻠﻘﻲ اﻣﺎﻣﻚ ﻓﺘﺴﺄﻟﻪ‬ ‫اذن‬

‫ذﻟﻚ ﻓﺎرﺟﻪ ﺣﺘﻲ ﺗﻠﻘﻲ اﻣﺎﻣﻚ‬ ‫اذا ﻛﺎن‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻓﻲ ۤاﺧﺮ اﻟﺤﻨﻈﻠﻴﺔ‬ ‫اﻟﻤﺘﺸﺎﺑﻬﺎت‬ ‫اﻻﻣﺮ ﻣﻦ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻋﻠﻴﻚ اﻟﺘﻮﻗﻒ‬

‫ﻫﺬا‬ ‫اﻟﺘﻮﻗﻒ ﻓﻲ ﻣﺜﻞ‬ ‫وﺟﻮب‬ ‫ﻻ ﺷﻚ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻟﻬﻠﻜﺎت‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻻﻗﺘﺤﺎم‬ ‫ﺧﻴﺮ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺸﺒﻬﺎت‬ ‫ﻋﻨﺪ‬ ‫اﻟﻮﻗﻮف‬ ‫ﻓﺎن‬

‫ﺑﺎب‬ ‫ﻟﻜﻦ اﻧﺖ ﻓﻲ ﺳﻌﺔ ﻣﻦ اﻻﺧﺬ ﺑﺎﻳﻬﻤﺎ ﺷﺌﺖ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺎ ﻟﻢﻳﻌﻴﻨﻪ اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻔﺘﻮي‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫اﻟﻤﻘﺎم‬

‫ﻫﺬا‬ ‫ﻓﻲ ﻣﺜﻞ‬ ‫اﻟﺘﺤﺮي‬ ‫ﺷﺌﺖ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻌﻴﻴﻦ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﻣﺘﺎﺑﻌﺔ ۤاﺛﺎرﻫﻢ ﻻ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻬﺪي‬ ‫اﻟﺘﺴﻠﻴﻢ اﻟﻲ اﺋﻤﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺮد‬

‫ﻫﺬا اﻟﻤﻘﺎم‬ ‫اﻟﺴﻌﺔ ﻓﻲ ﻣﺜﻞ‬ ‫ﺑﺎﺧﺒﺎر‬ ‫اﻻﺧﺬ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺳﺒﻴﻞ اﻟﺘﻌﻴﻴﻦ اﻟﻮﺟﻮﺑﻲ ﻓﺘﺒﻴﻦ‬ ‫ﻻﻳﻜﻮن‬ ‫ﻟﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻠﻚ‬ ‫اﻟﻤﻘﺎم‬

‫و‬ ‫اﻟﻤﺒﺘﺪﻋﺔ‬ ‫ﺑﺎﻟﻤﺮﺟﺤﺎت‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ‬ ‫و ﻻﻳﺠﻮز‬ ‫ﻻ ﻣﺤﻴﺺ ﻋﻨﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺘﻌﻴﻦ‬ ‫اﻟﻔﺘﻮي‬ ‫اﻟﺘﻮﻗﻒ ﻓﻲ‬ ‫و اﺧﺒﺎر‬ ‫ﻓﻲ اﻟﻌﻤﻞ‬

‫و‬ ‫ﺑﻴﻦ ذﻟﻚ‬ ‫و ﺷﺒﻬﺎت‬ ‫ﺑﻴﻦ‬ ‫و ﺣﺮام‬ ‫ﺑﻴﻦ‬ ‫ﺣﻼل‬ ‫ﻳﻮﻣﻨﺎ ﻫﺬا ﺛﻠﺜﺔ‬ ‫ﻓﺎﻻﺣﻜﺎم‬ ‫اﻟﻤﻀﻠﺔ‬ ‫و اﻵراء‬ ‫اﻟﺒﺎﻃﻠﺔ‬ ‫اﻻﻫﻮاء‬

‫اﻣﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻣﺮ ﺑﻴﻦ ﻏﻴﻪ ﻓﻴﺠﺘﻨﺐ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﺘﺒﻊ‬ ‫رﺷﺪه‬ ‫ﺛﻠﺜﺔ اﻣﺮ ﺑﻴﻦ‬ ‫اﻻﻣﻮر‬ ‫اﻟﺤﻨﻈﻠﻴﺔ ﺣﻴﺚ ﺑﻴﻦ ﻓﻴﻬﺎ اﻧﻤﺎ‬ ‫ﻳﺪل‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﺑﻴﻦ‬ ‫و ﺷﺒﻬﺎت‬ ‫ﺑﻴﻦ‬ ‫و ﺣﺮام‬ ‫ﺑﻴﻦ‬ ‫ﺣﻼل‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل رﺳﻮل‬ ‫ﺣﻜﻤﻪ اﻟﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻳﺮد‬ ‫ﻣﺸﻜﻞ‬
‫ﻫﻠﻚ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺤﺮﻣﺎت‬ ‫ارﺗﻜﺐ‬ ‫ﺑﺎﻟﺸﺒﻬﺎت‬ ‫ﻣﻦ اﺧﺬ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺤﺮﻣﺎت‬ ‫ﻧﺠﻲ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺸﺒﻬﺎت‬ ‫ﺗﺮك‬ ‫ذﻟﻚ ﻓﻤﻦ‬

‫اﻟﺘﺜﺒﺖ‬ ‫و‬ ‫اﻻ اﻟﻜﻒ ﻋﻨﻪ‬ ‫ﻻﺗﻌﻠﻤﻮن‬ ‫ﺑﻜﻢ ﻣﻤﺎ‬ ‫ﻳﻨﺰل‬ ‫ﻻﻳﺴﻌﻜﻢ ﻓﻴﻤﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻴﺚ ﻻﻳﻌﻠﻢ‬

‫ﻗﺪ ذﻫﺐ ﺑﻌﺾ اﻻﺧﺒﺎرﻳﻴﻦ اﻟﻲ اﻟﺘﻮﻗﻒ ﻓﻲ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر اﻟﻤﺘﻮاﺗﺮة و‬ ‫اﻟﻲ ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻬﺪي ‪،‬‬ ‫اﻟﻲ اﺋﻤﺔ‬ ‫و اﻟﺮد‬

‫ﻻﻳﺨﻠﻮ اﻣﺎ‬ ‫ﻓﺎن اﻻﻧﺴﺎن‬ ‫ﻫﻮ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬ ‫وﺟﻮدي و‬ ‫ﻓﻌﻞ‬ ‫اﻻﻟﻔﺎظ و ﻓﺴﺮوه ﺑﺘﺮك‬ ‫ﺑﻌﺾ‬ ‫ﺑﺎﻃﻼق‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ ﻋﻤﻼ‬

‫ﻛﻴﻒ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻤﻘﺘﻀﻲ اﻵﺧﺮ‬ ‫ﻓﻴﻜﻮن‬ ‫ﻟﻢﻳﻌﻤﻞ‬ ‫و ان‬ ‫ﺑﻤﻘﺘﻀﻲ اﺣﺪ اﻟﻤﺘﻌﺎرﺿﻴﻦ‬ ‫ﻓﻴﻜﻮن‬ ‫ﻋﻤﻞ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻻﻳﻌﻤﻞ‬ ‫او‬ ‫ﻳﻌﻤﻞ‬

‫ﻓﻬﻮ ﻓﻲ ﺳﻌﺔ‬ ‫ﻳﺨﺒﺮه‬ ‫ﻳﺮﺟﺌﻪ ﺣﺘﻲ ﻳﻠﻘﻲ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻟﺬﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻤﻜﻦ اﻟﺘﻮﻗﻒ ﻋﻦ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﺣﺪﻫﻤﺎ‬

‫ﻓﻲ‬ ‫ﻟﻢﺗﺠﺪوه‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﺣﺪﻳﺚ ﻃﻮﻳﻞ ﻣﺮ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻟﻲ ذﻟﻚ اﻟﺮﺿﺎ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و اﺷﺎر‬ ‫ﻳﻌﻨﻲ ﻓﻲ اﻟﻌﻤﻞ‬ ‫ﻳﻠﻘﺎه ‪،‬‬ ‫ﺣﺘﻲ‬

‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻜﻢ ﺑﺎﻟﻜﻒ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎراﺋﻜﻢ‬

‫ۤ‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻻﺗﻘﻮﻟﻮا‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻨﺎ ﻋﻠﻤﻪ ﻓﻨﺤﻦ اوﻟﻲ ﺑﺬﻟﻚ‬ ‫ﻓﺮدوا‬ ‫اﻟﻮﺟﻮه‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﺷﺊ ﻣﻦ‬

‫اﻟﻌﻠﻢ اﻟﻴﻬﻢ‬ ‫رد‬ ‫ﻓﻼ ﺑﺪ ﻣﻦ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻣﻦ ﻋﻨﺪﻧﺎ اﻧﺘﻬﻲ‬ ‫اﻟﺒﻴﺎن‬ ‫ﺣﺘﻲ ﻳﺄﺗﻴﻜﻢ‬ ‫ﻃﺎﻟﺒﻮن ﺑﺎﺣﺜﻮن‬ ‫اﻧﺘﻢ‬ ‫و اﻟﻮﻗﻮف و‬ ‫اﻟﺘﺜﺒﺖ‬

‫ﻳﻌﻤﻞ ﺑﻤﻘﺘﻀﻲ‬ ‫ان‬ ‫اﺿﻄﺮ اﻟﻲ‬ ‫اذا‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻪ ﻓﻴﺘﻮﻗﻒ‬ ‫اﻻﻧﺴﺎن‬ ‫اﻣﺎ اﻟﻌﻤﻞ ﻓﻤﺎ ﻟﻢﻳﺤﺘﺞ‬ ‫و ﻋﺪم اﻟﻘﻮل ﺑﺎﻟﺮأي و‬

‫ﻓﻲ اﻟﻌﻤﻞ‬ ‫و وﺟﻮب اﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫ﺑﺎﻟﺘﻮﻗﻒ ﻓﻲ اﻟﺤﻜﻢ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻣﻦ اﻻﺧﺒﺎرﻳﻴﻦ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﺣﺪﻫﻤﺎ ﻓﻜﻴﻒ ﻳﻤﻜﻨﻪ اﻟﺘﻮﻗﻒ‬

‫ﻻ‬ ‫اﻟﻌﻨﻜﺒﻮت و ﺑﺎﺧﺒﺎر‬ ‫ﺗﻤﺴﻜﻮا ﺑﺎدﻟﺔ اوﻫﻦ ﻣﻦ ﺑﻴﺖ‬ ‫اﻟﻮﺟﻮب و‬ ‫ﻻ دﻟﻴﻞ ﻟﻬﻢ ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ ﻣﻤﺎ ﻳﻔﻴﺪ‬ ‫و ﻟﻌﻤﺮي‬

‫ﻣﺤﺮﻣﺎن و‬ ‫ﻫﻤﺎ‬ ‫ﺻﻴﺪا و‬ ‫ﻋﻦ رﺟﻠﻴﻦ اﺻﺎﺑﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫رﺟﻞ اﺑﺎﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺳﺄل‬ ‫اﻧﻪ‬ ‫روي‬ ‫دﻻﻟﺔ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻣﻨﻬﺎ ﻣﺎ‬

‫ﺣﺘﻲ‬ ‫ﺑﺎﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫ﻓﻌﻠﻴﻜﻢ‬ ‫ﻫﺬا ﻓﻠﻢﺗﺪروا‬ ‫اﺻﺒﺘﻢ ﺑﻤﺜﻞ‬ ‫ﻓﻘﺎل اذا‬ ‫ﻣﺎ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻓﻠﻢادر‬ ‫ﺳﺄﻟﻨﻲ ﺑﻌﺾ اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ ﻋﻦ ذﻟﻚ‬

‫ﺣﺘﻲ‬ ‫اﻟﻔﺘﻮي‬ ‫ﺗﺮك‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫اﻟﺨﺒﺮ ﻋﻠﻲ اﻟﻌﻤﻞ ﻟﻴﺲ ﺑﺎوﺿﺢ ﻣﻦ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫دﻻﻟﺔ‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻓﺘﻌﻠﻤﻮا‬ ‫ﻋﻨﻪ‬ ‫ﺗﺴﺄﻟﻮا‬

‫وﺟﻮد‬ ‫ﻣﻔﺼﻼ ﻣﻊ‬ ‫اﻟﻤﻨﺼﻮص‬ ‫اﻟﻤﺼﺮﺣﺔ ﻣﻊ اﻧﻬﺎ ﻓﻲ ﻏﻴﺮ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﺪﻻﻟﺔ ﺗﻠﻚ‬ ‫ﻳﻌﺎرض ﻫﺬه‬ ‫ﻛﻴﻒ‬ ‫ﻳﺴﺄﻟﻮا و‬

‫اﻟﻔﺘﻮي و‬ ‫ﻣﺎ ﻓﺎﻟﺤﻖ ﻣﺎ ذﻛﺮﻧﺎ ﻣﻦ اﻟﺘﻮﻗﻒ ﻣﻦ اﻟﺘﻌﻴﻴﻦ ﻓﻲ‬ ‫ﺛﺒﻮت ﻛﻔﺎرة‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺺ اﻻﺟﻤﺎﻟﻲ‬ ‫ﺑﺜﺒﻮت‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ‬

‫دﻟﻴﻼ ﻏﻴﺮ ﺻﺮﻳﺢ ﻓﻲ اﻟﻤﺴﺌﻠﺔ ﻓﺘﺒﻴﻦ اﻧﻪ ﻻ‬ ‫ذﻛﺮوه‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫وﺟﻮب اﻻﺣﺘﻴﺎط و‬ ‫ﻻ دﻟﻴﻞ ﻋﻠﻲ‬ ‫اذ‬ ‫اﻟﺴﻌﺔ ﻓﻲ اﻟﻌﻤﻞ‬

‫و ﻧﻮر و ﺻﺪق‬ ‫ﻫﻲ ﻛﻠﻬﺎ ﺣﻖ‬ ‫و‬ ‫ﻫﻮ اﻗﺒﺢ ﻗﺒﻴﺢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺴﺒﺔ‬ ‫ﺻﺪق‬ ‫ﺑﻌﻀﻬﺎ ﻋﻠﻲ ﺑﻌﺾ ﺑﻌﺪ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻣﻌﻨﻲ ﻟﺘﺮﺟﻴﺢ‬

‫ﺑﺎﻟﻤﻌﺎرض ﻓﺎن‬ ‫ﻳﺤﺼﻞ ذﻟﻚ اوﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺴﺒﺔ‬ ‫ﺻﺪق‬ ‫اﻧﻤﺎ اﻟﻮاﺟﺐ اوﻻ ﺗﺤﺼﻴﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﻔﻀﻞ اﺣﺪﻫﻤﺎ ﻋﻠﻲ اﻵﺧﺮ‬

‫او ﻇﺎﻫﺮا‬ ‫ﻣﻨﺴﻮﺧﺎ‬ ‫او‬ ‫ﻣﺘﺸﺎﺑﻬﺎ‬ ‫او‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻣﺠﻤﻼ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﺻﺢ اﻟﻨﺴﺒﺔ ﻳﻨﻈﺮ ﻓﻲ اﻟﺪﻻﻟﺔ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﻟﻢﻳﻤﻜﻦ ﻓﺒﺎﻟﻘﺮاﺋﻦ‬

‫ﻓﻴﻪ ﻧﺺ‬ ‫ﻳﺮد‬ ‫اﻻ ﻓﺎﻻﻣﺮ ﻣﻄﻠﻖ ﺣﺘﻲ‬ ‫و‬ ‫وﺟﺪ‬ ‫ان‬ ‫ﻳﻌﻤﻞ ﺑﻤﺎ ﻟﻴﺲ ﻛﺬﻟﻚ‬ ‫ﻓﻴﺘﺮك و‬ ‫اﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺘﻘﻴﺔ ﻳﺆﺧﺬ ﺑﻪ‬

‫ﺳﺎﻟﻢ ﻓﺎﻓﻬﻢ ‪.‬‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا ﻳﺴﺘﻔﺘﻮن‬ ‫اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ‬ ‫ان‬ ‫ﺑﺒﺪاﻫﺔ ﻋﻘﻠﻚ‬ ‫ﺗﻌﺮف‬ ‫اﻟﺴﻴﺮ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اذا ﺗﺪﺑﺮت‬ ‫اﻋﻠﻢ اﻧﻚ‬

‫ﺧﻠﻄﺎﺋﻬﻢ ﻓﻴﻌﻤﻞ ﺑﺮواﻳﺎﺗﻬﻢ ﻛﻞ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﺧﻮاﻧﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺮووﻧﻪ ﻻﻫﺎﻟﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﻳﺄﺧﺬون‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻣﺴﺎﺋﻠﻬﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬

‫ﺳﺎﻳﺮ اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻓﻲ‬ ‫اﻗﻮال‬ ‫ﻣﻼﺣﻈﺔ‬ ‫دون‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﺟﺘﻬﺎد‬ ‫و‬ ‫ﺗﺮﻗﺐ ﺷﺊ ۤاﺧﺮ‬ ‫دون‬ ‫ﻳﺜﻖ ﺑﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺼﺪﻗﻬﻢ‬

‫ﻟﻪ‬ ‫ﻛﺎن ﻳﺮوي‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻮﺟﻮه و‬ ‫اﻟﻤﻘﻴﺪ ﺑﻮﺟﻪ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺨﺼﺺ‬ ‫اﻟﻤﻌﺎرض و‬ ‫ﻓﺤﺺ ﻋﻦ‬ ‫دون‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺴﺌﻠﺔ‬

‫ﻣﻊ اﻟﻨﻘﻠﺔ‬ ‫ﻟﻠﻌﻠﻤﺎء‬ ‫اﻟﻤﻘﻠﺪﻳﻦ‬ ‫ﻛﺤﺎل‬ ‫اﻟﻌﺪل‬ ‫ﺧﺒﺮ ﻏﻴﺮ‬ ‫ﻳﺘﺮك‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺪل‬ ‫ﻳﺄﺧﺬ ﺑﺨﺒﺮ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻣﺘﻌﺎرﺿﺎن‬ ‫ﺧﺒﺮان‬

‫ﻋﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻓﻜﺎﻧﻮا ﻳﺴﺄﻟﻮن اﻻﻣﺎم‬ ‫ﻛﻼﻫﻤﺎ ﻋﺪﻟﻴﻦ‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا ﻳﺘﺤﻴﺮون اذا ﻛﺎن‬ ‫رﺑﻤﺎ‬ ‫ﺑﺤﺮف و‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ ﺣﺮﻓﺎ‬

‫ﻛﻞ واﺣﺪ ﻳﺮﺟﺢ‬ ‫ﻓﻜﺎن‬ ‫ﻟﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻧﻪ اﺑﻘﻲ ﻟﻬﻢ‬ ‫ﺑﺎﻟﺰﻳﺎدة و اﻟﻨﻘﺼﺎن و اﻻﺧﺘﻼف‬ ‫وﺟﻪ اﻟﺤﻴﻠﺔ ﻓﻜﺎﻧﻮا ﻳﺠﻴﺒﻮﻧﻬﻢ‬

‫اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻤﺎ وﺻﻞ‬ ‫ﺑﻌﺪم ﺟﻮاز‬ ‫اﺣﺪا ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم و ﻟﻢﻳﺄﻣﺮوا‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻣﺮه اﻻﻣﺎم‬ ‫اﻟﻤﺨﺘﻠﻔﺔ ﺑﺤﺴﺐ ﻣﺎ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬

‫ﻣﻦ‬ ‫ﻓﻜﺎﻧﻮا ﻳﺠﻴﺒﻮن‬ ‫اﺣﺎﻃﺘﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻼدﻫﻢ‬ ‫و ﺣﺎل‬ ‫ﻳﻔﺘﻮﻧﻬﻢ ﺑﻤﺎ ﻳﻨﺎﺳﺐ ﺣﺎﻟﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻪ ﺑﻞ اﻧﻤﺎ ﻛﺎﻧﻮا ﻳﺄﻣﺮوﻧﻬﻢ‬

‫ﻣﻦ‬ ‫اﻻﺣﺘﻴﺎط و‬ ‫ﺑﺎﻻﺧﺬ ﺑﻤﺎ ﻳﻮاﻓﻖ‬ ‫ﻳﻌﺮف ﻣﻘﺎم اﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻘﻮم و‬ ‫وﺟﻪ ﺗﻘﻴﺘﻬﻢ ﺑﺎﻻﺧﺬ ﺑﻤﺎ ﺧﺎﻟﻒ‬ ‫ﻳﻌﺮف‬
‫اﻟﺸﻴﻌﺔ ﺑﺎﻻﺧﺬ ﺑﺎﻟﻤﺠﻤﻊ‬ ‫ﻛﺎن ﻳﻌﺮف اﻗﻮال‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻓﻘﻪ‬ ‫ﺑﺎﻟﻤﺸﻬﻮر و اﻻﻋﺪل و‬ ‫ﺑﺎﻻﺧﺬ‬ ‫ﻟﻠﺮواﻳﺎت‬ ‫ﺿﺎﺑﻄﺎ‬ ‫ﻛﺎن‬

‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺛﺎﻧﻴﺎ‬ ‫ﺑﺎﻟﺴﺆال و اﻟﺮد‬ ‫ﻗﺮﻳﺒﺔ ﻧﺎﺣﻴﺘﻪ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﺮض‬ ‫ﻋﺎرﻓﺎ ﺑﺎﻟﺘﻔﺎﺳﻴﺮ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫زرارة‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫روي‬ ‫ﻓﻴﻤﺎ‬ ‫ﺗﺮي‬ ‫ذﻟﻚ ﻛﻤﺎ‬ ‫ﺷﺎء و اﻣﺜﺎل‬ ‫ﻟﻢﻳﻌﻠﻢ ﺷﻴﺌﺎ ﻣﻦ ذﻟﻚ ﺑﺎﻻﺧﺬ ﺑﺎﻳﻬﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺷﻘﺘﻪ‬ ‫ﻛﺎن ﺑﻌﻴﺪة‬

‫ﻣﺮاﺗﺐ‬ ‫ﻻﺧﺘﻼف‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ ذﻟﻚ اﻻ‬ ‫و‬ ‫وﺟﻬﻴﻦ‬ ‫او‬ ‫ﻛﻴﻒ اﻛﺘﻔﻲ ﺑﻮﺟﻪ‬ ‫و ﻟﻐﻴﺮه‬ ‫ﻣﺮﻓﻮﻋﺎ ﻛﻴﻒ ﻓﺼﻞ ﻟﻪ ﺗﻔﺼﻴﻼ‬

‫ﻟﻢﺗﻌﻠﻢ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻻﻧﻌﻠﻢ اﻳﻬﻤﺎ اﻟﺤﻖ‬ ‫ﺧﺒﺮان‬ ‫ﻋﻨﻜﻢ‬ ‫ﻳﺮد‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻟﻤﻦ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻋﺪﻣﻪ ﺣﺘﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺳﺘﻌﻼم‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬

‫ﻳﺄﻣﺮوﻧﻬﻢ‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا‬ ‫ﻳﻈﻬﺮ ﺑﻌﺪ اﻟﺘﺘﺒﻊ اﻧﻬﻢ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫و‬ ‫ﻗﺪ ذﻛﺮﻧﺎ ﻃﺮﻓﺎ ﻣﻦ ذﻟﻚ ﻓﻴﻤﺎ ﺳﺒﻖ‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻓﻤﻮﺳﻊ ﻋﻠﻴﻚ‬

‫ﻧﻬﻴﺎ ﻋﻦ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﺧﺒﺎرﻫﻢ ﻗﺒﻞ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺗﺮﻗﺐ ﺧﺒﺮ ۤاﺧﺮ ﻓﻠﻢﺗﺠﺪ ﻓﻲ‬ ‫دون‬ ‫ﺑﺎﻻﺧﺬ ﺑﺎﺧﺒﺎرﻫﻢ ﺧﺎﺻﺔ ﻣﻦ‬

‫ﻻ ﻋﻦ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﻤﻄﻠﻖ ﻗﺒﻞ اﻟﻔﺤﺺ‬ ‫اﻟﺨﺎص و‬ ‫ﻗﺒﻞ اﻟﻔﺤﺺ ﻋﻦ‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﺎم‬ ‫ﻻ ﻋﻦ اﻟﻌﻤﻞ‬ ‫اﻟﻤﻌﺎرض و‬ ‫اﻟﻔﺤﺺ ﻋﻦ‬

‫اﺣﻜﺎم‬ ‫ﻛﻞ ذﻟﻚ اﻻ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﺑﺎﻟﻮاﺟﺐ‬ ‫ﻳﺨﻠﻮن‬ ‫ﻋﻠﻴﻨﺎ ﻟﻤﺎﻛﺎﻧﺖ اﻻﺋﻤﺔ‬ ‫او‬ ‫ذﻟﻚ واﺟﺒﺎ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻤﻘﻴﺪ ﻓﻠﻮ‬

‫اﻟﺤﻖ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر ﻟﺘﻌﺮف‬ ‫ﺷﻄﺮا ﻣﻦ ﺗﻠﻚ‬ ‫و ﺳﻨﻮرد‬ ‫ﻣﺎ ﻳﺨﺎﻟﻒ ذﻟﻚ‬ ‫ورد‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻟﻬﺎ اﺛﺮ ﻓﻲ اﺧﺒﺎرﻧﺎ ﺑﻞ‬ ‫ﺟﺪﻳﺪة‬

‫اﻻﻧﺒﻴﺎء و‬ ‫ورﺛﺔ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل ان اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﺑﻲاﻟﺒﺨﺘﺮي‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫ﺑﺴﻨﺪه‬ ‫ﻓﻌﻦ اﻟﻜﻠﻴﻨﻲ‬ ‫ﻏﺒﺎر‬ ‫ﺑﻼ‬

‫اﻧﻤﺎ اورﺛﻮا اﺣﺎدﻳﺚ ﻣﻦ اﺣﺎدﻳﺜﻬﻢ ﻓﻤﻦ اﺧﺬ ﺑﺸﺊ ﻣﻨﻬﺎ ﻓﻘﺪ‬ ‫دﻳﻨﺎرا و‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﻮرﺛﻮا درﻫﻤﺎ‬ ‫ان اﻻﻧﺒﻴﺎء‬ ‫ذﻟﻚ‬

‫ﻣﻦ ﺣﻔﻆ ﻣﻦ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻟﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﻠﻢ ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺑﺴﻨﺪه‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫واﻓﺮا‬ ‫اﺧﺬ ﺣﻈﺎ‬

‫ﺣﻔﻈﻬﺎ ﻟﻠﻌﻤﻞ ﺑﻬﺎ ﻻ ﺣﻔﻆ‬ ‫اﻟﻤﻌﻠﻮم ان‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫‪ ،‬اﻗﻮل و‬ ‫ﻟﻢﻳﻌﺬﺑﻪ ﻫ‬ ‫و‬ ‫ﺷﻴﻌﺘﻨﺎ ارﺑﻌﻴﻦ ﺣﺪﻳﺜﺎ ﺑﻌﺜﻪ اﻟﻠﻪ ﻓﻘﻴﻬﺎ ﻋﺎﻟﻤﺎ‬

‫ﻋﻦ اﻟﺮﺿﺎ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﻌﻴﻮن‬ ‫اﻟﺪﻟﻴﻞ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺎ ﻋﻦ اﺑﻦﺑﺎﺑﻮﻳﻪ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻬﺎ‬ ‫ﻻﻳﺠﻮز‬ ‫ﻣﻤﺎ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﻟﻔﻈﻬﺎ‬

‫ﺑﻪ ﺑﻌﺜﻪ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻳﻨﺘﻔﻌﻮن‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻣﻦ ﺣﻔﻆ ﻣﻦ اﻣﺘﻲ ارﺑﻌﻴﻦ ﺣﺪﻳﺜﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل ﻗﺎل رﺳﻮل‬

‫و ورد‬ ‫ارﺑﻌﻴﻦ ﺣﺪﻳﺜﺎ ﻓﻲ اﻣﺮ دﻳﻨﻪ‬ ‫و ورد‬ ‫ارﺑﻌﻴﻦ ﺣﺪﻳﺜﺎ ﻣﻦ اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫‪ ،‬و ﻛﺬا ورد‬ ‫اﻟﻘﻴﻤﺔ ﻓﻘﻴﻬﺎ ﻋﺎﻟﻤﺎ‬ ‫ﻳﻮم‬

‫اﻟﺤﻼل و اﻟﺤﺮام ‪،‬‬ ‫ارﺑﻌﻴﻦ ﺣﺪﻳﺜﺎ ﻣﻦ اﺣﺎدﻳﺜﻨﺎ ﻓﻲ‬ ‫و ورد‬ ‫اﻟﻴﻪ ﻣﻦ اﻣﺮ دﻳﻨﻬﻢ‬ ‫ﻳﺤﺘﺎﺟﻮن‬ ‫ارﺑﻌﻴﻦ ﺣﺪﻳﺜﺎ ﻣﻤﺎ‬

‫ﻋﻦ‬ ‫ﺑﺴﻨﺪه‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻋﻴﻮن‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻌﻠﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺣﻜﺎم‬ ‫اﻻرﺑﻌﻴﻦ ﻓﻲ اﻏﻠﺐ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻲ ﺣﺪﻳﺚ ۤاﺧﺮ‬ ‫ورد‬ ‫و‬

‫ﺟﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﺰ‬ ‫اﻟﻮﻓﺎدة‬ ‫ﺑﺎﻟﺤﺞ ﻟﻌﻠﺔ‬ ‫اﻣﺮوا‬ ‫اﻧﻤﺎ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻓﻲ ﺣﺪﻳﺚ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺮﺿﺎ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺷﺎذان‬ ‫اﻟﻔﻀﻞ ﺑﻦ‬

‫اﻻﺋﻤﺔ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫ﻧﻘﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻊ ﻣﺎ ﻓﻴﻪ ﻣﻦ اﻟﺘﻔﻘﻪ‬ ‫ان ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻌﺒﺪ اﻟﻲ‬ ‫اﻗﺘﺮف‬ ‫ﻣﻦ ﻛﻞ ﻣﺎ‬ ‫اﻟﺰﻳﺎدة و اﻟﺨﺮوج‬ ‫ﻃﻠﺐ‬ ‫و‬

‫ﻟﻴﺘﻔﻘﻬﻮا‬ ‫ﺟﻞ ﻓﻠﻮﻻﻧﻔﺮ ﻣﻦ ﻛﻞ ﻓﺮﻗﺔ ﻣﻨﻬﻢ ﻃﺎﺋﻔﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﺰ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻧﺎﺣﻴﺔ ﻛﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ ﻛﻞ ﺻﻘﻊ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫ﻋﻦ ﺟﺎﺑﺮ‬ ‫ﺑﺴﻨﺪه‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻤﺤﺎﺳﻦ‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫ﻳﺤﺬرون‬ ‫اﻟﻴﻬﻢ ﻟﻌﻠﻬﻢ‬ ‫رﺟﻌﻮا‬ ‫اذا‬ ‫ﻗﻮﻣﻬﻢ‬ ‫ﻟﻴﻨﺬروا‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺪﻳﻦ‬

‫ﻋﻦ‬ ‫ﺗﺄﺧﺬه‬ ‫ﻟﺤﺪﻳﺚ واﺣﺪ‬ ‫ﺑﻴﺪه‬ ‫ﻧﻔﺴﻲ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﻓﻲ ﻃﻠﺐ اﻟﻌﻠﻢ ﻓﻮ‬ ‫ﺳﺎرﻋﻮا‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲﺟﻌﻔﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻋﻦ اﺑﻲﻣﺤﻤﺪ‬ ‫روح‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺤﺴﻴﻦ ﺑﻦ‬ ‫ﺑﺴﻨﺪه‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺸﻴﺦ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻀﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﻓﻴﻬﺎ ﻣﻦ ذﻫﺐ‬ ‫و‬ ‫ﺧﻴﺮ ﻣﻦ اﻟﺪﻧﻴﺎ‬ ‫ﺻﺎدق‬

‫ﻗﺪ ﺳﺌﻞ‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻫ‬ ‫رأوا‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ذروا‬ ‫و‬ ‫رووا‬ ‫ﺑﻤﺎ‬ ‫ﺧﺬوا‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﺑﻨﻲﻓﻀﺎل‬ ‫اﻧﻪ ﺳﺌﻞ ﻋﻦ ﻛﺘﺐ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﺧﺮﺟﺖ ﻓﻴﻪ اﻟﻠﻌﻨﺔ ﻓﻘﻴﻞ ﻟﻪ ﻛﻴﻒ‬ ‫ذم و‬ ‫اﻟﺸﻴﺦ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ رﺿﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻨﻪ ﻋﻦ ﻛﺘﺐ اﺑﻦ اﺑﻲﻋﺬاﻓﺮ ﺑﻌﺪ ﻣﺎ‬

‫ذﻛﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺻﻠﻮات‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ ﻣﺎ ﻗﺎﻟﻪ اﺑﻮﻣﺤﻤﺪ اﻟﺤﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻣﻸي ﻓﻘﺎل اﻗﻮل‬ ‫ﺑﻴﻮﺗﻨﺎ ﻣﻨﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻌﻤﻞ ﺑﻜﺘﺒﻪ‬

‫اﻟﻲ‬ ‫اﻟﺤﻤﻴﺮي‬ ‫ﺟﻌﻔﺮ‬ ‫ﺑﻦ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ‬ ‫ﺑﻦ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﻣﻜﺎﺗﺒﺔ‬ ‫ﺟﻮاب‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻻﺣﺘﺠﺎج‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﺎﺑﻖ‬ ‫اﻟﺤﺪﻳﺚ‬

‫ﻓﺎذا‬ ‫اﻣﺎ اﺣﺪﻫﻤﺎ‬ ‫ﺣﺪﻳﺜﺎن‬ ‫ﻋﻦ ذﻟﻚ‬ ‫اﻟﺠﻮاب‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ان ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﻲ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐاﻟﺰﻣﺎن ﺻﻠﻮات‬

‫ﻛﺒﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺜﺎﻧﻴﺔ‬ ‫اﻟﺴﺠﺪة‬ ‫رﻓﻊ رأﺳﻪ ﻣﻦ‬ ‫روي اذا‬ ‫اﻵﺧﺮ ﻓﺎﻧﻪ‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻌﻠﻴﻪ اﻟﺘﻜﺒﻴﺮ‬ ‫اﺧﺮي‬ ‫اﻧﺘﻘﻞ ﻣﻦ ﺣﺎﻟﺔ اﻟﻲ‬

‫اﻻول ﻳﺠﺮي ﻫﺬا اﻟﻤﺠﺮي و‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ اﻟﺘﺸﻬﺪ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻜﺒﻴﺮ‬ ‫اﻟﻘﻌﻮد‬ ‫ﺑﻌﺪ‬ ‫اﻟﻘﻴﺎم‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻋﻠﻴﻪ ﻓﻲ‬ ‫ﻗﺎم‬ ‫ﺛﻢ ﺟﻠﺲ ﺛﻢ‬

‫وﺟﺪ ﻓﻀﻼ‬ ‫اﻟﻌﺎم و ان‬ ‫ﺗﺨﺼﻴﺺ‬ ‫ﻋﺪم وﺟﻮب‬ ‫ﻫﺬا اﻟﺨﺒﺮ ﻇﺎﻫﺮ واﺿﺢ ﻓﻲ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﺻﻮاﺑﺎ ﻫ‬ ‫اﺧﺬت ﻛﺎن‬ ‫ﺑﺎﻳﻬﻤﺎ‬

‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻄﻠﻖ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﻘﻴﺪ ﻛﻴﻒ‬ ‫اﻟﺨﺎص و‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫رد اﻟﻌﺎم‬ ‫اﺛﺮ ﻓﻲ‬ ‫ﻟﻢﻳﺮد‬ ‫اﻻدﻟﺔ اﻧﻪ‬ ‫ادل‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻔﺤﺺ‬

‫ﻛﻞ ﻣﺨﺼﺺ ﺑﻴﺎﻧﺎ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ذﻟﻚ ﻓﻜﻴﻒ‬ ‫و اﻣﺜﺎل‬ ‫اﻟﺘﻘﻴﺔ‬ ‫و اﻟﺪس و‬ ‫اﻟﻤﻘﻴﺪ اﻟﺘﺤﺮﻳﻒ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺤﺘﻤﻞ ﻓﻲ اﻟﻤﺨﺼﺺ‬
‫ﻣﻦ ﺗﺼﺤﻴﺢ اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ورد‬ ‫ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ اﻳﻀﺎ ﻣﺎ‬ ‫و ﻳﺪل‬ ‫اﻟﻔﺤﺺ ﻋﻨﻪ‬ ‫وﺟﻮب‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻳﺪل‬ ‫دﻟﻴﻞ‬ ‫ﻟﻠﻌﺎم و اي‬

‫ﺗﻔﺤﺼﻮا ﻋﻦ ﺳﺎﻳﺮ اﻟﻜﺘﺐ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻜﺘﺐ اﻻ‬ ‫و ﻟﻢﻳﻘﻮﻟﻮا ﻻﺗﻌﻤﻠﻮا ﺑﻬﺬه‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﻋﺮض‬ ‫ﺑﻌﺾ اﻟﻜﺘﺐ ﺑﻌﺪ ﻣﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬

‫ﻋﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ‬ ‫روي‬ ‫ﻋﻦ ﺑﻌﺾ اﻟﻤﺄﻣﻮﻧﻴﻦ ﻛﻤﺎ‬ ‫اﻟﺮواﻳﺎت‬ ‫ﻓﻲ اﺧﺬ‬ ‫ورد‬ ‫ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ ﻣﺎ‬ ‫ﻳﺪل‬ ‫و‬

‫ﻋﻤﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻠﺖ ﻣﻦ اﻋﺎﻣﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺳﺄﻟﺘﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﻖ ﻋﻦ اﺑﻲاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺑﺴﻨﺪه‬ ‫اﻟﺤﻤﻴﺮي‬

‫ﻳﻘﻮل‬ ‫ﻟﻚ ﻋﻨﻲ ﻓﻌﻨﻲ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﻳﺆدي و‬ ‫اﻟﻴﻚ ﻋﻨﻲ ﻓﻌﻨﻲ‬ ‫ادي‬ ‫ﺛﻘﺘﻲ ﻓﻤﺎ‬ ‫ﻓﻘﺎل اﻟﻌﻤﺮي‬ ‫ﻣﻦ اﻗﺒﻞ‬ ‫و ﻗﻮل‬ ‫ۤاﺧﺬ‬

‫اﻟﻌﻤﺮي و‬ ‫ﻟﻲ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﻋﻦ ﻣﺜﻞ ذﻟﻚ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﺳﺄﻟﺖ اﺑﺎﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﻤﺄﻣﻮن ﻗﺎل و‬ ‫اﻃﻊ ﻓﺎﻧﻪ اﻟﺜﻘﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﺳﻤﻊ ﻟﻪ‬

‫اﻃﻌﻬﻤﺎ ﻓﺎﻧﻬﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﺳﻤﻊ ﻟﻬﻤﺎ‬ ‫ﻳﻘﻮﻻن‬ ‫ﻣﺎ ﻗﺎﻻ ﻟﻚ ﻓﻌﻨﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺆدﻳﺎن‬ ‫ﻓﻤﺎ ادﻳﺎ اﻟﻴﻚ ﻋﻨﻲ ﻓﻌﻨﻲ‬ ‫ﺛﻘﺘﺎن‬ ‫اﺑﻨﻪ‬

‫و‬ ‫ﺑﻦ ﺗﻐﻠﺐ‬ ‫اﺑﺎن‬ ‫ﻋﻨﻪ ﺑﻮاﺳﻄﺔ‬ ‫ان ﻳﺮوي‬ ‫ﺑﻦ ﻋﺜﻤﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم اﺑﺎن‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻣﺎ اﻣﺮ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﻫ‬ ‫اﻟﺜﻘﺘﺎن اﻟﻤﺄﻣﻮﻧﺎن‬

‫و‬ ‫اﻧﺎ ﺣﺠﺔ اﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺪﻳﺜﻨﺎ ﻓﺎﻧﻬﻢ ﺣﺠﺘﻲ ﻋﻠﻴﻜﻢ‬ ‫رواة‬ ‫اﻟﻮاﻗﻌﺔ ﻓﺎرﺟﻌﻮا ﻓﻴﻬﺎ اﻟﻲ‬ ‫اﻟﺤﻮادث‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺘﻮﻗﻴﻊ‬

‫ورد‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﻛﺘﺎﺑﻪ ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻫ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻴﻪ ﻣﻦ ﻗﺒﻞ ﻓﺎﻧﻪ ﺛﻘﺘﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺮﺿﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻨﻪ‬ ‫اﻟﻌﻤﺮي‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺜﻤﻦ‬

‫ۤادم‬ ‫زﻛﺮﻳﺎ ﺑﻦ‬ ‫ﻣﻐﻴﺮة اﻟﻨﺼﺮي و‬ ‫ﺑﻦ‬ ‫و اﻟﺤﺮث‬ ‫اﺑﻮﺑﺼﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺮﻳﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﻠﻢ‬ ‫زرارة و‬ ‫ﻓﻲ اﻻﺧﺬ ﻋﻦ‬

‫ﻻﺣﺪ ﻣﻦ ﻣﻮاﻟﻴﻨﺎ‬ ‫ﻋﺬر‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺘﻮﻗﻴﻊ ﻓﺎﻧﻪ ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ‬ ‫ﻳﻮﻧﺲ ﺑﻦ‬ ‫و ﻋﺮوة اﻟﻘﺘﺎت و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ﺣﺪﻳﺪ‬ ‫و‬

‫اﻻﺧﺬ‬ ‫‪ ،‬و ورد‬ ‫اﻟﻴﻬﻢ ﻫ‬ ‫اﻳﺎه‬ ‫ﻧﺤﻤﻠﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺘﺸﻜﻴﻚ ﻓﻴﻤﺎ ﻳﺮوﻳﻪ ﻋﻨﺎ ﺛﻘﺎﺗﻨﺎ ﻗﺪ ﻋﺮﻓﻮا ﺑﺎﻧﺎ ﻧﻔﺎوﺿﻬﻢ ﺳﺮﻧﺎ‬

‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻛﺘﺒﺖ اﻟﻴﻪ ﻳﻌﻨﻲ اﺑﺎاﻟﺤﺴﻦ اﻟﺜﺎﻟﺚ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺎﺗﻢ ﺑﻦ ﻣﺎﻫﻮﻳﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻣﻄﻠﻘﺎ‬

‫اﻳﻀﺎ ﺑﺬﻟﻚ ﻓﻜﺘﺐ اﻟﻴﻬﻤﺎ ﻓﻬﻤﺖ ﻣﺎ ذﻛﺮﺗﻤﺎ ﻓﺎﻋﻤﺪا ﻓﻲ دﻳﻨﻜﻤﺎ‬ ‫اﺧﻮه‬ ‫ﻛﺘﺐ‬ ‫و‬ ‫اﺳﺄﻟﻪ ﻋﻤﻦ ۤاﺧﺬ ﻣﻌﺎﻟﻢ دﻳﻨﻲ‬

‫اﺧﺒﺎر‬ ‫ﻣﻦ ﻫﺬا اﻟﻘﺒﻴﻞ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻫ‬ ‫اﻧﺸﺎء‬ ‫ﻓﻲ اﻣﺮﻧﺎ ﻓﺎﻧﻬﻤﺎ ﻛﺎﻓﻮﻛﻤﺎ‬ ‫اﻟﻘﺪم‬ ‫ﻛﻞ ﻛﺜﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻛﻞ ﻣﺴﻦ ﻓﻲ ﺣﺒﻨﺎ‬

‫و‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻔﺔ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫ﻏﻴﺮﻫﻢ ﻛﺎﻧﺖ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻴﺪ اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ ﻣﻤﻦ ﺳﻤﻌﺖ اﺳﻤﺎءﻫﻢ‬ ‫ان‬ ‫ﺗﺮي‬ ‫ﺗﺪﺑﺮت‬ ‫اذا‬ ‫اﻧﺖ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺜﻴﺮة‬

‫اﻣﺮوﻫﻢ ﺑﺎﻻﺧﺬ‬ ‫ﻛﺬا‬ ‫و‬ ‫ﻏﻴﺮه‬ ‫اﻟﺘﻲ ﻋﻨﺪ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻓﺤﺺ ﻋﻦ‬ ‫دون‬ ‫اﻟﺮواﻳﺔ ﻋﻦ ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻦ‬ ‫اﻻﻣﺎم‬ ‫ﺟﻮز‬

‫اﻟﻤﻌﻠﻮم ان‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء و‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ‬ ‫اﻗﻮال‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺤﺺ ﻋﻦ ﺳﺎﻳﺮ اﻟﻜﺘﺐ‬ ‫دون‬ ‫ﺑﻮاﺣﺪ ﻣﻦ اﻟﻜﺘﺐ اﻟﺼﺤﻴﺤﺔ ﻣﻦ‬

‫رواﻳﺎت‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا ﻳﻔﺘﻮن‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫اﻗﻮال و ﻛﺬا‬ ‫ﻻ ﻧﻘﻞ‬ ‫اﺧﺒﺎر و رواﻳﺎت‬ ‫اﺻﻮﻟﻬﻢ ﻛﻠﻬﺎ‬ ‫اﻟﻘﺪﻣﺎء و‬ ‫ﻛﺘﺐ اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ‬

‫اﻻﺻﺤﺎب‬ ‫ﻗﻠﺖ اوﻟﺌﻚ‬ ‫ﺑﺤﺮف و ان‬ ‫ﺣﺮﻓﺎ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫ﻛﺎﻟﻨﻘﻠﺔ ﻋﻦ‬ ‫اﻻﺣﻜﺎم‬ ‫ﺑﻌﻀﻬﻢ ﻟﺒﻌﺾ ﻻ ۤاراﺋﻬﻢ ﻓﻲ‬ ‫ﻳﺮوي‬

‫اﻣﺎ ﻧﺤﻦ ﻓﺎﺟﺘﻤﻌﺖ ﻋﻨﺪﻧﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻬﻢ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻬﺎ‬ ‫ﺟﻮزوا‬ ‫ﻟﺬﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺮواﻳﺎت‬ ‫ﻟﻌﻠﻬﻢ ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻋﻨﺪﻫﻢ اﻻ ﺑﻌﺾ‬

‫ﻛﺎﻧﺖ ﻋﻨﺪﻫﻢ‬ ‫ﻓﺎن ﻫﺬه اﻻﺻﻮل‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻛﺬﻟﻚ‬ ‫اﻗﻮل‬ ‫ﺗﻜﻠﻴﻔﻨﺎ ﻏﻴﺮ ﺗﻜﻠﻴﻔﻬﻢ‬ ‫ان ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻳﻨﺒﻐﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻏﻠﺒﻬﺎ‬ ‫اﻟﺮواﻳﺎت‬

‫ﻗﺪ ذﻛﺮ ﺟﻤﻊ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺟﺎءﺗﻨﺎ ﻣﻦ ﻋﻨﺪﻫﻢ ﻛﻤﺎ ﻳﺸﻬﺪ ﺑﻪ اﻟﺘﺘﺒﻊ‬ ‫ﻫﺬه اﻻﺧﺘﻼﻓﺎت‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻣﺪارﻫﻢ‬ ‫و ﻛﺎن‬

‫و‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫اﺑﺎﺑﺼﻴﺮ‬ ‫ان‬ ‫ﻣﻊ‬ ‫زرارة‬ ‫ﺑﺎﻻﺧﺬ ﻋﻦ‬ ‫اﻣﺮوا‬ ‫ﻣﻊ اﻧﻚ ﺳﻤﻌﺖ اﻧﻬﻢ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬

‫و‬ ‫اﺣﺎدﻳﺚ اﻟﺴﻌﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺧﺬ ﻋﻦ واﺣﺪ‬ ‫ﺟﻮزوا‬ ‫ﻣﻊ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا ﻓﻲ ﺑﻠﺪ واﺣﺪ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫ﻏﻴﺮﻫﻢ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺮﻳﺪ‬

‫اﻻ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر و ﻻﻳﻔﺘﻮن‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻋﻨﺪﻫﻢ اﻻ‬ ‫اﻟﻔﻀﻼء‬ ‫اوﻟﺌﻚ‬ ‫اﻟﻤﻌﻠﻮم ان‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺧﺬ ﺑﺄﻳﻬﻤﺎ ﺷﺌﺖ ﻣﺆﻳﺪ ﻟﺬﻟﻚ‬

‫ﻋﻠﻤﺎﺋﻨﺎ اﻟﻤﺘﺄﺧﺮﻳﻦ‬ ‫ﺳﻴﺮة‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﺑﻮﺟﻪ ﺑﻞ‬ ‫اﻟﺒﺎب‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻮاردة‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺑﻨﻘﻠﻬﺎ ﻓﻼﻳﺠﺐ ﺗﺼﻔﺢ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻬﺎ‬

‫ﻟﻴﺲ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﺤﺼﻠﻮﻧﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺘﺪاوﻟﺔ‬ ‫اﻻﺻﻮل‬ ‫ﻣﺮاﺟﻌﺔ ﻟﺴﺎﻳﺮ‬ ‫دون‬ ‫ﺑﺎﻟﻜﺘﺐ اﻻرﺑﻌﺔ اﻟﻤﺘﺪاوﻟﺔ ﻣﻦ‬ ‫ﻳﻜﺘﻔﻮن‬ ‫ﺣﻴﺚ‬

‫ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫ﺳﻴﺮة‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ ﻛﺎﻧﺖ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ اﺧﺬ ﺑﺸﺊ ﻣﻨﻬﺎ ﻓﻘﺪ اﺧﺬ ﺑﺤﻆ واﻓﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻮر‬ ‫اﺧﺒﺎرﻫﻢ ﻛﻠﻬﺎ‬ ‫ان‬ ‫ذﻟﻚ اﻻ‬

‫ﺳﺎﻳﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﻠﻴﻨﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺼﺪوق‬ ‫ﻛﺬا‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻪ‬ ‫رواه‬ ‫اﻛﺘﻔﻲ اﻟﺸﻴﺦ ﺑﻤﺎ‬ ‫ﻟﺬا‬ ‫و‬ ‫اﻻﻋﺼﺎر‬ ‫ﻓﻲ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬

‫اﻻﺧﺬ ﺑﻜﻞ ﺧﺒﺮ ﻣﻦ اﺧﺒﺎرﻫﻢ ﻛﻤﺎ ﺷﻬﺪ‬ ‫ﻟﺠﻮاز‬ ‫ﺑﻞ‬ ‫ﺳﻮاه‬ ‫ﻟﻴﺲ اﻧﻬﻢ ﻟﻢﻳﻌﻠﻤﻮا ﺻﺤﺔ ﻣﺎ‬ ‫اﺻﺤﺎب اﻻﺻﻮل و‬

‫اﻧﻲ اذﻛﺮ ﻓﻴﻪ ﻛﻞ ﻣﺎ اﺣﻜﻢ‬ ‫‪:‬‬ ‫ﻓﻲ اوﻟﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻔﻘﻴﻪ ﺣﻴﺚ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻳﻔﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺎﻓﻲ‬ ‫اول‬ ‫ﺑﻪ اﻟﻜﻠﻴﻨﻲ ﻓﻲ‬

‫ﻟﻴﺲ‬ ‫ادﻋﺎه و‬ ‫ذﻟﻚ ﻧﻘﺾ ﻓﻲ ﻣﺎ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫ﺧﺒﺮة‬ ‫ﻳﺰﻋﻢ ﻣﻦ ﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺨﺘﻠﻔﺔ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺛﻢ ذﻛﺮ‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻓﺘﻲ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺼﺤﺘﻪ‬

‫ﻳﺠﻮز‬ ‫اﻧﻪ‬ ‫اﻟﺘﺎم‬ ‫ﻳﻈﻬﺮ ﻣﻦ ﺑﻌﺪ اﻟﺘﺘﺒﻊ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﺑﺎﻟﺠﻤﻠﺔ‬ ‫ﺷﺎء و‬ ‫اﻻﺧﺬ ﺑﺎﻳﻬﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻌﺔ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ ﺑﻞ ﻫﻮ ﻣﻦ‬
‫و‬ ‫اﻟﺘﻲ ﻗﺪﻣﻨﺎ‬ ‫ﺑﺎﻟﺸﺮوط‬ ‫ﻣﻌﺎرض‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻟﻔﻘﻪ‬ ‫اﺑﻮاب‬ ‫ﻓﻲ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫ﻛﺎف‬ ‫واﺣﺪ ﺟﺎﻣﻊ‬ ‫ﺑﻜﺘﺎب‬ ‫اﻻﻛﺘﻔﺎء‬

‫اﻗﻮال‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺮاﺟﻌﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻦﺗﺠﺪ ﻟﺴﻨﺔ اﻟﻠﻪ ﺗﺒﺪﻳﻼ‬ ‫و‬ ‫ﺳﻨﺔ اﻟﻠﻪ اﻟﺘﻲ ﻗﺪ ﺧﻠﺖ ﻣﻦ ﻗﺒﻞ‬ ‫و ﻫﺬه‬ ‫اﻻﺧﺬ ﺑﻪ‬ ‫ﻳﺠﻮز‬

‫و‬ ‫ﻣﻤﺎ ﻻ ﺑﺪ ﻣﻨﻪ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻟﻜﻦ ﻟﻴﺲ ﺑﺤﻴﺚ‬ ‫ﻣﺸﻜﻼت اﻻﺧﺒﺎر و ﻣﻌﻀﻼت اﻵﺛﺎر و‬ ‫ﻟﻔﻬﻢ‬ ‫ﻣﺆﻳﺪة‬ ‫ﻓﻬﻲ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬

‫و‬ ‫اﻟﻄﻬﺎرة‬ ‫اﺣﻜﺎم‬ ‫اﻟﺪﻳﻦ اﻻ‬ ‫اﺣﻜﺎم‬ ‫ﻟﻴﺲ ﺑﻴﺪﻫﻢ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻌﻮام‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻻﺟﻤﺎع‬ ‫ﻗﻠﺖ ﻻ ﺑﺪ ﻟﻤﻌﺮﻓﺔ ﻣﻮاﻗﻊ‬ ‫ان‬

‫ﻣﻦ ﻻﻳﺘﺘﺒﻊ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫ﺧﻼف‬ ‫ﺑﺤﻴﺚ ﻻ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫ﻣﺠﻤﻌﺎ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻴﻦ‬ ‫و ان ﻛﺎن‬ ‫ﺧﻔﻲ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻻﺣﻜﺎم‬ ‫اﻏﻠﺐ‬ ‫اﻟﺼﻠﻮة و‬

‫و ان‬ ‫اﻧﻬﻢ ﻛﺘﺒﻮﻫﺎ ﻟﻠﻌﻤﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺘﺐ اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ ﻛﺘﺐ ﻋﻤﻠﻬﻢ‬ ‫ان‬ ‫ﻗﺪ ﻋﺮﻓﺖ‬ ‫اﻟﻤﻮارد اﻗﻮل‬ ‫ﺗﻠﻚ‬ ‫ﻻﻳﻌﺮف‬ ‫ﻛﻼﻣﻬﻢ‬

‫ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻌﻤﻮل‬ ‫ﻣﻦ ﻛﺘﺐ اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ ﻫﻮ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻓﻜﻞ ﺧﺒﺮ‬ ‫روي‬ ‫ﻛﻞ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﺳﻤﻊ اﻟﺤﺪﻳﺚ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ‬

‫ﻻﻳﻤﻜﻦ‬ ‫ﺧﻼف و‬ ‫ﻣﺤﻞ‬ ‫ﻟﻢﻳﻌﻤﻠﻮا ﺑﻪ ﻓﻬﻮ‬ ‫اﺟﻤﺎع و ان‬ ‫اﻳﻀﺎ ﻋﻤﻠﻮا ﺑﻪ ﻓﻬﻮ ﻣﺤﻞ‬ ‫ﻓﺎن ﻛﺎن اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫ﻋﻨﺪﻫﻢ‬

‫و‬ ‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ ﻋﻨﺪ اﻟﻤﺘﻘﺪﻣﻴﻦ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻗﻠﺖ ﻟﻌﻠﻪ‬ ‫اﻟﻘﺪﻣﺎء و ان‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻨﺪ‬ ‫ﻣﻌﻤﻮل‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺧﻼﻓﻪ ﻣﻊ اﻧﻪ‬ ‫اﻧﻌﻘﺎد اﻻﺟﻤﺎع‬

‫اﻟﺬي‬ ‫ﻫﺬا ﻣﻦ اﻟﻔﺤﺺ‬ ‫اﻗﻮل‬ ‫ﺣﺘﻲ ﺗﻄﻠﻊ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﻨﻘﻄﻊ‬ ‫اﻟﺮﺟﻮع‬ ‫ﻟﻌﻠﻪ اﻧﻘﻄﻊ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ ﻋﻨﺪ اﻟﻤﺘﺄﺧﺮﻳﻦ ﻓﻴﺠﺐ‬

‫ﺷﻴﻌﺘﻪ‬ ‫اﻗﻮال‬ ‫ﻧﺘﺮﻗﺐ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻴﻨﺎ ﻓﺘﺎوﻳﻬﻢ‬ ‫ورد‬ ‫ﺑﻌﺪ ﻣﺎ‬ ‫اﻻﻣﺎم‬ ‫ﻟﻢﻳﺄﻣﺮﻧﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﺳﻨﺔ‬ ‫ﻛﺘﺎب و‬ ‫ﻓﻲ وﺟﻮﺑﻪ‬ ‫ﻣﺎورد‬

‫اﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ ﻻ رﻳﺐ ﻓﻴﻪ‬ ‫و دع اﻟﺸﺎذ اﻟﻨﺎدر ﻓﺎن‬ ‫ﻗﻠﺖ ﻓﻤﺎ ﻣﻌﻨﻲ ﻗﻮﻟﻪ ﺧﺬ ﻣﺎ اﺷﺘﻬﺮ ﺑﻴﻦ اﺻﺤﺎﺑﻚ‬ ‫ﻓﺎن‬

‫ﻋﺮﻓﺖ ﺻﺤﺔ اﻵﺧﺮ ﻓﻬﻮ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﺗﻠﻚ ﻫﻲ اﻟﺘﻮاﺗﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻏﻴﺮﻫﺎ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ ﻓﻲ اﻟﺮواﻳﺔ ﻛﻤﺎ ﺷﻬﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺒﻮﻟﺔ ﻋﻤﺮ‬ ‫اﻗﻮل‬

‫ﻳﺠﺐ ﺗﺮﻛﻪ‬ ‫اﻟﻨﺎدر‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﻨﺎدر‬ ‫ﻟﻌﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻻﻋﺪل‬ ‫اﻻﺧﺬ‬ ‫ﻗﺪم‬ ‫ﻓﻲ ﻣﻘﺒﻮﻟﺔ ﻋﻤﺮ‬ ‫اﻻﺗﺮي‬ ‫اﻳﻀﺎ ﻛﺎﻟﻤﺘﻮاﺗﺮ‬

‫ﺑﺨﻼﻓﻬﺎ‬ ‫اﻻﻋﺪل‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﺑﺎﻟﺸﻬﺮة‬ ‫اﻻﺧﺬ‬ ‫زرارة‬ ‫ﻓﻲ ﻣﺮﻓﻮﻋﺔ‬ ‫ﻗﺪم‬ ‫و‬ ‫ﻳﻔﺼﻞ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻻﻋﺪل‬ ‫ﻟﻤﺎاﻣﺮ ﺑﺎﻻﺧﺬ‬

‫ورود‬ ‫ﻓﻼﻳﺠﺐ اﻟﻔﺤﺺ ﻋﻦ ﺷﺊ ﺑﻌﺪ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻣﻊ ﺻﺤﺔ‬ ‫اﻟﻨﺎدر‬ ‫ﺗﺮك‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﺸﻬﺮة‬ ‫ﻓﻠﻢﻳﻈﻬﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻻﺧﺬ‬

‫ﻓﻲ ﺣﻘﻚ‬ ‫و ﻗﻀﺎه‬ ‫ﻓﺎﻧﻪ ﺣﻜﻢ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫اﻟﻔﺆاد‬ ‫اﻟﺨﺒﺮ اﻟﺼﺤﻴﺢ اﻟﺼﺮﻳﺢ ﻓﺎﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﺳﺎﻛﻦ اﻟﻘﻠﺐ ﻣﻄﻤﺌﻦ‬

‫ﺻﻼﺣﻚ ﻓﻲ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻠﻮ ﻋﻠﻢ‬ ‫و ﻓﺴﺎدك‬ ‫ﺑﺼﻼﺣﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺴﻤﻊ اﻟﻌﺎﻟﻢ ﺑﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻪ‬ ‫ﺑﻤﺮأي‬ ‫اﻧﺖ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫اوﺻﻠﻪ اﻟﻴﻚ‬

‫ﻗﺪ ﻋﻤﻞ ﺑﻤﺎ ذﻫﺒﻨﺎ اﻟﻴﻪ اﻟﻌﻼﻣﺔ اﻟﺤﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻣﺴﺄﻟﺔ اﻟﺘﺴﺪﻳﺪ‬ ‫ﺑﻴﻨﺎه‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻛﻤﺎ‬ ‫ﺷﺎء‬ ‫ان‬ ‫ﻻوﺻﻠﻪ اﻟﻴﻚ‬ ‫ﻏﻴﺮه‬

‫ﻟﻤﺤﺪﺛﻴﻦ ‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ﻏﻴﺮﻫﻤﺎ ﻣﻦ ﻣﺤﻘﻘﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺮﻫﺎﻧﻪ‬ ‫و اﻧﺎر‬ ‫اﺟﻞ اﻟﻠﻪ ﺷﺄﻧﻪ‬ ‫و اﻻﺳﺘﺎد‬ ‫رﺣﻤﻪ اﻟﻠﻪ‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫ﻳﺠﻮز‬ ‫ﻛﻞ ﺳﻠﻴﻢ اﻟﺴﻨﺪ‬ ‫ﻗﺎﻟﻮا ان‬ ‫ﺣﺘﻲ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ اﻋﺘﻨﻲ ﻛﺜﻴﺮا ﺑﻌﻠﻢ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء رﺿﻮان‬ ‫ﺑﻌﺾ‬ ‫ان‬ ‫اﻋﻠﻢ‬

‫ﻛﺎن‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ ﻣﻦ اﻋﺘﻤﺪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﺑﺪا‬ ‫اﻟﺘﻌﺒﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﻻﻳﺠﻮز‬ ‫ﻣﻄﻌﻦ‬ ‫ﺳﻨﺪه‬ ‫ﻛﻞ ﺧﺒﺮ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬

‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫اﻟﺸﻬﺮة‬ ‫ﻣﻮاﻓﻘﺔ‬ ‫اﻻﺻﺤﺎب او‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺻﺤﺘﻪ ﻗﺮاﺋﻦ ﻣﻦ ﻋﻤﻞ‬ ‫ﻳﺪل‬ ‫ﻟﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻃﻌﻦ‬ ‫ﺳﻨﺪه‬ ‫اﻟﺨﺒﺮ ﻓﻲ‬

‫ﺑﺎﻟﺸﻬﺎدة و‬ ‫اﻧﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻴﺒﻪ ﻓﻤﻨﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺳﻼﻣﺘﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻨﺪ‬ ‫اﺳﺘﻌﻼم‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻛﺬﻟﻚ ﻻﻳﻌﻤﻞ ﺑﻪ ﺛﻢ اﺧﺘﻠﻔﻮا ﻓﻲ‬

‫ﻫﺆﻻء اﻻﻛﺘﻔﺎء ﺑﺸﻬﺎدة ﻋﺪل‬ ‫ﺑﻌﺾ ﻣﻦ‬ ‫و ﺟﻮز‬ ‫ﺣﺘﻲ ﺗﻘﺒﻞ‬ ‫اﻟﺮاوي‬ ‫ﻋﺪﻟﻴﻦ ﻋﻠﻲ ﻋﺪاﻟﺔ‬ ‫ﺷﻬﺎدة‬ ‫ﻻ ﺑﺪ ﻣﻦ‬ ‫ﻗﺎل‬

‫اﻣﺮ‬ ‫اﻟﺸﺮع‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ازﻳﺪ ﻣﻦ اﻻﺻﻞ‬ ‫ﻳﻠﺰم ان ﻳﻜﻮن اﻟﻔﺮع‬ ‫ﻋﺪﻟﻴﻦ‬ ‫ﺷﻬﺎدة‬ ‫ﺑﺎﻧﻪ ﻟﻮ اﻟﺰﻣﻨﺎ‬ ‫و اﺳﺘﺪل‬ ‫واﺣﺪ‬

‫ﻣﺸﻬﻮدﻳﻦ‬ ‫اﻟﺸﺎﻫﺪان‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﺛﻨﻴﻦ ﻻ ﺑﺪ‬ ‫او‬ ‫ﻛﺎﻧﺖ ﻋﻦ واﺣﺪ‬ ‫ﺳﻮاء‬ ‫اﻟﺸﻬﺎدة‬ ‫ﺑﺎن‬ ‫رد‬ ‫و‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ‬

‫اﻻﻋﺘﺪاد‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺸﺮع‬ ‫ﻣﺎ ﺛﺒﺖ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻮﻓﺎة و‬ ‫ﺑﻌﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﻤﻜﻦ ذﻟﻚ ﺑﺎﻟﻜﺘﺎﺑﺔ‬ ‫اﻻﺳﺘﻌﻼم و‬ ‫ﺣﺎﺿﺮﻳﻦ ﻓﻲ ﻣﺠﻠﺲ‬

‫اﻟﻲ‬ ‫ﻻﻳﺤﺘﺎج‬ ‫و‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﺑﻞ‬ ‫ﻣﻔﻘﻮد‬ ‫اﻟﺸﺮط‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﻫﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻜﻮﻧﺎ ﻣﺸﻬﻮدﻳﻦ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﺸﺎﻫﺪ‬ ‫ﺑﻘﻮل‬

‫ﻋﺪول‬ ‫ﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺘﺐ اﻟﻲ ﻣﺼﻨﻔﻴﻬﺎ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻧﺤﻦ ﻧﻌﻠﻢ ﺻﺤﺔ ﻧﺴﺒﺔ‬ ‫و ﺧﺒﺮه و‬ ‫ﻗﻄﻌﺖ ﺑﻘﻮﻟﻪ‬ ‫اذا‬ ‫اﻟﻤﺨﺒﺮ‬ ‫ﻣﺸﺎﻫﺪة‬

‫اذا ﻛﺎن‬ ‫اﻟﺨﺒﺮ ﻳﻘﺒﻞ‬ ‫ﻓﺘﺒﻴﻨﻮا و رد ﺑﺎن‬ ‫ﺟﺎءﻛﻢ ﻓﺎﺳﻖ ﺑﻨﺒﺄ‬ ‫اذا‬ ‫اﻵﻳﺔ‬ ‫ﺑﻤﻔﻬﻮم‬ ‫ﻓﻴﻘﺒﻞ ﺧﺒﺮﻫﻢ‬ ‫ﺛﻘﺎت و ﻳﺨﺒﺮون‬

‫ﻻﻳﺨﺒﺮ ﻋﻦ اﻟﻮاﻗﻊ‬ ‫و‬ ‫ﻇﻦ ﻓﺎﻧﻪ ﻳﺨﺒﺮ ﻋﻦ ﻇﻨﻪ‬ ‫او‬ ‫رأي‬ ‫او‬ ‫اﺟﺘﻬﺎد‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اذا‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫رؤﻳﺔ‬ ‫او‬ ‫ﺳﻤﺎع‬ ‫ﻋﻦ‬

‫ﺑﺎﻟﻈﻨﻮن‬ ‫ﺗﺤﺼﻞ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺔ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﺼﻮاب‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ ﻣﺤﺾ ﺗﻘﻠﻴﺪ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫ﺑﻬﺬا‬ ‫اﻻﻋﺘﺪاد‬ ‫ﻓﻼﻳﻤﻜﻦ‬

‫اﻟﻈﻦ ﻟﻠﻤﺠﺘﻬﺪ ﺑﺴﺒﺐ‬ ‫ﺑﺎب ﺣﺼﻮل‬ ‫اﻟﺨﺒﺮ ﺑﻞ ﻣﻦ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﻻ ﻣﻦ‬ ‫ﺑﺎب اﻟﺸﻬﺎدة و‬ ‫اﻻﺟﺘﻬﺎدﻳﺔ ﻓﻠﻴﺲ ذﻟﻚ ﻣﻦ‬
‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﺑﻌﻠﻢ‬ ‫ﻋﺪم ﺟﻮاز اﻻﻋﺘﺪاد‬ ‫ﻟﻲ ﻓﻲ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫اﻟﺘﺘﺒﻊ ﻓﻲ اﺣﻮاﻟﻬﻢ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل و‬ ‫ﻓﻲ ﺣﻖ‬ ‫اﻗﻮال اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫اﻟﺘﺘﺒﻊ ﻓﻲ‬

‫ﻟﺔ ‪:‬‬ ‫اد‬ ‫ﻣﺎ ﻳﺴﺘﻨﺒﻂ ﻣﻨﻪ‬ ‫و‬

‫وﺛﻘﻮا و ﺟﺮﺣﻮا ﺑﺎﺟﺘﻬﺎد‬ ‫اﻧﻤﺎ‬ ‫ﻣﺸﺎﻫﺪة و ﻋﻴﺎن و‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫ﻳﺨﺒﺮوا‬ ‫ﺣﺘﻲ‬ ‫اﻻول ان ﻫﺬه اﻟﻌﻠﻤﺎء ﻟﻢﻳﻼﻗﻮا اﻟﺮﺟﺎل‬

‫ﻓﺘﺮﻗﺖ ‪.‬‬ ‫او ا‬ ‫اﺟﺘﻤﻌﺖ‬ ‫ﻋﺒﺮة ﺑﺎﻵراء ﺳﻮاء‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ‬

‫ﻏﺎﻳﺔ ﻣﺎ‬ ‫ﻣﺪة ﻣﺪﻳﺪة و ان‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻛﺜﻴﺮة و ﺗﻌﺎﺷﺮه‬ ‫ﺗﻌﻠﻢ ﺑﻬﺎ ﻓﻲ ازﻣﻨﺔ‬ ‫ﻳﻌﺮف ﺑﺎﻟﺤﺎﻻت اذا‬ ‫اﻟﺮﺟﻞ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﺜﺎﻧﻲ‬

‫ﻣﺸﺎﻫﺪة‬ ‫ذﻛﺮ ﺗﻠﻚ اﻟﺤﺎﻟﺔ اﻳﻀﺎ ﻋﻦ ﻏﻴﺮ‬ ‫ان‬ ‫ﻣﻊ‬ ‫او ﻳﻮم‬ ‫ﺳﺎﻋﺔ‬ ‫ﺣﺎل‬ ‫ﻓﻲ ﻛﺜﻴﺮ ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫ﺣﺎل اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﻛﺘﺒﻮا ﻣﻦ‬

‫ﻓﻼن او‬ ‫ﻓﻲ ﺳﻨﺔ‬ ‫او ﻣﺎت‬ ‫ادﻳﺐ‬ ‫او‬ ‫ﺷﺎﻋﺮ‬ ‫او ﻧﺠﺎر او‬ ‫ﺑﺎﻧﻪ ﺗﺎﺟﺮ‬ ‫اﻟﺤﺎﻻت‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ ﻻﻳﻐﻨﻲ ﻣﻦ ﺷﺊ‬ ‫و‬

‫ﻏﻴﺮ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫اﻏﻠﺐ‬ ‫ان‬ ‫وﺛﺎﻗﺘﻪ ﻫﺬا ﻣﻊ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ ﻓﻼﺗﻔﻴﺪ ﺷﻴﺌﺎ ﻓﻲ ﻋﺪاﻟﺔ اﻟﺮﺟﻞ‬ ‫ﻓﻼن و اﻣﺜﺎل‬ ‫ﺗﻮﻟﺪ ﻓﻲ ﺳﻨﺔ‬

‫ﻟﻚ ﻻﻳﻨﻔﻊ ﺑﻮﺟﻪ ‪.‬‬ ‫و ذ‬ ‫ﻓﻼﻧﺎ ﺿﻌﻔﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻼﻧﺎ وﺛﻘﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫ذﻛﺮوا‬ ‫اﻧﻤﺎ‬ ‫ﻣﺬﻛﻮر ﺑﺎﻟﺤﺎﻻت و‬

‫ﻣﺎ‬ ‫زادوا‬ ‫زادوا‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﺿﻌﻴﻒ اﻻ ﻓﻲ ﻗﻠﻴﻞ ﻣﻦ‬ ‫او‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺮﺟﻞ ﻋﻠﻲ اﻧﻪ ﺛﻘﺔ‬ ‫ﻟﻢﻳﺰﻳﺪوا‬ ‫اﻟﺜﺎﻟﺚ اﻧﻬﻢ‬

‫و ان ﻳﻜﻮن‬ ‫اﻟﺮﺟﻞ ﻻ ﺑﺪ‬ ‫اﻻﺻﻮل ان‬ ‫ﻫﻢ ﻗﺪ ﺣﻘﻘﻮا ﻓﻲ‬ ‫ﻋﺪل و‬ ‫ﻓﻲ رﺟﻞ اﻧﻪ‬ ‫ذﻛﺮوا‬ ‫ﻗﻠﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﻔﻴﺪ اﻟﻌﺪاﻟﺔ‬

‫ﺑﻼ‬ ‫ﻛﻼم‬ ‫ﺗﻌﺪﻳﻞ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫اﻟﺘﻮﺛﻴﻖ ﻓﻲ ﻋﻠﻢ‬ ‫ان‬ ‫ﻣﺎ ذﻛﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻮﺛﺎﻗﺔ اﻋﻢ ﻣﻦ اﻟﻌﺪاﻟﺔ‬ ‫ﻟﻶﻳﺎت و اﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫ﻋﺪﻻ‬

‫ﺗﺼﺪﻳﻖ اﻟﻔﺎﺳﻖ ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻻﻧﻪ‬ ‫ﻻﻳﺠﻮز‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ اﻧﻪ‬ ‫ﻟﻠﻜﺘﺎب و‬ ‫اﻟﻤﺨﺒﺮ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫ﻣﺤﺾ اﻟﻮﺛﺎﻗﺔ ﻻﻳﻜﻔﻲ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫دﻟﻴﻞ‬

‫ﻟﻠﻘﻄﻊ‬ ‫ﻣﻔﻴﺪة‬ ‫ﻣﻌﻪ ﻗﺮاﺋﻦ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻴﻤﺎ ﺷﻬﺪ ﺻﺪوﻗﺎ ﻓﻲ اﻟﻮاﻗﻊ اﻟﻠﻬﻢ اﻻ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺬب‬ ‫ﻻﻳﺆﻣﻦ ﻣﻨﻪ‬

‫‪.‬‬ ‫ﺑﺎﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﻘﺮاﺋﻦ ﻻ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻓﺤﻴﻨﺌﺬ‬

‫ﻓﻀﺎل‬ ‫ﺛﻢ اﺧﺬ ﻋﻨﻪ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل اﺑﻦﻋﻘﺪة اﻟﺰﻳﺪي اﻟﺒﺘﺮي‬ ‫ﻣﻦ ﻛﺘﺐ ﻓﻲ ﻋﻠﻢ‬ ‫اﻗﺮوا ان اول‬ ‫اﻟﺮاﺑﻊ اﻧﻬﻢ‬

‫ان اﻟﺰﻳﺪي و‬ ‫اﻧﻚ ﺗﻌﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻋﺘﻤﺪ ﻋﻠﻲ ﻗﻮﻟﻬﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻈﺎ اﺧﺬ ﻋﻨﻬﻤﺎ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﻛﻞ ﻣﻦ اﺧﺬ ﻣﻦ ﻋﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻔﻄﺤﻲ‬

‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻘﻠﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻮﺛﻴﻘﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻌﺪﻳﻠﻬﻢ‬ ‫ﺟﺮح اﻟﺮﺟﺎل و‬ ‫ﻻﻳﻌﺘﻨﻲ ﺑﻘﻮﻟﻬﻤﺎ ﻓﻲ اﻟﺸﺊ ﻻﺳﻴﻤﺎ ﻓﻲ‬ ‫ﻧﺎﺻﺒﻴﺎن‬ ‫اﻟﻔﻄﺤﻲ‬

‫ﻻﺳﻴﻤﺎ ﻓﻲ ﻋﻠﻢ ﻫﻢ ﻓﻴﻪ ﻣﺤﻞ اﻟﺘﻬﻤﺔ ﻓﺎﻧﻪ ﻳﻮﺛﻖ‬ ‫ﻋﺪم اﻻﻋﺘﺪاد ﺑﻘﻮل اﻟﻨﺼﺎب و اﻻﻋﺎدي‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫اﻟﻘﻠﻮب‬ ‫اﺿﻄﺮ‬

‫ﻫﻢ ﻓﻜﻴﻒ ﻳﻌﺘﻨﻲ ﺑﻬﻢ ● ‪.‬‬ ‫ﻟﻌﻨﺎد‬ ‫اﻟﺸﻴﻌﺔ اﻟﻤﺨﻠﺼﻴﻦ اﻟﻤﻤﺤﻀﻴﻦ‬ ‫و ﻳﺠﺮح‬ ‫ﻳﺰﻛﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻌﺪﻟﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﺻﺤﺎﺑﻪ‬

‫ﻣﻨﺎﻓﻴﺎ‬ ‫ﻟﻠﺠﺮح و‬ ‫ﺳﺒﺒﺎ‬ ‫ﻳﺮي اﻋﺘﻘﺎدا‬ ‫ﻓﻤﻨﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫اﻻﺻﻮل‬ ‫ﻋﻠﻤﺎءﻧﺎ ﻣﺨﺘﻠﻔﻮا اﻟﻌﻘﺎﻳﺪ ﻓﻲ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﺨﺎﻣﺲ اﻧﺎ ﻗﺪ ﻋﻠﻤﻨﺎ‬

‫ﻣﻦ اﻟﺒﻠﺪ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫اﺧﺮاﺟﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻫﻞ ﻗﻢ‬ ‫ﺣﺎﻻت‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻣﻨﺎﻓﻴﺎ ﻛﻤﺎ ﻋﺮﻓﺖ‬ ‫ﻻﻳﺮاه‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺪاﻟﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻠﻮﺛﺎﻗﺔ‬

‫ﺑﻌﺪﻣﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻗﺪ ﺳﻤﻮا ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺳﻬﻮ اﻟﻨﺒﻲ‬ ‫ﻛﺎﻋﺘﻘﺎد‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺄس‬ ‫ﻣﻤﺎ ﻻ‬ ‫ﻳﺮون اﻋﺘﻘﺎدا‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻻﺗﻠﻴﻖ ﺑﺤﺎﻟﻬﻢ‬ ‫ﺑﺘﻬﻤﺎت‬

‫ﻋﻠﻢ ‪.‬‬ ‫او‬ ‫ﻛﻴﻒ ﻳﺤﺼﻞ ﻣﻨﻪ ﻇﻦ ﺑﺎﻟﻮاﻗﻊ‬ ‫و‬ ‫ﺟﺮﺣﻬﻢ‬ ‫او‬ ‫ﺑﺘﻌﺪﻳﻠﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻪ ﻓﻜﻴﻒ ﻳﻌﺘﻨﻲ ﺑﻘﻮﻟﻬﻢ‬ ‫و ﺟﺮﺣﻮه‬ ‫ﻏﺎﻟﻴﺎ‬

‫وﺛﻘﻮا‬ ‫ﻣﻦ ﻣﻌﺎﺻﺮﻳﻨﺎ ﻗﺪ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫ﺑﻌﺾ‬ ‫ان‬ ‫ﻣﺴﺎوﻳﺔ‬ ‫و اﺟﺰاء اﻟﺰﻣﺎن‬ ‫ﻣﻦ ﻋﺼﺮﻧﺎ اﻟﻤﺸﺎﻫﺪ‬ ‫ﻧﺮي‬ ‫اﻧﺎ‬ ‫اﻟﺴﺎدس‬

‫اﻟﺸﻴﻌﺔ اﻟﺨﺼﻴﺼﻴﻦ‬ ‫ﻣﻘﺎم‬ ‫ﻣﻘﺎﻣﻬﻢ‬ ‫و ﺟﺮﺣﻮا و‬ ‫ﺿﻌﻔﻮا رﺟﺎﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﻔﺮ‬ ‫اﻟﺸﺮك و‬ ‫اﻧﺎﺳﺎ ادﻧﻲ ﻓﺴﻘﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫رﺟﺎﻻ‬

‫و‬ ‫ﻳﻌﺰرون‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻳﻌﺪون‬ ‫اﻫﻮاﺋﻬﻢ ﻣﻊ اﻧﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻏﺮاﺿﻬﻢ‬ ‫او‬ ‫ﻋﻘﺎﻳﺪﻫﻢ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ذﻟﻚ ﻻﺟﻞ‬ ‫و‬

‫او‬ ‫ﻋﻠﻴﻨﺎ‬ ‫ﺗﻘﺪم‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﺑﺠﺮح‬ ‫ﻧﻌﺘﻘﺪ‬ ‫ان‬ ‫ﺗﺼﺎﻧﻴﻒ ﻓﻜﻴﻒ ﻳﻤﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺘﺐ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻼﻣﺬة‬ ‫و‬ ‫اﺗﺒﺎع‬ ‫ﻟﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻮﻗﺮون‬

‫ﺗﻮﺛﻴﻘﻬﻢ ‪.‬‬
‫ﻗﺎل‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫اﻻﺳﻼم و‬ ‫اﻟﻔﺴﻖ ﻣﻊ‬ ‫ﻋﺪم ﻇﻬﻮر‬ ‫اﻟﺴﺎﺑﻊ اﻧﻬﻢ اﺧﺘﻠﻔﻮا ﻓﻲ ﻣﻌﻨﻲ اﻟﻌﺪاﻟﺔ ﻓﻤﻨﻬﻢ ﻣﻦ زﻋﻢ اﻧﻬﺎ‬

‫ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻌﺪﻳﻞ‬ ‫ﻗﺪم‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫ﻗﺪم اﻟﺠﺮح و‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ ﻣﻦ زﻋﻢ اﻧﻬﺎ اﻟﻤﻠﻜﺔ ﺛﻢ ﻣﻨﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻧﻬﺎ ﺣﺴﻦ اﻟﻈﺎﻫﺮ‬

‫ﺣﺎل‬ ‫ﺑﺬﻟﻚ ﻳﺨﺘﻠﻒ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺪاﻟﺔ‬ ‫و ﺷﺮوط‬ ‫اﻟﻜﺒﺎﺋﺮ‬ ‫ﻋﺪد‬ ‫اﻟﻈﻦ ﺑﺎﻳﻬﻤﺎ ﺣﺼﻞ ﺛﻢ اﺧﺘﻠﻔﻮا ﻓﻲ‬ ‫ﺑﺤﺼﻮل‬ ‫ﻣﻦ اﻛﺘﻔﻲ‬

‫ﻻﻳﻌﻠﻢ ﻣﺮادﻫﻢ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺟﺮﺣﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻮم‬ ‫ﺑﺘﻌﺪﻳﻞ‬ ‫ﻋﺒﺮة‬ ‫ﻓﺎي‬ ‫اﻵراء‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺣﺴﺐ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﻛﺜﻴﺮ ﻣﻦ‬

‫اﻗﻮال‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﺟﺘﻬﺎد‬ ‫ﺟﺮﺣﻬﻢ ﻣﻊ ﻛﻞ ﻣﺎ ذﻛﺮﻧﺎ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻮﺛﻴﻘﻬﻢ‬ ‫ان‬ ‫ﻻﻳﻌﻠﻢ اﺳﺒﺎﺑﻬﺎ ﺑﺮأﻳﻬﻢ ذﻟﻚ ﻣﻊ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺪاﻟﺔ‬

‫و‬ ‫ﻗﻴﻞ ﻧﺤﻦ ﻻﻧﻌﺘﻤﺪ ﻋﻠﻲ ﺗﻮﺛﻴﻘﻬﻢ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻻﻋﺘﻤﺎد‬ ‫ﻛﻞ ذﻟﻚ ﻣﻤﺎ ﻻﻳﻤﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫رأﻳﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺘﻘﺪﻣﻴﻦ‬
‫اﻣﺎ ﻣﻄﻠﻖ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺴﺘﻨﺪا اﻟﻲ ﺳﺒﺐ ﺷﺮﻋﻲ‬ ‫اذا ﻛﺎن‬ ‫ﺑﺎﻟﻈﻦ اﻻ‬ ‫ﻋﺒﺮة‬ ‫ﻻ‬ ‫اﻗﻮل‬ ‫اﻻﺟﺘﻬﺎدﻳﺔ‬ ‫اﻟﻈﻨﻮن‬ ‫ﺟﺮﺣﻬﻢ ﺑﻞ ﻧﻌﺘﺒﺮ‬

‫اﻗﻮل‬ ‫ﻓﻲ اﻟﻌﺪاﻟﺔ‬ ‫ﻛﺎف‬ ‫ﻗﻠﺖ اﻟﻈﻦ‬ ‫و ان‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫ﻻﻳﺠﻮز ﺑﺎﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫ﻛﻞ ﻇﻦ ﻓﻼ دﻟﻴﻞ ﻋﻠﻲ ﺣﺠﻴﺘﻪ ﺑﻞ ﻫﻮ ﻣﻤﺎ‬

‫ﺳﻮﻗﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺴﺌﻞ ﻋﻨﻪ اﻫﻞ ﻣﺤﻠﺘﻪ‬ ‫اﺑﻲﻳﻌﻔﻮر ان‬ ‫اﺑﻦ‬ ‫ﻣﻦ ﺣﺪﻳﺚ‬ ‫روي‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻻ دﻟﻴﻞ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اول اﻟﻜﻼم و‬ ‫ﻫﻮ‬

‫اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫ﻣﻮرده اﻟﻤﺸﺎﻫﺪون‬ ‫ﻓﺬﻟﻚ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﺷﻬﺎدﺗﻪ‬ ‫ﻋﺎدل ﻳﺠﻮز‬ ‫ﻗﺎﻟﻮا ﻟﻢﻧﺮ ﻣﻨﻪ اﻻ ﺧﻴﺮا ﻓﻬﻮ‬ ‫ﻓﺎذا‬

‫ﻫﻮ‬ ‫ﻗﻴﺎس و‬ ‫ﺑﻤﻄﻠﻖ اﻟﻈﻦ‬ ‫اﻻﻛﺘﻔﺎء‬ ‫ﺑﻬﺬا اﻟﺨﺒﺮ ﻋﻠﻲ‬ ‫و اﻻﺳﺘﺪﻻل‬ ‫ۤاراﺋﻬﻢ ﻓﻼ دﻟﻴﻞ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻈﻨﻮﻧﻬﻢ‬ ‫اﺟﺘﻬﺪوا‬

‫ﻇﺎﻫﺮه و‬ ‫ﺑﺤﺴﻦ‬ ‫اﻟﻌﺎدي‬ ‫ﻣﺤﻠﺘﻪ ﻳﺤﺼﻞ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺳﺌﻞ ﻋﻦ اﻫﻞ ﺳﻮﻗﻪ‬ ‫اذا‬ ‫اﻟﺮﺟﻞ‬ ‫ﻧﻘﻮل ان‬ ‫ﻏﻴﺮ ﺟﺎﺋﺰ ﻣﻊ اﻧﺎ‬

‫و‬ ‫ﻇﺎﻫﺮه‬ ‫ﺣﺴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻔﺎﻓﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺴﺘﺮه‬ ‫اﻟﻤﻌﺮﻓﺔ‬ ‫ﺣﺼﻮل‬ ‫ﺑﻠﺰوم‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺨﺒﺮ ﺗﺼﺮﻳﺤﺎ‬ ‫ان‬ ‫ﻣﻊ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﻛﺎﻟﺸﻴﺎع‬ ‫ﻫﻮ‬

‫ﻻﻳﺤﺼﻞ ﻟﻚ اﻻ‬ ‫اﺟﺘﻬﺎدك‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ ﻣﺜﻞ‬ ‫اﺟﺘﻬﺎد‬ ‫اﻟﻤﺨﺒﺮﻳﻦ ﻛﻠﻬﺎ ﻋﻦ‬ ‫و ﺗﺪﺑﺮت ان اﺧﺒﺎر‬ ‫اﻧﺼﻔﺖ‬ ‫اذا‬ ‫ﺑﺎﻟﺠﻤﻠﺔ‬

‫ﻟﺸﻚ ‪.‬‬ ‫ا‬

‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ذﻛﺮوا ان رﺟﺎل اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻻﻧﻬﻢ ﻗﺪ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﻏﻴﺮ ﻣﺬﻛﻮرﻳﻦ ﻓﻲ ﻛﺘﺐ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫اﻏﻠﺐ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﺜﺎﻣﻦ‬

‫ﺳﺎﻳﺮ اﻻﺋﻤﺔ اﻟﻲ اﻟﺤﺠﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫اﻟﺒﺎﻗﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺟﺎل‬ ‫رﺟﻞ ﻓﻀﻼ ﻋﻦ‬ ‫ۤاﻻف‬ ‫دوﻧﻮا ﻛﺎﻧﻮا ارﺑﻌﺔ‬
‫ّ‬
‫اﻟﺬﻳﻦ‬

‫ﻋﻠﻲ ﻣﺎﺋﺔ‬ ‫و ﻫﻜﺬا ﻳﺰﻳﺪون‬ ‫ﻋﻦ رﺟﺎﻟﻬﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم و اﺧﺬوا‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻟﻢﻳﻼﻗﻮا اﻻﻣﺎم‬ ‫ﺑﻌﺪ ذﻟﻚ اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬

‫اﻟﺼﻨﻌﺔ ﻓﻠﻌﻞ ﺑﻌﺾ اﻟﻤﺸﺘﺮﻛﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﻠﺪ‬ ‫و اﻻ ب و‬ ‫ﻓﻲ اﻻﺳﻢ‬ ‫ﻫﺆﻻء ﻣﺸﺘﺮﻛﻮن‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و ان ﻛﺜﻴﺮا‬ ‫اﻟﻒ اﻟﺒﺘﺔ‬

‫ﺻﺤﺘﻪ ﻛﻴﻒ ﻳﻌﻠﻢ‬ ‫ﻓﺮض‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﻌﺾ‬ ‫اﺳﻤﺎء‬ ‫اﻻ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻓﻲ ﻛﺘﺐ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻌﻀﻬﻢ ﻓﺎﺳﻖ ﺿﻌﻴﻒ‬ ‫ﻋﺪل و‬

‫اﻟﻤﻬﻤﻠﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺠﺎﻫﻴﻞ‬ ‫اﻗﺮوا ان‬ ‫ﻣﻊ اﻧﻬﻢ‬ ‫ﻛﺘﺎب اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻤﺬﻛﻮر‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺴﻨﺪ ﻫﻮ ذﻟﻚ‬ ‫ان ﻫﺬا اﻟﻤﺬﻛﻮر‬

‫ﻓﻼﻧﺎ ﻳﺴﻨﺪ‬ ‫ان‬ ‫ﻣﻦ اﻟﻘﺮاﺋﻦ‬ ‫ذﻛﺮوا‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻬﻤﻠﻴﻦ‬ ‫او‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺴﻨﺪ ﻫﻮ اﺣﺪ اﻟﻤﺠﺎﻫﻴﻞ‬ ‫ﻫﺬا اﻟﻤﺬﻛﻮر‬ ‫ﻛﺜﻴﺮ ﻓﻠﻌﻞ‬

