PANITIKAN REVIEWER
tao.
Titik – binubuo ng patinig at katinig
Salita – pinagsama-samang titik na may
kahulugan
Panitikan – Ayon kay Arrogante (1983),
ito ay talaan ng buhay, pangyayari,
damdamin, kaisipan at iba pa
- Ayon kay Salazar (1995:2), ito ay
siyang lakas na nagpapakilos sa
alin mang uri ng lipunan
- Ayon kay Webster (1947:557), ito
ay katipunan ng mga akdang
nasusulat na makilala sa
pamamagiyan ng malikhaing
pagpapahayag, aestetikong anyo,
pandaigdigang kaisipan at
kawalang-maliw.
- Ito ay naglalaman ng
paghahambing ng nakaraan at
kasalukuyan
- Sa pamamagitan nito ay gumagana
ang ating isip at nagkakaroon tayo
ng kamalayan sa mundo.
MORPOLOHIYA NG PANITIKAN
“Pang-“ “-titik-“ “-an”
Gawa – aksyon, kasalukyang ginagawa
Gawi – nakasanayan, nakagawian
*Ang pagpapahayag ng panitikan ay
ginagawa sa paraang pasulat at pasalita.
MGA KATUTUBONG PANITIKAN
a. Kwentong Bayan – isang kathang-
isip na ikinukuwento mula sa
henerasyon hanggang sa susunod at
walang malinaw na awtor.
b. Awiting Bayan – ito ay mga awit
ng mga Pilipinong ninuno at
hanggang ngayon ay inaawit pa rin
c. Karunungang Bayan – isang
sangay ng panitikan kung saan
nagiging daan ito upang
maipahayag ang mga kaisipan na
nabibilang sa bawat kultura ng mga
Kasaysayan – “babaeng kapatid” ng
panitikan
Alibata/Baybayin – unang sistema ng
pagsusulat ng mga Pilipino
*Mayroong 14 na katinig at 3 patinig anf
lumang baybayin. Wala rin ang tunog na
“ra” noon.
Abecedario – ang tawag sa alibata noon
panahon ng mga Kastila
Alphabet – ang tawag naman sa sistema
ng pagsusulat noong panahon ng mga
Amerikano
Abakada – ang tawag sa sisteman ng
pagsulat noong binigyan ng mga
Amerikano ang mga Pilipino ng kalayaan
Alfabeto – ang kasalukuyang tawag sa
sistema ng pagsusulat ayon sa Komisyon
ng Wikang Filipino
Bilingualismo – kasanayang magsalita ng
2 wika
URI NG PANITIKAN
 Akdang Tuluyan/Prosa - Ito ay
nasusulat sa karaniwang takbo ng
pangungusap at sa patalatang
paraan. Sumusunod ito sa mga
bantas.
 Akdang Patula – ito naman ay
nasusulat sa taludturan at
saknungan na may sukat at tugma.
Taludtod – bumubuo ng saknong
Sukat – bilang ng pantig
Tugma – makikita sa dulo ng bawat
taludtod
Saknong – may 4 na taludtod
Pamberso – mayroong may sukat at
tugma, mayroon ding wala

