ЦРЕВЕН ТИФУС И ПАРАТИФУС

Проф. д-р Весна Велиќ Стефановска

Институт за епидемиологија и биостатистика, Медицински факултет,
Универзитет “Св. Кирил и Методиј”, Скопје
vesnamia@t.mk
СИНОНИМИ

Typhus abdominalis

Typhoid fever

Gastric fever

Enteric fever

Slow fever

Nervous fever
 ИСТОРИЈА

430–424 BC – 1/3 од Атина (Перикле)

пад на Атина – крај на златната ера на Перикле
подем на Спарта

Граѓанска војна во Америка – 81.360 војници

IXX век Чикаго – Mt =174/100.000 лица годишно

Almroth Edward Wright Шпанско – Американска војна

прави прва вакцина (Typhoid Fever Board)
1896, Англија
умрени од тифоидна треска > војната + жолта треска

задолжителна вакцинација на федералните трупи од

Јуни 1911
 Тифус - етиологија
БАКТЕРИЈА (грам негативна)
Salmonella typhi
Род: Salmonella

> 2.200 серолошки типа

• големина: 1-3 микрони

• многу флагели
• голема подвижност
 Тифус - етиологија
ТЕРМОСТАБИЛЕН
флагерален
нема значење за
(N antigen) имунитетот

ТЕРМОЛАБИЛЕН
површински
ТОКСИЧЕН
(Vi antigen)
соматски Серолошката реакција
има голема
(O antigen)
дијагностичка вредност
во откривање на
клицоносители
Ендотоксин, ТЕРМОСТАБИЛЕН,
главна улога во патогенеза на
болеста и создавање на
имунитет
Salmonella Typhi Salmonella Paratyphi

предизвикувач на предизвикувач на
ЦРЕВЕН ТИФУС ПАРАТИФУСA, B, C

Покажуваат значајна отпорност спрема физички и

хемиски делувања во надворешната средина!
 Акутно инфективно
заболување

Причинителот останува и до 3
месеци во некои видови
храна и фекални води.

Причинителот останува во
измет од неколку дена до 2-3
недели.

Во незагадени води може да

опстане само 2-3 дена.
 ОСЕТЛИВОСТ

Општа

Најмалку се јавува на возраст

под 3 и над 60 години

Најмногу се јавува на возраст од

20 – 45 години
 ОТПОРНОСТ

Солиден долготраен имунитет

Кај 20% можна повторна инфекција

(полесна клиничка слика)

Кај паратифус А ЧЕСТИ рецидиви

Кај паратифус Б РЕТКИ рецидиви

Клиничка слика
Инкубација 2 недели (1-3)

I
ПОЧЕТНА ФАЗА

II
ТИФОЗНА ФАЗА

III
ФАЗА НА СМИРУВАЊЕ
Клиничка слика

I. ПОЧЕТНА ФАЗА (7 дена)

Истоштеност, губење на апетит,

главоболка, несоница и
температура која расте за 0.5 - 1C
дневно.

За една недела температурата

достигнува 390C - 400C
 Клиничка слика
II. ТИФОЗНА ФАЗА (14 - 21 дена)
Висока температура, суви усни, зацрвенето лица, обложен јазик
(т.н. тифозен јазик)
Целосно влошена состојба ...
 Клиничка слика
II. ТИФОЗНА ФАЗА (14 - 21 дена)
Болниот е занесен, незаинтересиран и со психомоторна здрвеност.
Првобитната опстипација ја заменува пролив.
Пулсот е слаб и забавен, има хипотонија и леукопенија.

Розе дамки (розеоли) кај 5-30% случаи

тешко приметливи на темна кожа

2-4 mm папули кај 30-50% случаи

долен дел гради/ горен абдомен
 Клиничка слика
III. ФАЗА НА СМИРУВАЊЕ (околу 7 дена)
Температурата опаѓа и за 4-5 дена се нормализира.
Рековалесценцијата трае околу 2 недели.
Паратифус - клиничка слика
Паратифус A - инкубација 2-10 дена
Паратифус B - инкубација 3-15 дена

чести се

ЛЕСНИ и АТИПИЧНИ ФОРМИ

Дијагноза

ЕПИДЕМИОЛОШКИ МЕТОД
- контакт со болен,
- болни во околина,
- патување во предели со
тифус и паратифус
 Дијагноза

ЕТИОЛОШКА ДИЈАГНОЗА
(изолација на причинителот од крв, урина
и фецес со СЕРОЛОШКА дијагноза со
90% + ВИДАЛОВА реакција

I недела

II – VI недела

30% +
III недела
 Тифус – резервоар и извор

антропоноза
- човек -

Паратифус – резервоар и извор

Паратифус A и S Паратифус B
човек човек, но може и животни

Човекот е извор на зараза – на крај на инкубацијата, во текот на

болеста и при рековалесценцијата
 Бацилоносителство

ИНКУБАЦИОНО РЕКОВАЛЕСЦЕНТНО

АКУТНО ХРОНИЧНО
10% 3-5%

Често жени како доживотни

бацилоносители
(со или без прекин)
“TYPHOID MARY”
37 години бацилоносител
(инфицирала 50 луѓе)
 “TYPHOID SALLY”

40 години бацилоносител
(причина за 10 алиментарни
епидемии)
Пренесување

АЛИМЕНТАРЕН ПАТ
ХИДРИЧЕН ПАТ
КОНТАКТЕН ПАТ
ТРАНСМИСИВЕН ПАТ (муви)
 Епидемиски
процес

1. спорадични случаи

2. епидемиски

Општа осетливост

По оболувањето останува солиден и

долготраен имунитет!
Распространетост

(12.5 мил. заболени годишно)

149.000 смртни случаи
 Распространетост

Во развиените земји има само спорадични т.е импортирани

случаи на тифус и паратифус

Инциденција 5 / 1.000.000 годишно

Република Северна Македонија – последна епидемија во
1978 година со 199 случаи
 Распространетост

Мексико, 1972
Една од најголемите епидемии на цревен тифус
(неколку десетици илјади лица заразени)
 Превенција

ПРЕВРИ ЈА, ЗГОТВИ ЈА, ИЗЛУПИ ЈА

ИЛИ

ЗАБОРАВИ ЈА!!!
 Вакцина

Вакцината се зема минимум 1 недела пред патување.

ЗАШТИТА 40% - 90% ВО ПРВИТЕ ДВЕ ГОДИНИ

Се даваат на лица кои имаат бацилоносители во семејството или

работат на одржување на канализација.

Le во 2013 = 161.000 Le во 1990 = 181.000

 Терапија

Со антибиотици лицето се
чуствува добро за 2-3 дена.

Лицето кое не прима терапија,

може да има температура и
ВАЖНО !!! треска со месеци, а во 20% може
да дојде до смрт.
Терапија со антибиотици
од 1942 година
 Благодарам!

Проф. д-р Весна Велиќ Стефановска

Институт за епидемиологија и биостатистика, Медицински факултет,
Универзитет “Св. Кирил и Методиј”, Скопје
vesnamia@t.mk