‫ﻳﺴﻨﺪ ﻋﻨﻪ ذﻟﻚ اﻟﺮﺟﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ ذﻟﻚ اﻟﺸﻴﺦ‬ ‫ﻳﺴﻨﺪون‬ ‫ﺑﻌﺾ اﻟﻤﺠﺎﻫﻴﻞ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻠﻌﻞ‬ ‫ﻓﻼن‬ ‫ﻳﺴﻨﺪ ﻋﻨﻪ‬ ‫ﻓﻼن و‬ ‫ﻋﻦ‬

‫ان‬ ‫ﻓﻲ ﺑﻠﺪ واﺣﺪ ﻳﻤﻜﻦ‬ ‫ان‬ ‫ذﻟﻚ ﻣﺸﺎﻫﺪ ﻣﺮﺋﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺔ اﻟﻐﻴﺐ‬ ‫ادﻋﺎء‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺔ اﻟﺮﺟﻞ‬ ‫ادﻋﺎء‬ ‫ﻓﻔﻲ اﻟﺤﻘﻴﻘﺔ‬

‫ﻗﻠﺖ‬ ‫و ان‬ ‫ۤاﺑﺎﺋﻬﻢ واﺣﺪ‬ ‫اﺳﻤﺎء‬ ‫ﻗﻠﺖ ﻧﻌﺮﻓﻪ ﺑﺎﺑﻴﻪ ﻓﻠﻌﻞ ﻓﻴﻪ ﺧﻤﺴﻴﻦ‬ ‫و ان‬ ‫ازﻳﺪ اﺳﻤﻬﻢ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫او‬ ‫ﻣﺎﺋﺔ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬

‫ﻓﻲ ﻛﺘﺐ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ان‬ ‫اﻗﻮل‬ ‫ﺑﺎﻟﻤﺠﻤﻮع‬ ‫ﻗﻠﺖ ﻧﻌﺮﻓﻬﻢ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫رﺟﻼ ﻛﺴﺒﻬﻢ واﺣﺪ‬ ‫ﻧﻌﺮﻓﻪ ﺑﻜﺴﺒﻪ ﻓﻠﻌﻞ ﻋﺸﺮﻳﻦ‬

‫ﻓﻲ اﻟﺴﻨﺪ ﻫﻮ‬ ‫ﺗﻌﺮف ان اﻟﻤﺬﻛﻮر‬ ‫ﻓﻜﻴﻒ‬ ‫ﻣﺬﻛﻮرا‬ ‫ﻓﻠﻴﺲ ﻓﻲ اﻟﺴﻨﺪ اﻛﺜﺮﻫﺎ‬ ‫اﻟﻤﻤﻴﺰات ﻣﺬﻛﻮرا‬ ‫ﺑﻌﺾ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬

‫ﺑﺎﺳﻤﺎء‬ ‫ﻣﺘﻌﺪدة‬ ‫اﺷﺨﺎص‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻓﻲ ﻋﺼﺮ واﺣﺪ‬ ‫ان‬ ‫ﻗﻠﺖ ﺑﺎﻟﻤﺮﺗﺒﺔ ﻓﻘﺪ ﻗﻠﻨﺎ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻤﺬﻛﻮر‬

‫ﺗﻤﻴﺰ ﺑﻴﻨﻬﻢ اﻻ‬ ‫ﺗﺪﺑﺮت ﻻﺗﻜﺎد‬ ‫ﺑﺎﻟﺠﻤﻠﺔ ﻟﻮ‬ ‫و‬ ‫اﻗﻼ‬ ‫رﺟﻼن ﺳﻤﻴﺎن‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻨﻌﻘﺪ ﻣﺠﻠﺲ اﻻ‬ ‫ﻻﻳﻜﺎد‬ ‫ﺣﺘﻲ‬ ‫واﺣﺪة‬

‫ﺣﺴﻦ ﻇﻦ ﺑﺎﻟﺴﻠﻒ ‪.‬‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ ﻏﻔﻠﺔ‬ ‫ﺑﻈﻨﻮن ﺻﺎدرة‬

‫ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻳﺨﺘﻠﻔﻮن‬ ‫و‬ ‫اﻟﻈﻨﻮن‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻻﺟﺘﻬﺎد‬ ‫ﺑﻴﻦ اﻟﻤﺸﺘﺮﻛﻴﻦ‬ ‫ﻳﻤﻴﺰون‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﻋﻠﻤﺎء‬ ‫اﻏﻠﺐ‬ ‫ان‬ ‫ﻧﺮي‬ ‫اﻟﺘﺎﺳﻊ اﻧﺎ‬

‫ﺑﺎﻟﻈﻦ ﻓﻲ اﺻﻞ اﻟﺮﺟﻞ ﺛﻢ اﻟﻈﻦ ﻓﻲ ﻋﺪاﻟﺘﻪ ﻣﻊ اﻧﻪ ﻻﻳﺤﺼﻞ اﻻ‬ ‫اﻻﻃﻤﻴﻨﺎن‬ ‫اﺧﺘﻼﻓﺎ ﻓﺎﺣﺸﺎ ﻓﻜﻴﻒ ﻳﻤﻜﻦ‬

‫ﻟﺘﺤﻘﻴﻖ ‪.‬‬ ‫ا‬ ‫اﻟﺸﻚ ﻋﻨﺪ‬

‫ﻓﻲ ﻛﺜﻴﺮ ﻣﻦ‬ ‫●‬ ‫اﻟﺪور‬ ‫ﻣﻨﻪ‬ ‫ﻳﻠﺰم‬ ‫ﻓﺬﻟﻚ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﺣﺎﻻت‬ ‫اﻟﻲ ﻧﻘﻞ ﺑﻌﻀﻬﻢ ﻋﻦ ﺑﻌﺾ‬ ‫اﺳﺘﻨﺪت‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻌﺎﺷﺮ‬

‫ﺑﺎﻟﺮﺟﺎل ﻓﺎن ﻛﺎﻧﻮا ﻳﺴﻨﺪون ﻓﻴﻠﺰم اﻟﺪور و ان ﻛﺎﻧﻮا ﻳﺮﺳﻠﻮن ﻓﺎي ﻋﺒﺮة‬ ‫اﻟﻨﻘﻠﺔ اﻻ‬ ‫ﻻﺗﻌﺮف‬ ‫ﻓﺎﻧﻚ‬ ‫اﻟﻤﻮارد‬

‫ﻻ ﻓﻲ ﻗﻠﻴﻞ ﻣﻨﻬﻢ ‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ﻟﻴﺲ‬ ‫اﻟﺤﺎل‬ ‫ذﻛﺮ‬ ‫ان‬ ‫ﺑﺎرﺳﺎﻟﻬﻢ ﻋﻠﻲ ﻣﺎ ﺗﻈﻦ ذﻟﻚ ﻣﻊ‬

‫ﺑﺎن‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻛﺘﻔﻮا‬ ‫و‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﻓﻲ ﻛﺘﺐ‬ ‫ﺑﺎﻟﺤﺎل‬ ‫اﻛﺜﺮﻫﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﺬﻛﻮرﻳﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫اﻏﻠﺐ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﺤﺎديﻋﺸﺮ‬

‫ﺟﺮﺣﻬﻢ ﻻﻳﻔﻴﺪ ﻇﻨﺎ ﻻﻧﻪ ﻋﻦ ﻇﻦ ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺤﺾ ﺗﻮﺛﻴﻖ اوﻟﺌﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺸﻲ ﻣﺜﻼ ﺿﻌﻔﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺠﺎﺷﻲ ﻣﺜﻼ وﺛﻘﻪ‬

‫ﻻﺗﻔﻴﺪ ﻋﺪاﻟﺔ ﻛﻤﺎ اﻧﻪ‬ ‫ذﻛﺮوا ﺣﺎﻻت‬ ‫ﺑﻌﺾ ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل و ان ذﻛﺮوا ﺣﺎل‬ ‫ﻻ اﺣﺪ ادﻋﻲ اﻟﻘﻄﻊ ﻓﻲ ﻋﻠﻢ‬ ‫و‬

‫ذﻟﻚ ﻻﻳﻐﻨﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ‬ ‫او‬ ‫ﻧﺴﺎﺟﺎ‬ ‫او‬ ‫ادﻳﺒﺎ‬ ‫ﻓﻼن و ﻛﺎن ﺷﺎﻋﺮا او‬ ‫ﺗﻮﻟﺪ ﻓﻲ ﺳﻨﺔ‬ ‫ﻓﻼن و‬ ‫ﻓﻲ ﺳﻨﺔ‬ ‫ﻣﺎت‬
‫ذﻟﻚ ﻻﻳﻔﻴﺪ اﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻴﻦ ﻣﺎ‬ ‫او‬ ‫ذﻛﺮ ﺣﺎﻟﺔ ﺳﺎﻋﺔ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻣﺎ ﻳﻔﻴﺪ ﺷﻴﺌﺎ‬ ‫ﻫﺆﻻء‬ ‫ﺑﻌﺾ ﻣﻦ‬ ‫ﺣﺎل‬ ‫ذﻛﺮ ﻣﻦ‬ ‫و ان‬ ‫ﺷﻴﺌﺎ‬

‫ﺻﻔﺎت‬ ‫ﻳﺬﻛﺮ ﻓﻲ رﺟﻞ‬ ‫ﻓﺮض ان‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﺧﺒﺮه او ﺑﻌﺪه و‬ ‫ﺛﻘﺔ ﻣﻊ اﻧﻪ ﻻﻳﻌﻠﻢ ﻫﻞ ذﻟﻚ ﺣﺎﻟﺔ ﻗﺒﻞ‬ ‫ﻋﺎدل و‬

‫اﻻ ﻓﻲ اﻗﻞ ﻗﻠﻴﻞ ﻣﻦ‬ ‫ﻋﺪم ﺧﻮف اﻻﺷﺘﺮاك و ﻏﻴﺮه ﻻﻳﻜﻮن‬ ‫ﺗﻌﻠﻢ ﺑﻬﺎ ﻋﺪاﻟﺘﻪ ﻓﺬﻟﻚ ﺑﻌﺪ ﻛﻞ ﻣﺎ ذﻛﺮ ﻣﻦ‬

‫ﺧﺒﺮ ﻳﻮﺟﺪ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر و اي‬ ‫ﻓﻲ ﺳﻠﺴﻠﺔ اﻟﺴﻨﺪ ﻓﻲ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﺷﺊ ﻳﻨﻔﻌﻚ‬ ‫او ﻋﺸﺮة و اي‬ ‫ﻛﺨﻤﺴﺔ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬

‫ﻣﺎذا‬ ‫ﻳﻮﺟﺪ ﺧﺒﺮ ﻛﺬﻟﻚ‬ ‫ﻓﺮض اﻟﻤﺤﺎل ان‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫او اﻟﻌﺸﺮة و‬ ‫ﻣﻦ اوﻟﺌﻚ اﻟﺨﻤﺴﺔ‬ ‫رﺟﺎل ﺳﻨﺪه‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬

‫ﻓﻲ‬ ‫و وﺟﺪت‬ ‫ﺗﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﻘﺮاﺋﻦ ﻓﻜﻴﻒ ﻋﺪﻣﺖ اﻟﻘﺮاﺋﻦ ﻓﻲ ﻋﻴﻦ ﻫﺬا اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﻔﻘﻪ‬ ‫اﺑﻮاب‬ ‫ﺗﺼﻨﻊ ﻓﻲ ﺟﻤﻴﻊ‬

‫ﻧﺼﺐ ﻻﺳﺘﻌﻼﻣﻪ ﻗﺮاﺋﻦ ﻳﻤﻜﻦ‬ ‫ام‬ ‫اﻟﺘﺨﻤﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺟﻌﻠﻪ ﺑﺎﻟﻈﻦ‬ ‫و‬ ‫دﻳﻨﻪ‬ ‫اﻟﺸﺮع‬ ‫ﻫﻞ اﻫﻤﻞ ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﺎﻗﻲ‬

‫ﻻﻳﻌﻠﻤﻮن‬ ‫اﻛﺜﺮﻫﻢ‬ ‫و ان‬ ‫اﻻ ﻗﻠﻴﻼ ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫ﻏﺎﻓﻠﻮن‬ ‫ﻋﻨﻬﺎ‬ ‫و ان اﻟﻨﺎس‬ ‫ﺗﺤﺼﻴﻞ اﻟﻌﻠﻢ ﻋﻨﻬﺎ ﺑﺎﻟﺼﺤﺔ ﺑﻞ ﻧﺼﺐ واﻟﻠﻪ‬

‫‪.‬‬
‫و‬ ‫ﻏﻠﻄﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺘﺤﺮﻳﻒ اﻻﺳﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻠﻔﻈﺔ ﻋﻦ‬ ‫اﻟﻮاو‬ ‫ﺑﺘﺒﺪﻳﻞ‬ ‫اﺧﺘﻼل‬ ‫ﻣﺎ ﻳﺤﺼﻞ ﻓﻲ اﻟﺴﻨﺪ‬ ‫ﻛﺜﻴﺮا‬ ‫ان‬ ‫اﻟﺜﺎﻧﻲﻋﺸﺮ‬

‫ﻳﺼﺮﺣﻮن‬ ‫ﻛﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ذﻟﻚ‬ ‫ﻛﺜﻴﺮا‬ ‫ﻣﻦ ﺧﻂ اﻟﺸﻴﺦ‬ ‫رأي‬ ‫ﺗﺼﺤﻴﻔﻪ ﻛﻤﺎ ﻧﻘﻠﻪ ﺻﺎﺣﺐ اﻟﻤﻨﺘﻘﻲ اﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺒﺪﻳﻠﻪ‬

‫واﺳﻄﺘﻴﻦ ﻓﺎﻟﺨﺒﺮ ﻣﻨﻘﻄﻊ‬ ‫او‬ ‫ﻋﻨﻪ ﺑﻮاﺳﻄﺔ‬ ‫ﻓﻼن و ﻳﺮوي‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫ﻻﻳﺮوي‬ ‫ﻓﻼﻧﺎ‬ ‫اﻻوﻗﺎت ان‬ ‫ﻛﺜﻴﺮا ﻓﻲ ﻛﺜﻴﺮ ﻣﻦ‬

‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﺳﻠﺴﻠﺔ اﻟﺴﻨﺪ ﺻﺤﻴﺤﺔ ﺣﺘﻲ ﺗﺮاﺟﻊ ﻋﻠﻢ‬ ‫ان‬ ‫ﻳﻌﻠﻢ‬ ‫ان‬ ‫ﻣﺴﻨﺪ ﻓﻜﻴﻒ ﻳﻤﻜﻦ‬ ‫او‬ ‫ﻣﺮﺳﻞ‬ ‫او ﻣﺮﻓﻮع او‬

‫ﻏﻴﺮ‬ ‫او‬ ‫ﻏﻠﻂ‬ ‫او‬ ‫ﺳﻬﻮ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع او ﻣﺤﺮف او‬ ‫ﻓﺘﺒﺘﻠﻲ ﺑﻤﺎ ذﻛﺮﻧﺎ ﺳﺎﺑﻘﺎ ﻣﻊ اﻧﻪ ﻳﺤﺘﻤﻞ ﻓﻲ ﺟﻤﻴﻊ اﻟﺴﻠﺴﻠﺔ اﻧﻪ‬

‫ﻟﻚ ‪.‬‬ ‫ذ‬

‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﻤﻜﺬوب‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺔ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﻋﻠﻢ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل ﺛﻤﺮة‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺔ‬ ‫ﻓﺮض اﻣﻜﺎن‬ ‫اﻟﺜﺎﻟﺚﻋﺸﺮ ﻋﻠﻲ‬

‫وﺿﻊ اﻟﺴﻨﺪ‬ ‫اﺣﺘﻤﺎل‬ ‫ﻓﻤﻊ ﻣﺎ ذﻛﺮﻧﺎ ﻣﻦ‬ ‫ﻣﺄﻣﻮن‬ ‫اﻧﻪ‬ ‫ﺗﻘﻮل‬ ‫ﻋﺮﻓﺖ وﺛﺎﻗﺔ اﻟﺮﺟﻞ‬ ‫اذا‬ ‫ﻻﻧﻚ‬ ‫اﻟﻤﻜﺬوب‬ ‫ﻣﻦ ﻏﻴﺮ‬

‫ﻳﺤﺘﻤﻞ ﻓﻲ ﻛﺘﺐ اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ‬ ‫ان ﻛﺎن‬ ‫ﻻﻧﻪ‬ ‫اﻟﻤﻜﺬوب و ﻏﻴﺮه‬ ‫ﻏﻠﻄﻪ ﻻﻳﺤﺼﻞ ﻟﻚ ﻣﻌﺮﻓﺔ‬ ‫او ﺳﻬﻮه او‬ ‫ﺑﺠﻤﻴﻌﻪ‬

‫ﺻﺪور‬ ‫ﻻﻳﻔﻴﺪ اﻟﻌﻠﻢ ﺑﺎﻟﺴﻨﺪ اﻟﻌﻠﻢ ﺑﺼﺤﺔ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫اﻻ ﻓﺘﺤﻜﻢ ﻇﺎﻫﺮ‬ ‫ﺳﻨﺪه و‬ ‫وﺿﻊ ﻣﺘﻦ اﻟﺨﺒﺮ ﻛﺬا ﻳﺤﺘﻤﻞ وﺿﻊ‬

‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻻﻣﺎم‬ ‫ﻳﺤﺼﻞ ﺑﺘﺴﺪﻳﺪ‬ ‫ﻏﻴﺮه‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫اﻟﻤﻜﺬوب‬ ‫ﻗﻠﺖ ﺗﻤﻴﺰ‬ ‫و ان‬ ‫ﻧﻔﻊ ﻓﻴﻪ ﺑﻌﺪ ﻛﻞ ﻫﺬا اﻟﺘﻌﺐ‬ ‫ﻓﺎي‬ ‫اﻟﻤﺘﻦ‬

‫ﺑﻪ‬ ‫ﻳﺴﺪد‬ ‫اﻟﺴﻤﻴﻦ ﻓﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻫﺬا اﻟﺴﺒﺐ ﻻﻳﻤﻴﺰ ﺑﻴﻦ اﻟﻐﺚ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻓﻬﻮ ﻳﺤﺼﻞ ﺑﻐﻴﺮ ﻫﺬا اﻟﺴﺒﺐ اﻳﻀﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم اﻗﻮل‬

‫‪.‬‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﻳﺆﻳﺪ ﻫﻮ ﻳﻜﻔﻲ ﻋﻦ ﻋﻠﻢ‬ ‫اﻻﻣﺎم و‬

‫و‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺴﻬﻮ‬ ‫ﻣﺄﻣﻮن‬ ‫ﻣﻊ ﺻﺪﻗﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻇﻨﻚ‬ ‫ﺻﺎدق‬ ‫اﻟﺮاﺑﻊﻋﺸﺮ ﻻ ﻛﻞ ﻣﺎ ﻇﻨﻨﺖ اﻧﻪ ﻫﻮ ﻫﻮ ﺛﻢ ﻇﻨﻨﺖ اﻧﻪ ﺛﻘﺔ‬

‫ﻋﻦ‬ ‫ﻣﻤﻨﻮع‬ ‫ﻣﻊ ﺻﺪﻗﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻇﻨﻚ‬ ‫ﺻﺪق‬ ‫ﻻ ﻛﻞ ﻣﺎ ﻇﻨﻨﺖ اﻧﻪ ﻫﻮ ﻫﻮ ﺛﻢ ﻇﻨﻨﺖ اﻧﻪ ﺿﻌﻴﻒ‬ ‫اﻟﻨﺴﻴﺎن و اﻟﺨﻄﺎء و‬

‫اذا ﻛﺎن ﻳﺠﺪي ﻛﺎن‬ ‫ﺷﻴﺌﺎ ﻓﺎﻧﻪ‬ ‫ﻓﺎذا ﻻﻳﺠﺪي‬ ‫ﻻ‬ ‫ام‬ ‫ﻫﺬا اﻟﺨﺒﺮ ﺻﺤﻴﺢ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل ان‬ ‫ﻟﻢﺗﻌﻠﻢ ﺑﻌﻠﻢ‬ ‫اﻟﺼﺪق ﻓﺎذا‬

‫ﻣﻤﺎ ﻻ ﻃﺎﺋﻞ ﺗﺤﺘﻪ ‪.‬‬ ‫ﻫﺬا ﺻﺎر‬ ‫اﻧﺘﻔﻲ‬ ‫ﻫﺬا ﺟﺪواه ﻓﺎذا‬

‫ﻋﺪاﻟﺔ ﻣﻦ ﻧﺨﺎﻟﻄﻪ ﻣﻦ اﻫﻞ ﺑﻠﺪﻧﺎ اﻻ ﻓﻲ ﻗﻠﻴﻞ‬ ‫ﻻﻧﻌﺮف‬ ‫اﻟﻜﺎﻣﻠﺔ‬ ‫اﻟﺘﺎم و اﻟﻌﺸﺮة‬ ‫اﻟﺨﺎﻣﺲﻋﺸﺮ اﻧﺎ ﺑﻌﺪ اﻟﺘﺘﺒﻊ‬

‫اﻟﺒﻼد‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ ﻓﻜﻴﻒ ﻟﻨﺎ ﺑﻤﻌﺮﻓﺔ ﻣﻦ ﻫﻮ ﻏﻴﺮ ﻣﻌﺎﺷﺮ ﻟﻨﺎ ﻣﻦ اﻫﻞ ﺑﻠﺪﻧﺎ ﻓﻀﻼ ﻋﻦ ﻣﻌﺮﻓﺔ اﻫﻞ ﻏﻴﺮ ﺑﻠﺪﻧﺎ ﻣﻦ‬

‫ﺑﻼد‬ ‫ﺷﺘﻲ ﻣﻦ‬ ‫رﺟﺎل‬ ‫ذﻟﻚ ﻓﻜﻴﻒ ﻟﻨﺎ ﺑﻤﻌﺮﻓﺔ‬ ‫ﻓﺎذا ﻟﻢﻧﻌﺮف‬ ‫اﻟﺘﻲ ﻟﻢﻧﻌﻠﻢ ﺑﻬﺎ‬ ‫اﻟﺒﻼد‬ ‫اﻟﺘﻲ ﺳﻤﻌﻨﺎ ﺑﻬﺎ ﻓﻀﻼ ﻋﻦ‬

‫ﻗﻞ ‪.‬‬ ‫و ا‬ ‫اﻛﺜﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺘﻔﺮﻗﺔ اﻟﺬﻳﻦ ﺗﻘﺪﻣﻮا ﻋﻠﻴﻨﺎ ﺑﺎﻟﻒ ﺳﻨﺔ‬

‫ﺷﻴﺌﺎ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء ﻻﻳﺠﺪي‬ ‫ﻣﺤﺾ ﻛﻮﻧﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺠﺎرﺣﻴﻦ ﻏﻴﺮ ﻣﻌﺮوﻓﻴﻦ‬ ‫او‬ ‫اﻟﻤﻌﺪﻟﻴﻦ‬ ‫ﻫﺆﻻء‬ ‫اﻟﺴﺎدسﻋﺸﺮ ﻧﻔﺲ‬

‫اﻟﻌﺎﻣﺔ اﻧﻪ ﻳﺠﺐ ﺣﺴﻦ‬ ‫ﻗﻮل‬ ‫ﺣﺴﻦ اﻟﻈﻦ ﺑﻤﻦ ﺳﻤﻲ ﻋﺎﻟﻤﺎ ﻳﺸﺒﻪ‬ ‫و اﻟﻘﻮل ﺑﻮﺟﻮب‬ ‫ﻋﺼﺮﻧﺎ‬ ‫ﻋﻠﻤﺎء‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻧﺮي‬ ‫ﻟﻤﺎ‬

‫ﻓﻲ ﻋﺼﺮﻧﺎ ﻣﺎ‬ ‫ﻧﺮي‬ ‫ﻓﺎﻧﺎ‬ ‫ﻋﺪول ﻣﻮﺛﻘﻮن‬ ‫ﺟﻤﻴﻌﻬﻢ‬ ‫و ان‬ ‫ﻓﻴﻬﻢ اﻻ ﺑﺨﻴﺮ‬ ‫و ﻻﻳﺠﻮز اﻟﻘﻮل‬ ‫اﻟﻈﻦ ﺑﺠﻤﻴﻊ اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ‬

‫ﻛﺎن‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﺑﻼ دﻟﻴﻞ‬ ‫ﻗﻮل‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻋﺼﺎر‬ ‫ﻓﻲ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫ﻣﺬﻛﻮر‬ ‫ﻗﻮل‬ ‫ﻛﺎﻟﻤﺘﺄﺧﺮﻳﻦ‬ ‫ﻟﻴﺴﻮا‬ ‫اﻟﻤﺘﻘﺪﻣﻴﻦ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﻧﺮي‬

‫ﻛﻨﺖ ﺗﻌﺮﻓﻬﻢ ﺑﻌﻠﻢ اﻟﻐﻴﺐ‬ ‫ﻳﻠﺰم اﻟﺪور و ان‬ ‫ﻛﻨﺖ ﺗﻌﺮﻓﻬﻢ ﺑﺎﻟﻜﺘﺐ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻣﺠﻬﻮﻟﻴﻦ ﻏﻴﺮ ﻣﻌﺮوﻓﻴﻦ‬ ‫اﻟﻤﻌﺪﻟﻮن‬
‫و‬ ‫اﺷﺘﻬﺮ ﻓﻲ ﻋﺼﺮ‬ ‫او‬ ‫ﺣﺴﻦ اﻟﻈﻦ ﺑﻤﻦ ﺳﻤﻲ ﻋﺎﻟﻤﺎ‬ ‫ﻻاﻋﺮف وﺟﻮب‬ ‫ﺑﺎﻟﺠﻤﻠﺔ اﻧﺎ‬ ‫ﺣﺪك و‬ ‫ﻓﺬﻟﻚ ﻟﻴﺲ ﻓﻲ‬

‫ﻫﻮ اﻟﺴﻤﻴﻊ اﻟﻌﻠﻴﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﺑﺎﻟﻠﻪ ﻓﺴﻴﻜﻔﻴﻜﻬﻢ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻗﻮة‬ ‫ﻻ‬ ‫ﺣﻮل و‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻓﻠﻴﺲ‬ ‫و اذ‬ ‫ﻻاﻋﺘﻤﺪ اﻻ ﺑﻤﻦ اﻋﺮﻓﻪ‬

‫ﻧﻌﻢ ﻟﻮ‬ ‫اﻟﻮﺟﻮه‬ ‫ﻻ ﺗﻮﺛﻴﻘﻬﻢ ﺑﻮﺟﻪ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﺗﻌﺪﻳﻠﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺠﺮﺣﻬﻢ‬ ‫ﻋﺒﺮة‬ ‫ﻻ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﻧﻌﻢ اﻟﻮﻛﻴﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺴﺒﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫و‬

‫ﻣﻦ‬ ‫ﺗﻘﺪم‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻢﻳﻤﻨﻊ ﻋﻨﻪ ﻣﺎﻧﻊ اﻻ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻻﻋﺘﻤﺎد‬ ‫ﻳﻤﻜﻦ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اﺣﻮاﻟﻬﻢ‬ ‫و ﻛﺎﻧﻮا ﻳﻨﻘﻠﻮن‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا رأوﻫﻢ‬

‫ﻏﻴﺮ ﻣﺤﻞ اﻟﺘﻬﻤﺔ ﺑﻞ ﻫﻮ ﻣﺤﻞ اﻟﺘﻬﻤﺔ اﻟﻌﻈﻴﻤﺔ ﻓﻼﻳﻤﻜﻦ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻋﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻤﻨﻊ ﻋﻨﻪ‬ ‫اﻟﺴﺎدس‬ ‫اﻟﻮﺟﻪ‬

‫اﻻ‬ ‫ﻗﻮة‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻋﻠﻲ ﻣﻜﺎﻧﺎ ﻋﻦ ﻫﺬا ﻗﺪ ﺳﺒﻖ ﺟﻮاﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫اﺟﻞ ﺷﺄﻧﺎ‬ ‫و اﻟﻘﻮل ﺑﺎن اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫اﻟﺘﻌﻮﻳﻞ ﻋﻠﻲ ﻧﻘﻠﻬﻢ اﻳﻀﺎ‬

‫ﺑﺎﻟﻠﻪ ﻓﺎﻧﺎ ﻻاﻋﺘﻤﺪ ﻋﻠﻲ ﺷﺊ ﻣﻦ ذﻟﻚ‬

‫وﺣﺪي‬ ‫اﻋﻴﺶ ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺮد‬ ‫ﻟﻲ ﻣﺬﻫﺐ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺬاﻫﺐ‬ ‫ﻳﻌﺸﻘﻮن‬ ‫ﻓﻴﻤﺎ‬ ‫و ﻟﻠﻨﺎس‬
‫ﻛﻮﻧﻬﺎ ﻣﻤﺎ ﻳﺘﻌﻄﻞ ﺑﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺔ اﻟﻌﺪاﻟﺔ ﻓﻲ ﻋﺼﺮﻫﻢ‬ ‫ﻋﺪم اﻣﻜﺎن‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫رأوا‬ ‫ﻟﻤﺎ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﺴﺎﺑﻊﻋﺸﺮ‬

‫ﺗﻘﺪم‬ ‫ﻓﻲ ﻋﺼﺮﻫﻢ ﻓﻜﻴﻒ ﻟﻬﻢ ﺑﻤﻌﺮﻓﺔ ﻣﻦ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫و‬ ‫اﻟﻈﻦ‬ ‫ﺑﺠﻮاز‬ ‫ﻗﺎﻟﻮا‬ ‫ﻟﻮ اﻋﺘﺒﺮوﻫﺎ‬ ‫اﻟﺒﻼد‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد‬ ‫اﺣﻜﺎم‬

‫ﻟﻈﻦ ﺑﻪ ‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ﺗﺤﺼﻴﻞ‬ ‫او‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ ﺑﺎﻟﻒ ﺳﻨﺔ‬

‫ﻓﻲ اﻟﻤﺘﻘﺪﻣﻴﻦ ﻋﻠﻴﻨﺎ ﺑﻜﻞ‬ ‫ﻣﺘﻌﺬر‬ ‫اﻟﻌﺪاﻟﺔ ﻣﻠﻜﺔ ﻧﻔﺴﺎﻧﻴﺔ ﻓﺎﻟﻌﻠﻢ ﺑﻬﺎ اﻋﺴﺮ ﻋﺴﻴﺮ ﺑﻞ‬ ‫ﺑﺎن‬ ‫اﻟﺜﺎﻣﻦﻋﺸﺮ ﻟﻮ ﻗﻠﻨﺎ‬

‫اﻣﺎ ﻋﻠﻲ ﻣﺬﻫﺐ ﻣﻦ ﻳﺮاﻫﺎ ﺣﺴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺜﻴﺮ ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫رأي‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻞ ﻓﻲ اﻟﻤﻌﺎﺻﺮﻳﻦ اﻻ ﻓﻲ ﻗﻠﻴﻞ‬ ‫ﻫﺬا اﻟﺰﻣﺎن‬

‫ﺑﺎﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻛﺜﻴﺮا‬ ‫ﻧﻌﺮف‬ ‫ﻗﻠﺖ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻋﺮﻓﺖ‬ ‫ﻋﺎدة‬ ‫ﻣﻊ ذﻟﻚ ﻛﻠﻪ ﻳﻤﺘﻨﻊ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻈﺎﻫﺮ ﻓﺎﺳﻬﻞ‬

‫‪.‬‬ ‫اﻵﺛﺎر ﻓﻴﻠﺰم اﻟﺪور‬ ‫ﺗﻠﻚ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر و رﺟﺎل‬ ‫ﺗﻠﻚ‬ ‫اﺳﻨﺎد‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻫﺬا اﻟﻤﻀﻤﺎر اﻗﻮل اﻟﻜﻼم‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻮاردة‬

‫اﻟﻈﻦ‬ ‫و ان‬ ‫ﻧﻌﺘﻤﺪ ﻋﻠﻲ ﻇﻨﻮﻧﻨﺎ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل و‬ ‫ﻧﺤﻦ ﻻﻧﻌﺘﻤﺪ ﻋﻠﻲ ﻋﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻠﺖ ﺟﻤﻴﻊ ذﻟﻚ ﺣﻖ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﺘﺎﺳﻊﻋﺸﺮ‬

‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ اﻧﻪ ﻳﺠﺐ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﺳﻼم‬ ‫اﻫﻞ اﻟﺒﻴﺖ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﻈﺎﻫﺮ ﻣﻦ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻲ ﻣﻌﺮﻓﺔ ﻋﺪاﻟﺔ اﻟﺮﺟﻞ ﻗﻠﻨﺎ اوﻻ‬ ‫ﻛﺎف‬

‫ﺗﻜﻠﻔﻮا‬ ‫اﻧﻬﻢ ﻟﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺬﻟﻚ‬ ‫و ان اﻻﺧﺒﺎر ﺗﻨﺎدي‬ ‫اﻟﻈﻦ ﻻﻳﻐﻨﻲ ﻣﻦ اﻟﺤﻖ ﺷﻴﺌﺎ‬ ‫ﻓﺴﺮت و ان‬ ‫ﻣﻌﻨﻲ‬ ‫ﺑﺎي‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﺪاﻟﺔ‬

‫ﺑﻪ‬ ‫ﺗﻨﺎدي‬ ‫اﻣﺎ ﻋﻠﻲ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻈﻦ‬ ‫اﻻﻛﺘﻔﺎء‬ ‫ﺗﻜﻠﻔﻮا‬ ‫ﻧﺎدرا‬ ‫اﻧﻬﺎ ﻻﻳﻤﻜﻦ اﻟﻌﻠﻢ ﺑﻬﺎ اﻻ‬ ‫رأوا‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻣﻌﻨﺎﻫﺎ اﻟﻤﻠﻜﺔ‬

‫اﻣﺎ ﻗﻮﻟﻜﻢ ﻧﻌﺘﻤﺪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻈﻦ‬ ‫ﻓﻼﻳﺠﻮز اﻻﻛﺘﻔﺎء‬ ‫ﻻ ﻣﺎﻧﻊ ﻣﻨﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻧﻬﺎ ﺣﺴﻦ اﻟﻈﺎﻫﺮ ﻓﺎﻧﻪ ﻳﻤﻜﻦ اﻟﻌﻠﻢ ﺑﻬﺎ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬

‫ﻻ دﻟﻴﻞ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﻳﺠﻮز اﻻﻛﺘﻔﺎء‬ ‫اﻟﻈﻦ ﻻ ﺑﺪ ﻟﻪ ﻣﻦ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺷﺮﻋﻲ ﺣﺘﻲ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻇﻨﻮﻧﻨﺎ ﻓﻘﺪ ذﻛﺮﻧﺎ ﻓﻴﻤﺎ ﻣﺮ‬

‫اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﻈﻦ ﻓﻲ رﺳﺎﻟﺘﻨﺎ‬ ‫ﻋﺪم ﺟﻮاز‬ ‫ﻗﺪ ﺣﻘﻘﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﻓﻼﻳﺠﻮز اﻻﻋﺘﺪاد‬ ‫ﻣﻄﻠﻘﺎ‬ ‫ﺟﻮاز اﻻﻛﺘﻔﺎء ﺑﻬﺬه اﻟﻈﻨﻮن‬

‫ﻟﺘﺴﺪﻳﺪ ‪.‬‬ ‫ا‬ ‫رﺳﺎﻟﺘﻨﺎ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺨﻄﺎب و‬ ‫ﻓﺼﻞ‬

‫اﻟﻤﺰﻟﺰﻟﺔ ﻟﻠﻨﻔﺲ اﻟﻤﻮرﺛﺔ‬ ‫اﻟﻮﺟﻮه‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻣﻊ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻴﻮب‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻣﻊ ﻛﻞ‬ ‫ان‬ ‫ﺑﺎﻟﻠﻪ‬ ‫اﻧﺸﺪك‬ ‫اﻧﻲ‬ ‫اﻟﻌﺸﺮون‬

‫ﻫﺬه اﻻﺧﺘﻼﻻت‬ ‫اﻟﻈﻦ ﻣﻊ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫او‬ ‫ﻛﻴﻒ ﻳﻤﻜﻦ اﻟﻌﻠﻢ ﺑﻮﺛﺎﻗﺘﻬﻢ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻋﻠﻢ‬ ‫اﻻﻋﺘﻤﺎد‬ ‫ﻟﻠﺸﻚ ﻳﻤﻜﻦ‬

‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫اﺣﻜﺎم‬ ‫اﺑﺘﻨﺎء‬ ‫و‬ ‫اﻟﻈﻦ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺣﺠﻴﺔ‬ ‫دل‬ ‫دﻟﻴﻞ‬ ‫اي‬ ‫اﻟﻈﻦ‬ ‫ﺣﺼﻮل‬ ‫ﻓﺮض‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻲ ذﻛﺮﻧﺎ‬

‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻣﻦ ﺳﺒﻌﻴﻦ ۤاﻳﺔ ﻓﻲ‬ ‫ﻗﺎم و ﻛﺎن اﻗﻮي‬ ‫دﻟﻴﻞ‬ ‫و اي‬ ‫اﻟﻈﻦ ﻻﻳﻐﻨﻲ ﻣﻦ اﻟﺤﻖ ﺷﻴﺌﺎ‬ ‫و ان‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب و ان‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻟﻨﻬﻲ ﻋﻦ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﻈﻦ ﻣﻄﻠﻘﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و اﺧﺒﺎر ﻣﺘﻮاﺗﺮة‬

‫ذﻟﻚ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻘﻴﻨﺎ‬ ‫ﻣﺎﻗﺘﻠﻮه‬ ‫و‬ ‫اﻟﻈﻦ‬ ‫اﺗﺒﺎع‬ ‫ﻓﻲ ﻋﻴﺴﻲ ﻟﻔﻲ ﺷﻚ ﻣﻨﻪ ﻣﺎ ﻟﻬﻢ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻋﻠﻢ اﻻ‬ ‫اي‬ ‫اﺧﺘﻠﻔﻮا ﻓﻴﻪ‬

‫ﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﻈﻦ ‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ﻗﺪ ﻧﻬﻲ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻓﻴﻪ ﻋﻦ‬ ‫ﻣﻨﺎط اﻳﻤﺎن و‬ ‫ﻛﺎﻧﺖ‬ ‫اذا‬ ‫اﻟﺸﺨﺺ‬ ‫ﺣﺎل‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺔ‬

‫اﻟﻤﺒﻴﻦ‬ ‫اﻟﺸﺮع‬ ‫ﻻ ﺑﺪ ﻣﻨﻪ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ اﻟﺪﻳﻦ‬ ‫ﻳﻨﺎط‬ ‫اﻟﺘﻲ‬ ‫اﻟﻌﻠﻮم‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﻋﻠﻢ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻟﻮ‬ ‫اﻟﺤﺎدي و اﻟﻌﺸﺮون‬

‫اﺣﻮال‬ ‫ﻳﻜﺘﺒﻮا‬ ‫ان‬ ‫اﻣﺮوﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ اﺻﺤﺎﺑﻬﻢ‬ ‫ﺣﺮﺿﻮا‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﺻﻠﻮات‬ ‫اﻟﻄﺎﻫﺮون‬ ‫اﻟﻴﻪ اﻻﺋﻤﺔ‬ ‫ﻟﻨﺪب‬

‫ﻳﻜﺘﺐ ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻦ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﺘﺎﺑﻌﻴﻦ‬ ‫ﻳﺄﻣﺮوا‬ ‫ان‬ ‫اﻣﺮوﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﺗﻘﺪﻣﻬﻢ‬ ‫اﺣﻮال‬ ‫اﺧﺒﺮوﻫﻢ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻌﺎﺻﺮﻳﻬﻢ‬

‫ﻗﻠﺖ اﻧﻬﻢ‬ ‫و ان‬ ‫ﺑﺎﻟﺤﻜﻤﺔ‬ ‫ﻻﻳﺨﻠﻮن‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻓﻠﻴﺲ ﻻﻧﻬﻢ‬ ‫و اذ‬ ‫ﺣﺘﻲ ﻳﺼﻞ اﻟﻴﻨﺎ‬ ‫ﻋﺼﺮه‬ ‫ﻣﻦ ﻳﻠﻴﻪ ﻓﻲ‬ ‫اﺣﻮال‬ ‫ﻋﺼﺮ‬

‫ﻫﺬا دﻟﻴﻞ ﻋﻠﻲ ﻛﻮﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻻوﺛﻖ‬ ‫و اﻻورع و‬ ‫اﻻﻓﻘﻪ‬ ‫اﻻﻋﺪل و‬ ‫ﺑﺎﻻﺧﺬ ﺑﺮواﻳﺔ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل و اﻣﺮوا‬ ‫وﺛﻘﻮا ﺑﻌﺾ‬

‫ﻛﻼﻣﻨﺎ اﻧﻪ ﻟﻴﺲ ﻓﻲ‬ ‫ﻣﻔﺎد‬ ‫ﻟﻴﺲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻘﺎم‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﻣﺜﻞ ذﻟﻚ ﻻﻳﻜﻔﻲ ﻓﻲ‬ ‫اﻗﻮل‬ ‫اﻳﻀﺎ‬ ‫اﻻﻳﺎم‬ ‫ﻣﻌﺮوﻓﺎ ﻓﻲ ﺗﻠﻚ‬

‫ﺗﻨﺒﻴﻬﻬﻢ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ ﻻﻳﻜﺘﻔﻲ ﻓﻲ اﻣﺮﻫﻢ ﺑﺎﻟﺘﺪوﻳﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻜﻞ ﻟﻔﻆ‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا ﻳﺘﻜﻠﻤﻮن‬ ‫ﺑﻞ‬ ‫و ذﻛﺮه‬ ‫ﻟﻔﻆ اﻟﺜﻘﺔ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬

‫ﻛﻤﺎ ﻗﺎﻟﻮا ﻣﺎ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﺟﻬﺔ‬ ‫اي‬ ‫اﻟﺨﺒﺮ ﻣﻦ‬ ‫ﺻﺪور‬ ‫ﺗﺤﺼﻴﻞ اﻟﻌﻠﻢ ﺑﺼﺤﺔ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻛﺎن ﻣﺮاد اﻻﻣﺎم‬ ‫ﺑﻞ ﻏﺎﻳﺔ ﻣﺎ‬

‫ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻘﺮاﺋﻦ‬ ‫اﻟﺼﺪور‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ ﺑﺼﺤﺔ‬ ‫ﺣﺼﻮل‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻟﻴﻨﺎ‬ ‫ﻓﺮدوه‬ ‫ﻟﻢﺗﻌﻠﻤﻮا‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﻟﺰﻣﻮه‬ ‫ﻋﻠﻤﺘﻢ اﻧﻪ ﻗﻮﻟﻨﺎ‬

‫و اﻟﺪس‬ ‫وﺿﻌﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﺤﺮﻳﻒ ﻓﻲ اﻟﺴﻨﺪ‬ ‫اﻟﺼﺪور ﻻﺣﺘﻤﺎل‬ ‫ﻻﻳﺤﺼﻞ اﻟﻌﻠﻢ ﺑﺼﺤﺔ‬ ‫ﺑﺎﺣﻮال اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﻓﺮض‬

‫اﻟﻤﻔﻴﺪ ﻟﻠﻌﻠﻢ اﻟﻘﺮاﺋﻦ اﻻﺧﺮ ﻻ ﻋﻠﻢ‬ ‫اﻗﻮل ﻓﺎذا‬ ‫ﻗﻠﺖ اﻧﻤﺎ ﻧﺴﺘﻔﻴﺪ ذﻟﻚ ﺑﻘﺮاﺋﻦ اﺧﺮ‬ ‫و ان‬ ‫ﻓﻲ اﻟﻤﺘﻦ‬ ‫او‬ ‫ﻓﻴﻪ‬

‫ﻓﻬﻢ ﻳﺸﺎﻫﺪ ﻣﺎ ﻗﻠﻨﺎ ‪.‬‬ ‫ﻛﺎن ذا‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻓﺎﺋﺪة‬ ‫ﻓﻼ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬
‫اﻻﺋﻤﺔ‬ ‫زﻣﺎن‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻓﻲ‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا‬ ‫و‬ ‫اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ اﻟﺘﻲ وﻗﻊ ﻋﻠﻴﻬﺎ اﻟﺘﻘﺮﻳﺮ‬ ‫ﻗﺪﻣﺎء‬ ‫ﻃﺮﻳﻘﺔ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻌﺸﺮون‬ ‫و‬ ‫اﻟﺜﺎﻧﻲ‬

‫ﺗﺼﺤﻴﺢ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫اﻳﻀﺎ اﻟﻲ ﻳﻮﻣﻨﺎ‬ ‫اﻟﻜﺒﺮي‬ ‫ﻃﺎﺋﻔﺔ ﻣﻨﻬﻢ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺼﻐﺮي‬ ‫ﻓﻲ اﻟﻐﻴﺒﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻌﺪﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫اﻟﻌﻤﻴﺎء ﻻﺧﺘﻼل‬ ‫اﻟﺠﺎﻫﻠﻴﺔ ﺛﻢ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ اﻟﻌﺎﻣﺔ‬ ‫زﻣﺎن‬ ‫ﻫﻮ ﻋﻠﻢ اﻟﻨﺴﺎﺑﺔ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﻋﻠﻢ‬ ‫و ان‬ ‫ﺑﺎﻟﻘﺮاﺋﻦ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬

‫ﻓﺎﻏﺘﺮ‬ ‫اﻟﻌﺮب‬ ‫ﺳﻴﺮة‬ ‫ﻫﻮ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻌﻠﻢ اﻟﻨﺴﺎﺑﺔ‬ ‫ﻓﺘﻤﺴﻜﻮا‬ ‫اﺣﺘﻴﺎﺟﻬﻢ اﻟﻲ اﻟﺘﺸﺒﺚ ﺑﻜﻞ ﺣﺸﻴﺶ‬ ‫و‬ ‫دﻳﻨﻬﻢ‬ ‫ﻧﻈﺎم‬

‫اﺧﺮﺟﻨﺎ‬ ‫اﻟﻘﻮل‬ ‫وﻗﻊ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و اذا‬ ‫ﺑﺴﻴﺮﺗﻬﻢ‬ ‫ﻓﻌﻤﻠﻮا‬ ‫ﺣﺎﻟﻬﻢ ﻛﺤﺎﻟﻬﻢ ﻓﻲ ﻏﻴﺒﺔ اﻣﺎﻣﻬﻢ‬ ‫ۤال‬ ‫ﺑﻬﻢ اﻟﺸﻴﻌﺔ ﺑﻌﺪ ﻣﺎ‬

‫ﻣﺤﺪﺛﺎﺗﻬﺎ‬ ‫اﻻﻣﻮر‬ ‫ﺷﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻼدﻫﺎ‬ ‫اﻻﻣﻮر‬ ‫ﺧﻴﺮ‬ ‫ﻻﻳﻮﻗﻨﻮن و‬ ‫ﺑﺎﻳﺎﺗﻨﺎ‬

‫ﻛﺎﻧﻮا ۤ‬ ‫ان اﻟﻨﺎس‬ ‫ﺗﻜﻠﻤﻬﻢ‬ ‫اﻻرض‬ ‫ﻟﻬﻢ داﺑﺔ ﻣﻦ‬

‫اﻧﻮارﻫﺎ‬ ‫ﻟﻤﺎﺧﻤﺪت‬ ‫و‬ ‫ﻟﻤﺎﻃﻤﺴﺖ ۤاﺛﺎرﻫﺎ‬ ‫د‬ ‫ﻟﻢﺗﺰ َ‬

‫د ْ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻘﺮاﺋﻦ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺻﺤﺢ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﻋﻤﻞ ﺑﻄﺮﻳﻘﺔ اﺻﺤﺎﺑﻚ‬

‫ﺛﺎﺑﺘﺔ‬ ‫و اﻻﻃﻼل‬ ‫ﺑﺎﻗﻴﺔ‬ ‫ﺷﺪة و ﻇﻬﻮرا ﻓﺎﻻﻋﻼم‬ ‫ﻛﻠﻤﺘﻪ اﻻ‬ ‫ﻗﻮة و ﻧﻮرا و ﻻﻋﻼء‬ ‫ﺑﻞ اﺑﻲ اﻟﻠﻪ ﻻﺷﺎﻋﺔ دﻳﻨﻪ اﻻ‬

‫ﻓﺮ ﺟﻊ ‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ﺣﺪة‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻗﺎﻋﺪة‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻛﻤﺎ اﺛﺒﺘﻨﺎ ﺻﺤﺔ‬

‫ﻣﺮاﻋﺎة اﻻﻋﻤﺎل و اﻻﺧﻼق ﻓﺎن‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻳﺠﺐ ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻣﺮاﻋﺎة اﻻﻋﺘﻘﺎد‬ ‫اﻟﻌﺪاﻟﺔ اﻣﺮ ﻳﺠﺐ ﻓﻴﻪ‬ ‫و اﻟﻌﺸﺮون ان‬ ‫اﻟﺜﺎﻟﺚ‬

‫ﻋﻘﻴﺪة‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﻓﻲ ﻋﻠﻢ‬ ‫ﺑﻤﺬﻛﻮر‬ ‫ﻟﻴﺲ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺎدﻻ اﻟﺒﺘﺔ‬ ‫ﻻﻳﻜﻮن‬ ‫اﻟﻤﺨﺎﻟﻒ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺎﺻﺐ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺎﻓﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺸﺮك‬

‫ﻫﺬه اﻟﻮﺟﻮه‬ ‫ﺷﻬﺎدﺗﻬﻢ ﻓﺎﻓﻬﻢ‬ ‫او‬ ‫ﺗﻌﻤﻞ ﺑﺎﺧﺒﺎرﻫﻢ‬ ‫او‬ ‫ﺣﺘﻲ ﻳﺤﺼﻞ ﻣﻨﻬﺎ اﻟﻈﻦ ﺑﻌﺪاﻟﺘﻬﻢ‬ ‫ﻧﺎدرا‬ ‫واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻢ اﻻ‬

‫ان‬ ‫ﻻﺗﻘﻮل‬ ‫ﺑﺎﻟﺘﺴﺪﻳﺪ ﻓﻠﻢ‬ ‫ﺗﻘﻮل‬ ‫ﻗﺎﺋﻞ اﻧﻚ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻲ ﻳﻜﻔﻲ اﻟﻤﻨﺼﻒ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﺎ ﻓﻀﻼ ﻋﻦ ﺟﻤﻴﻌﻬﺎ‬

‫ﻟﻤﻦ دﺧﻞ اﻟﺒﻴﺖ ﻣﻦ ﺑﺎﺑﻪ‬ ‫اﻻﺣﻜﺎم‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﺘﺴﺪﻳﺪ ﻓﻲ اﻟﺘﻜﺎﻟﻴﻒ‬ ‫ﻧﻘﻮل‬ ‫ﻧﺤﻦ‬ ‫اﻗﻮل‬ ‫ﺑﺎﻟﺘﺴﺪﻳﺪ‬ ‫ﻳﻌﺮﻓﻮن‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬

‫ﻣﺴﺘﺤﻘﻮن ﻟﻠﺨﺬﻻن و‬ ‫اﻟﻤﻨﻬﻲ ﻋﻦ اﺗﻴﺎﻧﻬﺎ ﻓﺎﻧﻬﻢ‬ ‫اﻻﺑﻮاب‬ ‫ﻻ ﻟﻤﻦ دﺧﻞ‬ ‫اﻟﻤﻮﺿﻮﻋﺎت و‬ ‫ﺑﻪ ﻻ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺬي اﻣﺮوا‬

‫ﻛﺎن‬ ‫ﻟﻮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻮﺿﻮﻋﺎت‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻨﺎ ﻟﻨﻬﺪﻳﻨﻬﻢ ﺳﺒﻠﻨﺎ‬ ‫ﺟﺎﻫﺪوا‬ ‫اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫ﻳﻘﻮل‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ان‬

‫ﻓﻴﻪ ﻫﻞ‬ ‫ﺷﻜﻜﺖ‬ ‫ﻣﺎء و‬ ‫ﻟﻘﻴﺖ‬ ‫اذا‬ ‫ﻳﺸﺘﺒﻪ ﺷﺊ ﻋﻠﻲ اﺣﺪ اﺑﺪا ﻣﺜﻼ‬ ‫ﻟﻤﺎﻛﺎن‬ ‫ﺟﺎرﻳﺎ‬ ‫اﻟﻤﻮﺿﻮﻋﺎت‬ ‫اﻟﺘﺴﺪﻳﺪ ﻓﻲ‬

‫اﻻﻣﺎم ﺗﺴﺪﻳﺪك‬ ‫ﻟﻢﺗﻌﺮﻓﻪ ﻟﻴﺲ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻘﻴﺖ رﺟﻼ ﻓﻲ اﻟﺒﺎدﻳﺔ‬ ‫اﻻﻣﺎم ﺗﺴﺪﻳﺪك او‬ ‫ﻻ ﻟﻴﺲ ﻋﻠﻲ‬ ‫ام‬ ‫ﻫﻮ ﻛﺮ‬

‫ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺘﺴﺪﻳﺪ ﻓﻲ ﻣﻌﺮﻓﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫و اﻟﻤﺸﻜﻮك‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫اﻟﻤﻮﺿﻮع اﻟﻤﻘﻄﻮع‬ ‫ﺣﻜﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻻﻣﺎم‬ ‫اﻧﻤﺎ ﺑﻴﻦ‬ ‫و‬

‫ﻣﻦ اﻫﻞ‬ ‫ﻧﻌﺎﺷﺮه‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻻﻧﻌﺮف‬ ‫ﻧﺤﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺔ اﻟﺮﺟﻞ ﺑﻌﺪ اﻟﻒ ﺳﻨﺔ ﻣﻦ اﻟﻐﺮاﺋﺐ‬ ‫ادﻋﺎء‬ ‫اﻟﺤﻜﻢ ﺑﺎﻟﺠﻤﻠﺔ‬

‫ﻣﻦ ﻛﺘﺐ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﺎﻣﺔ ﻓﻲ ﻋﺸﺮﻳﻦ ﺳﻨﺔ ﻓﻼﻧﺜﻖ ﺑﻬﻢ ﻓﻜﻴﻒ ﺑﻤﻦ ﻣﻀﻲ‬ ‫اﻟﻌﺸﺮة‬ ‫ﺟﻴﺮاﻧﻨﺎ ﺑﻌﺪ‬ ‫و‬ ‫ﺳﻜﻜﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺤﻠﺘﻨﺎ‬

‫ﻫﺬه‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻣﺘﻌﺬرة‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺔ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫اﻟﺘﻀﻌﻴﻒ اﻟﻤﺤﺾ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻲ ﻟﻴﺲ ﻓﻲ اﻏﻠﺒﻬﺎ اﻻ اﻟﺘﻮﺛﻴﻖ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬

‫و‬ ‫ﺣﺘﻲ ﻧﺄﺧﺬ ﺑﻪ‬ ‫اﻻﻋﺼﺎر‬ ‫ﻟﻢﻳﺜﺒﺖ ﺗﻮاﺗﺮ ﺧﺒﺮ ﻓﻲ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻻﻣﺎم‬ ‫ﻻﻳﻤﻜﻦ اﻟﺘﻠﻘﻲ ﻋﻦ‬ ‫اﻻﻳﺎم و‬

‫ﻻ ﻓﻲ اﻟﺴﻨﺔ اﻟﺘﻲ ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﺛﺒﻮﺗﻪ ﻋﻠﻲ ﺣﺴﺐ ﻓﻬﻤﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺘﺄوﻳﻠﻪ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب اﻟﻤﻘﻄﻮع‬ ‫اﻳﻀﺎ ﻓﻲ‬ ‫اﻻﺣﻜﺎم‬ ‫ﻟﻴﺲ ﺟﻤﻴﻊ‬

‫ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫ﻗﻮام‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺘﺴﺪﻳﺪ‬ ‫ﻏﺒﺎر‬ ‫ﺑﻼ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻧﺤﺼﺮ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻌﺮﻓﺔ‬ ‫اﻟﻀﺮورﻳﺎت‬ ‫ﺳﺎﺋﺮ‬ ‫او‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬

‫ﺳﻨﺔ ﻋﻦ‬ ‫او‬ ‫ﻣﺴﺘﺠﻤﻊ ﻋﻠﻲ ﺗﺄوﻳﻠﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻋﻨﻪ‬ ‫اﻟﺮدع‬ ‫ﻓﻜﻞ ﺧﺒﺮ ﻟﻢﻳﻘﻢ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻻﻋﺼﺎر‬ ‫ﻓﻲ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫اﻻدﻳﺎن‬

‫ﺑﺎﺟﻤﻌﻬﺎ وﺿﻮﺣﻬﺎ ﻻ دﻟﻴﻞ ﻋﻠﻲ ﺑﻄﻼﻧﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﺗﻌﺮف اﻟﻌﻘﻮل‬ ‫ﺑﺪاﻫﺔ‬ ‫او‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ﻻ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻟﺤﺠﺞ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫و‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻻﻣﺎم‬ ‫ﻣﺎ ﻻ دﻟﻴﻞ ﻋﻠﻲ ﺑﻄﻼﻧﻪ ﺛﺒﺖ ﺗﻘﺮﻳﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻻدﻟﺔ اﻟﻘﻄﻌﻴﺔ اﻻﺳﻼﻣﻴﺔ اﻟﺘﻲ ﻫﻲ ﻣﺎ ﺳﻤﻌﺖ‬

‫و‬ ‫ﺑﻴﻦ ردﻋﻪ‬ ‫ﺟﺎزم‬ ‫ﻋﻨﻪ ﺑﺎﻣﺮ‬ ‫ﻟﺮدع‬ ‫ﻣﺴﻤﻊ ﻣﻨﻪ ﻓﻠﻮ ﻋﻠﻢ ﺑﻄﻼﻧﻪ‬ ‫اﻻﻣﺎم و‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﺑﻤﺮأي‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫اذ‬ ‫ﻋﻨﻪ‬ ‫ﻋﺪم اﻟﺮدع‬

‫ﻏﻴﺒﺔ اﻟﻮﻟﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺒﻲ‬ ‫ذﻫﺎب‬ ‫ﺑﻌﺪ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻤﻴﻴﺰ اﻟﺤﻖ ﻣﻦ اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺠﺘﻪ‬ ‫اﻟﺒﻴﺎن و اﺑﻼغ‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻮﺟﻪ ﻓﻴﻪ‬

‫ﺑﺪاﻫﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ اﻟﺠﺎﻣﻌﺔ اﻟﻐﻴﺮ اﻟﻤﺘﻔﺮﻗﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺴﺘﺠﻤﻊ ﻋﻠﻲ ﺗﺄوﻳﻠﻪ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻓﻲ اﻳﺪﻳﻨﺎ اﻣﺮا ﻗﻄﻌﻴﺎ اﻻ‬ ‫ﻟﻢﻳﺪع‬

‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺻﺤﺔ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫ﻋﻠﻤﻨﺎ‬ ‫ﻫﺬه اﻟﻘﻄﻌﻴﺎت‬ ‫ﻓﻲ اﺧﺒﺎرﻧﺎ ﻣﻤﺎ ﻳﻌﺎرﺿﻪ ﺷﺊ ﻣﻦ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اﻟﻘﺎﻃﻌﺔ ﻓﻤﺎ‬ ‫اﻟﻌﻘﻮل‬

‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻤﻨﻊ‬ ‫ﻗﺎدر‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺴﻤﻊ ﻣﻨﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ اﻟﻮﻟﻲ‬ ‫ﺑﻤﺮأي‬ ‫اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫ﻫﺬه اﻟﻘﻄﻌﻴﺎت و‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻣﻌﺎرض‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻟﻪ‬

‫ﻫﻮ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﺑﺎﻟﺤﻖ ﻋﻠﻲ اﻟﺒﺎﻃﻞ ﻓﻴﺪﻣﻐﻪ‬ ‫ﻧﻘﺬف‬ ‫ﻟﻢﻳﻔﻌﻞ ﻋﻠﻤﻨﺎ اﻧﻪ ﺣﻖ ﻟﻘﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺑﻞ‬ ‫و‬ ‫ازﻫﺎﻗﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ اﺑﻄﺎﻟﻪ‬
‫اﻟﻤﻌﻠﻮم اﻟﻤﻘﻄﻮع‬ ‫ﺷﺮﺣﻨﺎ ﻓﺎﻧﻬﺎ اﻟﺤﻖ اﻟﺜﺎﺑﺖ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻘﻞ ﻋﻠﻲ ﻣﺎ وﺻﻔﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫اﻟﺤﻖ ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫زاﻫﻖ‬

‫ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺜﻠﺜﺔ‬ ‫اﻻﺻﻮل‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻟﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﻣﻌﺎرض‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻛﺘﺒﻨﺎ‬ ‫اﻟﺜﻘﺎت‬ ‫ﻃﺮق‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻣﺮوي‬ ‫ﺑﻪ ﻓﻜﻞ ﺧﺒﺮ‬

‫ﻣﻘﻄﻮع‬ ‫ﻫﻮ ﺑﻌﺪ اﻟﺘﺴﺪﻳﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ ﻓﻲ اﻟﺪﻳﻦ‬ ‫ﻳﺠﻮز‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﺴﺪﻳﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻫﻮ ﻣﻤﺎ وﻗﻊ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺘﻘﺮﻳﺮ‬

‫ﻗﺪ ﺗﻘﺪﻣﺖ ﻓﻲ‬ ‫وردت اﺧﺒﺎر ﻛﺜﻴﺮة و‬ ‫ﺑﺬﻟﻚ‬ ‫ﻳﺘﺮك و‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ‬ ‫ﻣﻌﺎرض‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫و ان ﻛﺎن‬ ‫ﺑﺼﺤﺔ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ ﻳﻘﻴﻨﺎ‬

‫ﻫﺬه‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺻﺤﺔ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺠﻤﻴﻊ اﺧﺒﺎرﻧﺎ اﻟﻤﺮوﻳﺔ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻌﺪة ادﻋﺎء اﻻﺟﻤﺎع‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺸﻴﺦ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﻮاﻋﺪ اﻟﻤﺘﻘﺪﻣﺔ‬

‫ۤاراﺋﻬﻢ ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫ان‬ ‫ﺗﺸﺎﻫﺪ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺮي‬ ‫ﺣﻖ ﻛﻤﺎ‬ ‫ادﻋﺎؤه‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺘﺐ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺻﻮل‬

‫ﻟﻢﻳﻔﺴﻘﻬﻢ اﺣﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫راد‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻧﻜﻴﺮ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﻓﻲ اﻟﻔﺮﻗﺔ اﻟﻤﺤﻘﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺘﺪاوﻟﺔ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻣﺘﻤﺴﻚ ﺑﺨﺒﺮ ﻣﻦ‬

‫اﻟﻌﻤﻞ‬ ‫ان ﺟﻮاز‬ ‫ﻻاﺳﺘﻘﺒﺢ ﻓﻌﻠﻬﻢ اﺣﺪ ﻓﻈﻬﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻻﻳﻤﺎن و ﻟﻢﻳﺮد‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫اﻟﺨﺮوج‬ ‫ﻟﻢﻳﻨﺴﺒﻬﻢ اﺣﺪ اﻟﻲ‬ ‫و‬

‫و‬ ‫اﻟﻜﺘﺐ ﻟﻢﻳﻌﻤﻞ ﺑﻪ اﺣﺪ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﺧﺒﺮ ﻓﻲ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻠﻬﻢ اﻻ‬ ‫اﻟﺠﺒﺎر‬ ‫ﻣﻤﺎ رﺿﻲ ﺑﻪ ﺣﺠﺔ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺑﻬﺬه‬

‫اذا‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﺻﻠﻮات‬ ‫ﻋﻠﻤﻪ اﻟﻴﻬﻢ‬ ‫و ﻳﺮد‬ ‫ﻓﺬﻟﻚ ﻣﻤﺎ ﻻﻳﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫اﻻﺻﺤﺎب‬ ‫ﻟﻢﻳﺸﻬﺪ ﺑﺼﺤﺘﻪ اﺣﺪ ﻣﻦ‬

‫ﻻ ﺳﻨﺔ ﺟﺎﻣﻌﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺴﺘﺠﻤﻊ ﻋﻠﻲ ﺗﺄوﻳﻠﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻋﻦ اﺣﺪﻫﺎ‬ ‫و ﻻﻳﺮدع‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻣﺎ وﺻﻔﻨﺎ ﻣﺘﻌﺎرﺿﺔ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻛﺎﻧﺖ‬

‫ﻳﻨﻈﺮ اوﻻ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻲ ﻋﻼﺟﻬﺎ ﻛﻤﺎ ﻗﺪﻣﻨﺎ ﻓﻬﻴﻬﻨﺎ ﻳﺠﺐ ﻟﻠﻔﻘﻴﻪ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻻ ﺑﺪاﻫﺔ ﻋﻘﻞ ﻓﺎﺧﺘﻠﻒ ﻫﻴﻬﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻏﻴﺮ ﻣﺘﻔﺮﻗﺔ‬

‫اﻟﻴﻪ ﻣﻌﺮﻓﺘﻪ ﻟﻤﺎ‬ ‫ادي‬ ‫ﻋﻤﻞ ﺑﻤﺎ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺑﺴﺒﺐ ﻟﺤﻦ‬ ‫اﻟﺘﻌﺎرض‬ ‫ارﺗﻔﻊ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻟﺤﻨﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻓﻲ ﻧﻔﺲ ﺗﻠﻚ‬

‫ﻟﺼﺮف‬ ‫اﻧﺴﺎن‬ ‫ﺷﺎء‬ ‫ﻓﻠﻮ‬ ‫وﺟﻮه‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻟﺘﻨﺼﺮف‬ ‫اﻟﻜﻠﻤﺔ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﺮﻓﺘﻢ ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻛﻼﻣﻨﺎ‬ ‫اذا‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫اﻧﺘﻢ اﻓﻘﻪ‬ ‫روي‬

‫اﻟﺮﺟﻞ ﻣﻨﻜﻢ ﻓﻘﻴﻬﺎ‬ ‫و ﻻﻳﻜﻮن‬ ‫ﺣﺪﻳﺚ ﺗﺪرﻳﻪ ﺧﻴﺮ ﻣﻦ اﻟﻒ ﺗﺮوﻳﻪ‬ ‫ﺷﺎء و ﻻﻳﻜﺬب و روي‬ ‫ﻛﻼﻣﻪ ﻛﻴﻒ‬

‫اﻟﻤﺨﺮج‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺳﺒﻌﻴﻦ وﺟﻬﺎ ﻟﻨﺎ ﻣﻦ ﺟﻤﻴﻌﻬﺎ‬ ‫ﻟﺘﻨﺼﺮف‬ ‫اﻟﻜﻠﻤﺔ ﻣﻦ ﻛﻼﻣﻨﺎ‬ ‫و ان‬ ‫ﻣﻌﺎرﻳﺾ ﻛﻼﻣﻨﺎ‬ ‫ﻳﻌﺮف‬ ‫ﺣﺘﻲ‬

‫اﻟﻲ ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻣﻦ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺳﺒﻌﻴﻦ وﺟﻬﺎ‬ ‫ﻟﻴﻨﺼﺮف‬ ‫ﻛﻼﻣﻨﺎ‬ ‫ان‬ ‫ﻣﺎ ﻋﺮﻓﺘﻢ ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻛﻼﻣﻨﺎ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫اﻧﺘﻢ اﻓﻘﻪ‬ ‫و روي‬

‫و‬ ‫اﻟﺘﻌﻤﻖ ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫اﺧﺒﺎرﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺪاوﻟﺔ ﻟﻜﻠﻤﺎﺗﻬﻢ‬ ‫اﻟﺘﺎم و‬ ‫ﻓﻴﻨﺒﻐﻲ اوﻻ اﻟﺘﺪﺑﺮ ﻓﻲ ﻛﻼﻣﻬﻢ ﺑﻌﺪ اﻻﻧﺲ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬

‫ﺗﺪﺑﺮ ﻓﻲ اﻟﺤﺪﻳﺜﻴﻦ اﻟﻤﺨﺘﻠﻔﻴﻦ ﻗﻠﻤﺎ ﻳﺒﻘﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺼﻞ ﻟﻪ ذﻟﻚ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﻟﺤﻨﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ دﻗﺎﺋﻘﻬﺎ ﺣﺘﻲ ﻳﺴﺘﺄﻧﺲ ﺑﻠﻐﺘﻬﻢ‬

‫اﻻﺧﺘﻼف‬ ‫ﻣﺎ ﻳﺒﻘﻲ اﻳﻀﺎ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺒﻲ اﻟﻮاﺣﺪ ﻓﻲ اﻟﺪﻳﻦ اﻟﻮاﺣﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻛﻼﻣﻬﻢ ﻓﺎﻧﻬﺎ ﻣﻦ ﻋﻨﺪ اﻟﻮاﺣﺪ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬

‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﻌﻠﻢ وﺟﻬﻬﺎ ﻋﻠﻤﺎ ﻳﻘﻴﻨﻴﺎ ﻓﻠﻴﺲ ﻟﻪ‬ ‫اﺧﺘﻼف و‬ ‫ﺑﻘﻲ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻤﻦ اﺟﻞ ﻗﻠﺔ ﻣﻌﺮﻓﺔ ﻛﻠﻤﺎﺗﻬﻢ اﻟﺒﺘﺔ ﺛﻢ ﺑﻌﺪ ذﻟﻚ‬

‫ﻟﻘﺪ اﺣﺴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺪ ﺑﻴﻨﺎ اﻣﺮﻫﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﺮاﺟﻴﺢ‬ ‫ﺑﺎﺧﺒﺎر‬ ‫ﻻ ﻻﺣﺪ رﻓﻊ اﻟﺘﻨﺎﻓﻲ ﺑﻴﻨﻬﺎ اﻻ ﻋﻠﻲ ﻣﺎ اوﻗﻔﻮا ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻦ اﻟﻌﻤﻞ‬

‫اﻟﻠﻪ اﻧﻪ ﻻﻳﺴﻊ‬ ‫ارﺷﺪك‬ ‫ﻓﺎﻋﻠﻢ ﻳﺎ اﺧﻲ‬ ‫‪:‬‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻓﻲ اﻟﻜﺎﻓﻲ ﺣﻴﺚ‬ ‫رﺿﻮان‬ ‫ﺷﻴﺨﻨﺎ اﻟﻜﻠﻴﻨﻲ‬ ‫اﺟﺎد‬ ‫و‬

‫ﺑﺮأﻳﻪ اﻻ ﻋﻠﻲ ﻣﺎ اﻃﻠﻘﻪ اﻟﻌﺎﻟﻢ ﺑﻘﻮﻟﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫ﺗﻤﻴﻴﺰ ﺷﺊ ﻣﻤﺎ اﺧﺘﻠﻒ اﻟﺮواﻳﺔ ﻓﻴﻪ ﻋﻦ‬ ‫اﺣﺪا‬

‫ﻗﻮﻟﻪ دﻋﻮا ﻣﺎ‬ ‫ﻓﺮدوه و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻣﺎ ﺧﺎﻟﻒ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺨﺬوا‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻓﻤﺎ واﻓﻖ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫اﻋﺮﺿﻮﻫﻤﺎ ﻋﻠﻲ‬

‫اﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ ﻻ رﻳﺐ ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﺑﺎﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﺧﺬوا‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺮﺷﺪ ﻓﻲ ﺧﻼﻓﻬﻢ‬ ‫اﻟﻘﻮم ﻓﺎن‬ ‫واﻓﻖ‬

‫ﻋﻠﻢ ذﻟﻚ ﻛﻠﻪ اﻟﻲ‬ ‫رد‬ ‫ﻻ اوﺳﻊ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﺣﻮط‬ ‫ﻻﻧﺠﺪ ﺷﻴﺌﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﺟﻤﻴﻊ ذﻟﻚ اﻻ اﻗﻠﻪ‬ ‫ﻻﻧﻌﺮف‬ ‫ﻧﺤﻦ‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬

‫اﻟﻲ ۤاﺧﺮ‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻟﺘﺴﻠﻴﻢ وﺳﻌﻜﻢ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﻣﺎ وﺳﻊ ﻣﻦ اﻻﻣﺮ ﻓﻴﻪ ﺑﻘﻮﻟﻪ ﺑﺎﻳﻤﺎ اﺧﺬﺗﻢ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم و ﻗﺒﻮل‬ ‫اﻟﻌﺎﻟﻢ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫رﻓﻊ اﻟﺘﻨﺎﻓﻲ ﻣﻦ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﺘﻌﻤﻖ ﻓﻲ ﻧﻔﺲ اﻟﺨﺒﺮﻳﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻜﻦ ﺑﻌﺪ اﻟﺘﺘﺒﻊ‬ ‫و‬ ‫اﺟﺎد‬ ‫و‬ ‫ﻟﻘﺪ اﺣﺴﻦ‬ ‫ﻟﻌﻤﺮي‬ ‫و‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ‬

‫ﻣﻨﻪ ﻋﻤﻞ‬ ‫ﻗﺎﻋﺪة اذ ﻻﻳﻠﺰم‬ ‫اوﺳﻊ ﻣﻦ ﻛﻞ‬ ‫اﺣﻮط و‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﻓﺎﻻﻣﺮ ﺑﺎﻟﺴﻌﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺪﻻﻟﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﻴﻦ ﺑﺴﺒﺐ اﻟﻠﺤﻦ‬

‫اﻵﺧﺮ ﻣﺘﺸﺎﺑﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫اﺣﺪﻫﻤﺎ ﻣﺤﻜﻤﺎ‬ ‫ﻓﺎن ﻛﺎن‬ ‫ﻓﺎﻧﺖ اوﻻ ﺗﻌﻤﻖ اﻟﻔﻜﺮ ﻓﻲ اﻟﺨﺒﺮﻳﻦ‬ ‫ﺑﺎﻟﺮأي و اﻟﻬﻮي و اﻟﻈﻨﻮن‬

‫اﻟﻤﺠﻤﻞ اﻟﻲ اﻟﻤﻔﺴﺮ‬ ‫ﻣﻔﺴﺮا ﺗﺮد‬ ‫اﻵﺧﺮ‬ ‫و‬ ‫اﺣﺪﻫﻤﺎ ﻣﺠﻤﻼ‬ ‫و ان ﻛﺎن‬ ‫ﺗﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺘﺸﺎﺑﻪ اﻟﻲ اﻟﻤﺤﻜﻢ‬ ‫ﺗﺮد‬

‫ﻓﻲ اﺣﺪﻫﻤﺎ‬ ‫اﻟﻤﻘﻄﻮع و ان ﻛﺎن‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫ﺗﺮد اﻟﻤﺸﻜﻮك‬ ‫اﻵﺧﺮ ﻣﻘﻄﻮﻋﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺪﻻﻟﺔ‬ ‫ﻣﺸﻜﻮك‬ ‫اﺣﺪﻫﻤﺎ‬ ‫و ان ﻛﺎن‬

‫ﻟﺤﻨﻬﺎ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫ﻧﻔﺲ‬ ‫ﻓﺘﺪور ﻣﺪار‬ ‫ﺗﺤﻤﻞ اﻵﺧﺮ ﻋﻠﻲ اﻟﺘﻘﻴﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻵﺧﺮ ﺧﻼﻓﻬﺎ ﺗﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﻤﺨﺎﻟﻒ‬ ‫و‬ ‫ﻟﺤﻦ اﻟﺘﻘﻴﺔ‬

‫ﻗﺪ ﺑﻴﻨﻮا ﻛﻼﻣﻬﻢ ﺑﺤﻴﺚ ﻳﻈﻬﺮ ﻣﻨﻪ اﻟﺤﻖ‬ ‫و‬ ‫اﻓﺼﺢ اﻟﺨﻠﻖ‬ ‫اﻣﺮاء اﻟﻜﻼم و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﺳﻼم‬ ‫ﻣﻌﻨﺎﻫﺎ ﻓﺎﻧﻬﻢ‬ ‫و‬
‫اﻟﻔﺘﻮي و اﻳﺎك و اﻟﺮأي‬ ‫اﻟﺘﻮﻗﻒ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻌﺪ ذﻟﻚ ﻛﻠﻪ ﻓﺎﻋﻤﻞ ﺑﺎﻟﺴﻌﺔ ﻓﻲ اﻟﻌﻤﻞ‬ ‫اﻟﺘﻌﺎرض‬ ‫ﺑﻘﻲ‬ ‫و ان‬ ‫ﻻﻫﻠﻪ‬

‫او‬ ‫ﻓﻲ ﻣﻄﻠﻖ اﻟﺤﻜﻢ‬ ‫اﻟﻌﺬاب ﺳﻮاء ﻛﺎن اﻟﺮأي‬ ‫ﻣﻠﺌﻜﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻌﻨﺘﻪ ﻣﻠﺌﻜﺔ اﻟﺮﺣﻤﺔ‬ ‫ﺑﺎﻟﺮأي‬ ‫ﻣﻦ ﻋﻤﻞ‬ ‫و اﻟﻬﻮي ﻓﺎن‬

‫ﺗﻌﻤﻞ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ‬ ‫ﻣﻘﺎم‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اذا اردت‬ ‫ﻟﻜﻦ‬ ‫ﺑﺎﻟﺮأي و‬ ‫ﺣﻴﻨﺌﺬ ﻋﻦ اﻟﺒﺖ‬ ‫اﻧﻬﺎك‬ ‫اﻧﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﺗﺮﺟﻴﺢ اﺣﺪ اﻟﺨﺒﺮﻳﻦ‬

‫اذا ﻛﺎن‬ ‫اﻗﻮﻳﻬﻤﺎ ﻓﻼاﻣﻨﻌﻚ ﻋﻨﻪ‬ ‫او‬ ‫اﺷﻬﺮﻫﻤﺎ‬ ‫او‬ ‫اوﻟﻴﻬﻤﺎ‬ ‫او‬ ‫اﺷﺒﻬﻬﻤﺎ‬ ‫او‬ ‫اﻧﺴﺒﻬﻤﺎ‬ ‫او‬ ‫اﻇﻬﺮﻫﻤﺎ‬ ‫او‬ ‫ﺑﺎﺣﻮﻃﻬﻤﺎ‬

‫ﻻﺗﻤﻨﻊ ﻣﻦ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻼﻣﺔ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻟﺘﺴﻠﻴﻢ وﺳﻌﻚ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﺧﺬت‬ ‫اﻻﺧﺬ ﺑﻘﻮﻟﻪ ﺑﺎﻳﻬﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﺴﻠﻴﻢ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﻣﻦ‬

‫اﻟﻠﻪ‬ ‫روي ان‬ ‫ﻣﻦ اﻵﺧﺬﻳﻦ ﺑﺮﺧﺼﻬﻢ ﻟﻤﺎ‬ ‫ﺗﻜﻮن‬ ‫ﺣﺘﻲ‬ ‫ﻣﺮة‬ ‫ﻟﻮ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻌﻤﻞ ﺑﺎﻵﺧﺮ اﻳﻀﺎ‬ ‫ان‬ ‫اﻵﺧﺮ ﺑﻞ اﻻﺣﺴﻦ‬

‫ﻫﺬه اﻟﻘﺎﻋﺪة و ﻻﻳﻌﺪل‬ ‫ﻓﻘﺪ واﻟﻠﻪ ﻧﺼﺤﺖ ﻟﻚ ﻓﻲ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻳﺆﺧﺬ ﺑﻌﺰاﺋﻤﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻳﺆﺧﺬ ﺑﺮﺧﺼﻪ ﻛﻤﺎ ﻳﺤﺐ‬ ‫ان‬ ‫ﻳﺤﺐ‬

‫ﻟﻤﻦ ﻳﺨﺸﻲ ‪.‬‬ ‫ﻟﻌﺒﺮة‬ ‫ﻓﻲ ذﻟﻚ‬ ‫اﻟﻬﺪي و ان‬ ‫ذﻟﻚ ﻃﺮﻳﻖ‬ ‫اﻟﻬﻮي و ان‬ ‫ﻋﻨﻬﺎ اﻻ اﻟﻲ‬ ‫ﻋﺎدل‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫و‬ ‫اﻗﻮي‬ ‫ﻗﻠﺒﻚ‬ ‫ﻟﻴﻜﻮن‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫رﺿﻮان‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫ﺟﻤﻊ ﻣﻦ‬ ‫ﺷﻬﺎدة‬ ‫اذﻛﺮ ﻟﻚ ﺑﻌﺪ ذﻟﻚ ﻛﻠﻪ‬ ‫ان‬ ‫رأﻳﺖ‬

‫وﺟﺪ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﺑﺎﻟﻜﺜﺮة‬ ‫ﺗﻄﻤﺌﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﻔﺲ ﻣﺎ ﻟﻢﺗﺴﺘﻘﺮ ﻋﻠﻲ ﻣﺮ اﻟﺤﻖ ﺗﺴﺘﻮﺣﺶ ﻣﻦ اﻟﻘﻠﺔ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﺛﺒﺖ‬ ‫ﻓﺆادك‬

‫ﻳﺴﺘﻮﺣﺶ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺮ اﻟﺤﻖ ﻓﺤﻴﻨﺌﺬ ﻳﺴﺘﺄﻧﺲ ﺑﺎﻟﻘﻠﺔ‬ ‫ان ﻳﻌﺮف‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫و اﺳﺘﻘﺮت‬ ‫اﻟﺸﺨﺺ ﻟﻨﻔﺴﻪ اﻋﻮاﻧﺎ ﺳﻜﻨﺖ‬

‫اﻟﻲ ﻏﻴﺮ‬ ‫ﻻﻳﻌﻘﻠﻮن‬ ‫اﻛﺜﺮﻫﻢ‬ ‫و ان‬ ‫ﻗﻠﻴﻞ ﻣﺎ ﻫﻢ‬ ‫ﻋﺒﺎدي اﻟﺸﻜﻮر ‪ ،‬و‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻗﻠﻴﻞ ﻣﻦ‬ ‫ﻋﻠﻤﺎ ﻣﻨﻪ ﺑﻘﻮﻟﻪ‬ ‫اﻟﻜﺜﺮة‬

‫ﻓﺎن‬ ‫ﻣﻌﻨﻲ ذﻟﻚ ﻻﻳﺴﺘﻮﺣﺸﻨﻚ ﻓﻲ ﻃﺮﻳﻖ اﻟﺤﻖ ﻗﻠﺔ اﻫﻠﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻟﺬا‬ ‫و‬ ‫اﻵﻳﺎت‬ ‫ذﻟﻚ ﻣﻦ‬

‫ﺣﺘﻲ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫ﺑﻌﺾ‬ ‫ﺷﻬﺎدة‬ ‫ﻓﻼﺟﻞ ذﻟﻚ اذﻛﺮ ﻟﻚ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﺟﻮﻋﻬﺎ ﻛﺜﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺷﺒﻌﻬﺎ ﻗﻠﻴﻞ‬ ‫ﻣﺎﺋﺪة‬ ‫اﺟﺘﻤﻌﻮا ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬

‫ﻓﻲ‬ ‫ﻗﺎل اﻟﺼﺪوق‬ ‫اﺧﺘﺮﻧﺎ اﻟﻔﺮﻗﺔ ﻓﻘﺪ‬ ‫اﻟﻘﻮم و‬ ‫ﻧﺪرﻧﺎ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻻﺗﺤﺴﺒﻨﻨﺎ اﻧﺎ ﺷﺬذﻧﺎ ﻋﻦ اﻟﺠﻤﺎﻋﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺴﺘﺄﻧﺲ ﺑﻬﺎ‬

‫ﻣﺎ اﻓﺘﻲ ﺑﻪ‬ ‫اﻳﺮاد‬ ‫ﻓﻴﻪ اﻟﻲ‬ ‫ﻗﺼﺪت‬ ‫ﺑﻞ‬ ‫رووه‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺎ‬ ‫اﻳﺮاد‬ ‫ﻟﻢاﻗﺼﺪ ﻓﻴﻪ ﻗﺼﺪ اﻟﻤﺼﻨﻔﻴﻦ اﻟﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻔﻘﻴﻪ ‪:‬‬ ‫اول ا‬

‫ﻣﻦ ﻛﺘﺐ‬ ‫ﻣﺴﺘﺨﺮج‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺎ ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ذﻛﺮه‬ ‫ﺑﻴﻦ رﺑﻲ ﺟﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻋﺘﻘﺪ اﻧﻪ ﺣﺠﺔ ﺑﻴﻨﻲ‬ ‫و‬ ‫اﺣﻜﻢ ﺑﺼﺤﺘﻪ‬ ‫و‬

‫ﻋﺒﻴﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ‬ ‫و ﻛﺘﺎب‬ ‫ﺣﺮﻳﺰ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ اﻟﺴﺠﺴﺘﺎﻧﻲ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫اﻟﻴﻬﺎ اﻟﻤﺮﺟﻊ ﻣﺜﻞ‬ ‫اﻟﻤﻌﻮل و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫ﻣﺸﻬﻮرة‬

‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﻲﻋﻤﻴﺮ‬ ‫و ﻧﻮادر‬ ‫ﻛﺘﺐ اﻟﺤﺴﻴﻦ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ‬ ‫ﻣﻬﺰﻳﺎر اﻻﻫﻮازي و‬ ‫ﻛﺘﺐ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻠﺒﻲ‬

‫و‬ ‫اﻻﺻﻮل‬ ‫رﺳﺎﻟﺔ اﺑﻲ رﺿﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻨﻪ اﻟﻲ ﻏﻴﺮﻫﺎ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺤﺎﺳﻦ ﻻﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ اﻟﺒﺮﻗﻲ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫و‬

‫اﺳﻼﻓﻲ اﻟﻲ ۤاﺧﺮ ﻛﻼﻣﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻲ ﻃﺮﻗﻬﺎ اﻟﻲ ﻣﻌﺮوﻓﺔ ﻓﻲ ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻟﻜﺘﺐ اﻟﺘﻲ روﻳﺘﻬﺎ ﻋﻦ ﻣﺸﺎﻳﺨﻲ‬ ‫اﻟﻤﺼﻨﻔﺎت‬

‫ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻌﺮوﻓﺔ‬ ‫اﻻﻳﺎم‬ ‫ﻛﺎﻧﺖ ﻓﻲ ﺗﻠﻚ‬ ‫ﻣﺸﻬﻮرة‬ ‫ﻣﻦ ﻛﺘﺐ‬ ‫ﻫﺬا ﻣﺴﺘﺨﺮج‬ ‫ﻛﺘﺎﺑﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻛﻼﻣﻪ ﻫﺬا ﺻﺮﻳﺢ‬ ‫‪ ،‬و‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫اﻟﺘﻲ رواﻫﺎ‬ ‫اﻻﺻﻮل و اﻟﻤﺼﻨﻔﺎت‬ ‫ﻣﻨﻪ اﻟﻲ ﺻﺤﺔ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫و ﺷﻬﺎدة‬ ‫ﻣﺮﺟﻌﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﻴﻌﺔ‬ ‫ﻣﻌﻮل‬

‫ﻳﺠﻤﻊ ﻣﻦ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫ان ﻳﻜﻮن ﻋﻨﺪك ﻛﺘﺎب ﻛﺎف‬ ‫ﻗﻠﺖ اﻧﻚ ﺗﺤﺐ‬ ‫و‬ ‫‪:‬‬ ‫ﻛﺘﺎﺑﻪ اﻟﻜﺎﻓﻲ‬ ‫اول‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫) (‬
‫ره‬ ‫ﻳﻌﻘﻮب‬

‫اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺄﺧﺬ ﻣﻨﻪ ﻣﻦ ﻳﺮﻳﺪ ﻋﻠﻢ اﻟﺪﻳﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺮﺟﻊ اﻟﻤﺴﺘﺸﻬﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻢ اﻟﺪﻳﻦ ﻣﺎ ﻳﻜﺘﻔﻲ ﺑﻪ اﻟﻤﺘﻌﻠﻢ‬ ‫ﻓﻨﻮن‬

‫ﻓﺮاﺋﺾ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﺗﺆدي‬ ‫ﺑﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻨﻦ اﻟﻘﺎﺋﻤﺔ اﻟﺘﻲ ﻋﻠﻴﻬﺎ اﻟﻌﻤﻞ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫اﻟﺼﺤﻴﺤﺔ ﻋﻦ اﻟﺼﺎدﻗﻴﻦ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﺑﺎﻵﺛﺎر‬

‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺑﻤﻌﻮﻧﺘﻪ‬ ‫ﻳﺘﺪارك‬ ‫ﺳﺒﺒﺎ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ان‬ ‫رﺟﻮت‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻗﻠﺖ ﻟﻮ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺳﻨﺔ ﻧﺒﻴﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬

‫ارﺟﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻪ اﻟﺤﻤﺪ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻣﺎ ﺳﺄﻟﺖ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺪ ﻳﺴﺮ اﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻘﺒﻞ ﺑﻬﻢ ﻣﺮاﺷﺪﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻠﺘﻨﺎ‬ ‫اﻫﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻮﻓﻴﻘﻪ اﺧﻮاﻧﻨﺎ‬

‫و‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺎ ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻪ ﺻﺤﻴﺤﺔ‬ ‫ان‬ ‫ﻫﺬا اﻳﻀﺎ ﺻﺮﻳﺢ ﻓﻲ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫) (‬
‫ره‬ ‫ﺑﺤﻴﺚ ﺗﻮﺧﻴﺖ اﻟﻲ ۤاﺧﺮ ﻛﻼﻣﻪ‬ ‫ان ﻳﻜﻮن‬

‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﺤﺠﺔ‬ ‫اﻟﻌﺮض‬ ‫ﺗﻤﻜﻨﻪ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺼﻐﺮي و‬ ‫ﻣﻦ اﻟﺒﻴﻦ اﻧﻪ رﺣﻤﻪ اﻟﻠﻪ ﻣﻊ ﻛﻮﻧﻪ ﻓﻲ اﻟﻐﻴﺒﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ اﻟﻌﻤﻞ‬

‫ﻣﺎ ﻓﻲ‬ ‫ﻳﻘﻮل ان‬ ‫ﺛﻢ‬ ‫اﻟﺼﺪور‬ ‫ﻟﻢﺗﻜﻦ ﻣﻘﻄﻮﻋﺔ‬ ‫و‬ ‫اﺣﺎدﻳﺚ ﻟﻢﻳﺜﺒﺖ ﺻﺪورﻫﺎ ﻋﻨﻬﻢ‬ ‫اﺛﺒﺎت‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﻮﻛﻼء ﻻﻳﻘﺪم‬

‫ﻏﻴﺮﻫﺎ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﻧﺼﺐ ﻋﻼﻣﺔ‬ ‫اﻟﺼﺤﺎح و‬ ‫ﻳﺨﻠﻂ ﺑﻴﻦ‬ ‫او‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ اﻟﻌﻤﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻠﻤﺎﺗﻲ ﻛﻠﻬﺎ ﺻﺤﻴﺤﺔ ﻋﻦ اﻟﺼﺎدﻗﻴﻦ‬

‫اﻻﻣﺎم‬ ‫ﺛﻢ ﻟﻢﻳﻨﻪ ﻋﻨﻪ‬ ‫اﻻﻣﺎم‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﻌﺮض‬ ‫ﻫﻮ ﻓﻲ ﻋﺼﺮ اﻟﺘﻤﻜﻦ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺬﻟﻚ ﻣﺪﻟﺴﺎ ﻏﺎﺷﺎ ﻟﻠﺸﻴﻌﺔ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ﺛﻢ‬

‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻗﻮﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﺗﻜﺎل‬ ‫ﻫﻮ ﻳﻌﻠﻢ‬ ‫اﻟﺼﺤﺎح و اﻟﻀﻌﺎف و‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻣﺨﻠﻮط‬ ‫ﻣﻊ ﻋﻠﻤﻪ ﺑﺎﻧﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬
‫و‬ ‫اﺧﺒﺎرﻫﻢ ﻓﺎﻧﻬﻢ ﻛﺎﻓﻮﻧﺎ‬ ‫رواة‬ ‫اﻟﻮاﻗﻌﺔ اﻟﻲ‬ ‫اﻟﺤﻮادث‬ ‫ﻧﺮﺟﻊ ﻓﻲ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﺘﻮﻗﻴﻊ‬ ‫ﺧﺮج‬ ‫ﺑﻞ‬ ‫اﻟﻮﻛﻼء‬ ‫ﻟﻢﻳﻨﻪ ﻋﻨﻪ‬

‫اﻟﻤﻬﺠﺔ ﻓﻲ‬ ‫ﻟﺜﻤﺮة‬ ‫ﻛﺸﻒ اﻟﻤﺤﺠﺔ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻃﺎوس‬ ‫ﺑﺬﻟﻚ اﻟﺴﻴﺪ رﺿﻲاﻟﺪﻳﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﻲ ﺑﻦ‬ ‫ﺻﺮح‬

‫ﻫﺬا‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﻠﻴﻨﻲ‬ ‫ﻳﻌﻘﻮب‬ ‫اﻣﺎﻧﺘﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﻴﺦ اﻟﻤﺘﻔﻖ ﻋﻠﻲ ﺛﻘﺘﻪ‬ ‫روي‬ ‫‪:‬‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻧﻘﻞ ﻋﻨﻪ‬ ‫ﻟﻮﻟﺪه‬ ‫وﺻﻴﺘﻪ‬

‫اﺑﻲﺟﻌﻔﺮ‬ ‫اﻟﻌﻤﺮي و وﻟﺪه‬ ‫ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻋﺜﻤﺎن‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﻤﻬﺪي‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ‬ ‫زﻣﺎن وﻛﻼء‬ ‫ﺣﻴﻮﺗﻪ ﻓﻲ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اﻟﺸﻴﺦ‬

‫ﻳﻌﻘﻮب‬ ‫ﺗﻮﻓﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ‬ ‫و‬ ‫رﺿﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻨﻪ‬ ‫اﻟﺴﻤﺮي‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫روح و‬ ‫اﺑﻲاﻟﻘﺎﺳﻢ اﻟﺤﺴﻴﻦ ﺑﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ‬

‫‪ ،‬و‬ ‫اﻟﻤﺬﻛﻮرﻳﻦ اﻧﺘﻬﻲ‬ ‫زﻣﺎن اﻟﻮﻛﻼء‬ ‫رواﻳﺎﺗﻪ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺘﺼﺎﻧﻴﻒ ﻫﺬا اﻟﺸﻴﺦ‬ ‫اﻟﺴﻤﺮي‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫وﻓﺎة‬ ‫ﻗﺒﻞ‬

‫ﺟﺎﻟﻪ ‪:‬‬ ‫ر‬ ‫ذﻛﺮ اﻟﺸﻴﺦ اﺑﻮﻋﻠﻲ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻨﺠﻮم و‬ ‫ﺛﻼﺛﻤﺎﺋﺔ ﺳﻨﺔ ﺗﻨﺎﺛﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺸﺮﻳﻦ‬ ‫و‬ ‫رﺣﻤﻪ اﻟﻠﻪ ﻓﻲ ﺳﻨﺔ ﺗﺴﻊ‬ ‫ﻣﺎت‬

‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻓﺎﺳﺘﺤﺴﻨﻪ‬ ‫ﺻﻠﻮات‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻘﺎﺋﻢ‬ ‫ﻋﺮض‬ ‫ﻣﺜﻠﻪ‬ ‫اﻻﺳﻼم‬ ‫ﻟﻢﻳﺼﻨﻒ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻟﻜﺎﻓﻲ‬ ‫و ﻳﻘﺎل ان‬

‫ﺑﻞ اﻟﺒﻌﻴﺪ‬ ‫اﻟﺴﻤﺮي‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫زﻣﺎن‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻛﺎن ﺑﺒﻐﺪاد و ﻣﺎت‬ ‫ﻟﻴﺲ ﺑﺒﻌﻴﺪ ﻻﻧﻪ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫اﻟﻠﻪ اﻟﻌﺎﻟﻢ اﻧﺘﻬﻲ‬ ‫و‬

‫ﻣﺎ رأﻳﺘﻪ ﺑﺨﻂ‬ ‫اﻟﻤﺆﻳﺪات‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ دﻟﻴﻼ ﻣﺴﺘﻘﻼ ﻟﻜﻨﻪ ﻣﻦ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﻣﻤﺎ ﻳﺆﻳﺪ ﺻﺤﺔ اﻟﻜﺎﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺮﺿﻪ‬ ‫ﻋﺪم‬

‫رﺟﻼ ﻣﻦ اﻫﻞ ﺑﻼدﻧﺎ ﻣﺎ‬ ‫اﺟﺎز‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ اﺛﻖ ﺑﻘﻮﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﺮاﺋﻦ‬ ‫ﺷﻬﺎدة‬ ‫ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﻊ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎري و‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫اﻟﻤﻴﺮزا‬

‫ﺗﻪ ‪:‬‬ ‫ﺻﻮر‬

‫ﻓﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫اﺟﺰت اﻻخ‬ ‫اﻟﺬﻳﻦ اﺻﻄﻔﻲ اﻣﺎ ﺑﻌﺪ ﻓﻘﺪ‬ ‫ﻋﺒﺎده‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫و ﺳﻼم‬ ‫ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ اﻟﺤﻤﺪ ﻟﻠﻪ‬

‫اﻟﺠﺎﻣﻊ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻋﻨﻲ‬ ‫ﻳﺮوي‬ ‫ان‬ ‫ﻛﺎﺳﻤﻪ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﻻزال‬ ‫اﻟﻤﻼ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﻤﻼ ﻋﻠﻲ اﻟﻜﺮﻣﺎﻧﻲ‬ ‫اﻟﻤﺴﺪد‬ ‫اﻟﻤﻮﻟﻲ‬

‫ﺑﺤﻖ رواﻳﺘﻲ ﻋﻦ‬ ‫اﻟﺮازي ﻗﺪس ﺳﺮه‬ ‫ﺑﻦ اﺳﺤﻖ اﻟﻜﻠﻴﻨﻲ‬ ‫ﻳﻌﻘﻮب‬ ‫اﺑﻲﺟﻌﻔﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ‬ ‫اﻻﺳﻼم‬ ‫اﻟﻜﺎﻓﻲ ﻟﺜﻘﺔ‬

‫اﻟﻮرع اﻟﺤﺎج‬ ‫ﺑﺤﻖ رواﻳﺘﻪ ﻋﻦ ﺷﻴﺨﻪ اﻟﺜﻘﺔ‬ ‫ﻗﺪس ﺳﺮه‬ ‫اﻟﺮﺑﺎﻧﻲ ﻣﻮﺳﻲ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ اﻟﺒﺤﺮاﻧﻲ‬ ‫اﻟﻮرع‬ ‫اﻟﺸﻴﺦ اﻟﺜﻘﺔ‬

‫ﺑﻦ‬ ‫د‬ ‫م‬ ‫ح‬ ‫م‬ ‫ﺧﻠﻴﻔﺔ اﻟﺮﺣﻤﻦ‬ ‫اﻟﺰﻣﺎن‬ ‫و‬ ‫ﻣﺪﻓﻨﺎ ﻋﻦ ﺣﺠﺔ اﻟﻌﺼﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺟﻮارا‬ ‫اﻟﻐﺮوي‬ ‫اﻟﻬﻤﺪاﻧﻲ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻬﺎدي‬

‫اﻟﺤﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﻲ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﻴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ اﺑﻦ‬

‫ﺻﻠﻲ‬ ‫ﻣﻨﺒﺮه‬ ‫و‬ ‫ﻗﺒﺮه‬ ‫ﺑﻴﻦ‬ ‫اﻟﺮﺳﻮل‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﺑﻤﺪﻳﻨﺔ‬ ‫ﺻﻠﻮات‬ ‫اﺑﻴﻄﺎﻟﺐ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺑﻦ ﻫﺎﺷﻢ اﻟﻬﺎﺷﻤﻲ‬

‫ﻟﻪ ﻗﺼﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺎﻓﻲ ﻻﺑﻲﺟﻌﻔﺮ اﻟﻜﻠﻴﻨﻲ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻳﻌﻤﻞ ﻋﻠﻲ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻣﺮه‬ ‫ﺳﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﺑﻬﺬا‬ ‫ﻳﺮوﻳﻪ ﻋﻨﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻌﻤﻞ ﺑﻤﺎ ﻓﻴﻪ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬ ‫اﻳﺪه‬ ‫ﻓﻠﻪ‬ ‫اﻟﻘﻠﻮب‬ ‫ﺗﺴﻠﻴﺔ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻻﺳﻨﺎد‬ ‫ﺑﻬﺬا‬ ‫روﻳﻨﺎﻫﺎ‬

‫ﻓﺎﻧﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻗﺮﻳﺐ ﻣﺠﻴﺐ ﻛﺘﺐ‬ ‫اﻟﺪﻋﺎء‬ ‫ﻻﺗﻨﺴﺎﻧﻲ ﻣﻦ ﺻﺎﻟﺢ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﻣﻌﺎﻧﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻌﺪ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﺒﺎﻧﻴﻪ‬ ‫اﻻﺳﻨﺎد‬

‫اﻟﻤﺠﻴﺐ اﻟﻤﺴﻠﻢ‬ ‫اﻟﻨﻴﺴﺎﺑﻮري‬ ‫اﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻨﺒﻲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺼﺎﻧﻊ‬ ‫اﻟﻤﻬﺪي‬ ‫اﻟﺪاﻋﻲ اﻟﻲ ﻣﺤﺠﺔ‬

‫‪.‬‬ ‫ﻣﺴﺘﻐﻔﺮا‬ ‫ﺑﻤﻘﺎﺑﺮ ﻗﺮﻳﺶ ﺣﺎﻣﺪا ﻣﺼﻠﻴﺎ‬ ‫‪١٢٣٠‬‬ ‫اﻟﺠﻤﻌﺔ اﻟﺜﺎﻧﻲ ﻣﻦ ﺷﻬﺮ ﺻﻔﺮ ﻣﻦ ﺳﻨﺔ‬ ‫ﻳﻮم‬ ‫اﻟﺘﻠﻘﻲ ﻋﺼﺮ‬

‫اﺗﺮﺟﻢ ﻛﻞ‬ ‫و ان‬ ‫ﻟﺘﻬﺬﻳﺐ ‪:‬‬ ‫اول ﻛﺘﺎب ا‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻟﺸﻴﺦ ) (‬

‫ره‬ ‫ﻛﻼم و ﻗﺎل ا‬ ‫ﺑﻤﺎ ﻻ‬ ‫اﻟﻤﻘﺎم‬ ‫اﻟﺤﻜﺎﻳﺔ اﻳﻀﺎ ﺗﺆﻳﺪ‬ ‫ﻓﻬﺬه‬

‫او‬ ‫ﻣﻦ ﺻﺮﻳﺤﻪ‬ ‫اﻟﻘﺮۤان او‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ اﻣﺎ ﻣﻦ ﻇﺎﻫﺮ‬ ‫ﻓﺎﺳﺘﺪل‬ ‫اذﻛﺮ ﻣﺴﺌﻠﺔ ﻣﺴﺌﻠﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺣﺴﺐ ﻣﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ‬ ‫ﺑﺎب‬

‫اﻟﻴﻬﺎ‬ ‫ﺗﻘﺘﺮن‬ ‫اﻟﺘﻲ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺘﻮاﺗﺮة‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺑﻬﺎ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻤﻘﻄﻮع‬ ‫اﻣﺎ ﻣﻦ اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻌﻨﺎه‬ ‫او‬ ‫دﻟﻴﻠﻪ‬ ‫او‬ ‫ﻓﺤﻮاه‬

‫اﻟﻔﺮﻗﺔ اﻟﻤﺤﻘﺔ ﺛﻢ اذﻛﺮ‬ ‫او اﺟﻤﺎع‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫ان ﻛﺎن‬ ‫اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ‬ ‫اﺟﻤﺎع‬ ‫اﻣﺎ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺻﺤﺘﻬﺎ‬ ‫ﺗﺪل‬ ‫اﻟﻘﺮاﺋﻦ اﻟﺘﻲ‬

‫و‬ ‫ﺑﻌﺪ ذﻟﻚ ﻣﻤﺎ ﻳﻨﺎﻓﻴﻬﺎ‬ ‫ورد‬ ‫اﻧﻈﺮ ﻓﻴﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ذﻟﻚ‬ ‫اﻟﻤﺸﻬﻮرة‬ ‫ﻣﻦ اﺣﺎدﻳﺚ اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ‬ ‫ورد‬ ‫ﺑﻌﺪ ذﻟﻚ ﻣﺎ‬

‫اﻣﺎ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﻛﻞ ﻣﺎ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻛﻼﻣﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫اﺑﻴﻦ اﻟﻮﺟﻪ ﻓﻴﻬﺎ اﻟﻲ ۤاﺧﺮ ﻛﻼﻣﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻀﺎدﻫﺎ‬

‫ﻛﻞ ﺣﺪﻳﺚ ﻋﻤﻞ‬ ‫ان‬ ‫ﻧﻘﻞ ﻋﻦ ﻣﻮاﺿﻊ ﻣﻦ ﻛﺘﺎﺑﻪ اﻧﻪ ذﻛﺮ‬ ‫او ﻣﺸﻬﻮرة و‬ ‫ﺑﺎﻟﻘﺮاﺋﻦ اﻟﻘﻄﻌﻴﺔ‬ ‫او ﻣﺤﻔﻮف‬ ‫ﻣﺘﻮاﺗﺮ‬

‫اﻟﻌﻤﻞ‬ ‫ﻻﻳﺠﻮز‬ ‫‪:‬‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻧﻪ‬ ‫اﻟﻌﺪة‬ ‫ﻣﺎ ﻧﻘﻞ ﻋﻨﻪ ﻓﻲ‬ ‫ﻳﺆﻳﺪه‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻌﺘﻤﺪة‬ ‫اﻟﻜﺘﺐ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺻﻮل‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻣﺄﺧﻮذ‬ ‫ﺑﻪ ﻓﻬﻮ‬

‫ﻣﺎ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﻓﻲ ﺟﻤﻴﻊ ﻛﺘﺒﻪ اﻣﺎ‬ ‫ان‬ ‫ﻣﺎ ﺣﺎﺻﻠﻪ‬ ‫اول اﻻﺳﺘﺒﺼﺎر‬ ‫ذﻛﺮ ﻓﻲ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﻻ ﺑﺎﻟﻈﻦ ﻓﻲ اﻟﺸﺮﻳﻌﺔ‬ ‫ﺑﺎﻻﺟﺘﻬﺎد و‬

‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺜﻞ ذﻟﻚ‬ ‫اﻟﻌﺪة‬ ‫ﻧﻘﻞ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻠﻲ ﺻﺤﺔ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫او‬ ‫ﺑﺎﻟﻘﺮاﺋﻦ اﻟﻘﻄﻌﻴﺔ‬ ‫ﻣﺤﻔﻮف‬ ‫او‬ ‫ﻣﺘﻮاﺗﺮ‬

‫اﻟﺸﻤﺴﻴﻦ ﺑﻌﺪ ذﻛﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ اﻟﺤﺪﻳﺚ‬ ‫ﻣﺸﺮق‬ ‫ﻓﻌﻦ اﻟﺸﻴﺦ ﺑﻬﺎءاﻟﺪﻳﻦ اﻟﻌﺎﻣﻠﻲ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫ﻏﻴﺮﻫﻢ ﻣﻦ‬ ‫ﺷﻬﺎدة‬
‫ﻣﺎرس‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻣﻌﺮوﻓﺎ ﺑﻴﻦ ﻗﺪﻣﺎﺋﻨﺎ ﻛﻤﺎ ﻫﻮ ﻇﺎﻫﺮ ﻟﻤﻦ‬ ‫و ﻫﺬا اﻻﺻﻄﻼح‬ ‫‪:‬‬ ‫اﻟﻤﺸﻬﻮرة‬ ‫اﻻرﺑﻌﺔ‬ ‫اﻻﻗﺴﺎم‬ ‫اﻟﻲ‬

‫ﺑﻤﺎ ﻳﻮﺟﺐ‬ ‫او اﻗﺘﺮن‬ ‫اﻟﺼﺤﻴﺢ ﻋﻠﻲ ﻣﺎ اﻋﺘﻘﺪ ﺑﻤﺎ ﻳﻘﺘﻀﻲ اﻋﺘﻤﺎدﻫﻢ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻃﻼق‬ ‫ﺑﻴﻨﻬﻢ‬ ‫اﻟﻤﺘﻌﺎرف‬ ‫ﻛﻼﻣﻬﻢ ﺑﻞ‬

‫اﻻرﺑﻌﻤﺎﺋﺔ اﻟﺘﻲ ﻧﻘﻠﻮﻫﺎ ﻣﻦ‬ ‫اﻻﺻﻮل‬ ‫ﻓﻲ ﻛﺜﻴﺮ ﻣﻦ‬ ‫وﺟﻮده‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ‬ ‫ﺑﺎﻣﻮر‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻪ‬ ‫اﻟﺮﻛﻮن‬ ‫و‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫اﻟﻮﺛﻮق‬

‫اﺷﺘﻬﺎر‬ ‫ﺑﻴﻨﻬﻢ‬ ‫ﻣﺸﺘﻬﺮة‬ ‫اﻻﻋﺼﺎر‬ ‫ﻛﺎﻧﺖ ﻣﺘﺪاوﻟﺔ ﻓﻲ ﺗﻠﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺼﻤﺔ‬ ‫ﺑﺎﺻﺤﺎب‬ ‫ﻣﺸﺎﻳﺨﻬﻢ ﺑﻄﺮﻗﻬﻢ اﻟﻤﺘﺼﻠﺔ‬

‫ﻋﺪﻳﺪة‬ ‫اﺳﺎﻧﻴﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻔﺔ‬ ‫ﻓﺼﺎﻋﺪا ﺑﻄﺮق‬ ‫اﺻﻠﻴﻦ ﻣﻨﻬﺎ‬ ‫او‬ ‫ﻓﻲ اﺻﻞ‬ ‫ﺗﻜﺮره‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ‬ ‫اﻟﻨﻬﺎر و‬ ‫اﻟﺸﻤﺲ ﻓﻲ راﺑﻌﺔ‬

‫ﻛﺰرارة‬ ‫اﻟﻲ اﺣﺪ اﻟﺠﻤﺎﻋﺔ اﻟﺬﻳﻦ اﺟﻤﻌﻮا ﻋﻠﻲ ﺗﺼﺪﻳﻘﻬﻢ‬ ‫ﻣﻌﺮوف اﻻﻧﺘﺴﺎب‬ ‫ﻓﻲ اﺻﻞ‬ ‫وﺟﻮده‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ‬ ‫ﻣﻌﺘﺒﺮة و‬

‫ﻳﻮﻧﺲ ﺑﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻦ ﻳﺤﻴﻲ‬ ‫ﻛﺼﻔﻮان‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﺎ ﻳﺼﺢ‬ ‫اﻟﻴﺴﺎر او‬ ‫اﻟﻔﻀﻴﻞ ﺑﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﻠﻢ‬ ‫و‬

‫ﻏﻴﺮﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﺎﺑﺎﻃﻲ‬ ‫ﻛﻌﻤﺎر‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺮواﻳﺘﻬﻢ‬ ‫او‬ ‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﻲﻧﺼﺮ اﻟﺒﺰﻧﻄﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ‬

‫ﻣﻨﻬﺎ اﻧﺪراﺟﻪ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻟﻤﻌﺘﺒﺮ‬ ‫اﻟﺘﺮاوح‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻧﻘﻠﻪ ﻋﻨﻪ اﻟﻤﺤﻘﻖ ﻓﻲ ﺑﺤﺚ‬ ‫اﻟﻌﺪة‬ ‫ﻓﻤﻦ ﻋﺪﻫﻢ ﺷﻴﺦ اﻟﻄﺎﺋﻔﺔ ﻓﻲ‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ اﻟﺤﻠﺒﻲ‬ ‫ﻛﻜﺘﺎب‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻣﺼﻨﻔﻴﻬﺎ‬ ‫ﻓﺎﺛﻨﻮا‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﺣﺪ اﻟﻜﺘﺐ اﻟﺘﻲ ﻋﺮﺿﺖ ﻋﻠﻲ اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫اﻟﻤﻌﺮوﺿﻴﻦ‬ ‫ﺷﺎذان‬ ‫اﻟﻔﻀﻞ ﺑﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻳﻮﻧﺲ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻋﺮﺿﻪ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﺬي‬

‫و اﻻﻋﺘﻤﺎد‬ ‫ﺑﻬﺎ‬ ‫اﻟﻮﺛﻮق‬ ‫ﺑﻴﻦ ﺳﻠﻔﻬﻢ‬ ‫ﺷﺎع‬ ‫ﻣﻦ اﻟﻜﺘﺐ اﻟﺘﻲ‬ ‫ﻣﺄﺧﻮذا‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ ﻛﻮﻧﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﻌﺴﻜﺮي‬ ‫ﻋﻠﻲ‬

‫ﻛﺘﺐ اﺑﻨﻲ ﺳﻌﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻟﺤﺮﻳﺰ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ‬ ‫ﻛﻜﺘﺎب اﻟﺼﻠﻮة‬ ‫ﻣﺆﻟﻔﻮﻫﺎ ﻣﻦ اﻟﻔﺮﻗﺔ اﻟﻨﺎﺟﻴﺔ اﻟﻤﺤﻘﺔ‬ ‫ﺳﻮاء ﻛﺎن‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ‬

‫ﻛﺘﺐ اﻟﺤﺴﻴﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﻴﺪاﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﺎﺿﻲ‬ ‫ﻏﻴﺎث‬ ‫ﺣﻔﺺ ﺑﻦ‬ ‫ﻛﻜﺘﺎب‬ ‫ﻣﻦ ﻏﻴﺮ اﻻﻣﺎﻣﻴﺔ‬ ‫او‬ ‫ﻣﻬﺰﻳﺎر‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺑﻦ‬ ‫و‬

‫اﻟﻘﺪﻣﺎء‬ ‫ﻣﺘﻌﺎرف‬ ‫رﺋﻴﺲ اﻟﻤﺤﺪﺛﻴﻦ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﺟﺮي‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻄﺎﻃﺮي‬ ‫اﻟﻘﺒﻠﺔ ﻟﻌﻠﻲ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﻦ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻌﺪي‬

‫ﻟﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫ﻻح‬ ‫ﻟﻤﺎ‬ ‫اﻋﻼم ﻋﻠﻤﺎء اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﺟﻤﺎﻋﺔ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻤﻨﻮال‬ ‫ﻗﺪ ﺳﻠﻚ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺤﻜﻢ ﺑﺼﺤﺔ ﺟﻤﻴﻊ اﺣﺎدﻳﺜﻪ‬

‫اﻟﺘﻲ اﻟﻔﻬﺎ ﻓﻲ دراﻳﺔ‬ ‫ﺑﺎﻟﻮﺟﻴﺰة‬ ‫ﻋﻦ رﺳﺎﻟﺘﻪ اﻟﻤﻮﺳﻮﻣﺔ‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻧﺘﻬﻲ‬ ‫اﻻﻋﺘﻤﺎد‬ ‫و‬ ‫ﻟﻠﻮﺛﻮق‬ ‫اﻟﻘﺮاﺋﻦ اﻟﻤﻮﺟﺒﺔ‬

‫ﻓﻴﻬﺎ اﻟﻲ‬ ‫ﻳﻨﺘﻬﻮن‬ ‫ﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻳﻨﺘﻬﻲ اﻟﻲ اﺋﻤﺘﻨﺎ اﻻﺛﻨﻲﻋﺸﺮ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﻧﺪر‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ اﺣﺎدﻳﺜﻨﺎ اﻻ ﻣﺎ‬ ‫‪:‬‬ ‫اﻟﺤﺪﻳﺚ‬

‫اﺋﻤﺘﻨﺎ‬ ‫ﻛﻼم‬ ‫اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ ﻣﺎ وﺻﻞ اﻟﻴﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫ﻗﺪﻣﺎء‬ ‫ﺟﻤﻊ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ان‬ ‫ۤاﻟﻪ اﻟﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﺟﻤﺎﻋﺔ ﻣﻦ اﻟﻤﺘﺄﺧﺮﻳﻦ ﺷﻜﺮ اﻟﻠﻪ ﺳﻌﻴﻬﻢ ﻟﺠﻤﻊ‬ ‫ﺗﺼﺪي‬ ‫ﺛﻢ‬ ‫اﻻﺻﻮل‬ ‫ﺗﺴﻤﻲ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻓﻲ ارﺑﻌﻤﺎﺋﺔ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫ﻛﺘﺒﺎ ﻣﻀﺒﻮﻃﺔ ﻣﻬﺬﺑﺔ‬ ‫ﻓﺎﻟﻔﻮا‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺗﺴﻬﻴﻼ ﻋﻠﻲ ﻃﺎﻟﺒﻲ ﺗﻠﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻼﻧﺘﺸﺎر‬ ‫ﺗﺮﺗﻴﺒﻬﺎ ﺗﻘﻠﻴﻼ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻠﻚ اﻟﻜﺘﺐ‬

‫اﻟﺘﻬﺬﻳﺐ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻔﻘﻴﻪ‬ ‫ﻻﻳﺤﻀﺮه‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺎﻟﻜﺎﻓﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻟﻌﺼﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﺑﺎﺻﺤﺎب‬ ‫ﻣﺸﺘﻤﻠﺔ ﻋﻠﻲ اﻻﺳﺎﻧﻴﺪ اﻟﻤﺘﺼﻠﺔ‬

‫رأﻳﺖ ﺻﺮﻳﺢ‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻏﻴﺮﻫﺎ اﻧﺘﻬﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻋﻴﻮن‬ ‫و‬ ‫اﻻﻣﺎﻟﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺨﺼﺎل‬ ‫و‬ ‫ﻣﺪﻳﻨﺔ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺳﺘﺒﺼﺎر‬ ‫و‬

‫ﻃﺮﻗﻬﻢ ﻓﻴﻬﺎ ﻣﺘﺼﻠﺔ‬ ‫اﻟﻨﻬﺎر و‬ ‫اﻟﺸﻤﺲ ﻓﻲ راﺑﻌﺔ‬ ‫اﺷﺘﻬﺎر‬ ‫ﺑﻴﻨﻬﻢ‬ ‫ﻣﺸﺘﻬﺮة‬ ‫اﻻرﺑﻌﻤﺎﺋﺔ ﻛﺎﻧﺖ‬ ‫ﺑﺎن اﻻﺻﻮل‬ ‫ﺷﻬﺎدﺗﻪ‬

‫و‬ ‫ﻟﻼﻧﺘﺸﺎر‬ ‫ﺗﻘﻠﻴﻼ‬ ‫اﻟﻤﺸﻬﻮرة‬ ‫اﻟﻜﺘﺐ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ‬ ‫اﻟﻔﻮا‬ ‫ﻛﺎﻧﺖ ﻣﺘﺪاوﻟﺔ ﺛﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻟﻌﺼﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﺑﺎﺻﺤﺎب‬

‫اﻟﻀﻌﻴﻒ ﻋﻨﺪﻫﻢ ﻛﻤﺎ ﻳﻄﻠﻖ ﻋﻠﻲ ﻣﺎ ﻟﻢﻳﺼﺢ‬ ‫ﻻن‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﺸﻴﺦ ﻣﻦ ﺿﻌﻒ ﺑﻌﺾ‬ ‫ذﻛﺮه‬ ‫ﻻﻳﻨﺎﻓﻲ ذﻟﻚ ﻣﺎ‬

‫ان‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫دل‬ ‫ﺿﻌﻒ ﺑﻌﻀﺎ‬ ‫و ان‬ ‫ﻛﻠﻬﺎ ﺻﺤﻴﺤﺔ‬ ‫ان اﺧﺒﺎره‬ ‫ﻇﻬﺮ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﻳﻄﻠﻖ ﻋﻠﻲ ﻣﺎ ﻻﻳﺼﺢ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫ﺻﺪوره‬

‫ﻟﺤﺪﻳﺚ ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫دراﻳﺔ‬ ‫ﺷﺮح‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺸﻴﺦ اﻟﺸﻬﻴﺪ اﻟﺜﺎﻧﻲ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺻﺤﺔ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻤﻀﻤﻮﻧﻪ ﻟﻜﻮﻧﻪ ﺗﻘﻴﺔ‬ ‫ﻟﻌﺪم‬ ‫ﺗﻀﻌﻴﻔﻪ ﻟﻪ‬

‫ﻋﻠﻴﻬﺎ اﻋﺘﻤﺎدﻫﻢ‬ ‫ﻓﻜﺎن‬ ‫ﺻﻮﻻ‬

‫ً‬ ‫اﺳﺘﻘﺮ اﻣﺮ اﻟﻤﺘﻘﺪﻣﻴﻦ ﻋﻠﻲ ارﺑﻌﻤﺎﺋﺔ ﻣﺼﻨﻒ ﻻرﺑﻌﻤﺎﺋﺔ ﻣﺼﻨﻒ ﺳﻤﻮﻫﺎ ا‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻗﺪ‬

‫اﻟﻤﺘﻨﺎول و‬ ‫ﻟﺨﺼﻬﺎ ﺟﻤﺎﻋﺔ ﻓﻲ ﻛﺘﺐ ﺧﺎﺻﺔ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻋﻠﻲ‬

‫ّ‬ ‫اﻻﺻﻮل و‬ ‫ﻣﻌﻈﻢ ﺗﻠﻚ‬ ‫ذﻫﺎب‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫اﻟﺤﺎل‬ ‫ﺛﻢ ﺗﺪاﻋﺖ‬

‫ﺷﻬﺎدة‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻟﻔﻘﻴﻪ اﻧﺘﻬﻲ‬ ‫ﻻﻳﺤﻀﺮه‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺳﺘﺒﺼﺎر‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻬﺬﻳﺐ‬ ‫و‬ ‫اﺣﺴﻦ ﻣﺎ ﺟﻤﻊ ﻣﻨﻬﺎ اﻟﻜﺎﻓﻲ‬

‫ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻣﺸﺤﻮﻧﺔ‬ ‫اﻻﺳﺘﺪﻻل‬ ‫ﻛﺘﺒﻬﻢ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺸﻬﻮرة‬ ‫اﻟﻜﺘﺐ اﻻرﺑﻌﺔ ﻓﻤﻌﺮوﻓﺔ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫اﻻﺧﺒﺎرﻳﻴﻦ ﻋﻠﻲ ﺗﻮاﺗﺮ‬

‫اﻟﺤﺪاﺋﻖ‬ ‫و ﻣﻘﺪﻣﺎت‬ ‫ﻟﻮﺳﺎﺋﻞ ﻟﻠﻌﺎﻣﻠﻲ ) (‬

‫ره‬ ‫و ا‬ ‫ﻣﻦ اﻟﻘﺎﺷﺎﻧﻲ‬ ‫اﻻﺻﻮل‬ ‫رﺳﺎﻟﺔ‬ ‫ﻟﻼﺳﺘﺮاﺑﺎدي و‬ ‫ﻛﺎﻟﻔﻮاﺋﺪ اﻟﻤﺪﻧﻴﺔ‬

‫ﻟﻮ ﻗﻴﺔ ‪:‬‬

‫ا‬ ‫ا‬ ‫اﻟﺠﻨﺔ‬ ‫اول‬ ‫اﻣﺎ ﺳﺎﻳﺮ اﻟﻜﺘﺐ ﻓﻌﻦ اﻟﻜﻔﻌﻤﻲ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺘﺄﺧﺮﻳﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻏﻴﺮﻫﻢ ﻣﻦ اﻟﻤﺘﻘﺪﻣﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻠﺒﺤﺮاﻧﻲ‬

‫و اﺳﺘﻐﺎﺛﺎت‬ ‫ﻫﻴﺎﻛﻞ‬ ‫و ﺗﺤﺼﻴﻨﺎت و‬ ‫ﺣﺠﺐ‬ ‫و زﻳﺎرات و‬ ‫ﺗﺴﺎﺑﻴﺢ‬ ‫ﻋﻮذ و دﻋﻮات و‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻫﺬا ﻛﺘﺎب ﻣﺤﺘﻮي‬
‫ﻣﺄﻣﻮر‬ ‫ﻣﻦ ﻛﺘﺐ ﻣﻌﺘﻤﺪ ﻋﻠﻲ ﺻﺤﺘﻬﺎ‬ ‫ﻣﺄﺧﻮذة‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫اﺳﺘﺨﺎرات‬ ‫و‬ ‫اﻗﺴﺎم‬ ‫و‬ ‫ﺻﻠﻮات‬ ‫و‬ ‫اﺣﺮاز‬ ‫و‬

‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻧﻮرده‬ ‫ﻻﻧﺄﺗﻲ ﻓﻲ اﻛﺜﺮ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫‪:‬‬ ‫اﻻﺣﺘﺠﺎج‬ ‫اول‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻄﺒﺮﺳﻲ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﺘﻤﺴﻚ ﺑﻮﺛﻘﻲ ﻋﺮوﺗﻬﺎ‬

‫اﻟﻜﺘﺐ ﺑﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺴﻴﺮ‬ ‫ﻻﺷﺘﻬﺎره‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﻌﻘﻮل‬ ‫ﻣﻮاﻓﻘﺘﻪ ﻟﻤﺎ دﻟﺖ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻟﻼﺟﻤﺎع‬ ‫اﻟﻤﻮﺟﻮد‬ ‫ﺑﺎﺳﻨﺎده‬

‫اﻻﺷﺘﻬﺎر‬ ‫ﻓﺎﻧﻪ ﻟﻴﺲ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﻌﺴﻜﺮي‬ ‫اﻟﻤﺆاﻟﻒ اﻻ ﻣﺎ اوردﺗﻪ ﻋﻦ اﻟﺤﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺨﺎﻟﻒ‬

‫‪،‬‬ ‫ﺧﺒﺮ ﻣﻦ ذﻟﻚ اﻧﺘﻬﻲ‬ ‫اول‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺬي ﻗﺪﻣﻨﺎه ﻓﺬﻛﺮت اﺳﻨﺎده‬ ‫ﻣﺸﺘﻤﻼ ﻋﻠﻲ ﻣﺜﻞ‬ ‫ﺳﻮاه و ان ﻛﺎن‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺣﺪ ﻣﺎ‬

‫و ﻛﺬا‬ ‫ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻗﻮﻟﻮﻳﻪ‬ ‫ﻣﺰار‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ‬ ‫ﺗﻔﺴﻴﺮه و‬ ‫اﺣﺎدﻳﺚ‬ ‫اﻟﺸﻬﺎدة ﺑﺜﺒﻮت‬ ‫ﻋﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ اﺑﺮﻫﻴﻢ‬ ‫و‬

‫ﺻﻨﻔﺖ اﻻﻣﺎﻣﻴﺔ ﻣﻦ ﻋﻬﺪ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫‪:‬‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻤﻔﻴﺪ اﻧﻪ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫ﻋﻦ ﻣﻌﺎﻟﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻘﻞ ﻋﻦ ﻣﻨﺎﻗﺐ‬

‫ﻓﻬﺬا ﻣﻌﻨﻲ ﻗﻮﻟﻬﻢ‬ ‫اﻻﺻﻮل‬ ‫ﺗﺴﻤﻲ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ارﺑﻌﻤﺎﺋﺔ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﻌﺴﻜﺮي‬ ‫اﻟﻲ ﻋﻬﺪ اﺑﻲﻣﺤﻤﺪ اﻟﺤﺴﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬

‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻛﺘﺒﺖ ﻣﻦ اﺟﻮﺑﺔ ﻣﺴﺎﺋﻞ‬ ‫اﻻﺻﻮل‬ ‫ارﺑﻌﻤﺎﺋﺔ‬ ‫ﺑﺜﺒﻮت‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻤﺤﻘﻖ ﻓﻲ اﻟﻤﻌﺘﺒﺮ اﻳﻀﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻪ اﺻﻞ‬

‫و‬ ‫اﻟﻤﺮوﻳﺔ اﻟﻤﺪوﻧﺔ ﺣﺘﻲ ﻟﻮ رواﻫﺎ ﻏﻴﺮ اﻻﻣﺎﻣﻲ‬ ‫ﺑﻬﺬه اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻌﻤﻞ‬ ‫اﻻﺟﻤﺎع‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻦ اﻟﺸﻴﺦ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬

‫ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫اﻻﺻﺤﺎب‬ ‫ﺑﻴﻦ‬ ‫اﻟﺪاﺋﺮة‬ ‫اﻟﻜﺘﺐ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫اﺷﺘﻬﺮ ﻧﻘﻠﻪ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻌﺎرض‬ ‫اﻟﺨﺒﺮ ﺳﻠﻴﻤﺎ ﻋﻦ‬ ‫ﻛﺎن‬

‫رواﻳﺘﻬﺎ ﻓﻬﻲ ﻣﻮﺟﺒﺔ‬ ‫ﺻﺪق‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺻﺤﺘﻬﺎ‬ ‫ﻣﻘﻄﻮع‬ ‫اﻛﺜﺮ اﺣﺎدﻳﺜﻨﺎ اﻟﻤﺮوﻳﺔ ﻓﻲ ﻛﺘﺒﻨﺎ ﻣﻌﻠﻮﻣﺔ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻤﺮﺗﻀﻲ‬

‫‪ ،‬و‬ ‫اﻧﺘﻬﻲ‬ ‫اﻵﺣﺎد‬ ‫ﻣﻦ ﻃﺮﻳﻖ‬ ‫ﻣﺨﺼﻮص‬ ‫وﺟﺪﻧﺎﻫﺎ ﻣﻮدﻋﺔ ﻓﻲ اﻟﻜﺘﺐ ﺑﺴﻨﺪ ﻣﻌﻴﻦ‬ ‫و ان‬ ‫ﻟﻠﻌﻠﻢ ﻣﻘﺘﻀﻴﺔ ﻟﻠﻘﻄﻊ‬

‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺘﻮاﺗﺮة‬ ‫ﺑﺎﻻﺧﺒﺎر‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻀﺮورة‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻣﻌﻈﻢ اﻟﻔﻘﻪ ﺗﻌﻠﻢ ﻣﺬاﻫﺐ اﺋﻤﺘﻨﺎ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ان‬ ‫‪:‬‬ ‫ﻋﻨﻪ اﻳﻀﺎ‬

‫اﻻﺣﺎدﻳﺚ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻤﺮﺗﻀﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻤﻔﻴﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻣﺎﻣﻴﺔ‬ ‫اﺟﻤﺎع‬ ‫ﻓﻴﻪ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻳﻌﻮل‬ ‫ﻟﻌﻠﻪ اﻻﻗﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﺘﺤﻘﻖ ذﻟﻚ ﻓﻴﻪ‬

‫ذﻛﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺼﺤﺔ اﻟﻜﺘﺐ اﻻرﺑﻌﻤﺎﺋﺔ‬ ‫اﻟﺬﻛﺮي اﻟﺠﺰم‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺸﻬﻴﺪ ﻓﻲ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﻳﺤﺼﻲ ﻫ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻨﺪﻧﺎ اﻛﺜﺮ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻤﺘﻮاﺗﺮة‬

‫ان‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺸﻴﺦ ﻓﻲ اﻟﻔﻬﺮﺳﺖ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫اﻧﺘﻬﻲ‬ ‫ﺻﺮف‬ ‫ﺗﻌﺼﺐ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺤﻀﺔ‬ ‫ﻣﻜﺎﺑﺮة‬ ‫ﺑﻌﺪ ذﻟﻚ‬ ‫ﻗﺎل و اﻻﻧﻜﺎر‬ ‫ﺛﻢ‬ ‫اﻣﻮرا‬

‫‪ ،‬و‬ ‫اﻧﺘﻬﻲ‬ ‫ﻣﻌﺘﻤﺪة‬ ‫ﻛﺎﻧﺖ ﻛﺘﺒﻬﻢ‬ ‫اﻟﻔﺎﺳﺪة و‬ ‫اﻟﻤﺬاﻫﺐ‬ ‫و اﺻﺤﺎب اﻻﺻﻮل ﻛﺎﻧﻮا ﻳﻨﺘﺤﻠﻮن‬ ‫ﻛﺜﻴﺮا ﻣﻦ اﻟﻤﺼﻨﻔﻴﻦ‬

‫ﺑﻬﺎ اﻟﻜﺘﺐ‬ ‫ﻧﺮوي‬ ‫اﻟﺘﻲ‬ ‫اﻟﻄﺮق‬ ‫ﺑﻌﺾ‬ ‫ﺑﻴﺎن‬ ‫اﻟﺨﺎﻣﺴﺔ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻔﺎﺋﺪة‬ ‫‪:‬‬ ‫ذﻛﺮ اﻟﺸﻴﺦ اﻟﺤﺮ ﻓﻲ ﺧﺎﺗﻤﺔ اﻟﻮﺳﺎﺋﻞ‬

‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻟﻌﺼﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﺑﺎﺻﺤﺎب‬ ‫اﻟﺴﻠﺴﻠﺔ‬ ‫ﺑﺎﺗﺼﺎل‬ ‫ﺗﺒﺮﻛﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻧﻤﺎ ذﻛﺮﻧﺎ ذﻟﻚ ﺗﻴﻤﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﻣﺆﻟﻔﻴﻬﺎ‬ ‫اﻟﻤﺬﻛﻮرة‬

‫ﺛﻢ‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻧﺸﺎء‬ ‫ﺛﺒﻮﺗﻬﺎ ﻛﻤﺎ ﻳﺄﺗﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﺮاﺋﻦ ﻋﻠﻲ ﺻﺤﺘﻬﺎ‬ ‫و ﻗﻴﺎم‬ ‫ﻻ ﻟﺘﻮﻗﻒ اﻟﻌﻤﻞ ﻋﻠﻴﻪ ﻟﺘﻮاﺗﺮ ﺗﻠﻚ اﻟﻜﺘﺐ‬

‫اﻟﺮاﺑﻌﺔ ﻓﻲ ذﻛﺮ اﻟﻜﺘﺐ‬ ‫اﻟﻔﺎﺋﺪة‬ ‫‪:‬‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﺮاﺑﻌﺔ ﺣﻴﺚ‬ ‫اﻟﻔﺎﺋﺪة‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ذﻛﺮه‬ ‫اﻟﻜﺘﺐ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ذﻛﺮ ﻃﺮﻗﻪ اﻟﻴﻬﺎ‬

‫ﻗﺎﻣﺖ اﻟﻘﺮاﺋﻦ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻏﻴﺮﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺷﻬﺪ ﺑﺼﺤﺘﻬﺎ ﻣﺆﻟﻔﻮﻫﺎ‬ ‫ﻫﺬا اﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫اﻟﺘﻲ ﻧﻘﻠﺖ ﻣﻨﻬﺎ اﺣﺎدﻳﺚ‬ ‫اﻟﻤﻌﺘﻤﺪة‬

‫ﻻ رﻳﺐ ﻛﻮﺟﻮدﻫﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻤﺖ ﺻﺤﺔ ﻧﺴﺒﺘﻬﺎ اﻟﻴﻬﻢ ﺑﺤﻴﺚ ﻟﻢﻳﺒﻖ ﻓﻴﻬﺎ ﺷﻚ‬ ‫او‬ ‫ﻣﻦ ﻣﺆﻟﻔﻴﻬﺎ‬ ‫و ﺗﻮاﺗﺮت‬ ‫ﺛﺒﻮﺗﻬﺎ‬

‫ﻟﺮواﻳﺎت‬ ‫ﻣﻮاﻓﻘﺔ ﻣﻀﺎﻣﻴﻨﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺷﻬﺎدﺗﻬﻢ ﺑﻨﺴﺒﺘﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ذﻛﺮﻫﺎ ﻓﻲ ﻣﺼﻨﻔﺎﺗﻬﻢ‬ ‫ﺗﻜﺮر‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫اﻛﺎﺑﺮ‬ ‫ﺑﺨﻄﻮط‬

‫ﺛﻢ ذﻛﺮ ﻗﺮﻳﺒﺎ ﻣﻦ ﺗﺴﻌﻴﻦ ﻛﺘﺎﺑﺎ ﻣﻦ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻘﺮﻳﻨﺔ‬ ‫ﻣﺤﻔﻮف‬ ‫ﻧﻘﻠﻬﺎ ﺑﺨﺒﺮ واﺣﺪ‬ ‫اﻟﻤﺘﻮاﺗﺮة او‬ ‫اﻟﻜﺘﺐ‬

‫اﻧﻤﺎ ﻧﻘﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻟﺪﻳﻪ‬ ‫ﺣﺎﺿﺮة‬ ‫ﻧﻘﻞ ﻋﻨﻪ ﺛﻢ ذﻛﺮ اﻟﻜﺘﺐ اﻟﺘﻲ ﻟﻢﺗﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﺪه‬ ‫اﻟﺘﻲ ﻛﺎﻧﺖ‬ ‫اﻟﻤﺼﻨﻔﺎت‬ ‫و‬ ‫اﻻﺻﻮل‬

‫اﻣﺎ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫‪:‬‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺛﻢ‬ ‫اﻟﻤﻌﺘﺒﺮة‬ ‫ﻣﺼﻨﻔﺎ ﻣﻦ اﻟﻜﺘﺐ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺴﻌﻴﻦ اﺻﻼ‬ ‫و‬ ‫ذﻛﺮ ﻗﺮﻳﺒﺎ ﻣﻦ ﺧﻤﺴﺔ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء و‬ ‫ﻋﻨﻬﺎ ﺑﻨﻘﻞ‬

‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﺳﺘﻤﺎﺋﺔ‬ ‫ۤاﻻف و‬ ‫ﻳﺰﻳﺪ ﻋﻠﻲ ﺳﺘﺔ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﻓﻲ ﻛﺘﺐ‬ ‫ﺟﺪا ﻣﺬﻛﻮر‬ ‫ﻟﻢﻳﺼﺮﺣﻮا ﺑﺎﺳﻤﻪ ﻓﻜﺜﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻘﻠﻮا ﻣﻨﻪ‬

‫ﺧﺼﻮﺻﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻓﺎﺿﻞ ﻋﻠﻲ ﺻﺤﺔ اﻟﻜﺘﺐ اﻟﻤﺘﺪاوﻟﺔ ﻋﻤﻮﻣﺎ‬ ‫ﺷﻬﺎدة‬ ‫ﻫﺬا ﻣﺎ وﺟﺪﺗﻪ ﻣﻦ‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻧﺘﻬﻲ‬ ‫ﺿﺒﻄﻨﺎه‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻣﺎ‬

‫اﻟﻔﺮﺻﺔ‬ ‫ﻫﻨﺎك ﻟﻌﺪم‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﺗﻤﺎم‬ ‫ﻟﻢﻧﺬﻛﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ رﺳﺎﻟﺔ ﻣﺨﺼﻮﺻﺔ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻓﻲ ﺗﺼﺤﻴﺢ‬ ‫اﻟﻘﻮل‬ ‫ﻗﺪ ﺑﺴﻄﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺎﺟﻼ‬

‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻨﺴﺒﺔ اﻟﻲ ﻣﺼﻨﻔﻴﻬﺎ‬ ‫ﻣﺘﻮاﺗﺮة‬ ‫ﻛﺜﻴﺮا ﻣﻦ اﻟﻜﺘﺐ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺘﺐ اﻻرﺑﻌﺔ‬ ‫ان‬ ‫ﻣﻦ اﻟﺒﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺷﺌﺖ ﻓﺮاﺟﻌﻬﺎ‬ ‫ﻓﺎن‬

‫و‬ ‫ﻋﻨﺪﻫﻢ‬ ‫ﻣﺘﻮاﺗﺮة‬ ‫ﻛﺎﻧﺖ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺎﻧﺖ ﺑﺎﻟﻨﺴﺒﺔ اﻟﻴﻬﻢ ﻛﺎﻟﻜﺘﺐ اﻻرﺑﻌﺔ ﺑﺎﻟﻨﺴﺒﺔ اﻟﻴﻨﺎ‬ ‫اﻻﺻﻮل‬ ‫اﻟﻜﺘﺐ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻤﺖ‬

‫و‬ ‫ﺻﺤﺘﻬﺎ‬ ‫ادﻋﻮا‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﺮﺿﻬﺎ ﻋﻠﻲ اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ اﻟﻌﻠﻢ ﺑﺼﺤﺘﻬﺎ‬ ‫ﻣﺘﻤﻜﻨﻮن‬ ‫ﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻣﻌﻮﻟﻬﻢ‬

‫ﺛﺒﻮﺗﻬﺎ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫ﻟﺬﻟﻚ ﻟﻴﺲ ﻟﻬﻢ ﺣﺠﺔ اﻻ‬ ‫اﻟﻤﻨﻜﺮون‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺷﻬﺪ ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ ﺟﻤﻊ ﻣﻦ ﻋﻠﻤﺎﺋﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺻﺤﺔ ﻣﺎ ﻓﻴﻬﺎ‬
‫اﻻ‬ ‫ﻫﺬه اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺻﺤﺔ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫اﺣﺪ ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫ﻟﻢﻳﺪع‬ ‫اﻟﻨﻔﻲ ﻻﺗﺴﻤﻊ ﻣﻊ اﻧﻪ‬ ‫و ﺷﻬﺎدة‬ ‫ﻫﻮ ﻻﻳﻨﻬﺾ ﺣﺠﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﺪﻫﻢ‬

‫ﺻﺤﺘﻬﺎ ‪.‬‬ ‫اﻟﺪﻋﻮي ﺑﻌﺪم‬ ‫اﻧﻲ ﻟﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺻﺤﺔ ﻋﻤﻠﻬﻢ ﺑﺒﻌﻀﻬﺎ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫دﻋﻮاﻫﻢ ﻋﻠﻲ‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫ﻗﺎل‬ ‫ﻓﻤﻨﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫ﻛﺜﻴﺮا‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ ﻓﻘﺪ اﺧﺘﻠﻒ اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ ﻓﻴﻪ اﺧﺘﻼﻓﺎ‬ ‫ﻻﻳﺠﻮز‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻓﻴﻤﺎ ﻳﻌﻤﻞ ﺑﻪ ﻣﻦ‬

‫ان‬ ‫زﻋﻤﺎ ﻣﻨﻪ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺸﺊ ﻣﻦ‬ ‫ﻗﺎل ﺑﻌﺪم ﺟﻮاز‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺤﻜﻤﺔ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻈﻮاﻫﺮ‬ ‫ﺑﺠﻮاز‬

‫اﻻﺷﺨﺎص‬ ‫ﻳﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎﻟﻨﺴﺒﺔ اﻟﻲ‬ ‫ﻗﺎل ان اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ ﻟﻠﺮﻋﻴﺔ اﻻ ﺑﻮاﺳﻄﺔ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ‬

‫ﻻ ﺑﺪ ﻣﻦ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﻤﺤﻜﻢ ﻟﻜﻞ اﺣﺪ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻤﻨﻪ ﻣﺎ ﻫﻮ ﻣﺤﻜﻢ ﺑﺎﻟﻨﺴﺒﺔ اﻟﻲ ﺷﺨﺺ ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎﻟﻨﺴﺒﺔ اﻟﻲ ۤاﺧﺮ‬

‫اﻧﺎ اذﻛﺮ‬ ‫و‬ ‫اوﻟﻬﺎ ﻋﻠﻲ ﻏﻴﺮ وﺟﻬﻬﺎ‬ ‫او‬ ‫اﻻﺧﺮ‬ ‫اﺧﺒﺎر و ﺗﺮك اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻗﺪ اﺳﺘﻨﺪ ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻢ اﻟﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺴﺒﻪ‬

‫اﻧﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ۤالﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ﺑﻌﻴﻨﻚ اﻧﻪ ﻻ‬ ‫ﺗﺮي‬ ‫ﻟﻚ ﻫﻴﻬﻨﺎ ﺑﻴﺎﻧﺎ ﺷﺎﻓﻴﺎ واﻓﻴﺎ ﺣﺘﻲ‬

‫ﻻﻳﺘﻤﺸﻲ اﻛﺜﺮ ﻗﻮاﻋﺪﻫﻢ ﻓﻲ ﻣﺬﻫﺒﻨﺎ‬ ‫اﻟﻌﻤﻴﺎء و‬ ‫اﻟﻌﺎﻣﺔ‬ ‫اﻻﺳﺘﻴﻨﺎس ﺑﻜﻼم اﻟﻘﻮم اي‬ ‫ﺑﺴﺒﺐ‬ ‫اﻻﻓﻬﺎم‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻻﺧﺘﻼف‬

‫روي‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫ﻫﺬا و‬ ‫ﻣﺬﻫﺒﻬﻢ ﻻﻳﺘﻤﺸﻲ ﻓﻲ ﻣﺬﻫﺒﻨﺎ اﻟﺒﺘﺔ‬ ‫ﻛﻠﻴﺎت‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻳﺘﻔﺮع‬ ‫اﻟﻤﺬﻫﺐ ﻓﻤﺎ‬ ‫اﺻﻮل‬ ‫ﻓﺎﻧﺎ ﻓﺎرﻗﻨﺎﻫﻢ ﻓﻲ‬

‫ﻻ ﻫﻢ ﻋﻠﻲ ﺷﺊ ﻣﻤﺎ اﻧﺘﻢ ﻓﻴﻪ ﻓﺨﺎﻟﻔﻮﻫﻢ ﻓﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ اﻧﺘﻢ واﻟﻠﻪ ﻋﻠﻲ ﺷﺊ ﻣﻤﺎ ﻫﻢ ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻋﻦ‬

‫واﻟﻠﻪ ﻟﻢﻳﺒﻖ ﻓﻲ اﻳﺪﻳﻬﻢ‬ ‫و روي‬ ‫اﻧﻬﻢ ﻣﺘﻲ اﻓﺘﻮا ﺑﺸﺊ ﻓﺎﻟﺤﻖ ﻓﻲ ﺧﻼﻓﻪ‬ ‫و روي‬ ‫ﻫﻢ ﻣﻦ اﻟﺤﻨﻴﻔﻴﺔ ﻋﻠﻲ ﺷﺊ‬

‫ان‬ ‫ﻟﻠﺸﻴﻌﻲ‬ ‫ﻳﺠﻮز‬ ‫ﻛﻴﻒ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻣﺮ ﻛﺬﻟﻚ ﻓﻜﻴﻒ ﻳﺘﻤﺸﻲ ﻗﻮاﻋﺪﻫﻢ ﻓﻲ ﻣﺬﻫﺒﻨﺎ‬ ‫‪ ،‬ﻓﺎذا ﻛﺎن‬ ‫اﻟﻘﺒﻠﺔ‬ ‫اﺳﺘﻘﺒﺎل‬ ‫اﻻ‬

‫ﻣﻦ اﻟﻤﺨﺎﻟﻄﺔ‬ ‫ﻧﺸﺄت‬ ‫ﻋﻠﻤﺎﺋﻨﺎ ﻓﺎﻧﻤﺎ‬ ‫ﻗﻠﻮب‬ ‫اﻟﺘﻲ وﻗﻌﺖ ﻓﻲ‬ ‫ﻫﺬه اﻟﺸﺒﻬﺎت‬ ‫اﻏﻠﺐ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻣﺬﻫﺒﻪ ﻗﻮاﻋﺪﻫﻢ‬ ‫ﻳﺠﺮي‬

‫ﺟﻬﺎل‬ ‫ﻋﻠﻢ اﻧﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻟﻤﺎ ﺧﻠﻖ اﻟﺨﻠﻖ‬ ‫ﻧﻘﻮل ان‬ ‫اﻟﻤﺬﻫﺐ ﺑﺎﻟﺠﻤﻠﺔ‬ ‫ﺑﺎﺧﺘﻼف اﺻﻮل‬ ‫اﻟﺘﻔﻄﻦ‬ ‫و ﻋﺪم‬

‫ﻋﻠﻢ اﻧﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻜﻤﻠﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻬﺪﻳﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻌﻠﻤﻬﻢ اﻟﻠﻪ‬ ‫ان‬ ‫اﻻ‬ ‫ﻻﻳﻌﻠﻤﻮن و ﺿﻼل ﻻﻳﻬﺘﺪون و ﻧﺎﻗﺼﻮن ﻻﻳﺘﻜﻤﻠﻮن‬

‫اﻟﺮﺳﻞ‬ ‫اﻻﻧﺒﻴﺎء و‬ ‫ﻣﻦ ﺑﻴﻨﻬﻢ‬ ‫ﻟﻄﺎﻓﺔ اﻧﻴﺘﻬﻢ اﺻﻄﻔﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻃﻮﻳﺘﻬﻢ‬ ‫ﻟﻌﺪم ﺻﻔﺎء‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﺘﻠﻘﻲ ﻣﻨﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﻻﻳﻘﺪرون‬

‫اﻛﺮﻣﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺨﻠﻖ اﻟﻴﻪ‬ ‫اﻗﺮب‬ ‫ﻛﺒﺮﻳﺎﺋﻪ ﻓﺠﻌﻠﻬﻢ‬ ‫ﺟﻼل‬ ‫و‬ ‫ﻋﻈﻤﺘﻪ‬ ‫ﻧﻮر‬ ‫ﻫﻢ اﻟﺬﻳﻦ ﺧﻠﻘﻬﻢ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻣﻦ‬ ‫و‬

‫و روادا‬ ‫ﺣﻔﻈﺔ‬ ‫اﻋﻀﺎدا و اﺷﻬﺎدا و‬ ‫اﺗﺨﺬﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺧﻠﻖ اﻧﻔﺴﻬﻢ‬ ‫اﻟﺴﻤﻮات و اﻻرض و‬ ‫اﺷﻬﺪﻫﻢ ﺧﻠﻖ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫و اﻟﻤﻮﺻﻮل و اﻟﻤﻔﺼﻮل و اﺳﺒﺎب‬ ‫اﻟﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻴﺚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﻴﻒ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻤﺎ ﺟﻌﻠﻬﻢ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﻜﻢ‬ ‫ﻓﻌﺮﻓﻮا‬

‫ﺷﺎؤا‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﻓﺤﻠﻠﻮا‬ ‫ﻋﻠﻠﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫اﺳﺒﺎﺑﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺷﻴﺎء‬ ‫ﺑﻤﺎ ارﻳﻬﻢ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﺣﻘﺎﻳﻖ‬ ‫ﻓﺤﻜﻤﻮا‬ ‫اﻟﺒﻌﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﺮب‬

‫و‬ ‫ﺑﻴﻦ ﺧﻠﻘﻪ ﻻﻳﺴﺎوﻳﻬﻢ اﺣﺪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻤﺸﻴﺔ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻓﺠﻌﻠﻬﻢ اﻟﻮﺳﺎﺋﻂ ﺑﻴﻨﻪ‬ ‫ﺷﺎؤا‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﺣﺮﻣﻮا‬ ‫و‬ ‫ﺑﻤﺸﻴﺔ اﻟﻠﻪ‬

‫ﻻﻳﺘﻠﻘﻲ ﻓﻴﻀﺎ اﺣﺪ ﻣﻤﻦ ﺳﻮاﻫﻢ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﺄﺧﺬ ﻋﻦ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﺑﻐﻴﺮ واﺳﻄﺔ اﻻ ﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﻮازﻳﻬﻢ ﺧﻠﻖ‬

‫ﻋﻠﻤﻪ‬ ‫ﺷﺆن‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻗﺪ ﻋﺒﺮ ﻋﻦ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﻓﻤﺎ ﻓﻮﻗﻪ‬ ‫اﻟﺨﺪش‬ ‫ارش‬ ‫ﻃﺮﻳﻘﻬﻢ ﻣﻦ اﻟﺘﻮﺣﻴﺪ ﻓﻤﺎ دوﻧﻪ اﻟﻲ‬

‫و‬ ‫اﻧﻮارﻫﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻌﻠﻴﺎﺗﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻔﻮﺳﻬﻢ‬ ‫ﻛﻤﺎﻻت‬ ‫ﻋﻠﻤﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻫﻲ‬ ‫ﺷﺆن‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻓﺎﻧﺰﻟﻬﺎ ﻋﻠﻲ ﻇﻮاﻫﺮﻫﻢ‬ ‫ﺑﻌﺒﺎرات‬

‫اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫ﺻﺪور‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﺑﻴﻨﺎت‬ ‫ۤاﻳﺎت‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﺑﻞ ﻫﻲ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اوﻋﻴﺘﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻢ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﺧﺰان‬ ‫ﻫﻢ‬ ‫اذ‬ ‫اﺷﻌﺘﻬﺎ‬

‫اﺣﺼﻴﻨﺎه‬ ‫ﻛﻞ ﺷﺊ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب و ﻗﺎل و‬ ‫ﻋﻠﻢ‬ ‫ﻋﻨﺪه‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻴﻨﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻞ ﻛﻔﻲ ﺑﺎﻟﻠﻪ ﺷﻬﻴﺪا ﺑﻴﻨﻲ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫اوﺗﻮا اﻟﻌﻠﻢ‬

‫ﺑﻪ‬ ‫ﻋﺒﺮوا‬ ‫ﻋﻠﻢ اﻟﺤﺠﺞ اﻧﺰﻟﻪ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻓﻲ ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ ﺣﺘﻲ‬ ‫ﺷﺆن‬ ‫ﻫﻮ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻋﻦ‬ ‫ﻓﺎﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻣﺒﻴﻦ‬ ‫اﻣﺎم‬ ‫ﻓﻲ‬

‫و ﻗﺎل‬ ‫ﻋﺮﺑﻲ ﻣﺒﻴﻦ‬ ‫ﺑﻠﺴﺎن‬ ‫ﻣﻦ اﻟﻤﻨﺬرﻳﻦ‬ ‫ﻟﺘﻜﻮن‬ ‫اﻻﻣﻴﻦ ﻋﻠﻲ ﻗﻠﺒﻚ‬ ‫اﻟﺮوح‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺰل‬ ‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺑﺎﻟﺴﻨﺘﻬﻢ ﻋﻨﻪ‬

‫ذي‬ ‫ﻋﻨﺪ‬ ‫ذي ﻗﻮة‬ ‫ﻛﺮﻳﻢ‬ ‫ﻓﺼﺎر اﻟﻘﺮۤان ﻗﻮل رﺳﻮل‬ ‫اﻟﻴﻬﻢ‬ ‫ﻧﺰل‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﻟﻠﻨﺎس‬ ‫اﻧﺰﻟﻨﺎ اﻟﻴﻚ اﻟﺬﻛﺮ ﻟﺘﺒﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬

‫ۤاﻟﻪ ﺑﻴﺎﻧﻪ ﻻﻧﻪ ﺳﺮ اﻟﺤﺒﻴﺐ ﻣﻊ اﻟﺤﺒﻴﺐ ﻻﻳﻄﻠﻊ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺛﻢ اﻣﻴﻦ‬ ‫ﻣﻄﺎع‬ ‫ﻣﻜﻴﻦ‬ ‫اﻟﻌﺮش‬

‫ﻋﻠﻲ ﻧﺒﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻨﺎ ﺑﻴﺎﻧﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻗﺮۤاﻧﻪ ﺛﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻨﺎ ﺟﻤﻌﻪ‬ ‫ﻗﺎل ان‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺮﻗﻴﺐ ﻓﻌﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﺑﻴﺎﻧﻪ ﻟﻨﺒﻴﻪ ﻛﻤﺎ‬

‫اﻧﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻟﻠﻨﺎس و‬ ‫ﻟﺘﺒﻴﻦ‬ ‫اﻧﺰﻟﻨﺎ اﻟﻴﻚ اﻟﺬﻛﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻛﻤﺎ‬ ‫ﻟﻠﻨﺎس‬ ‫ۤاﻟﻪ ﺑﻴﺎﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ﻗﺎل‬ ‫ﻛﻤﺎ‬ ‫اﻟﻘﺮۤان‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫اﻟﺬي ﻧﺰل‬ ‫ﻋﻠﻢ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﺻﺪره‬ ‫ﻳﺴﻊ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ ﺑﻴﻨﻪ ﻟﻤﻦ ﻳﺘﺤﻤﻞ ﻣﻌﺎﻧﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ‬ ‫ان ﻳﻜﻮن ﺻﺪره ﻛﺼﺪر‬ ‫ﻋﻠﻢ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ اﻻ‬ ‫ﺻﺪر اﻣﺮء‬ ‫ﻻﻳﺴﻊ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻌﻠﻢ اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻧﺰل‬ ‫ﻓﺎﻋﻠﻤﻮا اﻧﻤﺎ‬

‫اﻟﺤﺠﺔ ﻛﻤﺎ‬ ‫ﻟﻮح ﺻﺪر‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻣﻜﺘﻮب‬ ‫ﻋﻠﻢ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻛﻤﺎ ﺑﻴﻨﺎ ﻛﻠﻪ‬ ‫ﻻن‬ ‫ﻧﻔﺴﻪ ﻣﻦ ﻧﻔﺴﻪ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫و‬ ‫ﺑﻌﺪه‬ ‫ﺣﺠﺘﻪ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻟﻮﺻﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺒﻴﻦ ﻓﻘﺪ ﺑﻴﻨﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻣﺎم‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﺣﺼﻴﻨﺎه‬ ‫ﻛﻞ ﺷﺊ‬ ‫و‬ ‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬

‫ﻳﻨﻜﺮﻫﺎ اﻻ ﻣﻨﻜﺮ‬ ‫ان‬ ‫ﻻﻳﻤﻜﻦ‬ ‫ﻣﺘﻮاﺗﺮة‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ‬ ‫ﻳﺪل‬ ‫و‬ ‫ﺑﻌﺪه‬ ‫ﻟﻤﻦ‬ ‫ﻓﺴﺮه‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ ﻛﻞ ﺣﺠﺔ ﻗﺪ‬

‫اﻟﻜﻼم‬ ‫ﻻﻧﻄﻴﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺨﻄﺎب‬ ‫ﻗﺪ اوردﻧﺎ ﻣﺎ ﻳﻠﺤﻖ اﻟﺘﻮاﺗﺮ ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻨﺎ ﻓﺼﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺟﻤﻴﻌﻬﺎ‬ ‫اﻻﺣﻜﺎم‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﺮاﻳﻊ‬

‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ‬ ‫ان ﻛﺎن رﺳﻮل‬ ‫ﻓﻲ ﺣﺪﻳﺚ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻟﻨﺬﻛﺮ ﺣﺪﻳﺜﻴﻦ ﻫﻨﺎ ﺗﻴﻤﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺬﻛﺮﻫﺎ ﻫﻴﻬﻨﺎ‬

‫ﻣﺎﻳﻜﻔﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻴﻞ‬ ‫ﺑﻌﺪه‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻣﻤﻦ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫اﺻﻼب‬ ‫ﻓﻘﺪ ﺿﻴﻊ ﻣﻦ ﻓﻲ‬ ‫اﺣﺪا‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻟﻢﻳﺴﺘﺨﻠﻒ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻗﺎل‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻣﺎﻓﺴﺮه‬ ‫و‬ ‫ﻗﻴﻞ‬ ‫ﻣﻔﺴﺮا‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫وﺟﺪوا‬ ‫ﺑﻠﻲ ﻟﻮ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻘﺮۤان‬

‫‪ ،‬و‬ ‫ﻫﻮ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ اﺑﻴﻄﺎﻟﺐ اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ اﻟﺮﺟﻞ‬ ‫ﺷﺄن‬ ‫ﻓﺴﺮ ﻟﻼﻣﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻟﺮﺟﻞ واﺣﺪ‬ ‫ﻓﺴﺮه‬ ‫ﺑﻠﻲ ﻗﺪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫اﻧﻤﺎ‬ ‫ان ﻗﺎل و‬ ‫ﻏﻴﺮﻫﻢ اﻟﻲ‬ ‫اﻟﻘﺮۤان اﻣﺜﺎل ﻟﻘﻮم ﻳﻌﻠﻤﻮن دون‬ ‫اﻧﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﺣﺪﻳﺚ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬

‫اﻟﻘﻮام‬ ‫ﻳﻨﺘﻬﻮا ﻓﻲ ﻗﻮﻟﻪ اﻟﻲ ﻃﺎﻋﺔ‬ ‫و ان ﻳﻌﺒﺪوه و‬ ‫ﺻﺮاﻃﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻨﺘﻬﻮا اﻟﻲ ﺑﺎﺑﻪ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺑﺘﻌﻤﻴﺘﻪ ﻓﻲ ذﻟﻚ‬ ‫اراد‬

‫اﻟﻲ ﻏﻴﺮ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻳﺴﺘﻨﺒﻄﻮا ﻣﺎ اﺣﺘﺎﺟﻮا اﻟﻴﻪ ﻣﻦ ذﻟﻚ ﻋﻨﻬﻢ ﻻ ﻋﻦ اﻧﻔﺴﻬﻢ اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫اﻣﺮه و ان‬ ‫اﻟﻨﺎﻃﻘﻴﻦ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻜﺘﺎﺑﻪ‬

‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻳﺴﺘﻘﻞ ﺑﻔﻬﻢ ۤاﻳﺔ ﻣﻦ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻠﻴﺲ ﻻﺣﺪ ﻣﻦ اﻟﺮﻋﻴﺔ‬ ‫اﻟﻤﺘﻮاﺗﺮة‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ذﻟﻚ ﻣﻦ‬

‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﺻﻠﻮات‬ ‫ﻳﺼﻞ اﻟﻲ ﻋﻠﻢ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﻃﺮﻳﻘﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺴﺘﻐﻨﻲ ﻋﻨﻬﻢ‬

‫اﻟﻲ ﻏﻴﺮ‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻛﻔﺮ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ۤاﻳﺔ ﻣﻦ‬ ‫ﻣﻦ ﻓﺴﺮ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و ﻗﺎل اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻣﺎۤاﻣﻦ ﺑﻲ ﻣﻦ ﻓﺴﺮ ﺑﺮأﻳﻪ ﻛﻼﻣﻲ‬

‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫روي‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫اﻻ اﻻﺧﺬ ﻋﻦ ۤالﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﻴﻮم‬ ‫ﻟﻨﺎ‬ ‫ﻓﻼﻳﺠﻮز‬ ‫ذﻟﻚ‬

‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ان‬ ‫ﻳﻤﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﺴﻮﺧﺎ‬ ‫اﻟﻘﺮۤان‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻟﻨﺎ اﻟﺘﻤﺴﻚ ﺑﻪ اﻻ ﺑﻮاﺳﻄﺔ ۤالﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﻓﻼﻳﺠﻮز‬

‫ﻟﻢﻳﺼﻞ اﻟﻴﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺪ ﻓﺴﺮ اﻟﻨﺎﺳﺦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻤﺴﻚ ﺑﻪ‬ ‫اﻟﻤﻨﺴﻮخ اﻟﺬي ﻻﻳﺠﻮز‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻏﻴﺮﻫﺎ ﻓﻤﺎ وﺻﻞ‬ ‫و اﻟﻤﻨﺴﻮخ و اﻟﻌﺎم و اﻟﺨﺎص و‬ ‫ﺑﺎﻟﻨﺎﺳﺦ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء اﻟﻌﺎﻟﻤﻮن‬ ‫ﻫﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ۤالﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و‬

‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫وﺻﻞ ﻋﻦ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫ﻻﻳﺠﻮز‬ ‫ﻣﺎ ﻟﻢﻳﺼﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻨﺎ ﻣﻦ ﻃﺮﻗﻬﻢ ﻧﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬

‫ﺿﺮوري اﻻﺳﻼم‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻔﺔ ﻓﻤﻨﻬﺎ ﻣﺎ ﻳﺼﻞ اﻟﻴﻨﺎ ﻣﻨﻬﻢ ﺑﻮاﺳﻄﺔ‬ ‫اﻗﺴﺎم‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ اﻟﻴﻨﺎ‬ ‫ﺻﻠﻮات‬ ‫ﻃﺮﻳﻖ اﻳﺼﺎﻟﻬﻢ‬

‫ﻟﻤﺎﻗﻄﻌﻨﺎ ﻓﻲ ﺣﻘﻴﺘﻪ ﺑﻌﺪ ﻋﻠﻤﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻮﻻﻫﻢ ﻟﻤﺎﻧﻔﻌﻨﺎ ﺷﻴﺌﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻫﻮ ﺣﺠﺔ ﻋﻠﻴﻨﺎ ﻟﻮﺟﻮدﻫﻢ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و‬

‫ﻫﻮ اﻳﻀﺎ ﺣﺠﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺬﻫﺐ‬ ‫ﺿﺮوري‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ ﻣﺎ ﻳﺼﻞ اﻟﻴﻨﺎ ﻣﻨﻬﻢ ﺑﻮاﺳﻄﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻨﻜﻮس‬ ‫اﻟﺨﻠﻖ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﺑﺎﺣﻮال‬

‫ﻓﻴﻬﻤﺎ ۤالﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻤﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻀﺮورﺗﻴﻦ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫وﺻﻞ اﻟﻴﻨﺎ ﺗﻔﺴﻴﺮ‬ ‫ﻓﻜﺎﻻول ﻓﺎذا‬ ‫اﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻮﺟﻮدﻫﻢ ﻓﻴﻪ‬

‫ﻣﻦ ﻃﺮﻳﻘﻬﻢ ﻓﻤﺎ ﻟﻢﻳﺼﻞ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﺣﺠﺔ ﻓﻲ ﻛﻞ ﻣﺎ ﻋﻠﻢ ﻣﻨﻬﻢ ﻋﻠﻤﻨﺎ ﺑﺘﻔﺴﻴﺮ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻗﻮﻟﻬﻢ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬

‫ﻳﺼﻞ اﻟﻴﻨﺎ‬ ‫اﻟﺒﺎب‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﻣﺎ ﻟﻢﻳﺼﻞ اﻟﻴﻨﺎ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﻴﻨﺎ ﺑﺎﻟﻀﺮورﺗﻴﻦ ﻋﻠﻢ ﻣﻦ ﻃﺮﻳﻖ‬

‫وﺻﻞ‬ ‫اﻟﻄﺮق‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫اي‬ ‫ﻓﻤﻦ‬ ‫اﻟﻌﺎدي‬ ‫اﻟﻤﻮرﺛﺔ ﻟﻠﻌﻠﻢ‬ ‫اﻟﺜﻘﺎت‬ ‫ﻣﻦ ﻃﺮﻳﻖ‬ ‫ﺑﺎﺧﺒﺎر ۤاﺣﺎد‬ ‫او‬ ‫اﻟﻤﺴﺘﻔﻴﻀﺔ‬ ‫ﺑﺎﻻﺧﺒﺎر‬

‫ﻫﺬه اﻟﻮﺟﻮه و‬ ‫ﻟﻢﻳﺼﻞ اﻟﻴﻨﺎ ﺑﺸﺊ ﻣﻦ‬ ‫و ان‬ ‫ﻧﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﻃﺮﻳﻘﻬﻢ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫اﻟﻴﻨﺎ ﻣﻨﻬﻢ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻋﻠﻤﻨﺎ ﺗﻔﺴﻴﺮ‬

‫ﻋﻨﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﺻﺎرف‬ ‫ﻟﻴﺲ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻣﻌﺎﻧﻴﻬﺎ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ‬ ‫ﻇﻬﻮر‬ ‫ﻇﺎﻫﺮا ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻻﺣﻜﺎم‬ ‫داﻻ ﻋﻠﻲ ﺣﻜﻢ ﻣﻦ‬ ‫ﻛﺎن اﻟﻜﺘﺎب‬

‫ﻛﻞ ذﻟﻚ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻌﻘﻮل ﻓﺎن‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎ ﻟﺒﺪاﻫﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺧﻼﻓﻪ‬ ‫اﺟﻤﺎع‬ ‫ﻟﻢﻳﻘﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﺻﻠﻮات‬ ‫ﻃﺮﻗﻬﻢ‬

‫ﺑﺎﻟﺒﺎﻃﻞ ﻓﻠﻮ‬ ‫ﻻﻳﻐﺮي‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻛﻔﺎﻳﺔ‬ ‫و ﺑﻼغ و‬ ‫ﻓﻲ ذﻟﻚ اﻳﻀﺎ ﺣﺠﺔ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻓﻜﺎن‬ ‫اﻟﺤﺠﺞ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻧﻜﺎر‬

‫ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻄﻠﻘﺎ‬ ‫اﻟﻌﺮض‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫ﺑﺎﻟﺮد‬ ‫اﻣﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﺼﺮف‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻋﻨﻪ‬ ‫ﻟﺼﺮف‬ ‫ﻣﺮادا‬ ‫ﻇﺎﻫﺮه‬ ‫ﻛﻮن‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫ﻋﻠﻢ‬

‫وﺻﻞ‬ ‫اﻟﻮﺟﻮه ﺳﻮاء‬ ‫اﻻﺧﺬ ﺑﻪ ﺑﻮﺟﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﻓﻼﻳﺠﻮز‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺎ ﻟﻢﻳﺼﻞ اﻟﻴﻨﺎ ﻣﻦ ﻃﺮﻳﻘﻬﻢ‬ ‫ﺑﺘﻘﺮﻳﺮه و‬ ‫ﻋﻠﻤﻨﺎ ﺣﺠﻴﺘﻪ‬

‫ﻣﻦ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ اﺑﺪا ﻓﻤﻦ دﺧﻞ ﺑﻴﺖ ﻋﻠﻢ‬ ‫اﻟﻤﻨﺼﻮب‬ ‫ﻏﻴﺮ اﻟﺤﺠﺔ‬ ‫ﻋﺒﺮة ﺑﻜﻼم‬ ‫ﻏﻴﺮﻫﻢ ﻓﻼ‬ ‫او‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻤﻔﺴﺮﻳﻦ‬
‫اﻣﺎ ﻣﺎ وﺻﻞ ﺑﻄﺮﻳﻖ اﻟﻀﺮورﺗﻴﻦ‬ ‫ﻇﻬﺮه و‬ ‫اﺗﻲ اﻟﺒﻴﺖ ﻣﻦ‬ ‫ﺳﺎرق‬ ‫ﻓﺘﺤﻪ ﻓﻬﻮ‬ ‫اﻟﺒﺎب اﻟﺬي‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ‬

‫و‬ ‫اﻟﻤﺴﺘﻨﺒﻂ ﻋﻨﻬﺎ ﻛﻞ ﺣﺎدﺛﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻛﻞ ﺷﺒﻬﺔ‬ ‫ﻳﻌﺮض‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫اﻟﻤﻌﺮوض‬ ‫اﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻓﻬﻮ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫او‬

‫اﻟﻌﺮض‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫روي‬ ‫ﻓﻤﺎ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫ﻓﺎﻧﻬﺎ اﻳﻀﺎ‬ ‫اﻵﺣﺎد‬ ‫ﻃﺮق‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﺗﻔﺴﻴﺮه‬ ‫ﺑﻐﻴﺮﻫﺎ ﻣﻤﺎ وﺻﻞ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻌﺮض‬ ‫ﻻﻳﺠﻮز‬

‫اﻟﺮأي و اﻟﺮد‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫اﻟﺴﻜﻮت‬ ‫اﻟﻴﻬﻢ ﻓﻬﻮ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺴﻜﻮت و اﻟﺮد‬ ‫ﻣﺎ وﺻﻞ ﻓﻲ‬ ‫ﻫﺬا اﻟﻨﻮع و‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻓﺎﻟﻤﺮاد اﻟﻌﺮض‬

‫اﻋﺠﺎزا‬ ‫ﻧﺰوﻟﻪ‬ ‫اﻋﺠﺎز اﻟﻘﺮۤان و‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﻃﺮﻗﻬﻢ‬ ‫روي‬ ‫ﻓﻬﻮ ﻋﻠﻲ ﻣﺎ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺘﺪﺑﺮ ﻓﻲ‬ ‫روي‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻬﻢ‬

‫ﻟﻴﺲ ﺷﺮﻃﻪ‬ ‫اﻟﻌﺮب و‬ ‫ذﻟﻚ ﻻﻳﺨﻔﻲ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﻐﻴﻮب و‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫و اﺧﺒﺎره‬ ‫ﻓﺼﺎﺣﺘﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻈﻤﻪ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﻓﻬﻮ ﻣﻦ‬ ‫ﻟﻠﻌﺮب‬

‫ﻓﻨﺼﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻻ ﻇﺎﻫﺮا اﻻ ﺑﺘﺼﺪﻳﻖ ۤالﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻧﺼﺎ‬ ‫اﻟﻘﺮۤان‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻻﻧﻌﺮف‬ ‫ﻓﻨﺤﻦ‬ ‫ﺗﻔﺎﺳﻴﺮه‬ ‫اﻃﻼﻋﻬﻢ ﻋﻠﻲ‬

‫اﻧﻬﻢ ﻟﻮ‬ ‫اﻻﺗﺮي‬ ‫اﻻ ﻓﻠﻴﺲ ﺑﻤﺤﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻧﻪ ﻣﺤﻜﻢ‬ ‫اﺧﺒﺮوا‬ ‫ﻣﺤﻜﻤﻪ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﻓﻠﻴﺲ ﺑﻨﺺ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻧﻪ ﻧﺺ‬ ‫اﺧﺒﺮوا‬ ‫ﻣﺎ‬

‫ﺑﺎﻟﺤﺠﺔ ﻻ اﻟﺤﺠﺔ‬ ‫ﻳﻌﺮف‬ ‫ﻓﺎﻟﻘﺮۤان‬ ‫اﺗﺒﺎﻋﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﺮد‬ ‫ﻳﺠﺐ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻧﻌﺮﻓﻪ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻏﻴﺮ وﺟﻬﻪ‬ ‫ﻓﺴﺮوه‬

‫ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻔﺴﻴﺮﻫﻢ ﻻ ﻏﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻣﺮ اﻟﺤﺠﺞ ﻇﺎﻫﺮا ﺑﺎﻫﺮا ﻓﺎﻧﻤﺎ ذﻟﻚ ﺑﻌﺪ ﺗﻘﺮﻳﺮﻫﻢ‬ ‫اﻟﻘﺮۤان‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﺑﺎﻟﻘﺮۤان و ان ﻛﺎن‬

‫ﺷﻴﻌﺘﻬﻢ ﻋﻦ‬ ‫ﻳﻤﺘﺎز‬ ‫ﺑﺬﻟﻚ‬ ‫اﻻﻳﺘﻼف و‬ ‫ﻳﺄﺗﻲ‬ ‫اﻻﺧﺘﻼف و‬ ‫ﻳﺮﺗﻔﻊ‬ ‫ﻏﺒﺎر و‬ ‫ﺑﻼ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻣﺎ ذﻛﺮﻧﺎ ﻳﺠﺘﻤﻊ ﺟﻤﻴﻊ‬

‫اﻣﻜﺎن‬ ‫اﻟﺸﻴﻌﻲ ﻻﻳﻌﺘﻘﺪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺮأﻳﻬﻢ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻬﻢ اﻟﻤﺴﺘﻐﻨﻴﻦ ﻋﻨﻬﻢ ﺑﺰﻋﻤﻬﻢ اﻟﻤﺴﺘﺒﺪﻳﻦ ﻓﻲ ﺗﻔﺴﻴﺮ‬

‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ۤاﻳﺔ ﻣﻦ‬ ‫اﺳﺘﻨﺒﺎط‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻳﻘﺪر‬ ‫ﻻﻳﻈﻦ اﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺑﺮأﻳﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﺣﺮف‬ ‫ﺑﺮأﻳﻪ ﻓﻲ ﺗﻔﺴﻴﺮ‬ ‫اﺳﺘﺒﺪاده‬

‫‪،‬‬ ‫ﻛﻨﺖ ﺗﻔﻬﻢ‬ ‫ان‬ ‫ﺑﻴﻦ رﺑﻪ ﻓﺎﻓﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫دﻻﻟﺔ اﻟﻮﺳﺎﺋﻂ ﺑﻴﻨﻪ‬ ‫دون‬ ‫ﻣﻨﻪ ﺑﻨﻔﺴﻪ ﻣﻦ‬ ‫او ﺣﺮف‬ ‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬

‫ﻛﻌﺐاﻻﺣﺒﺎر‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫و اﻟﻤﺮوي‬ ‫اﺣﻤﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﺎﻓﻌﻲ‬ ‫ﻗﻮل‬ ‫ﻋﻨﻚ‬ ‫ﻓﺪع‬

‫اﻟﺒﺎري‬ ‫ﺟﺪﻧﺎ ﻋﻦ ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﻋﻦ‬ ‫روي‬ ‫ﺣﺪﻳﺜﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻘﻠﻬﻢ‬ ‫اﻧﺎس‬ ‫ﺧﺬ ﻋﻦ‬ ‫و‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻲ ادراﻛﻬﺎ اﺣﺪ ﻣﻦ اﻟﺮﻋﻴﺔ اﻻ ﻣﻦ ﻃﺮﻳﻖ ۤالﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﻳﻘﺪر‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ اﻳﻀﺎ ﻟﻴﺲ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻲ‬

‫ﻻﻳﺘﻤﺸﻲ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﺑﻤﻌﺮﻓﺔ ﺑﻌﺾ اﻟﺴﻨﺔ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﺣﺎﺟﺔ اﻟﻲ ۤالﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻻﺳﺘﺒﺪاد‬ ‫ﺑﺎﻧﻪ ﻳﻤﻜﻦ‬ ‫اﻟﻘﻮل‬

‫اﻟﻜﺎﻓﺮﻳﻦ اﻟﺬﻳﻦ ﻻ ﻣﻮﻟﻲ ﻟﻬﻢ‬ ‫ﺷﺒﻬﺎت‬ ‫اﻧﻤﺎ ﻫﻮ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﻋﻨﺪ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﻣﻌﺼﻮم‬ ‫ﺣﺠﺔ‬ ‫اﻣﺎم‬ ‫ﻣﺬﻫﺐ ﻣﻦ ﻟﻪ‬

‫ﻫﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻣﺎ ﻋﻠﻲ ﻣﺬﻫﺒﻨﺎ ﻓﻜﻤﺎ ﺳﻤﻌﺖ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻬﻤﻠﻴﻦ‬ ‫ﺳﺪي‬ ‫اﻧﻬﻢ ﺑﻌﺪ ﻧﺒﻴﻬﻢ‬ ‫زﻋﻤﻮا‬ ‫و‬

‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻻﻧﻘﺪر‬ ‫ﻻﻳﺼﻞ اﻟﻴﻨﺎ ﻓﻴﺾ ﻣﻨﻪ اﻻ ﺑﻮاﺳﻄﺘﻬﻢ ﻓﻨﺤﻦ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻴﻦ ﻧﺒﻴﻨﺎ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻮﺳﺎﺋﻂ ﺑﻴﻨﻨﺎ‬

‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﺑﺪا و اﻻﻣﺎم ﻻﻳﺘﻘﺪم‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫و ﻻﻳﻜﻮن‬ ‫اﻻ ﻟﻜﻨﺎ ﻣﺴﺎوﻳﻦ ﻟﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺳﺘﻔﺎﺿﺔ ﻣﻨﻪ ﻣﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﻏﻴﺮ ﻃﺮﻳﻘﻬﻢ‬

‫و‬ ‫ﻣﺮﺳﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺧﺎص‬ ‫و‬ ‫ﻋﺎم‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻛﻼم‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻮﺟﻪ اﻟﻈﺎﻫﺮ اﻧﻪ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﺴﺎوي‬ ‫و‬

‫اﺣﻘﺮ ﻣﻦ ﻓﻬﻢ ذﻟﻚ اﻻ ﺑﻮاﺳﻄﺔ ۤالﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اذل و‬ ‫ﻧﺤﻦ‬ ‫اﻟﻘﺮۤان و‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻓﻲ‬ ‫و ﻣﻨﺴﻮخ‬ ‫ﻧﺎﺳﺦ‬ ‫ﻣﺤﺪود و‬

‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻐﺪﻳﺮ اﻧﻪ‬ ‫ﻳﻮم‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻓﻲ اﺣﺘﺠﺎﺟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﺧﺒﺎر ﻛﺜﻴﺮة ﻓﺮوي‬ ‫ﺑﺬﻟﻚ دﻟﺖ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬

‫ﻓﺎﻣﺮ‬
‫ۤ‬ ‫اﻋﺮﻓﻬﻤﺎ‬ ‫او‬ ‫اﺣﺼﻴﻬﻤﺎ‬ ‫ان‬ ‫اﻛﺜﺮ ﻣﻦ‬ ‫و ان اﻟﺤﻼل و اﻟﺤﺮام‬ ‫اﻟﺪاﻋﻲ اﻟﻴﻪ اﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻣﻔﺴﺮ‬

‫ﻣﺎ ﺟﺌﺖ‬ ‫ﺑﻘﺒﻮل‬ ‫اﻟﺼﻔﻘﺔ ﻣﻨﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫ۤاﺧﺬ اﻟﺒﻴﻌﺔ ﻋﻠﻴﻜﻢ‬ ‫ﻓﺎﻣﺮت ان‬ ‫واﺣﺪ‬ ‫ﻣﻘﺎم‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺤﺮام‬ ‫اﻧﻬﻲ ﻋﻦ‬ ‫ﺑﺎﻟﺤﻼل و‬

‫ﺑﺎل‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﺳﺌﻞ اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻌﺪه‬ ‫اﻻﺋﻤﺔ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺟﻞ ﻓﻲ ﻋﻠﻲ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻦ اﻟﻠﻪ ﻋﺰ‬

‫ﻣﻨﻜﻢ‬ ‫ﻓﻴﺠﻲء‬ ‫ﺑﺎﻟﻜﺬب‬ ‫ﻻﻳﺘﻬﻤﻮن‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫ﻓﻼن‬ ‫و‬ ‫ﻓﻼن‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫ﻳﺮوون‬ ‫اﻗﻮام‬

‫ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ اﻧﺎ اﻟﻤﺪﻳﻨﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﺮۤان‬ ‫اﻟﺤﺪﻳﺚ ﻳﻨﺴﺦ ﻛﻤﺎ ﻳﻨﺴﺦ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﺧﻼﻓﻪ‬

‫ﻗﺪ روﻳﻨﺎﻫﺎ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫اﻟﻲ ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺒﺎب ‪،‬‬ ‫ﻣﻦ زﻋﻢ اﻧﻪ ﻳﺪﺧﻞ اﻟﻤﺪﻳﻨﺔ اﻻ ﻣﻦ ﻗﺒﻞ‬ ‫اﻟﺒﺎب و ﻛﺬب‬

‫اﻻ ﻣﻦ ﻃﺮﻳﻖ‬ ‫اﻟﻴﻮم‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻟﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻼﻳﻤﻜﻦ ﻓﻬﻢ ﺷﺊ ﻣﻦ ﺣﺪﻳﺚ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺨﻄﺎب‬ ‫ﻓﻲ ﻓﺼﻞ‬

‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻀﺮورﺗﻴﻦ ﻣﻦ ﺣﻴﺚ ﻛﻮﻧﻬﻢ ﻓﻴﻬﻤﺎ ﻻ ﻏﻴﺮ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﻧﻌﺮﻓﻬﺎ ﻣﻦ ﻃﺮﻳﻘﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫ۤالﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬
‫ﻓﻲ‬ ‫ﻫﺬه اﻟﻄﺮق‬ ‫ﻓﻤﺎ وﺻﻞ اﻟﻴﻨﺎ ﻣﻦ‬ ‫ﻃﺮق اﻟﺜﻘﺎت‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﺑﺎب اﺧﺒﺎر اﻵﺣﺎد‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﺧﺒﺎرﻫﻢ اﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫ﺑﺎب‬

‫و‬ ‫اﻟﺘﺸﻴﻊ‬ ‫و ﻫﺬا ﻟﻌﻤﺮي ﺷﺮط‬ ‫ﺑﺎراﺋﻨﺎ ﻣﺴﺘﻨﺒﻄﻴﻦ ﻋﻦ اﻧﻔﺴﻨﺎ‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ اﻟﺴﻨﺔ ﻋﻠﻤﻨﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺟﻬﺘﻬﻢ ﻻ ﻣﺴﺘﺒﺪﻳﻦ ۤ‬

‫اﺧﺒﺎر اﻟﺜﻘﺎت ﻓﺎن‬ ‫وﺻﻞ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﻃﺮﻳﻘﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺎ ﻟﻢﻳﺼﻞ اﻟﻴﻨﺎ ﻣﻦ ﻃﺮﻳﻘﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﻳﺘﻤﺸﻲ ﻓﻲ ﻣﺬﻫﺒﻨﺎ‬

‫اذل‬ ‫ﻧﺤﻦ‬ ‫و‬ ‫اﺷﺎرﺗﻬﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫ۤالﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻳﺪي‬ ‫ﻧﻈﺮﻧﺎ اﻟﻲ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻻ ﻓﻼ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻌﻪ ﺗﻘﺮﻳﺮﻫﻢ ﻋﻤﻠﻨﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﻛﺎن‬

‫ﻣﻦ اﻟﺴﻨﺔ ﻓﻬﻮ‬ ‫اﻟﻤﻌﺮوض‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ ﺷﻴﺌﺎ اﻻ ﻣﻦ ﻃﺮﻳﻘﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ان ﻧﻌﺮف‬ ‫اﺣﻘﺮ ﻣﻦ‬ ‫و‬

‫ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ ﺗﺠﺘﻤﻊ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺮﺿﻬﺎ ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫ﻳﺮاد‬ ‫ﻟﻴﺴﺖ ﺑﺎوﻟﻲ ﻣﻤﺎ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫اﻣﺎ اﻟﺒﺎﻗﻴﺔ ﻓﻬﻲ ﺑﻨﻔﺴﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻻول‬ ‫اﻟﺜﻠﺚ‬

‫ﻓﻲ‬ ‫ﻳﻠﺤﺪون‬ ‫اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫ذر‬ ‫و‬ ‫ﻛﻨﺖ ﻣﻦ اﻫﻞ اﻟﺒﺮ ﻓﺎﺋﺖ اﻟﺒﻴﺖ ﻣﻦ ﺑﺎﺑﻪ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻏﺒﺎر‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻣﺮ ﺑﻼ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ‬

‫ﺣﺮف‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫و ﺳﻴﺪه‬ ‫ﻣﺴﺘﻐﻨﻴﺎ ﻋﻦ اﻣﺎﻣﻪ‬ ‫ان ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻣﺎ اﻗﺒﺢ ﺑﺎﻟﺸﻴﻌﻲ‬ ‫و ﻳﺮﻳﺪون اﻻﺳﺘﺒﺪاد ﺑﺎﻟﺮأي و‬ ‫اﺳﻤﺎﺋﻪ‬

‫اﻻ ﻣﻦ اﻟﻮﺳﺎﻳﻂ اﻟﻜﻠﻴﺔ‬ ‫اﻻﺷﻴﺎء‬ ‫ﻻ ﻃﺮﻳﻖ اﻟﻲ اﻟﻌﺎﻟﻲ ﻓﻲ ﺷﺊ ﻣﻦ‬ ‫اﻻﺷﻴﺎء و‬ ‫ﻓﻲ ﺷﺊ ﻣﻦ‬ ‫او‬ ‫دﻳﻨﻪ‬ ‫ﺣﺮوف‬ ‫ﻣﻦ‬

‫ﻻ ﻓﺎﺳﻠﻢ ﺗﺴﻠﻢ ‪.‬‬ ‫و ا‬ ‫ﻛﻨﺖ ﺗﻔﻬﻢ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﺎﻓﻬﻢ‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫ﻓﻠﻤﺎ ﺧﻠﻖ‬ ‫ﺑﺎﻻﺧﻤﺎس‬ ‫ﻳﻠﺘﻤﺲ‬ ‫ﺑﺎﻟﺤﻮاس او‬ ‫ﻳﺤﺲ‬ ‫اﻟﻨﺎس و ان‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻫﻮ اﻟﻤﺘﻌﺎﻟﻲ ﻋﻦ رﺗﺒﺔ‬ ‫ان‬ ‫اﻋﻠﻢ‬

‫ﻟﻪ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫اﻟﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﺮﺳﻮل‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﺘﻠﻘﻲ ﻋﻨﻪ ﻟﻜﺜﺎﻓﺔ ﻃﻮﻳﺎﺗﻬﻢ اﺟﺘﺒﻲ ﻣﻦ ﺑﻴﻨﻬﻢ‬ ‫ﻻﻳﻘﺪرون‬ ‫اﻧﻬﻢ‬ ‫و ﻋﺮف‬ ‫اﻟﺨﻠﻖ‬

‫اﻟﻈﺎﻫﺮة ﻓﻜﺎن‬ ‫اﻟﻲ اﻟﺨﻠﻖ ﺑﺴﺒﺐ ﺑﺸﺮﻳﺘﻪ‬ ‫اﻻﻟﻘﺎء‬ ‫ﺟﻬﺔ‬ ‫ﺑﺼﻔﺎء ﻣﺮۤاة ﺿﻤﻴﺮه و‬ ‫ﺟﻬﺔ اﻟﺘﻠﻘﻲ ﻋﻨﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﺟﻬﺘﺎن‬

‫اﻟﺸﺎﻫﺪ ﻣﻨﻪ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻻداء و‬ ‫اﻟﻘﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎﻣﻪ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻪ‬ ‫و اﻟﻤﺆدي‬ ‫ﺑﻴﻦ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻫﻮ اﻟﻮاﺳﻄﺔ ﺑﻴﻦ اﻟﺨﻠﻖ‬

‫ﻟﻢﻳﻨﻘﻄﻊ رﺑﻄﻪ ﻋﻦ‬ ‫و ان‬ ‫رﻓﻌﻪ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻋﻦ ﺧﻠﻘﻪ اﻧﻘﻄﻊ رﺑﻂ اﻟﺮﻋﻴﺔ ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﻓﻴﻬﻢ‬ ‫دام‬ ‫ﻟﻜﻦ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺮﻳﺘﻪ‬

‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﺣﻜﺎﻳﺔ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ ﻛﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺷﻬﺎدﺗﻪ ﻟﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﺎﻳﺘﻪ ﻋﻨﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺨﻠﻖ‬ ‫ﻧﻈﺮه‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻓﺎرﺗﻔﻊ‬

‫ﻣﺎ دﻣﺖ ﻓﻴﻬﻢ ﻓﻠﻤﺎ ﺗﻮﻓﻴﺘﻨﻲ ﻛﻨﺖ اﻧﺖ‬ ‫ﺷﻬﻴﺪا‬ ‫ﻛﻨﺖ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ ﻋﻴﺴﻲ ﻋﻠﻲ ﻧﺒﻴﻨﺎ‬

‫ﻣﻬﺒﻂ ﻓﻴﻀﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺤﻞ ﻧﻈﺮ اﻟﻠﻪ ﻣﻦ ﺧﻠﻘﻪ‬ ‫اﺧﺮي ﻳﻜﻮن‬ ‫اﻟﺨﻠﻖ اﻟﻲ واﺳﻄﺔ‬ ‫اﺣﺘﺎج‬ ‫اﻟﺮﻗﻴﺐ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﻓﻼﺟﻞ ذﻟﻚ‬

‫ﻛﻞ ﺣﺠﺔ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ ﻓﻲ ﻛﻞ ﻋﺼﺮ‬ ‫وﺟﻮد‬ ‫ﻟﺰم‬ ‫ﺑﺎﻫﻠﻬﺎ ﻓﺒﺬﻟﻚ‬ ‫اﻻرض‬ ‫ﻟﻮﻻ ذﻟﻚ ﻟﺴﺎﺧﺖ‬ ‫و‬ ‫ارادﺗﻪ‬ ‫و‬

‫و‬ ‫اﻟﺤﻼل‬ ‫ﻋﻨﻪ‬ ‫اﻟﻤﻌﺮف‬ ‫و‬ ‫ﻫﺎدﻳﻪ ﻓﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻏﻮﺛﻪ ﻣﻦ ﺧﻠﻘﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻐﻴﺮة‬ ‫ﻳﺪه‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ اﻟﻤﻌﺒﺮ‬ ‫ﻟﺴﺎن‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻫﻮ‬

‫اﻟﺨﻠﻖ‬ ‫اﺑﺪا ﻓﻌﻤﺎد‬ ‫اﻟﺤﻖ ﻣﻦ اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫و ﻟﻢﻳﻌﺮف‬ ‫ﻟﻮﻻ ذﻟﻚ ﻻﻟﺘﺒﺲ ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ اﻣﻮرﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻴﻨﻬﻢ‬ ‫اﻟﺤﺮام‬

‫ﻳﻠﻴﻪ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﻫﻮ اﻟﻮاﻗﻒ ﻓﻲ اﻟﻌﺼﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﻋﻠﻴﻪ اﻋﺘﻤﺎدﻫﻢ ﻓﻲ ﻛﻞ ﻋﺼﺮ اﻟﺤﺠﺔ اﻟﻘﺎﺋﻢ اﻟﺤﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺳﻨﺎدﻫﻢ‬ ‫و‬

‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫زﻣﺎﻧﻪ‬ ‫ﺑﺼﻼح‬ ‫ﻣﻦ اﻟﺒﻴﻦ اﻟﻌﺎﻟﻢ‬ ‫ﺑﺎﻟﺰﻳﺎدة و اﻟﻨﻘﺼﺎن‬ ‫اﻟﻤﻐﺮﺑﻴﻦ اﻟﻌﺎﻟﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻄﺘﻨﺠﻴﻦ اﻟﻨﺎﻇﺮ ﻓﻲ اﻟﻤﺸﺮﻗﻴﻦ‬

‫اﻟﻘﺎﺋﻢ‬ ‫اﻟﺰﻣﺎن‬ ‫ﺑﺎﺻﻼح‬ ‫ﻳﻘﻮم‬ ‫ﻣﻀﻲ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﺑﺎﺻﻼﺣﻪ‬ ‫ﻳﻘﻮم‬ ‫و‬ ‫زﻣﺎﻧﻪ‬ ‫ﺻﻼح‬ ‫ﻓﻴﻪ ﻣﻦ رﻋﻴﺘﻪ ﻓﻜﻞ ﺣﺠﺔ ﻳﺮاﻋﻲ‬

‫ﺗﻐﻴﺮ اﻟﻌﺼﺮ‬ ‫ﻛﺎن ﻓﺎذا‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻣﺎ‬ ‫اﻟﺰﻣﺎن‬ ‫ﻣﺎ ﺑﻘﻲ‬ ‫اﻣﺮه‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و ﻳﻘﺮر‬ ‫ﻋﻨﻪ‬ ‫اﻟﺰﻣﺎن‬ ‫ﻣﺎ ﺗﻐﻴﺮ‬ ‫اﻣﺮه‬ ‫ﻣﻘﺎﻣﻪ ﻓﻴﻐﻴﺮ ﻣﻦ‬

‫ﻣﺎ‬ ‫ﻳﻐﻴﺮوا‬ ‫ﺣﺘﻲ‬ ‫ﺑﻘﻮم‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻻﻳﻐﻴﺮ ﻣﺎ‬ ‫ﺑﺎن‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻊ اﻟﻘﻄﻊ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻓﻨﺤﻦ ﻻﻧﻌﻠﻢ ﻛﻴﻔﻴﺔ ﺗﻐﻴﺮ ﺷﺊ ﻣﻦ اﺣﻜﺎﻣﻪ ﻋﻤﺎ‬

‫ﻛﻴﻔﻴﺘﻪ ﺣﺘﻲ ﻧﻌﻠﻢ ﻛﻴﻒ ﻳﻨﺒﻐﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻤﻴﺔ ﺗﻐﻴﺮﻫﺎ‬ ‫و ﻻﻧﺪري‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻋﻤﺎ‬ ‫اﻻﻣﻮر‬ ‫ﻗﻄﻌﺎ ﺗﻐﻴﺮ‬ ‫و ﻧﺮي‬ ‫ﺑﺎﻧﻔﺴﻬﻢ‬

‫اﻟﻌﻘﻮل‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ان ﻛﺎن‬ ‫ﻻ ﻋﻤﻼ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻐﻴﺮ ﻓﻼﻳﻔﻴﺪ ﻋﻠﻤﺎ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫اﻻﺻﻞ‬ ‫و اﻟﻘﻮل ﺑﺎن‬ ‫اﻟﺴﺎﺑﻖ‬ ‫اﺣﻜﺎم اﻻﻣﺎم‬ ‫ﻳﻐﻴﺮ‬ ‫ان‬

‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻣﻌﺼﻮم ﻳﺘﻜﻠﻮن‬ ‫ﻟﻠﺨﻠﻖ ﺣﺠﺔ‬ ‫و ان ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻓﻼ ﺑﺪ‬ ‫اﻻﺻﻮل‬ ‫اﻟﺴﺎﺑﻘﺔ ﻓﻠﻌﻠﻪ ﺗﻐﻴﺮ‬ ‫اﻟﻨﺼﻮص‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و ان ﻛﺎن‬

‫و‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮه‬ ‫ﻳﺒﻠﻎ ﻣﺎ ﻳﺠﺐ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻄﻤﺌﻨﻴﻦ ﺑﺎﻧﻪ ﻳﻐﻴﺮ‬ ‫ﺗﻘﺮﻳﺮه‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫ﻳﺴﺘﻨﺪون‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ رﻋﺎﻳﺘﻪ‬ ‫ﻳﻌﺘﻤﺪون‬ ‫و‬ ‫ﻧﻈﺮه‬

‫اﻟﺴﻼم اﻟﻬﺪاة‬ ‫اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﻻن‬ ‫اﻧﻪ اﻧﻈﺮ ﻟﻠﺮﻋﻴﺔ ﻣﻦ اﻧﻔﺴﻬﻢ‬ ‫ﻛﺎن و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻣﺎ‬ ‫ﺗﻘﺮﻳﺮه‬ ‫ﻣﺎ ﻳﺠﺐ‬ ‫و ﻳﻘﺮر‬ ‫اﺑﻼﻏﻪ‬

‫ﻣﺬﻫﺒﻪ ﺗﺨﺎﻟﻒ ﻣﻦ‬ ‫اﺻﻮل‬ ‫ﻫﻜﺬا‬ ‫ﻳﻌﺘﻘﺪ ﻓﻲ ﺣﻘﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻣﺎم‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻓﺎذ ًا‬ ‫ﻣﻦ ﻋﻨﺪ اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬ ‫اﻟﻤﺄﻣﻮرون‬

‫ﺑﺎﻟﻘﻮل‬ ‫ﺷﺮﻋﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻠﻴﺲ اﻟﻠﻪ ﻛﻠﻔﻨﺎ ﺣﻔﻆ دﻳﻨﻪ‬ ‫ﻏﻴﺮه‬ ‫ﻻﻳﻌﺘﻘﺪ ذﻟﻚ ﻓﻼﻳﺘﻤﺸﻲ ﻓﻲ ﻣﺬﻫﺒﻪ ﻣﺎ ﻳﺘﻤﺸﻲ ﻓﻲ ﻣﺬﻫﺐ‬

‫اﻻﺋﻤﺔ‬ ‫ﺑﺎﺛﺎر‬
‫ۤ‬ ‫ﻓﻌﻠﻲ ذﻟﻚ ﻧﺤﻦ ﻻﻧﻌﻤﻞ‬ ‫اﻻذﻋﺎن‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﺒﻮل‬ ‫ﻋﻠﻴﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﻴﺎن‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ اﻟﻬﺪاﻳﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻤﺎ ﻻﻧﻌﻠﻢ‬
‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻣﻦ ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﻼد‬ ‫ﺗﻐﻴﺮت‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺼﺮﻫﻢ‬ ‫ﺻﻼح‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﺑﻤﺎ‬ ‫ﻧﻬﻮا‬ ‫و‬ ‫اﻣﺮوا‬ ‫ﻓﺎﻧﻬﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻟﻤﺎﺿﻴﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻳﻐﻴﺮ‬ ‫ﻓﺎن اﻻﻋﺼﺎر ﺗﻐﻴﺮت و ان‬ ‫اﻟﺘﻜﺎﻟﻴﻒ ﻻﻳﺘﻤﺸﻲ ﻋﻠﻲ ﻣﺬﻫﺒﻨﺎ‬ ‫اﻟﻘﻮل ﺑﺎن اﻻﺟﻤﺎع ﻗﺎم ﺑﺎﺗﺤﺎد‬

‫ﻓﻘﻬﺎﺋﻨﺎ ﻓﻲ اﻏﻠﺐ‬ ‫ﻻﺧﺘﻼف‬ ‫ﻋﻠﻲ اﺗﺤﺎدﻫﺎ‬ ‫اﺟﻤﺎع‬ ‫اﻟﻨﻔﺲ اﻻﻣﺮﻳﺔ ﻻ‬ ‫و ان اﻻﺣﻜﺎم‬ ‫ﻣﺎ ﺑﻨﺎ ﻟﺘﻐﻴﻴﺮﻧﺎ ﻣﺎ ﺑﺎﻧﻔﺴﻨﺎ‬

‫ﺗﻘﺮﻳﺮه‬ ‫ﺑﺎﺛﺎرﻫﻢ ﻓﻲ ﻋﺼﺮ اﻣﺎﻣﻨﺎ اﻟﻤﻨﺘﻈﺮ ﻋﺠﻞ اﻟﻠﻪ ﻓﺮﺟﻪ اﻻ ﻣﻦ ﺣﻴﺚ‬

‫ﻋﻠﻲ اﻟﻌﻤﻞ ۤ‬ ‫اﻻﺣﻜﺎم ﻓﻼﻧﻘﺪر‬ ‫ﺷﺮاﻳﻊ‬

‫ﺑﻬﺎ‬ ‫اﻣﺮه‬ ‫ﻓﻨﺤﻦ ﻧﺮﺟﻊ اﻟﻴﻬﺎ ﻣﻦ ﺣﻴﺚ‬ ‫اﻟﻬﺪاة‬ ‫اﻻﺋﻤﺔ‬ ‫اﻵﺛﺎر ۤاﺛﺎر‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫ﺑﺎﻟﺮﺟﻮع‬ ‫ﻗﺪ اﻣﺮﻧﺎ‬ ‫و ﺗﺴﺪﻳﺪه و ﺗﺄﻳﻴﺪه و‬

‫ﻟﻮ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻼﺣﻖ‬ ‫اﻣﺮه اﻟﺴﻠﻄﺎن‬ ‫ﻻﻳﺮاﺟﻊ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﺎﺑﻖ‬ ‫اﻟﺴﻠﻄﺎن‬ ‫ﻳﺴﺘﺒﺪ ﻓﻲ اﻻﺧﺬ ﻋﻦ‬ ‫ان‬ ‫ﻣﺎ اﻗﺒﺢ ﺑﺎﻟﺸﻴﻌﻲ‬ ‫و‬

‫ۤاﺑﺎﺋﻪ‬ ‫ۤاﺛﺎر‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫ﺑﺘﺮك‬ ‫ﻟﻮ اﻣﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻬﻴﻪ‬ ‫اﻣﺮه و‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫ان ﻧﺼﺪر‬ ‫ﻛﻨﺎ ﻣﻦ رﻋﻴﺘﻪ ﻓﻴﺠﺐ‬ ‫اﻻﻣﻮر ﻓﺎن‬ ‫ﺟﺰﺋﻲ ﻣﻦ‬

‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻤﺆﻣﻦ‬ ‫ﻓﻤﺎﻛﺎن‬ ‫ﺟﻤﻊ‬ ‫او‬ ‫ﺑﻴﻨﻬﺎ‬ ‫ان ﺷﺎء ﻓﺮق‬ ‫ﻳﺠﺐ ﻋﻠﻴﻨﺎ اﻃﺎﻋﺘﻪ ﻓﺎﻧﻪ اﻋﻠﻢ ﺑﻤﺼﻠﺤﺔ ﻏﻨﻤﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﻧﺎ رﻋﻴﺘﻪ‬

‫ﻓﻴﻤﺎ ﺷﺠﺮ ﺑﻴﻨﻬﻢ ﺛﻢ‬ ‫ﻳﺤﻜﻤﻮك‬ ‫ﺣﺘﻲ‬ ‫ﻻﻳﺆﻣﻨﻮن‬ ‫رﺑﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ اﻣﺮﻫﻢ ﻓﻼ‬ ‫اﻟﺨﻴﺮة‬ ‫ﻟﻬﻢ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ان‬ ‫ﻣﺆﻣﻨﺔ‬

‫اﻗﻮل‬ ‫اﻣﺮﻫﻢ واﺣﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻼﻣﻬﻢ واﺣﺪ‬ ‫ان‬ ‫ﻗﻠﺖ‬ ‫و ان‬ ‫ﻳﺴﻠﻤﻮا ﺗﺴﻠﻴﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻧﻔﺴﻬﻢ ﺣﺮﺟﺎ ﻣﻤﺎ ﻗﻀﻴﺖ‬ ‫ﻻﻳﺠﺪوا‬

‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫اﻟﻌﻜﺲ‬ ‫و ﻛﺬا‬ ‫اﻟﻼﺣﻖ‬ ‫ﻳﻘﻮل‬ ‫ﺑﻤﺎ‬ ‫ﻟﻘﺎل‬ ‫ﻓﻲ ﻋﺼﺮ اﻟﻼﺣﻖ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻧﻌﻢ اﻟﺴﺎﺑﻖ ﻟﻮ‬

‫ﻛﻨﺖ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺛﻢ ﺟﺌﺘﻨﻲ ﻣﻦ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﺤﺪﺛﺘﻚ ﺑﺨﻼﻓﻪ ﺑﺎﻳﻬﻤﺎ ﻛﻨﺖ ﺗﺄﺧﺬ‬ ‫اﻟﻌﺎم‬ ‫ﻟﺮﺟﻞ ارأﻳﺘﻚ ﻟﻮ ﺣﺪﺛﺘﻚ ﺑﺤﺪﻳﺚ‬

‫ﺣﺪﻳﺚ ﻋﻦ ۤاﺧﺮﻛﻢ ﺑﺎﻳﻬﻤﺎ ﻧﺄﺧﺬ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺪﻳﺚ ﻋﻦ اوﻟﻜﻢ‬ ‫اذا ﺟﺎء‬ ‫ﻗﻴﻞ ﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻪ رﺣﻤﻚ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ۤاﺧﺬ ﺑﺎﻻﺧﻴﺮ‬

‫اﻧﺎ واﻟﻠﻪ ﻻﻧﺪﺧﻠﻜﻢ اﻻ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺑﻘﻮﻟﻪ ﺛﻢ‬ ‫ﻓﺨﺬوا‬ ‫ﺑﻠﻐﻜﻢ ﻋﻦ اﻟﺤﻲ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﺑﻪ ﺣﺘﻲ ﻳﺒﻠﻐﻜﻢ ﻋﻦ اﻟﺤﻲ‬ ‫ﻓﻘﺎل ﺧﺬوا‬

‫اﻓﺘﻴﺘﻚ‬ ‫او‬ ‫ارأﻳﺖ ﻟﻮ ﺣﺪﺛﺘﻚ ﺑﺤﺪﻳﺚ‬ ‫ﺑﺎﻋﻤﺮو‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و روي ﺧﺬوا ﺑﺎﻻﺣﺪث و ﻗﺎل‬ ‫ﻓﻴﻤﺎ ﻳﺴﻌﻜﻢ‬

‫ذﻟﻚ ﺑﺎﻳﻬﻤﺎ‬ ‫ﺑﺨﻼف‬ ‫اﻓﺘﻴﺘﻚ‬ ‫او‬ ‫ﻣﺎ ﻛﻨﺖ اﺧﺒﺮﺗﻚ‬ ‫ﺑﺨﻼف‬ ‫ﺑﻔﺘﻴﺎ ﺛﻢ ﺟﺌﺘﻨﻲ ﺑﻌﺪ ذﻟﻚ ﻓﺴﺄﻟﺘﻨﻲ ﻋﻨﻪ ﻓﺎﺧﺒﺮﺗﻚ‬

‫ﻳﻌﺒﺪ اﻻ ﺳﺮا اﻣﺎ واﻟﻠﻪ ﻟﺌﻦ‬ ‫ان‬ ‫اﺑﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﺑﺎﻋﻤﺮو‬ ‫ﻗﺪ اﺻﺒﺖ ﻳﺎ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫اﻵﺧﺮ‬ ‫و ادع‬ ‫ﺑﺎﺣﺪﺛﻬﻤﺎ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻛﻨﺖ ﺗﺄﺧﺬ‬

‫اﻵﻳﺎت و‬ ‫اﻟﻲ ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻣﻦ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﺟﻞ ﻟﻨﺎ ﻓﻲ دﻳﻨﻪ اﻻ اﻟﺘﻘﻴﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻜﻢ اﺑﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﺰ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻌﻠﺘﻢ ذﻟﻚ اﻧﻪ ﻟﺨﻴﺮ ﻟﻲ‬

‫ﺑﻴﻦ اﻟﻜﺎﻓﺮﻳﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻴﻨﻨﺎ‬ ‫اﻟﻔﺮق‬ ‫ﻫﺬا ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻘﻠﻴﺪ اﻟﻤﻴﺖ‬ ‫ﻋﺪم ﺟﻮاز‬ ‫ﻫﺬا ﻫﻮ ﺳﺮ اﻻﻣﺮ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻻدﻟﺔ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر و‬

‫ان‬ ‫و‬ ‫دﻳﻦ اﻟﺸﻴﻌﺔ‬ ‫اﺻﻮل‬ ‫ﺗﻘﻠﻴﺪ اﻟﻤﻴﺖ ﻫﻮ اﺻﻞ ﻣﻦ‬ ‫ﺟﻮاز‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫ان‬ ‫اﻟﺬﻳﻦ ﻻ ﻣﻮﻟﻲ ﻟﻬﻢ ﻓﻌﻠﻢ ﻣﻦ ذﻟﻚ‬

‫و‬ ‫ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺑﺎﺛﺎر اﻟﺮﺳﻮل‬

‫ۤ‬ ‫ﺑﺎراﺋﻬﻢ اﻟﻤﻜﺘﻔﻴﻦ‬
‫دﻳﻦ اﻟﻜﺎﻓﺮﻳﻦ ﻟﻠﺤﻖ اﻟﻤﺴﺘﺒﺪﻳﻦ ۤ‬ ‫اﺻﻮل‬ ‫ﻫﻮ ﻣﻦ‬ ‫ﺟﻮازه‬

‫اﻟﻌﻤﻞ‬ ‫ﻓﺎن ﺻﻮب‬ ‫اﻟﺤﻲ‬ ‫اﻻﻣﺎم‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﻬﺎ ﻓﻨﺤﻦ ﻻﻧﻘﻠﺪ اﻻ‬ ‫و‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﻬﺎ‬ ‫ﺑﻤﺮاده و‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻋﻠﻲ زﻋﻤﻬﻢ ﻣﻊ ﺟﻬﻠﻬﻢ‬

‫ﻫﺬا ﻫﻮ اﻟﺪﻳﺎﻧﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻏﻴﺮ ﻋﻤﻠﻨﺎ ﻓﺒﻤﺎ ﻏﻴﺮ ﻛﻴﻒ ﻣﺎ اﻣﺮ‬ ‫و ان‬ ‫اﻟﻤﺎﺿﻴﻦ ﻋﻤﻠﻨﺎ ﺑﻬﺎ ﻋﻠﻲ ﺣﺴﺐ ﺗﺼﻮﻳﺒﻪ‬ ‫ﺑﺎﺧﺒﺎر‬

‫ﻛﺬﻟﻚ ﻧﺘﻜﻞ ﻋﻠﻲ ﺗﻌﺮﻳﻔﻪ‬ ‫اﻻﻣﺮ‬ ‫ﻓﺎذا ﻛﺎن‬ ‫ﻣﻦ ﻟﺰﻣﻬﺎ ﻟﺤﻖ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﺗﺄﺧﺮ ﻋﻨﻬﺎ زﻫﻖ‬ ‫ﻣﺮق و‬ ‫اﻟﺘﻲ ﻣﻦ ﺗﻘﺪﻣﻬﺎ‬

‫ﻓﻌﻠﻴﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺟﺪﻳﺪ ﻟﻜﻞ ﺟﺰﺋﻲ ﺟﺰﺋﻲ‬ ‫اﻻذﻋﺎن‬ ‫ﻋﻠﻴﻨﺎ‬ ‫و اﻟﺒﻴﺎن و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺘﻌﺮﻳﻒ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ اﻟﺤﺠﺔ اﻟﺤﻲ‬ ‫اي‬

‫اﻛﻤﻠﺖ ﻟﻜﻢ‬ ‫اﻟﻴﻮم‬ ‫اﺧﺸﻮن‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ دﻳﻨﻜﻢ ﻓﻼﺗﺨﺸﻮﻫﻢ‬ ‫ﻛﻔﺮوا‬ ‫ﻳﺌﺲ اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫ﻓﺎﻟﻴﻮم‬ ‫ﺑﺎﻟﺘﻐﻴﻴﺮ‬ ‫او‬ ‫اﻣﺎ ﺑﺎﻟﺘﻘﺮﻳﺮ‬

‫ان‬ ‫و‬ ‫ۤاﻣﻨﻮا‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻣﻮﻟﻲ اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫ﺑﺎن‬ ‫دﻳﻨﺎ ذﻟﻚ‬ ‫اﻻﺳﻼم‬ ‫رﺿﻴﺖ ﻟﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫اﺗﻤﻤﺖ ﻋﻠﻴﻜﻢ ﻧﻌﻤﺘﻲ‬ ‫و‬ ‫دﻳﻨﻜﻢ‬

‫اﻟﻄﺮاﻳﻖ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﺮاﻳﻊ اﻟﻨﺒﻮﻳﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻨﺒﺊ ﻋﻦ ﺣﻘﺎﻳﻖ اﻟﺤﻜﻢ اﻻﻟﻬﻴﺔ‬ ‫ﻗﺎﻋﺪة ﺳﺪﻳﺪة‬ ‫اﻟﻜﺎﻓﺮﻳﻦ ﻻ ﻣﻮﻟﻲ ﻟﻬﻢ ﺧﺬوﻫﺎ‬

‫و‬ ‫ﺿﻠﻠﺘﻢ‬ ‫ﺗﺮﻛﺘﻤﻮه‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫رﺷﺪﺗﻢ‬ ‫و‬ ‫اﺧﺬﺗﻢ ﺑﻪ ﻫﺪﻳﺘﻢ‬ ‫ان‬ ‫اﻧﻜﻢ ﺑﻌﺪ ﻣﺎ ﻋﺮﻓﺘﻢ ذﻟﻚ‬ ‫اﻋﻠﻤﻮا‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻠﻮﻳﺔ‬

‫و‬ ‫اﺧﺘﻼﻓﺎﺗﻬﻢ‬ ‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت اﻟﻘﻮم و‬ ‫اﻟﻤﻘﺪﻣﺔ اﺳﺘﻐﻨﻲ ﻋﻦ ﻛﺜﻴﺮ ﻣﻦ‬ ‫ﻋﺮف ﻫﺬه‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻫﻠﻜﺘﻢ‬ ‫و‬ ‫اﺿﻠﻠﺘﻢ ﻓﻬﻠﻜﺘﻢ‬

‫و‬ ‫وﻟﻴﻪ‬ ‫ﻏﺎب‬ ‫و‬ ‫ﻣﻬﻤﻼ ﻓﻔﻘﺪ ﻧﺒﻴﻪ‬ ‫ﺗﺮك‬ ‫ﻛﻠﻬﺎ ﻳﺘﻤﺸﻲ ﻓﻲ دﻳﻦ ﻣﻦ زﻋﻢ اﻧﻪ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻳﺮاداﺗﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻋﺘﺮاﺿﺎﺗﻬﻢ‬

‫ﻫﺎد‬ ‫ﻣﻦ ﻏﻴﺮ‬ ‫و ﻳﻬﺘﺪي‬ ‫ﻳﺘﺨﺬ ﻟﻨﻔﺴﻪ ﻃﺮﻳﻘﺔ‬ ‫ﺑﺎن‬ ‫ﻛﻠﻒ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺪﻳﻦ‬ ‫ﻣﺸﺎرع‬ ‫ﺳﺪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﻲ ﺣﺒﻠﻪ ﻋﻠﻲ ﻏﺎرﺑﻪ‬

‫ﻳﻘﻌﺪ ﻣﺘﺪﻟﻼ ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻣﺘﺒﺨﺘﺮا ﻳﻤﻦ ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻓﻲ ﻧﻔﺴﻪ ﺑﺎﻧﻲ ﻟﻮ‬ ‫ﻓﻴﻘﻮم و‬ ‫اﻟﻤﺒﻴﻦ‬ ‫اﺣﻜﺎم اﻟﺸﺮع‬ ‫اﻟﻲ‬

‫اﺻﻼح‬ ‫اﺗﻌﺐ ﻧﻔﺴﻲ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻬﺎرا‬ ‫و‬ ‫اﻧﻲ اﺟﺎﻫﺪ ﻟﻴﻼ‬ ‫و‬ ‫دارﺳﺔ‬ ‫و ۤاﺛﺎره‬ ‫دﻳﻨﻚ ﻃﺎﻣﺴﺔ‬ ‫اﻋﻼم‬ ‫ﻟﻜﺎن‬ ‫ﻟﻢاﻛﻦ‬

‫ﻟﻜﺎن‬ ‫ﻟﻮﻻي‬ ‫و‬ ‫اﺗﻢ ﺷﺮﻋﻚ ﺑﻌﻘﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻫﻤﻠﺘﻪ ﻣﻦ دﻳﻨﻚ ﻓﺎﻛﻤﻞ دﻳﻨﻚ ﺑﺮأﻳﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﻟﻢﺗﻘﻞ‬ ‫ﺑﻴﺎن‬ ‫و‬ ‫دﻳﻨﻚ‬
‫ﻋﻠﻴﻬﻢ اﺧﺮﺟﻨﺎ ﻟﻬﻢ داﺑﺔ‬ ‫اﻟﻘﻮل‬ ‫وﻗﻊ‬ ‫اذا‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻓﻲ ﺟﻮاﺑﻪ‬ ‫ﻫﻴﻬﺎت ﻳﻘﻮل‬ ‫ﺷﺮﻋﻚ ﺿﺎﻳﻌﺎ‬ ‫و‬ ‫دﻳﻨﻚ ﻧﺎﻗﺼﺎ‬

‫ﺗﻔﻄﻦ ‪.‬‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﻓﻬﻢ‬ ‫ﻻﻳﻮﻗﻨﻮن‬ ‫ﺑﺎﻳﺎﺗﻨﺎ‬

‫ﻛﺎﻧﻮا ۤ‬ ‫ان اﻟﻨﺎس‬ ‫ﺗﻜﻠﻤﻬﻢ‬ ‫اﻻرض‬ ‫ﻣﻦ‬
 ‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫دار ﺟﻮاره ﻋﺎدوا‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻟﻪ‬ ‫و اﺧﺘﺎر‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺪﻧﻴﺎ ﻧﺒﻴﻨﺎ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫ﻏﺎب‬ ‫اﻟﻌﺎﻣﺔ ﺑﻌﺪ ﻣﺎ‬ ‫ان‬ ‫اﻋﻠﻢ‬

‫و‬ ‫اﻻوﻟﻲ ﻻﺗﺼﻞ اﻳﺪﻳﻬﻢ اﻟﻲ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫اﻟﺠﻬﻼء‬ ‫اﻟﻲ اﻟﺠﺎﻫﻠﻴﺔ‬ ‫ﻋﺎدوا‬ ‫و‬ ‫ﺳﺪي‬ ‫ﻛﻐﻨﻢ ﻓﻘﺪ راﻋﻴﻬﺎ ﻫﻤﻼ‬

‫ﻫﺬه‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻻﻋﺮاﺿﻪ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻻﺗﺼﻞ اﻳﺪﻳﻬﻢ اﻟﻲ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻪ‬ ‫ﻓﻴﺄﺧﺬوا‬ ‫ﻻﻳﺴﻤﻌﻮﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﺮوﻧﻪ‬

‫اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻒ‬ ‫و‬ ‫ﻻ اﻟﻲ ﻋﻠﻢ ﻧﺼﺒﻪ ﺑﻴﻨﻬﻢ ﻟﻬﺪاﻳﺘﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﻠﺠﺌﻮا اﻟﻲ رﻛﻦ وﺿﻌﻪ ﺑﻴﻨﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺪﻧﻴﺎ‬

‫اﻧﻤﺎ وﺿﻊ‬ ‫و‬ ‫ﺷﺮاﻳﻊ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫اداء‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﻘﺼﺮ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ ﺟﻤﻴﻊ اﻣﻮرﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻋﺪﻳﺪة‬ ‫اﻟﻤﺤﻔﻮﻇﺔ‬ ‫اﺧﺒﺎره‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻓﻜﺎﻧﺖ‬ ‫اﻋﺮﺿﻮا‬ ‫ﻫﻢ ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫رﺑﻬﺎ‬ ‫ﺑﺎذن‬ ‫ﻓﻴﻬﻢ ﻧﻔﺴﻪ ﻟﺘﺆﺗﻲ اﻛﻠﻬﺎ ﻛﻞ ﺣﻴﻦ‬

‫ﻻﻳﻌﺮﻓﻮﻧﻪ ﻛﻤﺎ‬ ‫ﻣﺠﻤﻼت و ﻣﻌﻤﻴﺎت‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫و ﻛﺎن ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻣﻦ اﻟﻮﻗﺎﻳﻊ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻳﺮد‬ ‫ﻻﺗﻜﻔﻲ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺎ‬

‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻏﻴﻈﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻨﻘﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ ۤالﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﺟﻬﻼء و ارادوا ان ﻳﺰووا اﻟﺴﻠﻄﺎن‬ ‫ﻓﺎﻟﻮا اﻟﻲ ﺟﺎﻫﻠﻴﺔ‬
‫ۤ‬ ‫ﻋﺮﻓﺖ‬

‫و‬ ‫اﻻﺻﻘﺎع‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻸوا‬ ‫و‬ ‫اﻻﺟﻤﺎع‬ ‫ﻻﻧﻔﺴﻬﻢ‬ ‫ﻓﺎﺧﺘﺮﻋﻮا‬ ‫ﻣﻦ رﺳﻮﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻧﺺ ﻋﻠﻲ ﺷﺮﻛﺎﺋﻬﻢ ﻣﻦ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬

‫ﺷﺎؤا و ارادوا‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻣﺎ‬ ‫اﻟﻀﻼل ﻓﺎن اﻻﺷﺮار ﻳﺠﻤﻌﻮن‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﻳﻔﺘﺢ ﻣﻨﻪ اﻟﻒ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫اﻻﺳﻤﺎع و‬ ‫ﺧﺮﻗﻮا ﺑﻪ‬

‫ﻋﻦ ﺟﻴﻔﺘﻬﺎ اﻻ اﻧﻪ ﻳﻤﺮ ﻟﺤﺎﺟﺔ ﻣﻦ ﻗﺮﺑﻬﺎ زﻋﻤﺎ ﻣﻨﻬﺎ اﻧﻪ ﻃﺎﻣﻊ‬ ‫اﻻﻧﺴﺎن اﻟﻤﺘﻨﺰه‬ ‫اﻟﻤﺠﻤﻌﺔ ﻋﻠﻲ دﻓﻊ‬ ‫ﻛﺎﻟﻜﻼب‬

‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﺟﻤﻌﻮا ﻋﻠﻲ ﺧﻼﻓﺔ اﺑﻲﺑﻜﺮ ﻣﺘﻤﺴﻜﻴﻦ ﺑﺎﻧﻪ‬ ‫ﻓﺎﺑﺪﻋﻮا اﻻﺟﻤﺎع و‬ ‫ﻓﻲ ﺟﻴﻔﺘﻬﺎ اﻟﻤﻨﺘﻨﺔ‬

‫و اﻟﻤﻘﻬﻮر‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ اﻻﻣﺔ اﻟﻘﺎﻫﺮ ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫ﻣﻌﻨﺎه‬ ‫ﻓﺎﻣﺎ‬ ‫ﺻﺪوره‬ ‫ﻏﺎﻓﻼ ﻋﻦ اﻧﻪ ﻟﻮ ﺻﺢ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻻﺗﺠﺘﻤﻊ اﻣﺘﻲ ﻋﻠﻲ ﺿﻼﻟﺔ‬

‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻓﻴﻜﻢ اﻟﺜﻘﻠﻴﻦ‬ ‫ﺗﺎرك‬ ‫اﻧﻲ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻛﻤﺎ‬ ‫اﻟﻀﻼل‬ ‫ﻣﻄﻬﺮ ﻻﻳﺴﻠﻚ ﻃﺮﻳﻖ‬ ‫ﻣﻌﺼﻮم‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﻧﻪ ﻓﻴﻬﺎ وﺻﻴﻪ‬

‫ﻣﻌﻪ ﺣﻴﺚ ﻣﺎ‬ ‫ﻳﺪور‬ ‫اﻟﺤﻖ ﻣﻊ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻣﻊ اﻟﺤﻖ‬ ‫ﻟﻦﺗﻀﻠﻮا و ﻗﺎل‬ ‫ﺗﻤﺴﻜﺘﻢ ﺑﻬﻤﺎ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﺘﺮﺗﻲ اﻫﻞ ﺑﻴﺘﻲ ﻣﺎ‬

‫اﻣﺘﻪ‬ ‫ﺿﻼل او ان اﻟﻤﺮاد ﺑﺎﺟﻤﺎع‬ ‫ﺗﻤﺴﻜﻮا ﺑﻪ ﻟﻦﻳﻀﻠﻮا ﻓﻼﺗﺠﺘﻤﻊ اﻣﺘﻪ ﻋﻠﻲ‬ ‫اذا‬ ‫ﻓﻲ اﻻﻣﺔ ﻣﻦ‬ ‫دار ‪ ،‬ﻓﺎذا ﻛﺎن‬

‫و ان‬ ‫ﺟﻤﺎﻋﺔ اﻣﺘﻲ اﻫﻞ اﻟﺤﻖ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻋﻦ ﺟﻤﺎﻋﺔ اﻣﺘﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻫﻞ اﻟﺤﻖ ﻣﻨﻬﻢ ﻛﻤﺎ ﺳﺌﻞ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﺟﻤﺎع‬

‫رﺟﻞ اﻟﻲ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ‬ ‫و ان ﻛﺎﻧﻮا ﻋﺸﺮة و ﺟﺎء‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﺤﻖ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻣﺎ ﺟﻤﺎﻋﺘﻚ‬ ‫اﺧﺮي‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻗﻠﻮا و‬

‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫اﻟﻔﺮﻗﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺠﻤﺎﻋﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﺪﻋﺔ‬ ‫و‬ ‫اﺧﺒﺮﻧﻲ ﻋﻦ اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫و ان ﻛﺎﻧﻮا‬ ‫اﻟﺠﻤﺎﻋﺔ اﻫﻞ اﻟﺤﻖ‬ ‫اﺣﺪث ﺑﻌﺪه و‬ ‫اﻟﺒﺪﻋﺔ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ ﻣﺎ ﺳﻦ‬

‫ۤاﻟﻪ ﻻﺗﺠﺘﻤﻊ اﻣﺘﻲ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﻗﻮﻟﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻓﺎﻟﻤﺮاد‬ ‫ﻛﺜﻴﺮا‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻟﻔﺮﻗﺔ اﻫﻞ اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻠﻴﻼ‬

‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻻﻳﺠﺘﻤﻌﻮن‬ ‫ﻋﺘﺮﺗﻲ‬ ‫و‬ ‫رﺑﻲ‬ ‫اﻵﺧﺬون ﺑﻜﺘﺎب‬ ‫ﺳﻨﺘﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻃﺮﻳﻘﺘﻲ‬ ‫اﻟﺜﺎﺑﺘﻮن‬ ‫اﻟﻀﻼﻟﺔ ﻳﻌﻨﻲ اﻫﻞ اﻟﺤﻖ‬

‫ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ ﺟﻤﻠﺘﻬﻢ ﻛﻤﺎ‬ ‫ﻻﻳﺨﺮج‬ ‫ﻓﻲ ﺟﻤﻴﻌﻬﻢ‬ ‫ﻣﺤﻔﻮظ‬ ‫اﻟﺤﻖ‬ ‫ان‬ ‫اﻻ‬ ‫اﻻﻣﻮر‬ ‫اﺧﻄﺄ ﺑﻌﻀﻬﻢ ﻓﻲ ﺑﻌﺾ‬ ‫و ان‬ ‫ﺿﻼﻟﺔ‬

‫و‬ ‫اﺟﻤﺎﻋﺎ‬ ‫اﺑﺪﻋﻮا‬ ‫ﺑﺎﻟﺠﻤﻠﺔ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻟﻦﺗﻀﻠﻮا‬ ‫ﺗﻤﺴﻜﺘﻢ ﺑﻬﻤﺎ‬ ‫ان‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻓﻲ اﻟﺤﺪﻳﺚ اﻟﻤﺘﻮاﺗﺮ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫دﻟﻴﻞ‬ ‫و اي‬ ‫اﻟﺘﻲ ﺗﺪﻋﻮ اﻟﻲ ﺿﻼﻟﺔ‬ ‫اﻟﺒﺪع‬ ‫ﻫﻮ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺑﻌﺪه‬ ‫ﺗﻤﺴﻜﻮا ﺑﻪ ﻓﻲ ﻧﺼﺐ اﻟﺤﺠﺔ‬

‫ﻓﻲ ﺣﺪﻳﺚ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﻬﺎدي‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ ﻛﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﺧﻼف‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اذا‬ ‫اﺟﻤﺎﻋﻬﻢ‬ ‫ﺑﻄﻼن‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ادل‬

‫ﺣﻖ ﻻ رﻳﺐ ﻓﻴﻪ ﻋﻨﺪ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫ان اﻟﻘﺮۤان‬ ‫ﺑﻴﻨﻬﻢ ﻓﻲ ذﻟﻚ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫اﻟﺘﻔﻮﻳﺾ اﺟﺘﻤﻌﺖ اﻻﻣﺔ ﻗﺎﻃﺒﺔ ﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺠﺒﺮ‬

‫اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻟﻘﻮل‬ ‫ﻣﻬﺘﺪون‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻧﺰل‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺼﻴﺒﻮن‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻻﺟﺘﻤﺎع‬ ‫ﻓﺮﻗﻬﺎ ﻓﻬﻢ ﻓﻲ ﺣﺎﻟﺔ‬

‫ﻟﻢﻳﺨﺎﻟﻒ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ اﺟﺘﻤﻌﺖ ﻋﻠﻴﻪ اﻻﻣﺔ‬ ‫ان‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻻﺗﺠﺘﻤﻊ اﻣﺘﻲ ﻋﻠﻲ ﺿﻼﻟﺔ ﻓﺎﺧﺒﺮ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﺣﻜﻢ‬ ‫اﺗﺒﺎع‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﺣﻜﻢ‬ ‫اﺑﻄﺎل‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺠﺎﻫﻠﻮن‬ ‫ﻣﻌﻨﻲ اﻟﺤﺪﻳﺚ ﻻ ﻣﺎ ﺗﺄوﻟﻪ‬ ‫ﻓﻬﺬا‬ ‫ﺑﻌﻀﻬﺎ ﺑﻌﻀﺎ ﻫﻮ اﻟﺤﻖ‬

‫و‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫اﻟﻤﺮدﻳﺔ اﻟﻤﻬﻠﻜﺔ اﻟﺘﻲ ﺗﺨﺎﻟﻒ ﻧﺺ‬ ‫اﻻﻫﻮاء‬ ‫اﺗﺒﺎع‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺰﺧﺮﻓﺔ‬ ‫اﻟﺮواﻳﺎت‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺰورة‬ ‫اﻻﺣﺎدﻳﺚ‬

‫ﻓﻲ‬ ‫ﻳﺸﺘﺮط‬ ‫ﻣﺎ ﻟﻢﻳﺘﻤﻴﺰ اﻫﻞ اﻟﺤﻖ ﻣﻦ اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫ان‬ ‫ﻇﻬﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺘﺒﻴﻦ‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫اﻵﻳﺎت اﻟﻮاﺿﺤﺎت اﻟﻨﻴﺮات‬ ‫ﺗﺤﻘﻴﻖ‬

‫ﺧﺎرج‬ ‫ﺧﺮج‬ ‫ان‬ ‫ﻧﺴﺎﺋﻬﻢ ﻻﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫اﺳﻮدﻫﻢ رﺟﺎﻟﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ اﻻﻣﺔ اﺑﻴﻀﻬﻢ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎع‬ ‫اﻟﺤﻖ‬ ‫اﻻﺟﻤﺎع‬ ‫ﺗﺤﻘﻖ‬
‫ﻫﺬا‬ ‫ﻓﻔﻲ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﺟﻤﺎﻋﺔ‬ ‫وﺣﺪه‬ ‫اﻟﻤﺆﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺠﺔ‬ ‫وﺣﺪه‬ ‫اﻟﻤﺆﻣﻦ‬ ‫و روي ان‬ ‫ﻣﻦ اﻫﻞ اﻟﺤﻖ‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫ان ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻳﺤﺘﻤﻞ‬

‫ﺧﺮج‬ ‫اﻟﺤﻖ ﻓﻘﺪ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻤﻴﺰ اﻫﻞ اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫اذا‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎدﻳﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫واﺣﺪ ﻣﻦ اﻻﻣﺔ ﺣﺎﺿﺮﻫﻢ‬ ‫اﻻﺟﻤﺎع ﻻﻳﺠﻮز ﺧﺮوج‬

‫اﺟﺘﻤﻌﻮا ﻋﻠﻲ ﺷﺊ ﻣﻨﻔﺮدﻳﻦ‬ ‫اذا‬ ‫اﻻ اﻧﻬﻢ‬ ‫ﺳﻮاء‬ ‫اﻓﺘﺮاﻗﻬﻢ ﻋﻠﻲ ﺣﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻫﻞ اﻟﺒﺎﻃﻞ ﻋﻦ ﻛﻮﻧﻬﻢ اﻣﺔ ﻓﺎﺟﺘﻤﺎﻋﻬﻢ‬

‫اذا‬ ‫و‬ ‫اﻟﺮﺷﺪ ﻓﻲ ﺧﻼﻓﻬﻢ ﺣﻴﻨﺌﺬ ﻗﻄﻌﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺿﻼل‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻘﻴﻦ اﻧﻪ ﺑﺎﻃﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﻫﻞ اﻟﺤﻖ ﻋﻠﻤﻨﺎ ﺑﺎﻟﻘﻄﻊ‬

‫ﻛﻞ ﻓﺮﻗﺔ‬ ‫ﺧﻼف‬ ‫اﻟﺮﺷﺪ اﻟﻘﻄﻌﻲ ﻓﻲ‬ ‫ﻓﻼﻳﻜﻮن‬ ‫ﻳﺘﻔﻖ ﻛﻮﻧﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺎ ﻟﻠﺤﻖ‬ ‫ان‬ ‫ﻳﺤﺘﻤﻞ ﻓﻲ ﻛﻞ ﻓﺮﻗﺔ‬ ‫اﻓﺘﺮﻗﻮا‬

‫اﻫﻞ اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫ﻓﺎﺟﺘﻤﺎع‬ ‫ﺗﺰﻳﻠﻮا‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﺣﻴﻨﺌﺬ ﺣﻘﻴﺘﻪ ﻣﻦ ﺑﻄﻼﻧﻪ‬ ‫ﻓﻴﻌﺮف‬ ‫ﺑﺎﻫﻞ اﻟﺤﻖ اﻟﻴﻘﻴﻨﻲ‬ ‫ﻳﻮزن‬ ‫ان‬ ‫ﻓﺮﻗﺔ اﻻ‬

‫دﻟﻴﻞ ﻗﻄﻌﻲ ﻋﻠﻲ اﻧﻬﻢ ﻋﻠﻲ اﻟﺤﻖ‬ ‫ﺷﺎذ‬ ‫اﻫﻞ اﻟﺤﻖ ﺑﺤﻴﺚ ﻟﻢﻳﺸﺬ ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫و اﺟﺘﻤﺎع‬ ‫دﻟﻴﻞ ﻗﻄﻌﻲ ﻋﻠﻲ اﻟﻀﻼﻟﺔ‬

‫و‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻣﺮ‬ ‫ﻳﻘﻮم اﻟﺴﻤﺎء و اﻻرض‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﻻﻳﻨﺨﺮم و‬ ‫اﻟﺤﻖ‬ ‫و‬ ‫اﻫﻞ اﻟﺤﻖ‬ ‫ﻻﻳﻔﻮت‬ ‫اﻟﺤﻖ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻓﻲ ﺗﻠﻚ اﻟﻤﺴﺌﻠﺔ‬

‫ﻓﻲ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﺑﻤﺎ اﺟﺘﻤﻌﺖ ﻋﻠﻴﻪ ﺷﻴﻌﺘﻨﺎ ﻓﺎﻧﻪ ﻻ رﻳﺐ ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻓﺨﺬوا‬ ‫اﺧﺘﻠﻔﺖ اﺣﺎدﻳﺜﻨﺎ ﻋﻠﻴﻜﻢ‬ ‫روي اذا‬ ‫ﻫﺬا ﻣﻌﻨﻲ ﻣﺎ‬

‫ﺑﺎﻟﻤﺠﻤﻊ‬ ‫ﺧﺬوا‬ ‫ﻫﺬا ﻣﻌﻨﻲ ﻗﻮﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ اﻟﺸﻴﻌﺔ اﻻﺛﻨﻲﻋﺸﺮﻳﺔ ﻣﻦ ﺟﻤﻴﻊ ﻓﺮﻗﻬﺎ‬ ‫ﻫﺬا اﻻﺟﻤﺎع ﻳﺸﺘﺮط اﺟﺘﻤﺎع‬

‫اﺗﺒﺎع‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻻول‬ ‫اﻟﻔﺮﻗﺔ ﻛﻤﺎ ﺗﺄوﻟﻪ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺠﺎﻫﻠﻮن‬ ‫ﻻ ﻣﺎ ﺗﺄوﻟﻪ‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ ﻻ رﻳﺐ ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫اﻟﻬﺪي‬ ‫اﻟﻮاﺿﺢ اﻟﻤﻨﻴﺮ اﻟﻤﺨﺎﻟﻔﺔ ﻟﻠﺴﻨﺔ اﻟﺠﺎﻣﻌﺔ ﻏﻴﺮ اﻟﻤﻔﺮﻗﺔ ﻣﻦ اﺋﻤﺔ‬ ‫ﻟﻠﻜﺘﺎب‬ ‫اﻟﻤﺨﺎﻟﻔﺔ‬ ‫اﻟﻤﺰورة‬ ‫اﻻﺣﺎدﻳﺚ‬

‫ﻫﻮ‬ ‫اﺟﻤﺎع اﻟﺼﺪر اﻻول و‬ ‫ﻫﻮ ﻛﻤﺎ ذﻛﺮﻧﺎ ﻓﺎﻧﻤﺎ ﻫﻮ ﺑﺴﺒﻴﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺷﺊ‬ ‫ادﻋﻮا اﻻﺟﻤﺎع‬ ‫ﻓﻤﻬﻤﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫ﻏﺒﻲ ﻓﻤﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻜﻮﻧﺎ ﺿﺮورﻳﻴﻦ ﺑﺪﻳﻬﻴﻴﻦ ﻳﻌﺮﻓﻬﻤﺎ ﻛﻞ ﺟﺎﻫﻞ‬ ‫و ان‬ ‫ﻻ ﺑﺪ‬ ‫اﻟﻀﻼل اﻗﺮب ﻓﻬﺬان اﻻﺟﻤﺎﻋﺎن‬ ‫اﻟﻲ‬

‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻣﻦ ﻋﻨﻘﻪ ﻛﻤﺎ‬ ‫اﻻﻳﻤﺎن‬ ‫ﺷﺒﺮ ﻓﻘﺪ ﺧﻠﻊ رﺑﻘﺔ‬ ‫ﻗﺪر‬ ‫اﻟﺠﻤﺎﻋﺔ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﺗﺨﻠﻒ ﻋﻦ‬

‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻗﻮل‬ ‫ﻣﻌﻨﻲ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻣﻦ ﻋﻨﻘﻪ‬ ‫اﻻﻳﻤﺎن‬ ‫ﺷﺒﺮ ﺧﻠﻊ رﺑﻘﺔ‬ ‫ﻗﺪر‬ ‫ﺧﻠﻊ ﺟﻤﺎﻋﺔ اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ‬

‫و ﻳﺘﺮك اﻟﺸﺎذ اﻟﺬي‬ ‫ﻣﻦ رواﻳﺘﻬﻢ ﻋﻨﺎ اﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻴﻦ اﺻﺤﺎﺑﻚ ﻓﻴﺆﺧﺬ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺣﻜﻤﻨﺎ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻳﻨﻈﺮ اﻟﻲ ﻣﺎ‬

‫ﻣﻀﺎف‬ ‫اﺻﺤﺎﺑﻚ ﺟﻤﻊ‬ ‫ان‬ ‫اﻧﺖ ﺗﻌﻠﻢ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫اﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ ﻻ رﻳﺐ ﻓﻴﻪ اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻋﻨﺪ اﺻﺤﺎﺑﻚ‬ ‫ﺑﻤﺸﻬﻮر‬ ‫ﻟﻴﺲ‬

‫اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺑﻤﺎ اﺟﺘﻤﻌﺖ ﻋﻠﻴﻪ ﺷﻴﻌﺘﻨﺎ ﻛﻤﺎ‬ ‫ﺧﺬوا‬ ‫ﻟﻤﻌﻨﻲ ﻗﻮﻟﻪ‬ ‫ﻋﺒﺎرة اﺧﺮي‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫اﻟﻌﻤﻮم و‬ ‫ﻳﻔﻴﺪ‬

‫اﻟﺨﺒﺮ ﻣﺠﻤﻌﺎ ﻋﻠﻴﻪ ﻗﺪ اﺟﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ ﺟﻤﻴﻊ اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻗﺪ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻴﺠﺐ‬ ‫‪،‬‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻻﺗﺠﺘﻤﻊ اﻣﺘﻲ ﻋﻠﻲ ﺿﻼﻟﺔ‬ ‫و‬

‫ﺧﺒﺮ‬ ‫اﺧﺮي ﻧﺎدرة ﻓﺎي‬ ‫ﺑﺮواﻳﺔ‬ ‫ﺗﻔﺮد‬ ‫اﻻ اﻧﻪ‬ ‫اﻟﻤﺸﻬﻮر‬ ‫اﻳﻀﺎ راوﻳﺎ ﻟﻠﺨﺒﺮ‬ ‫اﻟﺸﺎذ‬ ‫ﻓﻴﻜﻮن‬ ‫ﻋﻠﻲ رواﻳﺘﻪ‬ ‫اﺗﻔﻘﻮا‬

‫اﻟﻜﺎﻇﻢ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻳﺠﺐ اﻻﺧﺬ ﺑﻪ ﻛﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻻ رﻳﺐ ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫اﺟﺘﻤﻌﺖ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻣﻦ ﺟﻤﻴﻊ ﻓﺮﻗﻬﺎ ﻫﻮ‬

‫اﻟﻤﺴﺘﻨﺒﻂ ﻋﻨﻬﺎ ﻛﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻛﻞ ﺷﺒﻬﺔ‬ ‫اﻟﻤﻌﺮوض‬ ‫اﻟﻤﺠﺘﻤﻊ ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ رﺳﺎﻟﺘﻪ اﻟﺠﺎﻣﻌﺔ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬

‫ﻣﻦ‬ ‫ﻻﻧﻌﺮف‬ ‫ﻧﺤﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﻠﻴﻨﻲ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻟﺬﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻌﻢ ﻗﻠﻴﻞ ﻣﺎ ﻫﻮ‬ ‫اﻗﻮل‬ ‫ذﻟﻚ ﻗﻠﻴﻼ ﻣﺎ ﻳﺘﻔﻖ‬ ‫ان‬ ‫ﻗﻠﺖ‬ ‫‪ ،‬ﻓﺎن‬ ‫ﺣﺎدﺛﺔ‬

‫اﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻗﻠﻴﻠﺔ اﻻ اﻧﻪ ﻧﺒﻪ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ ﻓﻲ اﻻﻣﺔ ﻗﻠﻴﻞ ﻛﺬﻟﻚ‬ ‫ان‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ ذﻟﻚ اﻻ اﻗﻠﻪ ﻓﻜﻤﺎ‬

‫ﺑﺎﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻓﺨﺬوا‬ ‫اﻟﺨﺒﺮ اﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺧﻼف‬ ‫ﺧﺒﺮ ﻋﻠﻲ‬ ‫ان روي‬ ‫اﺗﻔﻖ‬ ‫اذا‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ اﻧﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻻﻣﺎم‬

‫ان ﻳﻜﻮن‬ ‫اﻟﺨﺒﺮ اﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ ﻓﻲ اﻟﺮواﻳﺔ وﺣﺪﻫﺎ ﺑﻞ ﻳﺠﺐ‬ ‫ﻳﺸﺘﺮط ان ﻻﻳﻜﻮن‬ ‫ﻟﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﻧﻪ ﻻ رﻳﺐ ﻓﻴﻪ‬

‫ﻣﺮوﻳﻴﻦ ﻣﺄﺛﻮرﻳﻦ ﻗﺪ‬ ‫اﻟﺨﺒﺮان‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ان‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﺎذ‬ ‫ﻳﺘﺮك‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻌﺎ ﻋﻠﻴﻪ ﻓﺎﻧﻪ ﺣﻴﻨﺌﺬ ﻳﺠﺐ‬

‫ان‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻴﻨﺌﺬ اﻟﻲ ﻣﺮﺟﺢ ۤاﺧﺮ‬ ‫ﻓﻴﺤﺘﺎج‬ ‫ﻋﻤﻠﻮا ﺑﻬﻤﺎ ﺟﻤﻴﻌﺎ ﻓﺬﻟﻚ ﻓﻲ ﻏﻴﺮ ﻣﺎ ﻧﺤﻦ ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻟﺜﻘﺎت و‬ ‫رواﻫﻤﺎ‬

‫اﻟﻤﺮﺟﺤﺎت‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫او ﻏﻴﺮه‬ ‫ﻻ ﻣﺮﻳﺔ ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫اﻫﻞ اﻟﺒﺎﻃﻞ ﻓﻤﺎ ﺧﺎﻟﻔﻬﻢ ﺟﻤﻴﻌﺎ ﻓﻬﻮ اﻟﺤﻖ‬ ‫اﺟﻤﺎع‬ ‫ﻳﻌﺮﺿﺎ ﻋﻠﻲ‬

‫ﺗﺨﻠﻒ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﺑﺎﻻﺧﺬ ﺑﺎﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺎ اﺟﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ ﺟﻤﻴﻊ اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻣﻦ ﺟﻤﻴﻊ ﻓﺮﻗﻬﺎ‬ ‫اﻟﻤﺮاد‬ ‫ﺑﺎﻟﺠﻤﻠﺔ‬ ‫ﻣﺮت‬ ‫اﻟﺘﻲ‬

‫ﻓﻬﺬان‬ ‫ﺟﻤﺎﻋﺔ‬ ‫وﺣﺪه‬ ‫اﻟﻤﺆﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻠﻮا‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻟﺠﻤﺎﻋﺔ اﻫﻞ اﻟﺤﻖ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﺤﻖ ﻣﻌﻪ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ان‬ ‫واﺣﺪ ﻳﺤﺘﻤﻞ‬

‫ﺧﻠﻌﻬﻤﺎ‬ ‫و ﻻﻳﺠﻮز‬ ‫ﻻ رﻳﺐ ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﻫﻤﺎ اﻟﺤﻖ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻀﺮورﻳﺔ ﻻ ﻏﻴﺮ‬ ‫اﻟﻀﺮورﻳﺎن و اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻫﻤﺎ‬ ‫اﻻﺟﻤﺎﻋﺎن‬

‫اﻟﻤﺮادان‬ ‫ﻫﻤﺎ‬ ‫اﻻﺟﻤﺎع و‬ ‫ﻓﻲ ﻣﻌﻨﻲ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر اﻟﻮاردة‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻤﺎ‬ ‫اﻟﻠﺬان ﻳﺪل‬ ‫ﻫﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﺘﺔ‬ ‫اﻻﻳﻤﺎن‬ ‫ﻟﻤﻦ دﺧﻞ رﺑﻘﺔ‬
‫ﻋﻠﻢ‬ ‫اذا‬ ‫اﻟﻌﻘﺪ ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻫﻞ اﻟﺤﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﻴﻌﺔ‬ ‫ﻋﻠﻤﺎء‬ ‫اﺗﻔﺎق‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺎم‬ ‫اﻟﺤﻖ ﺑﺎﻟﺜﺎﻧﻲ اﻟﻤﺤﺼﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ ﻳﻘﻴﻨﺎ‬

‫ﻛﺜﻴﺮون ﻣﺘﻔﺮﻗﻮن‬ ‫اﻟﻌﻘﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻫﻞ اﻟﺤﻞ‬ ‫ﻋﺴﻴﺮا ﻋﺴﻴﺮا ﻓﺎن‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻳﻜﻮن اﻻﻃﻼع‬ ‫ﻫﻮ ﻣﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ ﻓﻴﻬﻢ‬ ‫وﺟﻮد‬

‫اﻟﺤﺠﺔ ﻓﻴﻬﻢ ﻓﻬﻮ ﺣﺠﺔ اﻳﻀﺎ‬ ‫ﺑﺪﺧﻮل‬ ‫ﺣﺼﻞ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺼﻞ‬ ‫اﻵﺛﺎر ﻓﺎن‬ ‫ﺧﻔﻲ ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫اﻟﺪار و‬ ‫ﻗﺪ ﺗﺸﺘﺖ ﺑﻬﻢ‬

‫ۤاﻟﻪ ﺑﺎﻟﺤﺠﺞ اﻟﻤﻌﺼﻮﻣﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻐﺎﻳﺔ ﻓﻴﻪ ﺛﻢ ﻟﻤﺎ ﺗﻤﺴﻚ اﻟﺸﻴﻌﺔ ﺑﻌﺪ ﻧﺒﻴﻬﻢ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻟﻮﺟﻮد‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻳﺄﺗﻲ‬

‫اﻟﺤﻖ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﻓﻴﻪ ﺟﻤﻴﻌﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺮﻋﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻫﻮ اﺻﻞ ﻛﻞ ﺧﻴﺮ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻤﻮا‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫و‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫اﻟﻤﻌﺼﻮم‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ‬ ‫ﻟﺪﺧﻮل‬ ‫ﺣﺠﺔ‬ ‫اﻟﻌﺎم ﺻﺎرت‬ ‫اﻟﻤﺤﺼﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻀﺮورﻳﻴﻦ‬ ‫دار و ان‬ ‫ﻣﻌﻪ ﺣﻴﺚ ﻣﺎ‬ ‫ﻳﺪور‬

‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ ﺣﺎﻓﻆ ﻟﻠﺤﻖ ﻓﻴﻬﻢ‬ ‫ان‬ ‫اﻓﺘﺮاﻗﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﺟﺘﻤﺎﻋﻬﻢ‬ ‫ﻋﺒﺮة‬ ‫ﻛﻞ ﻧﺎﻋﻖ ﻻ‬ ‫اﻟﻤﻨﻜﻮس اﺗﺒﺎع‬ ‫اﻻ ﻓﻬﺬا اﻟﺨﻠﻖ‬

‫ﻋﻠﻲ ﺟﻤﻴﻊ اﻟﻔﺮﻗﺔ‬ ‫او‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺟﻤﻴﻊ اﻻﻣﺔ‬ ‫اﻻﻃﻼع‬ ‫اﻟﺤﻖ ﻓﺎﻛﺘﻔﻮا ﺑﻪ ﻋﻦ‬ ‫اﻟﻤﻌﺼﻮم‬ ‫اﻟﺤﺎﻓﻆ ﻟﻠﺤﻖ ﻫﻮ‬ ‫ﻋﻠﻤﻮا ان‬

‫ﻏﻴﺮ ﻣﻌﻴﻦ‬ ‫اذا ﻛﺎن اﻟﻤﻌﺼﻮم‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ ﻣﻊ ﺟﻤﺎﻋﺔ ﺧﺎﺻﺔ ﻣﻨﻬﻢ ﻓﺎﻧﺎ اﺣﺘﺠﻨﺎ اﻟﻲ ﺟﻤﻴﻊ اﻟﺸﻴﻌﺔ‬ ‫اذا ﻋﻠﻤﻮا ﺑﻜﻮن‬

‫ﺑﺸﺊ ﻓﻼﻳﺒﺎﻟﻲ‬ ‫اﻣﺮه‬ ‫و‬ ‫اﻻﻣﺎم‬ ‫ﻣﻌﻴﻨﺎ ﻓﻲ ﻓﺮﻗﺔ ﻓﻼ ﺣﺎﺟﺔ ﻟﻨﺎ اﻟﻲ اﻟﺒﺎﻗﻲ ﻛﻤﻦ ﺷﺎﻓﻪ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اذا‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻴﻨﻬﻢ‬

‫اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻓﻲ ﺑﻌﺾ‬ ‫ﻓﺘﻔﻜﺮت‬ ‫ﻗﺪ اﻃﻠﻊ ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫ﻳﺪه‬ ‫اﻟﻐﺎﻳﺔ ﻓﻲ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻓﺘﺮﻗﺖ‬ ‫اﻟﻘﻮل او‬ ‫اﺟﺘﻤﻌﺖ اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ‬

‫اﺷﺎرات‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻬﺎ‬ ‫اﻻﺑﺮار‬ ‫ﺟﻤﻊ ﻣﻦ اﻟﺸﻴﻌﺔ‬ ‫ذﻫﺎب‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫اﻟﻤﺴﺎﺋﻞ ﻓﺤﺼﻠﺖ ﻟﻬﻢ ﻗﺮاﺋﻦ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻣﻦ‬

‫ﺑﺎن‬ ‫ﻋﺎدي‬ ‫اﻟﺤﻜﻤﺔ ﺣﺘﻲ ﺣﺼﻞ ﻟﻬﻢ ﻋﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻴﺮة‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﻘﻠﻴﺔ‬ ‫اﻻﺷﺎرات‬ ‫ﺳﺎﺋﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻻدﻟﺔ اﻟﻌﻘﻠﻴﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬

‫ﻗﻮﻟﻪ ﻓﻴﻬﺎ ﺑﺤﻴﺚ ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻳﺤﺼﻞ ﻟﻬﻢ ﻣﻦ ﻛﻞ واﺣﺪ واﺣﺪ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻜﻤﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻃﺮﻳﻘﺘﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ‬ ‫ذﻟﻚ ﻫﻮ ﻣﺬﻫﺐ‬

‫اﻧﻤﺎ ﺣﺼﻞ ﻟﻬﻢ اﻟﻌﻠﻢ ﻣﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻬﺎ ﻓﺴﻤﻮا ذﻟﻚ اﺟﻤﺎﻋﺎ اﻳﻀﺎ ﺣﻴﺚ ﺣﺼﻞ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫اﻻﺳﺒﺎب‬ ‫ﻣﻦ ﺗﻠﻚ‬

‫و ان ﻗﻠﻮا‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﺤﻖ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ ﻓﻲ اﻟﺠﻤﺎﻋﺔ ﻓﺒﻤﻘﺘﻀﻲ ﺟﻤﺎﻋﺔ اﻣﺘﻲ ﻣﻦ‬ ‫وﺟﻮد‬ ‫ﻫﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻬﻢ اﻟﻐﺎﻳﺔ اﻟﻤﻄﻠﻮﺑﺔ‬

‫ذﻟﻚ ﺣﺠﺔ ﻋﻠﻲ ﻣﺤﺼﻠﻪ ﻻ‬ ‫ان‬ ‫ﻻ ﺷﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻘﻴﻨﺎ اﺟﻤﺎﻋﺎ‬ ‫اﻟﻤﻌﺼﻮم‬ ‫اﻟﺠﻤﺎﻋﺔ اﻟﺬﻳﻦ اﺣﺪﻫﻢ‬ ‫‪ ،‬ﺳﻤﻮا اﺗﻔﺎق ﻫﺆﻻء‬

‫ﻟﻴﺲ ﻋﻠﻲ اﺣﺪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻢ اﺣﺪ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ اﻟﻤﻌﺼﻮﻣﻴﻦ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻣﻤﻦ ﻻﻳﺤﺼﻞ ﻟﻪ ذﻟﻚ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﻏﻴﺮه‬ ‫ﻋﻠﻲ‬

‫ام‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫ﻣﻌﺎرض‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ ﺛﻘﺔ‬ ‫ان ﻛﺎن‬ ‫ﺣﺠﺔ‬ ‫ﻓﻴﻜﻮن‬ ‫ﺑﻤﻨﺰﻟﺔ ﺧﺒﺮ‬ ‫ﻏﻴﺮه‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻳﻜﻮن ﻫﺬا اﻻﺟﻤﺎع‬ ‫ﻫﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺠﺔ‬

‫ﻓﺎن‬ ‫ﻣﺮوي‬ ‫اﻟﻲ ﻟﻔﻆ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ ﺣﺴﻦ اﻟﻈﺎﻫﺮ‬ ‫ﻣﺴﺘﻨﺪا‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ‬ ‫اذا‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫اﻣﺜﺎل‬ ‫ﻻ ﻟﻢﻳﺼﻞ اﻟﻴﻨﺎ ﺧﺒﺮ ﻓﻲ ﺣﺠﻴﺔ‬

‫ﻓﺮض‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺜﻠﻪ اﻟﻨﻘﻞ ﻋﻨﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻬﻮ ﺣﺠﺔ ﻋﻠﻲ ﻣﺤﺼﻠﻪ‬ ‫اﻟﻈﻨﻮن‬ ‫ﺗﺮاﻛﻢ‬ ‫اﻻﺟﺘﻬﺎدات و‬ ‫ﻣﺮﺟﻊ ذﻟﻚ اﻟﻲ‬

‫اﻟﺤﺠﺔ اﻟﺤﻖ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻓﺎﻧﺎ ﻧﻌﻠﻢ ﻳﻘﻴﻨﺎ ﺣﻴﻨﺌﺬ‬ ‫اﻟﺒﺎﻗﻮن‬ ‫ﺳﻜﺖ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺎﺋﻞ ﻓﻲ اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻗﻮﻻ‬ ‫ﺑﺎن ﻳﻘﻮل‬ ‫اﺟﻤﺎﻋﺎ ﺳﻜﻮﺗﻴﺎ‬

‫ﻓﺎﻗﻮل‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻟﺮد‬ ‫ﻟﻮ ﻋﻠﻢ اﻧﻪ ﺑﺎﻃﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺘﻤﻢ ﻟﻠﻨﺎﻗﺺ ﻓﻲ اﻟﺴﺎﻛﺘﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻠﺰاﺋﺪ‬ ‫اﻟﺮاد‬ ‫اﻟﻘﺎدر‬ ‫اﻟﻨﺎﻇﺮ اﻟﺸﺎﻫﺪ‬

‫ﺳﻨﺔ ﻋﻦ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ‬ ‫او‬ ‫ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻠﻲ ﺗﺄوﻳﻠﻪ‬ ‫ﺑﻜﺘﺎب‬ ‫ذﻟﻚ ﻣﺘﻤﺴﻜﺎ‬ ‫ان ﻛﺎن ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻘﺎﺋﻞ‬ ‫ان‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻫﻴﻬﻨﺎ ﺗﻔﺼﻴﻞ‬

‫ﻓﻲ اﻟﻤﺬﻫﺐ ﻻ ﺷﻚ اﻧﻪ ﻫﻮ اﻟﺤﻖ ﻣﻦ ﺣﻴﺚ اﻟﺴﻨﺪ‬ ‫راد ﻟﺴﻨﺪه‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﻻﺋﻤﺔ اﻟﻄﺎﻫﺮﻳﻦ‬ ‫او‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻗﺮره‬ ‫و‬ ‫ﺳﺪدﻧﺎ‬ ‫اﻻﻣﺎم‬ ‫ان‬ ‫ﺣﺼﻞ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻨﻪ‬ ‫اﻟﺮادع‬ ‫ﺑﻌﺪم‬ ‫ﻏﺎﻳﺔ اﻻﻣﺮ ﻋﻠﻤﻨﺎ ﺑﺴﺒﺐ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻓﻬﻮ ﻛﺴﺎﺋﺮ‬

‫ﻻﻳﺠﺐ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺜﻴﺮ ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫و ﺧﻤﻮل‬ ‫ﻫﺬا اﻟﻌﻠﻢ ﻣﻊ ﺗﺸﺘﺖ اﻟﺸﻴﻌﺔ‬ ‫ﺣﺼﻮل‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺸﺄن‬ ‫ﻟﻜﻦ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫ﻣﺜﻞ ﺳﺎﻳﺮ‬

‫اﻟﺴﻨﺔ ﻓﻼﻳﺠﺐ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫ﻧﻔﺲ‬ ‫اﻻﻳﺼﺎل‬ ‫ﻳﻜﻔﻲ ﻓﻲ‬ ‫ﺑﺎﻻﺟﻤﺎع و‬ ‫ﻛﻞ ﺣﻜﻢ‬ ‫اﻻﻣﺎم‬ ‫ﻳﻮﺻﻞ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺤﻜﻤﺔ‬

‫رده‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ادل‬ ‫ﺷﺊ‬ ‫ﻓﺎي‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻟﻪ ﺳﻨﺪ‬ ‫اﻟﻤﻌﻠﻮم و ان‬ ‫اﻟﻘﺎﺋﻞ‬ ‫ﺑﺨﻼف‬ ‫اﻟﻨﺎﻃﻖ‬ ‫اﻻﻣﺎم‬ ‫ﻳﻌﺮﻓﻚ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﺤﻜﻤﺔ‬

‫ﺳﺎﻳﺮ اﻟﻤﻨﺎﻫﻲ‬ ‫ﺑﺮﻫﺎن ‪ ،‬و‬ ‫ﻓﻲ دﻳﻦ اﻟﻠﻪ ﻟﻴﺲ ﻟﻪ‬ ‫ﻗﺎل ﻗﻮم‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم دع اﻟﺮأي و اﻟﻘﻴﺎس و‬ ‫ﻣﻦ ﻗﻮﻟﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ذﻟﻚ اﻟﺮﺟﻞ‬ ‫ﻗﻮل‬ ‫ﻧﻄﻘﻮا ﻓﻼ ﺣﺠﺔ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺒﺎﻗﻮن ام‬ ‫اﻟﻴﻬﻢ ﻓﺤﻴﻨﺌﺬ ﺳﻜﺖ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻻﺧﺬ ﺑﻤﺎ ﻟﻴﺲ ﻋﻨﻬﻢ‬ ‫اﻟﻮاردة‬

‫ﺑﺎﻟﺮأي و‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ ﻋﻦ اﻟﻌﻤﻞ‬ ‫رده ﺑﺎﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫رده و‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ ﻟﻢﻳﺴﻜﺖ ﻋﻦ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اوﻟﺌﻚ‬ ‫ﺳﻜﻮت‬ ‫ﻻ ﻓﻲ‬ ‫و‬

‫ﻧﺘﺒﻊ ﻣﺎ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻧﻬﺎﻧﺎ ﻋﻦ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﺒﺎﻗﻲ‬ ‫و ﻛﺬا ﺳﻜﻮت‬ ‫ﻻ ﻓﻼ ﺣﺠﻴﺔ ﻟﻪ ﻋﻠﻴﻨﺎ‬ ‫ام‬ ‫ﻟﻢﻧﻌﻠﻢ ﻫﻞ ﻟﻪ ﺳﻨﺪ‬ ‫ان‬

‫ﻣﺎ ﻟﻢﻧﻌﻠﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻣﺮﻧﺎ ﺑﺎﻻﺧﺬ ﻋﻦ ۤالﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻻﺗﻘﻒ ﻣﺎ ﻟﻴﺲ ﻟﻚ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬ ‫ﻓﻘﺎل و‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻟﻨﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬

‫ﺳﻤﺎع‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺑﻐﻴﺮ‬ ‫دان‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و روي‬ ‫ﻣﺎ ﻟﻢﻧﻌﻠﻢ‬ ‫ان ﻧﻘﻮل‬ ‫ﻧﻬﺎﻧﺎ‬ ‫ﻻﺗﻌﻠﻤﻮن و‬ ‫ﻛﻨﺘﻢ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﺎﺳﺌﻠﻮا اﻫﻞ اﻟﺬﻛﺮ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬
‫اﻟﺒﺎب اﻟﻤﺄﻣﻮن‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫ﻣﺸﺮك و‬ ‫ﻓﺘﺤﻪ ﻓﻬﻮ‬ ‫اﻟﺒﺎب اﻟﺬي‬ ‫ﻣﻦ ادﻋﻲ ﺳﻤﺎﻋﺎ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺰﻣﻪ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﺻﺎدق‬ ‫ﻣﻦ‬

‫اﻟﺮﺟﺎل و‬ ‫ازاﻟﺘﻪ‬ ‫اﻓﻮاه اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﻣﻦ اﺧﺬ دﻳﻨﻪ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﻤﻜﻨﻮن و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺳﺮ اﻟﻠﻪ‬

‫اﻟﺸﻌﺮاء‬ ‫ﻓﻲ ﻗﻮﻟﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺠﺒﺎل و ﻟﻢﻳﺰل و ﻗﺎل‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ زاﻟﺖ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫ﻣﻦ اﺧﺬ دﻳﻨﻪ ﻋﻦ‬

‫ﻓﻼاﻋﺮف‬ ‫اﻟﻲ ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ‬ ‫‪،‬‬ ‫اﺿﻠﻮا‬ ‫و‬ ‫ﻓﻀﻠﻮا‬ ‫ﺑﻐﻴﺮ ﻋﻠﻢ‬ ‫ﺗﻔﻘﻬﻮا‬ ‫و‬ ‫ﺗﻌﻠﻤﻮا‬ ‫ﻗﻮم‬ ‫ﻫﻢ‬ ‫اﻟﺸﻌﺮاء‬ ‫اﻟﻐﺎوون‬ ‫ﻳﺘﺒﻌﻬﻢ‬

‫دﻟﻴﻞ ﻋﻠﻲ ردﻋﻪ‬ ‫ﻓﺄي‬ ‫اﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻟﻠﻘﺎﺋﻞ ﻟﻘﻮﻟﻪ‬ ‫اذا ﻛﺎن‬ ‫اﻟﺴﻜﻮﺗﻲ وﺟﻬﺎ اﻻ‬ ‫ﻟﻼﺟﻤﺎع‬

‫اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻋﻠﻲ‬ ‫ان ﻳﺘﻔﺮق‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫اﺟﻤﺎﻋﺎ ﻣﺮﻛﺒﺎ‬ ‫ﻓﺮض‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺮأﻳﻪ اﻟﻤﻨﻬﻲ ﻋﻨﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اوﺿﺢ ﻣﻦ اﻧﻪ‬ ‫ادل و‬

‫و‬ ‫اﻟﻄﺎﺋﻔﺘﻴﻦ اﻣﺮا ﻛﻠﻴﺎ‬ ‫اﺣﺪي‬ ‫ﻳﺜﺒﺖ‬ ‫اﻻﻓﺮاد او‬ ‫ﺑﻌﺾ‬ ‫اﻻﺧﺮي‬ ‫ﻳﺜﺒﺖ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻄﺎﺋﻔﺘﻴﻦ ﻛﻠﻴﺎ‬ ‫اﺣﺪي‬ ‫ﻳﻨﻔﻲ‬ ‫ﺑﺎن‬ ‫ﻗﻮﻟﻴﻦ‬

‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻗﻮﻟﻴﻦ ﻓﻴﻘﻴﻨﺎ‬ ‫ﺗﻔﺮﻗﻮا‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﺟﻤﻠﺔ اﻟﺸﻴﻌﺔ‬ ‫ﻻﻳﻔﻮت‬ ‫اﻟﺤﻖ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻘﺎﻟﻮا‬ ‫ﺑﻌﺾ اﺟﺰاﺋﻪ‬ ‫اﻻﺧﺮي‬ ‫ﻳﻨﻔﻲ‬

‫ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻻﻃﻼع‬ ‫ﻫﻮ اﻳﻀﺎ ﻳﻌﺴﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺛﺎﻟﺚ ﻻ ﺣﺠﺔ ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻗﻮل‬ ‫اﺣﺪاث‬ ‫ﻓﻼﻳﺠﻮز‬ ‫اﻟﻄﺎﺋﻔﺘﻴﻦ‬ ‫اﺣﺪي‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ ﻓﻲ‬

‫ﻟﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺘﺒﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﺧﺒﺎرﻫﻢ‬ ‫و اﻧﻄﻤﺎس ۤاﺛﺎر‬ ‫اﻛﺜﺮﻫﻢ‬ ‫و ﺧﻤﻮل‬ ‫ﺗﻔﺮﻗﻬﻢ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء و‬ ‫ﺟﺪا ﻣﻊ ﺗﺸﺘﺖ‬ ‫اﻻﻧﺤﺼﺎر‬

‫ﻻ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﺜﺎﻟﺚ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫اﺳﺘﺨﺮﺟﻮا ﻗﻮﻟﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫و ﻛﺎن اﻟﻄﺎﺋﻔﺘﺎن‬ ‫ﺣﺼﻞ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫اذا‬ ‫اﻟﻤﺴﺌﻠﺔ‬ ‫ﻓﺮض‬

‫ﻟﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﺣﺼﻮل‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺸﺄن‬ ‫ﻟﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺛﺎﻟﺚ‬ ‫اﺣﺪاث‬ ‫ﻻﻳﺠﻮز‬ ‫ﻃﻮاﺋﻔﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ اﻟﺸﻴﻌﺔ ﺟﻤﻴﻊ ﻓﺮﻗﻬﻢ‬

‫اﻟﻨﻔﻲ ﻣﻦ ﺻﻨﻊ اﻟﻌﻠﻴﻢ‬ ‫ﺷﻬﺎدة‬ ‫اذ‬ ‫اﻟﻘﺎﺋﻞ ﻟﻴﺲ ﺑﺤﺠﺔ‬ ‫ﺑﻌﺪم‬ ‫اﺧﺒﺎرا‬ ‫اﻟﻤﺮﻛﺐ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﻘﻞ ﻋﻦ اﻟﺴﻜﻮﺗﻲ‬ ‫ﻛﺎن‬

‫اﻛﺜﺮ ﻣﺎ ﻇﻬﺮ‬ ‫اي‬ ‫ﺑﻤﻌﻨﻲ اﻻﻛﺜﺮ‬ ‫اﻟﻤﺸﻬﻮر‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫رﺳﻮل و‬ ‫اﻟﺤﻜﻴﻢ ﻓﻼﻳﻈﻬﺮ ﻋﻠﻲ ﻏﻴﺒﻪ اﺣﺪا اﻻ ﻣﻦ ارﺗﻀﻲ ﻣﻦ‬

‫ﻣﻊ‬ ‫زرارة‬ ‫ﻣﺮﻓﻮﻋﺔ‬ ‫ﻛﺬا‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻨﻈﻠﻴﺔ‬ ‫ﻓﻘﺮة‬ ‫ﻗﺪ ﻋﺮﻓﺖ ﻣﻌﻨﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﺳﻨﺪ ﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻠﻤﺘﺘﺒﻊ ﻓﻼ ﺣﺠﻴﺔ ﻓﻴﻪ ﺑﻮﺟﻪ‬

‫ﻫﻮ‬ ‫ان ﻳﻜﻮن راوي اﻟﻨﺎدر‬ ‫اﻟﺨﺒﺮ ﺑﻴﻦ ﺟﻤﻴﻊ اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻟﻤﺎ ﻣﺮ ﻓﻴﺠﺐ‬ ‫ﺷﻬﺮة‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﺗﺪل‬ ‫ﺿﻌﻒ ﺳﻨﺪﻫﺎ ﻓﺎﻧﻬﺎ اﻳﻀﺎ‬

‫اذا ﻛﺎن اﻟﻤﻘﺼﻮد‬ ‫اﻛﺜﺮ ﻣﻦ ذﻟﻚ‬ ‫ان ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻳﻤﻜﻦ‬ ‫ﺟﺪا و‬ ‫ﻗﻠﻴﻠﺔ‬ ‫راوي اﻟﻤﺸﻬﻮر ﻓﺎﻣﺜﺎل ﻫﺬه اﻟﺮواﻳﺎت‬ ‫اﻳﻀﺎ‬

‫ﻻ دﻟﻴﻞ ﻋﻠﻲ ﺣﺠﻴﺘﻪ‬ ‫اذ‬ ‫اﻛﺜﺮ ﻣﻦ اﻃﻠﻌﻨﺎ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻊ ﺧﺒﺮ ﻻﻳﻔﻴﺪ ﺣﺠﻴﺔ اﻟﺒﺘﺔ‬ ‫ﻛﻮن‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻌﻨﺎﻫﺎ ﻻ ﻟﻔﻈﻬﺎ‬ ‫ﺷﻬﺮة‬

‫اﻟﻤﻤﻜﻦ ﺑﻴﺴﺮ ﻓﻲ‬ ‫ﻓﺎﻻﺟﻤﺎع‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺒﺘﺔ ﺑﻞ ﻫﻮ اﻋﺴﺮ ﻋﺴﻴﺮ ﻛﻤﺎ ﻣﺮ‬ ‫اﻻﻃﻼع‬ ‫اﻣﺎ اﻛﺜﺮ اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻓﻼﻳﺴﻬﻞ‬ ‫و‬

‫ﻣﻨﻘﻮل‬ ‫اﻟﻤﻨﻘﻮﻟﺔ ﺑﻞ ﻛﻠﻬﺎ‬ ‫اﻻﺟﻤﺎﻋﺎت‬ ‫ﻓﻐﺎﻟﺐ‬ ‫اﻟﺨﺎص‬ ‫اﻟﻤﺤﺼﻞ‬ ‫اﻻزﻣﺎن اﻟﻀﺮورﻳﺎن و‬ ‫ﺑﻞ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫ﻫﺬه اﻻزﻣﺎن‬

‫ﻟﻬﻢ‬ ‫ﻳﺒﺪو‬ ‫ﺛﻢ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻛﺜﻴﺮا ﻓﻲ‬ ‫ﻋﺎدة و ﻟﺬا ﻳﻨﻘﻠﻮن اﻻﺟﻤﺎع‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻏﻴﺮﻫﺎ‬ ‫اﻻﻃﻼع‬ ‫ﻟﻌﺴﺮ‬ ‫اﻟﺨﺎص‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻤﺤﺼﻞ‬

‫اﻻﺟﻤﺎع‬ ‫ﻳﻨﻘﻠﻮن‬ ‫اﻟﻲ ﺧﻼﻓﻪ ﺑﻞ رﺑﻤﺎ‬ ‫ﻓﻴﺬﻫﺒﻮن‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ ﻣﻊ ﺗﻠﻚ اﻟﺠﻤﺎﻋﺔ‬ ‫ﺑﻜﻮن‬ ‫ﻋﻠﻤﻬﻢ‬ ‫ﻳﺰول‬ ‫ﻗﺮاﺋﻦ اﺧﺮ‬