Malayang Taludturan – hindi
sumusunod sa sukat at tugma
Pangkaugalian – sumusunod sa sukat at
tugma
MGA AKDANG TULUYAN O PROSA
 Nobela – isang mahabng
salaysayin ng mga kawing-
kawing na pangyayari na
naganap sa mahabng saklaw ng
panahon.
- May maraming tauhan at
ito ay nahahati sa mga
kabanata
URI NG NOBELA
 Nobela ng Pangyayari – 
nagbibigay-diin sa mga pangyayari
 Nobela ng Tauhan – nagbibigay-
diin sa mga katauhan o personalidad
ng pangunahing tauhan
 Nobela ng Romansa – nobelang
nakatuon sa pag-iibigan
 Nobela ng Pagbabago – hinango sa Banal na Kasulatan
nagbibigay-diin sa paghahangad ng
may-akda ng mga pagbabago sa
lipunan at pamahalaan
 Nobela ng Kasaysayan – nobelang
nagsasalaysay ng mga pangyayaring
may kaugnayan sa kasaysayan ng
isang bansa o bayan
 Maikling Kuwento – isang
salaysay ng isang mahalagang
pangyayaring kinasasangkutan
ng isa o ilang tauhan at may
isang kakintalan o impresyon.
URI NG MAIKLING KUWENTO
 Pangkatauhan – binibigyang-diin
ang katauhan o personalidad ng mga
tauhan
 Makabanghay – nagbibigay-diin sa
mga pagkakawing-kawing ng mga
pangyayari sa katha
 Pangkapaligiran – nakatuon sa
tagpuan at atmospera ng akda
 Pangkatutubong-kulay – ang akda
ay nakatuon sa paligid, kaayusang
panlabas, at kakanyahang pampook
ng isang lugar o komunidad
 Pangkaisipan – nagbibigay-diin sa
mga kaisipan o ang makabuluhang-
diwang taglay
 Sikolohikal – nakatuon sa paraan ng
pag-iisip ng pangunahing tauhan.
 Dula – uri ng panitikan na
isinusulat upang itanghal sa
entablado o tanghalan.
 Alamat – mga salaysaying
nauukol sa pinagmulan ng mga
bagay-bagay
Pabula – mga salaysaying
kinsasangkutan ng mga hayop,
halaman, at maging ng mga
bagay na walang buhay na
kumikilos at nagsasalita na pang
tunay na tao.
 Parabula – mga kuwentong
 Anekdota – maiikling salaysayin
na may layuning umaliw o
magbigay-aral sa mambabasa
tungkol sa isa o ilang kawili-
wiling kaganapan sa buhay ng
isang tao.
 Sanaysay – isang pagpapahayag
ng kuro-kuro o opinyon ng isang
may-akda hinggil sa isang
suliranin o paksa
 Talambuhay – kasaysayan ng
buhay ng isang tao
 Talumpati – isang
pagpapahayag na binibigkas sa
harap ng mga tagapakinig
Kathambuhay – isang kwento patungkol
sariling buhay ng may akda
MGA AKDANG PATULA
  Tulang Pasalaysay – kuwento  Dalit – isang tula na inaawit
ng mga pangyayari at nasusulat bilang papuri sa Diyos o sa Mahal
nang patula. na Birheng Maria.
 Tulang Pandadamin o Liriko  Pastoral – tulang naglalarawan ng
– mga tulang tumatalakay sa paraan ng pamumuhay sa
marubdob na damdamin na kabukiran.
maaaring ng may akda o di  Oda – tulang paghanga o papuri sa
kaya’y ng ibang tao. isang bagay.
 Tulang Padula o Dramatiko –
mga tulang isinasadula sa
entablado o iba pang tanghalan MGA IMPLUWENSIYA NG
 Tulang Patnigan – mga laro o PANITIKAN
paligasahang patula a) Banal na Kasulatan o Bibliya –
ang naging pinakabatayan ng
pananampalatayang Kristiyano sa
MGA TULANG PASALAYSAY buong daigdig
 Epiko – tula patungkol sa b) Koran – mula sa Arabia, ang
kabayanihan, katapangan, at pinakabibliya ng mga Muslim
pakikipagsapalaran ng isang c) Illiad at Oddysey – sulat ni
pangunahing tauhan sa gitna ng Homer, kinatutuhan ng mga
mga pangyayaring hindi kapani- mitolohiya at alamat sa Gresya
paniwala d) Mahabharata – tumatalakay sa
 Awit at Korido – tulang kasaysayan ng pananampalataya sa
pasalaysay na paawit kung Indiya. Itoang pinakamahabang
basahin. epiko sa buong daigdig
- Ang awit ay may e) Canterburry Tales – ni Chaucer,
lalabindalawahing pantig at naglalarawan sa pananampalataya
kadalasang may paksa na at pag-uugali ng mga Ingles noong
pangromansa o pag-iibigan. unang panahon
- Ang korido naman ay may f) Uncle Tom’s Cabin – ni Harriet
wawaluhin pantig na madalas ay Beecher Stowe, nagbukas sa mga
patungkol sa mga mahika, mata ng Amerikano sa kaapihan ng
kababalaghan, o supernatural. mga lahing itim at naging simula
ng paglaganap ng demokrasya sa
buong daigdig
MGA TULANG PANDAMDAMIN O g) Divina Comedia – ni Dante,
LIRIKO nagpapahayag ng moralidad,
 Awiting-bayan – maikling tulang pananampalataya, at pag-uugali ng