‫ﺑﻤﺨﺎﻟﻔﺔ‬ ‫ﻣﺮة‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻜﺮ‬ ‫اﻟﺨﻼف‬ ‫ﻓﻲ ﻣﺤﻞ‬ ‫اﻻﺟﻤﺎع‬ ‫ادﻋﺎء‬ ‫ﺑﺎن‬ ‫ﻣﺮة‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ اﻟﺠﺎﻫﻞ‬ ‫ﻓﻴﺰري‬ ‫ﺛﺎﻧﻴﺎ ﻋﻠﻲ ﺧﻼﻓﻪ‬

‫ﺑﺎﻟﺠﻤﻠﺔ‬ ‫ﻏﺎﻓﻠﻮن‬ ‫ﻫﻢ ﻋﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻗﻮﻟﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺟﻤﻴﻊ اﻟﺸﻴﻌﺔ‬ ‫اﻻﻃﻼع‬ ‫ﺑﻌﺴﺮ‬ ‫ﻣﺮة‬ ‫و‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻳﺎه‬ ‫ﺑﻌﻀﻬﻢ‬

‫روي‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺤﺠﻴﺔ ﻛﻤﺎ‬ ‫ﻛﺎﻻﺟﻤﺎع‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫اﻟﺨﺎص‬ ‫اﻟﻤﺤﺼﻞ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻣﺎ ﻳﻔﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻀﺮورﻳﺎن‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫اﻻﺟﻤﺎع‬

‫ﻓﻴﻪ وﺟﻬﺖ‬ ‫ﺧﻼف‬ ‫ﻻ‬ ‫ﻛﺎﻻﺟﻤﺎع اﻟﺬي‬ ‫ﻫﻲ‬ ‫اﻟﺘﻲ‬ ‫اﻟﻤﺆﻛﺪة‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻮﺟﻪ‬ ‫دﻋﺎء‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺤﺠﺔ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫اﻳﻀﺎ‬ ‫ﻛﺎﻻﺟﻤﺎع‬ ‫ﺣﺼﻞ ﻓﻬﻮ‬ ‫اﻟﻔﺮوض ﻓﺎن‬ ‫اﻣﺎ ﺑﺎﻗﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺤﺴﺐ اﻟﺮواﻳﺔ‬ ‫ﻧﺪرة ﻫﺬا اﻟﺪﻋﺎء‬ ‫ﻣﻊ‬ ‫اﻟﺪﻋﺎء ‪،‬‬ ‫وﺟﻬﻲ‬

‫ﻻ‬ ‫ﻗﻬﺮي‬ ‫ﻫﻮ اﻣﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫ﺑﺪﺧﻮل‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ ﻋﻠﻲ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﻧﺰاع ﻓﺎن اﻟﻤﺪار‬ ‫ﻓﻴﻪ اﻟﻲ‬ ‫و ﻻﻳﺤﺘﺎج‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺤﺠﻴﺔ‬

‫اﻟﻨﻔﻲ‬ ‫ﺷﻬﺎدة‬ ‫ﻓﻬﻮ اﻳﻀﺎ ﻻﺳﺘﻠﺰاﻣﻪ‬ ‫اﻟﻌﺎم‬ ‫اﻣﺎ اﻟﻨﻘﻞ ﻋﻦ اﻟﻤﺤﺼﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺼﻞ ﻓﻬﻮ ﺣﺠﺔ ﻟﻤﺤﺼﻠﻪ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ‬

‫ﻋﺴﻴﺮا ﺟﺪا ﻋﺎدة و‬ ‫ﻻاﻋﻠﻢ ﻟﻪ ﺣﺠﺔ ﻣﻊ اﻟﻌﻠﻢ ﺑﻜﻮﻧﻪ‬ ‫اﻟﻌﺎم‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻤﺤﺼﻞ‬ ‫ﻣﻨﻘﻮل‬ ‫ﺑﺎﻧﻪ‬ ‫ان ﺻﺮح‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻒ‬ ‫ﺑﻌﺪم‬

‫اﻃﻼﻋﻪ ﻋﻠﻲ ﺟﻤﻴﻊ اﻫﻞ اﻟﺤﻞ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫اﻟﻘﺮاﺋﻦ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻻﻃﻼع ﻋﺎدة و وﺟﻮد‬ ‫اﻟﻨﻔﻲ ﻟﻌﺴﺮ‬ ‫ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺷﻬﺎدة‬ ‫ﻗﻠﻨﺎ اﻧﻪ‬

‫ﻣﺜﻞ ذﻟﻚ‬ ‫و ﻛﻮن‬ ‫اﻃﻼﻋﻪ ﻋﻠﻲ ﻣﺨﺎﻟﻒ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻤﻦ اﻃﻠﻊ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﺤﻖ اﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻘﺪ ﻣﻊ ﺗﻔﺮﻗﻬﻢ‬ ‫و‬

‫ﻟﻢﻳﺼﻞ اﻟﻴﻨﺎ ﻧﺺ ﺻﺮﻳﺢ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫اﻟﺒﺎب اﻟﻤﺄﻣﻮر‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺪﺧﻮل‬ ‫اﻟﺘﺴﺪﻳﺪ ﻳﻘﻊ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ دﻟﻴﻞ‬ ‫ﻳﺤﺘﺎج‬ ‫ﺣﺠﺔ‬

‫ﻣﻨﺤﺼﺮ ﻓﻲ‬ ‫ﻋﺼﺮي‬ ‫اﻟﺤﻖ ﻓﻲ‬ ‫ﻣﺪع ان‬ ‫ﻳﺪﻋﻲ‬ ‫ان‬ ‫ﺑﻪ اﻟﻠﻬﻢ اﻻ‬ ‫اﻣﺮوا‬ ‫ﻗﺪ ﻋﺮﻓﺖ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻣﺮ ﺑﻤﺜﻞ ذﻟﻚ‬

‫ﻟﻚ ﻣﺎ ﻻﻳﺴﻌﻪ ‪.‬‬ ‫و ذ‬ ‫ﺑﺎﻃﻞ‬ ‫ﺳﻮاه‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ اﻃﻠﻌﺖ ﻋﻠﻴﻪ‬
 ‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫اﻟﻈﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ اﻟﻮﻫﻢ‬ ‫ﻏﻴﺮه‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﻌﺎﻗﻞ ﺑﺒﺪاﻫﺔ ﻋﻘﻠﻪ ﻻﻳﺆﺛﺮ ﻋﻠﻲ اﻟﻴﻘﻴﻦ ﺷﻴﺌﺎ ﻣﺎ اﻣﻜﻨﻪ‬ ‫ان‬ ‫اﻋﻠﻢ‬

‫ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﺘﺔ‬ ‫ﻏﻴﺮه‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻻﻳﺨﺘﺎر‬ ‫اﻟﺨﻄﺮ ﻋﻦ ﻧﻔﺴﻪ‬ ‫اﺣﺘﻤﺎل‬ ‫ﻋﻠﻲ رﻓﻊ‬ ‫ﻗﺪر‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫اﻻﻧﺴﺎن‬ ‫و‬ ‫اﻟﺨﻄﺮ‬ ‫اﺣﺘﻤﺎل‬

‫ﺑﺎﺗﻔﺎق‬ ‫اﻻﻣﺮ ﻛﺬﻟﻚ ﻋﻘﻼ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﻫﻮ ﺷﻬﻴﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﻲ اﻟﺴﻤﻊ‬ ‫او‬ ‫ﻟﻪ ﻗﻠﺐ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻟﻤﻦ‬ ‫ﺷﺎء‬ ‫ان‬ ‫واﺿﺢ‬

‫ﺑﺎﻻدﻟﺔ اﻟﺘﻲ ﻫﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﻄﺎﻫﺮون‬ ‫اﻻﺋﻤﺔ‬ ‫و‬ ‫رﺳﻮﻟﻪ‬ ‫ﻛﺬا‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻳﻘﻴﻦ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻨﻘﻮل‬ ‫اﻟﻌﻘﻼء‬

‫و‬ ‫ﻳﺬﻛﺮ‬ ‫ان‬ ‫اﻣﺮﻫﻢ اوﺿﺢ ﻣﻦ‬ ‫و اﻻﻧﻜﺎر ﻻن‬ ‫اﻟﻈﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻣﺤﻠﻬﺎ ﻓﻼﻳﺤﺘﻤﻞ ﻓﻴﻬﻢ اﻟﻮﻫﻢ‬ ‫ﻣﺬﻛﻮرة‬

‫اﻟﻴﻘﻴﻦ ﻓﻲ‬ ‫ﺑﺨﻼف‬ ‫ﻳﻨﻬﻲ ﻋﻦ اﻟﻌﻤﻞ‬ ‫رأﻳﻨﺎه‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻪ‬ ‫ﻛﻼم‬ ‫راﺟﻌﻨﺎ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﻳﺴﺘﻄﺮ‬ ‫ان‬ ‫اﺑﻴﻦ ﻣﻦ‬

‫راﺟﻌﻨﺎ ﺳﻨﺔ اﻟﺤﺠﺞ رأﻳﻨﺎﻫﻢ ﻗﺪ ﻧﻬﻮا ﻋﻦ اﻟﻮﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ذﻛﺮﻧﺎ ﺑﻌﻀﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻋﺪﻫﺎ ﺑﻌﻀﻬﻢ‬ ‫ﺳﺒﻌﻴﻦ ۤاﻳﺔ ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻪ‬

‫ﻣﻦ‬ ‫ﺑﻬﺬه اﻟﻜﺜﺮة و ﻟﻢﻳﺮد‬ ‫ﻓﻲ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻦ اﻟﻤﻄﺎﻟﺐ‬ ‫ﻟﻢﻳﻨﺰل ۤاي‬ ‫ﺑﺤﻴﺚ‬ ‫اﺧﺒﺎر ﻣﺘﻮاﺗﺮة‬ ‫اﻟﻈﻦ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﻚ‬ ‫و‬

‫ﺑﻴﻦ‬ ‫اﻻﻣﺘﻴﺎز‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻢ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺣﺘﻲ اﻧﻪ ﻣﻦ ﺗﺪﺑﺮ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻤﻘﺪار‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﻓﻲ ﻣﺴﺌﻠﺔ ﻣﻦ اﻟﻤﺴﺎﺋﻞ‬ ‫اﻟﺮواﻳﺎت‬ ‫ﻃﺮق‬

‫اﻟﻈﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺬﻫﺐ اﻟﺸﻴﻌﺔ‬ ‫ﺧﻮاص‬ ‫اﻟﻴﻘﻴﻦ ﻣﻦ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﺸﻚ ﻳﻌﻨﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻘﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻬﻢ ﻓﻲ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﻌﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﻴﻌﺔ‬

‫ﻻ رﻳﺐ ﻓﻴﻪ ﻋﻠﻲ ﺣﺮﻣﺔ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﻈﻦ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫اﻻﺟﻤﺎع‬ ‫ﻗﺎم‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺬﻫﺐ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻬﻢ‬ ‫ﺧﻮاص‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺮأي‬ ‫و‬

‫اﻟﺘﻜﻠﻴﻒ ﻳﻘﻊ‬ ‫و ان‬ ‫اﻟﻌﻘﻞ اﻳﻀﺎ ﻳﺤﻜﻢ ﺑﺬﻟﻚ‬ ‫ان‬ ‫رأﻳﻨﺎ‬ ‫ﻓﺮق و‬ ‫ﺑﻼ‬ ‫و اﻟﻠﻮاط‬ ‫اﻟﺰﻧﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺨﻤﺮ‬ ‫ﺷﺮب‬ ‫ﻛﺤﺮﻣﺔ‬

‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻣﺒﺎﺣﺜﺎﺗﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺪ ﻓﺼﻠﻨﺎ ذﻟﻚ ﻓﻴﻤﺎ ﺳﺒﻖ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ ﺑﺎﻟﻈﻦ ﺑﺎﻟﻐﺔ واﺿﺤﺔ‬ ‫و ﻻﻳﻜﻮن‬ ‫اﻟﻈﻦ‬ ‫دون‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﻠﻢ‬

‫ﺟﻤﻴﻊ دﻳﻦ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ان‬ ‫اﻻﻣﺮ ﻛﺬﻟﻚ ﻳﺠﺐ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﺗﻜﺮار‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫ﻻﻳﺤﺘﺎج‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺑﺪاﻫﺘﻪ ﻟﻤﻦ راﺟﻊ‬ ‫ﻛﺜﺮة‬

‫اذن‬ ‫اﻟﻘﻴﻤﺔ ءاﻟﻠﻪ‬ ‫ﻳﻮم‬ ‫ﻟﻪ رﺑﻪ‬ ‫اذا ﻗﺎل‬ ‫ﻳﻘﻴﻦ ﻻ ﺷﻚ ﻓﻴﻪ ﺣﺘﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ ﻋﻠﻢ‬ ‫ﻣﺄﺧﻮذا‬ ‫اﻟﺸﻴﻌﻲ ﺑﺠﻤﻴﻊ ﺟﺰﺋﻴﺎﺗﻪ‬

‫ﻫﺬه اﻟﻘﺎﻋﺪة‬ ‫اﺑﻴﻦ ﻓﻲ‬ ‫ان‬ ‫اﻧﺖ اذﻧﺖ ﻟﻲ ﺑﺬﻟﻚ ﻓﺎﻧﻲ ارﻳﺪ‬ ‫اﻟﺠﻮاب‬ ‫ﻟﻪ ﻓﻲ‬ ‫ﺗﻔﺘﺮون ﻳﻘﻮل‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫ام‬ ‫ﻟﻜﻢ‬

‫اﻧﻪ اﺣﺪ ﻏﻨﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ اﻋﻠﻢ اﻧﻚ ﺑﻌﺪ ﻣﺎ ﻋﺮﻓﺖ رﺑﻚ‬ ‫ﺟﺰﺋﻴﺎت اﻻﺣﻜﺎم ان ﺷﺎء‬ ‫وﺟﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ اﻟﻌﻠﻢ ﺑﺠﻤﻴﻊ‬

‫و اﻟﻨﺴﻴﺎن‬ ‫اﻟﺴﻬﻮ‬ ‫اﻟﺨﻄﺎء و‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫رﺳﻮل ﻣﻌﺼﻮم‬ ‫ۤاﻟﻪ اﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺮﻓﺖ ﻧﺒﻴﻚ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺎﻟﻢ‬ ‫ﻗﺎدر‬ ‫ﻟﻄﻴﻒ‬

‫اﻟﺰﻟﻞ‬ ‫اﻟﺨﻄﺎء و‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫ﻣﻌﺼﻮﻣﻮن‬ ‫ﺣﺠﺞ‬ ‫ﺷﻬﻮد‬ ‫اﻧﻬﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﺮﻓﺖ اﻟﺤﺠﺞ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﻗﺎدر و‬ ‫ﻣﻄﻠﻊ‬ ‫ﻫﺎد‬ ‫ﺷﺎﻫﺪ‬ ‫و‬

‫ﻓﻲ‬ ‫ﻣﺎﻋﺮف اﻟﺤﻼل و اﻟﺤﺮام و‬ ‫ﻟﻮﻻﻫﻢ‬ ‫اﻟﺤﻼل و اﻟﺤﺮام و‬ ‫ﺑﺘﻌﺮﻳﻒ‬ ‫و اﻟﻨﺴﻴﺎن ﻫﺎدون ﻣﺄﻣﻮرون‬ ‫اﻟﺴﻬﻮ‬ ‫و‬

‫اﻻ ﺑﺎذﻧﻪ‬ ‫ﻻﻳﺠﺘﻤﻌﻮن‬ ‫اﻫﻞ اﻟﻌﺼﺮ رﻋﻴﺘﻪ‬ ‫و ان‬ ‫ﻳﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﺑﺘﻌﺮﻳﻒ اﻟﺤﺠﺔ‬ ‫ﻳﻌﺮف اﻟﺤﻼل و اﻟﺤﺮام‬ ‫ﻛﻞ ﻋﺼﺮ‬

‫ﺑﺎذن‬ ‫ﻳﺤﻔﻆ اﻟﺪﻳﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺰﻳﺪ اﻟﻨﺎﻗﺺ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻨﻘﺺ اﻟﺰاﻳﺪ‬ ‫ﺑﺎﻟﺰﻳﺎدة و اﻟﻨﻘﺼﺎن‬ ‫ﻫﻮ اﻟﻌﺎﻟﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﺑﺎذﻧﻪ‬ ‫و ﻻﻳﻔﺘﺮﻗﻮن‬

‫ﻻﻧﺪرس ۤاﺛﺎر‬ ‫ﻟﻮﻻ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺄوﻳﻞ اﻟﺠﺎﻫﻠﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺒﻄﻠﻴﻦ‬ ‫و اﻧﺘﺤﺎل‬ ‫ﻓﻴﻨﻔﻲ ﻋﻨﻪ ﺗﺤﺮﻳﻒ اﻟﻐﺎﻟﻴﻦ‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬

‫ﻟﻢﻳﻜﻦ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﻳﺸﺎؤن و‬ ‫ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ ﺑﻴﺪﻳﻬﻢ ﻳﻘﻠﺒﻮﻧﻬﺎ ﻛﻴﻒ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻴﻦ اﺻﺒﻌﻴﻬﻢ‬ ‫ﻳﺘﻘﻠﺒﻮن‬ ‫اﻟﺮﻋﻴﺔ‬ ‫و ان‬ ‫اﻟﺪﻳﻦ‬

‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﺠﻌﻞ ﺣﺠﺘﻪ‬ ‫ﻳﺸﺎء و‬ ‫ﻟﻬﻢ ﻣﺎ‬ ‫ﻣﺠﺮي اﻟﺪم ﻓﻴﻮﺳﻮس‬ ‫ﻓﻴﻬﻢ‬ ‫ﻗﻠﻮب اﻟﻨﺎس ﻓﻴﺠﺮي‬ ‫ﻳﺴﻠﻂ اﺑﻠﻴﺲ ﻋﻠﻲ‬ ‫ان‬

‫ﻓﺎذا‬ ‫ﺗﺮﻛﻮه‬ ‫ام‬ ‫ﻗﺒﻠﻮه‬ ‫ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ ﺑﺎﻟﺤﻖ‬ ‫ﻳﺼﺪع‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻳﻬﺪي‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻓﻴﻘﺪره‬ ‫اﺑﻠﻴﺲ‬ ‫ﺑﻘﻮة‬ ‫ﻣﻈﻬﺮ ﻗﺪرﺗﻪ‬

‫ﻋﺮﻓﺖ ﻧﻔﺴﻚ‬ ‫اذا‬ ‫ﻓﺎﻗﻮل‬ ‫ﻓﻀﻼ‬ ‫ازﻳﺪك‬ ‫ﻟﻜﻨﻲ‬ ‫و‬ ‫ازﻳﺪك‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫ﺗﺤﺘﺎج‬ ‫ﻻﺗﻜﺎد‬ ‫ﻋﺮﻓﺖ اﻣﺎﻣﻚ ﻛﺬﻟﻚ‬

‫ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺎ ﻳﺘﻤﺸﻲ ﻓﻲ دﻳﻦ ﻣﻦ ﻻ ﻣﻮﻟﻲ ﻟﻪ ﻻﻳﺘﻤﺸﻲ ﻓﻲ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﺮﻓﺖ اﻟﺤﺠﺞ ﻛﺬﻟﻚ ﻓﺎﻋﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﺪﻫﻢ ﻛﺬﻟﻚ‬

‫ﺑﻌﻴﺪ‬ ‫ﺑﻮن‬ ‫ﺑﻴﻨﻜﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫دﻳﻨﻚ ﻋﻠﻲ اﻟﺮاﻋﻲ‬ ‫ان ﺗﻔﺮع‬ ‫اﻧﺖ ﻳﻨﺒﻐﻲ‬ ‫اﻻﻫﻤﺎل و‬ ‫ﻣﺴﺎﺋﻠﻬﻢ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻳﻔﺮﻋﻮن‬ ‫دﻳﻨﻚ ﻓﺎﻧﻬﻢ‬

‫ان ﺗﻌﻨﻮن‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫ﻻﺗﺤﺘﺎج‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ ﻟﻌﺮﻓﺖ اﻧﻚ‬ ‫و اﺳﻨﺪت ﻇﻬﺮك‬ ‫اﻧﺖ ﻟﻮ ﺣﻔﻈﺖ ﻫﺬا اﻻﺻﻞ ﻓﻲ ﻛﻞ ﻣﺴﺌﻠﺔ‬ ‫و‬

‫ﻋﻴﺴﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ دﻳﻦ ﻣﻮﺳﻲ‬ ‫ﻳﺘﻔﺮع‬ ‫اﻟﻲ ﻣﺴﺎﺋﻞ‬ ‫ﻻﺗﺤﺘﺎج‬ ‫ﺗﺠﻴﺐ ﻛﻤﺎ اﻧﻚ‬ ‫ان ﺗﺮد او‬ ‫ﻛﺜﻴﺮا ﻣﻦ ﻣﺴﺎﺋﻠﻬﻢ ﻓﻀﻼ‬

‫اﺑﺪا و‬ ‫اﻟﻲ ﺗﻠﻚ اﻟﻤﺴﺎﺋﻞ‬ ‫اﻟﺮﺳﻮل و ﺟﺎء اﻟﺒﺮﻫﺎن ﻓﻼﺗﺤﺘﺎج‬ ‫ﻓﻘﺪ ﺑﻌﺚ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﺑﻌﺚ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻓﻘﺪﻫﻤﺎ ﻣﻊ‬ ‫او‬

‫ﻋﻨﻮﻧﻮا‬ ‫اﻻﻧﺲ ﺑﺎﻟﻌﺎﻣﺔ‬ ‫او ﻛﺜﺮة‬ ‫اﻟﻤﺨﺎﻟﻄﺔ ﻣﻊ ﻗﻠﺔ اﻟﻤﻌﺮﻓﺔ‬ ‫او ﻛﺜﻴﺮي‬ ‫اﻟﺘﺸﻴﻊ‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا ﺟﺪﻳﺪي‬ ‫ﻟﻤﺎ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫اﻧﻤﺎ‬

‫اﻟﻲ‬ ‫ﻻﺗﺤﺘﺎج‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﺗﺬﻛﺮت ان ﺷﺎء‬ ‫اﻣﺎ اﻧﺖ ﻓﺒﻌﺪ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻧﺲ‬ ‫او‬ ‫ﺟﻬﻞ‬ ‫او‬ ‫ﺣﺬوﻫﻢ ﻋﻦ ﻏﻔﻠﺔ‬ ‫و ﺣﺬوا‬ ‫ﻣﺴﺎﺋﻠﻬﻢ‬
‫ﻓﺮوع‬ ‫ﻋﻠﻴﻚ ﻣﺴﺌﻠﺔ ﻣﻦ اﻟﻤﺴﺎﺋﻞ ﻓﺘﺪﺑﺮ ﻓﻲ ﻧﻔﺴﻚ اﻧﻬﺎ ﻣﻦ‬ ‫اﺑﺪا ﻓﺎذا وردت‬ ‫ﺑﺤﺜﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ردﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺴﺎﺋﻠﻬﻢ‬

‫و‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺮاﻋﻲ‬ ‫ﺑﻮﺟﻮد‬ ‫ﻓﺎدرأﻫﺎ ﻋﻨﻚ‬ ‫اﻻﻫﻤﺎل‬ ‫ﻓﺮوع‬ ‫ﻛﺎﻧﺖ ﻣﻦ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻻ‬ ‫ام‬ ‫اﻟﻤﻮﻟﻲ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫و‬ ‫اﻻﻫﻤﺎل‬

‫اﻟﺮاﻋﻲ‬ ‫ﻓﺮوع وﺟﻮد‬ ‫ﻛﺎﻧﺖ ﻣﻦ‬ ‫و ان‬ ‫اﻋﺘﺮاﺿﺎﺗﻬﻢ اﻟﻤﻤﺮﺿﺔ اﻟﻤﺘﻠﻔﺔ ﻟﻠﻌﻤﺮ‬ ‫و‬ ‫اﺟﻮﺑﺘﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻻدﻟﺘﻬﻢ‬ ‫ﻻﺗﺘﻌﺮض‬

‫ﻫﺬه اﻟﻤﻘﺎﻣﺎت اﻟﺴﺪﻳﺪات اﻗﻮل ان‬ ‫ﻓﺒﻌﺪ‬ ‫و اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻻ ﻓﺎﻃﻠﻘﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻧﺺ ﻓﺎﺗﺒﻌﻪ‬ ‫ﻛﻠﻤﺘﺎن ان ﻛﺎن‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫ﻓﺎﻟﻘﻮل‬

‫ﻻﻳﺨﻠﻮ ﻣﻦ ﻗﺴﻤﻴﻦ اﻣﺎ وﺻﻞ اﻟﻴﻚ ﻓﻴﻪ‬ ‫ارش اﻟﺨﺪش‬ ‫ﻣﻦ اﻣﺮ اﻟﺘﻮﺣﻴﺪ ﻓﻤﺎ دوﻧﻪ اﻟﻲ‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺎ ﻛﻠﻔﺖ ﺑﻪ‬

‫اﻳﺎﻛﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻻﻳﻜﻠﻒ ﻧﻔﺴﺎ اﻻ ﻣﺎ ۤاﺗﻴﻬﺎ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻟﻢﻳﺼﻞ ﻓﺎﺑﻬﻢ ﻣﺎ اﺑﻬﻤﻪ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻓﺎن ﻛﺎن‬ ‫ﻟﻢﻳﺼﻞ‬ ‫ام‬ ‫ﺣﻜﻢ ﻣﻦ رﺑﻚ‬

‫ﺑﺎﺟﻤﺎع‬ ‫وﺻﻞ اﻟﻴﻚ‬ ‫ان‬ ‫وﺻﻞ ﻓﻴﻪ ﺣﻜﻢ ﻣﻦ رﺑﻚ ﻓﻼﻳﺨﻠﻮ اﻣﺎ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻻﺗﻌﻠﻤﻮن‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻣﺎ‬ ‫ﺗﻘﻮﻟﻮا‬ ‫ان‬

‫و‬ ‫ﻻ رﻳﺐ ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫اﻟﻴﻪ ﻓﻬﻮ اﻟﻤﺘﺒﻊ‬ ‫ﺗﺤﺘﺎج‬ ‫ﻓﻴﻪ ﺣﻜﻢ واﺣﺪ ﻓﻴﻤﺎ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ﻻ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫اﺗﻔﺎﻗﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻖ‬ ‫اﺻﺤﺎب‬

‫ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫ﺑﺎﺧﺘﻼف‬ ‫وﺻﻞ اﻟﻴﻚ‬ ‫ان‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻖ اﻟﻤﺒﻴﻦ‬ ‫ﻗﻮل‬ ‫ﻳﻘﻴﻦ ﻓﺎﻧﻪ‬ ‫ﺳﻜﻮن و‬ ‫ﻻ ﺷﻚ ﻳﻌﺘﺮﻳﻪ ﻓﺨﺬ ﺑﻪ ﻋﻦ‬

‫ﻏﻴﺮ‬ ‫ﺛﻘﺎت ﻓﺎﺗﺮك ﻗﻮل‬ ‫ﺑﺨﻼﻓﻬﻢ ﻏﻴﺮ‬ ‫ﻳﺮوي‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﺛﻘﺎت و‬ ‫ﺟﻤﻊ ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫اﻟﻤﻌﺎرض ﻓﺎن ﻛﺎن‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﻬﺎ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫ﺑﻌﺪ‬

‫اﻟﺴﻠﻴﻤﺔ ﺗﺴﻜﻦ‬ ‫ﻓﺎن اﻟﻔﻄﺮة‬ ‫رواﻳﺘﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺘﻔﻘﻴﻦ‬ ‫ﺑﻘﻮل اﻟﺜﻘﺎت‬ ‫ﺧﺬ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﻔﺲ اﻟﻲ ﻗﻮﻟﻬﻢ‬ ‫اﻟﺜﻘﺎت ﻟﻌﺪم ﺳﻜﻮن‬

‫اﻟﺰﻳﺎدة و اﻟﻨﻘﺼﺎن و ﻟﻢﻳﺮدع‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ ﻣﻦ وراﺋﻬﻢ رﻗﻴﺐ ﻳﻌﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺷﺊ‬ ‫ﻣﺘﻔﻘﻮن‬ ‫ﻫﻢ‬ ‫اﺧﺒﺎر اﻟﺜﻘﺎت و‬ ‫اﻟﻲ‬

‫ﻻﺗﺨﺎﻟﻒ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻮاﺣﺪة‬ ‫ﻓﻲ رواﻳﺘﻬﻢ ﻓﻲ اﻟﻤﺴﺌﻠﺔ‬ ‫اﺧﺘﻠﻔﻮا‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫اﻟﺜﻘﺎت‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻟﺮﺷﺎد‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻬﺎ ﻓﻔﻴﻬﺎ اﻟﺤﺠﺔ‬

‫ﻻ‬ ‫ﻣﺴﺘﻔﻴﺪا‬ ‫ﻣﺮﺷﺪا‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺤﺠﺞ ﻻ‬ ‫ﻣﺴﺘﺮﺷﺪا‬ ‫ﻳﺪﻳﻢ اﻟﻨﻈﺮ ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺗﻠﻚ‬ ‫ﻣﺘﻮن‬ ‫ﻓﻴﻨﻈﺮ اﻟﻲ‬ ‫اﻟﻤﻌﺎرض‬

‫ﻟﺠﻤﻴﻌﻬﺎ وﺟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﺧﺒﺎرﻫﻢ اﻟﺒﺘﺔ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ﻓﺎﻧﻪ ﻻ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺟﻤﻊ ﺗﻠﻚ‬ ‫ﻧﻘﺎب‬ ‫ﻣﻔﻴﺪا ﺣﺘﻲ ﻳﻜﺸﻔﻮا ﻋﻠﻲ ﻗﻠﺒﻪ‬

‫اﻟﻴﻪ اﻟﻤﺘﺸﺎﺑﻪ‬ ‫و ﻳﺮد‬ ‫ﻟﻴﺄﺧﺬ ﺣﻴﻨﺌﺬ ﺑﺎﻟﻤﺤﻜﻢ‬ ‫و ﺿﺮورة و‬ ‫ﻳﻘﻮﻟﻮا ﺑﺸﺊ ﻓﻲ ﻣﻮﺿﻊ ﺣﺎﺟﺔ‬ ‫ان‬ ‫ﺗﺠﺘﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ اﻻ‬

‫ﻣﻦ‬ ‫و ﻳﺘﺮك اﻟﻤﻨﺴﻮخ ان ﻋﺮف و ان ﻛﺎن ﻳﻌﺮف‬ ‫ﻟﻴﺄﺧﺬ ﺑﺎﻟﻨﺎﺳﺦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻪ اﻟﻤﺠﻤﻞ‬ ‫و ﻳﺮد‬ ‫ﻟﻴﺄﺧﺬ ﺑﺎﻟﻤﻔﺴﺮ‬ ‫و‬

‫ﻇﻬﺮ‬ ‫اﻟﺨﻼف و‬ ‫رﻓﻊ‬ ‫ﻧﻘﺎب اﻻﺧﺘﻼف و‬ ‫ﻛﺸﻒ ﻋﻠﻲ ﻗﻠﺒﻪ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻳﺆﺧﺬ ﺑﺎﻵﺧﺮ‬ ‫ﻳﺘﺮك و‬ ‫ﻟﺤﻦ واﺣﺪ اﻧﻪ ﺗﻘﻴﺔ‬

‫اﺟﺘﻤﺎع و اﻟﺮوات ﺛﻘﺎت‬ ‫ﻟﻢﻳﻈﻬﺮ ﻟﻪ وﺟﻪ‬ ‫ﺑﺎرد اﻟﻔﺆاد و ان‬ ‫ﺑﻘﺮاﻳﻦ ﻳﻘﻴﻨﻴﺔ ﻓﻴﻌﻤﻞ ﺑﻪ ﺳﺎﻛﻦ اﻟﻘﻠﺐ‬ ‫اﻻﺗﺤﺎد‬

‫و‬ ‫اﻟﻘﻄﻌﻴﺔ‬ ‫اﻻﻣﻮر‬ ‫ﻳﻨﻈﺮ اﻟﻲ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻤﻌﺎرض‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﻌﺮض‬ ‫ﻛﻴﻔﻴﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻫﻲ ﻣﺨﺘﻠﻔﺔ اﻟﻈﺎﻫﺮ ﻓﻬﻨﺎﻟﻚ ﻳﺘﻮﻗﻒ‬ ‫و‬

‫ۤاﻳﺔ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ان ﻛﺎن‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﻪ‬ ‫و ﻳﺘﺮك‬ ‫ﻣﺴﺘﺠﻤﻊ ﻋﻠﻲ ﺗﺄوﻳﻠﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫اوﻻ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻓﻠﺘﻌﺮض‬ ‫ﺑﻬﺎ‬ ‫ﺗﻮزن اﻻﺧﺒﺎر‬

‫اﻟﻤﺨﺎﻟﻒ‬ ‫و ﻳﺘﺮك‬ ‫ﻛﺎﻧﺖ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﺴﻨﺔ اﻟﺠﺎﻣﻌﺔ اﻟﻐﻴﺮ اﻟﻤﻔﺮﻗﺔ‬ ‫ﻓﻠﺘﻌﺮض‬ ‫ﻟﻢﺗﻜﻦ‬ ‫و ان‬ ‫ﻓﻲ اﻟﻤﺴﺌﻠﺔ ﻛﺬﻟﻚ‬

‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻓﻠﺘﻌﺮض‬ ‫ﻟﻢﺗﻜﻦ‬ ‫و ان‬ ‫اﻟﻤﺨﺎﻟﻒ‬ ‫ان ﻛﺎن و ﻳﺘﺮك‬ ‫اﻟﺤﻖ‬ ‫اﺟﻤﺎع اﺻﺤﺎب‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻓﻠﺘﻌﺮض‬ ‫ﻟﻢﺗﻜﻦ‬ ‫و ان‬

‫ﻟﻢﺗﺨﺎﻟﻒ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﺑﺪا‬ ‫ﺑﻌﻀﻬﺎ ﻋﻦ ﺑﻌﺾ‬ ‫ﻻﻳﻔﺘﺮق‬ ‫اﻻرﺑﻌﺔ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻮاﻓﻖ‬ ‫ﻳﺘﺮك‬ ‫و‬ ‫ﻋﺮف‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻌﺎﻣﺔ‬ ‫اﺟﻤﺎع‬

‫اﻟﺜﻘﺎت‬ ‫ﻛﻠﻬﺎ ﺻﺮﻳﺤﺔ اﻟﺪﻻﻟﺔ واﺻﻠﺔ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻃﻼﻋﻚ اﻟﻜﺎﻣﻞ ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫ﻟﻌﺪم‬ ‫ﻟﻢﺗﻮاﻓﻖ‬ ‫و‬ ‫ﺷﻴﺌﺎ ﻣﻦ ذﻟﻚ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬

‫ﻟﺘﻌﻴﻴﻦ‬ ‫و اﻳﺎك اﻳﺎك ان ﺗﺘﻌﺮض‬ ‫ﻓﺘﻮﻗﻒ ﻋﻨﺪﻫﺎ ﻓﻲ اﺻﻞ اﻟﺤﻜﻢ‬ ‫اﻟﺸﺒﻬﺎت‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻤﻘﺎم‬ ‫ﻓﺬﻟﻚ‬ ‫اﻻﺧﺘﻼف‬ ‫ﺑﻴﻨﺔ‬

‫ﻻﺗﻤﻴﺰ ﺑﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫اﺑﻬﻢ ﻣﺎ اﺑﻬﻤﻪ اﻟﻠﻪ ﻓﺘﻮﻗﻒ ﺣﻴﺚ اوﻗﻔﻚ اﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ اﺑﻬﺎﻣﻪ ﻓﺎﺳﻜﺖ ﻋﻤﺎ ﺳﻜﺖ اﻟﻠﻪ‬ ‫اراد‬ ‫ﻣﺎ‬

‫ﺣﻜﻤﺔ ﻓﺘﺨﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺰﻳﻤﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻌﻤﺪ ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫اﺧﺘﻼف اوﻗﻌﻮه‬ ‫ﻻﺗﺘﺼﺪ ﻟﺮﻓﻊ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻌﻘﻠﻚ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻗﻮال اﻟﻌﻠﻤﺎء‬

‫ﻓﻲ ﺳﻌﺔ ﻣﺎ ﻟﻢﻳﻌﻠﻤﻮا ﺣﺘﻲ‬ ‫ﻓﺎن اﻟﻨﺎس‬ ‫اﻧﺖ ﻓﻲ ﺳﻌﺔ ﻓﻲ اﻟﻌﻤﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺘﻮﻗﻒ ﻓﻲ اﻟﺤﻜﻢ‬ ‫اﻟﺴﻤﺎء‬ ‫ﻣﻦ اﺑﻌﺪ ﻣﻦ‬

‫ﺧﺬه و‬ ‫اﻟﻤﺒﻴﻦ ﻓﻲ ﺟﻤﻴﻊ اﻟﻤﺴﺎﺋﻞ‬ ‫اﻟﺸﺮع‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻓﻬﺬا ﻃﺮﻳﻖ اﻟﻴﻘﻴﻦ ﻓﻲ‬ ‫ﺑﺎﻟﺒﻴﺎن او اﻟﻌﻴﺎن ان ﺷﺎء‬ ‫ﺗﻠﻘﻲ اﻣﺎﻣﻚ‬

‫ﻟﺸﺎﻛﺮﻳﻦ ‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ﻛﻦ ﻣﻦ‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫ﺣﻤﻠﻬﺎ ﺑﻌﺾ اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺧﺬ ﺑﻤﺎ ﻻ رﻳﺐ ﻓﻴﻪ‬ ‫ﺑﺎﻻﺣﺘﻴﺎط و‬ ‫اﻟﻤﻄﻠﻘﺔ ﻓﻲ اﻻﻣﺮ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺑﻌﺾ‬ ‫ورد‬ ‫ﻗﺪ‬

‫اﺧﺒﺎر‬ ‫ذﻫﺐ اﻟﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺳﺘﺤﺒﺎب‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ ﻣﻦ ﺣﻤﻠﻬﺎ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﻻ ﻧﺺ ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﺒﻬﺎت‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫وﺟﻮب‬

‫اﻟﻤﺮاد ﻓﻠﻨﺴﺮد‬ ‫ﺣﺘﻲ ﻳﻨﻜﺸﻒ‬ ‫ﻗﺎﻋﺪة‬ ‫اﻛﺘﺐ ﻓﻲ ذﻟﻚ اﻳﻀﺎ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﺎﺣﺒﺒﺖ‬ ‫اﻟﺸﺒﻬﺎت‬ ‫اﻻﺻﻠﻴﺔ ﻓﻲ‬ ‫و اﻟﺒﺮاءة‬ ‫اﻟﺴﻌﺔ‬
‫ﺣﺘﻲ ﻳﺴﻬﻞ اﻟﺨﻄﺐ‬ ‫اﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻳﺪل‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﻧﺴﺮد‬ ‫اﻟﺸﺒﻬﺔ ﺛﻢ‬ ‫ﺣﺎل‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﺴﻌﺔ ﻓﻲ‬ ‫ﻳﺪل‬ ‫ﻫﻴﻬﻨﺎ اوﻻ ﺷﻄﺮا ﻣﻤﺎ‬

‫ﻋﻨﻪ‬ ‫ﻻﻳﻌﻠﻤﻮن و‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ ﻣﺎ‬ ‫اﻟﻤﺮﻓﻮﻋﺎت‬ ‫ﻓﻲ ﺣﺪﻳﺚ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻓﻌﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اراد اﻻﺧﺘﺒﺎر و اﻻﻋﺘﺒﺎر‬ ‫ﻟﻤﻦ‬

‫ﻣﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﻤﺎ ﻋﻠﻢ ﻛﻔﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫ﻓﻬﻮ‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد‬ ‫ﻣﺎ ﺣﺠﺐ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻤﻪ ﻋﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻛﻞ ﺷﺊ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺠﻬﺎﻟﺔ ﻓﻼ ﺷﺊ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻣﺮا‬ ‫رﺟﻞ رﻛﺐ‬ ‫اي‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﻻﻳﻌﻠﻢ‬

‫اﻧﻪ‬ ‫اﻻﺳﺘﺪﻻل‬ ‫اﻟﺘﻘﺮﻳﺐ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻌﺬورﻳﺔ اﻟﺠﺎﻫﻞ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﻲ ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻣﻦ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫ﻟﻪ ﻓﻬﻮ‬ ‫ﻻﻳﺴﻌﻮن‬

‫ﻓﻲ ﺳﻌﺔ ﻣﻨﻪ ﺣﺘﻲ‬ ‫ﻓﻨﻜﻮن‬ ‫ﻻ ﻣﻌﻴﻦ ﻻﺣﺪﻳﻬﺎ ﻓﻬﻮ ﻣﻤﺎ ﺟﻬﻞ اﻟﺘﻌﻴﻴﻦ ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺎﻣﺖ اﻻدﻟﺔ اﻟﻤﺨﺘﻠﻔﺔ ﻋﻠﻲ اﻣﺮ‬ ‫اذا‬

‫اﻟﻠﻪ ﻳﺤﺘﺞ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم ان‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﺑﻬﻤﻮا ﻣﺎ اﺑﻬﻤﻪ اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ ﻋﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺒﻴﺎن و‬ ‫ﻳﺄﺗﻴﻨﺎ‬

‫ﻛﻠﻤﺎ ﻏﻠﺐ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻓﺎﻟﻠﻪ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫ﻻ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺷﻴﺌﺎ ﻫﻞ ﻋﻠﻴﻪ ﺷﺊ‬ ‫ﻻﻳﻌﺮف‬ ‫ﺳﺌﻞ ﻋﻤﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺮﻓﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻤﺎ ۤاﺗﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد‬

‫ﺑﺎﻟﺒﻴﺎن و‬ ‫ﻻ ﺗﻜﻠﻴﻒ اﻻ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﺑﺎب و‬ ‫اﻟﻒ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫اﻟﺘﻲ ﻳﻔﺘﺢ ﻛﻞ‬ ‫اﻻﺑﻮاب‬ ‫ﻫﺬا ﻣﻦ‬ ‫اﻋﺬر ﻟﻌﺒﺪه و‬

‫اﻳﻀﺎ‬ ‫ﻫﺬه اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﺘﻘﺮﻳﺐ ﻓﻲ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﻓﻼﺗﻜﻠﻔﻮﻫﺎ‬ ‫ﻧﺴﻴﺎن‬ ‫رﺣﻤﺔ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ‬ ‫اﺷﻴﺎء‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﻜﺖ ﻋﻦ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻲ ﺣﺪﻳﺚ‬

‫اﻵﻳﺎت‬ ‫ﻣﻊ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻓﻬﺬه‬ ‫اﻻﺧﺬ ﺑﺎﻳﻬﻤﺎ ﺷﺌﺖ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ﻣﻌﺎﻟﺠﺎت‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫ﻗﺪ ﻣﺮ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻘﺪم‬ ‫ﻣﺎ‬

‫و‬ ‫اﺑﻬﻢ ﺷﻴﺌﺎ ﻣﻊ ﻗﺪرﺗﻪ ﻻﻳﺴﻊ اﺣﺪا ﺗﻌﻴﻴﻨﻪ‬ ‫اذا‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﺗﺪل‬ ‫اﻟﺪﻟﻴﻞ اﻟﻌﻘﻞ اﻟﻤﺴﺘﻨﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺤﻜﻤﺔ‬

‫ﺑﻪ‬ ‫اﻣﺮوا‬ ‫اﻟﻤﻜﻠﻒ ﺗﺴﻠﻴﻤﺎ ﻛﻤﺎ‬ ‫ﺷﺎء و اراد‬ ‫اﻻﺧﺬ ﺑﺎﻳﻬﻤﺎ‬ ‫اﻟﻔﺘﻮي و‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻠﻒ اﺣﺪا ﺗﻌﻴﻴﻨﻪ ﻓﻴﺠﺐ اﻟﺘﻮﻗﻒ ﻓﻲ‬

‫‪،‬‬ ‫ﻣﺎ ﻳﺮﻳﺒﻚ اﻟﻲ ﻣﺎ ﻻﻳﺮﻳﺒﻚ‬ ‫دع‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫روي‬ ‫ﻓﻤﺎ‬ ‫اﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﺎ‬

‫اﻟﻤﻜﻠﻒ ﺑﻪ ﻓﺎﻻﺧﺬ ﺑﻤﺎ ﻻﻳﺮﻳﺐ واﺟﺐ‬ ‫ﺧﻼف‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻻﺣﺘﻤﺎل اﻟﻮﻗﻮع‬ ‫ﻣﺮﻳﺐ‬ ‫ﺧﻼف اﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫ﻣﺎ ﻫﻮ‬ ‫ﻓﻘﺎﻟﻮا ان‬

‫و‬ ‫ﻟﻴﺲ ﺑﻤﺮﻳﺐ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺤﺠﺔ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺻﺪوره‬ ‫ﻣﺎ ﺻﺢ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻨﻪ‬ ‫اﻟﺠﻮاب‬ ‫و‬ ‫ﻫﻮ ﻣﺎ ﻓﻴﻪ اﻟﺤﺎﺋﻄﺔ‬ ‫و‬

‫اﻣﺮﻧﺎ ﺑﺎﻻﺧﺬ ﺑﺎﻟﺴﻌﺔ ﻓﻼ رﻳﺒﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻮﻗﻔﻨﺎ ﻋﻨﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺧﻔﻲ اﻟﺘﻌﻴﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻼ اﻟﺨﺒﺮﻳﻦ ﺻﺢ ﺻﺪورﻫﻤﺎ‬ ‫اﻟﻤﻔﺮوض ان‬

‫اﻧﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻻﻧﺴﺎن‬ ‫ﺷﻚ‬ ‫اﻟﺨﺎرج و‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺤﻼل و اﻟﺤﺮام‬ ‫ﻋﻠﻢ‬ ‫ﻣﻜﺎن‬ ‫ﻓﻴﻪ ﻓﻤﻮﺿﻊ اﻟﺤﺪﻳﺚ ﻓﻲ‬

‫روي‬ ‫ﻛﻤﺎ‬ ‫اﻻﺣﺘﻴﺎط اﻟﻤﻄﻠﻮب‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫اﻟﺤﺮام‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻮﻗﻮع‬ ‫ﺧﻮﻓﺎ ﻋﻦ‬ ‫اﻟﺘﺮك‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫اﻳﻬﻤﺎ ﻓﺎﻻﺧﺬ ﺑﻤﺎ ﻻﻳﺮﻳﺐ‬ ‫اﻓﺮاد‬

‫ﺑﺎﻟﺸﺒﻬﺎت‬ ‫ﻣﻦ اﺧﺬ‬ ‫اﻟﻤﺤﺮﻣﺎت و‬ ‫ﻧﺠﺎ ﻣﻦ‬ ‫ﺗﺮك اﻟﺸﺒﻬﺎت‬ ‫ﺑﻴﻦ ذﻟﻚ ﻓﻤﻦ‬ ‫و ﺷﺒﻬﺎت‬ ‫ﺑﻴﻦ‬ ‫و ﺣﺮام‬ ‫ﺑﻴﻦ‬ ‫ﺣﻼل‬

‫ﻛﺬﻟﻚ ﺗﻌﻴﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﺪ ذﻟﻚ‬ ‫اﻻﻧﺴﺎن‬ ‫ﻣﺎ ﻳﺮﻳﺐ‬ ‫ﺗﺮك‬ ‫ﻓﻴﻨﺒﻐﻲ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻫﻠﻚ ﻣﻦ ﺣﻴﺚ ﻻﻳﻌﻠﻢ‬ ‫اﻟﻤﺤﺮﻣﺎت و‬ ‫ارﺗﻜﺐ‬

‫دون‬ ‫اﻣﺎ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﺣﺪ اﻟﺨﺒﺮﻳﻦ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻌﻴﻴﻦ‬ ‫ﺗﺮك‬ ‫ﻓﻴﺠﺐ‬ ‫اﻟﺤﺮام‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻮﻗﻮع‬ ‫اﺣﺪ اﻟﺨﺒﺮﻳﻦ ﻣﺮﻳﺐ ﻳﺤﺘﻤﻞ‬

‫ﻗﺪ ﻋﻴﻦ اﻟﺤﺠﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻌﺔ ﻋﻨﺪ اﻟﺠﻬﻞ ﺑﺎﻟﺘﻌﻴﻴﻦ‬ ‫ﻗﺎل ان‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻓﻼ رﻳﺐ ﻓﻴﻪ ﺑﻌﺪ اﻟﺮﺧﺼﺔ ﻣﻨﻬﻢ‬

‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﺘﻜﻠﻴﻒ‬ ‫اﻟﺠﺰم‬ ‫ﻟﺤﺼﻮل‬ ‫ﺑﺎﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫اﻻﺧﺬ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻳﻨﺘﻘﺾ ﺑﻌﻜﺴﻪ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﺑﺎن‬ ‫ﻓﺎﺟﻴﺐ ﻋﻨﻪ‬ ‫ﺑﺎﻻﺣﻮط‬ ‫اﻻﺧﺬ‬

‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ‬ ‫ﻗﻮل‬ ‫اﻟﺘﻜﻠﻴﻒ‬ ‫و‬ ‫ﻫﻮ ﺗﻮﺧﻲ اﻟﺘﻜﻠﻴﻒ‬ ‫اﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﺴﻌﺔ‬ ‫ﺑﺎﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﺠﺰم‬ ‫ﻳﺤﺼﻞ‬

‫ﻟﻨﺎ‬ ‫وﺟﻮب اﻻﺣﺘﻴﺎط و‬ ‫ﺛﻢ ﻻ دﻟﻴﻞ ﻋﻠﻴﻜﻢ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﺧﺒﺎر اﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫ﻳﺠﺐ ﻋﻠﻴﻜﻢ اﻟﺘﻮﻗﻒ ﻋﻦ ﺗﻌﻴﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻔﺔ‬

‫اﻟﺘﻌﺪي‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫و‬ ‫اﻻﺧﺬ ﺑﺴﻨﺘﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﺠﺞ‬ ‫ﺑﺎذﻳﺎل‬ ‫ﺑﺎﻟﺘﻤﺴﻚ‬ ‫ﻣﻜﻠﻔﻮن‬ ‫دﻟﻴﻞ اﻧﺎ ﻣﺎﻛﻠﻔﻨﺎ ﺑﺘﻌﻴﻴﻦ اﺣﺪﻫﺎ ﻣﻊ اﻧﺎ‬

‫و ﻫﺬا‬ ‫اﺣﺘﺠﻨﺎ اﻟﻴﻪ ﻓﺒﺎﻳﻬﻤﺎ اﺧﺬﻧﺎ ﺗﺴﻠﻴﻤﺎ وﺳﻌﻨﺎ‬ ‫اذا‬ ‫اﻟﺘﻮﻗﻒ ﻋﻦ اﻟﻌﻤﻞ ﻣﻤﺎ ﻻﻳﻤﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ ﺳﻨﺘﻬﻢ اﺟﻤﺎﻋﺎ‬

‫اﻟﻤﺮﻳﺐ‬ ‫ﺗﺮك‬ ‫ﻋﻠﻲ ازﻳﺪ ﻣﻦ‬ ‫ﻻﻳﺪل‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺪﻟﻴﻞ اﻟﻌﻘﻠﻲ ﺛﻢ ﻫﺬا اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫و ﻳﺪل‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫ﺑﺎﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫ﻣﺆﻳﺪ‬ ‫اﻟﻘﻮل‬

‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻛﻤﺎ ﺳﺌﻞ اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺑﺤﺎل دون ﺣﺎل‬ ‫اﻟﺴﻌﺔ ﻟﻴﺲ ﻓﻴﻬﺎ ﺗﻘﻴﻴﺪ‬ ‫و اﺧﺒﺎر‬ ‫اﻻﺧﺬ ﺑﻤﺎ ﻻ رﻳﺐ ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬

‫ﻳﻨﻬﺎه‬ ‫اﻵﺧﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﺧﺬه‬ ‫ﻣﻦ اﻫﻞ دﻳﻨﻪ ﻓﻲ اﻣﺮ ﻛﻼﻫﻤﺎ ﻳﺮوﻳﻪ اﺣﺪﻫﻤﺎ ﻳﺄﻣﺮ‬ ‫رﺟﻼن‬ ‫ﻋﻦ رﺟﻞ اﺧﺘﻠﻒ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﺑﺎﻳﻬﻤﺎ‬ ‫اﺧﺮي‬ ‫ﻓﻲ رواﻳﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻠﻘﺎه‬ ‫ﻓﻬﻮ ﻓﻲ ﺳﻌﺔ ﺣﺘﻲ‬ ‫ﻳﺨﺒﺮه‬ ‫ﻳﺮﺟﺌﻪ ﺣﺘﻲ ﻳﻠﻘﻲ ﻣﻦ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻛﻴﻒ ﻳﺼﻨﻊ‬

‫ﻛﻠﻬﻢ ﺛﻘﺔ ﻓﻤﻮﺳﻊ‬ ‫و‬ ‫ﺳﻤﻌﺖ ﻣﻦ اﺻﺤﺎﺑﻚ اﻟﺤﺪﻳﺚ‬ ‫اﻟﺴﻼم اذا‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫اﻟﺘﺴﻠﻴﻢ وﺳﻌﻚ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﺧﺬت‬

‫ﺑﻌﺪه‬ ‫وﺳﻌﻮا ﻋﻠﻴﻨﺎ ﺑﺎﻻﺧﺬ ﺑﺎﻳﻬﻤﺎ ﺷﺌﻨﺎ ﻓﻼ رﻳﺐ‬ ‫اﻟﻲ ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻓﻘﺪ‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻟﻴﻪ‬ ‫ﻓﺘﺮده‬ ‫اﻟﻘﺎﺋﻢ‬ ‫ﺗﺮي‬ ‫ﻋﻠﻴﻚ ﺣﺘﻲ‬
‫ﻳﻨﺒﻐﻲ‬ ‫اﻟﻤﻮﺿﻮع و‬ ‫رﻳﺐ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺠﺐ اﻟﺘﻮﻗﻒ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ اﻟﺨﺒﺮ ﻫﻨﺎ ﻧﻌﻢ رﻳﺐ ﻓﻲ اﻟﺘﻌﻴﻴﻦ‬ ‫ﻻﻳﺠﺮي‬ ‫ﻻ رﻳﺐ‬ ‫ﻓﺎذ‬

‫‪،‬‬ ‫دﻳﻨﻚ ﻓﺎﺣﺘﻂ ﻟﺪﻳﻨﻚ ﺑﻤﺎ ﺷﺌﺖ‬ ‫اﺧﻮك‬ ‫ﻳﺎ ﻛﻤﻴﻞ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫روي‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻮﻗﻒ‬

‫دﻳﻦ اﻟﻠﻪ اﻣﺮ ﻳﺜﺒﺖ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺘﻲ ﻳﻘﻄﻊ ﺑﺎﺻﺎﺑﺘﻪ‬ ‫ﻓﻴﺤﺘﺎط‬ ‫ﺣﻜﻤﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻣﺜﺎﻟﻪ ﺗﻮﺧﻲ دﻳﻦ اﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻬﺬا اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫ﻓﺎﻟﻤﺮاد‬

‫ﻧﺤﻦ ﻧﻤﻴﺰ اﻟﺪﻳﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺘﻲ ﻳﻌﻠﻢ اﺻﺎﺑﺘﻪ‬ ‫و اﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫ﻳﻮﺟﺐ ﺗﻮﺧﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻤﺎ ﺣﺼﻞ ﻣﻨﻬﺎ ﻓﻬﻮ دﻳﻦ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﺑﺎﻻﺧﺒﺎر‬

‫اﻟﻤﺮﻳﺒﺔ اﻟﻤﺸﺘﺒﻬﺔ ﻻ ﻓﻲ ﺗﺤﺼﻴﻞ‬ ‫ﺑﺎﻻﻣﻮر‬ ‫ﻓﻲ اﻟﻌﻤﻞ‬ ‫ﻓﺎﺧﺒﺎر اﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫ﻓﻲ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺤﺘﺎط‬ ‫اﻟﺴﻌﺔ ﺛﻢ‬ ‫ﺑﺎﺧﺒﺎر‬

‫ﻣﻦ دﻳﻦ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ اﻧﻪ ﻳﺤﺐ اﻻﺧﺬ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﺻﺎﺑﺘﻪ‬ ‫اﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫اﻟﺪﻳﻦ ﻻﻳﻤﻜﻨﻪ‬ ‫اﻻﻧﺴﺎن‬ ‫ﻣﺎ ﻟﻢﻳﻌﻠﻢ‬ ‫اذ‬ ‫اﻟﺪﻳﻦ‬

‫ﻣﺎ ﺟﻌﻠﻪ واﺟﺒﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﺟﻌﻠﻪ ﻣﺴﺘﺤﺒﺎ ﺗﻌﺘﻘﺪ اﺳﺘﺤﺒﺎﺑﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻣﻦ دﻳﻨﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺆﺧﺬ ﺑﻌﺰاﺋﻤﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﺑﺮﺧﺼﻪ ﻛﻤﺎ ﻳﺤﺐ‬

‫ﻣﺎ ﺟﻌﻠﻪ ﻣﺒﻬﻤﺎ ﺗﺒﻬﻤﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﺟﻌﻠﻪ ﺣﺮاﻣﺎ ﺗﻌﺘﻘﺪ ﺣﺮﻣﺘﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﺟﻌﻠﻪ ﻣﻜﺮوﻫﺎ ﺗﻌﺘﻘﺪ ﻛﺮاﻫﺘﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻌﺘﻘﺪ وﺟﻮﺑﻪ‬

‫ﺳﻮي اﻟﺤﺮام‬ ‫ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻣﺎ‬ ‫اﻟﻨﺎس و‬ ‫اﻟﻮاﺟﺐ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﺳﻮي‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫اﻳﺠﺎب‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫و اي اﺣﺘﻴﺎط‬ ‫ﻓﻲ اﺻﺎﺑﺘﻬﺎ‬ ‫ﺗﺤﺘﺎط‬ ‫ﺛﻢ‬

‫ﻛﺎن اﺣﻮط و‬ ‫اﻻﺧﺬ ﺑﺎﻳﻬﻤﺎ‬ ‫اﻻﺣﺘﻴﺎط و‬ ‫ﺣﺼﻞ ﻓﻲ اﻳﺠﺎﺑﻚ‬ ‫و اي وﻗﻮف‬ ‫ﺑﻞ‬ ‫ﺧﻼف اﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ ﺑﻞ ذﻟﻚ‬

‫ﻗﺪ اﺑﻬﻤﻪ‬ ‫و‬ ‫اوﺟﺒﻨﺎ اﻟﺤﻜﻢ ﻓﻘﺪ ﻋﻴﻨﺎ اﺣﺪﻫﻤﺎ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫اﻧﻤﺎ ﺣﻜﻢ اﻟﻠﻪ ﻓﻴﻨﺎ ﻣﺎ ﻇﻬﺮ ﻟﻠﻔﻘﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻟﺴﻨﺎ ﻣﻜﻠﻔﻴﻦ ﺑﺎﻟﻮاﻗﻊ‬

‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫ﻋﻠﻢ اﻟﻤﺸﺘﺒﻪ اﻟﻲ‬ ‫رد‬ ‫ﻻ اوﺳﻊ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﺣﻮط‬ ‫ﻓﻠﻴﺲ ﺷﺊ‬ ‫اﻻﺑﻬﺎم‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻌﻴﻴﻦ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻓﺎﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫اﻟﻠﻪ‬

‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻣﺮوا‬ ‫ﻛﻤﺎ‬ ‫ﺷﺎؤا‬ ‫ﻃﺒﻌﻬﻢ ﻓﻲ اﻻﺧﺬ ﺑﺎﻳﻬﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﺗﺨﻠﻴﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻮﻗﻒ ﻋﻦ اﻟﺘﻌﻴﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫ﻧﺸﺎء‬ ‫ﻧﺤﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻻﺻﺎﺑﺔ اﻟﺴﻨﺔ ﻓﺎﺣﺘﻂ ﻟﺪﻳﻨﻚ ﺑﻤﺎ ﺷﺌﺖ‬ ‫اﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫اﻧﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺘﻀﻴﻴﻖ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﺣﺘﻴﺎط‬

‫ﺗﻨﻈﺮ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻚ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻠﺪﻳﻦ‬ ‫اﺣﻮط‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫و ﻧﺮي‬ ‫ﻟﻬﻢ ﻋﻠﻴﻨﺎ ﺷﺊ‬ ‫اﻻﺣﺘﻴﺎط ﻫﻜﺬا و ﻻﻳﺮد‬

‫ﻓﻲ رﺟﻠﻴﻦ اﺻﺎﺑﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻗﻴﻞ ﻻﺑﻲاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻛﻤﺎ ﻣﺮ‬ ‫‪ ،‬و اﻟﺠﻮاب‬ ‫اﻟﺤﺎﺋﻄﺔ ﻟﺪﻳﻨﻚ‬ ‫ﺗﺄﺧﺬ‬ ‫اﻟﺤﺰم و‬

‫ﻫﺬا‬ ‫اﺻﺒﺘﻢ ﺑﻤﺜﻞ‬ ‫اذا‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﻣﺎ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻓﻠﻢادر‬ ‫ﺳﺄﻟﻨﻲ ﺑﻌﺾ اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ ﻋﻦ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺤﺮﻣﺎن‬ ‫ﻫﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺻﻴﺪا‬

‫ﺑﺘﺮﻛﻪ‬ ‫اﻟﻔﺘﻮي‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫ﻫﺬا اﻟﺨﺒﺮ ﻟﻴﺲ ﻓﻲ‬ ‫ﻓﺘﻌﻠﻤﻮا ‪ ،‬و‬ ‫ﺣﺘﻲ ﺗﺴﺄﻟﻮا ﻋﻨﻪ‬ ‫ﺑﺎﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫ﻓﻌﻠﻴﻜﻢ‬ ‫ﻓﻠﻢﺗﺪروا‬

‫اﻧﻪ اﻣﺮ ﺑﺎﻻﺧﺬ‬ ‫زرارة اﻟﻤﺸﻬﻮرة‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺎ ﻓﻲ ﻣﺮﻓﻮﻋﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺼﺎﺋﺪﻳﻦ ﻓﻼﻳﻤﻜﻦ اﻻﺧﺬ ﺑﻪ‬ ‫اﺣﺘﻴﺎط‬ ‫اﻇﻬﺮ ﻣﻨﻪ ﻓﻲ‬

‫وﺻﻮﻟﻬﺎ ﻋﻦ ﺛﻘﺔ ﻫﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺻﺤﺔ اﻟﺮواﻳﺔ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫ﻣﻊ ﺗﺴﺎوﻳﻬﻤﺎ ﻳﺘﺨﻴﺮ ﻓﻤﻊ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﺧﺎﻟﻔﻪ‬ ‫ﺗﺮك‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻻﺣﺘﻴﺎط‬

‫ﻓﺮض وﺟﻮده‬ ‫ﻣﻊ‬ ‫و‬ ‫ادﻟﺔ اﻟﺴﻌﺔ‬ ‫ﻳﻘﺎوم‬ ‫ﺑﺘ ًﺎ‬ ‫اﻟﻤﺮاد‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫دال‬ ‫ﺛﻢ ﻟﻴﺲ ﻟﻬﻢ ﺣﺪﻳﺚ‬ ‫و اﻗﻮي‬ ‫ﻣﻌﺎرﺿﺔ ﺑﻤﺜﻠﻬﺎ‬

‫ﻟﻠﻜﺘﺎب و‬ ‫اﻟﺴﻌﺔ ﻣﻮاﻓﻘﺔ‬ ‫ﻣﻤﻨﻮع و اﺧﺒﺎر‬ ‫ﺑﻴﻨﻬﺎ‬ ‫وﺣﺪه‬ ‫اﻟﺘﺮﺟﻴﺢ ﺑﺎﻟﻌﻘﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻌﺔ اﻟﻤﺴﺘﻔﻴﻀﺔ‬ ‫ﻣﻌﺎرض ﺑﺎﺧﺒﺎر‬

‫اﻻﺣﺘﻴﺎط و‬ ‫اﻟﺘﻜﺎﻓﺆ ﻳﺠﺐ ﺗﻮﻗﻔﻬﻢ ﻋﻦ ﺗﺮﺟﻴﺢ‬ ‫ﻓﺮض‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﺑﺨﻼف اﺧﺒﺎر اﻻﺣﺘﻴﺎط و‬ ‫دﻟﻴﻞ اﻟﻌﻘﻞ اﻟﻤﺴﺘﻨﻴﺮ‬

‫اوﺳﻊ‬ ‫اﺣﻮط و‬ ‫ﻓﺎﻻﺧﺬ ﺑﺎﻟﺴﻌﺔ‬ ‫اﻟﺒﻴﺎن‬ ‫ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻗﺒﻞ‬ ‫اﻻﻃﻼق و ﻋﺪم‬ ‫ﻓﻴﺮﺟﻊ اﻟﻲ‬ ‫اﻻﺑﻬﺎم‬ ‫اﻻﻣﺮ اﻟﻲ‬ ‫ﻓﻴﻌﻮد‬ ‫ﺗﻌﻴﻴﻨﻪ‬

‫ﻋﺪم‬ ‫اﻣﺎ ﻣﻊ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﻟﻢﻳﻮﺟﺒﻪ اﻟﻠﻪ‬ ‫و اﻳﺠﺎب‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻟﻘﻮل‬ ‫ۤاﻣﻦ ﻟﻠﻨﻔﺲ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﻠﻴﻨﻲ رﺣﻤﻪ اﻟﻠﻪ‬ ‫اﺧﺘﺎره‬ ‫ﻛﻤﺎ‬

‫ﻳﻠﻤﺢ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫اﻻﺧﺬ ﺑﻤﺎ ﻻﻳﺮﻳﺐ ﺛﻢ ﻳﺸﻴﺮ ﺑﻌﺾ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺣﺴﺐ ﻇﻨﻪ‬ ‫اﺣﻮط‬ ‫ﻻﻧﻤﻨﻊ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻤﺎ ﻫﻮ‬ ‫اﻻﻳﺠﺎب‬

‫اﻣﺎ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻜﺮوﻫﺎت‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺴﺘﺤﺒﺎت‬ ‫اﻻ ﻓﻲ‬ ‫ﺑﺎﻻﺧﺘﻼف‬ ‫اﺻﺤﺎﺑﻬﻢ‬ ‫ﻻﻳﺤﺪﺛﻮن‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ۤالﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﺑﺎن‬

‫اﻻ‬ ‫ﺿﺮورة ﻓﻼﻳﻮﺳﻌﻮن‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺎ ﻟﻢﻳﻜﻦ‬ ‫ﺧﻮف ﺿﺮورة و‬ ‫اﻻ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻮاﺟﺒﺎت و اﻟﻤﺤﺮﻣﺎت ﻓﻼﻳﺮﺧﺼﻮن اﺑﺪا‬

‫اﻟﺜﻘﺎت اﺧﺒﺎرا‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ‬ ‫ﺿﺮورة و روي‬ ‫اﺧﺒﺎرﻫﻢ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻓﻲ ذﻟﻚ ﻓﻤﺎ ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻣﻮﺿﻊ‬ ‫و اﺧﺘﻼف‬ ‫ﻓﻲ اﻟﻤﺴﺘﺤﺐ‬

‫اذا‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫اﻟﺴﻌﺔ ﻓﻲ ﺗﻠﻚ‬ ‫و اﻟﺤﺮام و ان‬ ‫ﻻ ﻓﻲ اﻟﻮاﺟﺐ‬ ‫و اﻟﻤﻜﺮوه‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻔﺔ ﻓﺎﻧﻤﺎ ﻫﻮ ﻓﻲ اﻟﻤﺴﺘﺤﺐ‬

‫ﺣﻘﻴﻘﺔ اﻻﻣﺮ ﻓﻴﺠﺐ‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ ﻛﺎﺷﻒ ﻋﻦ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻓﻲ‬ ‫و اﻟﺤﺮام و‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻔﺔ ﻓﻲ اﻟﻮاﺟﺐ‬ ‫ﺟﺎء اﺧﺒﺎر‬

‫اﻟﺤﺮام‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻟﻮاﺟﺐ‬ ‫ﻻﻳﺨﺎﻟﻔﻮن‬ ‫ﻻ ﺷﻚ اﻧﻬﻢ‬ ‫ﻓﺎﻗﻮل‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﺻﻠﻮات‬ ‫اﻟﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﺮد‬ ‫و‬ ‫ﻫﻨﺎﻟﻚ اﻟﺘﻮﻗﻒ‬

‫ﻳﻮﻗﻌﻮن‬ ‫ﻓﻲ ﻓﺘﺎوﻳﻬﻢ ﺑﻞ‬ ‫ﻳﺘﻘﻮن‬ ‫ﻓﻲ ﺗﻘﻴﺘﻬﻢ ﻓﺎﻧﻬﻢ ﻛﺜﻴﺮا ﻣﺎ‬ ‫اﻟﺸﺄن‬ ‫ﻟﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ اﻻ ﻻﺟﻞ اﻟﺘﻘﻴﺔ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب و‬

‫اﻟﺨﺒﺮﻳﻦ اﻟﻤﺨﺘﻠﻔﻴﻦ اﻟﺒﺖ ﺑﺎﻧﻬﻤﺎ ﻓﻲ‬ ‫ورود‬ ‫اﻟﻤﻄﻠﻖ ﺗﻘﻴﺔ ﻓﺒﺬﻟﻚ اﺷﺘﺒﻪ اﻻﻣﺮ ﻓﻼﻳﻤﻜﻦ ﺑﻤﺤﺾ‬ ‫اﻟﺨﻼف‬

‫ﻟﻴﺲ اﻧﻪ ﻛﻠﻤﺎ ﻟﻢﻧﻌﻠﻢ اﻧﻪ ﺗﻘﻴﺔ ﻟﻴﺲ ﺑﺘﻘﻴﺔ ﻓﻴﺠﺐ اﻟﺘﻮﻗﻒ ﻓﻲ اﻟﻜﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻘﻴﺔ‬ ‫ﻟﻤﻜﺎن‬ ‫اﻻﻋﺎﻓﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻔﻀﻞ‬
‫ﻋﻦ اﻟﺮﺿﺎ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫روي‬ ‫اﻟﻤﻜﻠﻒ ﻓﻲ ﺳﻌﺔ ﺑﻌﺪ اﻟﻌﺠﺰ ﻟﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻋﺎﻓﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻔﻀﻞ‬ ‫اﻟﺤﺮام‬ ‫و‬ ‫اﻟﻮاﺟﺐ‬ ‫ﻻﺧﺘﻼط‬

‫ﻟﻢﺗﻌﻠﻢ‬ ‫ﻓﻘﺎل اذا‬ ‫ﻛﻼﻫﻤﺎ ﺛﻘﺔ ﺑﺤﺪﻳﺜﻴﻦ ﻣﺨﺘﻠﻔﻴﻦ ﻓﻼﻧﻌﻠﻢ اﻳﻬﻤﺎ اﻟﺤﻖ‬ ‫اﻟﺮﺟﻼن و‬ ‫اﻧﻪ ﻗﻴﻞ ﻟﻪ ﻳﺠﻴﺌﻨﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬

‫ﻣﻜﺮوﻫﺎ ﻋﻤﻠﻴﺎ ﻏﻴﺮ اﻟﻮاﻗﻌﻲ ﻓﺎﻧﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻨﺎ ﻣﺴﺘﺤﺒﺎ‬ ‫ان‬ ‫ﻻ ﺣﻴﻠﺔ ﺛﻢ اﻋﻠﻢ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫اﻧﺘﻬﻲ‬ ‫اﺧﺬت‬ ‫ﻓﻤﻮﺳﻊ ﻋﻠﻴﻚ ﺑﺎﻳﻬﻤﺎ‬

‫ﻳﺠﻮز‬ ‫ﻟﻢﻧﻌﻠﻢ اﻳﻬﻤﺎ اﻟﺤﻖ ﻗﻠﻨﺎ اﻧﻪ ﻣﺴﺘﺤﺐ ﻳﻌﻨﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺧﺒﺮا ﻓﻲ اﻟﺮﺧﺼﺔ ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫رأﻳﻨﺎ ﺧﺒﺮا ﻓﻲ اﻻﻣﺮ ﺑﺸﺊ‬ ‫اذا‬

‫ﻟﻴﺲ ﻏﺮﺿﻨﺎ اﻧﻪ ﻣﺴﺘﺤﺐ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺮﺟﺢ ﻓﻌﻠﻪ ﺑﺴﺒﺐ ذﻟﻚ اﻻﻣﺮ‬ ‫و‬ ‫اﺧﺬ ﺑﻬﺎ‬ ‫اذا‬ ‫ﺗﺮﻛﻪ ﺑﺴﺒﺐ ﺗﻠﻚ اﻟﺮﺧﺼﺔ‬

‫ﻟﻢﻧﻌﻠﻢ اﻳﻬﻤﺎ اﻟﺤﻖ‬ ‫ﻣﻜﺮوه اذا‬ ‫ﺧﺒﺮا ۤاﺧﺮ ﻓﻲ اﻟﺮﺧﺼﺔ ﻗﻠﻨﺎ اﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫رأﻳﻨﺎ ﺧﺒﺮا ﻓﻲ اﻟﻨﻬﻲ‬ ‫اذا‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻮاﻗﻊ‬

‫ﻋﻤﻠﻲ ﻻ واﻗﻌﻲ‬ ‫ﻣﻜﺮوه‬ ‫ﻋﻤﻠﻪ ﺑﺴﺒﺐ اﻟﻨﻬﻲ ﻓﻬﻮ‬ ‫ﻣﺮﺟﻮح‬ ‫و‬ ‫ﻓﻌﻠﻪ ﺑﺴﺒﺐ اﻟﺮﺧﺼﺔ‬ ‫ﻳﺠﻮز‬ ‫اﻟﻲ اﻧﻪ‬ ‫ﻧﻈﺮا‬

‫ﺑﻬﻤﺎ ﻓﻴﻤﺎ‬ ‫ﻧﻘﻮل‬ ‫رﺑﻤﺎ‬ ‫و ﻛﺬا اﻟﻤﻜﺮوه اﻟﺬي ﻧﻘﻮل و‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺴﻌﺔ ﺑﻴﻦ اﻟﺨﺒﺮﻳﻦ‬ ‫اﻟﺬي ﻧﻘﻮل ﻋﺒﺎرة‬ ‫ﻓﺎﻟﻤﺴﺘﺤﺐ‬

‫ﻓﻲ ﻏﺎﻳﺔ‬ ‫ﻓﻜﻼم‬ ‫ﻓﻴﻤﺎ ﻻ ﻧﺺ ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻟﻘﻮل ﺑﻮﺟﻮب اﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺮﺟﻮﺣﻴﺘﻪ ﻓﺘﺒﺼﺮ ذﻟﻚ‬ ‫او‬ ‫ﺗﺒﻴﻦ ﻟﻨﺎ رﺟﺤﺎﻧﻪ‬

‫اﻟﺨﻤﺴﺔ ﻋﻨﺪ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫اﻻﺣﻜﺎم‬ ‫ﻣﺎ ﻻ ﻧﺺ ﻓﻴﻪ ﻋﻨﺪﻧﺎ ﻳﺤﺘﻤﻞ‬ ‫ﻻن‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ ﺑﻮﺟﻪ‬ ‫ﻟﻌﺪم‬ ‫اﻟﺴﺨﺎﻓﺔ‬

‫ﻓﻲ‬ ‫ورد‬ ‫اﻟﺨﻤﺴﺔ ﻣﻊ ﻣﺎ‬ ‫اﻻﺣﻜﺎم‬ ‫ﻓﻴﻪ ﻻﺣﺘﻤﺎﻟﻪ‬ ‫اﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫ﻳﻤﺘﻨﻊ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻧﻜﻠﻒ ﻧﺤﻦ ﺑﺎﻟﻌﻤﻞ ﺑﻤﺎ ﻓﻲ ﻋﻠﻢ اﻟﻠﻪ‬ ‫و‬

‫و‬ ‫ﺷﻄﺮ ﻣﻨﻪ‬ ‫ﺗﻘﺪم‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻘﻠﻲ اﻟﻘﺎﻃﻊ‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺪﻟﻴﻞ‬ ‫ﻳﺪل‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﻻ ﻧﺺ ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻃﻼق‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬

‫اﻟﺘﺜﻠﻴﺚ‬ ‫ﺑﺎﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﺘﻮﻗﻒ اﻟﻌﻤﻠﻲ ﻓﻴﻪ ﺗﻤﺴﻜﺎ‬ ‫اﻟﺨﻄﺎب و ﻛﺬا اﻟﻘﻮل ﺑﺎﻳﺠﺎب‬ ‫ﻓﻲ ﻓﺼﻞ‬ ‫اﺧﺒﺎرا ﻛﺜﻴﺮة‬ ‫اوردﻧﺎ ﻟﻪ‬

‫ﺑﻼ دﻟﻴﻞ ﻣﻊ‬ ‫اﻟﻮﺟﻮدي ﻗﻮل‬ ‫اﻟﻔﻌﻞ‬ ‫اﻟﻀﺮورة و اﻟﻘﻮل ﺑﺎﻳﺠﺎب ﺗﺮك‬ ‫اﻟﺘﻮﻗﻒ اﻟﻌﻤﻠﻲ ﻣﻤﺎ ﻻﻳﻤﻜﻦ ﻋﻨﺪ‬ ‫ﻓﺎن‬

‫ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﻮاﻋﺪ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻣﻨﺎ ﻓﻲ‬ ‫ﺗﻘﺪم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ ﻟﻤﺎ‬ ‫اﻟﺮد‬ ‫ﺑﺬﻛﺮ‬ ‫اﻟﻜﻼم‬ ‫ﻻﻧﻄﻴﻞ‬ ‫ﺑﺎﻻﻃﻼق و‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫ﺻﺮاﺣﺔ‬

‫ﻣﺎ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﺷﺒﻬﺔ ﻓﻴﻤﺎ ﻻ ﻧﺺ ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻟﻔﺘﻮي و ﻋﺪم ﻛﻮن‬ ‫اﻟﺘﻮﻗﻒ ﻓﻲ اﻟﺘﻮﻗﻒ ﻋﻦ‬ ‫ﻇﻬﻮر اﺧﺒﺎر‬ ‫ﻣﻊ‬ ‫اﻟﺨﻄﺎب‬ ‫ﻓﺼﻞ‬

‫ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻤﺎ ﻛﻨﺎ ﻗﺪ ﻓﺼﻠﻨﺎ ذﻟﻚ ﻓﻴﻤﺎ ﺳﺒﻖ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬ ‫ان ﺷﺎء‬ ‫ﻻ ﻣﺸﺘﺒﻪ ﻓﺎﻓﻬﻢ ﺗﺮﺷﺪ‬ ‫ﻣﺠﻬﻮل‬ ‫ﻻ ﻧﺺ ﻓﻴﻪ‬

‫اورث‬ ‫ﺣﺘﻲ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﺑﻨﺎ‬ ‫ﻃﺎل‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﻬﺎر‬ ‫ﻣﺒﺎﺣﺜﺎﺗﻨﺎ ﺣﺘﻲ ﺗﺒﻴﻦ اﻻﻣﺮ ﻛﺎﻟﺸﻤﺲ ﻓﻲ راﺑﻌﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻌﺾ ﻛﺘﺒﻨﺎ‬

‫اﻻ اﻧﻪ‬ ‫ﻻزم‬ ‫ﻏﻴﺮ‬ ‫اﻟﺸﺒﻬﺎت‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻣﻌﻘﻮل و‬ ‫ﻓﻴﻤﺎ ﻻ ﻧﺺ ﻓﻴﻪ ﻏﻴﺮ‬ ‫ﻓﺎﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫اﻟﺤﻤﺪ ﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻛﺘﻔﻴﻨﺎ ﺑﺬﻟﻚ‬ ‫اﻟﻤﻼل‬

‫اﻣﻦ اﻟﺘﻘﻴﺔ ﻓﻲ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﺣﺼﻞ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻵﺧﺮ ﻓﺎﻟﻌﻘﻞ ﻳﺴﺘﺤﻤﺪ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫اذا‬ ‫اﺣﺪ اﻟﺨﺒﺮﻳﻦ ﺑﺤﻴﺚ‬ ‫اذا ﻛﺎن‬

‫اﻟﺘﻘﻴﺔ ﻓﻲ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫رﺑﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺔ اﻟﻮاﻗﻊ‬ ‫ﺧﻮف‬ ‫اﻟﺮﻳﺐ‬ ‫اذ‬ ‫اﻟﺮﻳﺒﺔ‬ ‫ﻣﻜﺎن‬ ‫اﻟﺨﺒﺮﻳﻦ ﻻ ﻻﺟﻞ‬ ‫ﻻﻣﺘﺜﺎل‬ ‫اﺣﺪﻫﻤﺎ‬

‫و‬ ‫ﻓﻴﻪ رﻳﺒﺔ‬ ‫ﺑﺎن‬ ‫اﻧﻤﺎ ﻳﺪﻓﻊ اﻟﺮﻳﺒﺔ ﻣﺠﺎﻧﺒﺘﻬﺎ ﺑﻌﺪ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﺪﻓﻊ اﻟﺮﻳﺒﺔ‬ ‫اﻻﺣﺘﻴﺎط ﻓﺎﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻟﺬي ﺗﺮي‬

‫اﻧﻤﺎ ﻫﻮ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫ﺑﻪ ﻓﻲ ﺳﺎﻳﺮ‬ ‫و ﻛﺬا اﻻﺣﺘﻴﺎط اﻟﻤﺄﻣﻮر‬ ‫اﻟﺮﻳﺒﺔ ﻓﻲ اﻳﻬﻤﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﻤﻜﻦ‬ ‫ﺑﻜﻮن‬ ‫ﻫﻮ ﻣﻊ اﻟﺠﻬﻞ‬

‫ۤالﻣﺤﻤﺪ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫ﻟﻮﻻ اﻟﺘﻘﻴﺔ ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﺠﺎﻧﺐ اﻟﺘﻘﻴﺔ‬ ‫و ﺑﺎﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫اﻟﻮاﻗﻊ ﻣﺎ ﻻ ﺗﻘﻴﺔ ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻟﺘﻮﺧﻲ اﻟﻮاﻗﻊ‬

‫ﻣﻮارد‬ ‫ان‬ ‫ﻻﻳﺨﻄﻴﻚ ﻋﻨﻬﺎ ﻓﻤﻦ ذﻟﻚ ﻋﻠﻢ‬ ‫اﻻﺣﺘﻴﺎط‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ اﻟﺘﻘﻴﺔ‬ ‫ﻓﺎﻻﺧﺘﻼف‬ ‫اﻟﺒﺘﺔ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫ﻟﻠﻪ ‪.‬‬ ‫ان ﺷﺎء ا‬ ‫ﻓﺎﻓﻬﻢ‬ ‫ﺑﺎﻻﺣﻜﺎم‬ ‫ﺑﻌﺪ اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫اﻟﻤﻮﺿﻮﻋﺎت‬ ‫اﻧﻤﺎ ﻫﻲ ﻓﻲ‬ ‫اﻻﺣﻜﺎم و‬ ‫ﻓﻲ ﻏﻴﺮ ﻧﻔﺲ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫اﺣﺪي‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻏﻨﻲ‬ ‫ان‬ ‫اﻋﻠﻢ‬ ‫‪.‬‬ ‫ﺑﻴﻦ اﻟﻤﺠﺘﻬﺪﻳﻦ‬ ‫ﺗﺪاول‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫اﻻﺳﺘﺼﺤﺎب‬ ‫ﻓﻲ ﻣﺠﻤﻞ ﻓﻲ اﻣﺮ‬

‫ﻟﻤﻘﺘﻀﻴﺎت‬ ‫ﻣﺼﺎﻟﺤﻬﻢ ﺗﺎﺑﻌﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻤﺼﺎﻟﺤﻬﻢ‬ ‫ﺑﺎﺣﻜﺎم‬ ‫اﻧﻤﺎ ﺣﻜﻢ ﻟﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫ﻻﻧﺘﻔﺎع‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد‬ ‫ﻓﻼﻳﺤﻜﻢ ﻋﻠﻲ‬

‫ﻗﺎل‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻬﺎ ﻻﻧﻬﺎ ﻏﻴﺮ اﺧﺘﻬﺎ‬ ‫ﺧﺎص‬ ‫ﺣﺎﻻﺗﻬﻢ ﻓﻜﻞ ﺣﺎﻟﺔ ﻣﻦ ﺣﺎﻻﺗﻬﻢ ﻣﻘﺘﻀﻴﺔ ﻟﺤﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻮاﺑﻠﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻴﻨﻮﻧﺎﺗﻬﻢ‬

‫ﻣﺎ ﺑﺎﻧﻔﺴﻬﻢ ﻓﻠﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻓﻲ ﻛﻞ ﻣﺎ ﻳﺴﻤﻲ ﺑﺸﺊ ﺣﻜﻢ ﻛﻤﺎ‬ ‫ﻳﻐﻴﺮوا‬ ‫ﺣﺘﻲ‬ ‫ﺑﻘﻮم‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻻﻳﻐﻴﺮ ﻣﺎ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬

‫ﺧﺎص‬ ‫ﺣﻜﻢ‬ ‫اﻟﺤﺎﻻت‬ ‫ﺳﻨﺔ ﻓﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻋﻠﻲ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫او‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻧﻪ ﻣﺎ ﻣﻦ ﺷﺊ اﻻ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺗﻮاﺗﺮ ﻓﻲ‬

‫ﺑﻴﻦ ﻟﻨﺎ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﺎ ﺑﻌﻀﺎ ﺑﺮﺣﻤﺘﻪ‬ ‫و زوي‬ ‫ﻗﺪ ﺑﻠﻐﻨﺎ ﺑﻌﺾ اﺣﻜﺎﻣﻪ ﺑﺤﻜﻤﺘﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﺒﻠﻐﻨﺎ‬ ‫او‬ ‫ﺑﻠﻐﻨﺎ‬ ‫ﻋﻨﺪه ﻣﺤﻔﻮظ‬

‫ﻓﻴﻤﺎ ﻗﻀﻲ‬ ‫ﺑﻤﻐﻠﻮب‬ ‫ﻻ‬ ‫ﻗﺪر و‬ ‫ﻓﻴﻤﺎ‬ ‫ﺑﻤﻘﻬﻮر‬ ‫ﺣﻜﻤﺘﻪ ﻟﻴﺲ‬ ‫و‬ ‫ﺷﺒﻪ ﻋﻠﻴﻨﺎ ﻣﺎ ﺷﺒﻪ ﺑﻘﺪرﺗﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻴﻦ ﻻﻗﺎﻣﺔ ﺣﺠﺘﻪ‬

‫ﺑﺪﻻﻟﺘﻪ اﻟﻠﻔﻈﻴﺔ ﻋﻠﻲ ﺑﻘﺎﺋﻪ ﻓﻲ ﻏﻴﺮ ﺗﻠﻚ اﻟﺤﺎﻟﺔ ﻓﻬﻮ‬ ‫ﻟﻢﻳﺪل‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﺣﻜﻢ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﺑﺤﻜﻢ ﻓﻲ ﺣﺎﻟﺔ‬ ‫ﻓﺎذا‬
‫اﻟﺤﺎﻟﺔ‬ ‫ﺗﺤﺘﺎج‬ ‫ﻛﻤﺎ اﻧﻪ اﺣﺘﺎﺟﺖ اﻟﺤﺎﻟﺔ اﻻوﻟﻲ اﻟﻲ ﺣﻜﻢ ﻣﻨﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻛﺬﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺘﻠﻚ اﻟﺤﺎﻟﺔ‬ ‫ﻣﺨﺼﻮص‬

‫ﻣﻦ‬ ‫ﻟﻢﻳﺮد‬ ‫ﻻﺗﺨﻠﻮ اﻟﺤﺎﻟﺔ اﻟﺜﺎﻧﻴﺔ اﻣﺎ‬ ‫اﺧﺮي ﻓﺎذا‬ ‫ﻗﺎﺑﻠﻴﺔ‬ ‫و‬ ‫ۤاﺧﺮ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫اﻟﺜﺎﻧﻴﺔ اﻟﻲ ﺣﻜﻢ ﻣﻨﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻻﻧﻬﺎ‬

‫ﻓﻲ اﻟﺤﺎﻟﺔ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫اﻟﺤﻜﻢ ﺟﻤﻠﺔ ﻓﻴﻤﺎ ﻻ ﻧﺺ ﻓﻴﻪ‬ ‫روي‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻜﻤﻬﺎ‬ ‫اﻟﻤﺠﻬﻮل‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ ﺣﻜﻢ اﺻﻼ ﻓﻬﻲ‬ ‫اﻟﺸﺎرع‬

‫ﻫﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺺ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫ﺷﺮﻃﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻧﺺ ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫وﺟﻮد‬ ‫اﻟﺴﺎﺑﻖ ﻣﻊ‬ ‫اﻟﺤﺎل‬ ‫اﻟﻴﻬﺎ ﺣﻜﻢ‬ ‫ﻳﺴﺮي‬ ‫اﻟﺜﺎﻧﻴﺔ ﻧﺺ ﻣﻄﻠﻖ ﻓﻜﻴﻒ‬

‫روي‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و ان ﻛﺎن‬ ‫ﺗﻘﻴﻴﺪ‬ ‫ﺧﺼﻮص او اﻃﻼق او‬ ‫ﻻ‬ ‫ﺑﻌﻤﻮم و‬ ‫ﻣﺎ ﻻ ﻧﺺ ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ۤالﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﺗﺮك‬

‫ﻣﻮارد‬ ‫اﻟﺘﻜﻠﻴﻒ ﻓﻲ‬ ‫ﺑﻴﻨﻮا‬ ‫ﻣﺘﻌﺎرﺿﺔ ﻓﻘﺪ‬ ‫ﻧﺼﻮص‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﺠﻴﺔ ﻓﻬﻮ‬ ‫ﺗﺎم‬ ‫ﺻﺤﻴﺢ‬ ‫ﺧﺎص‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ ﻧﺺ‬

‫ﻗﻴﺎس‬ ‫ﻫﻞ ﻫﺬا اﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﺎﺑﻖ اﻟﻲ اﻟﻼﺣﻖ‬ ‫اﻟﻤﺨﺼﻮص ﺑﺎﻟﺤﺎل‬ ‫اﻟﺤﻜﻢ‬ ‫ﻓﺎي ﻣﺠﺎل ﻻﺟﺮاء‬ ‫اﻟﻤﺘﻌﺎرﺿﺔ‬ ‫اﻟﻨﺼﻮص‬

‫اﻟﺤﻜﻢ‬ ‫اذا ﺻﺪر‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﺮﻋﻴﺔ‬ ‫اﻻﺣﻜﺎم‬ ‫ﻓﻲ ﻧﻔﺲ‬ ‫اﻟﺸﺮع ﻓﺎذا ﻻﻳﺠﻮز اﻻﺳﺘﺼﺤﺎب‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻓﻲ‬ ‫ﺻﺮف ﻣﻤﻨﻮع‬

‫ﺑﻮﺟﻮده‬ ‫ﺗﻴﻘﻨﺎ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﺑﺎﻗﻴﺎ‬ ‫اﻟﻤﻮﺿﻮع‬ ‫دام‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﺳﺘﻤﺮاره‬ ‫و‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫ﺑﻘﺎؤه‬ ‫ﻣﻘﺘﻀﺎه‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺸﺎرع‬ ‫ﻋﻦ‬

‫ﻗﺪ ﺑﻘﻲ‬ ‫ﻓﻴﻜﻮن‬ ‫ﺑﺎق‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫او‬ ‫اﻟﺤﻜﻢ‬ ‫زال‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫ﻓﻴﻜﻮن‬ ‫اﻟﻤﻮﺿﻮع‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫زوال‬ ‫ﺷﻜﻜﻨﺎ ﻓﻲ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﺣﻜﻤﻨﺎ ﻟﻪ ﺑﻪ‬

‫زوال‬ ‫ﺷﻜﻜﻨﺎ ﻓﻲ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﻧﻨﻘﻀﻪ ﺑﻴﻘﻴﻦ ۤاﺧﺮ‬ ‫اﺑﺪا و‬ ‫ﻻﻧﻨﻘﺾ اﻟﻴﻘﻴﻦ ﺑﺎﻟﺸﻚ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﺑﺎن‬ ‫اﻟﺤﻜﻢ ﻓﻘﺪ اﻣﺮوﻧﺎ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻓﺎﻧﻪ‬ ‫ﺻﻠﻮات‬ ‫ﻧﺺ ﻣﻨﻪ‬ ‫اﻟﺸﺎرع و‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﺑﺎذن‬ ‫ﻧﺤﻜﻢ ﺑﺎﻟﺤﻜﻢ اﻟﻴﻘﻴﻨﻲ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻧﺤﻜﻢ ﺑﺒﻘﺎﺋﻪ‬ ‫اﻟﻤﻮﺿﻮع‬

‫ﻓﻲ ﺣﺎﻟﺔ‬ ‫ﺻﺪر‬ ‫اﻟﺤﻜﻢ ﻗﺪ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﺟﺮاﺋﻪ ﻓﻲ ﻧﻔﺲ اﻟﺤﻜﻢ‬ ‫ﺑﺨﻼف‬ ‫ﺑﺎﻟﻨﺺ اﻟﺴﺎﺑﻖ‬ ‫ﻣﺴﺘﻤﺮا‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻟﻮﻻ اﻟﺸﻚ‬

‫ﻓﻴﻪ ﺑﻼ ﺗﻨﻘﺾ اﻟﻴﻘﻴﻦ‬ ‫و اﻻﺳﺘﺪﻻل‬ ‫ﺑﺤﺖ‬ ‫ﻗﻴﺎس‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫ﻓﺎﺟﺮاؤه‬ ‫ﺗﻠﻚ اﻟﺤﺎﻟﺔ اﻟﺨﺎﺻﺔ ﻳﻘﻴﻨﺎ‬ ‫زال‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫ﺧﺎﺻﺔ‬

‫ﻟﻠﻨﺺ‬ ‫اﻻول و‬ ‫ﻧﻔﺲ اﻟﺤﻜﻢ‬ ‫ﺣﺎل ﻻﻗﺘﻀﺎء‬ ‫ﻓﺎﺟﺮﻳﻨﺎ ﺣﻜﻢ اﻟﻴﻘﻴﻦ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻤﻮﺿﻮع‬ ‫ﺑﺤﺖ ﻓﺎﻣﺎ ﻓﻲ‬ ‫اﺷﺘﺒﺎه‬ ‫ﺑﺎﻟﺸﻚ‬

‫ﺑﺎق‬ ‫اﻟﺤﻜﻢ اﻟﺴﺎﺑﻖ‬ ‫ان‬ ‫ﻣﺎ ﺑﺎﻧﻔﺴﻬﻢ ﻓﻘﺪ ﻧﺒﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺷﺄﻧﻪ‬ ‫ﻳﻐﻴﺮوا‬ ‫ﺣﺘﻲ‬ ‫ﺑﻘﻮم‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻻﻳﻐﻴﺮ ﻣﺎ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻘﻮﻟﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫و‬

‫ﻣﻮﺿﻮﻋﺔ ﻟﻠﻤﻌﺎﻧﻲ اﻟﻤﻌﻠﻮﻣﺔ ﺧﺬﻫﺎ ﻛﻼﻣﺎ ﻣﺠﻤﻼ ﻛﺎﻓﻴﺎ‬ ‫اﻻﺳﻤﺎء‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻳﻘﻴﻨﻴﺎ‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮا‬ ‫ﻣﺎ ﺑﺎﻧﻔﺴﻬﻢ‬ ‫ﻳﻐﻴﺮوا‬ ‫ﺣﺘﻲ‬

‫ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻘﺎﻣﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﺒﻴﻞ‬ ‫ﺳﻮاء‬ ‫ﻳﻬﺪﻳﻚ اﻟﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻔﺼﻴﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻠﻐﻠﻴﻞ ﻳﻐﻨﻴﻚ ﻋﻦ اﻟﺘﻄﻮﻳﻞ‬ ‫ﻣﺒﺮدا‬ ‫ﺷﺎﻓﻴﺎ ﻟﻠﻌﻠﻴﻞ‬

‫ﺿﺢ ﺟﻠﻴﻞ ‪.‬‬ ‫ﻓﺮق وا‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫اﻟﻨﻬﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺘﺒﻌﻨﺎ ﻓﻲ ﻧﻔﺲ اﻻﻣﺮ‬ ‫اذا‬ ‫اﻋﻠﻢ اﻧﺎ‬ ‫‪.‬‬ ‫اﻻﺧﺘﺼﺎر‬ ‫اﻟﻨﻬﻲ ﻋﻠﻲ ﺳﺒﻴﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻣﺮ‬ ‫اﺣﻮال‬ ‫ﻓﻲ ﻣﺠﻤﻞ ﻓﻲ‬

‫اﻟﻨﻬﻲ ﻟﻄﻠﺐ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻣﺮ ﻟﻄﻠﺐ اﻟﻔﻌﻞ‬ ‫ان‬ ‫اﻻ‬ ‫اﻟﺼﺮف‬ ‫رأﻳﻨﺎ اﻧﻬﻤﺎ ﻟﻠﻄﻠﺐ‬ ‫اﻟﺸﻜﻮك‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﺒﻬﺎت‬ ‫ﻣﻌﺮﺿﻴﻦ ﻋﻦ‬

‫ﺑﻌﺪ‬ ‫وﺟﺪت‬ ‫ﺷﺮﻋﻴﺔ‬ ‫ﻓﺎن ﻫﺬه اﻻﺣﻜﺎم‬ ‫ﻻ ﻛﺮاﻫﺔ‬ ‫ﻧﺪب و‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﺣﺮﻣﺔ‬ ‫وﺟﻮب و‬ ‫ﻣﻨﻬﻤﺎ‬ ‫اﻟﺘﺮك و ﻻﻳﺘﺒﺎدر‬

‫اذا‬ ‫اﻟﺠﺎﺣﺪ ﻣﻜﺎﺑﺮ ﺛﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻬﻤﺎ ﺷﺊ ﻣﻦ ذﻟﻚ اﻟﺒﺘﺔ‬ ‫اﺣﻜﺎم و ﻻﻳﻌﺮف‬ ‫ﻓﻲ ﻧﻔﺲ اﻟﻠﻐﺔ ﻻ‬ ‫ﺻﺪور اﻟﺸﺮع و‬

‫و‬ ‫ﻏﻴﺮه‬ ‫اﻣﺮه‬ ‫ﻣﻦ ﻟﻢﻳﺄﺗﻤﺮ ﺑﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺪ ﻣﻤﺘﺜﻼ ﻣﻄﻴﻌﺎ ﻟﻪ‬ ‫ﻏﻴﺮه‬ ‫ﻣﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﻄﻠﺐ‬ ‫ان‬ ‫رأﻳﻨﺎ‬ ‫اﻟﻌﺮف‬ ‫ﺗﺘﺒﻌﻨﺎ ﻓﻲ‬

‫ﻳﺄﻣﺮه و‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﺑﻬﻮي‬ ‫ﻻﻳﻌﻤﻞ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻤﺨﺎﻟﻔﺔ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻧﻬﻴﻪ ﻟﻐﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻣﺮه‬ ‫ﻋﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎ ﻟﻪ ﻋﺎﺻﻴﺎ‬ ‫ﻧﻬﺎه ﻏﻴﺮه‬ ‫ﻟﻢﻳﻨﺘﻪ ﻋﻤﺎ‬

‫و ان‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺳﺘﺮة‬ ‫اﻟﻤﻌﺼﻴﺔ ﻣﻌﺮوﻓﺎ ﺑﻴﻨﺎ ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻴﻨﻨﺎ ﻣﻌﻨﻲ اﻟﻄﺎﻋﺔ‬ ‫اﻟﻌﺮف‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻓﻜﺎن‬ ‫ﺑﺪﻳﻬﻲ‬ ‫ﻳﻨﻬﺎه و ﻫﺬا اﻟﻘﺪر‬

‫اﻟﻌﺮف ﻣﻌﺮوف ﻣﻌﻠﻮم ﻓﺎذا‬ ‫اﻟﻤﻄﻴﻊ ﻋﻦ اﻟﻌﺎﺻﻲ ﻓﻲ‬ ‫ان‬ ‫ﻣﻜﺮوﻫﺎ اﻻ‬ ‫او‬ ‫ﻣﺴﺘﺤﺒﺎ‬ ‫او‬ ‫ﺣﺮاﻣﺎ‬ ‫او‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ واﺟﺒﺎ‬

‫و‬ ‫ﻋﻠﻤﻨﺎ ﺣﺮﻣﺔ ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اوﻟﻴﺎﺋﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻃﺎﻋﺔ رﺳﻮﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻃﺎﻋﺔ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫وﺟﻮب‬ ‫ﻋﻠﻤﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻨﺎ‬ ‫ورد اﻟﺸﺮع‬

‫اﻓﻌﻞ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﻗﺮﻳﻨﺔ ﻳﺠﺐ‬ ‫ﻗﺎﻟﻮا‬ ‫اذا‬ ‫دﻟﻴﻞ اﻟﻌﻘﻞ ﻋﺮﻓﻨﺎ اﻧﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺟﻤﺎع‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻋﺼﻴﺎﻧﻬﻢ‬

‫ﻳﻨﺼﺒﻮا ﻟﻨﺎ‬ ‫ان‬ ‫اﻻ‬ ‫زﺟﺮوا‬ ‫ﻋﻤﺎ‬ ‫اﻻﻧﺘﻬﺎء‬ ‫ﻗﺎﻟﻮا ﻻﺗﻔﻌﻞ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﻗﺮﻳﻨﺔ ﻳﺠﺐ‬ ‫و اذا‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫اي اﺗﻴﺎن اﻟﻤﺄﻣﻮر‬ ‫ﻃﺎﻋﺘﻬﻢ‬

‫و‬ ‫ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﻄﻴﻌﻴﻦ ﻟﻬﻢ اﻳﻀﺎ‬ ‫ﻳﺠﻮز ﻓﺎذا ﻧﻌﺪل‬ ‫اﻟﻤﻨﻬﻲ ﻋﻨﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫اﻟﻤﺄﻣﻮر‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫او ﻳﺼﺮﺣﻮا ﺑﺎن اﻟﻌﺪول‬ ‫ﻗﺮﻳﻨﺔ‬

‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻃﺎﻋﺘﻬﻢ‬ ‫ﻣﻔﺘﺮﺿﻮن‬ ‫ﻟﻬﻢ‬ ‫ﺣﺎل ﻣﻄﻴﻌﻮن‬ ‫ﻓﻨﺤﻦ ﻓﻲ ﻛﻞ‬ ‫ﺻﺮﺣﻮا و اﻣﺮوا‬ ‫ﺑﺎﻧﻪ ﻛﻤﺎ‬ ‫اﻻﻋﺘﻘﺎد‬ ‫ﺣﻴﻨﺌﺬ ﻳﺠﺐ‬

‫و ﺣﺮم‬ ‫ﻃﻠﺒﺎﺗﻪ‬ ‫اﻣﺘﺜﺎل‬ ‫وﺟﺐ ﻃﺎﻋﺔ رﺟﻞ وﺟﺐ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﻟﻄﻠﺐ اﻟﻐﻴﺮ‬ ‫اﻻﻣﺘﺜﺎل‬ ‫اﻟﻄﺎﻋﺔ ﻟﻴﺴﺖ اﻻ‬ ‫ﻋﺮف ان‬ ‫اﻧﺼﻒ‬

‫اﻻﻣﺮ‬ ‫ان‬ ‫ﻫﺬا وﺟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻤﻼ ﺑﻄﺎﻋﺘﻪ‬ ‫ﺗﺘﺮك و ﺗﻌﺪل‬ ‫ﻓﺤﻴﻨﺌﺬ‬ ‫ان ﻳﺼﺮح ﺑﺠﻮاز اﻟﺘﺮك و اﻟﻌﺪول‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﻬﺎ اﻻ‬
‫ﻻ ﺣﺮﻣﺔ‬ ‫وﺟﻮب و‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻓﻲ ﻣﻔﻬﻮﻣﻬﻤﺎ ﻣﻦ ﺣﻴﺚ اﻧﻔﺴﻬﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﻬﻲ ﻟﻠﺤﺮﻣﺔ‬ ‫اﻟﺸﺎرع ﻟﻠﻮﺟﻮب و‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫اﻟﺼﺎدر‬

‫ﻓﺎﻧﻬﺎ اﻳﻀﺎ ﻟﻮﻻ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫اﻧﻬﺎك‬ ‫و‬ ‫ﺗﻔﻌﻞ‬ ‫ان‬ ‫اي ۤاﻣﺮك‬ ‫اﻟﻨﻬﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ ﻟﻔﻆ اﻻﻣﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﺮع‬ ‫ﻫﻤﺎ ﺑﻌﺪ‬ ‫اذ‬

‫اﻟﺸﺮع ﻓﺎذا ﻗﺎم‬ ‫اﻧﻤﺎ ذﻟﻚ ﺑﻌﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻃﺎﻋﺔ اﺣﺪ واﺟﺒﺔ ﻋﻠﻲ اﺣﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ اﺣﺪ اﻋﻠﻲ ﻣﻦ اﺣﺪ‬ ‫اﻟﺸﺎرع‬

‫ﻻ‬ ‫اﻋﺘﻘﺎدي‬ ‫اﻟﻨﻬﻲ ﻟﻠﺤﺮﻣﺔ اﻣﺮ‬ ‫ﻟﻠﻮﺟﻮب و‬ ‫اﻻﻣﺮ‬ ‫ﺻﺎر ﻟﻠﻮﺟﻮب ﻓﻜﻮن‬ ‫ﻧﻬﻴﻪ‬ ‫اﺗﺒﺎع اﻣﺮه و‬ ‫وﺟﺐ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ‬

‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻏﻨﻲ ﻋﻦ ﺧﻠﻘﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﺿﺪﻫﻤﺎ ﻓﺎﻋﻠﻢ‬ ‫ﻟﻠﻔﻮر و اﻟﺘﻜﺮار ام‬ ‫ﻫﻞ ﻫﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ ﻣﻨﺎﻗﺸﺔ‬ ‫ﻓﻼﻳﺤﺘﺎج‬ ‫ﻟﻔﻈﻲ‬

‫ﻋﻦ وﻗﺖ اﻟﺤﺎﺟﺔ ﻓﻼﻳﺄﻣﺮ اﻻ ﻓﻲ وﻗﺖ ﺣﺎﺟﺔ‬ ‫و ﻻﻳﺆﺧﺮه‬ ‫اﻟﺤﻜﻢ ﻋﻠﻲ وﻗﺖ اﻟﻤﺼﻠﺤﺔ‬ ‫ﻋﺠﻮل ﻓﻼﻳﻘﺪم‬ ‫ﻏﻴﺮ‬

‫ان‬ ‫ﻣﻊ ﻣﺎ ﻋﺮﻓﺖ‬ ‫اﻻﻣﺘﺜﺎل‬ ‫ﺣﻜﻢ ﺑﺤﻜﻢ وﺟﺐ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫و ﻟﺰوم اﻳﺘﻤﺎره‬ ‫ﺻﻼﺣﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ ذﻟﻚ اﻟﺤﻜﻢ‬ ‫اﻟﻌﺒﺪ‬

‫اﻟﻠﻔﻆ ﺷﺊ ﻣﻦ‬ ‫ﻣﺪﻟﻮل‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻪ‬ ‫اﺧﺮه‬ ‫اﻟﺘﺄﺧﻴﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺔ اﻟﻲ وﻗﺖ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻐﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺮﻓﺎ‬ ‫ﻋﺼﻴﺎن‬ ‫اﻟﻤﺨﺎﻟﻔﺔ‬

‫ﻓﺎذا ﺻﺪر‬ ‫اﻟﻄﻠﺐ‬ ‫ﺻﺮف‬ ‫اﻣﺎ اﻟﻠﻔﻆ ﻓﻬﻮ‬ ‫و‬ ‫اﻋﺘﻘﺎدﻳﺔ ﻻ ﻟﻔﻈﻴﺔ‬ ‫ﻫﺬه اﻻﻣﻮر اﻣﻮر‬ ‫اﻧﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﺮاﺧﻲ‬ ‫اﻟﻔﻮر و ﺟﻮاز‬

‫وﺟﻮب‬ ‫اﻋﺘﻘﺪﻧﺎ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﻋﻨﻪ ﺧﺎﻟﻔﻪ اﻟﻲ وﻗﺖ ﻳﺄﺗﻲ ﺑﻪ ﺑﻼ ﺷﻚ‬ ‫اﻟﻤﻄﻠﻮب‬ ‫اﻟﻲ ﻃﻠﺒﻪ‬ ‫و ﻟﻢﻳﺘﺒﺎدر‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ ﻣﻦ ﻃﺎﻟﺐ‬

‫ﺑﺎذن‬ ‫اﻟﺘﺄﺧﻴﺮ ﻓﺘﺆﺧﺮ اﻻﺟﺎﺑﺔ‬ ‫ﺑﺠﻮاز‬ ‫ﻟﻨﺎ‬ ‫ان ﻳﺄذن‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫اﻟﻤﺒﺎدرة‬ ‫ﻣﻄﻠﻘﺎ وﺟﺐ ﻋﻠﻴﻨﺎ‬ ‫اﻟﻌﺼﻴﺎن‬ ‫ﺣﺮﻣﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻄﺎﻋﺔ‬

‫ﺗﻐﻴﺮت‬ ‫اﻧﻬﺎ ﻟﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺎﺑﻠﻴﺘﻪ‬ ‫اﻗﺘﻀﺎء‬ ‫و‬ ‫ﻋﺒﺪه‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻻﻳﺤﻜﻢ اﻻ ﻟﻤﺼﻠﺤﺔ‬ ‫ان‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ ﻟﻤﺎ ﻋﺮﻓﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫رﺧﺼﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻪ‬

‫ﺑﻪ اﻟﻲ‬ ‫اﻻﺗﻴﺎن‬ ‫وﺟﺐ‬ ‫ﻋﺒﺪه‬ ‫ﻃﻠﺐ ﺷﻴﺌﺎ ﻣﻦ‬ ‫ﺑﻌﺪه ﻓﺎذا‬ ‫ﻻ ﻣﺼﻠﺤﺔ ﻓﻲ ذﻟﻚ اﻟﺤﻜﻢ‬ ‫اذ‬ ‫ﻧﻬﻲ ﻋﻨﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻐﻴﺮ اﻟﺤﻜﻢ‬

‫ﻳﻐﻴﺮ ﻓﻤﺎ ﻟﻢﻳﻐﻴﺮ ﻋﻠﻢ‬ ‫اذا ﻏﻴﺮوا‬ ‫ﻣﺎ ﺑﺎﻧﻔﺴﻬﻢ ﻳﻌﻨﻲ‬ ‫ﻳﻐﻴﺮوا‬ ‫ﺣﺘﻲ‬ ‫ﺑﻘﻮم‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻻﻳﻐﻴﺮ ﻣﺎ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻳﻄﻠﺐ ﺧﻼﻓﻪ‬ ‫ان‬

‫ذﻟﻚ‬ ‫اﻻﺻﺤﺎب‬ ‫ﻟﻤﺎ ﻟﻢﻳﺘﻔﻄﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻟﻔﻈﻲ‬ ‫اﻋﺘﻘﺎدي‬ ‫ﻫﺬا اﻳﻀﺎ اﻣﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﺤﻜﻢ‬ ‫اﻻﺗﻴﺎن‬ ‫اﻟﻘﺎﺑﻠﻴﺔ ﻓﻴﺠﺐ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺑﻘﺎء‬

‫اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫ﻳﺪل‬ ‫ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻨﻬﻲ اﻟﺤﺎﻛﻢ‬ ‫ان‬ ‫اﻻ‬ ‫اﻻﻣﺘﺜﺎل‬ ‫ﻓﻴﺠﺐ‬ ‫ﻛﺜﻴﺮا‬ ‫ﻓﺨﺒﻄﻮا‬ ‫اﻟﻠﻔﻆ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﻓﻴﻬﻤﺎ ﻣﻦ‬ ‫ﺗﻜﻠﻤﻮا‬

‫ﻣﺎل ﻧﻈﺮا‬ ‫ﻋﻦ ذﻟﻚ ﻓﺎﻣﺮ ﺑﺎﻟﺤﺞ ﻋﻨﻪ ﻣﺎ ﻟﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻻﻣﺎم‬ ‫وﺻﻲ ﺑﺎﻟﺤﺞ ﻓﺴﺌﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎﻻ‬ ‫ﺗﺮك‬ ‫اﻳﻀﺎ ﻓﻲ ﻣﻦ‬

‫دﺧﻠﻨﺎ ﻧﺤﻦ‬ ‫ﻫﺬا اﻟﺒﺎب اﻟﺬي‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻤﺴﺎﺋﻞ ﻣﻦ‬ ‫ﻏﺒﺎر‬ ‫ﺑﺎﻟﺠﻤﻠﺔ ﻻﻳﺒﻘﻲ‬ ‫اﻟﺘﻜﺮار‬ ‫اﻟﻲ دﻻﻟﺔ ﻗﻮﻟﻪ ﺣﺠﻮا ﻋﻨﻲ ﻋﻠﻲ‬

‫ﻫﻞ اﻻﻣﺮ ﺑﺎﻟﺸﺊ ﻫﻮ ﻧﻬﻲ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻼ ﺣﺎﺟﺔ اﻟﻲ اﻟﺘﻄﻮﻳﻞ‬ ‫اﻻﻋﺘﺮاﺿﺎت‬ ‫ﻋﻠﻴﻨﺎ ﺷﺊ ﻣﻦ ﺗﻠﻚ‬ ‫و ﺑﻴﻨﺎه و ﻻﻳﺮد‬

‫ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﺿﻢ ﺷﺊ اﻟﻴﻪ ﻓﺎﻻﻣﺮ‬ ‫وﺣﺪه‬ ‫ﻛﻤﺎ ﺑﻴﻨﺎ ﻫﻮ ﻃﻠﺐ اﻟﺸﺊ‬ ‫اﻟﻠﻐﻮي‬ ‫ﺣﻘﻴﻘﺔ اﻻﻣﺮ‬ ‫ان‬ ‫ﻻ ﻓﺎﻋﻠﻢ‬ ‫ام‬ ‫اﻟﻀﺪ‬

‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻳﺴﺘﺪل‬ ‫ﻻ ﻋﻘﻼ ﺣﺘﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻃﺒﻌﺎ‬ ‫ﺿﺪه‬ ‫ﺗﺮك‬ ‫ﻓﻲ ﻓﻌﻞ اﻟﺸﺊ‬ ‫ﻻﻳﻠﺰم‬ ‫اﻟﺜﻠﺚ ﺑﻞ‬ ‫ﺑﺎﺣﺪي‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻨﻬﻲ‬ ‫ﻻﻳﺪل‬

‫اﻟﺰﻧﺎ‬ ‫ﺑﺘﺎرك‬ ‫ﻓﺎﻟﺨﺼﻲ ﻟﻴﺲ‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و اﻻﺷﺮاف‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺮع اﻻﺷﺘﻐﺎل‬ ‫اﻟﺸﺊ‬ ‫ﻓﺎن ﺗﺮك‬ ‫اﻟﻄﺒﻌﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻘﻠﻲ‬ ‫ﺑﺎﻟﺘﻼزم‬

‫ﺛﻢ ﻳﺘﺮﻛﻪ ﺛﻢ‬ ‫ﺳﻮاه‬ ‫ﺑﺠﻤﻴﻊ ﻣﺎ‬ ‫اﻻﻧﺴﺎن‬ ‫ﻳﺸﺘﻐﻞ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻲ ﻓﻌﻞ ﺷﺊ‬ ‫ﻻﻳﻠﺰم‬ ‫و‬ ‫اﻟﺼﻠﻮة‬ ‫ﺑﺘﺎرك‬ ‫اﻟﻜﺎﻓﺮ ﻟﻴﺲ‬ ‫و‬

‫ﻟﻴﺲ ﺑﻔﻌﻞ ﻳﻘﻊ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺿﺪه‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫ﺿﺪه و ﺧﻠﻮه‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫ﺧﻠﻮه‬ ‫ﻓﻌﻼ اﻻ ﺣﻴﻦ‬ ‫اﻻﻧﺴﺎن‬ ‫ﻳﻔﻌﻞ ذﻟﻚ اﻟﺸﺊ ﺑﻞ ﻻﻳﻔﻌﻞ‬

‫ﺿﺪه و‬ ‫ﻻﻳﻠﺰﻣﻪ اﻟﻨﻬﻲ ﻋﻦ‬ ‫ﺿﺪه و‬ ‫ﻻﻳﻘﺘﻀﻲ اﻟﻨﻬﻲ ﻋﻦ‬ ‫ﺿﺪه و‬ ‫اﻟﻨﻬﻲ ﻓﺎﻻﻣﺮ ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﻟﻴﺲ ﺑﻨﻬﻲ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻣﺮ‬

‫ﻋﻠﻴﻪ اﻣﺮ ﻳﺠﺐ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻓﺎذا ورد‬ ‫ﻻﻳﺨﻠﻮ داﺋﻤﺎ ﻣﻦ ﻓﻌﻞ ﻣﺎ‬ ‫ان اﻻﻧﺴﺎن‬ ‫ﻗﻠﺖ‬ ‫و ان‬ ‫اﺑﺪا‬ ‫ﺿﺪه‬ ‫ﺗﺮك‬ ‫ﻻﻳﻠﺰﻣﻪ‬

‫ان ﻳﻜﻮن اﻻﻧﺴﺎن‬ ‫ﺑﻪ ﻗﻠﺖ ﻧﻌﻢ اﻧﻪ اﻣﺮ ﻃﺒﻌﻲ ﻳﺠﺐ ﻃﺒﻌﺎ‬ ‫اﻟﻤﺄﻣﻮر‬ ‫ﻣﺎ ﻫﻮ ﻓﻴﻪ ﺣﺘﻲ ﻳﺘﻤﻜﻦ ﻣﻦ ﻓﻌﻞ‬ ‫ﺗﺮك‬

‫ذﻟﻚ‬ ‫ﺗﺮك‬ ‫ﻟﻴﺲ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﻫﻮ ﻓﻴﻪ ﻟﻔﻌﻞ ﻣﺎ ﻳﺮﻳﺪ‬ ‫ﻓﻴﺘﺮك‬ ‫ﻓﺎرﻏﺎ ﻋﻦ ﻏﻴﺮ ﻣﺎ ﻳﺮﻳﺪ ﻓﻌﻠﻪ ﺣﺘﻲ ﻳﺘﻤﻜﻦ ﻣﻦ ﻓﻌﻠﻪ‬

‫ﻓﻌﻞ ﻣﺎ‬ ‫ﺗﺮك‬ ‫و‬ ‫ﺷﺮﻃﺎ ﻓﻲ ﻓﻌﻞ ﺷﺊ‬ ‫ﺑﺎﻟﺨﺼﻮص‬ ‫اﻻﺿﺪاد‬ ‫اﺣﺪ‬ ‫ﺗﺮك‬ ‫ﻟﻴﺲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺜﻠﺚ‬ ‫ﺑﺎﺣﺪي‬ ‫اﻓﻌﻞ‬ ‫ﻣﺪﻟﻮل‬

‫ﻣﻤﺎ ﻓﻴﻪ ﻧﺺ‬ ‫و ان ﻛﺎن‬ ‫ﻣﻤﺎ ﻻ ﻧﺺ ﻓﻴﻪ ﺑﺨﺼﻮﺻﻪ ﻣﺮﺧﺺ ﻓﻴﻪ ﻋﻤﻮﻣﺎ‬ ‫ﺛﻤﺮا ﻫﺬا و ﺿﺪه ان ﻛﺎن‬ ‫ﻻﻳﺜﻤﺮ ﻟﻬﻢ‬

‫واﺟﺒﺎ‬ ‫و ان ﻛﺎن‬ ‫ﻓﻲ ﻧﻔﺴﻪ‬ ‫ﺣﺮام او ﻣﻜﺮوه‬ ‫ﻣﻜﺮوﻫﺎ ﻓﻬﻮ‬ ‫او‬ ‫ﺣﺮاﻣﺎ‬ ‫و ان ﻛﺎن‬ ‫ﻓﻲ ﻧﻔﺴﻪ‬ ‫ﻣﺒﺎح‬ ‫ﺑﺎﻻﺑﺎﺣﺔ ﻓﻬﻮ‬

‫ﻟﻴﺲ ﺗﻘﻴﻴﺪ‬ ‫اﻟﺸﺎرع و‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﺧﺎص‬ ‫ﺣﻜﻢ‬ ‫اﻻﺿﺪاد‬ ‫ﻣﺴﺘﺤﺐ ﻓﻌﻠﻲ ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻦ‬ ‫او‬ ‫ﻣﺴﺘﺤﺒﺎ ﻓﻬﻮ واﺟﺐ‬ ‫او‬

‫و‬ ‫ﺗﻘﺪﻳﻤﻪ‬ ‫اﻟﺸﺎرع ﻳﺠﻮز‬ ‫اﻵﺧﺮ واﺟﺒﺎ ﻣﻮﺳﻌﺎ ﻓﻬﻮ ﺑﺤﻜﻢ‬ ‫و ان ﻛﺎن‬ ‫اﺣﺪﻫﺎ ﺑﺎﻵﺧﺮ اوﻟﻲ ﻣﻦ ﺗﻘﻴﻴﺪ اﻵﺧﺮ ﺑﻪ‬

‫ﺗﺄﺛﻴﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻜﻢ ﻣﻨﻬﻢ ﻋﺴﺮ ﺷﺪﻳﺪ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫و‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﻳﻘﻮﻟﻮن‬ ‫ﻳﻨﺎﻓﻲ ﻣﺎ‬ ‫ﺑﺎﻟﺸﺮع‬ ‫ﺗﻘﺪﻳﻤﻪ‬ ‫ﺟﻮاز‬ ‫ﻓﻌﻠﻲ‬ ‫ﺗﺄﺧﻴﺮه‬

‫او‬ ‫رﺳﻮﻟﻪ ﺑﺬﻟﻚ ﻓﺎﻳﻦ اﻟﺤﺠﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻬﻢ ﻫﻞ اﻣﺮﻛﻢ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻧﻘﻮل‬ ‫ﻻﻧﻔﺴﻬﻢ اﻟﺒﺘﺔ ﻫﺬا ﻣﻊ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺘﻘﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻠﻤﻘﻠﺪﻳﻦ‬
‫اﻟﻨﻬﻲ ﻓﻬﻮ ﻣﻦ ﺣﻴﺚ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻣﺮ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎع‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻋﻨﻮﻧﻮه‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺎ‬ ‫اﻟﻌﺬر و‬ ‫رأﻳﺎ ﻟﻢﻳﺄﻣﺮ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻓﻤﺎ‬ ‫ﺗﺒﺪﻋﻮن‬

‫اﺣﺪﻫﻤﺎ ﺗﻘﻴﺔ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫او‬ ‫ﻟﻼول‬ ‫اﻟﺜﺎﻧﻲ ﻧﺎﺳﺨﺎ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ان‬ ‫ﺑﻞ ﻣﻦ اﻟﺤﻜﻴﻢ اﻻ‬ ‫اﻟﻤﻌﺼﻮم‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻓﻼﻳﺼﺪر‬ ‫واﺣﺪ‬

‫ﻣﻦ ﺟﻬﺘﻴﻦ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺘﺸﺎﺑﻬﺎت‬ ‫ﻓﻬﻮ ﻣﻦ‬ ‫اﻻﻣﻜﺎن‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫ﻣﻊ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﻤﻮازﻳﻦ اﻟﺸﺮﻋﻴﺔ‬ ‫ﻓﻴﺤﺘﺎج‬

‫ﻗﻮﻟﻪ ﻻﺗﻐﺼﺐ ﻓﺎﻟﻨﻬﻲ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻘﻴﻘﺔ ﻓﻼ ﺗﻨﺎﻓﻲ ﺑﻴﻦ ﻗﻮﻟﻪ ﺻﻞ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎع‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻜﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻳﺨﺘﺺ ﺑﻤﻮﺿﻌﻪ‬

‫ﻻﺗﺼﻞ ﻓﻲ‬ ‫ان ﻳﺮد‬ ‫ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻏﻴﺮ اﻵﺧﺮ اﻟﻠﻬﻢ اﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﺑﺎﻟﻐﺼﺐ‬ ‫ﺑﺎﻟﺼﻠﻮة‬ ‫اﻻﻣﺮ‬ ‫اﻟﺼﻠﻮة و‬ ‫اﻟﻐﺼﺐ ﻻ‬

‫اﻟﻨﻬﻲ ﻋﻦ اﻟﻐﺼﺐ ﻓﻬﻮ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻻوﻟﻲ‬ ‫اﻟﺼﻠﻮة ﺑﺨﻼف اﻟﺼﻮرة‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫وارد‬ ‫اﻟﻨﻬﻲ ﺣﻴﻨﺌﺬ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﻤﻐﺼﻮب‬ ‫اﻟﻤﻜﺎن‬

‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺘﺼﺮف‬ ‫ﻏﻴﺮ‬ ‫اﻟﻤﻜﺎن و‬ ‫ﻏﻴﺮ‬ ‫اﻟﺼﻠﻮة‬ ‫ﺣﻘﻴﻘﺔ‬ ‫ﺑﺎﻟﺼﻠﻮة و‬ ‫اﻻﻣﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﺼﻞ‬ ‫او‬ ‫ﺻﻠﻲ‬ ‫ﺳﻮاء‬ ‫اﻣﺮ ﻣﻨﻬﻲ ﻋﻨﻪ‬

‫اﻻ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺨﺎرج‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺼﻠﻮة‬ ‫ﻟﻢﺗﺘﺤﻘﻖ‬ ‫اﻟﺼﻠﻮة و ان‬ ‫اﻟﺨﺎرﺟﺔ ﻋﻦ ﺣﻘﻴﻘﺔ‬ ‫اﻻﻋﺮاض‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻤﻜﺎن‬ ‫اﻧﻤﺎ‬ ‫اﻟﻤﻜﺎن و‬

‫اﻻ‬ ‫اﻟﺨﺎرج‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫وﺟﻮده‬ ‫ﻟﻢﻳﺘﺤﻘﻖ‬ ‫و ان‬ ‫ﺑﺤﺐ زﻳﺪ ﺗﺤﺒﻪ ﻣﻦ ﺣﻴﺚ ﻧﻔﺴﻪ‬ ‫اذا اﻣﺮت‬ ‫اﺣﺪ اﻻﻣﻜﻨﺔ ﻛﻤﺎ اﻧﻚ‬

‫ﻓﺴﺎده‬ ‫اﻟﻨﻬﻲ ﻋﻦ ﻋﻤﻞ ﻫﻞ ﻳﻘﺘﻀﻲ‬ ‫ان‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻳﻘﺎل‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺤﺒﻪ ﻓﺎﻓﻬﻢ‬ ‫ﺟﺰء اﻟﻤﺄﻣﻮر‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻣﻜﺎﻧﻪ‬ ‫ﻣﻜﺎن و‬ ‫ﻓﻲ‬

‫ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺎ ﻟﻬﻢ ﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫اﺣﺪ ﻓﻲ ﺷﺊ ﻣﻨﻪ اﻻ ﺑﺎذﻧﻪ ﻓﺎﻟﺨﻠﻖ‬ ‫ﺗﺼﺮف‬ ‫ﻓﻼﻳﺠﻮز‬ ‫اﻟﺨﻠﻖ ﻛﻠﻪ ﻟﻠﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻻ ﻓﺎﻋﻠﻢ‬ ‫ام‬

‫ﻧﻬﻲ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫اذن‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و ﺑﻘﺪر‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫اذن‬ ‫ﻓﻲ ﻣﺎ ﻟﻪ ﻟﻤﻦ‬ ‫ﻳﺠﻮز اﻟﺘﺼﺮف‬ ‫اﻧﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻘﻴﻘﺔ ﻻ ﺷﺮﻳﻚ ﻟﻪ ﻓﻲ ﻣﺎﻟﻜﻴﺘﻪ‬

‫ﻫﻮ ﻣﻌﻨﻲ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫و‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻳﺠﺐ رﺟﻌﻪ اﻟﻲ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﺼﺮف‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫ﻻﻳﺠﻮز‬ ‫ﻏﻴﺮه‬ ‫او‬ ‫ﻓﻲ ﺑﺪﻧﻪ‬ ‫اﻟﺘﺼﺮف‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫اﺣﺪا‬

‫و‬ ‫ذﻛﺮ اﻗﻮاﻟﻬﻢ‬ ‫ﺑﺼﺪد‬ ‫ﻟﺴﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻻﺗﺼﻎ اﻟﻲ اﻟﺬﻳﻦ ﻟﻢﻳﺪﺧﻠﻮا اﻟﺒﻴﺖ ﻣﻦ ﺑﺎﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎدﺧﻞ اﻟﺒﻴﺖ ﻣﻦ ﺑﺎﺑﻪ‬ ‫اﻟﻔﺴﺎد‬

‫ﻋﻨﻮﻧﻮا‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﺎﻃﻞ ﻓﺘﺪﺑﺮ‬ ‫ﻃﺮق‬ ‫اﻟﻲ ﻗﻄﻊ‬ ‫ﻻﺗﺤﺘﺎج‬ ‫وﺻﻠﺖ اﻟﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺳﻠﻜﺖ ﻃﺮﻳﻖ اﻟﺤﻖ‬ ‫ان‬ ‫ﺗﺰﻳﻴﻔﻬﺎ ﻓﺎﻧﻚ‬

‫ﺷﺮﻋﻴﺔ وﻗﻊ اﻻﻣﺮ ﺑﻬﺎ ﻣﻦ‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﺎت‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫اﻻﻣﻮر‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﺔ‬ ‫ان‬ ‫ﻻ ﻓﺎﻋﻠﻢ‬ ‫ام‬ ‫اﻧﻪ ﻫﻞ اﻻﻣﺮ ﺑﺎﻟﺸﺊ اﻣﺮ ﺑﻤﻘﺪﻣﺘﻪ‬

‫ﺑﻪ ﻃﺒﻌﺎ‬ ‫ﻻﻳﺼﺪر اﻟﻤﺄﻣﻮر‬ ‫ﻃﺒﻴﻌﻴﺔ‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﺎت‬ ‫اﻣﺎ ﻫﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻬﺎ‬ ‫اﻟﺸﺎرع‬ ‫وﻗﻊ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﻓﻬﻲ واﺟﺒﺔ ﺑﺎﻻﻣﺮ‬ ‫اﻟﺸﺎرع‬

‫ﻓﺎذا‬ ‫اﻣﺮ ﺑﻬﺎ ﺧﺎﺻﺔ‬ ‫ﺻﺪور‬ ‫ﻳﻤﻜﻦ‬ ‫اﻟﻤﺄﻣﻮر و‬ ‫ﻳﺄﺗﻲ ﺑﻬﺎ ﻓﻬﻲ ﻟﻴﺴﺖ ﻣﺘﻌﻠﻖ اﻻﻣﺮ ﻻﻧﻬﺎ ﻏﻴﺮ‬ ‫ان‬ ‫اﻻ‬ ‫اﻻﻧﺴﺎن‬ ‫ﻣﻦ‬

‫ﺑﺎﻟﺤﺞ ﻓﻘﻄﻊ اﻟﻄﺮﻳﻖ ﻏﻴﺮ ﻣﻌﻨﻲ‬ ‫اﻣﺮت‬ ‫و‬ ‫ﺑﻬﺎ ﻛﻤﺎ اﻧﻚ ﻛﻨﺖ ﻓﻲ ﺑﻌﻴﺪ ﻋﻦ ﻣﻜﺔ‬ ‫ﻣﺄﻣﻮرا‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ‬ ‫ﻟﻢﻳﺮد‬

‫ﻋﺮﻓﻨﺎ اﻧﻪ‬ ‫ﻓﺎذا ﻟﻢﻳﺼﺪر‬ ‫ﺑﻨﻔﺲ اﻟﺤﺞ‬ ‫ﺻﺪر‬ ‫اﻣﺮ ﺑﻘﻄﻊ اﻟﻄﺮﻳﻖ اﻳﻀﺎ ﻛﻤﺎ‬ ‫ﺻﺪور‬ ‫اﻟﺤﺞ ﻓﻠﻤﺎ رأﻳﻨﺎ اﻧﻪ ﻳﻤﻜﻦ‬

‫اﻟﺤﺞ ﻳﺤﺞ ﻣﻦ‬ ‫اراد‬ ‫اﻟﻲ ﻗﺮﻳﺐ ﻣﻦ ﻣﻜﺔ ﻻ ﺑﻨﻴﺔ اﻟﺤﺞ ﺛﻢ‬ ‫اﻻﻧﺴﺎن‬ ‫ﺳﺎﻓﺮ‬ ‫اذا‬ ‫ﻟﺬا‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻪ اﻟﺒﺘﺔ‬ ‫ﻣﺴﻜﻮت‬

‫ﻛﺎن‬ ‫اذا‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻃﺒﻴﻌﻴﺎ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻓﻬﻮ‬ ‫ﻫﻨﺎك‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻌﺰم‬ ‫و‬ ‫اﻻول‬ ‫اﻟﻲ ﻣﻜﺎﻧﻪ‬ ‫اﻟﺮﺟﻮع‬ ‫ﻻﻳﺠﺐ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻮﺿﻌﻪ‬

‫ﻣﻔﻬﻮم‬ ‫اﻧﻬﺎ ﻏﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺨﺘﻠﻒ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻄﺒﻴﻌﻴﺔ ﺗﺘﻐﻴﺮ‬ ‫اﻟﻤﻘﺪﻣﺎت‬ ‫ﻓﻠﻤﺎ رأﻳﻨﺎ‬ ‫ﻗﺮب‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اذا‬ ‫ﻓﻲ ﺑﻌﺪ ﻻ‬ ‫اﻻﻧﺴﺎن‬

‫اﻣﻮر‬ ‫ﺑﻤﻘﺪﻣﺎﺗﻪ اﻟﻄﺒﻴﻌﻴﺔ اﻻ اﻧﻬﺎ‬ ‫اﻣﺮا‬ ‫ﺑﻬﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻓﻠﻢﻳﻜﻦ اﻻﻣﺮ ﺑﺎﻟﺸﺊ‬ ‫ﻣﺄﻣﻮر‬ ‫ﺑﻪ ﻋﺮﻓﻨﺎ اﻧﻬﺎ ﻏﻴﺮ‬ ‫اﻟﻤﺄﻣﻮر‬

‫ﺗﺮﺗﺒﻪ‬ ‫زوال‬ ‫ﺑﻪ اﻻ ﺑﻬﺎ ﻓﻠﻮ ﻓﺮﺿﻨﺎ‬ ‫اﺗﻴﺎن اﻟﻤﺄﻣﻮر‬ ‫ﻣﻌﻬﺎ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻻﻳﻘﺪر اﻻﻧﺴﺎن‬ ‫ﺑﺎﻣﺮ‬ ‫و اﻻﻧﺴﺎن ﻣﺄﻣﻮر‬ ‫ﻃﺒﻴﻌﻴﺔ‬

‫ﺑﻬﺎ ﻓﻤﻘﺪﻣﺔ اﻟﻮاﺟﺐ واﺟﺒﺔ ﻃﺒﻌﺎ ﻻ ﺑﻨﻔﺲ اﻻﻣﺮ اﻟﻤﺘﻌﻠﻖ ﺑﺬﻟﻚ‬ ‫اﻻﺗﻴﺎن‬ ‫اﻟﻄﺒﻊ اﻟﻲ‬ ‫ﻻﻳﺤﺘﺎج‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻃﺒﻌﺎ‬

‫ﺑﻪ ﻓﻤﺎ‬ ‫اﻟﻤﺄﻣﻮر‬ ‫ﻣﺘﻌﻠﻖ اﻻﻣﺮ ﻣﺎﻫﻴﺔ ﻧﻔﺲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻮاﺟﺐ اﻟﺸﺮﻋﻲ ﻫﻮ ﻣﺘﻌﻠﻖ اﻻﻣﺮ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﺷﺮﻋﻴﺎ‬ ‫ﻓﻴﻜﻮن‬ ‫اﻟﻮاﺟﺐ‬

‫وﺟﻮﺑﻪ ﻇﻞ اﻟﻮاﺟﺐ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ ﻧﻔﺲ ﻣﺎﻫﻴﺘﻬﺎ ﻏﻴﺮ داﺧﻞ ﺗﺤﺖ اﻻﻣﺮ اﻟﺸﺮﻋﻲ اﻟﺒﺘﺔ ﻓﻬﻮ واﺟﺐ ﻃﺒﻌﻲ‬ ‫ﺧﺎرج‬ ‫ﻫﻮ‬

‫ﻛﺎن‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﺣﺪﻫﻤﺎ ﺗﻘﻴﺔ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ان‬ ‫ﻳﻤﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻧﺎﺳﺨﺎ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ان‬ ‫اﻣﺎ اﻻﻣﺮ ﺑﻌﺪ اﻟﺤﻈﺮ ﻓﻬﻮ ﻳﻤﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﺮﻋﻲ‬

‫ﻛﺬﻟﻚ اﻻﻣﺮ ﻓﻲ اﻟﺘﻘﻴﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻳﻀﺎ‬ ‫اﻟﻮﺟﻮب‬ ‫ﻳﻤﻜﻦ ﻧﺴﺨﻪ اﻟﻲ‬ ‫اﻟﺠﻮاز‬ ‫ﻧﺎﺳﺨﺎ ﻓﻜﻤﺎ اﻧﻪ ﻳﻤﻜﻦ ﻧﺴﺦ اﻟﺤﻈﺮ اﻟﻲ‬

‫و ﻛﺬا‬ ‫ﻣﺎﻧﻊ‬ ‫ﻟﻠﻮﺟﻮب ﻻﻣﻜﺎن اﻻﻳﺠﺎب و ﻋﺪم‬ ‫اﻻ ﻓﺎﻻﻣﺮ ﻋﻠﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺤﻤﻞ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻟﻠﺠﻮاز‬ ‫ﻗﺮﻳﻨﺔ‬ ‫ﻓﺎن ﻛﺎن‬

‫و اﻟﻤﻌﻴﻨﺎت و‬ ‫اﻟﻲ اﻟﻤﻮازﻳﻦ‬ ‫ﻓﻴﻌﻮد‬ ‫اﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺜﺎﻧﻲ ﻧﺎﺳﺦ‬ ‫اذا ﻋﺮف ان‬ ‫اﺣﺪﻫﻤﺎ ﺗﻘﻴﺔ ﻓﻬﻮ ﻛﻤﺎ‬ ‫ان ﻋﺮف ﻛﻮن‬

‫ﻣﺎ ﻟﻴﺲ ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ اﻫﻞ ﺑﻴﺖ اﻟﻌﻠﻢ ﻓﻬﻮ ﺑﺎﻃﻞ‬ ‫ﻟﻢﻳﺼﺪر‬ ‫ﻛﻞ ﻣﺎ‬ ‫ان‬ ‫اﻋﻠﻢ‬ ‫اﻟﻤﺘﺸﺎﺑﻬﺎت و‬ ‫ﻣﻊ ﻋﺪﻣﻬﺎ ﻓﻬﻮ ﻣﻦ‬

‫ﻗﺎل ﻗﻮم‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم دع اﻟﺮأي و اﻟﻘﻴﺎس و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل اﻟﺼﺎدق‬ ‫اﻟﺘﻌﻮﻳﻞ ﻋﻠﻴﻬﺎ اﻟﺒﺘﺔ ﻛﻤﺎ‬ ‫ﻻﻳﺠﻮز‬ ‫ﺳﻨﺔ‬ ‫ﻛﺘﺎب او‬
‫و‬ ‫ﻣﺎ ﻣﻦ ﺷﺊ اﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ رﺑﻜﻢ‬ ‫ﺑﺮﻫﺎن‬ ‫ﻗﺪ ﺟﺎءﻛﻢ‬ ‫ﺑﺮﻫﺎن ‪ ،‬و‬ ‫ﻓﻲ دﻳﻦ اﻟﻠﻪ ﻟﻴﺲ ﻟﻪ‬

‫ﻓﺎﻓﻬﻢ ‪.‬‬ ‫اﺑﺪا‬ ‫اﻟﺴﺨﻴﻔﺔ اﻟﺘﻲ ﻻﺗﺘﻤﺸﻲ ﻓﻲ دﻳﻦ اﻟﺸﻴﻌﺔ‬ ‫و اﻻﻫﻮاء‬ ‫اﻟﺒﺎﻃﻠﺔ‬ ‫ﻓﺎﻳﺎك و اﻵراء‬ ‫ﺳﻨﺔ‬ ‫ﻛﺘﺎب او‬ ‫ﻓﻴﻪ‬
 ‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﻬﺪي‬ ‫اﺋﻤﺔ‬ ‫اﺳﺘﺪل‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﻃﺎل‬ ‫اﻋﻠﻢ اﻧﻪ ﻗﺪ‬ ‫ﻟﻤﻘﻴﺪ ‪.‬‬ ‫و ا‬ ‫اﻟﻤﻄﻠﻖ‬ ‫اﺣﻮال اﻟﻌﺎم و اﻟﺨﺎص و‬ ‫ﻓﻲ ﻣﺠﻤﻞ ﻓﻲ‬

‫ﻧﻠﻘﻲ اﻟﻴﻜﻢ‬ ‫ان‬ ‫ﻗﺎﻟﻮا ﻋﻠﻴﻨﺎ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫اﻻﺻﻮل ﺑﺎﻟﻌﻤﻮم و اﻻﻃﻼق‬ ‫اﻟﻘﻮا اﻟﻲ ﺷﻴﻌﺘﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻄﻠﻖ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﺑﺎﻟﻌﺎم و‬

‫ﺑﻮﺟﻮب‬ ‫ﻧﺺ‬ ‫ﻟﻌﺪم ورود‬ ‫ﻻﻳﺠﺐ ﻓﻲ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻬﻤﺎ اﻟﻔﺤﺺ ﻋﻦ اﺧﻮﻳﻬﻤﺎ‬ ‫ان ﺗﻔﺮﻋﻮا ‪ ،‬و‬ ‫ﻋﻠﻴﻜﻢ‬ ‫اﻻﺻﻮل و‬

‫اﻟﻨﻬﻲ ﻋﻦ اﻟﻔﺤﺺ‬ ‫ورود‬ ‫ﺑﻞ‬ ‫اﻟﻤﻌﺎرض‬ ‫اﻟﻔﺤﺺ ﻋﻦ‬ ‫ﻋﺪم وﺟﻮب‬ ‫ﻟﻤﻦ ﺗﺪﺑﺮ ﻋﻠﻲ‬ ‫و ﻗﻴﺎم اﻻﺟﻤﺎع‬ ‫اﻟﻔﺤﺺ‬

‫ﻏﻴﺮ‬ ‫ﻣﻌﺼﻮم‬ ‫اﻟﻨﺎﻃﻖ ﺣﻜﻴﻢ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﺰﻛﻮﻳﺔ ﻫﺬا ﻣﻊ ﻣﺎ ﻋﺮﻓﻨﺎ‬ ‫اﻻﺟﻨﺎس‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻨﻲاﺳﺮاﺋﻴﻞ‬ ‫ﺑﻘﺮة‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫روي‬ ‫ﻛﻤﺎ‬

‫ﻳﻌﻠﻢ اﻧﻪ ﻟﻴﺲ ﻋﻠﻲ ﻋﻤﻮﻣﻪ‬ ‫اﻟﻌﻤﻮم و اﻻﻃﻼق ﻓﺎن ﻛﺎن‬ ‫ﻗﺪ ﺧﺎﻃﺐ اﻟﻤﻜﻠﻒ ﺑﻠﻔﻆ ﻳﻔﻬﻢ ﻣﻨﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻐﺮ ﺑﺎﻟﺒﺎﻃﻞ‬

‫و‬ ‫ﻗﺮﻳﻨﺔ ﻳﺠﺐ اﻟﻔﺤﺺ ﻋﻨﻪ‬ ‫ﻓﺎن ﻛﺎن‬ ‫اﻧﻪ ﻟﻴﺲ ﻋﻠﻲ ﻋﻤﻮﻣﻪ‬ ‫ﻳﻌﺮف‬ ‫ﻳﻨﺼﺐ ﻟﻪ ﻗﺮﻳﻨﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫ﻛﺎن ﻻﻳﻐﺮي‬

‫اﻟﻌﺎﻣﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﺼﺪﻳﻖ ﺑﺎواﻣﺮﻫﻢ اﻟﻤﻄﻠﻘﺔ‬ ‫ﻗﻮل ﺑﻌﺪم ﺟﻮاز اﻻﺋﺘﻤﺎر و‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺎﻟﻘﻮل‬ ‫اﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻘﻴﻴﺪ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﺨﺼﻴﺺ‬

‫ﻳﺠﺐ ﺗﺼﺪﻳﻘﻬﻢ‬ ‫اﻟﻘﻮل و ان ﻛﺎن‬ ‫ﻫﺬا ﻓﻈﻴﻊ ﻣﻦ‬ ‫ﺑﻌﺪم ﻣﻌﺎرض و‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫او‬ ‫اﻟﻈﻦ‬ ‫ﺑﻘﺪر ﺣﺼﻮل‬ ‫ﺣﺘﻲ ﻧﻔﺤﺺ‬

‫ﻟﻬﻢ ﻣﺎ اﻟﺪﻟﻴﻞ‬ ‫ﻫﺬا و ﻧﻘﻮل‬ ‫اﻟﻲ اﻟﻔﺤﺺ‬ ‫و ﻻﻳﺤﺘﺎج‬ ‫ﺗﺮﻗﺐ ﺷﺊ ﻓﻴﺠﺐ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫و ﻋﺪم‬ ‫ﺑﺎﻣﺮﻫﻢ‬ ‫و اﻻﻳﺘﻤﺎر‬

‫ﻣﺎ ﺗﻜﻠﻒ‬ ‫و‬ ‫ﻻ دﻟﻴﻞ ﻻﻳﺠﺐ‬ ‫ﻓﺎذ‬ ‫اﻟﻤﻘﻴﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺨﺼﺺ‬ ‫اﻟﻤﻌﺎرض او‬ ‫اﻟﻔﺤﺺ ﻋﻦ‬ ‫ﻟﺰوم‬ ‫ﺳﻨﺔ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻛﺘﺎب او‬ ‫ﻣﻦ‬

‫و‬ ‫ﻃﻠﺐ اﻟﻌﻠﻢ واﺟﺐ‬ ‫ان ﻧﻘﻮل‬ ‫ﻟﻨﺎ‬ ‫ان‬ ‫ﻃﻠﺐ اﻟﻌﻠﻢ ﻻ دﻻﻟﺔ ﻓﻴﻬﺎ اﺻﻼ ﻣﻊ‬ ‫وﺟﻮب‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر اﻟﻮاردة‬ ‫ﻟﻪ ﻣﻦ‬

‫ﺗﺼﺪﻳﻖ ﺧﺒﺮ ﻣﻦ اﺧﺒﺎرﻫﻢ ﻗﺒﻞ اﻟﻔﺤﺺ ﻋﻦ‬ ‫ﻳﻘﻮﻟﻮن ﻻﻳﺠﻮز‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻣﺎ‬ ‫ﺣﺼﻠﻨﺎه و‬ ‫اﻟﻤﻄﻠﻖ ﻋﻠﻢ‬ ‫ﻫﺬا اﻟﻌﺎم و‬

‫ان‬ ‫ﻣﻌﻬﻢ ﻓﻲ ﻋﺼﺮﻫﻢ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻳﺠﺐ ﻋﻠﻲ ﻣﻦ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻟﻬﻢ ﻫﻞ‬ ‫ﻧﻘﻮل‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺘﺸﻴﻊ‬ ‫ﺧﺎرج‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻌﺎرض‬

‫و اﻟﻀﺮورة‬ ‫ﻟﻬﻢ‬ ‫ﺳﻠﻄﺎن‬ ‫ﻻ‬ ‫اﻓﺘﺮوا و‬ ‫ﻗﺎﻟﻮا ﻧﻌﻢ ﻓﻘﺪ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻻ‬ ‫ام‬ ‫ﻛﻼﻣﻬﻢ ﺣﺘﻲ ﻳﻔﺤﺺ ﻋﻦ ﻣﻌﺎرﺿﻪ‬ ‫ﻻﻳﺼﺪق‬

‫ﻳﻮم‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫ﺣﻼل‬ ‫ﺣﻼﻟﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اوﺟﺐ ذﻟﻚ ﻋﻠﻴﻜﻢ ﺑﻌﺪﻫﻢ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻓﻨﻘﻮل‬ ‫ﻻ‬ ‫ﻗﺎﻟﻮا‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﻗﺎﺿﻴﺔ ﻋﻠﻲ ﺧﻼﻓﻪ‬

‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻤﺮاد‬ ‫اﻟﻤﺨﺼﺺ ﻣﺒﻴﻦ‬ ‫ﻓﺎن ﻗﺎﻟﻮا ان‬ ‫ﻣﺤﺪﺛﺎﺗﻬﺎ‬ ‫اﻻﻣﻮر‬ ‫ﺷﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﻴﻤﺔ‬ ‫ﻳﻮم‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫ﺣﺮام‬ ‫ﺣﺮاﻣﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﻴﻤﺔ‬

‫اذ ًا‬ ‫اﻟﻤﻄﻠﻖ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﺎم‬ ‫اﻟﻤﺨﺎﻃﺐ‬ ‫اﻟﻤﻌﺼﻮم‬ ‫ﻟﻬﻢ ﻓﻘﺪ ﻛﻠﻒ‬ ‫ﻧﻘﻮل‬ ‫ﻣﻦ اﻟﻤﻄﻠﻖ‬ ‫اﻟﻤﺮاد‬ ‫اﻟﻤﻘﻴﺪ ﻣﺒﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺎم‬

‫ﻧﺴﺒﺔ ﻏﻴﺮ ﻻﻳﻘﺔ ﺑﻬﻢ ﻓﻴﺠﺐ ﺗﺼﺪﻳﻘﻬﻢ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻈﻴﻊ‬ ‫ﻗﻮل‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﻌﺮﻓﻮن‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺒﻬﻤﺎت‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻤﺠﻤﻼت‬

‫ان‬ ‫اﻟﻤﺨﺼﺺ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻪ اﻟﺒﺘﺔ ﺛﻢ ﻣﺘﻌﻠﻖ اﻟﻤﻘﻴﺪ‬ ‫ﺑﺎق‬ ‫اﻟﻤﻄﻠﻖ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻪ‬ ‫اﻟﻌﺎم ﺑﺎق‬ ‫اﻗﻮاﻟﻬﻢ ﻓﻘﻮﻟﻬﻢ‬

‫واﻗﻌﺎن‬ ‫ﻓﻬﻤﺎ‬ ‫اﻻﻋﺮاض‬ ‫ﻛﺎﻧﺎ ﻓﻲ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻋﺮاﺿﻬﻤﺎ‬ ‫او‬ ‫اﻟﻤﻄﻠﻖ‬ ‫اي اﻓﺮاد اﻟﻌﺎم و‬ ‫وﺟﺪ اﻣﺎ ﻧﻔﺲ ﺑﻌﺾ اﻓﺮادﻫﻤﺎ‬

‫اﻟﻤﻘﻴﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻄﻠﻖ‬ ‫اي اﻟﻌﺎم و اﻟﺨﺎص او‬ ‫ﻓﻬﻤﺎ‬ ‫اﻻﻓﺮاد‬ ‫ﻛﺎﻧﺎ ﻓﻲ ﻧﻔﺲ‬ ‫اﻻﻓﺮاد و ان‬ ‫ﻻ ﻧﻔﺲ‬ ‫اﻻﻋﺮاض‬ ‫ﻋﻠﻲ‬

‫ﻣﻘﻴﺪ ﺣﻖ ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﺧﺎص و‬ ‫ﻻ ﻛﻞ‬ ‫اذ‬ ‫اﻟﻤﺘﻌﺎرﺿﺔ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻳﺴﻠﻚ ﻓﻴﻬﻤﺎ ﻛﻤﺎ ﻳﺴﻠﻚ ﻓﻲ ﺳﺎﻳﺮ‬ ‫ﺧﺒﺮان ﻣﺘﻌﺎرﺿﺎن‬

‫ﺳﻮي‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻣﺎ‬ ‫اﻟﻌﺎم‬ ‫ﺗﺤﻤﻞ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر ﻓﺎﻳﺎك ان‬ ‫ﻳﺤﺘﻤﻞ ﻓﻲ ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﻣﺎ ﻳﺤﺘﻤﻞ ﻓﻲ ﺳﺎﻳﺮ‬ ‫ﻣﻌﻠﻮم اذ‬

‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﺮأي‬ ‫ﻗﻮل‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺬﻟﻚ‬ ‫ﻟﻢﻳﺄﻣﺮوك‬ ‫اذ‬ ‫اﻟﻤﻘﻴﺪ ﺑﻤﺤﺾ ورودﻫﺎ‬ ‫ﺳﻮي‬ ‫اﻟﻤﻄﻠﻖ ﻋﻠﻲ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺨﺎص‬

‫ﻋﻦ‬ ‫اﻟﺨﺎص‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺒﺎﻗﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﻌﺎم‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫رﺑﻤﺎ‬ ‫اذ‬ ‫اﻟﻤﻘﻴﺪ ﻛﺎﻟﻤﺴﺘﺜﻨﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺨﺎص‬ ‫ﻟﻴﺲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻬﻮي‬

‫ﺑﺎﻟﻠﻪ‬ ‫ﻧﻌﻮذ‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫ﺻﺪور اﻟﺨﺎص‬ ‫ﻗﺒﻞ‬ ‫ﻟﻜﺎن اﻟﻨﺎس اذ ًا‬ ‫ﻛﺎﻟﻤﺴﺘﺜﻨﻲ‬ ‫ﻛﺎن اﻟﺨﺎص‬ ‫ﻓﻠﻮ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻟﺮﺿﺎ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻻ اﻟﺤﻤﻞ ﺑﻌﺪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻠﻪ ﻓﻼﻳﺠﺐ اﻟﻔﺤﺺ ﻋﻨﻬﻤﺎ اوﻻ‬ ‫ﻧﻌﻮذ‬ ‫اﻟﺤﻖ‬ ‫ﺑﻴﺎن‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫ﻗﺼﺮوا‬ ‫اذا‬ ‫ﻟﻜﺎﻧﺖ اﻟﺤﺠﺞ‬ ‫و‬

‫ذﻟﻚ‬ ‫ﺧﻼف‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﺨﺎص‬ ‫اﻟﻤﺤﺼﻞ‬ ‫و اﻻﺟﻤﺎع‬ ‫اﻟﻨﺺ‬ ‫و ﻗﺎم‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺷﺊ ﻣﻦ ذﻟﻚ‬ ‫ﺳﻠﻄﺎن‬ ‫ﻻ‬ ‫اذ‬ ‫وﺟﻮدﻫﻤﺎ ﺛﺎﻧﻴﺎ‬

‫ﻋﺪم‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻗﺎﻋﺪة‬ ‫ﻟﺮﺑﻤﺎ ﻧﺬﻛﺮ ﺑﻌﺪ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ ﻗﺒﻞ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ اﻟﺸﻴﻌﺔ‬ ‫ﻋﺮف ان اﺟﻤﺎع‬ ‫ﺑﻞ ﻣﻦ ﺗﺪﺑﺮ‬

‫اﻟﺴﻼم و ﻧﻮرد‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﻮارد‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﺨﺒﺮ اﻟﺼﺤﻴﺢ اﻟﺴﻠﻴﻢ‬ ‫اﻟﻤﻌﺎرض و ﺟﻮاز‬ ‫اﻟﻔﺤﺺ ﻋﻦ‬ ‫وﺟﻮب‬

‫ذﻛﺮﻧﺎه‬ ‫ﻣﻦ ﺗﺪﺑﺮ ﻓﻲ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺴﺌﻠﺔ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫اﻟﺤﻖ ﻣﻌﻨﺎ ﻓﻲ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻤﻨﺼﻒ‬ ‫ﻳﻌﺮف‬ ‫ﺣﺘﻲ‬ ‫اﻟﻘﺎﻋﺪة‬ ‫ﻓﻲ ﺗﻠﻚ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬

‫اﻣﻦ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻮاﻧﺎﺗﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻋﺘﺮاﺿﺎﺗﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻳﺮاداﺗﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻦ ﺟﻤﻴﻊ ﺷﺒﻬﺎﺗﻬﻢ‬ ‫ﺑﺎذن‬ ‫اﻟﻘﻮاﻋﺪ اﺳﺘﻐﻨﻲ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻓﻲ‬

‫ﺟﻤﻴﻌﻬﺎ ‪.‬‬
 ‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫ﻗﺮﻳﻨﺔ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﺸﺎرع‬ ‫ﻧﺼﺐ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻣﺎ ﻳﻔﻬﻢ ﻣﻨﻪ‬ ‫ﺑﻤﻔﻬﻮم و‬ ‫ﻣﺎ ﻟﻢﻳﻔﻬﻢ ﻣﻦ اﻟﻠﻔﻆ ﻓﻠﻴﺲ‬ ‫ان‬ ‫اﻋﻠﻢ‬ ‫‪.‬‬ ‫ﻓﻲ اﻟﻤﻔﺎﻫﻴﻢ‬

‫ﺗﻜﻠﻢ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻤﻪ اﻟﺤﺠﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻻ رﻳﺐ ﻓﻲ ﺣﺠﻴﺘﻪ ﻻﻧﻪ ﻳﻔﻬﻢ ﻣﻦ اﻟﻠﻔﻆ‬ ‫اﻟﻤﻔﻬﻮم و‬ ‫اﻻ ﻓﻬﻮ‬ ‫و‬ ‫ارادﺗﻬﺎ ﻓﻬﻮ‬ ‫ﻋﺪم‬

‫ﻓﺎﻣﺎ ﻳﻔﻬﻢ ﻣﻨﻪ ﻣﺎ‬ ‫اﻗﺴﺎم‬ ‫ﻫﻮ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻬﻮ اﻟﺤﺠﺔ‬ ‫ﻫﻜﺬا‬ ‫اﻟﻤﻔﻬﻮم‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ اﻟﻠﻔﻆ‬ ‫ﻣﺮاده‬ ‫ﺣﺘﻲ ﻳﻔﻬﻢ اﻟﻤﺨﺎﻃﺐ‬

‫اﻟﻤﺨﺎﻟﻔﺔ‬ ‫ﻣﻔﻬﻮم‬ ‫ﻓﻬﻮ‬ ‫اﻟﻤﻨﻄﻮق‬ ‫اﻣﺎ ﻳﻔﻬﻢ ﻣﻨﻪ ﻣﺎ ﻳﺨﺎﻟﻒ ﺣﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻮاﻓﻘﺔ‬ ‫ﻣﻔﻬﻮم‬ ‫ﻓﻬﻮ‬ ‫اﻟﻤﻨﻄﻮق‬ ‫ﻳﻮاﻓﻖ ﺣﻜﻢ‬

‫ﻻ ﺷﻚ ﻓﻲ اﻧﻪ ﻳﻔﻬﻢ ﻣﻨﻪ اﻟﻨﻬﻲ ﻋﻦ اﻋﻈﻢ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻠﺲ‬ ‫ﻋﻨﺪي‬ ‫ﻟﻴﺲ‬ ‫اف و‬ ‫ﻛﻘﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻻﺗﻘﻞ ﻟﻬﻤﺎ‬ ‫ﻓﺎﻻول‬

‫ﻛﻤﻔﻬﻮم‬ ‫اﻣﺎ اﻟﺜﺎﻧﻲ ﻓﻬﻮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﺮﻳﻨﺔ ﻋﻠﻲ ﺧﻼﻓﻪ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫ﻫﻮ ﺣﺠﺔ ﻣﻊ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﻫﻮ ازﻳﺪ ﻣﻦ اﻟﻔﻠﺲ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫و‬ ‫اﻻ ف‬

‫ﻻ ﺷﻚ ﻓﻲ ﺣﺠﻴﺔ اﻟﻜﻞ ﻻﻧﻪ‬ ‫و اﻟﺰﻣﺎن و اﻟﻤﻜﺎن و‬ ‫اﻟﻠﻘﺐ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﺼﺮ‬ ‫و اﻟﻌﺪد و‬ ‫اﻟﻐﺎﻳﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻮﺻﻒ‬ ‫اﻟﺸﺮط و‬

‫ﻣﻦ اﺗﻲ ﻟﺬﻟﻚ ﺑﺎﻣﺜﻠﺔ ﻟﻢﺗﻜﻦ ﻣﻔﺎﻫﻴﻤﻬﺎ ﺣﺠﺔ ﻓﺎﻧﻤﺎ ﻋﺮﻓﻬﺎ ﺑﺎﻟﻘﺮﻳﻨﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﺘﺔ‬ ‫ﻣﺮاد‬ ‫اﻟﻘﺮﻳﻨﺔ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫ﻳﻔﻬﻢ ﻣﻨﻬﺎ ﻓﻤﻊ‬

‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻓﻜﻤﺎ‬ ‫ﻣﻔﻬﻮم اﻟﺸﺮط‬ ‫ﺑﻬﺎ اﻣﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﺳﺘﺪل‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و ﻃﺎل‬ ‫ﻻ ﺑﻐﻴﺮ ﻗﺮﻳﻨﺔ‬

‫‪ ،‬و‬ ‫ﻣﻦ ﺳﺎﻓﺮ ﻓﻼﻳﺼﻤﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻣﻦ ﺷﻬﺪ ﻣﻨﻜﻢ اﻟﺸﻬﺮ ﻓﻠﻴﺼﻤﻪ ﻣﺎ اﺑﻴﻨﻬﺎ ﻣﻦ ﺷﻬﺪ ﻓﻠﻴﺼﻤﻪ‬ ‫ﻟﺰرارة‬

‫ﺛﻢ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺑﻐﻴﺮ ﻋﻤﺪ ﺗﺮوﻧﻬﺎ‬ ‫اﻟﺴﻤﻮات‬ ‫ﻓﻲ ﻗﻮﻟﻪ ﺧﻠﻖ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺮﺿﺎ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫روي‬ ‫اﻟﻮﺻﻒ ﻓﻜﻤﺎ‬ ‫ﻣﻔﻬﻮم‬ ‫اﻣﺎ‬

‫ﻳﻮم‬ ‫ﻛﻞ ﻇﺎﻟﻢ اﻟﻲ‬ ‫اﻵﻳﺔ اﻣﺎﻣﺔ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫اﻟﻈﺎﻟﻤﻴﻦ ﻓﺎﺑﻄﻠﺖ‬ ‫ﻋﻬﺪي‬ ‫ﻻﻳﻨﺎل‬ ‫ﻓﻲ ﻗﻮﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻜﻦ ﻻﺗﺮوﻧﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻤﺪ‬

‫ﻓﻲ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺟﻌﻠﻨﺎﻫﻢ اﺋﻤﺔ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫اﻟﻠﻘﺐ ﻋﻦ‬ ‫ﻣﻔﻬﻮم‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻟﺼﻔﻮة‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻓﺼﺎرت‬ ‫اﻟﻘﻴﻤﺔ‬

‫‪ ،‬و اﺧﺒﺎر ﻋﺪﻳﺪة‬ ‫ﺣﻜﻢ اﻟﻠﻪ ﻗﺒﻞ ﺣﻜﻤﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻣﺮ اﻟﻠﻪ ﻗﺒﻞ اﻣﺮﻫﻢ‬ ‫اﻟﻨﺎس ﻳﻘﺪﻣﻮن‬ ‫ﻻ ﺑﺎﻣﺮ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺑﺎﻣﺮﻧﺎ‬ ‫ﻳﻬﺪون‬

‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻟﻲ اﻟﺤﺴﻴﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﺷﺎر‬ ‫ﺛﻢ‬ ‫اﻟﺴﻤﺎء و اﻻرض‬ ‫ﻓﻲ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻓﻤﺎﺑﻜﺖ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ ﻋﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺮﺿﺎ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫روي‬ ‫ﻓﻜﻤﺎ‬ ‫ﻣﻔﻬﻮم اﻟﻌﺪد‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫اﻟﺴﻤﺎء و اﻻرض ‪ ،‬و‬ ‫ﻟﻜﻦ ﻫﺬا ﻟﺘﺒﻜﻴﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬

‫اﻣﺎ‬ ‫ﻣﺮة ‪ ،‬و‬ ‫ﻓﻠﻦﻳﻐﻔﺮ اﻟﻠﻪ ﻟﻬﻢ ﻓﺎﺳﺘﻐﻔﺮ ﻟﻬﻢ ﻣﺎﺋﺔ‬ ‫ﻣﺮة‬ ‫ﺗﺴﺘﻐﻔﺮ ﻟﻬﻢ ﺳﺒﻌﻴﻦ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻤﺤﻤﺪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬ ‫ان‬

‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻧﺤﺼﻞ ﻟﻬﺎ ﺷﻮاﻫﺪ ﻣﻦ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻠﻤﺎ ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻟﻨﺎ ﻓﺮﺻﺔ‬ ‫اﻟﻤﻜﺎن‬ ‫و‬ ‫اﻟﺰﻣﺎن‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﺼﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻐﺎﻳﺔ‬ ‫ﻣﻔﻬﻮم‬

‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫زاﺋﺪا‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺸﻮا‬ ‫ﻻﻳﺄﺗﻲ ﺑﻜﻼﻣﻪ‬ ‫اﻟﻘﺎدر‬ ‫اﻟﺤﻜﻴﻢ اﻟﺒﻠﻴﻎ‬ ‫ان‬ ‫ﺑﻬﺎ اﻻ اﻧﺎ ﻋﻠﻤﻨﺎ ﻛﻠﻴﺔ‬ ‫ﻟﻢﻧﺄت‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻧﺤﺼﻠﻬﺎ‬

‫ﺻﻢ اﻟﻲ اﻟﻠﻴﻞ ﻋﺮﻓﻨﺎ اﻧﻪ ﻏﺎﻳﺔ‬ ‫ﺧﺎص ﻓﺎذا ﻗﺎل‬ ‫ﺗﺄﺳﻴﺲ‬ ‫و‬ ‫ﺧﺎﺻﺔ‬ ‫ﻟﻔﺎﺋﺪة‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ ﻛﻼﻣﻪ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫اﻧﻤﺎ‬ ‫ﺗﻜﺮارا و‬

‫ﺻﻢ اﻟﻲ اﻟﻀﺤﻲ ﺻﻢ اﻟﻲ‬ ‫ان ﻳﻜﺮر اﻟﻜﻼم ﻛﺄن ﻳﻘﻮل‬ ‫ﻗﺒﺢ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻟﻮ‬ ‫ﺻﻮم اذ‬ ‫اﻟﻠﻴﻞ‬ ‫دﺧﻮل‬ ‫ﻟﻴﺲ ﺑﻌﺪ‬ ‫اﻟﺼﻮم و‬

‫ﻓﺎﺋﺪة‬ ‫ﻻﻳﺰﻳﺪ ﻓﻲ ﻛﻼﻣﻪ ﺣﺮﻓﺎ ﻟﻐﻴﺮ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫اﻟﻮاﺟﺐ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫واﺣﺪ‬ ‫ﻟﻴﻮم‬ ‫ﺻﻢ اﻟﻲ اﻟﻌﺼﺮ ﺻﻢ اﻟﻲ اﻟﻠﻴﻞ‬ ‫اﻟﺰوال‬

‫و‬ ‫اﻟﺤﻜﻢ اﻟﺒﺘﺔ‬ ‫ﻣﺪة‬ ‫ۤاﺧﺮ‬ ‫ﻟﺒﻴﺎن‬ ‫اﻟﺤﻜﻢ اﻟﻲ ﻏﺎﻳﺔ‬ ‫ان ﻳﻜﻮن ﻗﻴﺪه‬ ‫ﻓﻲ ﻛﻼﻣﻪ‬ ‫ﺗﻜﺮار‬ ‫ﻻ‬ ‫ﻟﻔﺎﺋﺪة و‬ ‫ﻻﻳﻨﻘﺺ اﻻ‬ ‫و‬

‫اﻟﻨﻜﺎح‬ ‫اﻳﻀﺎ‬ ‫ﻳﻘﻮل‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫اﺣﺘﺎج‬ ‫اﺧﺮ‬ ‫اﻗﺴﺎم‬ ‫ﻫﻨﺎك‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻣﺜﻼ ﻓﺎﻧﻪ ﻟﻮ‬ ‫اﻗﺴﺎم‬ ‫ﺧﻤﺴﺔ‬ ‫اﻟﻨﻜﺎح‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اذا‬ ‫ﻛﺬا‬

‫ﺑﻠﻲ‬ ‫ﻓﻴﻘﻮل‬ ‫ﻧﻜﺎح‬ ‫ﻫﻨﺎك‬ ‫ﻓﺴﺄﻟﻪ اﻟﺴﺎﺋﻞ ﻟﻴﺲ‬ ‫اﻗﺴﺎم‬ ‫ﺧﻤﺴﺔ‬ ‫اﻟﻨﻜﺎح‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻧﻪ ﻟﻮ‬ ‫اﻻﺗﺮي‬ ‫ﻫﻮ ﻗﺒﻴﺢ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺴﻤﺎن‬

‫ان ﻳﻜﻮن ﺣﺼﺮه‬ ‫ﻫﻮ ﻗﺒﻴﺢ اﻟﺒﺘﺔ ﻓﻴﺠﺐ‬ ‫و‬ ‫اﺧﺮ ﻓﻴﺴﺄﻟﻪ ﻋﻦ وﺟﻪ اﻟﺤﺼﺮ ﻟﻴﺲ ﻟﻪ وﺟﻪ ﻟﻠﺤﺼﺮ‬ ‫اﻗﺴﺎم ﻛﺜﻴﺮة‬

‫اﻟﻘﻨﻲ‬ ‫اذا ﻗﺎل‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ‬ ‫ﻏﻴﺮه و‬ ‫اﺋﺘﻨﻲ ﺻﺒﺎﺣﺎ ﻳﻌﻨﻲ ﻻﺗﺄﺗﻨﻲ ﻓﻲ‬ ‫اذا ﻗﺎل‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ‬ ‫اﻗﺴﺎم اﻟﻨﻜﺎح و‬ ‫ﺣﺎﺻﺮا ﻟﺠﻤﻴﻊ‬

‫ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫اﻟﻤﻔﻬﻮم‬ ‫ﺑﺸﻮاﻫﺪ ﻟﻢﺗﻜﻦ‬ ‫ﻣﻦ زﻋﻢ اﻧﻪ اﺗﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻐﻮ اﻟﺒﺘﺔ‬ ‫ﻓﺘﻘﻴﻴﺪه‬ ‫اﻻ‬ ‫ﻏﻴﺮه و‬ ‫ﻳﻌﻨﻲ ﻻﺗﻠﻘﻨﻲ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺤﺮم‬ ‫ﻓﻲ‬

‫ﻋﻨﺪ‬ ‫ﻓﻄﺮي‬ ‫ﻓﻬﻢ اﻟﻤﻔﺎﻫﻴﻢ اﻣﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﻓﻠﻢﻳﻜﻦ ﻟﻪ ﻋﻠﻢ ﻏﻴﺐ ﻳﺄﺗﻲ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺠﺔ ﻓﺎﻧﻤﺎ اﺗﻲ ﺑﻬﺎ ﻣﻦ ﺟﻬﺔ اﻟﻘﺮاﺋﻦ‬

‫ﻏﺎﻟﺒﺎ‬ ‫ان اﻟﻤﻨﻄﻮق‬ ‫ﻓﻬﻲ اﻳﻀﺎ دﻟﻴﻞ ﺷﺮﻋﻲ اﻻ‬ ‫ﻓﻄﺮة‬ ‫ﺑﻬﺎ ﻛﻠﻬﻢ ﻋﻦ‬ ‫و ﻳﺴﺘﺪﻟﻮن‬ ‫ﻏﻴﺮﻫﻢ‬ ‫اﻟﻨﺴﺎء و اﻟﺼﺒﻴﺎن و‬

‫ﻗﺮاﺋﻦ‬ ‫اﻟﻤﻔﻬﻮم‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻣﻊ‬ ‫ﻟﻠﻤﻨﻄﻮق اذا‬ ‫اﻟﺤﻜﻢ‬ ‫و اﺻﺮح ﻓﺎذا ﻋﺎرض اﻟﻤﻨﻄﻮق اﻟﻤﻔﻬﻮم ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ‬ ‫اﻗﻮي‬

‫و اﻻﺟﻤﺎع‬ ‫ﺣﺪ اﻟﺘﻮاﺗﺮ‬ ‫اﻟﻤﻌﺎرض‬ ‫ﺟﻤﻴﻌﻬﺎ ﻓﻴﺒﻠﻎ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻛﻞ ﺧﺒﺮ ﺳﺎﻳﺮ‬ ‫ﻟﺘﻌﺎرض‬ ‫اﻻ‬ ‫اﺧﺮي و‬ ‫ﺷﻮاﻫﺪ‬ ‫و‬ ‫اﺧﺮ‬

‫ﻏﺎﻟﺒﺎ‬ ‫ﻓﺎﻟﻤﻨﻄﻮق‬ ‫ﻻ ﻛﺬﻟﻚ اﻻﻣﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻨﺴﺒﺔ اﻟﻴﻬﺎ ﻓﻲ ﻏﺎﻳﺔ اﻟﻀﻌﻒ‬ ‫اﻟﻤﻄﻠﻮب اﻟﻤﻨﻄﻮق‬ ‫اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫و ﻳﻜﻮن‬ ‫ازﻳﺪ‬ ‫و‬
‫ﻛﻔﻲ ﺑﺬﻟﻚ اﻳﻀﺎ دﻟﻴﻼ ﻓﻲ ﺣﺠﻴﺔ اﻟﻤﻔﺎﻫﻴﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺮﻳﻨﺔ ﻓﺎﻓﻬﻢ راﺷﺪا ﻣﻮﻓﻘﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺪﻟﻴﻞ‬ ‫اﻟﻤﻔﻬﻮم‬ ‫اﻳﺪ‬ ‫اذا‬ ‫اﻻ‬ ‫اﻗﻮي‬

‫ﻟﻠﻪ ‪.‬‬ ‫ان ﺷﺎء ا‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﻓﺤﺺ ﻋﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ ۤالﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﻣﺮوي‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺨﺒﺮ واﺣﺪ ﺻﺤﻴﺢ ﺳﻠﻴﻢ‬ ‫ﺟﻮاز‬ ‫ﻓﻲ‬

‫اﺷﻜﺎل‬ ‫ﻋﻠﻤﻨﺎ ﺑﻼ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﺳﻴﺮة اﺻﺤﺎب‬ ‫ﺗﺘﺒﻌﻨﺎ ﻓﻲ‬ ‫اذا‬ ‫اﻋﻠﻢ اﻧﺎ‬ ‫‪.‬‬ ‫ﻛﺎﺋﻨﺔ ﻣﺎ ﻛﺎﻧﺖ‬ ‫اﻟﻤﻌﺎرﺿﺎت‬

‫ﻛﺎﻧﻮا‬ ‫و‬ ‫ﺻﻼﺣﻬﻢ ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻳﺮون‬ ‫ﻳﻔﺘﻮﻧﻬﻢ ﺑﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ دﻳﻨﻬﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﻳﺴﺘﻔﺘﻮن‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا‬ ‫اﻧﻬﻢ‬

‫و‬ ‫ﺧﺪﻣﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اوﻻدﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻨﺴﺎﺋﻬﻢ‬ ‫ﻳﺮوون‬ ‫و‬ ‫ﻳﺬﻫﺒﻮن‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﺗﺮﻗﺐ ﺷﺊ ﺛﻢ‬ ‫ﻳﺴﻤﻌﻮن‬ ‫ﺑﻤﺎ‬ ‫ﻳﻌﻤﻠﻮن‬

‫ﻓﺤﺺ‬ ‫و‬ ‫اﺧﻮاﻧﻬﻢ ﻓﻜﻞ ﻣﻦ ﻳﺜﻖ ﺑﻬﻢ ﻳﺄﺧﺬ ﺑﺨﺒﺮﻫﻢ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﺗﺮﻗﺐ ﺷﺊ‬ ‫و‬ ‫اﺻﺤﺎﺑﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻗﻮاﻣﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺸﻤﻬﻢ‬

‫اﻻواﻣﺮ‬ ‫اﻧﻘﻄﺎع ﺻﺪور‬ ‫ۤاﻟﻪ اﻟﻲ‬ ‫و‬ ‫دﻳﺪﻧﻬﻢ ﻣﻨﺬ ﺑﻌﺚ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ دأﺑﻬﻢ‬ ‫و ﻛﺎن‬ ‫ﻋﻤﺎ ﺳﻮﻳ ٰﻪ‬

‫و‬ ‫ﺑﺎﻃﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻇﺎﻫﺮا‬ ‫ﻋﻠﻲ اﺣﻮاﻟﻬﻢ‬ ‫)ﻛﺬ (‬

‫ا‬ ‫ﻣﻄﻠﻌﻮن‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺤﺠﺔ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫اﻣﺮﻫﻢ اﻟﺤﺠﺞ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻵﻳﺎت‬ ‫ﻓﻲ ﺳﺎﻳﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻘﺮروﻧﻬﻢ ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ ﺑﻞ اﻣﺮﻫﻢ اﻟﻠﻪ ﺑﺬﻟﻚ ﻓﻲ ۤاﻳﺔ اﻟﻨﻔﺮ‬

‫اﻟﻴﻮم ﻣﻌﺎرﺿﺎت‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫ﻟﻴﺲ اﻧﻪ ﻟﻢﻳﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬ ‫ﺳﻨﺬﻛﺮه اﻧﺸﺎء‬ ‫ﻛﻤﺎ‬ ‫اﺧﺒﺎر ﻋﺪﻳﺪة‬ ‫ﺑﺬﻟﻚ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬

‫اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﻳﺴﺄﻟﻮن‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا‬ ‫و‬ ‫ﻣﻄﻠﻌﻴﻦ ﺑﺬﻟﻚ‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا‬ ‫ﺑﻞ‬ ‫اﻟﻴﻮم‬ ‫ﻣﻦ ذﻟﻚ‬ ‫ﺟﺎءت‬ ‫اﻟﻤﻌﺎرﺿﺎت‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﺑﻞ ﻛﻞ‬

‫ﻃﺒﻊ‬ ‫اﻵﻳﺎت و اﻻﺧﺒﺎر و ﺳﻴﺮة اﻟﻨﺎس و‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻬﻢ ﻣﻌﻀﻠﻬﺎ ﻓﻤﻦ ﺗﺪﺑﺮ ﻓﻲ ذﻟﻚ‬ ‫و ﻳﻜﺸﻔﻮن‬ ‫ﻋﻨﻬﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬

‫اﻟﻤﻌﺎرض‬ ‫اﻟﻔﺤﺺ ﻋﻦ‬ ‫ﻏﺒﺎر ان‬ ‫ﺑﻼ‬ ‫ۤادم ﻋﺮف‬ ‫ﺑﻨﻲ‬ ‫ﻧﻈﺎم اﻣﻮر‬ ‫ﺳﻬﻮﻟﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﺎﻟﻢ‬ ‫و ﻗﻮام‬ ‫ﻣﺪﻧﻴﺔ اﻟﻄﺒﺎﻳﻊ‬ ‫اﻟﻌﺎم و‬

‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻲ ﻟﻢﺗﻜﻦ ﻓﻲ ﻋﺼﺮ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﻤﺒﺘﺪﻋﺎت و اﻟﻤﺨﺘﺮﻋﺎت‬ ‫اﻧﻪ ﻣﻦ‬ ‫و ﻻﻳﻜﻮن و‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ‬

‫ﻋﻠﻴﻪ ﺣﻘﻴﻘﺔ‬ ‫و ﻗﻴﺎم اﻻﺟﻤﺎع‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫ذﻟﻚ ﺑﻌﺪ‬ ‫ان ﻳﺨﺘﺮع‬ ‫ﻻﻳﻨﺒﻐﻲ ﻻﺣﺪ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫ﻻ اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫ﻋﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﺤﻖ ﻋﻦ اﺑﻲاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺑﺴﻨﺪه‬ ‫اﻟﻤﻬﻤﺔ‬ ‫ﻓﺼﻮل‬ ‫اﻟﺸﻴﺦ اﻟﺤﺮ ﻓﻲ‬ ‫رواه‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻓﻤﻦ‬

‫اﻟﻴﻚ ﻋﻨﻲ‬ ‫ادي‬ ‫ﺛﻘﺘﻲ ﻓﻤﺎ‬ ‫ﻓﻘﺎل اﻟﻌﻤﺮي‬ ‫ﻣﻦ اﻗﺒﻞ‬ ‫و ﻗﻮل‬ ‫ﻋﻤﻦ ۤاﺧﺬ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻠﺖ ﻣﻦ اﻋﺎﻣﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺳﺄﻟﺘﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل‬

‫ﺳﺌﻞ اﺑﻮﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﻤﺄﻣﻮن و‬ ‫اﻃﻊ ﻓﺎﻧﻪ اﻟﺜﻘﺔ‬ ‫و‬ ‫اﺳﻤﻊ ﻟﻪ‬ ‫ﻳﻘﻮل و‬ ‫ﻟﻚ ﻋﻨﻲ ﻓﻌﻨﻲ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﻳﺆدي و‬ ‫ﻓﻌﻨﻲ‬

‫ﻣﺎ ﻗﺎﻻ ﻟﻚ ﻓﻌﻨﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺆدﻳﺎن‬ ‫ﻓﻤﺎ ادﻳﺎ اﻟﻴﻚ ﻋﻨﻲ ﻓﻌﻨﻲ‬ ‫ﺛﻘﺘﺎن‬ ‫اﺑﻨﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻤﺮي‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﻋﻦ ﻣﺜﻞ ذﻟﻚ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬

‫اﻟﻲ ﻣﻦ‬ ‫ﺑﺎﻟﺮﺟﻮع‬ ‫ﻗﺪ ﻣﺮ ﻓﻲ اﻟﺤﻨﻈﻠﻴﺔ اﻻﻣﺮ‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻟﻤﺄﻣﻮﻧﺎن‬ ‫اﻟﺜﻘﺘﺎن‬ ‫اﻃﻌﻬﻤﺎ ﻓﺎﻧﻬﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﺳﻤﻊ ﻟﻬﻤﺎ‬ ‫ﻳﻘﻮﻻن‬

‫ارأﻳﺖ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻗﻴﻞ ﻻﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﺣﻜﺎﻣﻬﻢ‬ ‫و ﻋﺮف‬ ‫ﺣﺮاﻣﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻈﺮ ﻓﻲ ﺣﻼﻟﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺪﻳﺜﻬﻢ‬ ‫روي‬