binibigkas nang may himig. mga Italyano noon
Karaniwan itong nagpasalin-salin h) El Cid Compeador –
sa iba’t ibang henerasyon naglalarawan sa katangiang panlapi
 Soneto – tulang may labing-apat ng mga Kastila at kasaysayan ng
na taludtod hinggil sa damdamin Espanya
at kaisipan at karaniwang i) Isang Libo at Isang Gabi –
naghahatid ng aral sa mambabasa akdang nagmula sa Arabya at
 Elehiya – tulang nagpapahayag ng Pransya. Naglalarawan ito ng
panimdim dahil sa pagyao ng pamahalaan at kabuhayan ng mga
isang minamahal Arabo at Persyano
j) Analects – ni Confucius, katipunan
ng mga kasabihan at ideya na
 pinagbatayan ng Confucianismo sa
Tsina
k) Aklat ng mga Patay
naglalarawan ng mga kulto ni
Osiris at tumatalakay sa mitolohiya
at teolohiya ng Ehipto
l) Awit ni Rolando
kinapapalooban ito ng Doce Pares
at Roncesvalles ng Pransya.
Isinalaysay dito ang gintong
panahon ng Kristiyanismo sa
Pransya.
Liwayway Magazine – isa sa mga unang
at matandang magasin
PANITIKAN SA ILOCOS
Ilocos – tinatawag ding Ilocandia
- Matatagpuan sa hilagang-
kanlurang bahagi ng Luzon.
LALAWIGAN AT LUNGSOD
 Ilocos Norte
 Ilocos Sur
 La Union
 Dagupan
 Laoag
 San Carlos
Iloco (Iloko) – diyalekto ng mga Ilokano
Samtoy (Saomi Ditoy) – salita/wika
naming dito
Barangay – political nay unit mula sa
pangkat ng mga pamilya (purok)
Panglalakayen – namumuno sa barangay
- Tagapagpasya sa mga usaping
komyunal sa loob ng dapayan
Dapayan – kubong gawa sa kawayan at
kugon
PAGKAHATI NG MGA ILOCANO SA
DALAWA
Babaknang ng ili (kabayanan) – ang
– mga nakaririwasa na nakipagsabwatan sa
mga sibilyan at klerikal na conquistadores.
Gaganga ng mga away (bukid) – mga
– ordinaryong mamamayan
Burgos Wind Farm – pinakamalaking
wind farm sa Pilipinas
Bahay Ti Lli – private museum, The
Great Ancestral Marcos Mansion
Fort Ilocano - Naging wedding reception
ng anak ng dating Pangulong Marcos Sr.
na si Irene Marcos
Balikutsa – sweet delicacies na gawa sa
katas ng tubo
Paradosdos – traditional dessert of Ilocos
Calle Crisologo – ipinangalan sa yumaong
si Don Crisologo.
o Mena Crisologo Street
o Kalye Mena Crisologo
o Calle Crisologo
Dungdungwen – awit ng pagliligawan
Nagsaway nga Pintas – Awit sa kasalan
Dung-aw – awit sa patay
Say Ligliway Aten – isang awiting
tungkol sa isang ama na gustuhing ihayag
ang kanyang pagkabigo sa kanyang anak
na babaw
No Siak So Mangaro – awit sa pag-ibig
Arasaas – ginagamit ito ng mga Ilokano
sa paghingi na paumanhin sa mga
lamanlupa, maligno, at mga espiritung
hindi nakikita
Pagsasao – sawikain sa Tagalog, may aral
at binibigkas nang patula
Buburtia o Burtia – binubuo ito ng mga • Crispina Bragado
matatanglinghagang mga pariralang may • Leona Florentino
sukat at tugma na sumusukat sa talino ng • Jacinto Kawili
mga Ilocano • Peter La Julian
- Kadalasang tinatalakay nito ang
kapaligiran at tinatawag na tulang- IBA PANG PANITIKAN SA ILOCOS
kopla at sinasabayan ng ritmo o  O Naraniag a Bulan
indayog  Nalpay a Namnama ni Leona
- Pabitla ang tawag ng Pangasinan Florentino (Bigong Pag-asa na
dito salin ni Isagani R. Cruz)
 Rabii ni Benjamin M. Pascual
 Oda sa Gabi na salin ni Rolando A.
Hele – ito ay awiting pambata na
Bernales
naglalaman ng pag-asa tungo sa
magandang kinabukasan ng bata  Neneng, Oenno Nauntaluga-
Dingan Pigsa nga Ayat ni Mena
Pecson Crisologo

Arinkenken – paligsahan ito ng mga

lalaki’t babae sa kasalan, ang tema nito ay
tungkol sa karapatan at responsibilidad na
haharapin ng bagong mag-asawa
Dasal na patungkol sa mangmangkik –
ang mga mangmangkik ay mga espiritu ng
kagubatan na dinadasalan upang hindi sila
magalit
Badeng – isang awit ng pag-ibig na
kadalasang ginagamit ng mga kalalakihan
sa panghaharana
Dallot – Ipinalalagay din itong isang uri
ng pagtatalo ng mga babae at lalaki sa
saliw ng Tulali, isang plawtang Iloko na
may 6 na butas
- Ito ay awit sa mga kasalan,
binyagan, at iba pang pagititpon
habang sinasaliwan ng sayaw at
pagbibigay payo sa bagong kasal

Pinagbiag – ang mga awiting

nagpapahayag ng kaisipan at saloobin
- Ang mga awiting nagpapahayag ng
kwento

ILAN SA MGA TANYAG NA

MANUNULAT NA ILOKANO
• Benjamin M. Pascual
• Rogelio Aquino