‫ﻗﺎﻣﺖ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺤﺠﺔ ﻣﻤﻦ ﻳﺜﻖ ﺑﻪ ﻓﻲ ﻋﻠﻤﻨﺎ‬ ‫اذا‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫ذﻛﺮت و ﻟﻢﻳﺠﺤﺪه ﻓﻘﺎل‬ ‫ﻛﻤﺎ‬ ‫اﻟﻘﺪر‬ ‫ﻟﻢﻳﻘﺮ ﺑﺎﻧﻜﻢ ﻓﻲ ﻟﻴﻠﺔ‬

‫و‬ ‫ﻳﺆﻣﻦ ﺑﺎﻟﻠﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺣﺘﻲ ﻳﺴﻤﻊ ﺛﻢ‬ ‫ﻋﺬر‬ ‫اﻣﺎ ﻣﻦ ﻟﻢﻳﺴﻤﻊ ذﻟﻚ ﻓﻬﻮ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻠﻢﻳﺜﻖ ﺑﻪ ﻓﻬﻮ ﻛﺎﻓﺮ‬

‫ﻫﺬا‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﺮاد‬ ‫ارأﻳﺖ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻗﻠﺖ ﻻﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﻤﺮادي ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲﺑﺼﻴﺮ ﻳﻌﻨﻲ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﻳﺆﻣﻦ ﻟﻠﻤﺆﻣﻨﻴﻦ‬

‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻛﺎﻟﺮاد‬ ‫ﻋﻠﻴﻚ ﻫﺬا اﻻﻣﺮ ﻓﻬﻮ‬ ‫رد‬ ‫ﻳﺎ اﺑﺎﻣﺤﻤﺪ ﻣﻦ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﻋﻠﻴﻜﻢ‬ ‫ﻛﺎﻟﺮاد‬ ‫اﻻﻣﺮ‬

‫ﻻﺣﺪ ﻣﻦ ﻣﻮاﻟﻴﻨﺎ ﻓﻲ اﻟﺘﺸﻜﻴﻚ ﻓﻴﻤﺎ ﻳﺮوﻳﻪ ﻋﻨﺎ‬ ‫ﻋﺬر‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺘﻮﻗﻴﻊ اﻟﺮﻓﻴﻊ ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﺟﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﺰ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬

‫ﺑﺸﺮ‬ ‫ﻳﻘﻮل‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﺳﻤﻊ اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻬﻢ‬ ‫اﻳﺎه‬ ‫ﻧﺤﻤﻠﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻧﺎ ﻧﻔﺎوﺿﻬﻢ ﺳﺮﻧﺎ‬ ‫ﻋﺮﻓﻮا‬ ‫ﺛﻘﺎﺗﻨﺎ ﻗﺪ‬

‫و‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺮادي‬ ‫اﻟﺒﺨﺘﺮي‬ ‫اﺑﻮﺑﺼﻴﺮ ﻟﻴﺚ ﺑﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺨﺒﺘﻴﻦ ﺑﺎﻟﺠﻨﺔ ﺑﺮﻳﺪ ﺑﻦ ﻣﻌﻮﻳﺔ اﻟﻌﺠﻠﻲ‬

‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫اﻧﺪرﺳﺖ‬ ‫ۤاﺛﺎر اﻟﻨﺒﻮة و‬ ‫اﻧﻘﻄﻌﺖ‬ ‫ﻫﺆﻻء‬ ‫ﺣﺮاﻣﻪ ﻟﻮﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻲ ﺣﻼﻟﻪ‬ ‫ﻧﺠﺒﺎء اﻣﻨﺎؤ‬ ‫ارﺑﻌﺔ‬ ‫زرارة‬

‫ﻋﻦ‬ ‫رواه زرارة‬ ‫ﻓﻲ ﺣﺪﻳﺚ اﻣﺎ ﻣﺎ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫اﺣﺎدﻳﺚ اﺑﻲ ﺳﺘﺬﻫﺐ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻈﻨﻨﺖ‬ ‫و ﻧﻈﺮاؤه‬ ‫زرارة‬ ‫ﻟﻮﻻ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬

‫ﻻﻧﺪرﺳﺖ‬ ‫ﻧﻈﺮاؤه‬ ‫و‬ ‫زرارة‬ ‫ﻟﻮﻻ‬ ‫زرارة‬ ‫رﺣﻢ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫و‬ ‫ﺗﺮده‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻚ‬ ‫ﻓﻼﻳﺠﻮز‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﺑﻲﺟﻌﻔﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫اﺑﻲ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اﻧﻪ ذﻛﺮ اﻗﻮاﻣﺎ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫و‬ ‫رﺟﻼ‬ ‫ذم‬ ‫ﻓﻲ ﺣﺪﻳﺚ اﻧﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﺣﺎدﻳﺚ اﺑﻲ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻗﻴﻞ ﻟﻪ ﻣﻦ ﻫﻢ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫اﻟﻴﻮم‬ ‫ﻋﻨﺪي‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ ﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻴﺒﺔ ﻋﻠﻤﻪ‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا‬ ‫و‬ ‫ﺣﺮاﻣﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﺣﻼل‬ ‫اﺋﺘﻤﻨﻬﻢ ﻋﻠﻲ‬
‫ﻟﺴﺖ اﺻﻞ‬ ‫ﺑﻌﻴﺪة و‬ ‫ﺷﻘﺘﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻗﻴﻞ ﻟﻠﺮﺿﺎ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﻠﻢ‬ ‫و زرارة و‬ ‫اﺑﻮﺑﺼﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺮﻳﺪ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬

‫و‬ ‫اﻟﺪﻧﻴﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﺪﻳﻦ‬ ‫اﻟﻤﺄﻣﻮن‬ ‫اﻟﻘﻤﻲ‬ ‫ۤادم‬ ‫ﻣﻦ زﻛﺮﻳﺎ ﺑﻦ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻴﻚ ﻓﻲ ﻛﻞ وﻗﺖ ﻓﻌﻤﻦ ۤاﺧﺬ ﻣﻌﺎﻟﻢ دﻳﻨﻲ‬

‫ﻟﻚ ﻋﻨﻲ‬ ‫رواه‬ ‫ﺑﻦ ﺗﻐﻠﺐ ﻓﺎﻧﻪ ﻗﺪ ﺳﻤﻊ ﻣﻨﻲ ﺣﺪﻳﺜﺎ ﻛﺜﻴﺮا ﻓﻤﺎ‬ ‫اﺑﺎن‬ ‫ﻟﺮﺟﻞ اﺋﺖ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬

‫اﻟﻴﻪ ﻣﻦ ﻣﻌﺎﻟﻢ دﻳﻨﻲ اﻓﻴﻮﻧﺲ‬ ‫اﺣﺘﺎج‬ ‫اﺻﻞ اﻟﻴﻚ اﺳﺌﻠﻚ ﻋﻤﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻻاﻛﺎد‬ ‫ﻗﻴﻞ ﻟﻠﺮﺿﺎ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻲ‬ ‫ﻓﺎروه‬

‫ﻗﻠﺖ‬ ‫اﺑﻲﻳﻌﻔﻮر ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻌﻢ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻴﻪ ﻣﻦ ﻣﻌﺎﻟﻢ دﻳﻨﻲ‬ ‫اﺣﺘﺎج‬ ‫ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺛﻘﺔ ۤاﺧﺬ ﻋﻨﻪ ﻣﺎ‬

‫ﻣﺎ ﻳﻤﻨﻌﻚ ﻣﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ان‬ ‫ﻛﻞ ﺳﺎﻋﺔ اﻟﻲ‬ ‫اﻟﻘﺎك‬ ‫اﻧﻪ ﻟﻴﺲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻻﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫اﻟﺤﻮادث‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐاﻟﺰﻣﺎن‬ ‫وﺟﺪ ﺑﺨﻂ‬ ‫و‬ ‫وﺟﻴﻬﺎ‬ ‫ﻋﻨﺪه‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫و‬ ‫اﻟﺜﻘﺔ ﻓﺎﻧﻪ ﻗﺪ ﺳﻤﻊ ﻣﻦ اﺑﻲ‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺜﻤﻦ‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻧﺎ ﺣﺠﺔ اﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺪﻳﺜﻨﺎ ﻓﺎﻧﻬﻢ ﺣﺠﺘﻲ ﻋﻠﻴﻜﻢ‬ ‫رواة‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ اﻟﻲ‬ ‫ﻓﺎرﺟﻌﻮا‬ ‫اﻟﻮاﻗﻌﺔ‬

‫اﺑﺎﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﺑﻦ ﻋﺜﻤﻦ‬ ‫اﺑﺎن‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺘﺎﺑﻪ ﻛﺘﺎﺑﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻴﻪ ﻣﻦ ﻗﺒﻞ ﻓﺎﻧﻪ ﺛﻘﺘﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺮﺿﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻨﻪ‬ ‫اﻟﻌﻤﺮي‬

‫ﺳﺌﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻲ‬ ‫ﻓﺎروه‬ ‫ﻟﻚ ﻋﻨﻲ‬ ‫رواه‬ ‫ﻋﻨﻲ ﺣﺪﻳﺜﺎ ﻛﺜﻴﺮا ﻓﻤﺎ‬ ‫روي‬ ‫ﺑﻦ ﺗﻐﻠﺐ ﻗﺪ‬ ‫ان اﺑﺎن‬ ‫ﻟﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫اﻟﻲ ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ‬ ‫رأوا ‪،‬‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫رووا و ذروا‬ ‫ﺑﻤﺎ‬ ‫ﺑﻨﻲﻓﻀﺎل ﻓﻘﺎل ﺧﺬوا‬ ‫اﻧﻪ ﺳﺌﻞ ﻋﻦ ﻛﺘﺐ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫و ﻳﺪن‬ ‫ﻣﻦ ﻟﻢﻳﻘﺮ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ‬ ‫ﺗﻘﺎم‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫و ان‬ ‫ﺑﺨﺒﺮ اﻟﺜﻘﺔ‬ ‫اﻻﻛﺘﻔﺎء‬ ‫اﻟﺪاﻟﺔ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر اﻟﻜﺜﻴﺮة اﻟﻤﺘﻮاﺗﺮة‬ ‫ﻣﻦ‬

‫ﻓﻲ‬ ‫ﻳﻜﺘﻔﻮن‬ ‫اﻻﻛﺎﺑﺮ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﺑﺘﻜﺎﻟﻴﻒ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻳﻜﻠﻔﻮن‬ ‫و‬ ‫اﻻﻃﺮاف‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫اﻟﺜﻘﺎت‬ ‫ﻳﺒﻌﺜﻮن‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا‬ ‫اﻧﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻪ ﻳﻜﻔﺮ‬

‫ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺜﻘﺔ اﻟﻮاﺣﺪ اﻟﻨﺺ ﻋﻠﻲ اﻻﻣﺎﻣﺔ‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا ﻳﺤﻤﻠﻮن‬ ‫اﻧﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺺ ﺑﺨﺒﺮ ﺛﻘﺔ واﺣﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻣﺮ اﻻﻣﺎﻣﺔ‬

‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و اﻟﺮد‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و ﻻﻳﺠﻮز اﻟﺮد‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺧﺒﺮ اﻟﺜﻘﺔ اﻟﻮاﺣﺪ‬ ‫اﻟﺘﻜﻼن‬ ‫اﻧﻪ ﻳﺠﺐ‬ ‫ﻋﺮف‬ ‫ﻓﻤﻦ ﺗﺘﺒﻊ ﻓﻲ ﻛﻞ ذﻟﻚ‬

‫و‬ ‫ﺣﺠﺔ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻲ ﺧﻠﻘﻪ‬ ‫ﻳﻘﺎم‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫و ان‬ ‫ﻋﺮﺷﻪ‬ ‫ﻓﻮق‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫رد‬

‫ﻣﺸﺎﻓﻬﺔ ﻣﻦ‬ ‫اﻻﻣﺎم‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫اﺧﺬوا‬ ‫اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫اﻟﺜﻘﺎت‬ ‫ذﻟﻚ ﻓﻲ‬ ‫ان‬ ‫ﻗﻠﺖ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﻔﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻳﻤﺎن‬ ‫ﻣﺪار‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫و‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ۤاراء‬ ‫ﻻﻳﺠﺐ ﺗﺼﺪﻳﻖ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﺟﺘﻬﺎدﻫﻢ‬ ‫ﺑﺎﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﻳﺤﺼﻠﻮن‬ ‫اﻟﻴﻮم‬ ‫اﻟﺜﻘﺎت‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﺟﺘﻬﺎد‬ ‫دون‬

‫و‬ ‫ﻣﺸﺎﻓﻬﺎ ﻻﺑﻲﺟﻌﻔﺮ‬ ‫و ان ﻛﺎن‬ ‫ﻣﺜﻼ‬ ‫ﻓﺎن زرارة‬ ‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺑﺎﻟﻤﺸﺎﻓﻬﻴﻦ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﺟﺘﻬﺎدﻫﻢ ﻗﻠﺖ اوﻻ ﻟﻴﺲ ﻓﻲ‬

‫ﻓﻬﻢ‬ ‫اﻟﺮوات‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ ﺳﺎﻳﺮ‬ ‫اﺑﺪا و‬ ‫ﻋﻦ اﻻﺋﻤﺔ اﻟﺴﺎﺑﻘﺔ‬ ‫ان ﻻﻳﺮوي‬ ‫اﻻ اﻧﻪ ﻻﻳﺠﺐ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻤﺎ‬

‫و‬ ‫ﺗﺮﻗﺐ ﺷﺊ‬ ‫دون‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺜﻘﺎت‬ ‫ﻣﻊ ذﻟﻚ اﻣﺮوﻫﻢ ﺑﺎﻻﺧﺬ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻟﻨﻘﻞ ﻋﻦ اﻟﺴﺎﺑﻘﻴﻦ‬ ‫ﻫﺆﻻء‬ ‫ﻣﻊ‬ ‫ﻣﺴﺎوون‬

‫اﻟﻔﻘﻬﺎء ﻳﻔﻌﻠﻮن‬ ‫ﻫﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺧﺒﺮ اﻟﺜﻘﺔ‬ ‫اﻟﺘﻜﻼن‬ ‫ﻳﻤﻜﻦ ﻻﺣﺪ ﻃﺮﻳﻖ ﻏﻴﺮ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ﺛﺎﻧﻴﺎ اﻧﺼﻒ ﻧﻔﺴﻚ اﻧﻪ ﻫﻞ‬

‫اﻟﺮواة‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻳﺠﺘﻬﺪون‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا ﺑﺰﻋﻤﻬﻢ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ‬ ‫ﻳﺤﺼﻠﻮن‬ ‫ﺷﺊ‬ ‫ﻳﺠﺘﻬﺪون و اي‬ ‫ﺷﺊ‬ ‫اي‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ‬

‫ﻋﻠﻲ اﻟﻜﻠﻴﻨﻲ ﻓﻲ ﻧﻘﻞ اﻟﺴﻨﺪ ﻣﺜﻼ ﺛﻢ‬ ‫ﻳﺘﻜﻠﻮن‬ ‫ﺛﻢ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺜﻘﺎت‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻳﺘﻜﻠﻮن‬ ‫ﻓﻠﻴﺲ اﻻ اﻧﻬﻢ‬

‫اﻟﻜﻠﻴﻨﻲ اﻧﻪ ﻛﺘﺐ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻳﺤﻴﻲ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اذا رأوا‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﺜﻘﺔ ﺛﻢ‬ ‫ﺗﻜﻼن‬ ‫ﻫﻞ ﻫﻮ اﻻ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﺮواﻳﺔ‬ ‫ﻳﻌﻤﻠﻮن‬

‫ﻋﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻴﺴﻲ ﻋﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﻴﻦ ﻋﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ اﺑﻲﻫﺎﺷﻢ ﻋﻦ‬

‫ﻛﻠﻴﻨﻲ ﺳﻤﻊ ﻋﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻳﺤﻴﻲ ﻓﻬﻮ ﺛﻘﺔ ﺻﺪﻗﺘﻪ ﻓﻲ‬ ‫ان‬ ‫ﻣﺜﻼ ﻫﺐ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﺑﻲﺧﺪﻳﺠﺔ ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻋﻠﻤﻚ‬ ‫ﻓﺎن ﻛﺎن‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻳﺤﻴﻲ ﺳﻤﻊ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ان‬ ‫رواﻳﺘﻪ ﻋﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻳﺤﻴﻲ ﺛﻢ ﻛﻴﻒ ﻋﻠﻤﺖ‬

‫اﻧﻪ‬ ‫اﺧﺒﺮه‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻠﺖ اﻧﻪ ﺳﻤﻊ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻳﺤﻴﻲ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﺑﺴﺒﺐ ﺧﺒﺮ اﻟﻜﻠﻴﻨﻲ ﻓﻘﺪ اﺧﺒﺮ اﻟﻜﻠﻴﻨﻲ ﻋﻤﺎ ﻟﻢﻳﺴﻤﻊ‬

‫و‬ ‫ﻋﻨﻪ‬ ‫ﻟﻢﻳﺮوه‬ ‫اﻻ‬ ‫و‬ ‫ﺳﻤﻊ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻓﻠﺬﻟﻚ ﺻﺪﻗﺘﻪ ﻗﻠﺖ ﻛﺬﻟﻚ ﺳﻤﻊ اﻟﻜﻠﻴﻨﻲ اﻟﺨﺒﺮ ﻣﻤﻦ ﻳﺜﻖ ﺑﻪ‬

‫اﻟﺴﻨﺪ ﻓﻠﻢ‬ ‫ﺻﺪق‬ ‫اﻟﺜﻘﺔ ﻓﻲ‬ ‫ﺗﺼﺪق‬ ‫ﻛﻨﺖ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﺗﻘﺪم‬ ‫ﻫﻜﺬا ﻛﻞ ﻃﺒﻘﺔ رووﻫﺎ ﻋﻤﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﻀﻤﻦ ﺻﺪﻗﻪ‬

‫ﻋﻠﻴﻬﻢ ﺑﺎﻟﻒ ﺳﻨﺔ ﻓﻠﻢ‬ ‫ﺗﻘﺪم‬ ‫ﻓﻲ ﺗﻮﺛﻴﻖ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﻋﻠﻤﺎء‬ ‫ﺗﺼﺪق‬ ‫ﻛﻨﺖ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺘﻦ‬ ‫ﺻﺪق‬ ‫ﻻﺗﺼﺪﻗﻪ ﻓﻲ‬

‫ﻓﻠﻢ ﻻﺗﺤﺼﻠﻬﺎ ﻓﻲ‬ ‫ﺑﺎﺣﻮال اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫اﻻﺟﺘﻬﺎدﻳﺔ‬ ‫اﻟﻈﻨﻮن‬ ‫ﻛﻨﺖ ﺗﺤﺼﻞ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر و ان‬ ‫ﻻﺗﺼﺪﻗﻬﻢ ﻓﻲ ﺗﺼﺤﻴﺤﻬﻢ‬

‫ﻛﺶ ﺛﻘﺔ ﺟﺶ ﻓﻄﺤﻲ‬ ‫ان‬ ‫اﻻ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﻻ ﻗﺮﻳﻨﺔ ﻓﻲ ﻛﺜﻴﺮ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﺮاﺋﻦ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﺻﺤﺘﻬﺎ ﺑﻌﺪ ﻛﻞ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫ﻧﻔﺲ‬

‫ﻗﺪ ﻋﺮﻓﺖ ﺳﺎﺑﻘﺎ ﻣﻦ ادﻟﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﺮاﺋﻦ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻛﻞ‬ ‫ﻫﺎﺗﺎن اﻟﻜﻠﻤﺘﺎن ﻻﻳﻔﻴﺪك‬ ‫ﻇﻦ ﻳﻔﻴﺪ ﻟﻚ‬ ‫و اي‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫و اﻣﺜﺎل‬
‫و ﻗﻴﺎﺳﺎت و اﺳﺘﺤﺴﺎﻧﺎت‬ ‫ﻟﻴﺲ ﺑﺎدﻟﺔ ﻋﻘﻠﻴﺔ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺗﺼﺤﻴﺢ‬ ‫ﻫﺬا و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺧﺒﺮ اﻟﺜﻘﺔ ﻣﺎ ﻻ ﻣﺰﻳﺪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻻﻛﺘﻔﺎء‬

‫اﻟﻜﺎﻓﻲ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﺑﺎن‬ ‫ﺣﻤﻠﺔ ﻟﻬﺎ ﻓﻲ ﻛﻞ ﻋﺼﺮ ﻓﻜﻤﺎ اﻧﺎ ﻧﻘﻄﻊ‬ ‫ﺛﻘﺎت‬ ‫اﻳﺪي‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﺑﺎﺟﺎزات‬ ‫اﻧﻤﺎ ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺘﻌﺎرﻓﺎت‬

‫اﻧﻤﺎ ﻧﻌﻠﻢ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺟﻬﺔ‬ ‫و‬ ‫اﺟﺘﻬﺎدات‬ ‫و‬ ‫ﻗﻴﺎﺳﺎت‬ ‫و‬ ‫و ۤاراء‬ ‫اﻫﻮاء‬ ‫و‬ ‫اﺟﺘﻬﺎد‬ ‫دون‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻳﻌﻘﻮب‬ ‫ﻟﻤﺤﻤﺪ ﺑﻦ‬

‫ﻏﻴﺮﻫﺎ ﻣﻌﻠﻮﻣﺔ اﻟﻨﺴﺒﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻻرﺑﻌﻤﺎﺋﺔ‬ ‫اﻻﺻﻮل‬ ‫اﻟﺘﻮاﺗﺮ ﻛﻌﻠﻤﻨﺎ ﺑﺎﻟﺸﻤﺲ ﻣﺎ ﻻﻳﺤﺘﻤﻞ ﻓﻴﻪ اﻟﻨﻘﻴﺾ ﻛﺬﻟﻚ ﻛﺎﻧﺖ‬

‫ﻫﻢ ﻣﺎ ﻟﻢﻳﻌﻠﻤﻮﻫﺎ ﻛﺎﻟﺸﻤﺲ اﻧﻬﺎ ﻣﻌﻠﻮﻣﺔ اﻟﻨﺴﺒﺔ ﺻﺤﻴﺤﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﺪ ﻣﺸﺎﻳﺨﻨﺎ‬ ‫اﻻﺋﻤﺔ‬ ‫اﺻﺤﺎب‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺜﻘﺎت‬ ‫اﻟﻲ‬

‫ﺑﺎب اﻻﺟﺘﻬﺎدات ﻓﻴﺠﻮز اﻟﺘﻜﻼن‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺻﺤﺘﻬﺎ اﺑﺪا ﻓﻠﻴﺲ ﻗﺮاﺋﻦ ﺻﺤﺔ‬ ‫و ﻳﻀﻤﻨﻮن‬ ‫ﻣﺎﻛﺎﻧﻮا ﻳﺮووﻧﻬﺎ‬

‫اﻻذن ﺑﺎﻻﻛﺘﻔﺎء‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺳﻤﻌﺖ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺨﺒﺮ اﻟﺜﻘﺔ‬ ‫ﻓﺎذا ﺟﺎز اﻻﻛﺘﻔﺎء‬ ‫ﻗﺪ ﻣﺮ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺒﺘﺔ‬ ‫اﺧﺒﺎر اﻟﺜﻘﺎت‬ ‫ﻋﻠﻲ‬

‫ﻻﺣﺪ ﻓﻲ ذﻟﻚ ﻓﺎﻛﺘﻒ‬ ‫ﻋﺬر‬ ‫ﻓﻠﻢﻳﺒﻖ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﺳﻤﻌﺖ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻴﺮة‬ ‫ﻋﺮﻓﺖ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺤﺺ‬ ‫دون‬ ‫ﺑﺨﺒﺮ اﻟﻮاﺣﺪ ﻣﻦ‬

‫و‬ ‫ﻓﺎﻋﻤﻞ ﻓﻴﻪ ﻛﻤﺎ ﻣﺮ‬ ‫ﻣﻌﺎرض‬ ‫اﺗﻔﻖ ﻟﻪ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﻤﻌﺎرض‬ ‫ﻓﺤﺺ ﻋﻦ‬ ‫دون‬ ‫ﺑﺨﺒﺮ ﺛﻘﺔ واﺣﺪ ﻓﻲ اﻟﻤﺴﺌﻠﺔ ﻣﻦ‬

‫و‬ ‫اﻟﺴﺎﺑﻘﺔ‬ ‫و اﻵداب‬ ‫اﻟﻤﺘﻘﺪﻣﺔ‬ ‫اﻟﺸﺮوط‬ ‫ﻻﺣﻆ ﻣﻊ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺪﻳﻦ اوﺳﻊ ﺷﺊ ﻓﻼﺗﻀﻴﻖ ﻋﻠﻲ ﻧﻔﺴﻚ‬ ‫ان‬ ‫اﻋﻠﻢ‬

‫ﻟﻠﻤﺮادات‬ ‫ﻣﺒﻴﻨﺔ‬ ‫ﻟﻶﺛﺎر‬ ‫ﺣﺘﻲ ﺗﻔﻬﻤﻬﺎ ﻓﺎﻧﻬﺎ ﺷﺎرﺣﺔ‬ ‫و ﻛﻠﻤﺎت اﻟﻌﻠﻤﺎء اﻻﺧﻴﺎر‬ ‫ﺣﺘﻲ ﺗﺴﺘﺄﻧﺲ ﺑﻬﺎ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫راﺟﻊ‬

‫‪.‬‬
‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫ﻣﺎ ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﻻﻳﺨﻠﻮ ﻣﻦ ﻗﺴﻤﻴﻦ اﻣﺎ‬ ‫ﺳﻼم‬ ‫اﻫﻞ اﻟﻌﺼﻤﺔ‬ ‫و اﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺎ ﻓﻲ‬

‫ﺻﺤﺔ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺠﻤﻌﺎ ﻋﻠﻲ ﺗﺄوﻳﻠﻪ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻔﺎ ﻓﻴﻪ ﻓﻤﺎ‬ ‫او ﻳﻜﻮن‬ ‫ﺻﺤﺔ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺠﻤﻌﺎ ﻋﻠﻲ ﺗﺄوﻳﻠﻪ‬

‫ﻓﺴﺒﻴﻞ‬ ‫ﻗﻮم و ﻧﻔﺎه ۤاﺧﺮون‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺎ ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻣﺠﻤﻌﺎ ﻋﻠﻴﻪ ﻓﺎﺛﺒﺘﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺘﻌﺒﺪ ﺑﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻤﻦ اﻧﺘﺤﻞ ﻫﺬا اﻟﺪﻳﻦ‬ ‫ﺿﺎق‬

‫اﻵﺧﺮون و‬ ‫ﻣﻦ وﺟﻪ ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﻴﻪ ﻟﻢﻳﻄﻠﻊ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻋﻨﺪه‬ ‫اﺣﺪ اﻟﻤﺘﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﻣﺴﺘﻨﺒﻄﺎ ﻣﺎ‬ ‫ﻓﺎن ﻛﺎن‬ ‫اﻫﻠﻪ اﻟﺤﺠﺔ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫و‬ ‫ذﻟﻚ ﻛﺸﺎﻫﺪ ﻳﺸﻬﺪ ﻋﻠﻲ ﺻﺤﺔ واﺣﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻤﻠﻮا ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻟﺼﺪﻗﻮا ﺑﻪ‬ ‫اﻵﺧﺮون‬ ‫ذﻟﻚ ﺑﺤﻴﺚ ﻟﻮ اﻃﻠﻊ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻛﺎن‬

‫اﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻳﺠﺐ اﻟﺘﻌﺒﺪ ﺑﻪ‬ ‫اﻟﻜﻠﻴﺎت‬ ‫ذﻟﻚ اﻟﺸﺎﻫﺪ داﺧﻼ ﻓﻲ‬ ‫و ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ اﻟﺸﺎﻫﺪ‬ ‫اﻟﻨﺎﻓﻮن‬ ‫ﻟﻢﻳﻄﻠﻊ‬

‫ﻳﺠﺐ ﻋﻠﻴﻚ اﻟﺘﻮﻗﻒ ﻋﻠﻤﺎ ﻻﻧﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﻣﺜﺒﺘﺎ ﺑﺎﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ ﻓﺎﻧﺖ ﻓﻲ ﺳﻌﺔ ﻋﻤﻼ‬ ‫و‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺎ ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻣﺠﻤﻌﺎ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬

‫ۤاﻟﻪ ﻟﻴﺤﻜﻢ ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺻﻠﻮات‬ ‫رﺳﻮﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺮﺟﻊ اﻟﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ ﻳﺠﺐ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻛﻞ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﻴﻪ‬

‫اﺳﺘﻨﺒﻄﺘﻬﺎ ﻣﻦ‬ ‫ﻗﺎﻋﺪة‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫اراه‬ ‫ﺻﺎﺣﺒﻚ ﻓﻴﺤﻜﻢ ﻓﻴﻪ ﺑﻤﺎ‬ ‫ﺗﺠﺪ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﺎﻧﺖ ﻓﻲ ﺳﻌﺔ ﻣﻦ اﻻﻣﺮ اﻟﻲ‬

‫رواه‬ ‫اﻟﺨﺒﺮ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﺳﻼم‬ ‫ﻳﺼﺪﻗﻪ اﻟﻌﻘﻞ اﻟﻤﺴﺘﻨﻴﺮ ﻣﻦ ﻧﻮرﻫﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫اﻫﻞ اﻟﻌﺼﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬

‫ﻟﻪ‬ ‫ﻣﻮﺟﺰا‬ ‫ﺗﻜﺘﺐ ﻟﻲ ﻛﻼﻣﺎ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻲ اﻟﺮﺷﻴﺪ اﺣﺒﺒﺖ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲاﻟﺤﺴﻦ ﻣﻮﺳﻲ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺒﺤﺎر‬ ‫ﻓﻲ‬

‫ﻓﻜﺘﺒﺖ ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ذﻟﻚ ﺳﻤﺎﻋﻚ ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫و‬ ‫ﺗﻔﺴﻴﺮه‬ ‫ﻳﻔﻬﻢ‬ ‫ﻓﺮوع‬ ‫و‬ ‫اﺻﻮل‬

‫ﻳﻀﻄﺮون‬ ‫اﻟﺘﻲ‬ ‫اﻟﻀﺮورة‬ ‫اﻻﻣﺔ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﺟﻤﺎع‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫اﻣﺮ ﻻ‬ ‫اﻣﻮر اﻻدﻳﺎن اﻣﺮان‬ ‫اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‬

‫اﻣﺮ ﻳﺤﺘﻤﻞ اﻟﺸﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺴﺘﻨﺒﻂ ﻣﻨﻬﺎ ﻛﻞ ﺣﺎدﺛﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻛﻞ ﺷﺒﻬﺔ‬ ‫اﻟﻤﻌﺮوض‬ ‫اﻟﻤﺠﺘﻤﻊ ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫و اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﻴﻬﺎ‬

‫ﺳﻨﺔ‬ ‫او‬ ‫ﻣﺴﺘﺠﻤﻊ ﻋﻠﻲ ﺗﺄوﻳﻠﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫اﻫﻠﻪ اﻟﺤﺠﺔ ﻋﻠﻴﻪ ﻓﻤﺎ ﺛﺒﺖ ﻟﻤﻨﺘﺤﻠﻴﻪ ﻣﻦ‬ ‫اﺳﺘﻴﻀﺎح‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ‬ ‫و اﻻﻧﻜﺎر و‬

‫ﻋﻠﻲ ﻣﻦ اﺳﺘﻮﺿﺢ ﺗﻠﻚ‬ ‫ﺿﺎق‬ ‫ﻋﺪﻟﻪ‬ ‫او ﻗﻴﺎس ﺗﻌﺮف اﻟﻌﻘﻮل‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻣﺴﺘﺠﻤﻊ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻣﺎ ﻟﻢﻳﺜﺒﺖ ﻟﻤﻨﺘﺤﻠﻴﻪ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺪﻳﺎﻧﺔ ﺑﻬﺎ‬ ‫و اﻻﻗﺮار و‬ ‫وﺟﺐ ﻋﻠﻴﻪ ﻗﺒﻮﻟﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ ردﻫﺎ‬

‫ﺧﺎص‬ ‫ﻋﺪﻟﻪ وﺳﻊ‬ ‫او ﻗﻴﺎس ﺗﻌﺮف اﻟﻌﻘﻮل‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﺳﻨﺔ ﻋﻦ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫او‬ ‫ﺗﺄوﻳﻠﻪ‬

‫ارش اﻟﺨﺪش‬ ‫ﻣﻦ اﻣﺮ اﻟﺘﻮﺣﻴﺪ ﻓﻤﺎ دوﻧﻪ اﻟﻲ‬ ‫ﻫﺬان اﻻﻣﺮان‬ ‫ﻟﻪ ﻛﺬﻟﻚ‬ ‫و اﻻﻧﻜﺎر‬ ‫ﻋﺎﻣﻬﺎ اﻟﺸﻚ ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻣﺔ‬

‫ﻣﺎ ﻏﻤﺾ ﻋﻨﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ اﻣﺮ اﻟﺪﻳﻦ ﻓﻤﺎ ﺛﺒﺖ ﻟﻚ ﺑﺮﻫﺎﻧﻪ اﺻﻄﻔﻴﺘﻪ‬ ‫ﻓﻬﺬا اﻟﻤﻌﺮوض اﻟﺬي ﻳﻌﺮض‬ ‫ﻓﻤﺎ ﻓﻮﻗﻪ‬

‫اﻧﻈﺮ ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺘﺪﺑﺮ ﻓﻲ ﻫﺬا اﻟﺤﺪﻳﺚ اﻟﺸﺮﻳﻒ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻧﻌﻢ اﻟﻮﻛﻴﻞ ﻫ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺴﺒﻨﺎ اﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﺑﺎﻟﻠﻪ‬ ‫ﻗﻮة‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻔﻴﺘﻪ‬ ‫ﺿﻮؤه‬

‫ﻛﻞ ﻣﺎ ﻟﻴﺲ ﺑﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﻴﻪ ﻓﻤﺎ ﻟﻢﻳﺴﺘﻮﺿﺤﻪ ﻣﻨﺘﺤﻠﻪ ﻣﻦ وﺟﻪ‬ ‫ان‬ ‫اﻋﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻔﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻨﻈﺮ اﻟﺘﻌﻠﻢ‬
‫ﻫﻮ ﻣﻨﻬﻲ ﻋﻦ اﺗﺒﺎﻋﻪ‬ ‫اﺧﺘﺎره ﺑﺮأي و ﻫﻮي و‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫اﺧﺘﺎر‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و ﻛﺎن‬ ‫ﺣﺠﺘﻪ ﻣﻦ اﻟﻤﺨﺘﻠﻒ ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻧﻬﻴﻪ ﻋﻦ اﻟﺤﺪﻳﺚ اﻵﺧﺮ ﻣﻦ‬ ‫واﺣﺪا و‬ ‫ﻛﻞ واﺣﺪ‬ ‫ان اﺧﺘﻴﺎر‬ ‫ﻛﻞ واﺣﺪ ﻳﻨﺘﺤﻞ اﻟﺤﺠﺔ ﺑﺤﺪﻳﺚ اﻻ‬ ‫و ان ﻛﺎن‬

‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻌﻘﻞ‬ ‫دون‬ ‫ﺑﻤﺴﺘﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻓﻠﺰم ان ﻳﻜﻮن اﻻﺧﺘﻴﺎر‬ ‫ﻻﻳﺘﺒﻊ‬ ‫اﺧﺘﻴﺎر رأي و‬ ‫ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻣﺴﺘﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫دون‬

‫ان‬ ‫اﻣﺮا‬ ‫رﺳﻮﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻀﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫اذا‬ ‫ﻻ ﻣﺆﻣﻨﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻤﺆﻣﻦ‬ ‫ﻣﺎﻛﺎن‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻟﻴﺲ ﻟﻚ ﻣﻦ اﻻﻣﺮ ﺷﺊ‬

‫ﻋﻨﻪ‬ ‫ﻣﻤﻨﻮع‬ ‫ذﻟﻚ ﺗﻀﻴﻴﻖ‬ ‫ﺳﻮي‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ اﻣﺮﻫﻢ ﻓﻤﺎ ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻛﺬﻟﻚ اﻧﺖ ﻓﻲ ﺳﻌﺔ ﻣﻨﻪ‬ ‫اﻟﺨﻴﺮة‬ ‫ﻟﻬﻢ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬

‫ﻣﺎ ﻧﻬﻴﻜﻢ‬ ‫اﻟﺮﺳﻮل ﻓﺨﺬوه و‬ ‫ﻻﺗﺘﻜﻠﻒ ﻣﺎ ﻟﻢﻳﻜﻠﻔﻚ اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ۤاﺗﻴﻜﻢ‬ ‫و اﺳﺘﺮح و‬ ‫ﺗﺒﺼﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﺟﺘﻨﺒﻪ ﻓﺎﻓﻬﻢ‬

‫و‬ ‫ﺑﻜﻢ ﻣﻦ اﻧﻔﺴﻜﻢ‬ ‫ارأف‬ ‫ﻻﺗﺘﻜﻠﻔﻮا ﻓﺎﻧﻪ‬ ‫ﻓﺎﺑﻬﻤﻮا و‬ ‫ﻣﺎ اﺑﻬﻤﻪ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻓﺎﺳﻜﺘﻮا و‬ ‫ﻣﺎ ﺳﻜﺖ ﻋﻨﻪ‬ ‫ﻓﺎﻧﺘﻬﻮا و‬ ‫ﻋﻨﻪ‬

‫‪.‬‬ ‫ﺗﻔﻠﺤﻮا‬ ‫اﻟﻲ ﻣﺎ ﻗﺪﻣﺖ ﻣﻦ اﻟﻘﻮاﻋﺪ‬ ‫و اﻧﻈﺮوا‬ ‫اﺣﺮ ﻣﻤﺎ ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻻﺗﻜﻮﻧﻮا اﻧﺎء‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫ﻓﻲ ﻣﻘﺎﺑﻞ‬ ‫و ﻫﻮاه‬ ‫اﻟﻌﺎﻣﻞ ﺑﺮأﻳﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻌﺎﻧﺪ ﻟﻠﺤﻖ اﻟﻤﻜﺎﺑﺮ ﻣﻌﻪ‬ ‫ﺧﺮوج‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻣﺮ‬ ‫اﻻﺟﻤﺎع‬ ‫ﻻﻳﻀﺮ ﻓﻲ ﺗﺤﻘﻖ‬

‫اﻵراء‬ ‫و‬ ‫اﻻﻫﻮاء‬ ‫اﻟﻌﺎرﻓﻴﻦ ﺑﺎﻟﺤﻖ اﻟﻤﺼﺪﻗﻴﻦ ﻟﻪ اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﺑﻪ اﻟﻤﺠﺘﻨﺒﻴﻦ ﻋﻦ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎع‬ ‫ﻳﻌﺘﺒﺮ ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻖ‬

‫ﻗﺪ اوﺿﺢ اﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻪ ﺧﺎرﺟﺎ ﻋﻦ اﻟﺤﻖ‬ ‫اﺟﻤﺎع ﻫﻜﺬا ﻛﺎن اﻟﺨﺎرج‬ ‫ﺗﺤﻘﻖ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫اﻫﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻨﻘﻄﻌﻴﻦ اﻟﻲ اﻟﺤﻖ‬

‫ﻳﺘﺒﻊ ﻏﻴﺮ ﺳﺒﻴﻞ اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻧﻮﻟﻪ‬ ‫اﻟﻬﺪي و‬ ‫ﻣﻦ ﺑﻌﺪ ﻣﺎ ﺗﺒﻴﻦ ﻟﻪ‬ ‫اﻟﺮﺳﻮل‬ ‫ﻣﻦ ﻳﺸﺎﻗﻖ‬ ‫و ﻗﺎل و‬ ‫ذﻟﻚ ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻪ‬

‫ﺟﻤﺎﻋﺔ اﻣﺘﻲ اﻫﻞ‬ ‫ان‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫وردت اﺧﺒﺎر ﻛﺜﻴﺮة‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﻧﺼﻠﻪ ﺟﻬﻨﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﺗﻮﻟﻲ‬

‫و ان‬ ‫اﻟﺠﻤﺎﻋﺔ اﻫﻞ اﻟﺤﻖ‬ ‫اﺧﺮي‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫و ان ﻛﺎن ﻋﺸﺮة و‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﺤﻖ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﺧﺮي‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫و ان ﻗﻠﻮا و‬ ‫اﻟﺤﻖ‬

‫ﻣﺘﺎﺑﻌﺎ‬ ‫ﻟﻬﻮاه‬ ‫ﻓﻲ ذﻟﻚ اﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻨﻘﻄﻌﺎ اﻟﻲ اﻟﺤﻖ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫‪ ،‬ﻓﺎﻟﻤﺮاد ﺑﺎﻻﺟﻤﺎع اﺟﻤﺎع‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا ﻗﻠﻴﻼ‬

‫و‬ ‫ﺗﺒﺼﺮ ﺗﺮﺷﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻫﻠﻪ ﻓﺎﻓﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ اﻟﺤﻖ‬ ‫اﺳﺘﻨﺎد‬ ‫دون‬ ‫ۤاراﺋﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻫﻮاﺋﻬﻢ‬ ‫ﻳﻘﻮﻟﻮن‬ ‫ﻻ اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫ﻟﻤﻮﻻه‬

‫اﻫﻞ‬ ‫اﺟﻤﺎع‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ ﻻ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻫﻮاه ﻛﺎن اﻟﻀﺮر‬ ‫اﺗﺒﻊ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻦ ﻣﻦ اﻟﺸﺎﻛﺮﻳﻦ ﻓﻠﻮ ﺧﺎﻟﻒ رﺟﻞ اﻫﻞ اﻟﺤﻖ‬ ‫ﺗﻬﺪي و‬

‫ﻟﺤﻖ ‪.‬‬ ‫ا‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫ﻣﺎﻓﺮﻃﻨﺎ ﻓﻲ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻴﺎﻧﻪ ﻟﺮﺳﻮﻟﻪ ﻛﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻪ ﻣﻦ ﺷﺊ‬ ‫و ﻣﺎﻓﺮط‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻣﺎﻧﻄﻖ اﻻ ﺑﺎﻟﺤﻖ‬ ‫ان‬

‫ﻓﻲ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﺛﻢ‬ ‫ﺑﻴﺎن اﻟﻘﺮۤان‬ ‫ﻋﻠﻴﻨﺎ ﺑﻴﺎﻧﻪ ﻓﺎﻧﺤﺼﺮ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﺎﺗﺒﻊ ﻗﺮۤاﻧﻪ ﺛﻢ‬ ‫و ﻗﺎل ﻓﺎذا ﻗﺮأﻧﺎه‬ ‫ﻣﻦ ﺷﺊ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬

‫ﻣﺎ‬ ‫ﻟﻠﻨﺎس‬ ‫اﻧﺰﻟﻨﺎ اﻟﻴﻚ اﻟﺬﻛﺮ ﻟﺘﺒﻴﻦ‬ ‫ﻟﻠﻨﺎس و ﻗﺎل و‬ ‫ﻳﺒﻴﻨﻪ‬ ‫ان‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻧﺒﻴﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﻤﻴﺜﺎق‬ ‫اﺧﺬ‬

‫ﻳﺴﺘﻨﺒﻂ ﻣﻦ‬ ‫و اﻟﺬي‬ ‫اﻟﺬﻛﺮ‬ ‫اﻧﺰال‬ ‫ﻏﺮﺿﻪ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻣﻴﺜﺎق‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻟﻢﻳﺨﺎﻟﻒ‬ ‫و‬ ‫ﻫﻮ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻬﻢ‬ ‫ﻧﺰل‬

‫ﻗﺎل ام ﻳﺤﺴﺪون اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻛﻤﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻻﻋﺘﺒﺎر ان اﻟﻤﺮاد‬ ‫ﺻﺤﻴﺢ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر و اﻟﻘﺮۤان و‬

‫و اﻧﺬر‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﻲ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺤﺴﻮدون‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫اﻧﻬﻢ ﻫﻢ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ورد‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻣﺎ ۤاﺗﻴﻬﻢ اﻟﻠﻪ ﻣﻦ ﻓﻀﻠﻪ‬

‫اﻟﻨﺒﻲ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﺼﺤﻴﺢ اﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻻﻋﺘﺒﺎر‬ ‫ﻳﺆﻳﺪ ذﻟﻚ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﺧﻔﺾ ﺟﻨﺎﺣﻚ ﻟﻠﻤﺆﻣﻨﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺸﻴﺮﺗﻚ اﻻﻗﺮﺑﻴﻦ‬

‫ﺟﻤﻴﻌﺎ‬ ‫ﻟﻠﻨﺎس‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫اﻟﻨﺒﻲ ﺑﻴﻦ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻛﻞ ﺷﺊ ﻓﻠﻮ‬ ‫ﺗﺒﻴﺎن‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﺨﺎﻟﻒ اﻣﺮ رﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻌﺼﻮم‬

‫اﻟﻨﺒﻲ‬ ‫ان اﻟﻤﺮاد ﺑﺎﻟﻨﺎس رﺟﺎل ﻣﺨﺼﻮﺻﻮن و ان‬ ‫ﻟﻤﺎﺑﻘﻲ ﻓﻴﻬﻢ ﺟﺎﻫﻞ ﺑﺸﺊ اﺑﺪا ﻓﻈﻬﺮ ﻣﻦ ﻫﺎﺗﻴﻦ اﻟﻤﻘﺪﻣﺘﻴﻦ‬

‫اﻣﺮ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻟﻌﺸﻴﺮﺗﻪ اﻻﻗﺮﺑﻴﻦ اﻟﺬﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻧﺬارﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻞ ﺷﺊ ﻓﺒﻴﻦ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻳﻌﻠﻤﻮن‬ ‫ﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻴﻦ ﻟﻬﻢ‬

‫و‬ ‫اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﻤﻌﻠﻮم‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫ﻫﻢ اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﺗﻴﺎﻧﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺤﺒﻬﻢ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬

‫و‬ ‫اﺗﺒﻊ اﻻ ﻣﺎ ﻳﻮﺣﻲ اﻟﻲ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻤﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﻲ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻻﻳﺨﺎﻟﻒ وﺣﻲ اﻟﻠﻪ ﻛﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻳﺘﺒﻊ ﻣﺎ ﻳﻮﺣﻲ اﻟﻴﻪ ﻣﻦ رﺑﻪ‬

‫و ﻗﺎل و‬ ‫ﻣﺒﻴﻦ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻻ ﻳﺎﺑﺲ اﻻ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻻ رﻃﺐ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫ﻫﻮ اﻻ وﺣﻲ ﻳﻮﺣﻲ‬ ‫اﻟﻬﻮي ان‬ ‫ﻣﺎﻳﻨﻄﻖ ﻋﻦ‬ ‫ﻗﺎل و‬

‫ﻓﻲ‬ ‫ﻟﻠﻜﺘﺎب‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻓﻘﻮل‬ ‫ﻣﻦ ﺷﺊ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻣﺎﻓﺮﻃﻨﺎ ﻓﻲ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫ﻛﻞ ﺷﺊ‬ ‫ﺗﺒﻴﺎن‬ ‫ﻓﻴﻪ‬

‫ﻋﻠﻴﻪ ﻓﻲ‬ ‫ﻛﺬب‬ ‫ﻟﻘﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻛﺬب و اﻓﺘﺮاء‬ ‫اﻧﻤﺎ ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻣﻨﻪ‬ ‫ﺑﺨﻼف اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫روي‬ ‫ﻛﻞ ﻣﻮﻃﻦ ﻓﻤﺎ‬
‫ﻓﻠﻴﺘﺒﻮء‬ ‫ﻣﺘﻌﻤﺪا‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻛﺬب‬ ‫ﺳﺘﻜﺜﺮ ﻓﻤﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻜﺬاﺑﺔ‬ ‫ﻛﺜﺮت‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺣﻴﻮﺗﻪ ﺣﺘﻲ‬
‫ّ‬

‫ﺳﻨﺘﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﺳﻨﺘﻲ ﻓﻤﺎ واﻓﻖ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻓﺎﻋﺮﺿﻮه‬ ‫اﺗﺎﻛﻢ اﻟﺤﺪﻳﺚ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫اﻟﻨﺎر‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻣﻘﻌﺪه‬

‫ﺻﺪﻗﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺜﻴﺮة‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻲ‬ ‫ﺑﻬﺬا‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫ﺑﻪ اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫ﻓﻼﺗﺄﺧﺬوا‬ ‫ﺳﻨﺘﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻣﺎ ﺧﺎﻟﻒ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺨﺬوا‬

‫اﻟﻠﻪ ﻟﻴﺤﻜﻢ ﺑﻴﻨﻬﻢ ﺛﻢ ﻳﺘﻮﻟﻲ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب ﻳﺪﻋﻮن‬ ‫اﻟﻢﺗﺮ اﻟﻲ اﻟﺬﻳﻦ اوﺗﻮا ﻧﺼﻴﺒﺎ ﻣﻦ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺣﻴﺚ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬

‫اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫ﻗﻮﻣﺎ‬ ‫و ﻣﺪح‬ ‫ﻣﺎ اﺧﺘﻠﻔﺘﻢ ﻓﻴﻪ ﻣﻦ ﺷﺊ ﻓﺤﻜﻤﻪ اﻟﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻣﻌﺮﺿﻮن و ﻗﺎل و‬ ‫ﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺮﻳﻖ ﻣﻨﻬﻢ‬

‫ۤالﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﻤﻌﻠﻮم‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻧﺎ ﻻﻧﻀﻴﻊ اﺟﺮ اﻟﻤﺤﺴﻨﻴﻦ‬ ‫اﻟﺼﻠﻮة‬ ‫اﻗﺎﻣﻮا‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻳﻤﺴﻜﻮن‬

‫ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻣﻦ اﺗﺒﻌﻨﻲ ﻓﺎﻧﻪ ﻣﻨﻲ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻛﻴﻒ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻻﻳﺨﺎﻟﻔﻮن رﺳﻮل‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﺻﻠﻮات‬

‫ﻣﺎ ﻧﻬﻴﻜﻢ‬ ‫اﻟﺮﺳﻮل ﻓﺨﺬوه و‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻣﺎ ۤاﺗﻴﻜﻢ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻴﻒ‬ ‫ﻣﺘﺎﺑﻌﻮه و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻓﻬﻢ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻻ رﻳﺐ اﻧﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫و‬

‫اﻻﺋﻤﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻢ‬ ‫ﻋﺬاب‬ ‫ﻳﺼﻴﺒﻬﻢ‬ ‫او‬ ‫ﺗﺼﻴﺒﻬﻢ ﻓﺘﻨﺔ‬ ‫ان‬ ‫اﻣﺮه‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫ﻳﺨﺎﻟﻔﻮن‬ ‫اﻟﺬﻳﻦ‬ ‫ﻓﻠﻴﺤﺬر‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﻧﺘﻬﻮا‬ ‫ﻋﻨﻪ‬

‫ﻣﻦ‬ ‫ان ﻳﺘﻘﻮا‬ ‫اﻟﻠﻬﻢ اﻻ‬ ‫ﻳﺆﻣﺮون‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و ﻳﻔﻌﻠﻮن‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻣﺎ اﻣﺮﻫﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻣﻌﺼﻮﻣﻮن ﻣﻄﻬﺮون ﻻﻳﻌﺼﻮن‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫اﻻ ﻓﻲ ﺗﻠﻚ اﻟﺤﺎﻟﺔ ﻫﻮ اﻟﺤﻖ‬ ‫اﻟﺤﺎل و‬ ‫ﺑﻐﻴﺮ اﻟﺤﻖ ﻓﻲ ﺗﻠﻚ اﻟﻤﺴﺌﻠﺔ ﻓﻲ ﻏﻴﺮ ﺗﻠﻚ‬ ‫ﺗﻘﺎة ﻓﻴﺤﻜﻤﻮن‬ ‫اﻟﻤﺨﺎﻟﻔﻴﻦ‬

‫ان‬ ‫اﻻ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺑﺎﻣﺮ ﻣﻦ اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻛﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻣﻌﻬﻮد‬ ‫ﺑﻪ ﺑﻌﻬﺪ‬ ‫اﻟﺬي اﻣﺮوا‬

‫ﻣﺨﺎﻟﻔﻬﻢ ﻓﻲ ﺗﻠﻚ اﻟﺤﺎﻟﺔ ﻓﻲ ﺗﻠﻚ اﻟﻤﺴﺌﻠﺔ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻟﻠﺤﻖ‬ ‫و‬ ‫ﻫﻮ اﻟﺤﻖ ﻓﻲ ﺗﻠﻚ اﻟﺤﺎﻟﺔ‬ ‫ﺗﻘﺎة و‬ ‫ﺗﺘﻘﻮا ﻣﻨﻬﻢ‬

‫اﻟﻠﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻓﻤﺤﺎل ان ﻳﺨﺎﻟﻔﻮا رﺳﻮل‬ ‫ﺗﻘﻴﺔ‬ ‫ﺧﻮف و‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺎ ﻟﻢﻳﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﻧﻪ اﻟﺘﻜﻠﻴﻒ اﻟﺤﻖ ﻓﻲ ﺗﻠﻚ اﻟﺤﺎﻟﺔ‬

‫ﻣﻦ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻓﻠﻮ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫ان ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻣﺮ اﻟﻠﻪ‬ ‫و ﻣﺤﺎل‬ ‫ﻳﺨﺎﻟﻒ اﻣﺮ اﻟﻠﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و ﻣﺤﺎل‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻓﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﻼم‬ ‫اﻣﺮاء‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻣﻊ ذﻟﻚ ﻣﻦ ﺟﻬﺔ اﻧﻬﻢ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺜﻴﺮا‬ ‫ﻓﻴﻪ اﺧﺘﻼﻓﺎ‬ ‫ﻟﻮﺟﺪوا‬ ‫ﻋﻨﺪ ﻏﻴﺮ اﻟﻠﻪ‬

‫ﻋﻦ‬ ‫ورد‬ ‫ﻛﻤﺎ‬ ‫اﻟﺘﻘﻴﺔ ﺑﺤﻴﺚ ﻟﻬﻢ ﻓﻴﻪ ﺗﺄوﻳﻞ ﻳﻄﺎﺑﻖ اﻟﺤﻖ‬ ‫ﻛﻼم‬ ‫ﻳﺆدون‬ ‫ﺗﻨﺸﺒﺖ ﻋﺮوﻗﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻬﺪﻟﺖ ﻏﺼﻮﻧﻪ‬

‫ﻋﻨﻚ اﻧﻚ ﺗﻜﻠﻢ ﻋﻠﻲ ﺳﺒﻌﻴﻦ وﺟﻬﺎ ﻟﻚ‬ ‫ﻳﺮوي‬ ‫ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻦ اﺑﻲﺣﻔﺼﺔ‬ ‫ان‬ ‫ﻗﻴﻞ ﻟﻪ‬ ‫اذ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﺑﻲﺟﻌﻔﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻗﺎل‬ ‫ﻟﻘﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺒﻴﻮن‬ ‫ﺑﻬﻢ‬ ‫ﻣﺎﺟﺎء‬ ‫ﺑﺎﻟﻤﻼﺋﻜﺔ ﻓﻮاﻟﻠﻪ‬ ‫اﺟﻲء‬ ‫ان‬ ‫ﻣﺎ ﻳﺮﻳﺪ ﺳﺎﻟﻢ ﻣﻨﻲ اﻳﺮﻳﺪ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫اﻟﻤﺨﺮج‬ ‫ﻣﻨﻬﺎ‬

‫و‬ ‫ﻣﺎﻓﻌﻞ ﻛﺒﻴﺮﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫اﺑﺮﻫﻴﻢ ﺑﻞ ﻓﻌﻠﻪ ﻛﺒﻴﺮﻫﻢ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻟﻘﺪ‬ ‫و ﻣﺎﻛﺬب و‬ ‫ﺳﻘﻴﻤﺎ‬ ‫ﻣﺎﻛﺎن‬ ‫اﺑﺮﻫﻴﻢ اﻧﻲ ﺳﻘﻴﻢ واﻟﻠﻪ‬

‫ان‬ ‫ﻋﺮﻓﺖ‬ ‫‪ ،‬ﻓﺎذا‬ ‫ﻫ‬ ‫ﻣﺎﻛﺎﻧﻮا ﺳﺮﻗﻮا و ﻣﺎﻛﺬب‬ ‫واﻟﻠﻪ‬ ‫ﻟﺴﺎرﻗﻮن‬ ‫ﻳﻮﺳﻒ اﻳﺘﻬﺎ اﻟﻌﻴﺮ اﻧﻜﻢ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻟﻘﺪ‬ ‫ﻣﺎﻛﺬب و‬

‫اﻻﺋﻤﺔ‬ ‫و ان‬ ‫ﻻﻳﻨﻄﻖ اﻻ ﻣﺎ ﻳﻮﺣﻲ اﻟﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻻﻳﺘﺒﻊ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﺧﺘﻼف و ان‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻟﻴﺲ ﻓﻲ ﻋﻠﻤﻪ‬

‫ﻻ‬ ‫اﻟﻮﺟﻮه و‬ ‫ﻓﻲ ﻋﻠﻤﻬﻢ ﺑﻮﺟﻪ ﻣﻦ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻓﻼ‬ ‫و‬ ‫ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺮﺳﻮل‬ ‫اﻣﺮ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻻﻳﺨﺎﻟﻔﻮن‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫اﻣﺮﻫﻢ ﺑﻬﺎ رﺳﻮﻟﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﻗﺒﻞ اﻟﺘﻘﻴﺔ اﻟﺘﻲ اﻣﺮﻫﻢ اﻟﻠﻪ ﺑﺬﻟﻚ‬ ‫اﻻﺧﺘﻼف ﻳﺠﻲء‬ ‫اﻧﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﺧﺒﺎرﻫﻢ‬

‫اﻟﺬي‬ ‫ﻫﻮ دﻳﻦ اﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫رﺳﻮﻟﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و اذن‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﺑﺎذن‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻓﻬﻨﺎﻟﻚ ﻳﺨﺘﻠﻒ اﺧﺒﺎرﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﺣﻔﻆ دﻣﺎﺋﻬﻢ‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد و‬ ‫ﻣﺼﻠﺤﺔ‬ ‫ﻋﺒﺎده و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻟﻴﺴﺖ ﻟﻤﺼﻠﺤﺔ ذاﺗﻪ ﺑﻞ ﻟﻤﺼﻠﺤﺔ‬ ‫ﻻن اﺣﻜﺎم‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ان ﻳﺪان‬ ‫ﻳﺠﺐ‬

‫ﻋﺒﺎده‬ ‫ﻟﻢﻳﻌﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﻓﻲ ارﺿﻪ ﻓﻤﻦ ﻣﻨﻪ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻫﻠﻜﻮا ﻋﻦ ۤاﺧﺮﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﻻﺧﺬ ﺑﺮﻗﺎﺑﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺮوﺟﻬﻢ ﺑﺎﻟﺘﻘﻴﺔ‬ ‫و‬

‫اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻪ ﻻﻳﺘﺨﺬ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺮﻗﺎب‬ ‫ﻓﻲ ﺣﻔﻆ‬ ‫ﺷﺮع‬ ‫ﻫﻮ اﺣﺴﻦ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫وﺿﻊ اﻟﺘﻘﻴﺔ‬

‫و‬ ‫ﻣﻨﻬﻢ ﺗﻘﻴﺔ‬ ‫ﺗﺘﻘﻮا‬ ‫ان‬ ‫ﻣﻦ ﻳﻔﻌﻞ ذﻟﻚ ﻓﻠﻴﺲ ﻣﻦ اﻟﻠﻪ ﻓﻲ ﺷﺊ اﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ‬ ‫دون‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اوﻟﻴﺎء‬ ‫اﻟﻜﺎﻓﺮﻳﻦ‬

‫ان‬ ‫و ۤاﻣﺮك‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻓﻲ ﺣﺪﻳﺚ ﻋﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻻﺣﺘﺠﺎج‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻟﻲ اﻟﻠﻪ اﻟﻤﺼﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺤﺬرﻛﻢ اﻟﻠﻪ ﻧﻔﺴﻪ‬

‫ﺗﺘﻌﺮض‬ ‫ان‬ ‫اﻳﺎك‬ ‫ﺛﻢ‬ ‫اﻳﺎك‬ ‫و‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻵﻳﺔ‬ ‫اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن‬ ‫ﻻﻳﺘﺨﺬ‬ ‫ﻳﻘﻮل‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﺗﺴﺘﻌﻤﻞ اﻟﺘﻘﻴﺔ ﻓﻲ دﻳﻨﻚ‬

‫ﻟﻨﻌﻤﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻨﻌﻤﻚ‬ ‫ﻣﻌﺮض‬ ‫اﺧﻮاﻧﻚ‬ ‫و دﻣﺎء‬ ‫اﻟﺘﻘﻴﺔ اﻟﺘﻲ اﻣﺮﺗﻚ ﺑﻬﺎ ﻓﺎﻧﻚ ﺷﺎﺋﻂ ﺑﺪﻣﻚ‬ ‫ﻟﻠﻬﻼك و ان ﺗﺘﺮك‬

‫ۤاﻟﻪ ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻨﺒﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺑﺎﻋﺰازﻫﻢ‬ ‫اﻣﺮك‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫دﻳﻦ اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻳﺪي اﻋﺪاء‬ ‫ﻣﺬﻟﻬﻢ ﻓﻲ‬ ‫ﻟﻠﺰوال‬

‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﺗﺮس‬ ‫اﻟﺘﻘﻴﺔ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﺗﺘﻘﻮا ﻣﻨﻬﻢ ﺗﻘﻴﺔ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ اﻻ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻟﻤﻦ ﻻ ﺗﻘﻴﺔ ﻟﻪ‬ ‫اﻳﻤﺎن‬
‫ﻋﻨﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺪ اﺣﻞ اﻟﻠﻪ ﻟﻪ‬ ‫ۤادم و‬ ‫اﻟﺘﻘﻴﺔ ﻓﻲ ﻛﻞ ﺷﺊ ﻳﻀﻄﺮ اﻟﻴﻪ اﺑﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺒﺎﻗﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻴﻦ ﺧﻠﻘﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻴﻨﻪ‬

‫ﻓﺪاك‬ ‫ﻗﻠﺖ ﻟﻪ اﻧﺖ اﻋﻠﻢ ﺟﻌﻠﺖ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻟﻮ اﻓﺘﻴﻨﺎ رﺟﻼ ﺑﺸﺊ ﻣﻦ اﻟﺘﻘﻴﺔ‬ ‫ﺗﻘﻮل‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫زﻳﺎد‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل ﻟﺰﻳﺎد‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻫﺬا‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﺗﺮﻛﻪ واﻟﻠﻪ اﺛﻢ ﻫ‬ ‫و ان‬ ‫اﺧﺬ اوﺟﺮ‬ ‫اﺧﺮي ان‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﺟﺮا و‬ ‫اﻋﻈﻢ‬ ‫و‬ ‫اﺧﺬ ﺑﻪ ﻓﻬﻮ ﺧﻴﺮ ﻟﻪ‬ ‫ﻗﺎل ان‬

‫‪.‬‬ ‫اﺧﺒﺎر ﻛﺜﻴﺮة‬ ‫اﻟﻘﺒﻴﻞ‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫ﻋﻠﻴﻪ اﺧﺒﺎرﻫﻢ‬ ‫ﻳﺪل‬ ‫ﺑﻪ اﻟﻌﺎﻣﺔ ﻛﻤﺎ‬ ‫ﻳﻘﻮل‬ ‫ﻓﻲ ﻗﻮﻟﻬﻢ ﺑﻤﺎ‬ ‫ﺑﻤﻨﺤﺼﺮة‬ ‫ﻟﻴﺴﺖ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻟﺘﻘﻴﺔ ﻣﻦ اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ان‬

‫رأﺗﻬﻢ اﻟﻌﺎﻣﺔ ﻣﺨﺘﻠﻔﺔ‬ ‫اذا‬ ‫ﺣﺘﻲ‬ ‫ﺑﺎن ﻳﻔﺘﻮا ﺑﺎﻟﺰﻳﺎدة و اﻟﻨﻘﺼﺎن‬ ‫ﺗﻘﻴﺘﻬﻢ ﺑﺘﻔﺮﻳﻘﻬﻢ ﺑﻴﻦ اﻟﺸﻴﻌﺔ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ﺑﻞ رﺑﻤﺎ‬

‫و‬ ‫ۤاراﺋﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻠﻤﺘﻬﻢ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ﻳﺮوﻧﻬﻢ ﻣﺸﺎﺑﻬﺎ ﺑﻬﻢ ﻓﻲ‬ ‫او‬ ‫ﺑﻬﻢ‬ ‫ﻻﻳﻌﺘﻨﻮن‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ اﻣﺮﻫﻢ‬ ‫ﻳﻬﻮن‬ ‫اﻟﻜﻠﻤﺔ‬

‫ﻫﺬا اﻟﻤﻀﻤﻮن وردت اﺧﺒﺎر‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺜﻠﻬﻢ ﻓﻼﻳﺆذوﻧﻬﻢ‬ ‫اﺻﺤﺎب رأي و ﻫﻮي‬ ‫اﻧﻬﻢ اﻳﻀﺎ‬ ‫ﻓﻴﺤﺴﺒﻮن‬ ‫اﻫﻮاﺋﻬﻢ‬

‫اﻧﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻨﺬﻛﺮ ﻫﻨﺎ ﺑﻌﻀﺎ ﻣﻨﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺨﻄﺎب‬ ‫اوردﻧﺎﻫﺎ ﻓﻲ ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻛﺘﺎﺑﻨﺎ ﻓﺼﻞ‬ ‫ﻛﺜﻴﺮة‬

‫ﻋﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﺳﺌﻞ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ ﻣﻦ ﻗﺒﻠﻲ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ﻗﻴﻞ ﻟﻪ ﻟﻴﺲ ﺷﺊ اﺷﺪ ﻋﻠﻲ ﻣﻦ‬

‫‪ ،‬و‬ ‫اﻧﺎ ﻓﻌﻠﺖ ذﻟﻚ ﺑﻜﻢ ﻟﻮ اﺟﺘﻤﻌﺘﻢ ﻋﻠﻲ اﻣﺮ واﺣﺪ ﻻﺧﺬ ﺑﺮﻗﺎﺑﻜﻢ ﻫ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬

‫ذﻟﻚ ﺟﻤﻌﺘﻜﻢ ﻋﻠﻲ اﻣﺮ واﺣﺪ‬ ‫و ﻗﺎل اذا ﻛﺎن‬ ‫اﺻﺤﺎﺑﻲ ﻟﻜﻢ رﺣﻤﺔ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل اﺧﺘﻼف‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫رﺟﻞ ۤاﺧﺮ ﻓﺴﺄﻟﻪ ﻋﻨﻬﺎ‬ ‫ﺟﺎء‬ ‫ﺛﻢ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺳﺄﻟﺘﻪ ﻋﻦ ﻣﺴﺌﻠﺔ ﻓﺎﺟﺎﺑﻨﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲﺟﻌﻔﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫زرارة‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫و‬

‫ﻗﻠﺖ ﻳﺎ ﺑﻦ‬ ‫اﻟﺮﺟﻼن‬ ‫ﺧﺮج‬ ‫ﻣﺎ اﺟﺎﺑﻨﻲ ﻓﻠﻤﺎ‬ ‫ﺑﺨﻼف‬ ‫رﺟﻞ ۤاﺧﺮ ﻓﺎﺟﺎﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎء‬ ‫ﻣﺎ اﺟﺎﺑﻨﻲ ﺛﻢ‬ ‫ﺑﺨﻼف‬ ‫ﻓﺎﺟﺎﺑﻪ‬

‫ﻣﺎ اﺟﺒﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺨﻼف‬ ‫واﺣﺪ‬ ‫ﻓﺎﺟﺒﺖ ﻛﻞ‬ ‫ﻳﺴﺌﻼن‬ ‫ﻣﻦ ﺷﻴﻌﺘﻚ ﻗﺪﻣﺎ‬ ‫اﻟﻌﺮاق‬ ‫ﻣﻦ اﻫﻞ‬ ‫رﺟﻼن‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫رﺳﻮل‬

‫اﻗﻞ‬ ‫اﻟﻨﺎس و ﻟﻜﺎن‬ ‫ﻟﻮ اﺟﺘﻤﻌﺘﻢ ﻋﻠﻲ اﻣﺮ واﺣﺪ ﻟﻘﺼﺪﻛﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻫﺬا ﺧﻴﺮ ﻟﻨﺎ‬ ‫زرارة ان‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫اﻵﺧﺮ‬

‫ﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻤﻀﻮا‬ ‫اﻟﻨﺎر‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫او‬ ‫ﻓﻘﻠﺖ ﻻﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺷﻴﻌﺘﻜﻢ ﻟﻮ ﺣﻤﻠﺘﻤﻮﻫﻢ ﻋﻠﻲ اﻻﺳﻨﺔ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺑﻘﺎﺋﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻟﺒﻘﺎﺋﻨﺎ‬

‫‪ ،‬و اﺧﺒﺎر‬ ‫اﺑﻴﻪ‬ ‫ﺟﻮاب‬ ‫ﻓﺎﺟﺎﺑﻨﻲ ﺑﻤﺜﻞ‬ ‫ﻣﺮات‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ ﺛﻠﺚ‬ ‫ﻓﺎﻋﺪت‬ ‫ﻓﺴﻜﺖ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻣﻦ ﻋﻨﺪﻛﻢ ﻣﺨﺘﻠﻔﻴﻦ‬ ‫ﻳﺨﺮﺟﻮن‬

‫اﻟﺨﻼف‬ ‫ﻟﺮﻓﻊ‬ ‫ﺗﺼﺪي‬ ‫ﺑﻴﻦ اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻣﻦ ﻗﺒﻠﻬﻢ ﻓﻤﻦ‬ ‫ان اﻟﺨﻼف‬ ‫ﻓﻈﻬﺮ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫اﺧﺮ اوردﻧﺎﻫﺎ ﻓﻲ ذﻟﻚ‬ ‫ﻛﺜﻴﺮة‬

‫ﻏﺮو اذا‬ ‫ﻏﺮﺿﻬﻢ ﻓﻼ‬ ‫ﺗﺼﺪي ﻟﺨﻼف‬ ‫ﺗﺮﺟﻴﺢ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻨﻬﻢ ﻟﻘﺪ‬ ‫دون‬ ‫ﺗﺮﺟﻴﺢ ﺑﻌﺾ اﻗﻮاﻟﻬﻢ ﻋﻠﻲ ﺑﻌﺾ ﻣﻦ‬ ‫و‬

‫اﻟﻘﻄﻌﻴﻴﻦ ﻻﻳﻤﻜﻦ ﺗﻌﺎرﺿﻬﻤﺎ‬ ‫ﻓﺎﻟﻘﻮل ﺑﺎن‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺄس‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻣﺘﻨﺎع‬ ‫ﻻ‬ ‫اﻟﺼﺪور ﻣﺨﺘﻠﻔﺎن و‬ ‫ﻗﻄﻌﻴﺎ‬ ‫ورد ﺧﺒﺮان‬

‫دﺧﻠﺖ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ ﻣﻮﺳﻲ ﺑﻦ اﺷﻴﻢ‬ ‫ورد‬ ‫اﻟﺸﺎﻫﺪ ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ اﻳﻀﺎ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﻤﻜﻦ ﺗﺼﺪﻳﻘﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﺎ ﺳﻤﻌﺖ ﻓﺘﺪﺑﺮ‬

‫رﺟﻞ ۤاﺧﺮ ﻓﺴﺄﻟﻪ ﻋﻨﻬﺎ‬ ‫ﺟﺎءه‬ ‫اذ‬ ‫ﻓﺴﺄﻟﺘﻪ ﻋﻦ ﻣﺴﺌﻠﺔ ﻓﺎﺟﺎﺑﻨﻲ ﻓﺒﻴﻨﺎ اﻧﺎ ﺟﺎﻟﺲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻲ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﺻﺎﺣﺒﻲ‬ ‫و اﺟﺎب‬ ‫ﻣﺎ اﺟﺎﺑﻨﻲ‬ ‫ﺑﺨﻼف‬ ‫ۤاﺧﺮ ﻓﺴﺄﻟﻪ ﻋﻨﻬﺎ ﺑﻌﻴﻨﻬﺎ ﻓﺎﺟﺎﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎءه‬ ‫ﻣﺎ اﺟﺎﺑﻨﻲ ﺛﻢ‬ ‫ﺑﺨﻼف‬ ‫ﺑﻌﻴﻨﻬﺎ ﻓﺎﺟﺎﺑﻪ‬

‫ﻳﺎ ﺑﻦ اﺷﻴﻢ ﻛﺄﻧﻚ ﺟﺰﻋﺖ ﻗﻠﺖ ﺟﻌﻠﻨﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﻧﻈﺮ اﻟﻲ‬ ‫ﺧﺮج اﻟﻘﻮم‬ ‫ﻋﻈﻢ ﻋﻠﻲ ﻓﻠﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻔﺰﻋﺖ ﻣﻦ ذﻟﻚ‬

‫ﺑﻦ‬ ‫ﺳﻠﻴﻤﺎن‬ ‫اﻟﻲ‬ ‫ﻓﻮض‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻳﺎ ﺑﻦ اﺷﻴﻢ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫واﺣﺪة‬ ‫اﻧﻤﺎ ﺟﺰﻋﺖ ﻣﻦ ﺛﻠﺚ اﻗﺎوﻳﻞ ﻓﻲ ﻣﺴﺌﻠﺔ‬ ‫ﻓﺪاك‬

‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺣﺴﺎب و ﻓﻮض‬ ‫اﻣﺴﻚ ﺑﻐﻴﺮ‬ ‫او‬ ‫ﻫﺬا ﻋﻄﺎؤﻧﺎ ﻓﺎﻣﻨﻦ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫اﻣﺮ ﻣﻠﻜﻪ‬ ‫داود‬

‫و‬ ‫اﻟﻲ اﻻﺋﻤﺔ ﻣﻨﺎ‬ ‫ﻓﻮض‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬ ‫ﻓﺎﻧﺘﻬﻮا ﻓﺎن‬ ‫ﻣﺎ ﻧﻬﻴﻜﻢ ﻋﻨﻪ‬ ‫اﻟﺮﺳﻮل ﻓﺨﺬوه و‬ ‫ﻣﺎ ۤاﺗﻴﻜﻢ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫اﻣﺮ دﻳﻨﻪ‬

‫ﺑﻬﺬا اﻟﻤﻌﻨﻲ اوردﻧﺎﻫﺎ‬ ‫اﺧﺒﺎر ﻛﺜﻴﺮة‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﻫ‬ ‫ﻓﻼﺗﺠﺰع‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻓﻮض‬ ‫اﻟﻴﻨﺎ ﻣﺎ‬

‫ﻛﻤﺎ‬ ‫اﻟﺮﻗﺎب‬ ‫ذﻟﻚ ﻟﺤﻔﻆ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺘﻌﺎرﺿﻴﻦ‬ ‫ان ﻳﻜﻮن اﻟﻘﻄﻌﻴﺎن‬ ‫ﻳﻤﻜﻦ‬ ‫ﻓﺎذا‬ ‫ﺷﺌﺖ ﻓﺎﻃﻠﺒﻪ‬ ‫اﻟﺨﻄﺎب ﻓﺎن‬ ‫ﻓﻲ ﻓﺼﻞ‬

‫ان‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ واﺣﺪ‬ ‫اﻟﺼﺎدر‬ ‫اﻟﺤﻖ‬ ‫ان‬ ‫زﻋﻤﻮا‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﻌﻨﻲ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫ﻏﻔﻠﻮا‬ ‫ﻟﻤﺎ‬ ‫اﻟﻘﻮم‬ ‫ﻟﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻴﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺷﺮﺣﻨﺎ‬

‫اﻟﻤﻌﺮﺿﻴﻦ ﻋﻦ‬ ‫اﻟﻌﻤﻴﺎء‬ ‫اﻟﻌﺎﻣﺔ‬ ‫و اﻏﺘﺮوا ﺑﻘﻮل‬ ‫اﻟﻤﻔﺘﺮﻳﻦ‬ ‫و اﻓﺘﺮاء‬ ‫اﻟﺪاﺳﻴﻦ‬ ‫و دس‬ ‫ﻣﻦ ﻗﺒﻞ اﻟﻨﻘﻠﺔ‬ ‫اﻻﺧﺘﻼف‬

‫اﺣﺎدﻳﺚ اﻟﻨﺒﻲ‬ ‫و‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻲ زﻋﻤﻬﻢ ﺑﺤﺪﻳﺚ ﻏﻴﺮ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻻﻳﺄﺧﺬون‬ ‫ﺣﻴﺚ ﻫﻢ‬ ‫اﻟﻬﺪي‬ ‫اﺋﻤﺔ‬

‫ﺑﻌﺾ اﺻﺤﺎﺑﻨﺎ اﻳﻀﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻜﻤﻴﻦ اﻟﻘﻄﻌﻴﻴﻦ ﻻﻳﻤﻜﻦ ﺗﻌﺎرﺿﻬﻤﺎ‬ ‫ﻓﻘﺎﻟﻮا ان‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻻ ﺗﻘﻴﺔ ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫اﻏﺘﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺨﻼف‬ ‫اﻳﻘﺎع‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﻮم‬ ‫ذﻟﻚ ﻻﻳﺘﻤﺸﻲ ﻓﻲ ﻣﺬﻫﺒﻨﺎ ﻟﻤﺤﻞ اﻟﺘﻘﻴﺔ ﺑﻤﻮاﻓﻘﺔ‬ ‫ان‬ ‫اﻏﺘﺮ ﺑﻬﻢ ﻏﺎﻓﻼ ﻋﻦ‬

‫ﻗﻮاﻋﺪ‬ ‫وﺿﻌﻮا‬ ‫ﺣﺘﻲ‬ ‫اﻟﻤﺠﺎل‬ ‫ﺑﻬﻢ‬ ‫ﻓﻀﺎق‬ ‫ﻣﺎ ﻫﻨﺎﻟﻚ‬ ‫ﻟﻌﺮﻓﺎن‬ ‫و‬ ‫اﻟﺨﻼف‬ ‫ﻟﺮﻓﻊ ذﻟﻚ‬ ‫ﻓﺘﺼﺪوا‬ ‫ﺑﻌﻀﻬﻢ ﺑﺒﻌﺾ‬

‫ﺑﻜﻔﺎﻳﺔ‬ ‫ﻗﺎﻟﻮا‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫ﺗﻨﺎول‬ ‫ﻟﻤﺎ ﻗﺼﺮ ﺑﺎﻋﻬﻢ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻜﻢ اﻻﺻﻠﻲ ﺑﺰﻋﻤﻬﻢ‬ ‫ﻟﻌﺮﻓﺎن‬ ‫اﻫﻮاﺋﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎراﺋﻬﻢ‬
‫ﻇﻨﻴﺔ ۤ‬

‫ﺑﺎﻟﻨﻔﺲ اﻻﻣﺮ‬ ‫اﻛﺘﻔﻮا‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻜﻢ اﻟﻮاﻗﻌﻲ‬ ‫ﻟﻢﻳﻄﻠﺒﻮا‬ ‫و‬ ‫ﻻﺳﺘﺮاﺣﻮا‬ ‫ﻣﻦ ﻗﺒﻠﻬﻢ‬ ‫اﻻﺧﺘﻼف‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻤﻮا‬ ‫ﻟﻮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻈﻦ‬

‫و‬ ‫ﻗﺜﺎﺋﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻜﻨﻬﻢ ﻗﺎﻟﻮا ﻧﺮﻳﺪ ﻣﻦ ﺑﻘﻠﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻏﺪﻗﺎ‬ ‫ﻣﺎء‬ ‫ﻟﻮ اﺳﺘﻘﺎﻣﻮا ﻋﻠﻲ اﻟﻄﺮﻳﻘﺔ ﻻﺳﻘﻴﻨﺎﻫﻢ‬ ‫و ان‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ‬ ‫اﻟﺼﺎدر‬

‫اﻟﺪﻳﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﺪﻳﺪ‬ ‫ﻓﺎﺑﺘﻠﻮا ﺑﺎﻟﺤﺮج‬ ‫ﻟﻜﻢ ﻣﺎ ﺳﺄﻟﺘﻢ‬ ‫اﻫﺒﻄﻮا ﻣﺼﺮا ﻓﺎن‬ ‫ﻟﻬﻢ رﺑﻬﻢ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬ ‫ﺑﺼﻠﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺪﺳﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻮﻣﻬﺎ‬

‫اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻧﺰل‬ ‫ﻗﻞ ۤاﻣﻨﺖ ﺑﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻻﺗﺘﺒﻊ اﻫﻮاﺋﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻏﺘﻨﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻬﻢ رﺣﻤﺔ ﻓﺘﺒﺼﺮ‬ ‫و ﻫﺬا اﻻﺧﺘﻼف‬ ‫اوﺳﻊ ﻣﻦ ذﻟﻚ‬

‫‪.‬‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻣﻦ‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫اﻟﻤﺴﺘﺠﻤﻊ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫دل‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﻳﻄﺎﺑﻘﻮن‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫اي ﺣﺎل‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻣﺘﻔﻘﻮن او ﻣﺨﺘﻠﻔﻮن و‬ ‫اﻟﻌﺎﻣﺔ ﻓﻲ ﻣﺴﺎﺋﻠﻬﻢ اﻣﺎ‬

‫ﻃﺎﺑﻖ ﻗﻮﻟﻬﻢ ذﻟﻚ‬ ‫او ﻳﺨﺎﻟﻔﻮن ﻓﺎن‬ ‫ﻋﺪﻟﻪ‬ ‫او ﻗﻴﺎس ﺗﻌﺮف اﻟﻌﻘﻮل‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ اﻟﺘﻲ ﻻ‬ ‫او‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺗﺄوﻳﻠﻪ‬

‫ان‬ ‫رأي‬ ‫ﺻﻨﻌﻪ ﻟﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﻟﻄﻴﻒ ﺣﻜﻤﺘﻪ‬ ‫ﻻن‬ ‫ﻳﺠﺐ اﻻﺧﺬ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﻮل‬ ‫ﻻ ﻣﺤﻴﺺ ﻋﻦ ذﻟﻚ‬

‫ﻫﻼﻛﻬﻢ ﺣﻤﻞ اﻟﻌﺎﻣﺔ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﻬﻢ ﻟﻪ ﺑﻮارﻫﻢ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻻ ﺑﺪ ﻟﻬﻢ ﻣﻦ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻤﻘﺘﻀﻲ ذﻟﻚ‬

‫ﻳﻌﻤﻠﻮا ﺑﺸﺊ ﻣﻦ اﻟﺤﻖ ﻓﺎﻧﻬﻢ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻟﻬﻢ‬ ‫اﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻠﺸﻴﻌﺔ ﺗﻘﻴﺔ ﻓﻲ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫ﻻﻳﻜﻮن‬ ‫ﺑﺎﻟﺤﻖ ﺣﺘﻲ‬ ‫اﻟﻘﻮل‬

‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻓﻴﻪ ﺑﻮارﻫﻢ ﻓﺨﺬﻟﻬﻢ ﻓﻲ ۤاراﺋﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻤﻜﻦ ﻟﻠﺸﻴﻌﺔ ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﻪ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﺣﻖ ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﺳﺠﻴﻦ‬

‫ﺣﺎل‬ ‫ذﻟﻚ ﻓﻲ‬ ‫ﺑﺨﻼف‬ ‫ﻋﻤﻠﻮا‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ ﺻﻼﺣﻬﻢ ﺑﻞ ﻟﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻌﻤﻞ اﻟﺸﻴﻌﺔ ﺑﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﻘﻴﺔ‬ ‫ﻳﺠﻲء‬ ‫اﻫﻮاﺋﻬﻢ ﻓﻬﻨﺎﻟﻚ‬

‫ﻟﻮ اﻓﺘﻴﻨﺎ رﺟﻼ ﻣﻤﻦ ﻳﺘﻮﻻﻧﺎ ﺑﺸﺊ‬ ‫ﺗﻘﻮل‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫زﻳﺎد‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻟﺰﻳﺎد‬ ‫اﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻫﻠﻜﻮا ﻛﻤﺎ‬ ‫اﺛﻤﻮا و‬ ‫اﻟﺘﻘﻴﺔ‬

‫اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫ﺗﺮﻛﻪ واﻟﻠﻪ اﺛﻢ‬ ‫و ان‬ ‫اﺧﺬ ﺑﻪ اوﺟﺮ‬ ‫ﻓﺪاك ﻗﺎل ان‬ ‫ﻗﻠﺖ اﻧﺖ اﻋﻠﻢ ﺟﻌﻠﺖ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻣﻦ اﻟﺘﻘﻴﺔ‬

‫ﻳﻘﻮل و ان‬ ‫ﺑﻤﺎ‬ ‫ان ﻳﺄﺧﺬوا‬ ‫ﻳﺴﻌﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻌﺮﻓﻮا اﻣﺎﻣﻬﻢ‬ ‫ﻳﺴﺄﻟﻮا و ﻳﺘﻔﻘﻬﻮا و‬ ‫ﺣﺘﻲ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻻﻳﺴﻊ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻔﻴﻦ ﻓﻲ ﺷﺊ‬ ‫او‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ ﻋﻠﻲ ﺷﺊ‬ ‫ﺑﻌﺒﺎده ﻓﺎذا‬ ‫ذﻟﻚ ﻣﻦ ﻟﻄﻒ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﺗﻘﻴﺔ‬ ‫ﻛﺎن‬

‫ﻋﺪﻟﻪ‬ ‫او اﻟﻘﻴﺎس اﻟﺬي ﺗﻌﺮف اﻟﻌﻘﻮل‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ اﻟﺘﻲ ﻻ‬ ‫او‬ ‫اﻟﻤﺴﺘﺠﻤﻊ ﻋﻠﻲ ﺗﺄوﻳﻠﻪ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻳﺨﺎﻟﻒ‬

‫ﻋﻦ‬ ‫ﺧﺮوج‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻨﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻣﻮاﻓﻘﺘﻬﻢ ﺣﻴﻨﺌﺬ ﻣﺨﺎﻟﻔﺔ‬ ‫ﻻن‬ ‫اﻟﻴﻪ ﺑﺎﻟﺒﺪاﻫﺔ‬ ‫ذﻫﺒﻮا‬ ‫ﻳﺠﺐ ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﻬﻢ ﻓﻴﻤﺎ‬

‫اﻟﺴﻨﺔ اﻟﺘﻲ‬ ‫او‬ ‫اﻟﻤﺴﺘﺠﻤﻊ ﻋﻠﻲ ﺗﺄوﻳﻠﻪ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﺣﻜﻤﻪ ﻣﻦ‬ ‫و ﻟﻢﻳﻌﺮف‬ ‫اﺗﻔﻘﻮا ﻋﻠﻲ ﺷﺊ ﻳﻘﻴﻨﺎ‬ ‫اذا‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫اﻻﻳﻤﺎن و‬

‫اﻵﺧﺮ ﻳﺨﺎﻟﻔﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﻃﺮﻗﻨﺎ واﺣﺪ ﻳﻮاﻓﻘﻬﻢ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫ورد‬ ‫و‬ ‫ﻋﺪﻟﻪ‬ ‫اﻟﻌﻘﻮل‬ ‫ﺗﻌﺮف‬ ‫ﻗﻴﺎس‬ ‫او‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ﻻ‬

‫ﻗﺪ ﺑﻴﻦ اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺮﺷﺪ ﻓﻲ ﺧﻼﻓﻬﻢ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻻﺧﺬ ﺑﻤﺎ ﻳﺨﺎﻟﻔﻬﻢ ﻣﺘﻌﻴﻦ‬ ‫اﻟﻤﻘﺎم ان‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ورد اﺧﺒﺎر ﻛﺜﻴﺮة‬ ‫ﻓﻘﺪ‬

‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻤﻌﺮوف و ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫و ﻳﻨﻬﻮن‬ ‫ﺑﺎﻟﻤﻨﻜﺮ‬ ‫ﻳﺄﻣﺮون‬ ‫ﺑﻌﻀﻬﻢ ﻣﻦ ﺑﻌﺾ‬ ‫و اﻟﻤﻨﺎﻓﻘﺎت‬ ‫اﻟﻤﻨﺎﻓﻘﻴﻦ‬ ‫ان‬ ‫ﻓﻲ ﻛﺘﺎﺑﻪ‬

‫ﻋﻦ اﻟﻤﻨﻜﺮ ﻓﻬﻢ‬ ‫ﻳﺄﻣﺮون ﺑﺎﻟﻤﻌﺮوف و ﻳﻨﻬﻮن‬ ‫ﺑﻌﺾ‬ ‫اوﻟﻴﺎء‬ ‫ﺑﻌﻀﻬﻢ‬ ‫و اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن و اﻟﻤﺆﻣﻨﺎت‬ ‫ﺻﻔﺔ اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ‬

‫اﻟﻘﻮم‬ ‫ﻳﺠﺐ اﻻﺧﺬ ﺑﻤﺎ ﺧﺎﻟﻒ‬ ‫اذا ورد ﺧﺒﺮان‬ ‫اﻧﻪ‬ ‫و وردت اﺧﺒﺎر ﻛﺜﻴﺮة‬ ‫ﻟﻠﻤﺆﻣﻨﻴﻦ‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﻮن‬ ‫ﻓﻲ ﻛﻞ ﺟﻬﺔ‬

‫اﻧﺘﻢ ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻻ ﻫﻢ ﻋﻠﻲ ﺷﺊ ﻣﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ اﻧﺘﻢ واﻟﻠﻪ ﻋﻠﻲ ﺷﺊ ﻣﻤﺎ ﻫﻢ ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻛﻤﺎ‬

‫واﻟﻠﻪ‬ ‫و روي‬ ‫ﺑﺸﺊ ﻓﺎﻟﺤﻖ ﻓﻲ ﺧﻼﻓﻪ‬ ‫اﻓﺘﻮا‬ ‫اﻧﻬﻢ ﻣﺘﻲ‬ ‫و روي‬ ‫ﻓﺨﺎﻟﻔﻮﻫﻢ ﻓﻤﺎ ﻫﻢ ﻣﻦ اﻟﺤﻨﻴﻔﻴﺔ ﻋﻠﻲ ﺷﺊ‬

‫اﻣﺎ‬ ‫اﻟﺨﻄﺎب و‬ ‫ﻗﺪ اوردﻧﺎﻫﺎ ﻓﻲ ﻓﺼﻞ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫اﻟﻲ ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻣﻦ‬ ‫‪،‬‬ ‫اﻟﻘﺒﻠﺔ‬ ‫اﺳﺘﻘﺒﺎل‬ ‫ﻟﻢﻳﺒﻖ ﻓﻲ اﻳﺪﻳﻬﻢ اﻻ‬

‫ﻳﻌﻤﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﺘﺮك‬ ‫ﺣﻜﺎﻣﻬﻢ اﻟﻴﻪ اﻣﻴﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻀﺎﺗﻬﻢ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اﻧﻪ ﻳﻨﻈﺮ ﻓﻤﺎ‬ ‫ﻓﻮرد‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻔﻴﻦ ﻓﻲ اﻟﻤﺴﺌﻠﺔ‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا‬ ‫اذا‬

‫ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻴﺎﺳﺎﺗﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻫﻮاﺋﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ۤاراﺋﻬﻢ‬ ‫ﻧﺎدر ﻻﺧﺘﻼف‬ ‫اﺗﻔﺎﻗﻬﻢ ﻓﻲ اﻟﻤﺴﺎﺋﻞ ﻗﻠﻴﻞ‬ ‫ﺑﺎن‬ ‫اﻧﺖ ﺧﺒﻴﺮ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﺑﺨﻼﻓﻪ‬

‫ﺗﺠﺘﻤﻊ‬ ‫اﺻﺤﺎب رأي و ﻫﻮي و ﻻﻳﻜﺎد‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ ﻟﻠﺸﻴﻌﺔ ﺑﻞ ﻟﻬﻢ اﻳﻀﺎ ﻻﻧﻬﻢ ﻛﻠﻬﻢ‬ ‫اﻻﻃﻼع‬ ‫وﻗﻮﻋﻪ ﻳﻌﺴﺮ‬ ‫ﻓﺮض‬

‫ﻫﺬه اﻻﻳﺎم‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻓﻼﻳﻜﺎد ﻳﻌﺮف‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا ﻣﺨﺘﻠﻔﻴﻦ‬ ‫و اذا‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻬﻢ‬ ‫و ﻻﻳﻜﺎد ﻳﻌﺮف‬ ‫ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ ﺷﺘﻲ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻫﻮاؤﻫﻢ‬
‫اﻫﻞ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اﻟﺒﻼد‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا‬ ‫اﻟﺘﻲ‬ ‫اﻟﻘﻀﺎة‬ ‫ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻦ‬ ‫ﻻن‬ ‫ﻣﺎ ﺣﻜﺎﻣﻬﻢ اﻟﻴﻪ اﻣﻴﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ ﻗﻀﺎﺗﻬﻢ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻣﺎ‬

‫ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻦ اﻻرﺑﻊ ﻓﻲ ﺑﻼدﻫﻢ اﺷﻬﺮ ﻣﻦ ﻛﻔﺮ اﺑﻠﻴﺲ‬ ‫و‬ ‫ﺷﻬﺮﺗﻪ ﻓﻲ ذﻟﻚ اﻟﺒﻠﺪ اﻛﺜﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻠﺪﻫﻢ اﻟﻴﻪ اﻣﻴﻞ‬

‫اﻟﻨﻬﺮ اﻟﻲ‬ ‫وراء‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ اﺑﻲﺣﻨﻴﻔﺔ‬ ‫اﻟﻌﺮاق‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ ﻣﺎﻟﻚ‬ ‫اﻟﻐﺮب‬ ‫اﻫﻞ ذﻟﻚ اﻟﺒﻠﺪ اﻟﻴﻪ اﻣﻴﻞ ﻛﻤﻴﻞ اﻫﻞ‬ ‫و‬

‫اﺷﻬﺮ ﻣﻦ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻓﻜﻞ واﺣﺪ‬ ‫اﻟﺒﻼد‬ ‫اﻟﺘﻲ ﻛﺎﻧﻮا ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻘﻀﺎة‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻫﻞ اﻟﺒﺎدﻳﺔ اﻟﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ادرﻳﺲ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻨﺒﻞ‬

‫اﻻﻋﺼﺎر‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻳﻀﺒﻂ ذﻟﻚ اﻻﻣﺮ ﻓﻲ‬ ‫ﻓﻼﻳﻜﺎد‬ ‫اﻟﻴﻪ اﻣﻴﻞ ﻛﻤﺎ ﻋﺮﻓﺖ ﻓﻴﻤﺎ ﻗﺪﻣﻨﺎ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫و‬ ‫ﺑﻠﺪه‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻏﻴﺮه‬

‫واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫ﺧﻼف‬ ‫ﻻﻳﻤﻜﻦ ﺟﻌﻞ‬ ‫ﻫﺬه اﻻزﻣﺎن و‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻘﻮم ﻣﺴﺪود‬ ‫ﻓﺴﺒﻴﻞ ﻣﻌﺮﻓﺘﻨﺎ ﺑﺎﻻﺧﺬ ﺑﻤﺎ ﺧﺎﻟﻒ‬

‫اﻻ‬ ‫اﺧﺒﺎر ﻛﺜﻴﺮة و‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻧﻄﻘﺖ ﺑﻪ‬ ‫اﻟﻤﺮﺟﺤﺎت‬ ‫ﻓﻬﻮ ﻣﻦ‬ ‫اﻻﻃﻼع‬ ‫ﺣﺼﻞ‬ ‫اذا‬ ‫ﻣﺮﺟﺢ ﻧﻌﻢ‬ ‫دون‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻤﺮﺟﺤﺎت‬

‫ﻟﻌﻠﻬﻤﺎ ﻣﻦ ﺑﻴﻨﻬﻢ ﻃﺎﺑﻘﻮا اﻟﺤﻖ‬ ‫اذ‬ ‫اﺛﻨﻴﻦ ﻻﻳﻤﻜﻦ اﻻﺧﺬ ﺑﺨﻼﻓﻬﻤﺎ ﻣﺜﻼ‬ ‫او‬ ‫واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻢ‬ ‫اﻻﻃﻼع ﺑﻘﻮل‬ ‫ﻓﺒﻤﺤﺾ‬

‫ﻗﻮل‬ ‫ﻓﻠﻢﻳﺤﺘﺎﺟﻮا اﻟﻲ اﻟﺘﻘﻴﺔ ﻓﻴﻪ ﻓﻤﺤﺾ‬ ‫ﻣﺸﻬﻮرا‬ ‫ﻓﻲ ﺗﻠﻚ اﻟﻤﺴﺌﻠﺔ‬ ‫اﻻﻳﺎم‬ ‫ﻟﻌﻞ ﻗﻮﻟﻬﻤﺎ ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻓﻲ ﺗﻠﻚ‬ ‫او‬

‫ﺑﺼﺪور‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫ﺣﺼﻮل‬ ‫ﻳﻤﻜﻦ اﻳﻀﺎ اﺣﻴﺎﻧﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻧﻪ ﻣﺮﺟﺢ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻟﻢﻳﺜﺒﺖ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺮﺟﺤﺎ‬ ‫ﻻﻳﻜﻮن‬ ‫ﻋﺎﻣﻲ ﺑﺸﺊ‬

‫اﻣﺮﻧﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻖ‬ ‫ﺧﻼف‬ ‫اﻟﻘﺮاﺋﻦ اﻟﻤﻠﺤﻘﺔ ﺑﻪ ﻓﻴﺠﺐ ﺣﻴﻨﺌﺬ ﺗﺮﻛﻪ ﻻﻧﻪ ﻋﻠﻲ‬ ‫او‬ ‫اﻟﺨﺒﺮ ﻋﻦ ﺗﻘﻴﺔ ﻣﻦ ﻟﺤﻦ اﻟﺨﺒﺮ‬

‫اذا‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ ﻓﺘﺮﻛﻪ‬ ‫ﻣﺠﻤﻌﻮن‬ ‫ﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺪﻳﺜﺎ ﻓﻲ ﺧﻼﻓﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺪﻳﻤﺎ‬ ‫اﻻﺻﺤﺎب‬ ‫ﻋﻤﻞ‬ ‫اﺧﺒﺎر ﻋﺪﻳﺪة و‬ ‫ﺑﺨﻼﻓﻬﻢ ﻓﻲ‬

‫ﻋﺮف‬ ‫ﻓﻴﻌﻤﻞ ﺑﻪ ﻻﻧﻪ ﻣﻤﺎ‬ ‫اﻻﺻﺤﺎب‬ ‫ﻋﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎ ﻳﻌﺎرﺿﻪ‬ ‫اذا ﻛﺎن ﻫﻨﺎك‬ ‫دﻟﺖ ﻋﻠﻴﻬﺎ اﻟﻘﺮاﺋﻦ ﻣﺘﻌﻴﻦ ﻟﻜﻦ‬

‫ﻗﻠﺖ ﻟﻠﺮﺿﺎ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﺳﺒﺎط‬ ‫ﻋﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ‬ ‫ورد‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ ﻛﻤﺎ ﻳﺄﺗﻲ‬ ‫و‬ ‫رﻋﻴﺘﻪ ﻓﻴﻪ‬ ‫ﺻﻼح‬ ‫اﻻﻣﺎم‬

‫ﻗﺎل‬ ‫اﻧﺎ ﻓﻴﻪ اﺣﺪ اﺳﺘﻔﺘﻴﻪ ﻣﻦ ﻣﻮاﻟﻴﻚ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻓﻲ اﻟﺒﻠﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﻣﻌﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﺑﺪا‬ ‫اﻻﻣﺮ ﻻاﺟﺪ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻳﺤﺪث‬

‫‪ ،‬ﻓﻬﺬه‬ ‫اﻟﺤﻖ ﻓﻴﻪ ﻫ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﺑﺸﺊ ﻓﺨﺬ ﺑﺨﻼﻓﻪ‬ ‫اﻣﺮك ﻓﺎذا اﻓﺘﺎك‬ ‫اﺋﺖ ﻓﻘﻴﻪ اﻟﺒﻠﺪ ﻓﺎﺳﺘﻔﺘﻪ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻓﻘﺎل‬

‫اﻟﺬي‬ ‫اﻟﺤﻖ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﺮواﻳﺔ ﻓﻲ ﻣﻦ ﻻﻳﻌﻠﻢ ﺷﻴﺌﺎ ﻣﻦ اﺧﺒﺎرﻫﻢ ﻓﻲ اﻟﻤﺴﺌﻠﺔ ﻓﻴﺴﺘﻔﺘﻲ اﻟﻤﻔﺘﻲ ﻣﻨﻬﻢ ﻓﻴﻌﻤﻞ ﺑﺨﻼﻓﻪ‬

‫ﻟﻤﻔﺘﻲ ‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫ﺑﺨﻼف ﻓﺘﻮي‬ ‫ﻳﺄﺧﺬ ذﻟﻚ اﻟﺮﺟﻞ ﺑﻪ ﺣﻴﻨﺌﺬ ﻓﻲ اﻟﻌﻤﻞ‬ ‫ان‬ ‫ﻳﺠﺐ‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫راﻋﻮا ﺣﺎل‬ ‫رﺑﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻫﻮ ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫اﻟﺒﻠﺪ‬ ‫ﺣﺎل اﻟﺮاوي و‬ ‫اﻟﻌﺎﻣﺔ‬ ‫اﻟﻘﻮل ﺑﻘﻮل‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم راﻋﻮا‬ ‫ﻟﻌﻠﻬﻢ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫ﻣﺎ اﻟﻌﺎﻣﺔ اﻟﻴﻪ‬ ‫اﻟﺒﻼد و‬ ‫اﻟﻐﺎﻟﺐ ﻋﻠﻲ‬ ‫او ﺣﺎل‬ ‫اﻫﻞ ﺑﻠﺪﻫﻢ‬ ‫او ﺣﺎل‬ ‫ﻣﻦ ﺣﻀﺮ ﻣﻦ اﻟﻌﺎﻣﺔ‬ ‫او ﺣﺎل‬ ‫اﻫﻞ اﻟﻤﺠﻠﺲ‬

‫اﻟﻐﺎﻟﺐ‬ ‫او ﺣﺎل‬ ‫ﻣﻦ اﻟﻌﺎﻣﺔ‬ ‫ﻣﻌﺎﺷﺮه‬ ‫ﺣﺎﻟﻪ ﻣﻊ‬ ‫او‬ ‫ﻓﻲ ﻃﺮﻳﻘﻪ‬ ‫او ﺣﺎل اﻟﺮاوي‬ ‫ﻣﺎ اﺟﻤﻌﻮا ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫او ﺣﺎل‬ ‫اﻣﻴﻞ‬

‫ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﻟﺤﻦ‬ ‫و‬ ‫ذﻛﺮﻫﺎ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر ﻳﻄﻮل‬ ‫ﻟﻜﻞ ذﻟﻚ ﺷﻮاﻫﺪ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻪ اﻣﻴﻞ‬ ‫اﻟﺴﻠﻄﺎن‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫او ﺣﺎل‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻌﺼﺮ‬

‫اﻟﻌﺎﻣﺔ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻦ ﺿﺮورﻳﺎﺗﻬﻢ ﻳﺸﻜﻞ ﻓﻬﻢ وﺟﻪ اﻟﺘﻘﻴﺔ ﻣﻊ ﻣﺎ ذﻛﺮﻧﺎ اﻧﻪ‬ ‫ﻋﺮف اﺟﻤﺎع‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫او‬ ‫اﻟﻘﺮاﺋﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺨﺒﺮ‬

‫اﻋﻈﻢ ﻓﻲ ﻋﻴﻦ اﻟﺨﺼﻢ ﻣﻦ ﻛﻞ‬ ‫اﻻﻣﻮر‬ ‫ﻓﻲ ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫ﺻﺮف اﻳﻘﺎع اﻟﺨﻼف ﻻن اﺗﻔﺎق ﻗﻮم‬ ‫اﻟﺘﻘﻴﺔ ﻓﻲ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫رﺑﻤﺎ‬

‫اﺷﺪ ﻟﻌﺪاوﺗﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻜﻠﺒﻬﻢ‬ ‫اﻗﻮي‬ ‫ﻳﺼﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﺗﻼﻓﻬﻢ اﻛﺜﺮ‬ ‫ﻓﻴﻬﻤﻮن‬ ‫ﺗﺨﻮﻳﻔﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ارﻋﺎﺑﻬﻢ‬ ‫اﻗﻮي‬ ‫ﻳﺼﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺷﺊ‬

‫اذا‬ ‫اوﺳﻊ ﻣﻦ اﻟﺘﺴﻠﻴﻢ ﻻﻣﺮﻫﻢ‬ ‫و‬ ‫اﺣﻮط‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﻓﻠﻴﺲ‬ ‫اﻻزﻣﺎن‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻳﻨﻀﺒﻂ ﻣﻌﺮﻓﺔ وﺟﻪ ﺗﻘﻴﺘﻬﻢ ﻓﻲ‬ ‫ﻓﻼﻳﻜﺎد‬

‫‪.‬‬ ‫ﻗﺪﻣﻨﺎه‬ ‫ﻓﻲ ﺧﺒﺮ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻟﺰﻳﺎد‬ ‫اﻟﺒﺎﻗﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻟﻢﻳﻌﻠﻢ اﻟﺤﻖ ﻣﻦ اﺧﺒﺎرﻫﻢ ﻛﻤﺎ‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ‬ ‫ورد‬ ‫ﻣﻌﺎﻧﻲ ﺗﻮاﻓﻖ اﻟﺤﻖ ﻛﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺗﺼﺎرﻳﻒ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻻﺧﺘﻼﻓﺎت اﻟﻮاردة‬ ‫ﻟﻜﻞ‬ ‫ان‬

‫اﻧﺴﺎن‬ ‫ﺷﺎء‬ ‫ﻓﻠﻮ‬ ‫وﺟﻮه‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻟﺘﻨﺼﺮف‬ ‫اﻟﻜﻠﻤﺔ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﺮﻓﺘﻢ ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻛﻼﻣﻨﺎ‬ ‫اذا‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫اﻧﺘﻢ اﻓﻘﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻻﻳﻜﻮن‬ ‫و‬ ‫ﺣﺪﻳﺚ ﺗﺪرﻳﻪ ﺧﻴﺮ ﻣﻦ اﻟﻒ ﺗﺮوﻳﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﻜﺬب‬ ‫و‬ ‫ﺷﺎء‬ ‫ﻛﻼﻣﻪ ﻛﻴﻒ‬ ‫ﻟﺼﺮف‬

‫ﻋﻠﻲ ﺳﺒﻌﻴﻦ وﺟﻬﺎ ﻟﻨﺎ‬ ‫ﻟﺘﻨﺼﺮف‬ ‫اﻟﻜﻠﻤﺔ ﻣﻦ ﻛﻼﻣﻨﺎ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﻣﻌﺎرﻳﺾ ﻛﻼﻣﻨﺎ‬ ‫ﻳﻌﺮف‬ ‫اﻟﺮﺟﻞ ﻣﻨﻜﻢ ﻓﻘﻴﻬﺎ ﺣﺘﻲ‬

‫ﻟﻜﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻜﻞ ﺣﻖ ﺣﻘﻴﻘﺔ‬ ‫ان‬ ‫ﺧﺒﺮ ﺗﺪرﻳﻪ ﺧﻴﺮ ﻣﻦ اﻟﻒ ﺗﺮوﻳﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺨﺮج‬ ‫ﻣﻦ ﺟﻤﻴﻌﻬﺎ‬

‫ﻋﻨﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﺤﻦ‬ ‫ﻓﻴﻌﺮف‬ ‫اﻧﺎ واﻟﻠﻪ ﻻﻧﻌﺪ اﻟﺮﺟﻞ ﻣﻦ ﺷﻴﻌﺘﻨﺎ ﻓﻘﻴﻬﺎ ﺣﺘﻲ ﻳﻠﺤﻦ ﻟﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺛﻢ‬ ‫ﻧﻮرا‬ ‫ﺻﻮاب‬
‫و اﺗﺎك‬ ‫اﻣﺮﺗﻚ ﺑﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم و‬ ‫اﺑﻲ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺬي اﻣﺮك‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﺻﺪرك‬ ‫ﻓﻼﻳﻀﻴﻘﻦ‬ ‫زرارة‬ ‫ﻓﻲ رﺳﺎﻟﺘﻪ اﻟﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬

‫و‬ ‫وﺳﻌﻜﻢ اﻻﺧﺬ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﺑﺎﻣﺮ وﺳﻌﻨﺎ‬ ‫ﻻاﻣﺮﻧﺎه‬ ‫و‬ ‫ﻣﺎاﻣﺮﻧﺎك‬ ‫ﺑﻪ ﻓﻼ واﻟﻠﻪ‬ ‫اﻣﺮﻧﺎك‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫ﺑﺨﻼف‬ ‫اﺑﻮﺑﺼﻴﺮ‬

‫ﻓﺮدوا‬ ‫اﻣﺮﻧﺎﻛﻢ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫اﻟﺤﻖ ﻓﻲ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻨﺎ ﻟﻌﻠﻤﺘﻢ‬ ‫اذن‬ ‫ﻟﻮ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻮاﻓﻖ اﻟﺤﻖ‬ ‫ﻣﻌﺎن‬ ‫و‬ ‫ﻟﻜﻞ ذﻟﻚ ﻋﻨﺪﻧﺎ ﺗﺼﺎرﻳﻒ‬

‫ﺗﺼﺎرﻳﻒ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻌﺎن‬ ‫ﻓﻠﺬﻟﻚ ﻋﻨﺪﻧﺎ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ان‬ ‫ﺑﻬﺎ اﻟﻲ‬ ‫ارﺿﻮا‬ ‫و‬ ‫ﻻﺣﻜﺎﻣﻨﺎ‬ ‫اﺻﺒﺮوا‬ ‫و‬ ‫ﻟﻨﺎ‬ ‫ﺳﻠﻤﻮا‬ ‫و‬ ‫اﻻﻣﺮ اﻟﻴﻨﺎ‬

‫ﻓﺎذا اذن‬ ‫اﻟﻤﻌﺎﻧﻲ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻛﺜﻴﺮ ﻣﻦ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ﻫ‬ ‫و ﻻﻳﻀﺎده‬ ‫ﻻﻳﺨﺎﻟﻒ ﺷﺊ ﻣﻨﻪ اﻟﺤﻖ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺴﻌﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺴﻌﻨﺎ‬

‫ﻣﻨﻬﺎ ﻣﻦ‬ ‫ﻧﻌﺮف‬ ‫ﻓﻬﻮ ﻣﺎ‬ ‫اﻻذن‬ ‫ﻟﻨﺎ ﻗﺒﻞ ذﻟﻚ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫ﺧﻼف و‬ ‫ﻟﻬﻢ ﺑﻴﻨﻮا ﺗﺼﺎرﻳﻒ ﻛﻠﻤﺎﺗﻬﻢ ﺑﺤﻴﺚ ﻻﻳﺒﻘﻲ‬

‫‪.‬‬ ‫اﻟﺒﻴﺎن‬ ‫ﻳﺴﻌﻨﺎ ﻣﺎ ﻧﻔﻬﻢ ﻗﺒﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻧﺼﻮﺻﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻇﻮاﻫﺮﻫﺎ‬

‫ﻗﺎﻋﺪة‬

‫ﻳﻘﻮﻟﻮا‬ ‫اﻟﻲ اﻧﻔﺴﻬﻢ ﺣﺘﻲ‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد‬ ‫ﺻﻨﻌﻪ ﻟﻢﻳﻜﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﻟﻄﻴﻒ ﺣﻜﻤﺘﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻻ رﻳﺐ‬ ‫و‬ ‫ﻻ ﺷﻚ‬

‫اﻳﻀﺎ ﻻ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﺘﺐ ﻋﺒﺜﺎ‬ ‫و اﻧﺰال‬ ‫اﻟﺮﺳﻞ‬ ‫ﻟﻜﺎن ارﺳﺎل‬ ‫ذﻟﻚ ﺟﺎﺋﺰا ﻓﻲ اﻟﺤﻜﻤﺔ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻟﻮ‬ ‫و‬ ‫اﻫﻮاﺋﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎراﺋﻬﻢ‬
‫ۤ‬

‫و‬ ‫اﻓﻌﺎﻟﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻋﻤﺎﻟﻬﻢ‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد‬ ‫ﻟﻢﻳﺒﻌﺚ رﺳﻮﻻ ﻟﻢﻳﻘﻢ ﺣﺠﺔ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺘﺎﺑﺎ‬ ‫ﻟﻢﻳﻨﺰل‬ ‫ﻻ رﻳﺐ اﻧﻪ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺷﻚ‬

‫ﻻﻳﻤﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﺳﻌﺔ ﻣﺎ ﻟﻢﺗﻘﻢ ﺣﺠﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﻣﻦ رﺑﻬﻢ‬ ‫ﻓﺎﻟﻨﺎس‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ ﻋﻠﻲ اﻟﺨﻠﻖ‬ ‫ﺑﺎﻟﻜﺘﺎب و اﻟﺮﺳﻮل ﺗﻘﻮم‬

‫ﻗﺒﻞ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﻗﺒﻞ ﺗﺒﻠﻴﻐﻪ‬ ‫ارﺳﺎل اﻟﺮﺳﻮل و‬ ‫ﺑﻌﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺒﻞ ﺑﻴﺎﻧﻪ‬ ‫اﻧﺰال اﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫ﺑﻌﺪ‬ ‫اﻟﺤﺎل‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫اﻧﻜﺎر‬

‫ﻗﺒﻞ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب و‬ ‫ﻛﺬا ﺑﻌﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﺳﻌﺔ‬ ‫و اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻓﻲ ﻋﻠﻢ اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻟﺨﻴﺮات و اﻟﺸﺮور‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اﻟﺒﻌﺚ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب و‬

‫و‬ ‫ﻳﻌﻠﻢ ﺟﻤﻴﻊ اﻟﺸﺮاﻳﻊ ﺑﺘﻌﻠﻴﻢ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﺑﻌﺜﻪ‬ ‫اول‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺮﺳﻮل‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﺘﺒﻠﻴﻎ‬

‫اﻟﻌﺒﺎد‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻳﻈﻬﺮ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻛﻞ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﺮاﻳﻊ ﺷﻴﺌﺎ ﻓﺸﻴﺌﺎ‬ ‫ﻇﻬﺮت‬ ‫ﻓﻲ ﺳﻌﺔ اﻻ ﻋﻦ اﻟﺸﻬﺎدﺗﻴﻦ ﺛﻢ‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا‬

‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺮﺳﻮل‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ اﻻﻣﺮ ﺑﻌﺪ ﺗﻮدﻳﻊ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻠﻤﺎ ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻇﺎﻫﺮا ﻛﺎﻧﻮا ﻓﻲ ﺳﻌﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺧﺬ ﺑﻪ‬

‫ﻛﻠﻤﺎ اﺧﻔﻲ ﻋﻨﻬﻢ ﻫﻢ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ اﻻﺧﺬ ﺑﻪ‬ ‫ﻟﻠﻨﺎس ﺻﺎر اﻟﻼزم‬ ‫اﻟﻮﺻﻲ‬ ‫اﻇﻬﺮه‬ ‫اﻟﺸﺮاﻳﻊ اﻟﻲ وﺻﻴﻪ ﻓﻜﻞ ﻣﺎ‬

‫ﻫﺪﻳ ٰﻬﻢ‬ ‫اذ‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻟﻴﻀﻞ ﻗﻮﻣﺎ ﺑﻌﺪ‬ ‫و ﻗﺎل و ﻣﺎﻛﺎن‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻻﻳﻜﻠﻒ اﻟﻠﻪ ﻧﻔﺴﺎ اﻻ ﻣﺎ ۤاﺗﻴ ٰﻬﺎ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺳﻌﺘﻬﻢ ﻛﻤﺎ‬

‫ﻣﺎ ﺣﺠﺐ اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫‪ ،‬و ﻗﺎل اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻻﻳﻜﻠﻒ اﻟﻠﻪ ﻧﻔﺴﺎ اﻻ وﺳﻌﻬﺎ‬ ‫ﻳﺘﻘﻮن و ﻗﺎل‬ ‫ﺣﺘﻲ ﻳﺒﻴﻦ ﻟﻬﻢ ﻣﺎ‬

‫و ﻗﺎل ان‬ ‫ﻻ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺷﻴﺌﺎ ﻫﻞ ﻋﻠﻴﻪ ﺷﺊ‬ ‫ﻻﻳﻌﺮف‬ ‫ﻋﻤﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﺳﺌﻞ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫ﻓﻬﻮ‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد‬ ‫ﻋﻠﻤﻪ ﻋﻦ‬

‫‪،‬‬ ‫اﻳﻤﺎ رﺟﻞ رﻛﺐ اﻣﺮا ﺑﺠﻬﺎﻟﺔ ﻓﻼ ﺷﺊ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫ﻋﺮﻓﻬﻢ‬

‫ّ‬
‫و‬ ‫ﺑﻤﺎ ۤاﺗﻴ ٰﻬﻢ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﺟﻞ اﺣﺘﺞ ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻋﺰ‬

‫اﻟﺴﻌﺔ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫و‬ ‫ﻟﻢﻳﻌﻠﻤﻮا‬ ‫ﻓﻬﻢ ﻓﻲ ﺳﻌﺔ ﻣﺎ‬ ‫اﻟﺨﻄﺎب‬ ‫اﻟﺘﻲ روﻳﻨﺎﻫﺎ ﻓﻲ ﻓﺼﻞ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﻲ ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻣﻦ‬

‫ﺑﺮأي و‬ ‫ﻋﻤﻠﻨﺎ ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻋﺪم ﺟﻮاز‬ ‫ﺑﻞ ﻛﺎﺷﻔﺔ ﻋﻦ‬ ‫اﻟﻤﺠﻬﻮل‬ ‫ﻓﻲ ذﻟﻚ‬ ‫ﻣﺨﺼﻮص‬ ‫ﺣﻜﻢ‬ ‫ﻋﺪم ﻛﻮن‬ ‫ﻻﺗﻜﺸﻒ ﻋﻦ‬

‫اﻟﺮﺑﺎ ﻋﻨﺪ اﻟﻠﻪ ﺣﺮاﻣﺎ‬ ‫اول اﻟﺸﺮع ﻛﺎن‬ ‫ﻣﺜﺎﻟﻪ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻨﻜﺮ ﻟﻠﺒﺪﻳﻬﺔ‬ ‫و ﻣﻨﻜﺮه‬ ‫ذﻟﻚ ﻣﻤﺎ ﻻ رﻳﺐ ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻫﻮي و‬

‫اﻟﺴﺮ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ اﻻﺧﺬ ﺑﻪ‬ ‫ﻓﻀﺎق‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ان اﺑﺮز‬ ‫ﻛﺎﻧﻮا ﻓﻲ ﺳﻌﺔ ﻣﻨﻪ اﻟﻲ‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻮﻧﻮا ﻳﻌﻠﻤﻮن‬ ‫ﻟﻤﺎ‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد‬ ‫ﻟﻜﻦ‬ ‫و‬

‫ﻓﻲ اﻧﻪ‬ ‫اﻟﻜﻼم‬ ‫اﻧﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ان ﺷﺎء‬ ‫ﻫﺬا ﻇﺎﻫﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻨﺒﻴﻬﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺒﻞ ﺗﻌﻠﻴﻤﻪ‬ ‫اﺧﺬه‬ ‫اﻟﺠﺎﻫﻞ اﻟﻐﺎﻓﻞ ﻳﻘﺒﺢ‬ ‫ان‬ ‫ذﻟﻚ‬

‫و ورد ان‬ ‫اﻟﻔﻌﻞ‬ ‫ﺑﺘﺮك‬ ‫ﻓﺴﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻜﻢ ﻓﻴﻤﺎ ﻻﻳﻌﻠﻢ اﻟﺘﻮﻗﻒ‬ ‫ان‬ ‫ﺑﺤﺴﺐ اﻟﻈﺎﻫﺮ‬ ‫ﻣﻔﺎده‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ورد‬ ‫ﻗﺪ‬

‫ﻟﻠﻌﺪل‬ ‫اﻟﻤﻮاﻓﻘﺔ ﻟﺒﺪاﻫﺔ اﻟﻌﻘﻞ اﻟﺴﻠﻴﻢ اﻟﻤﻮاﻓﻘﺔ‬ ‫اﻟﻘﺎﻋﺪة‬ ‫اﻟﺴﻌﺔ ﺗﻮاﻓﻖ ﻣﺎ ﻗﺪﻣﻨﺎ ﻣﻦ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﻜﻢ اﻟﺴﻌﺔ‬

‫و‬ ‫اﻟﺘﺜﻠﻴﺚ‬ ‫ﺑﺎﺧﺒﺎر‬ ‫ﻣﻦ ﺗﻤﺴﻚ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻓﻤﻦ‬ ‫ﻓﺴﺮوا‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻣﺎ‬ ‫ﻇﺎﻫﺮا‬ ‫اﻟﺘﻮﻗﻒ ﺗﺨﺎﻟﻔﻬﻤﺎ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻓﻔﻲ ﻣﻘﺒﻮﻟﺔ ﻋﻤﺮ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻻﺗﻘﻒ ﻣﺎ ﻟﻴﺲ ﻟﻚ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻘﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫اﺳﺘﺸﻬﺪوا ﺑﺎﻟﻜﺘﺎب‬

‫اﻣﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻣﺮ ﺑﻴﻦ ﻏﻴﻪ ﻓﻴﺠﺘﻨﺐ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﺘﺒﻊ‬ ‫رﺷﺪه‬ ‫ﺛﻠﺜﺔ اﻣﺮ ﺑﻴﻦ‬ ‫اﻻﻣﻮر‬ ‫ﻓﺎﻧﻤﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﺑﻦ ﺣﻨﻈﻠﺔ ﻋﻦ‬

‫و‬ ‫ﺑﻴﻦ‬ ‫ﺣﺮام‬ ‫و‬ ‫ﺑﻴﻦ‬ ‫ﺣﻼل‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ رﺳﻮﻟﻪ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺟﻞ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻜﻤﻪ اﻟﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﺰ‬ ‫ﻳﺮد‬ ‫ﻣﺸﻜﻞ‬

‫اﻟﻤﺤﺮﻣﺎت‬ ‫ارﺗﻜﺐ‬ ‫ﺑﺎﻟﺸﺒﻬﺎت‬ ‫ﻣﻦ اﺧﺬ‬ ‫اﻟﻤﺤﺮﻣﺎت و‬ ‫ﻧﺠﺎ ﻣﻦ‬ ‫ﺗﺮك اﻟﺸﺒﻬﺎت‬ ‫ﺑﻴﻦ ذﻟﻚ ﻓﻤﻦ‬ ‫ﺷﺒﻬﺎت ﺗﺘﺮدد‬

‫ﻓﺎن‬ ‫ﺣﺘﻲ ﺗﻠﻘﻲ اﻣﺎﻣﻚ‬ ‫ﻋﻨﺪه‬ ‫ﻗﻒ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ۤاﺧﺮ اﻟﺨﺒﺮ ﻋﻨﺪ ﺳﺪ اﻟﺘﺮﺟﻴﺢ ﻓﺎرﺟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻫﻠﻚ ﻣﻦ ﺣﻴﺚ ﻻﻳﻌﻠﻢ‬ ‫و‬
‫ﻓﻲ ﻣﺎ ﺟﺎءﻧﺎ ﻣﻨﻬﻢ ﺑﻌﺪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲﺟﻌﻔﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﻬﻠﻜﺎت و‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻻﻗﺘﺤﺎم‬ ‫ﺧﻴﺮ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺸﺒﻬﺎت‬ ‫ﻋﻨﺪ‬ ‫اﻟﻮﻗﻮف‬

‫ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻨﺎ‬ ‫ﺷﺮح‬ ‫ﻟﻜﻢ ﻣﺎ‬ ‫ﻧﺸﺮح‬ ‫اﻟﻴﻨﺎ ﺣﺘﻲ‬ ‫ردوه‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﺪه‬ ‫ﻓﻘﻔﻮا‬ ‫اﺷﺘﺒﻪ ﻋﻠﻴﻜﻢ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻟﻘﺮۤان‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﻌﺮض‬

‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎرﺟﻪ ﺣﺘﻲ ﺗﻠﻘﻲ اﻣﺎﻣﻚ ﻓﺘﺴﺄﻟﻪ‬ ‫اذن‬ ‫ﺑﻌﺪ اﻟﺘﺮﺟﻴﺢ‬ ‫زرارة‬ ‫ﻣﺮﻓﻮﻋﺔ‬

‫اﻟﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﺰ‬ ‫ﻓﺮده‬ ‫اﻣﺮ اﺧﺘﻠﻒ ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻣﺮ ﺗﺒﻴﻦ ﻟﻚ ﻏﻴﻪ ﻓﺎﺟﺘﻨﺒﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﺗﺒﻌﻪ‬ ‫رﺷﺪه‬ ‫ﺛﻠﺜﺔ اﻣﺮ ﺗﺒﻴﻦ ﻟﻚ‬ ‫اﻻﻣﻮر‬

‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻓﻲ وﺻﻴﺔ ﻋﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ وﻗﻒ ﻋﻨﺪ اﻟﺸﺒﻬﺔ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫اورع‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺟﻞ‬ ‫و‬

‫اﺳﺘﺒﺮأ‬ ‫ﻓﻘﺪ‬ ‫اﻟﺸﺒﻬﺎت‬ ‫ۤاﻟﻪ ﻣﻦ اﺗﻘﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﺒﻬﺔ‬ ‫اﻟﺼﻤﺖ ﻋﻨﺪ‬ ‫ان ﻗﺎل و‬ ‫ﻻﺑﻨﻪ اﻟﻲ‬

‫و‬ ‫ﻓﻬﺎ‬ ‫ﻻﺗﻌﻠﻤﻮن‬ ‫ﺟﺎءﻛﻢ ﻣﺎ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﻓﻘﻮﻟﻮا‬ ‫ﺗﻌﻠﻤﻮن‬ ‫ﺟﺎءﻛﻢ ﻣﺎ‬ ‫اذا‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻟﺪﻳﻨﻪ‬

‫و‬ ‫اﻻ اﻟﻜﻒ ﻋﻨﻪ‬ ‫ﻻﺗﻌﻠﻤﻮن‬ ‫ﺑﻜﻢ ﻣﻤﺎ‬ ‫ﻧﺰل‬ ‫ﻻﻳﺴﻌﻜﻢ ﻓﻴﻤﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ ﻓﻴﻪ‬ ‫ﺑﻴﺪه‬ ‫اﻫﻮي‬

‫ﻳﻌﺮﻓﻮﻛﻢ ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺠﻠﻮا ﻋﻨﻜﻢ ﻓﻴﻪ اﻟﻌﻤﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺘﻲ ﻳﺤﻤﻠﻮﻛﻢ ﻓﻴﻪ ﻋﻠﻲ اﻟﻘﺼﺪ‬ ‫اﻟﻬﺪي‬ ‫اﻟﻲ اﺋﻤﺔ‬ ‫و اﻟﺮد‬ ‫اﻟﺘﺜﺒﺖ‬

‫ﺑﻬﺬه اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻣﻦ ﺗﻤﺴﻚ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫اﺧﺮ ﻓﻤﻦ‬ ‫ﻻﺗﻌﻠﻤﻮن ‪ ،‬و اﺧﺒﺎر‬ ‫ﻛﻨﺘﻢ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻓﺎﺳﺌﻠﻮا اﻫﻞ اﻟﺬﻛﺮ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﺤﻖ‬

‫ﻓﻴﺠﺐ‬ ‫ﻫﺬه اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻫﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻪ‬ ‫اﻟﻌﺪول‬ ‫ﻣﺎ ﻳﻮﺟﺐ‬ ‫ورد اﻵن‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫اﻟﺸﺎرع و‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫ﻟﻢﻳﺮد‬ ‫اﻟﺴﻌﺔ ﻓﻴﻤﺎ‬ ‫و ﻗﺎل ان‬

‫ﻓﻴﻪ ﻧﺺ‬ ‫اﻟﺒﻠﻮي اذا ﻟﻢﻳﺮد‬ ‫اﻟﻌﺎﻣﺔ‬ ‫اﻻﻣﻮر‬ ‫اﺳﺘﺜﻨﻲ ﻣﻦ ذﻟﻚ ﺑﻌﺾ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ ﻓﻴﻤﺎ ﻻﻳﻌﻠﻢ‬ ‫اﻟﻘﻮل و‬ ‫اﻟﺘﻮﻗﻒ ﻋﻦ‬

‫ﻓﺎن‬ ‫ﺗﻘﻴﺔ‬ ‫اﺧﻔﻮه‬ ‫و‬ ‫ﺣﻜﻢ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻟﻌﻠﻪ‬ ‫اذ‬ ‫ﻣﻨﻪ‬ ‫ﺧﻴﺎل‬ ‫اﻳﻀﺎ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫و‬ ‫ﺣﻜﻢ ﻓﻴﻪ اﺻﻼ‬ ‫ﻛﻮن‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫ﻓﺎﻧﻪ ﻛﺎﺷﻒ ﻋﻦ‬

‫اﻟﻨﺎدرة ﺑﻬﺬا‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ‬ ‫ان‬ ‫واﺣﺪ‬ ‫ﺑﻤﺎء‬ ‫اﻟﺸﺎﻳﻌﺔ‬ ‫اﻟﻨﺎدرة و‬ ‫ﻓﻴﺴﻘﻲ‬ ‫اﻻﻣﻮر اﻟﻨﺎدرة‬ ‫اﻛﺜﺮ ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺒﻠﻮي‬ ‫اﻟﻌﺎﻣﺔ‬ ‫اﻻﻣﻮر‬

‫ﻻﻳﻜﻠﻒ اﻟﻠﻪ ﻧﻔﺴﺎ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫ﺑﺎﻟﻜﺘﺎب‬ ‫اﺳﺘﺸﻬﺪ ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺴﻌﺔ‬ ‫ﺑﺎﺧﺒﺎر‬ ‫ﻣﻦ ﺗﻤﺴﻚ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫اوﻟﻲ‬ ‫اﻟﻘﻮل‬

‫ﻣﺎﻛﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺘﻘﻮن‬ ‫ﻫﺪﻳﻬﻢ ﺣﺘﻲ ﻳﺒﻴﻦ ﻟﻬﻢ ﻣﺎ‬ ‫اذ‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻟﻴﻀﻞ ﻗﻮﻣﺎ ﺑﻌﺪ‬ ‫ﻣﺎﻛﺎن‬ ‫و‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻻ ﻣﺎ ۤاﺗﻴﻬﺎ‬

‫ﻣﺎ رﻓﻊ ﻋﻦ‬ ‫‪ ،‬و اﺧﺒﺎر‬ ‫اﺑﻬﻤﻮا ﻣﺎ اﺑﻬﻤﻪ اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻓﻌﻦ ﻋﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻌﺬﺑﻴﻦ ﺣﺘﻲ ﻧﺒﻌﺚ رﺳﻮﻻ‬

‫ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫ﻓﻬﻮ‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد‬ ‫ﻣﺎ ﺣﺠﺐ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻤﻪ ﻋﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﻌﻠﻤﻮن‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻣﺔ‬ ‫ﻫﺬه‬

‫ﻗﻮﻟﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻻ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﺷﻴﺌﺎ ﻫﻞ ﻋﻠﻴﻪ ﺷﺊ‬ ‫ﻻﻳﻌﺮف‬ ‫ﻋﻤﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﺳﺄﻟﺖ اﺑﺎﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻦ ﻋﺒﺪاﻻﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻬﻢ‬

‫ﺣﺪودا‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺣﺪ ﻟﻜﻢ‬ ‫ان‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻦ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﺒﻴﺎن‬ ‫ﻻ ﺗﻜﻠﻴﻒ اﻻ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫ﺣﺮﻣﺎت‬ ‫ﻋﻠﻴﻜﻢ‬ ‫ﺣﺮم‬ ‫و‬ ‫ﺳﻦ ﻟﻜﻢ ﺳﻨﻨﺎ ﻓﺎﺗﺒﻌﻮﻫﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻟﻜﻢ ﻓﺮاﺋﺾ ﻓﻼﺗﻀﻴﻌﻮﻫﺎ‬ ‫ﻓﺮض‬ ‫و‬ ‫ﻓﻼﺗﻌﺘﺪوﻫﺎ‬

‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻼﺗﺘﻜﻠﻔﻮﻫﺎ‬ ‫ﻧﺴﻴﺎن‬ ‫رﺣﻤﺔ ﻣﻨﻪ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ‬ ‫اﺷﻴﺎء‬ ‫ﻋﻔﺎ ﻟﻜﻢ ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻼﺗﺘﻜﻠﻔﻮﻫﺎ‬

‫ﻋﻨﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻪ ﻧﻬﻲ‬ ‫ﻳﺮد‬ ‫ﻛﻞ ﺷﺊ ﻣﻄﻠﻖ ﺣﺘﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻬﻲ‬ ‫او‬ ‫ﻋﻠﻴﻚ اﻣﺮ‬ ‫ﻟﻢﻳﺮد‬ ‫ﻣﻄﻠﻘﺔ ﻣﺎ‬ ‫اﻻﺷﻴﺎء‬

‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫اﻧﺰل‬ ‫و‬ ‫ﻋﺮﻓﻬﻢ ﺛﻢ ارﺳﻞ رﺳﻮﻻ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻤﺎ ۤاﺗﻴﻬﻢ‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻳﺤﺘﺞ ﻋﻠﻲ‬ ‫ان‬ ‫ﻣﻦ ﻗﻮﻟﻨﺎ‬ ‫ان‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬

‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻪ ﻧﺺ‬ ‫ﻳﺮد‬ ‫ﻛﻞ ﺷﺊ ﻣﻄﻠﻖ ﺣﺘﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻨﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻬﻲ ﻋﻨﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﻣﺮ ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬

‫ﺑﻬﺬه اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻣﻦ ﺗﻤﺴﻚ‬ ‫اﻟﻨﺎس‬ ‫ﻓﻤﻦ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر اﻟﻜﺜﻴﺮة‬ ‫ذﻟﻚ ﻣﻦ‬ ‫‪ ،‬و اﻣﺜﺎل‬ ‫ﻋﻤﻞ ﺑﻤﺎ ﻋﻠﻢ ﻛﻔﻲ ﻋﻠﻢ ﻣﺎ ﻻﻳﻌﻠﻢ‬

‫ﻓﻲ اﻟﻤﺴﺌﻠﺔ اﻣﺮ‬ ‫ورد‬ ‫ﺣﻜﻤﻪ اﻟﺘﻮﻗﻒ ﻓﺎﻧﻪ اﻣﺎ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻟﻢﻳﺒﻖ ﻣﺸﻜﻞ ﺣﺘﻲ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ورود‬ ‫ﺑﻌﺪ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫و‬

‫ﺗﺮﺟﻴﺢ‬ ‫اﻟﻤﺘﻌﺎرﺿﺎن ﻓﺎن ﻛﺎن‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫ورد‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻤﺒﻴﻦ ﺳﻌﺘﻬﺎ‬ ‫او ﻟﻢﻳﺮد‬ ‫ﻧﻬﻲ ﻓﻤﺒﻴﻦ ﻏﻴﻬﺎ‬ ‫او‬ ‫ﻓﻤﺒﻴﻦ رﺷﺪﻫﺎ‬

‫ﻧﻌﻢ ﻧﺘﻮﻗﻒ‬ ‫اﻟﻤﻘﺎم و اي اﺷﻜﺎل‬ ‫ﺷﺒﻬﺔ ﻓﻲ‬ ‫ﻓﺎي‬ ‫اﻟﺘﺴﻠﻴﻢ وﺳﻌﻚ‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﺧﺬت‬ ‫اﻻ ﻓﺒﺄﻳﻬﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻻﺣﺪﻫﻤﺎ ﻓﻬﻮ‬

‫ﻛﺎن‬ ‫ﺳﻮاء‬ ‫ﻓﻲ ﺟﻤﻴﻊ اﻟﻤﺴﺎﺋﻞ‬ ‫ﻻزم‬ ‫اﻟﺘﻮﻗﻒ ﻓﻲ اﻟﺤﻜﻢ اﻟﻮاﻗﻌﻲ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﻳﺮد‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺤﻜﻢ اﻟﻮاﻗﻌﻲ‬

‫اﻻ ﺑﺎﻟﻠﻪ اﻧﻪ‬ ‫ﻗﻮة‬ ‫ﻻ‬ ‫اﻗﻮل و‬ ‫واﺣﺪ‬ ‫ﺑﻤﺎء‬ ‫ﻓﻴﻪ ﻓﻴﺴﻘﻲ اﻟﻜﻞ‬ ‫و اﻳﻘﺎع اﻟﺨﻼف‬ ‫اﻟﺘﻘﻴﺔ‬ ‫ﻻﺣﺘﻤﺎل‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻦ‬ ‫او‬ ‫ﻣﻨﺼﻮﺻﺎ‬

‫ﻓﻲ‬ ‫اﻻول‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻣﻮرد‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻻﻧﻈﺎر‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﻻﺧﺘﻼف‬ ‫اﻧﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺤﻤﺪ اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ﻻ‬

‫اﻟﺠﻬﻞ ﻫﻮ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫واﺿﺢ‬ ‫ﻓﺮق‬ ‫ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻘﺎﻣﻴﻦ‬ ‫اﻻﺷﺘﺒﺎه و‬ ‫اﻟﺠﻬﻞ ﻻ‬ ‫و ﻣﻮرد اﻻﺧﺒﺎر اﻻﺧﻴﺮة‬ ‫ﻻ اﻟﺠﻬﻞ‬ ‫اﻻﺷﺘﺒﺎه‬

‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻳﺪل‬ ‫ﻟﻚ ﺷﺊ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ان‬ ‫اﻟﺸﺒﻬﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻋﺪﻣﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺠﻬﻮل‬ ‫وﺟﻮد‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻳﺪل‬ ‫ﺷﺊ ﻣﻤﺎ‬ ‫ﻋﻨﺪك‬ ‫ﻻﻳﻜﻮن‬ ‫ان‬

‫و‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫ﻣﺪﻟﻮل‬ ‫ان‬ ‫ﺗﺤﺼﻞ ﻗﺮﻳﻨﺔ‬ ‫او‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻋﺪﻣﻪ ﻓﻴﺸﺘﺒﻪ ﻋﻠﻴﻚ اﻻﻣﺮ‬ ‫ﻳﺪل‬ ‫ﺷﺊ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺸﺘﺒﻪ‬ ‫وﺟﻮد‬
‫اﻟﺮﺟﻞ ﻟﻮ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﺬﻟﻚ ﻗﻠﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ذﻟﻚ‬ ‫و اﻣﺜﺎل‬ ‫ﻳﺸﺒﻪ اﻟﺒﺎﻃﻞ ﺑﻮﺟﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺸﺒﻪ اﻟﺤﻖ ﺑﻮﺟﻪ‬ ‫ﻫﺬا او‬ ‫ﻣﺪﻟﻮﻟﻪ‬ ‫اﺧﺮي ان‬

‫اذا اﺧﺒﺮه ﻋﺪﻻن‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻧﻤﺎ ﻫﻮ ﺟﺎﻫﻞ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﻛﻴﻔﻴﺘﻪ‬ ‫ﺑﺸﺎك‬ ‫اﻟﻬﻨﺪ ﻣﺜﻼ ﻛﻴﻒ ﻫﻮ ﻟﻴﺲ‬ ‫ﺳﻮق‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻢﻳﻌﻠﻢ‬

‫و‬ ‫ﻫﺬا اﻟﺴﺮ ﻗﺪ ﺧﻔﻲ ﻋﻠﻲ اﻻﺧﺒﺎرﻳﻴﻦ ﻓﺨﺒﻄﻮا ﻓﻲ اﻟﻤﺴﺌﻠﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻪ ﻣﺸﺘﺒﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺷﺎك‬ ‫ﺑﺨﺒﺮﻳﻦ ﻣﺨﺘﻠﻔﻴﻦ ﻫﻮ‬

‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﺑﺤﻮل‬ ‫اﻟﺸﺒﻬﺔ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫رﻓﻌﻨﺎ ﻋﻨﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﺒﻬﺔ ﻓﺎﺣﻤﺪ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻋﻠﻲ ﻣﺎ اﻟﻘﻴﻨﺎ اﻟﻴﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺠﻬﻞ‬ ‫ﻟﻢﻳﻤﻴﺰوا‬

‫ﻻ ﺣﻜﻢ ﻋﻠﻴﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺠﻬﻮﻻ ﻻ ﻧﺺ ﻋﻠﻴﻪ اﻧﺖ ﻓﻲ ﺳﻌﺔ ﻣﻨﻪ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻓﻤﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ۤالﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫و ﺑﺮﻛﺎت‬ ‫ﻗﻮﺗﻪ‬

‫ﻓﻲ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻦ اﺑﻲاﺑﺮﻫﻴﻢ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫روي‬ ‫اﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ ﻛﻤﺎ‬ ‫اﻟﻌﺪل‬ ‫اﻟﺤﻜﻢ ﻓﻴﻪ ﻳﻨﺎﻓﻲ‬ ‫اﺛﺒﺎت‬ ‫و‬ ‫ﻛﻴﻒ‬ ‫اﺑﺪا‬ ‫ﻓﻴﻪ‬

‫ﻻ اﻟﻲ ﻣﺎ‬ ‫ﻳﻌﺮﻓﻮن‬ ‫ﻳﺪﻋﻮﻫﻢ اﻟﻲ ﻣﺎ‬

‫ُ‬ ‫ﻳﻌﻠﻤﻮن‬
‫َ ْ‬
‫ﻳﺤﺘﺞ ﻋﻠﻲ ﺧﻠﻘﻪ ﻣﺎ‬ ‫ﻻﻳﺠﻮر‬ ‫ﻋﺪل‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬ ‫ﻻن‬ ‫ﺣﺪﻳﺚ‬

‫ﺷﻴﺌﺎ ﻣﻨﻬﻤﺎ اﻻ‬ ‫ﺿﺮا و ﻻﻧﻌﺮف‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻧﻤﻠﻚ ﻻﻧﻔﺴﻨﺎ ﻧﻔﻌﺎ‬ ‫ﺟﻬﺎل‬
‫ّ‬
‫ﻧﺤﻦ ﻋﺒﻴﺪ‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫اﻧﺘﻬﻲ‬ ‫ﻠﻮن و ﻳﻨﻜﺮون‬
‫ُ‬ ‫ﺠﻬ ُ‬
‫َ ْ‬
‫ﻳ‬

‫ﻣﻠﻜﻪ ﻓﻼ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻟﻨﺎ ﻓﻲ ﺷﺊ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻨﺎ اﻣﺮ دﻳﻨﻪ‬ ‫و ﻟﻢﻳﻔﻮض‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻠﻨﺎ اﻟﻠﻪ اﻟﻲ ﻋﻘﻮﻟﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺘﻌﺮﻳﻒ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬

‫ﺣﺠﺘﻪ ﺑﺎﻟﻐﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﻨﺴﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﻠﻬﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻻﻳﺴﻬﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﻪ‬ ‫ﺑﻤﻤﻨﻮع‬ ‫ﻻ‬ ‫اﻟﺒﻴﺎن و‬ ‫ﻟﻢﻳﺒﻴﻦ اﻟﻠﻪ ﻟﻨﺎ ﻓﺎﻧﻪ ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻋﺎﺟﺰا ﻋﻦ‬

‫و‬ ‫اﻟﻘﻴﻤﺔ‬ ‫ﻳﻮم‬ ‫ﻟﻪ اﻟﺤﺠﺔ ﻋﻠﻴﻨﺎ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫واﺿﺢ ﻗﻄﻌﻲ ﺣﺘﻲ‬ ‫ﺑﺒﺮﻫﺎن‬ ‫ﻓﻠﻮ ﻛﻨﺎ ﻣﻜﻠﻔﻴﻦ ﺑﺎﺣﺪ اﻻﻣﺮﻳﻦ ﻻوﺿﺢ ﻟﻨﺎ‬

‫ءاﻟﻠﻪ‬ ‫و ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻘﻴﻤﺔ‬ ‫ﻳﻮم‬ ‫ﻻﺣﺘﺞ ﻋﻠﻴﻨﺎ‬ ‫اﻟﻜﺪرة‬ ‫اﻟﻤﺸﻴﺒﺔ‬ ‫اﻟﻘﺎﺻﺮة‬ ‫ﻧﺤﻦ ﻧﻌﻠﻢ اﻧﻪ ﻟﻮ ﺧﻴﺮﻧﺎ ﺑﻴﻦ اﺣﻜﺎﻣﻪ ﺑﻌﻘﻮﻟﻨﺎ‬

‫ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻻﻳﺠﺎب‬ ‫و‬ ‫ﻟﻪ اﻧﺖ اذﻧﺖ ﻟﻨﺎ ﻓﻲ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻌﻘﻮﻟﻨﺎ‬ ‫ﻧﻘﻮل‬ ‫ان‬ ‫ﻻﻧﻘﺪر‬ ‫و‬ ‫ﺗﻔﺘﺮون‬ ‫ﻋﻠﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫ام‬ ‫ﻟﻜﻢ‬ ‫اذن‬

‫ﻧﻬﻴﻚ‬ ‫ﻻﻣﺮك و‬ ‫اﻧﺎ وﻗﻔﻨﺎ‬ ‫رب‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫ان ﻧﻘﻮل‬ ‫ﻟﻢﻧﻌﻤﻞ ﻓﻠﻨﺎ ﺣﺠﺔ‬ ‫اذا‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻌﻤﻠﻮا ﺑﻌﻘﻮﻟﻨﺎ‬ ‫ان‬ ‫اﻣﺎﺋﻚ‬ ‫ﻋﺒﻴﺪك و‬

‫و‬ ‫ﻟﻢﺗﺒﻴﻦ ﻟﻨﺎ ﺗﻜﻠﻴﻔﻚ‬ ‫ﻧﺎس و‬ ‫ﻻ‬ ‫ﻻه و‬ ‫ﻻ‬ ‫ﺳﺎه و‬ ‫ﻻ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﺣﻜﻤﻚ‬ ‫ﻣﻐﻠﻮب‬ ‫ﻛﻨﺎ ﻧﻌﻠﻢ اﻧﻚ ﻏﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻴﺎﻧﻚ‬ ‫و‬

‫ﺗﺤﺠﺐ ﻋﻨﺎ ﻋﻠﻢ‬ ‫ان‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻋﺪل‬ ‫ﻋﻠﻤﻨﺎ اﻧﻚ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻜﻢ ﻣﻨﻚ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻠﻤﻨﺎ اﻧﻪ ﻋﻦ ﻋﻤﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺴﺌﻠﺔ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫دﻳﻨﻚ ﻓﻲ‬

‫ﻻﺗﻘﻒ ﻣﺎ ﻟﻴﺲ ﻟﻚ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﻓﻘﺪ‬ ‫و‬ ‫ﺷﺊ ﻋﻦ ﻋﻤﺪ ﻣﻨﻚ ﺛﻢ ﺗﻌﺬﺑﻨﺎ ﻋﻠﻲ ﺗﺮﻛﻪ ﻓﺎﻣﺎ ﻣﺎ ﺗﻤﺴﻜﻮا ﺑﻪ ﻣﻦ ﻗﻮﻟﻪ‬

‫ﻓﺮض‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺘﻬﻤﺔ‬ ‫و‬ ‫ﻋﻨﺪ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫اﻟﻤﻨﺼﻮب‬ ‫اﻻﻣﺎم‬ ‫دون‬ ‫اﻣﺎم‬ ‫اﺗﺒﺎع‬ ‫ﻓﻲ ﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎ اﻧﻬﺎ ﻓﻲ‬ ‫ورد‬

‫اﻻﻗﺘﻔﺎء‬ ‫اذ‬ ‫ﺑﻤﺎ ﻻﻳﻌﻠﻢ‬ ‫اﻻﻟﺘﺰام‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻓﻈﺎﻫﺮة‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻓﻴﻪ اﻟﻲ ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻻﺋﻤﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬ ‫ﻳﺤﺘﺎج‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ﻋﺪم‬ ‫و‬ ‫اﻃﻼﻗﻬﺎ‬

‫ﻣﻦ ﻋﺼﺎﻧﻲ‬ ‫و‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻣﻦ اﺗﺒﻌﻨﻲ ﻓﺎﻧﻪ ﻣﻨﻲ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫اﻟﻤﻌﺼﻴﺔ ﻛﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺨﺎﻟﻔﺔ‬ ‫و ﺿﺪه‬ ‫اﻻﻃﺎﻋﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻤﻌﻨﻲ اﻟﻤﺘﺎﺑﻌﺔ‬

‫اﻟﻈﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﻚ‬ ‫و ﺿﺪه‬ ‫اﻟﻴﻘﻴﻦ‬ ‫ﻳﺮادف‬ ‫اﻣﺜﺎﻟﻬﺎ ﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻵﻳﺔ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﻠﻢ ﻓﻲ‬ ‫و اﻟﻤﺮاد‬ ‫اﻟﺮﺣﻴﻢ‬ ‫اﻟﻐﻔﻮر‬ ‫ﻓﺎﻧﻚ اﻧﺖ‬

‫ﻳﺮادف‬ ‫ﻣﺎ‬ ‫ان اﻟﻤﺮاد‬ ‫اﻟﺸﺎﻫﺪ ﻋﻠﻲ‬ ‫ۤاﻳﺎت ﻛﺜﻴﺮة و‬ ‫اﻟﺸﻚ ﻛﻤﺎ ﻧﺰﻟﺖ ﻓﻴﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻈﻦ‬ ‫اﺗﺒﺎع‬ ‫ﻻ ﺷﻚ ﻓﻲ ﺣﺮﻣﺔ‬ ‫و‬

‫ﺗﺨﺮﺻﻮن‬ ‫اﻧﺘﻢ اﻻ‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻻ اﻟﻈﻦ‬ ‫ﺗﺘﺒﻌﻮن‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻨﺎ‬ ‫ﻓﺘﺨﺮﺟﻮه‬ ‫اﻟﻴﻘﻴﻦ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻗﻞ ﻫﻞ ﻋﻨﺪﻛﻢ ﻣﻦ ﻋﻠﻢ‬

‫ﻇﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ ﺷﻚ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻗﺎل اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻛﻤﺎ‬ ‫اﻟﻤﻌﻠﻮم و ﻳﺤﺮم اﺗﺒﺎع اﻟﻤﻈﻨﻮن و اﻟﻤﺸﻜﻮك‬ ‫ﻓﻴﺠﺐ ﻣﺘﺎﺑﻌﺔ‬

‫و‬ ‫اﻻﻗﺎﻣﺔ ﻋﻠﻲ اﻟﺸﻚ‬ ‫‪ ،‬ﻓﻼﻳﺠﻮز‬ ‫ﺣﺠﺔ اﻟﻠﻪ ﻫﻲ اﻟﺤﺠﺔ اﻟﻮاﺿﺤﺔ ﻫ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻲ اﺣﺪﻫﻤﺎ اﺣﺒﻂ اﻟﻠﻪ ﻋﻤﻠﻪ‬ ‫ﻓﺎﻗﺎم‬

‫اﻟﺘﺰام‬ ‫ﻣﻦ اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻟﻴﺲ‬ ‫ﺑﻴﺎن‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻟﻢﻳﺮد‬ ‫اﻣﺎ اﻻﺧﺬ ﺑﺎﻟﺴﻌﺔ ﻓﻴﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻗﺘﻔﺎﺋﻬﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺘﺰاﻣﻬﻤﺎ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻈﻦ‬

‫اﻧﻤﺎ ﻫﻮ ﺳﻌﺔ ﻓﻴﻤﺎ اﺑﻬﻤﻪ اﻟﻠﻪ ﺑﺤﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻳﺪان‬ ‫اﺣﺪ اﻟﺸﻘﻴﻦ ﻣﺘﻌﻴﻨﺎ دﻳﻨﺎ‬ ‫اﺗﺨﺎذ‬ ‫ﻻ‬ ‫ﻣﺸﻜﻮك و ﻣﻈﻨﻮن و‬

‫ﻋﻦ اﻫﻞ اﻟﺒﻴﺖ‬ ‫اﻟﺨﺎرج‬ ‫ﻟﻠﻌﻠﻢ‬ ‫اﻗﺘﻔﺎء‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺬﻛﺮ اﻟﺤﻜﻴﻢ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر و‬ ‫رﺳﻮﻟﻪ ﻛﻤﺎ ﺗﻠﻮﻧﺎ ﻋﻠﻴﻚ ﻣﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻣﻦ اﻟﻠﻪ‬

‫اﻵﻳﺎت‬ ‫ﺑﺎﻟﺠﻤﻠﺔ ﻇﺎﻫﺮ اﻵﻳﺔ ﻛﺴﺎﻳﺮ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺤﻜﻢ اﻵﻳﺔ‬ ‫و اﻣﺘﺜﺎل‬ ‫ﻋﻤﻞ ﺑﺤﻜﻤﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻵﺛﺎرﻫﻢ‬ ‫اﻟﺴﻼم و اﺗﺒﺎع‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫ﻫﻲ ﻣﻄﺎﺑﻘﺔ ﻣﻊ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻻﻳﻜﻠﻒ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ ﺷﺊ‬ ‫اﻟﻜﻼم‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻣﻦ ﻣﺤﻞ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﻚ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻤﺎﻧﻌﺔ ﻣﻦ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﻈﻦ‬

‫اﻟﺸﻚ ﻏﻴﺮ ﻣﻜﻠﻒ ﺑﻪ ﻓﻤﻦ اﺗﺨﺬﻫﻤﺎ دﻳﻨﺎ ﻳﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﻓﻘﺪ اﻗﺘﻔﻲ ﻣﺎ ﻟﻢﻳﻜﻠﻔﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻈﻦ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻧﻔﺴﺎ اﻻ ﻣﺎ ۤاﺗﻴﻬﺎ‬

‫اﺗﺨﺎذﻫﻤﺎ‬ ‫اﻟﻨﺎر ﻓﻴﺤﺮم اﻗﺘﻔﺎء اﻟﻤﻈﻨﻮن و اﻟﻤﺸﻜﻮك و‬ ‫ﻛﻞ ﺿﻼﻟﺔ ﻓﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻞ ﺑﺪﻋﺔ ﺿﻼﻟﺔ‬ ‫و اﺑﺪع و‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺑﻪ‬

‫ﻓﻴﻪ‬ ‫ﻟﻮﺟﺪوا‬ ‫ﻣﻦ ﻋﻨﺪ ﻏﻴﺮ اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫ﻟﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻲ اﻵﻳﺘﻴﻦ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ﻻﻳﻜﻠﻒ اﻟﻠﻪ ﻧﻔﺴﺎ اﻻ ﻣﺎ ۤاﺗﻴﻬﺎ ﻓﻼ‬ ‫اذ‬ ‫دﻳﻨﺎ‬

‫ﻗﺪ اﻗﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻛﻤﺎ ﻫﻮ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻨﻬﺎ‬ ‫اﻟﻔﺘﻮي‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫وردت‬ ‫ﻓﺎﻧﻬﺎ‬ ‫ﻓﻲ اﻟﺘﻮﻗﻒ‬ ‫اﻟﻮاردة‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻣﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺜﻴﺮا‬ ‫اﺧﺘﻼﻓﺎ‬
‫اﻟﻔﺘﻮي و ورد‬ ‫اﻧﻬﺎ ﻓﻲ‬ ‫ﻧﻘﻮل‬ ‫ﻧﺤﻦ اﻳﻀﺎ‬ ‫اﻻﺣﺘﻴﺎط و‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﻔﺘﻮي و ﺟﻌﻠﻮا ﻣﺪار‬ ‫ﺑﻬﺎ ﺑﺎﻧﻬﺎ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻌﺎﻣﻠﻮن‬

‫ﻛﻠﻬﻢ ﺛﻘﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺳﻤﻌﺖ ﻣﻦ اﺻﺤﺎﺑﻚ اﻟﺤﺪﻳﺚ‬ ‫اﻟﺴﻼم اذا‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫ﻋﻦ‬ ‫روي‬ ‫ﻛﻤﺎ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬ ‫ﻓﻲ ﺷﺮﺣﻬﺎ اﻳﻀﺎ‬

‫ﻳﺮﺟﺌﻪ ﺣﺘﻲ‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻛﺮواﻳﺔ ﺳﻤﺎﻋﺔ ﻓﻲ اﻟﺤﺪﻳﺜﻴﻦ اﻟﻤﺨﺘﻠﻔﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻴﻪ‬ ‫ﻓﺘﺮده‬ ‫اﻟﻘﺎﺋﻢ‬ ‫ﺗﺮي‬ ‫ﻓﻤﻮﺳﻊ ﻋﻠﻴﻚ ﺣﺘﻲ‬

‫ﻗﺪ ﺳﺄﻟﻪ ﻋﻦ ﺣﺠﺔ اﻟﻠﻪ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻟﺰرارة و‬ ‫اﺑﻲﺟﻌﻔﺮ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﻳﻠﻘﺎه و ﻗﻮل‬ ‫ﻓﻬﻮ ﻓﻲ ﺳﻌﺔ ﺣﺘﻲ‬ ‫ﻳﺨﺒﺮه‬ ‫ﻳﻠﻘﻲ ﻣﻦ‬

‫ﻟﻮ‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻗﺎل‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫اﻟﺼﺎدق‬ ‫رواﻳﺘﻪ ﻋﻦ‬ ‫ﻻﻳﻌﻠﻤﻮن و‬ ‫ﻳﻘﻔﻮا ﻋﻨﺪ ﻣﺎ‬ ‫ﻳﻌﻠﻤﻮن و‬ ‫ﻳﻘﻮﻟﻮا ﻣﺎ‬ ‫اﻟﻌﺒﺎد ﻗﺎل ان‬ ‫ﻋﻠﻲ‬

‫ﻓﻴﺠﺐ اﻟﺘﻮﻗﻒ ﻓﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﻲ ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻣﻦ‬ ‫ان اﻟﻌﺒﺎد اذا ﺟﻬﻠﻮا وﻗﻔﻮا و ﻟﻢﻳﺠﺤﺪوا ﻟﻢﻳﻜﻔﺮوا ‪،‬‬

‫ﻳﺨﺒﺮه‬ ‫ﻣﻦ‬ ‫ﻳﺮي‬ ‫ﻟﻜﻨﻪ ﻓﻲ اﻟﻌﻤﻞ ﻣﻮﺳﻊ ﻋﻠﻴﻪ ﺣﺘﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻻﻣﺮﻳﻦ اﻟﻤﺸﺘﺒﻬﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺣﻜﻢ اﺣﺪ اﻟﺨﺒﺮﻳﻦ اﻟﻤﺨﺘﻠﻔﻴﻦ‬

‫و‬ ‫اﻟﻨﻬﻲ ﻋﻦ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﺎﻟﻈﻦ‬ ‫ﻣﻘﺎم‬ ‫اﻳﻀﺎ ﻓﻲ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻧﻘﻮل‬ ‫اﻳﻀﺎ ﺑﺤﻤﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻞ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫اﺧﺘﻼف‬ ‫ﻓﻼ‬

‫اﺗﺨﺎذﻫﺎ دﻳﻨﺎ ﻛﺎﻵﻳﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﺒﻬﺔ‬ ‫اﺗﺒﺎع‬ ‫ﻧﻬﻮا ﻋﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺟﻌﻠﻮا اﻟﺸﺒﻬﺔ ﻓﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠﺔ اﻟﺒﻴﻦ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫اﻟﺸﻚ ﻓﺎﻧﻬﻢ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫ﻓﻴﻬﻤﺎ‬ ‫ﺑﺎﻟﺮأي‬ ‫اﻟﻘﻮل‬ ‫ﺗﺮك‬ ‫و‬ ‫ﻓﻴﻬﻤﺎ‬ ‫اﻟﻮﻗﻮف‬ ‫ﻳﺠﺐ‬ ‫و‬ ‫اﺗﺒﺎﻋﻬﻤﺎ‬ ‫ﻳﺤﺮم‬ ‫و‬ ‫ﻣﺸﻜﻮك‬ ‫و‬ ‫ﻣﻈﻨﻮن‬ ‫ﻓﺎﻟﺸﺒﻬﺔ ﻛﻞ‬

‫ﻫﺪﻳ ٰﻬﻢ ﺣﺘﻲ ﻳﺒﻴﻦ‬ ‫اذ‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻟﻴﻀﻞ ﻗﻮﻣﺎ ﺑﻌﺪ‬ ‫و ﻣﺎﻛﺎن‬ ‫اﻣﺎ اﻟﻌﻤﻞ ﻓﺎﻧﻪ ﻣﻮﺳﻊ ﻟﻘﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻤﻴﺎء‬ ‫ﻛﺎﻟﻌﺎﻣﺔ‬

‫ﺑﻌﻤﻠﻬﻢ ﺑﻤﺎ ﻟﻢﻳﺒﻴﻦ ﻟﻬﻢ‬ ‫اﻻﻳﻤﺎن‬ ‫ﻫﺪﻳﻬﻢ اﻟﻲ‬ ‫اذ‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻻﻳﻀﻞ ﻗﻮﻣﺎ ﺑﻌﺪ‬ ‫ان‬ ‫ﻣﻌﻨﺎﻫﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻳﺘﻘﻮن‬ ‫ﻟﻬﻢ ﻣﺎ‬

‫ﻟﻴﺒﻴﻦ‬ ‫اي‬ ‫ﻣﺎﻛﻨﺎ ﻣﻌﺬﺑﻴﻦ ﺣﺘﻲ ﻧﺒﻌﺚ رﺳﻮﻻ‬ ‫و اﻟﻤﺠﻬﻮل و ﻟﺬا ﻗﺎل و‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﻓﻲ اﻟﻤﺸﺘﺒﻪ‬ ‫ﻟﻌﺪم ﻗﻴﺎم‬

‫ﻣﺎ‬ ‫ﻟﻠﻨﺎس‬ ‫اﻧﺰﻟﻨﺎ اﻟﻴﻚ اﻟﺬﻛﺮ ﻟﺘﺒﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺎل‬ ‫ﻛﻤﺎ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫اﻧﺰال‬ ‫و‬ ‫اﻟﺮﺳﻮل‬ ‫ارﺳﺎل‬ ‫ﻓﺎﺋﺪة‬ ‫ﻻﻧﻪ‬ ‫ﻳﺘﻘﻮن‬ ‫ﻟﻬﻢ ﻣﺎ‬

‫ﻳﺘﺒﻊ ﻏﻴﺮ‬ ‫اﻟﻬﺪي و‬ ‫ﻣﻦ ﺑﻌﺪ ﻣﺎ ﺗﺒﻴﻦ ﻟﻪ‬ ‫اﻟﺮﺳﻮل‬ ‫ﻣﻦ ﻳﺸﺎﻗﻖ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬ ‫ﻣﻔﻬﻮم‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و ﻳﺪل‬ ‫اﻟﻴﻬﻢ‬ ‫ﻧﺰل‬

‫ﻓﻔﻲ‬ ‫اﻵﻳﺎت‬ ‫ﻏﻴﺮ ذﻟﻚ ﻣﻦ‬ ‫ﻫﺬا اﻟﺠﺰاء و‬ ‫ﻟﻴﺲ ﻟﻪ‬ ‫اﻟﻬﺪي‬ ‫ﻓﻤﻦ ﻟﻢﻳﺘﺒﻴﻦ ﻟﻪ‬ ‫ﺳﺒﻴﻞ اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻧﻮﻟﻪ ﻣﺎ ﺗﻮﻟﻲ‬

‫ﻣﻘﺎم‬ ‫اﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻓﻲ‬ ‫ان‬ ‫ﻳﺼﻴﺮ ﻣﻔﺎدﻫﺎ‬ ‫اذ‬ ‫اﻟﻠﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﺑﻐﻴﺮ ﻫﺬا اﻟﺘﻔﺴﻴﺮ ﻳﺨﺎﻟﻒ‬ ‫اذا ﻓﺴﺮت اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﻟﺤﻘﻴﻘﺔ‬

‫اﻟﺤﻜﻢ ﻓﻲ اﻟﻤﺸﺘﺒﻪ اﻟﺘﻮﻗﻒ‬ ‫ان‬ ‫ﻗﻠﺖ اﻧﻪ ﻗﺪ ﺑﻴﻦ‬ ‫و ان‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺧﻼﻓﻪ‬ ‫و اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫ﻣﻬﻠﻚ ﻣﻀﻞ‬ ‫اﻟﻬﺪي‬ ‫ﻟﻢﻳﺘﺒﻴﻦ‬

‫و‬ ‫ﻗﻠﻨﺎ اﻧﺎ اﻳﻀﺎ ﻧﺘﻮﻗﻒ ﻓﻲ اﻟﺤﻜﻢ اﻟﺒﺘﺔ ﻛﻤﺎ ﻫﻮ اﻟﻤﺠﻤﻊ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻴﻨﻨﺎ‬ ‫اﻟﺒﻴﺎن‬ ‫ﺿﻞ ﺑﻌﺪ‬ ‫و‬ ‫ﻓﻤﻦ ﻟﻢﻳﺘﻮﻗﻒ ﻫﻠﻚ‬

‫و‬ ‫ﺗﺤﻜﻢ‬ ‫اﻟﻮﺟﻮدي‬ ‫اﻟﻔﻌﻞ‬ ‫و ﺗﻔﺴﻴﺮه ﺑﺘﺮك‬ ‫ﻻﻳﻤﻜﻦ اﻟﺘﻮﻗﻒ ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻟﺬي‬ ‫اﻟﻌﻤﻞ‬ ‫اﻟﺨﻼف‬ ‫اﻧﻤﺎ ﻣﻮﺿﻊ‬ ‫و‬ ‫ﺑﻴﻨﻜﻢ‬

‫ﺷﺮح‬ ‫ﺗﻘﺪم‬ ‫ﻗﺪ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺠﺔ ﻋﻠﻴﻨﺎ‬ ‫ﻗﻴﺎم‬ ‫ﻟﻌﺪم‬ ‫ﻓﻔﻲ اﻟﻌﻤﻞ ﻧﺤﻦ ﻣﻮﺳﻊ ﻋﻠﻴﻨﺎ‬ ‫اﻟﺴﻼم‬ ‫ﻟﻢﻳﺼﻞ ﻋﻦ اﻟﺤﺠﺞ ﻋﻠﻴﻬﻢ‬

‫ﻣﻔﺼﻼ ﻓﺮ ﺟﻊ ‪.‬‬
‫ا‬ ‫ﺗﻘﺪم‬ ‫ذﻟﻚ ﻓﻴﻤﺎ‬
‫ﻗﺪ اﻧﺘﻬﻲ ﺟﻤﻌﻬﺎ اﻟﻲ ﻫﻨﺎ ﻣﻊ ﺑﻌﺾ‬ ‫اﻟﺰﻣﺎن و‬ ‫ﺗﺼﻨﻴﻔﻬﺎ ﻣﻨﺎ ﻓﻲ ﺳﺎﻟﻒ‬ ‫ﺗﻘﺪم‬ ‫ﻫﺬا ﺑﻌﺾ ﺗﻠﻚ اﻟﻘﻮاﻋﺪ اﻟﺘﻲ ﻗﺪ‬

‫ﻋﻠﻴﻨﺎ‬ ‫اﻣﻮر‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ‬ ‫ﻟﻨﺰول‬ ‫ﻣﺎ ﺷﺬ ﻣﻨﻬﺎ‬ ‫و ﻧﺘﺮك‬ ‫ﻧﻘﺘﺼﺮ ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫ان‬ ‫ﻟﻤﺎ وﺻﻞ اﻟﺠﻤﻊ اﻟﻲ ﻫﻨﺎ رأﻳﻨﺎ‬ ‫ﺗﺼﺮﻓﺎت و‬
‫ﻣﻌﺬورون ان ﺷﺎء‬ ‫ﻋﻨﻬﺎ ﻣﻦ اﻟﻤﺴﺎﺋﻞ ﺑﺨﺼﻮﺻﻬﺎ ﻓﻨﺤﻦ‬ ‫و ﻧﺪر‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ ﻣﻦ اﻟﻘﻮاﻋﺪ‬ ‫ﺗﺮك‬ ‫ﻫﻲ اﻫﻢ ﻋﻨﺪﻧﺎ ﻓﻤﺎ‬

‫اﻧﻤﺎ اردﻧﺎ ﺟﻤﻊ ﻗﻮاﻋﺪ ﻛﺎﻧﺖ ﻓﻲ دﻓﺎﺗﺮﻧﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ اﻟﻤﺴﺎﺋﻞ‬ ‫اﺳﺘﻴﻔﺎء‬ ‫اﻟﻘﻮاﻋﺪ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫اﻟﻠﻪ ﻓﺎﻧﺎ ﻟﻢﻧﻘﺼﺪ ﻓﻲ ﺟﻤﻊ‬

‫ﻳﻮم‬ ‫ﻗﺪ ﻓﺮﻏﻨﺎ ﻣﻦ ﺟﻤﻌﻬﺎ ﻓﻲ ﻋﺼﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻣﺘﺸﺘﺘﺔ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﻣﻼﺣﻈﺔ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻓﻠﺬﻟﻚ اﻗﺘﺼﺮﻧﺎ ﻋﻠﻲ ﻣﺎ ﺟﻤﻊ‬

‫اﻻﻟﻒ ﺣﺎﻣﺪا ﻣﺼﻠﻴﺎ‬ ‫و‬ ‫ﺳﺘﻴﻦ ﺑﻌﺪ اﻟﻤﺄﺗﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺳﻨﺔ ارﺑﻊ‬ ‫ﺷﻬﻮر‬ ‫ﻣﻦ اﻟﻌﺸﺮ اﻵﺧﺮ ﻣﻦ ﺷﻬﺮ رﺟﺐ ﻣﻦ‬ ‫اﻻرﺑﻌﺎء‬
‫ﻣﺴﺘﻐﻔﺮا ‪ .‬ﺗﻤﺖ ‪.‬‬
‫اﻟﻜﺘﺐ‬ ‫ﻫﺬه‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫ﻧﺤﻦ اﻧﻬﻢ وﺿﻌﻮا ﺑﻌﺪﻫﻢ ﻣﺮﺟﻌﺎ‬ ‫ﻧﻘﻮل‬ ‫ﻟﻜﻦ‬ ‫و‬ ‫ﻗﺎﺋﻞ دﻟﻴﻠﻜﻢ ﺣﻖ ﻻ ﻣﺮﻳﺔ ﻓﻴﻪ‬ ‫ان ﻗﺎل‬ ‫●‬
‫و ﻻﻳﻀﺮه‬ ‫اﻟﻴﻪ ﻧﺼﻴﺒﻪ‬ ‫اﻟﻤﺴﺪد‬ ‫ﻛﻞ ﻣﻦ ﺗﺘﺒﻊ اوﺻﻞ اﻟﺤﺠﺔ‬ ‫و‬ ‫اﻟﻌﻠﻢ‬ ‫و ﻳﻮرث‬ ‫ﻓﻴﻬﺎ ﻣﺎ ﻳﺼﺢ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻳﻘﻴﻨﺎ‬

‫ﻟﻜﻞ اﺣﺪ ﺑﻌﺪ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ان‬ ‫و‬ ‫اﻟﻲ اﻧﻪ ﻻ ﺑﺪ‬ ‫ﺗﺆدي‬ ‫ﻏﺎﻳﺔ دﻟﻴﻠﻜﻢ‬ ‫و‬ ‫ﻇﻨﻴﺔ ﺑﺎﻟﻨﺴﺒﺔ اﻟﻴﻪ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺑﺎﻗﻲ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اذا‬

‫ﻗﺮر‬ ‫ﻓﻘﺪ‬ ‫ﻋﻨﺪك‬ ‫اﻟﺘﺴﺪﻳﺪ ﺻﺤﻴﺤﺎ‬ ‫ان ﻛﺎن‬ ‫اوﻻ‬ ‫اﻗﻮل‬ ‫ﻛﻔﻲ ﺑﻪ‬ ‫اﻟﻤﺴﺪد و‬ ‫ﻫﻮ ﻣﺎ اوﺻﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻄﻌﻲ‬ ‫ﺳﻨﺎد‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ‬

‫ﻋﻦ اﻟﺘﺸﻜﻴﻚ ﻓﻲ‬ ‫ﻧﻬﻮا‬ ‫ﻓﺎﺗﺒﻌﻬﻢ اوﻻ ﺛﻢ اﻧﻬﻢ‬ ‫اﺑﺪا‬ ‫اﺑﺪا‬ ‫ﻟﻢﻳﻘﻢ دﻟﻴﻞ ﻋﻠﻲ اﺑﻄﺎﻟﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ ﻣﺪﻋﻲ اﻟﺼﺤﺔ‬

‫ﻓﻴﻪ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﺗﻮاﺗﺮ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺜﻘﺎت‬ ‫ﺑﺎﺧﺒﺎر‬ ‫ﺑﺼﺤﺔ اﻻﺧﺬ‬ ‫اﻻﺟﻤﺎع‬ ‫ﻗﺎم‬ ‫و‬ ‫اﻟﻜﻔﺎر‬ ‫ﻋﺪاد‬ ‫ﻓﻲ‬ ‫ﻋﺪوه‬ ‫و‬ ‫اﻟﺜﻘﺎت‬ ‫اﺧﺒﺎر‬

‫دﻟﺖ اﻻدﻟﺔ‬ ‫ﻛﺬا‬ ‫و‬ ‫اﻻﺧﺬ ﺑﻪ ﻓﺎﺗﺒﻌﻪ‬ ‫وﺟﻮب‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬ ‫دل‬ ‫و‬ ‫ﺗﻘﻮل‬ ‫ﻻ ﻣﺎ‬ ‫اﻻﻣﺎم‬ ‫ﺗﺴﺪﻳﺪ‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫و‬ ‫ﻓﺎﺗﺒﻌﻪ‬

‫ان‬ ‫ﻳﺠﻮز‬ ‫ﻫﺬا‬ ‫ﻗﻮﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫ﺣﺠﺔ ﻟﻠﻪ ﻋﻠﻲ ﺧﻠﻘﻪ ﺑﻴﻨﺔ‬ ‫ﻻﻳﻜﻮن‬ ‫اﻟﺼﺤﻴﺤﺔ‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫اﺑﻬﺎم‬ ‫اﻟﻌﻘﻠﻴﺔ ﺛﻢ ﺑﻌﺪ ذﻟﻚ‬

‫ﻛﻞ ﻣﻦ ﻳﺠﺘﻬﺪ ﻳﺼﻞ اﻟﻲ ﻣﺎ ﻳﺮﺿﻲ اﻟﻠﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺨﻠﻖ‬ ‫ﻋﺮض‬ ‫ﺣﺠﺔ ﻣﺸﺘﺒﻬﺔ ﻓﻲ‬ ‫اﻻرض‬ ‫ﻟﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻓﻲ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬

‫ﺑﻮﺟﻮب‬ ‫اﻧﻤﺎ ﻗﻠﻨﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻗﻠﻨﺎ ﻫﻨﺎ‬ ‫ﻫﻨﺎك‬ ‫دﻟﻴﻞ ﻗﻠﺖ‬ ‫و اي‬ ‫اﻟﺤﺠﺔ ﻇﺎﻫﺮا ﻣﻌﺮوﻓﺎ‬ ‫ان ﻳﻜﻮن‬ ‫ﻻﻳﺠﺐ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﺘﺴﺪﻳﺪ‬

‫اﻟﺘﻌﺎدي و اﻻﺧﺘﻼف و اﻟﻨﺰاع‬ ‫ﻳﻌﺮﻓﻬﺎ ﻛﻠﻬﻢ ﺣﺘﻲ ﻳﺮﺗﻔﻊ ﺑﻴﻨﻬﻢ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺸﻴﻌﺔ‬ ‫ﻣﻌﻮل‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﺎ‬ ‫ﻳﻜﻮن‬ ‫ﺻﺤﻴﺤﺔ‬ ‫اﺧﺒﺎر‬

‫اﻳﻢ اﻟﻠﻪ ﻟﻮ‬ ‫اﻻﻗﺮار و‬ ‫واﺟﺒﺎ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫و ﻛﺎن‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺘﺼﺪﻳﻖ‬ ‫ﺿﺎق‬ ‫ﻛﻞ واﺣﺪ ﻣﻨﻬﻢ اﻟﻘﻲ اﻟﻲ اﻵﺧﺮ اﻟﺤﺠﺔ‬ ‫و‬

‫و‬ ‫اﻟﻤﻄﻠﻮب‬ ‫ﻫﻮ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻣﻦ ﻗﺒﻞ‬ ‫ﻛﺎن‬ ‫اﻻ ﻣﺎ‬ ‫اﻻﺧﺘﻼف‬ ‫ﻣﻔﺎدﻫﺎ ﻻرﺗﻔﻊ‬ ‫و‬ ‫اﻻﺧﺒﺎر‬ ‫ﻋﻠﻲ‬ ‫اﻟﻌﻠﻤﺎء‬ ‫اﺟﺘﻤﻊ‬

‫و وﺟﺪه‬ ‫ﻛﻤﻦ ﻃﻠﺐ اﻟﺒﺎﻃﻞ‬ ‫ﻓﺎﺧﻄﺄه‬ ‫اﻵﺧﺮ ﻓﺎﻧﻪ ﻟﻴﺲ ﻣﻦ ﻃﻠﺐ اﻟﺤﻖ‬ ‫ﻳﺼﺪق‬ ‫ﻣﻊ ذﻟﻚ ﻛﻞ واﺣﺪ‬ ‫و‬ ‫اﻟﺮﺣﻤﺔ‬

‫و‬ ‫اﻟﻈﻨﻮن‬ ‫و‬ ‫اﻵراء‬ ‫ﺑﺎب‬ ‫ﺑﻴﻨﻬﻢ ﻣﻦ‬ ‫ﺻﺎر‬ ‫ﺟﻤﻴﻊ ذﻟﻚ‬ ‫و‬ ‫اﺣﺪا‬ ‫اﺣﺪ‬ ‫ﻟﻢﻳﺘﺒﺮأ‬ ‫و‬ ‫اﺣﺪا‬ ‫ﻟﻢﻳﻜﻔﺮ اﺣﺪ‬ ‫و‬

‫‪ .‬ﻣﻨﻪ ) ( ‪.‬‬
‫اع‬ ‫اﻻﺟﺘﻬﺎدات‬

‫اﻣﺮء ﻣﻠﺒﻮس‬ ‫اﻟﻬﻤﺪاﻧﻲ اﻧﻚ‬ ‫اﻟﺤﺮث‬ ‫ﻓﻲ اﻟﻌﻮاﻟﻢ ﻧﻘﻼ ﻣﻦ ﻛﻨﺰ اﻟﻜﺮاﺟﻜﻲ ﻓﻲ ﺣﺪﻳﺚ ﻃﻮﻳﻞ ﺧﻄﺎﺑﺎ اﻟﻲ‬ ‫●‬
‫‪،‬‬ ‫اﻫﻠﻪ اﻟﺨﺒﺮ‬ ‫ﺗﻌﺮف‬ ‫اﻟﺤﻖ‬ ‫ﻓﺎﻋﺮف‬ ‫اﻵﻳﺔ اﻟﻌﻼﻣﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻳﺔ اﻟﺤﻖ‬
‫ۤ‬ ‫ﺑﻞ‬ ‫ﺑﺎﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﻻﻳﻌﺮف‬ ‫دﻳﻦ اﻟﻠﻪ‬ ‫ان‬ ‫ﻋﻠﻴﻚ‬

‫ﻗﺪ ﻣﺮ اﻧﺎ‬ ‫و‬ ‫ﻛﺬﻟﻚ دﻳﻦ اﻟﻠﻪ ﻣﻄﻠﻖ‬ ‫ﻋﺎم و‬ ‫ﻟﻔﻆ‬ ‫و اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫اﻟﻤﺼﻠﻴﻦ‬ ‫ﺻﻠﻮات‬ ‫ۤاﻟﻪ‬ ‫و‬ ‫اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺻﺪق‬

‫‪.‬‬ ‫‪١٢‬‬ ‫ﺗﺪﺑﺮ ‪.‬‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻳﺔ اﻟﺤﻖ ﻓﺮاﺟﻊ‬

‫ﻧﺜﺒﺖ دﻳﻦ اﻟﻠﻪ ۤ‬

‫ﺑﺎﻟﻌﻤﻞ ﺑﻤﻘﺘﻀﺎﻫﺎ‬ ‫ﻳﻌﺮف اﻟﻌﺪل‬ ‫اﻟﻤﻌﺎﺻﻲ اﻟﺘﻲ‬ ‫ﻧﻌﺮف ﺻﻨﻮف اﻟﻄﺎﻋﺎت و‬ ‫اﻧﺎ‬ ‫ﻟﺰوم ﻫﺬا اﻟﺪور‬ ‫ﻛﻴﻔﻴﺔ‬ ‫اﻗﻮل‬ ‫●‬
‫ﻓﺎﻧﻚ‬ ‫اﻟﺪور‬ ‫ﻣﻨﻪ‬ ‫ﻳﻠﺰم‬ ‫ﺑﺎﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﻋﺪاﻟﺔ اﻟﻨﻘﻠﺔ‬ ‫و‬ ‫ﺑﺎﻟﻨﻘﻠﺔ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫ﻋﺪاﻟﺔ‬ ‫ﻧﻌﺮف‬ ‫اﻧﺎ‬ ‫ﺗﻘﻮل‬ ‫ﻛﻨﺖ‬ ‫ﻓﺎن‬ ‫ﺑﺎﻟﺮﺟﺎل‬

‫ﺑﺎﺧﺒﺎر‬ ‫اﻻ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫اوﻟﺌﻚ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل و ﻻﺗﺴﺘﻌﺪل‬ ‫ﻋﺮﻓﺘﻬﺎ ﻣﻦ رواﻳﺔ‬ ‫) (‬

‫ظ‬ ‫ﺑﺎﺣﻜﺎم‬ ‫اﻟﻨﻘﻠﺔ اﻻ ﺑﻌﻤﻠﻬﻢ‬ ‫ﻻﺗﺴﺘﻌﺪل‬

‫ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻓﻲ‬ ‫اﻟﻤﻮارد و ان‬ ‫ﻇﺎﻫﺮ ﻓﻲ ﻛﺜﻴﺮ ﻣﻦ‬ ‫دور‬ ‫ﻓﺬﻟﻚ‬ ‫اﻟﺮﺟﺎل‬ ‫اﻟﻨﻘﻠﺔ اﻟﺬﻳﻦ اﺳﺘﻌﺪﻟﺘﻬﻢ ﺑﻌﻤﻠﻬﻢ ﺑﺮواﻳﺔ‬

‫ﻗﻠﻴﻞ ﻣﻨﻬﺎ ‪ .‬ﻣﻨﻪ ) ( ‪.‬‬

‫اع‬